Alçı

YAPI MALZEMESİ
ALÇI (CaSO4.½H2O)
YAPI MALZEMESİ
Alçı bilinen en eski
bağlayıcı maddelerden
biridir. Eski Mısır
uygarlığının bir çok
yapıtında bağlayıcı
madde olarak,Yunan
ve Roma yapılarında
duvar sıvası, renkli
fresk olarak
kullanıldığı
bilinmektedir.
 XIV.Yüzyılda İtalya’da
stucco (su, alçı, boya,
mermer tozu) adı
altında kullanılmıştır.

YAPI MALZEMESİ


Osmanlı devrinde ise
alçı vitray tekniği ile
pencerelerde ve
duvarlarda süsleme
olarak uygulanmıştır.
1666 yılındaki Londra
yangınından sonra
ahşap binaları
yangından koruduğu
gözlenen alçı sıva
Fransa da zorunlu hale
getirilmiş ve sıva alçısı
Plaster of Paris (Paris
alçısı) ismini almıştır.
YAPI MALZEMESİ
1700’lerden itibaren
alçıtaşı toprak
ıslahında özellikle de
sebze, yerfıstığı,
pamuk, patates gibi
ürünlere kalsiyum ve
kükürt sağlayıcı gübre
olarak kullanılmıştır.
 19. yüzyılda iç
mekanlarda tavan
süslemesi olarak
kartonpiyer adı
altında kullanılmaya
başlanmıştır

YAPI MALZEMESİ

Alçı kalsiyum sülfatın
çözünen ve çözünmeyen
türlerinin karışımından
oluşur. Bu madde suyun
etkisiyle donup
sertleştiğinden, hidrolik
bağlayıcılar sınıfından bir
yapı malzemesidir. Beyaz
renkli, inorganik esaslı bir
bağlayıcı türü olan alçı, su ile
karıştırıldığında kısa süre
içinde katılaşma özelliği
gösterir.
YAPI MALZEMESİ

En eski bağlayıcı
maddelerden olan alçı
artık günümüzde
bağlayıcı madde olarak
pek kullanılmamaktadır.
Alçı, içine başka
malzeme katılmaksızın
tek başına kullanılır.
Ancak çekme dayanımını
arttırmak amacıyla içine
lifli malzemeler
katılabilir.
YAPI MALZEMESİ
Günümüzde alçı,
hammadde öğütme
şekli ve pişirme
sıcaklığına göre çeşitli
tiplerde üretilir.
 Kaba (adi), birinci,
ekstre, şaplı
(mermer), estrik
alçısı, stukko
alçısı,değişik tip sıva
alçıları (kartonpiyer,
saten sıva alçıları, vb.)
gibi çeşitli alçı
ürünleri vardır.

YAPI MALZEMESİ
Üretim aşamaları






Kazı
Kırma parçalama
Öğütme
Pişirilme
Soğutma
Paketleme
YAPI MALZEMESİ




Alçı Üretimi ve İnşaatta Kullanım
Alanları
Doğada : Alçı taşları
Saf alçı taşı : CaSO4.2H2O
İçerdikleri : MgO, Al2O3, Fe2O3, SiO2,
CaCO3, MgCO3...
Alçı yapımında kullanılan alçıtaşı
(jips), çoğunlukla beyaz ve yumuşak
bir mineral olup, özgül ağırlığı 2.3 ,
sertliği 1.5-2 civarındadır.
YAPI MALZEMESİ
Asitlerden etkilenmez, suda az
çözünür.
 Türkiye'de alçıtaşı, Burdur,
Kütahya, Ankara, Bandırma,
İstanbul dolaylarında
bulunmaktadır.

YAPI MALZEMESİ
110-130 oC

Alçı, kimyasal formülü CaSO4.2H2O
olan alçıtaşının(jips) uygun sıcaklıkta
ısıtılarak, atmosfer basıncı altında
kısmi dehidratasyon işlemine
uğratılıp, öğütülmesi ve elenmesi ile
elde edilir.
YAPI MALZEMESİ

Bu şekilde elde edilen alçıya βyarımhidrat veya β alçı adı verilir ve
piyasada yaygın olarak kullanılır.

Kalsinasyon (yakma) yüksek buhar
basıncı altında otoklavlarda
gerçekleştirilirse α-yarımhidrat adı
verilen daha iyi kalitede bir alçı elde
edilir
YAPI MALZEMESİ

β-yarımhidrat küçük ve belirsiz
kristaller içeren boşluklu
partiküllerden oluşmaktadır.

β -yarımhidrat yaklaşık 1.25 g/cm3
yoğunluğunda olup, en fazla 250
kgf/cm2 basınç dayanımına sahiptir.

α -yarımhidrat partikülleri ise iri ve
düzgün kristal yapıda, sıkı ve
çoğunlukla saydamdır.
YAPI MALZEMESİ

Sıcaklık 175 - 205 °C nin üstüne
çıkarsa alçı taşı tüm suyunu
kaybedip, anhidrit haline gelir.

