TOFAŞ TÜRK OTOMOBĐL FABRĐKASI A.Ş. TARĐHÇE 1

Transkript

TOFAŞ TÜRK OTOMOBĐL FABRĐKASI A.Ş.
TARĐHÇE
1- Kuruluştan Önceki Dönem ve Kuruluş
----------------------------------Egemak Şirketimizin, FĐAT kumpanyasının Türkiye Traktör
Genel Distribütörlüğünü deruhte etmesinden sonra, bu
kumpanya
ile
münasebetlerimiz
daimi
bir
gelişme
kaydetti. Hatta 1963 - 64 yıllarında Fiat'la müştereken
bir kamyon imalat - montaj tesisi kurulmasına teşebbüs
edildi.
Đtalyan
yetkili
elemanları,
defalarca
memleketimize geldiler ve resmi makamlarla müzakerelere
iştirak
ettiler,Fakat,
busahada
ihtiyaçtan
üstün
kapasite bulunduğu ileri sürülerek komitece müracaatımız
reddedildi. Bunun üzerine yabancı sermayeyi Teşvik
Kanununun verdiği imkanla Ticaret, Sanayi ve Maliye
Bakanlarına itiraz dilekçesi de verildi, fakat yine
sonuç
alınamadı.
Daha
önce
de
Tormak
Şirketimiz
kotalardan
faydalanarak
Fiat'tan
kamyon
ithaline
başlamış, hatta 1958 senesinde kabul edilen özel bir
kota ile Fiat'tan bir miktar otomobil de getirtmiştir.
Bütün bu temaslar grubumuzla Fiat arasında mevcut
karşılıklı sempatiyi arttırmıştı. Bu itibarla grubumuzda
Fiat'la bir otomobil fabrikası kurulması düşüncesi yer
etmeye
başladı.
Bay
Vehbi
Koç'un,
Ortak
Pazar
Protokolu'nun imzası münasebetiyle Bay Bernar Nahum'a
yazdığı 14.9.1963 tarihli mektubun şu satışları, bu
düşüncenin doğuşu hakkında bir fikir vermeye yeterlidir.
"Şuna inanıyorum ki, bu memlekette hangi esaslı kumpanya
Otmotiv Sanayii işine, rakiplerden evvel başlarsa, o
muvaffak olacaktır. Bu memlekette kamyon ve otomobil
imal
edilmesi
lazım.Geniş
bir
otomobil
piyasası
olacaktır. 1965 senesinde Ereğli bitiyor. Mühim bir
iptidai madde kısmı bu fabrikalardan temin edilecektir.
Müşterek
Pazar'ın
Türkiye'ye
vereceği
175
milyon
dolarlık krediden kamyon ve otomobil fabrikası için
kredi almanın kolay olacağı kanaatindeyim. Ford'la bu
kadar uğraştık, muvaffak olamadık. Fiat, bilgisi ile,
bizleri yakından tanıması ile bu işe en layık olanıdır.
http://www.e-ucy.com
Fiat, Đş ve Sınai Kalkınma Bankaları ve daha münasip
görülecek bir iki esaslı firma ile % 50'si Fiat, % 50'si
Türk Grubu olmak suretiyle 100 milyon liralık bir şirket
kurmalı, 100 milyon da müşterek pazar kredisinden alıp
bu işe başlamanın çok isabetli olacağı kanaatindeyim.
Bu fikrim size de uygun gelirse evvela Dr. Valletta'yı
ziyaret
etmek,
bu
fikrimizi
açmak,
ondan
sonra
bankalarla konuşmak, bir de Yugoslavya ve Đspanya'yı
ziyaret ederek onların imalatlarını yerinde grmek
istiyorum.
