1 DEĞERLİ YAŞAM… DEĞERLİ İNSAN… Prof.Dr. Coşkun Can

DEĞERLİ YAŞAM… DEĞERLİ İNSAN…
Prof.Dr. Coşkun Can Aktan
http://www.canaktan.org
http://www.canaktan.net
“yaşam değerli…”
Eğer yaşıyorsan, önce...
ilk önce, yaşamın değerini bileceksin,
'yaşam değerli'
diyeceksin,
buna gönülden inanacaksın,
ve bunun değerini, hakkını vereceksin.
yaşam, kısadır...
yaşam, nasıl gelip geçtiğini anlayamadığın bir hızlı trendir,
yaşamı değerli yapan da o'dur, yani kıt olmasıdır,
yaşamın değerini anlayabilmen için
bu temel iktisat olgusunu asla ve asla aklından çıkarmayacaksın,
yaşam, kıttır...
yaşam değerlidir,
zaman değerlidir,
yaşarken yaşadığın her zamanın değerini bileceksin,
bilmelisin...
***
“değerlerin olacak…”
bir yaşam anayasan olacak mesela,
yaşam hakkı gibi kutsal değerlerden başlayacaksın,
ilkelerin olacak... prensiplerin...
değerler yaratıp bunları gönül anayasana kaydedeceksin,
şöyle diyeceksin mesela;
1
başkalarını incitmeyeceğim,
başkalarının hakkını gasp etmeyeceğim,
başkalarına zulüm etmeyeceğim,
başkalarını istismar ederek, suistimal ederek, ezerek, sömürerek
yaşamayacağım,
aynen böyle diyeceksin...
kendine yapacağın iyilik ve kötülükler kendine,
fakat, önce başkalarına zarar vermemeyi kalbinin derinliklerine
işleyeceksin,
değerlerini oluştururken aklına değer vereceksin,
mutabakatın aklına saygı duyacaksın,
sadece başkalarının aklı ile hareket etmeyeceksin,
ne yasalar, ne kutsal kitapların manzumeleri...
ne de toplumun göreceli ahlak kuralları...
bunların hiç birine mutlak doğrular olarak itaat etmeyeceksin...
ve kendini de çok akıllı sanıp yanılgıya düşmeyeceksin...
insan aklının sınırlarını da sorgulayacaksın...
kör olmayacaksın,
kar körlüğünden kendini kurtaracaksın,
bağnaz, bigot kafalı olmayacaksın,
değerler, insanlığın ortak değerleridir, buna inanacaksın,
değerlerin olacak değerlerin...
gönül anayasanda yazılı değerlerin...
bilgi,
liyakat,
dürüstlük,
etik,
erdem,
hoşgörü,
gibi ...
2
***
“değer üreteceksin..”
yaşam bedava değildir, bileceksin,
değerler yaratacaksın,
çalışacaksın,
üreteceksin,
yani, şu devletin istatistik enstitüsü, senin ürettiklerini
gayri safi milli hasıla dedikleri şeye ekleyecek,
hah işte!, bak benim de bunun içinde şu kadar hakkım var
diyeceksin,
asalak olmayacaksın,
parazit olmayacaksın,
beleşçi olmayacaksın,
mal, hizmet üreteceksin,
o zaman yaşamayı hak edersin,
bedava yaşamak olmaz!...
geride bir şeyler bırakacaksın,
yaşama katma değerler katacaksın...
Mehmet Akif'in muhteşem dizelerini her yerde ezbere
okuyacaksın,
"Ölen insan mıdır, ondan kalacak şey: eseri;
Bir eşek göçtü mü, ondan da nihayet: semeri"
eser bırakacaksın, eser...
bağda, bahçede ektiğin biçtiğin,
kitaplarda gözlerinin cevherlerini eskittiğin,
çoluk-çocuğuna helal para kazanmak için sırtında onlarca yük
taşıdığın...
3
***
“değer ver(m)e(ye)ceksin...”
önce bu hayatta değersiz insanlara fazla değer vermeyeceksin,
Nietzsche'nin dediği gibi yapacaksın,
kimseye hak ettiğinden daha fazla değer vermeyeceksin,
hak ettiği kadarını vereceksin, daha fazlasını değil,
değerli ile değersizi ayırd edeceksin,
adi çıkarların uğruna kimseye yalakalık yapmayacaksın,
kimsenin dalkavuğu olmayacaksın,
onurlu ve şerefli bir insan olmak için çabalayacaksın.
***
“değerli insanlar, değersiz insanlar...”
Bu dünyada iki türlü insan vardır, bileceksin, bilmelisin...
değerli insanlar, değersiz insanlar...
değeri yüksek olan insanlar, değeri düşük olan insanlar...
ben yaşamdan şunu öğrendim, şunu gözlemledim ve şuna
inanırım;
parasal bir ekonominin hakim olduğu günümüz modern
toplumlarında
insanların çoğunluğu değeri düşük, ayarı düşük sınıfındandır,
sen, bu sınıfın bir mensubu olamayacaksın,
menfaat, menfaat, menfaat...
menfaati asla, asla kötülemeyeceksin,
hatta Adam Smith gibi onu çoğu zaman yücelteceksin...
bireysel menfaatin olmadığı bir yerde kolektif bir menfaat
olmaz! Bunu bileceksin...
fakat insanların büyük çoğunluğunun adi çıkarlarına
odaklanmış mahlukatlar olduğuna inanacaksın,
4
adi menfaatlere odaklanmış bir değeri düşük insan
olmayacaksın...