Ancak elde edilen toz bağlayıcı
değildir, yani priz yapmaz.
YAPI MALZEMESİ
Anhidrit (CaS04) 600 °C ' ye kadar ısıtılırsa
çok geç priz yapan estrik alçısı elde edilir.
 Bu alçıya çok az (%1) potasyum sülfat,
jelatin veya şap eklenerek, özel işlemlerle
İngiliz çimentosu denilen, yapıların dışında
da kullanılan sert bir kaplama malzemesi
elde edilir.
 İngiliz çimentosu 1 - 4 saat arası donar.
Potasyum sülfat donmayı hızlandırmak için
eklenir. Basınç dayanımı yaklaşık 3 MPa’ dır.
 Barok devirden kalan yapılarda suni
mermer olarak bu malzeme kullanılmıştır.

YAPI MALZEMESİ
Alçının en önemli özelliği hidratasyon
niteliğidir.
 Hidratasyon moleküler yapısına hidrat
suyu almak anlamına gelir.
 Alçı su ile karıştırılınca ısıtma ile çıkan
kristal suyunu tekrar bünyesine alarak
katılaşır. Aslında çok daha karmaşık olan
hidratasyon olayı aşağıdaki reaksiyonla
gösterebilir:

YAPI MALZEMESİ
Ancak yukarıdaki denkleme göre,
hidratasyon için gerekli su miktarı alçının
%18.62 si ise de, çalışılabilir kıvam için
gerekli su miktarı daha fazladır.
Zira, hidratasyona katılmayan su
tanecikleri alçının içine dağılır.
Buharlaştıktan sonra gözenekli bir kütle
oluşur.Yoğurma suyu miktarı alçının cinsine
göre değişir. Kaba alçılarda bu oran % 75,
dişçi alçısı denilen ince alçılarda % 60
oranındadır.
YAPI MALZEMESİ

Alçı günümüzde cam sanayii, kalıpçılık,
boya, tutkal, plastik üretimi ve ecza
sanayii gibi çok çeşitli alanlarda
kullanılmaktadır.

İnşaat sektöründe, inşaat alçısı, sıva
alçısı, perlitli sıva alçısı, saten perdah
alçısı, makina sıva alçısı, kartonpiyer
alçısı, derz dolgu alçısı gibi toz
ürünlerin yanısıra, iç mekanlarda ara
bölme, tavan kaplama elemanı, alçı
blok elemanı olarak kullanılmaktadır.
YAPI MALZEMESİ
Alçıya normal su yerine, jelatinli
veya tutkallı su karıştırılacak olursa,
stukko adı verilen kurak iklimler için
uygun sert bir yapı malzemesi elde
edilir.
 Stukko, renklendirilip, düzeltilip,
cilalanırsa mermere benzer, daha
çok yapıların içinde kullanılan bir
malzeme elde edilir.

YAPI MALZEMESİ

Alçıdan “plasterboard” adı verilen, tavan
kaplaması ve bölme paneli işlerinde
kullanılan prefabrik yapı malzemeleri
üretilmektedir.

Bu elemanlar alçının iki karton veya cam
tülü esaslı tabaka arasına basınçla
sıkıştırılması ile elde edilirler.

Bu levhaların ses yutma yetenekleri çok
iyidir.

Bunların çakılmasında galvanizli çivi
kullanılır, aralıklar yine alçı ile doldurulur.

Karma suyuna hidrojen peroksit ve CaCl2
katarak alçıyı gözenekli yapmak
mümkündür.
YAPI MALZEMESİ
Yapı Malzemesi Olarak Alçının
Özellikleri

Birim hacim ağırlığı çimento esaslı
yapı malzemelerine göre daha
düşüktür (alçı sıva ~ 1000 kg/m3). Bu
durum yapı elemanı olarak
kullanılması halinde, yapı taşıyıcı
sitemine aktarılan zati yüklerde önemli
ölçüde azalma sağlayabilmektedir.
YAPI MALZEMESİ

Alçının ısı iletkenlik dereceleri alçı
hamurunun birim hacim ağırlığına
bağlı olarak değişkenlik gösterir.
Birim hacim ağırlığı, hamura katılan
alçı/su oranına bağlıdır. Alçı
hamurundaki alçı oranı fazlalaşıp su
oranı azaldıkça alçının birim hacim
ağırlığı artar.
YAPI MALZEMESİ

Günümüzde ısı iletkenlik değerleri
saptandığında, alçının ısı iletkenlik
değerinin doğal malzemeler
arasında ahşaba çok yakın olduğu ve
diğer doğal malzemelerden daha az
ısı ilettiği görülmüştür.
YAPI MALZEMESİ
Alçı çeşitleri (TS370)
 Yapı Alçısı : Alçıtaşının öğütülüp
pişirilmesiyle elde edilen, genellikle
bina bölümlerinin fabrikada imalatı
veya yerinde yapımı islerinde
kullanılan, esas olarak CaSO41/2H2O
veya susuz CaSO4’dan olusan ve
kullanım amacına uygun olarak
çeşitli katkı malzemeleri içeren
alcıdır.
YAPI MALZEMESİ