Bundan sonra
alınamaz."
yalnız
montaj
ile
bu
işten
bir
netice
Bu mektuptan sonra temaslar başladı. Vehbi Koç düşündüğü
ziyaretleri yaptı. Haziran 1965'de Torino'ya giden
Bernar Nahum, Fiat'ın ileri gelen ve ilgili müdürleri
olan Bonelli, Vinea, Raschia, Zileri, Genesi, Brasca ile
yaptığı toplantılarda fikri olgunlaştırdı ve 17 Haziran
1965 tarihli bir memorandum verdi. Đlk yazılı teklifi bu
memorandum teşkil eder. Bu itibarla Tofaş Fabrikasının
gerçek hareket noktası bu memorandum ve iş programının
verildiği 17.6.1965 olarak kabul edilebilir.
Bunu takiben Fiat memleketimize bir heyet gönderdi.
Fiat'çılar memleketin iktisadi şartlarını ve Grubumuzun
düşüncelerini tesbit etmek için 5 sahifelik bir soru
listesi verdiler. Bay Bernar Nahum'un hazırlayarak Bay
Vehbi Koç'un Aralık 1965'de Sanayi Bakanına ve Planlama
Müsteşarlığına
sunduğu
(Türkiye'de
bir
otomobil
endüstrisi kurulması) raporunda bir taraftan süratli bir
tedbir olarak Anadolu imalatı ileri sürülürken, daha
ileriki bir vadede esaslı bir endüstriye geçiş zemini
hazırlanmasında
Fiat'la
temasların
ilk
müsbet
intibalarının etkisi vardır.
Fiat'çıların
başlangıçta
olumlu
ve
anlayışlı
görünmelerine rağmen bundan sonra 2 sene Đstanbul'da
Torino'da, Ankara'da muhtelif kademelerde çekişmeli
müzakereler oldu. Nihayet Fiat'da Türkiye'de grubumuzla
müştereken bir otomobil imalini prensip itibariyle kabul
ettiğinden, Planlama'ya müracaata karar verildi.
2
Buna rağmen Fiat'dan fiili bir netice çıkmayınca 26 Ocak
1966'da Bay Vehbi Koç Fiat'ın en kuvvetli elemanı olan
Prof. Valetta'ya bir mektup yazarak Fiat'ın artık kesin
bir karar almasını teklif etti. Prof. buna verdiği 9
Şubat 1966 tarihli cevapta etüd ve projelere başlanmak
hususunda Fiat'ın karar verdiğini bildirdi.
Bundan sonra işin kronolojik seyri şöyle oldu ;
−
12 Mart 1966'da Sanayi Bakanlığına bir mektup yazarak
bu projenin tahakkuku için Bakanlıkta bir komisyon
kurulmasını teklif edildi.
− Haziran 1966'da Fiat, Sanayi Bakanlığına bir "Letter
of Intent" gönderdi.
−
12 Eylül 1966'da Türkiye Sınai Kalkınma ve Đş
Bankalarına, bu işte ortak olmaları için resmen
müracaat edildi. 2 banka da 20 milyon lirayı aşmamak
şartıyla sermayenin % 10'u nisbetinde iştiraki müsbet
karşıladıklarını bildirdiler. Fakat, bilahare Sınai
Kalkınma Bankasının iştiraki tahakkuk etmedi.
Sanayi Bakanlığı ile ilk temaslarda böyle büyük bir
kuruluşta bir iktisadi devlet teşekkülünün de hissesi
olmasını tercih ettikleri anlaşıldığından, Makine ve
Kimya Endüstrisi Kurumu ile de temas edildi. Kurumun
bilahare % 10'unu halka satmak üzere % 25 sermaye ile
iştiraki tekerrür etti ve Devlet Đktisadi Teşekkülleri
mevzuatına göre gereken Bakanlar Kurulu kararı alındı.
−
Ekim 1966'da Fiat tarafından, Türkiye'de bir otomobil
fabrikası tesisi ile ilgili ön anlaşma projesi
grubumuza gönderildi. Esasen bu ön anlaşma projesi
Bay
Bernar
Nahum
tarafından
hazırlanarak
Eylül
1966'da Torino'da Fiat'cılara verilmişti. Bu proje
ile ilk defa olarak konu, Fiat Umum Müdürlüğü
seviyesinde yapılan görüşmelere intikal etti.