***
“paranın değeri...”
sadece insanlara değil, paraya da hak ettiğinden daha fazla
değer vermeyeceksin,
paranın teorisini anlatan bir profesör gibi;
'para bir mübadele aracıdır', diyeceksin,
'para ihtiyat saiki ile ihtiyaç duyduğumuz bir şeydir' diyeceksin,
fakat...
dinin, imanın para olmayacak,
para ile yatıp, para ile kalkmayacaksın,
mal, mülk delisi olmayacaksın,
azı karar, çoğu zarar bileceksin,
Ömer Hayyam'ın dizelerini bir değil, bin kere okuyacaksın,
"Niceleri geldi neler istediler
Sonunda dünyayı bırakıp gittiler
Sen hiç gitmeyecek gibisin değil mi?
O gidenlerde hep senin gibiydiler"
***
“makam ve mevkiinin değeri...”
makam ve mevkii elde etmek ve oralarda kalmak için şeref ve
onurunu ayaklar altına almayacaksın,
yalakalık yapmayacaksın,
makam ve mevkii, insanın ahlakını bozar bileceksin,
bir göreve talip olacaksan ya da seçileceksen önce kendi
vicdanında oraya layık olduğuna inanacaksın,
5
yeri ve zamanı geldiğinde de erdemli insana yakışır şekilde veda
edeceksin,
makam ve mevkii için kendini paralamayacaksın,
Adi çıkarlarına odaklanmış erdemsiz bir topluluğu ya da
toplumu yönetmek erdemli bir insanın işi olabilir mi!
***
“değerli taşların değeri...”
bir de değerli taşlara fazla değer atfeden değersiz insanlar
kategorisinde olmayacaksın,
yok, tek taş, iki taş!...
yok, chopard'mış... Yok, garrard'mış!...
safir'miş, zümrüt'müş, yakut'muş!..
elmas'mış, pırlanta'ymış!...
Yazık sana ey değerli taşa büyük değerler atfeden değersiz
insan!...
Yazık sana ey gösteriş meraklısı!...
***
“vefa… ahde vefa...”
sana değer vermiş, sana yollar açmış (o) insana,
sana değil bir kelime, onlarca-yüzlerce kelimeler öğretmiş olan
(o) insana,
her şeyin ötesinde sana değeri ölçülmeyecek iyilikler sunmuş (o)
insana,
vefasızlık etmeyeceksin…
nankörlük etmeyeceksin!
Menfaatlerin var olduğu zamanlarda uysal, minnetkar ve
itaatkar …
Sözümona sadakat sahibi…
ve sonra…
6
…sonra arkanı dönmeyeceksin,
arkadan vurmayacaksın..
yarı yolda bırakmayacaksın,
sırtını dönmeyeceksin,
kalleşlik yapmayacaksın,
başladığın işi yarıda bırakıp kaçmayacaksın,
gizlenmeyeceksin, saklanmayacaksın.!.
gün gelip de ayrılman gerektiğine, yolunu ayırman gerektiğine
inandığında
doğru bir yol izleyerek yolunu ayıracaksın.
onurlu bir şekilde veda edeceksin…
iyi niyet duygularını ifade ederek elveda diyeceksin…
helalleşerek ayrılacaksın…
ve sonra arkadan konuşmayacaksın…
sana babalık, ağabeylik yaptığını ifade ettiğin kişiye…
en yüksek saygı ifadeleri ile kadirşinaslığını ifade edeceksin…
başkalarının dolduruşuna gelip kötüleme yapmayacaksın…
duruma göre pozisyon almayacaksın… fırsatçı olmayacaksın…
hataların var ise onları kabul edeceksin..
“Af dilemek, bağışlanmak talebi insanı küçük düşürmez, insanı
yüceltir..” , bileceksin…
suçlu psikolojisi ile kendini savunmayacaksın…
görünen ne ise onu göreceksin…
Hülasa,
yaşamı boyunca değer yaratmış, etik değerleri yüreğinde
beslemiş ve büyütmüş
o insana haksızlık yapmayacaksın…
menfaatlerinin bir muhasebesini yapacaksın…
“neler kazandım…” diye düşüneceksin…
“Neredeydim, nereye geldim..” diye düşüneceksin..
7
“o iyilikler ve destekler olmasaydı bugün nerede olurdum..”
diye
geçmişin muhasebesini yapacaksın…
ünvan-makam-mevkii-para-itibar…
her ne kazandıysan, bunları unutmayacaksın…
Maslow hiyerarşisinin en üst tepesine doğru ilerlerken…
artan tatmin ve doygunlukların dolayısıyla ilave elde ettiğin
faydaya atfettiğin
değer giderek azalıyorsa, önemsizleşiyorsa eğer, o zaman değerli
bir insan değilsin!..
iyilikler ve menfaatler artarken her ilave faydanın önemini artık
eskisi gibi
göremiyorsan ve takdir edemiyorsan (azalan marjinal fayda
yasası!)
o zaman değerli bir insan olamazsın!..
Bunun adı: nankörlüktür !... Bunun adı: vefasızlıktır!...
ve methiyeler dizip, altına da “söz uçar, yazı kalır” diye yazıp
daha sonra da ahde vefadan uzaklaşmayacaksın..
ahde vefasızlık yapmayacaksın…
o zaman değerli bir insan olamazsın!...
***
Ey insan, değerin, değer atfettiğin şeyler ile ölçülür...
'değer' ürettiğin kadar değerlisin...
ve gönül anayasanda kaydettiğin 'değerlerin' var ise değerlisin...
not. Bu şiiri okunmaya değer buluyorsanız lütfen paylaşınız…
Yazılanları değerli buluyorsanız , lütfen değerlerimizi korumak
8
ve değerli insanları takdir etmek adına bu yazıyı sosyal medyada
paylaşınız… En azından dolaylı yönden bir sorumluluk ahlakını
üstleniniz…
9