Katkılı Normal Alçı :Normal alçının
işleme özelliklerini daha elverişli
hale getirmek için kullanım amacına
uygun olarak içine çeşitli katkı
malzemelerinin (akışkanlaştırıcı, priz
geciktirici, yumuşatıcı gibi)
eklenmesiyle elde edilen bir yapı
alçısıdır.
YAPI MALZEMESİ

Saten Alçı : Alçı sıva kaplanmış duvarlara
veya brüt beton yüzeylere uygulanabilen
bir yapı alçısıdır.

Susuz Alçı : Anhidrit alçısı, anhidrit
çimentosu, anhidrit bağlayıcı da denir.
Alçıtaşının öğütülmesi ve içerdiği 2 mol
kristal suyunun dehidratasyona tabi
tutularak tamamen giderilmesi ya da
kimyasal veya doğal kaynaklı anhidritin
(CaSO4) öğütülmesi ile elde edilen bir yapı
alçısıdır. Döşeme alçıları bu tür alçıdır. Geç
donar daha dayanıklıdır.
YAPI MALZEMESİ

Katkılı Susuz Alçı : Susuz alçının
işleme özelliklerini daha elverişli
hale getirtmek amacıyla , kullanım
amacına uygun olarak çeşitli katkı
maddelerinin eklenmesiyle elde
edilen yapı alcısıdır.
YAPI MALZEMESİ
KİMYASAL (SENTETİK) ALÇILAR
Doğal alçıların dışında, değişik endüstrilerin atık
maddelerinden kimyasal (sentetik) alçı adı verilen bir
tür alçı üretmek olanaklıdır.
 Ancak kimyasal bileşimleri doğal alçı taşı ile aynı
olmakla birlikte bunların içinde alçının özellikleri
üzerinde etkili olan bazı yabancı maddeler (çeşitli
safsızlıklar) bulunur.
 Kimyasal alçıların doğal alçıtaşı yerine
kullanılabilmesi için genellikle bu safsızlıkların etkisiz
hale getirilmesi gerekmektedir.
 Bunları etkisiz duruma getirmek için oldukça pahalı
yıkama veya değişik yöntemler kullanılır.

YAPI MALZEMESİ
Örneğin, fosforik asit üretiminde, kalsiyum fosfatın sülfürik asit
ile işlemi sonucu, kimyasal bileşimi CaSO4.2H2O olan kimyasal
alçı elde edilir.
Gübre sanayisinin temel girdisi olan, 1 ton fosforik asit
üretiminde 5 ton fosfojips çıkmaktadır.
Türkiye’de bu yolla yılda 3 milyon ton atığın elde edildiği
hesaplanmıştır.
Kimyasal alçılar arasında fosfojips ve kömür ile çalışan termik
santrallerin SO2 ve SO3 içeren baca gazlarının desülfürizasyonu
sonucunda oluşan desülfojips en büyük miktarı oluşturmaktadır.
YAPI MALZEMESİ
Alçıların Kimyasal, Fiziksel ve Mekanik
Özellikleri

İncelik : Normal alçı, 0.2 mm göz açıklığındaki
elek üzerinde kütlece %35’ten fazla kalıntı
bırakmamalıdır. Katkılı normal alçı, susuz alçı,
katkılı susuz alçıda ise 1.25 mm göz
açıklığındaki elek üzerinde kütlece %1’den
fazla kalıntı, saten alçıda ise 0.045 mm göz
açıklığındaki elek üzerinde kütlece %20, 0.16
mm göz açıklığındaki elek üzerinde kütlece
%0.5’ten fazla kalıntı bırakmamalıdır.
YAPI MALZEMESİ

Priz Süresi : Priz süresi, normal
alçıda 8 dakikadan az; katkılı normal
alçı, susuz alçı, katkılı susuz alçıda 20
dakika, saten alçıda ise 130
dakikadan az olmamalıdır.
YAPI MALZEMESİ

Basınç Mukavemeti :Yapı alçılarının
basınç mukavemeti, en az 70 kg/cm2
(7 N/mm2), saten alçının basınç
mukavemeti ise en az 25 kg/cm2 (2.5
N/mm2) olmalıdır.
YAPI MALZEMESİ
Su Salma Miktarı : Bu özellik sadece
saten alçılarda aranır. Saten alçının
su salma miktarı en fazla 2 mm
olmalıdır.
 Tozuma Özelliği : Bu özellik sadece
saten alçılarda aranır. Saten alçının
uygulandığı yüzey avuç ile
silindiğinde avuç yüzeyini tamamen
örtecek kadar alçı ele
bulaşmamalıdır.