−
Kasım 1966'da Mr. Briziu başkanlığında bir etüd
ekibi,
servis
turistik
şirketinin
bulunduğu
apartmanın
yarısını
işgal
ederek
çalışmalarına
başladı. Bu heyet bilhassa imalatta faydalanılacak
yan sanayiinin imkanları üzerinde geniş tetkik ve
temaslar yaptı.
−
20-23 Şubat 1967'de Bernar Nahum ve Can Kıraç
Torino'da, proje etrafında müzakerelere girişerek son
durumu bir memorandum ile tesbit ettiler.
3
−
Bir taraftan da kurulacak şirketin Türk ortaklarının
tesbiti için temaslar yapıldı. Bay Vehbi Koç, Ordu
Yardımlaşma
Kurumunun
(OYAK)
bu
şirkette
hissedar
olmasını arzu ediyordu. Bunda yeni bir sanayi sahasının
ilk
kuruluşta
yaygın
bir
rekabetle
zedelenmemesi
düşüncesi kadar (OYAK) gibi kuvvetli kaynaklara sahip bir
teşekkülle özel sektör arasında daha sıkı bir rabıta
tesisi başlıca amildi.
Đlk önce Sanayi ve Milli Müdafaa Bakanlarına bu fikir
açıldı. Tasvibleri ile 13.4.1967'de Bay Vehbi Koç,
yanında Baylar Hulki Alisbah ve Bernar Nahum olduğu halde
Oyak Umum Müdürü Rasim Onikici'yi ziyaret etti. Ona da
anlatıldı ve % 25 ortaklık teklifinde bulundu. Cevap çok
kesin oldu. "Oyak % 51'den aşağı ve idaresine hakim
olmayacağı bir teşekküle giremez. Volvo ile anlaşma
yapılmıştır"
Bundan sonradır ki Sanayi Bakanlığının tasvibi ile Makina
veKimya Endüstrisi Kurumu'nun Tofaş'a ortaklığı bahis
konusu oldu.
−
Mayıs 1967'de "FIAT 850" model otomobilin 124 modelle
değiştirilmesi kararlaştırıldı. Lisans ve teknik
yardım anlaşması üzerinde de mutabakata varıldı.
Aynı anda distribütör şirket hususundaki Koç Holding
düşünceleri Fiat'a bildirilerek ilk teklif yapıldı.
−
Temmuz 1967'de
hazırlandı.
−
1967 Temmuz sonlarında Mr. Vinea Ankara'ya gelerek 13 Ağustos tarihlerinde Sanayi Bakanlığı ile tekrar
görüşüldü ve 23.9.1967'de Fiat, Sanayi Bakanlığına
resmen müracaat etti.
−
Bu arada Kasım 1967'de Đtalya'da durum tekrar
müzakere edilerek, görüş birliği protokolu tanzim
edildi ve aynı ayın sonunda 6224 sayılı kanuna göre
çıkarılacak kararname için Planlama Teşkilatı ile
resmi toplantılar yapıldı.
−
Bakanlar Kurulunun 2 Mayıs 1968 tarihli kararı ile
13.5.1968 tarihli kararı ile 13.5.1968 tarihli resmi
gazete 6/9910 karar sayısı ile neşredildi.
−
Nihayet 23 Temmuz 1968'de Ankara'da, Büyük Ankara
Oteli'nde ilgili Bakanlıkların da katıldıkları bir
törenle "Tofaş Türk Otomobil Fabrikası A.Ş."nin Esas
Mukavelesi Noter huzurunda imza edildi. Tasdik ve
tescil formaliteleri ikmal edilerek bu Esas Mukavele
8.10.1968'de yayınlandı.
kurulacak
şirketin
esas
mukavelesi
4
Bu suretle - daha evvelki montaj teşebbüsleri hariç otomobil fabrikası olarak teşebbüse fiilen girişilen
Haziran 1965'den esas mukavelenin imzasına kadar 37
aylık bir hazırlık, müzakere, müracaat ve takip devresi
geçti.
Kuruluş ve Sermaye Tezyidi
---------------------------8.10.1968 tarihli Türkiye Ticaret Sicili Gazetesinde
yayınlanan Esas Mukavele ile şirket 30 milyon lira
sermaye ile kuruldu. Kurucu ortaklar ve sermaye payları
şöyledir ;
Koç Holding A.Ş.
Ege Petrol T.A.Ş.
M.K.E.K.
T.Đş Bankası A.Ş.
Türk Grubu
Internationale Holding
Fiat S.P.A.
Tutar (000TL.)
--------------6.750
300
7.500
3.000
17.500
%
-----22.5
1
25
10
58.5
12.450
--------------30.000
41.5
-----100
Yabancı Sermaye Kararları ve Kredi
----------------------------------Şirketin kuruluşuna esas teşkil eden ve 13.5.1968'de
yayınlanan 6/9910 sayılı kuruluş kararnamesi şu esasları
ihtiva ediyordu.
1. Şirket Fiat 124 tipi otomobil imal edecektir.
2. Kuruluşta
332.875.000
liralık
bir
envestisman
öngörülmüştür. Bunun 180 milyon lirası sermaye,
bakiye 152.875.000 lirası dış ve iç kredi ile
sağlanacaktır.
3. Fabrika
30
13.11.1970)
uzatılmıştır.
ayda
gerçekleştirilecektir.
(Yani
sonradan
bu
tarih
28.2.1971'e
4. Đmalata
başlama
tarihinden
18
ay
sonunda
veya
fabrikanın
12.500
otomobil
imalini
gerçekleştirmesinden sonra yerli muhteva % 67'ye
erişecektir. Đmalata başlandıktan 3 yıl sonra imalat
20.000'e çıkacaktır.
5. Đmalata başlamadan 5. yıl sonunda yerli muhteva %85'e
çıkacak ve özellikle motor ve aktarma organlarının
yerli olarak yapımı sağlanacaktır. Bunun için 4-5
sene zarfında 12.500.000 dolar ve 100.000.000 TL.'lık
2. kademe bir yatırım tahakkuk ettirilecektir.
5
6. Şirkete ;
−
% 70 yatırım indirimi,
−
Yatırım malları, hammadde ve imalat parçaları için
5 yıl süre ile % 80 gümrük indirimi (yani
13.5.1973'e kadar)
−
5 yıl gümrük taksitlendirilmesi,
kolaylıkla sağlanmıştır. Bu teşviklerin, 2. kademe
yatırımın gerçekleşmesi halinde yeni yatırıma da 5
yıl daha uygulanması kararlaştırılmıştır.
7. Satış fiyatları "normal rekabet şartları sağlanıncaya
kadar"
fabrika
yetkililerinin
mütalaası
alınmak
suretiyle Sanayi Bakanlığınca tesbit edilecektir. Bu
nisbette kar haddi, ödenmiş sermaye ve kanuni
ihtiyatlar üzerinden 10 senede ortalama % 16,5'u
geçmeyecektir. Normal rekabet şartları sağlanınca
fiyatın resmi organlarca tesbitine son verilecek ve
serbest bırakılacaktır.
8. Fiat'a 7 senede eşit taksitlerle ödenmek üzere
700.000 dolar teknik yardım ve mühendislik hizmetleri
karşılığı know-how, ayrıca imalat miktarına göre %
1,5
'dan
başlayıp
%
0.5'e
inen
bir
royalty
ödenecektir.
9. Şartlar uygun oldukça otomobillerin ve parçalarının
Đran, Irak ve Pakistan'a ihracı, herhangi bir izine
gerek kalmadan yapılabilecektir.
10.Mamullerin dağıtımı ayrı bir şirket tarafından
yapılacak ve bunun için kurulacak şirket yabancı
sermaye kanunundan faydalanmayacaktır.
10.8.1970 tarihli devalüasyon kararlarından sonra 6/9910
sayılı Bakanlar Kurulu kararının yatırım tutarları ile
ilgili mami hükümleri, Planlama Teşkilatının 9.11.1970
tarih ve 7 sayılı kararı ile (Resmi Gazete 28.11.1970)
şu şekilde değiştirildi.
Yabancı Ser.
Nakdi
Ayni
Toplam
Türk Grubu
Genel Toplam
3.112.500
90.262.500
-------------93.375.000 % 41,5
131.625.000 % 58,5
-------------- -------225.000.000 % 100
6
% 66 oranındaki devalüasyon sonucu meydana gelen farkın
kredi olarak kabulü uygun görüldü.
Yabancı ortak tarafından sağlanan bu kredi 1.623.790
dolardır. Bu kredinin yarısı 1975, diğer yarısı 1976'da
geri ödendi ve esasında devalüasyonun doğurduğu kur
farkından ileri gelen bu kredi için faiz tahakkuk
ettirilmedi.
Daha sonra 8.1.1971 tarihinde yayınlanan 7/1736 sayılı
kararname ile Fiat'ın 1.350.000 dolar munzam kredi
sağlaması kabul edildi. 3 yıl ödemesiz olarak 5 yıl
vadeli olan bu krediye net % 8 faiz tahakkuk ettirildi.
Fabrikanın
açılışından
önceki
durumu
tesbit
eden
31.12.1970 bilançosuna göre, Đtalyan kredisinin tutarı
83.325.000 liraya tekabül etmektedir.
Bu harici kredilerden gayri şirket 26.11.1969 tarihli
fevkalade umumi heyet kararıyla 20 milyon lira da tahvil
ihraç etmiştir. Bu tahviller 15.3.1971'den başlamak ve
15.3.1975'de itfa edilmek üzere 5 sene vadeli ve % 13
faizlidir. Bir özellikleri de tahvil hamillerine ilk
imal edilecek otomobillerin alımında öncelik tanınmış ve
bu taahhüt müracaat eden tahvil hamilleri için yerine
getirilmiştir.
Ortaklar Arası Protokollar
--------------------------Şirket esas mukavelesinin imzasından evvel, teşebbüsün
muhtelif safhalarındaki ortaklar arası mutabakatları
tesbit ve teyid için ortaklar arasında bazı protokollar
yapılmıştır. Şirket esas mukavelesinin imzası ile
birlikte ayrıca 3 ek protokolda imzalanmıştır. Bunlar
kısaca şu hükümleri ihtiva etmektedir ;
1. Şirket 30 milyon lira sermaye ile kurulmuşsa da ;
sermayenin ihtiyaç nisbetinde 180 milyon liraya
iblağı karşılıklı olarak taahhüd edilmiş ve esasları
tesbit edilmiştir.
Nama
yazılı
hisselerin
hissedarlar
arası
satış
mecburiyetinde istisnalar ve satışta tatbik edilecek
fiyatın tesbit şekli belirtilmiştir.
Umum Müdür ve Teknik Müdürün Đtalyan olması (5 yıldan
sonra
Türk
grubu
da
teklif
yapabilir)
Kabul
edilmiştir.
7
2. Kurulacak distribütör şirketin kuruluş esasları ;
MKEK'nın halka satacağı % 10 hisseyi satamadığı
takdirde Türk hissedarlara teklif mecburiyeti
konulmuş ve almayanlara düşen hisselerin Koç
Holding'ce alımı taahhüt edilmiştir.
3. Đdare
Meclisinin
kuruluş
tarzı
ve
meclis
üyelerinin teker teker rey hakkını haiz olmaları
düzenlenmiştir.
Arsa :
Fabrikanın kuruluşunun kararlaştırılması ile birlikte
inşa edileceği arazinin tesbiti için Đş Bankası, Koç
Holding,
MKEK
ve
Đtalyan
temsilcilerinin
de
katılmasıyla geniş etüdler yapıldı. Bu heyet Sakarya
ve Bursa vilayetleri dahilinde müteaddit yerler
gezdikten sonra, Bursa - Gemlik şosesi üzerinde,
Bursa'ya 10 km. mesafede Demirtaş nahiyesi hudutları
dahilindeki, bugün fabrikanın kurulduğu arsayı tercih
etti. Yapılan bir hissedarlar toplantısında bu karar
tasvip olundu.
Şirket, henüz resmen kurulmadığı için bu arsaların
fera vaadi yoluyla alınması kararlaştırıldı. Bursa
Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Bay Abdi Biçen
satıcılardan vekalet aldı ve arsaları kurulacak bir
şirkete devir imkanını veren bir ferağ vaadi ile Bay
Hulki Alisbah namına sattı.
Şirketin kuruluşundan sonra bu arsaların şirket
namına ferağ ve tescilleri yapıldı.
Bir çokları ölen dede ve babalarından intikali
yapılmamış, hatta tapuya bağlanmamış durumda olan ve
bir çok parseli dava konusu olan bu arsanın alımında
başarılı çalışmalar gösteren şu zevatın isimlerini
bir hatıra olarak kaydediyoruz.
Ticaret ve Sanayi Odasından
Demirtaş Belediyesinden
Koç Holding A.Ş.'den
"
"
"
Bursa'dan Avukat
Başkan
Gen. Katip
Reis
Abdi Biçen
Ergun Kağıtçıbaşı
Đbrahim Örgün
Hulki Alisbah
Đbrahim Bükülmez
Emin Üreten
1970 bilançosuna göre arsanın şirkete umumi maliyeti
3.595.000
TL.'dır.
Metre
karesi
464
kuruşa
gelmektedir. Şu kadar arsanın bağlandığı 136 muhtelif
tapunun tevhidi yapılıp tek bir tapuya bağlanırken
çıkan 34.600 m2 fazlalık için Hazine Tofaş aleyhine
dava açmıştır.
8
Đnşaat ve Tesisat
-----------------Projelerin
esası
Đtalya'da
Fiat
tarafından
hazırlandı. Đlk safhada inşaat 2'ye bölünerek alt
yapı ve yardımcı tesisler, demir konstrüksiyon olarak
2 grubta ihale edildi. Elektrik tesisatı ve sınai
tesisler gibi ana grublarda ayrı ayrı bunları takip
etti.
Đnşaat ve tesisatta emekleri geçen müteahhit firmalar
başlıca şunlardır ;
−
Arsa tesviyesi , yollar ve temeller dahil alt yapı
; TEKFEN Đnşaat A.Ş.
−
Çelik konstrüksiyon ; Intes Koll. Şti.
−
Elektrik tesisatı ; Simko Ticaret ve Sanayi A.Ş.
−
Teshin, sıhhi tesisat, yangın tesisatı ; Sabuncu Olivero - Günterm Adi Ortaklığı
(Daha işin başında Đtalyan Olivero firması ile
Güntern şirketi adi ortaklıktan ayrılmışlar ve bu
işer Nejat Sabuncu tarafından görülmüştür. Ancak, bu
firma tarafından taahütler, anlaşmaya ve şartnameye
göre yürütülmemiş ve Tofaş işi bizzat kendisi
bitirmek durumunda kalmıştır. Bu taahhüt dolayısıyla
Tofaş ile Sabuncu arasındaki ihtilaf mahkemeye
intikal etmiştir.
- Asansörler
: Burghard Ganterbein
- Çelik montajişleri
: Muzaffer Coşkuntürk
- Kazan tesisatı
: Sungurlar
- Havalandırma tesisatı
: Selnikel
- Bina inşaatı ile tesislerin kontrolunu, şantiye
şefi olarak Bau Giuglio Bertone başarı ile yürüttü.
Fabrikanın
temeli
Bursa
Valisi
ile
hissedar
temsilcilerinin katıldığı sade bir törenle 13 Nisan
1969'da atıldı. Đnşaat sırasında 28.3.1970'de vuku
bulan Gediz depremi bir kısım inşaatta tahribat yaptı
ise
de,
inşaatın
seyrine
fazla
tesir
etmedi.
Fabrikanın kapalı inşaat sahası 73.465 m2'dir.
Bilahare 2. kademe yatırım ile ilgili olarak 18.864
m2'lik yeni bir fabrika binası ilave olarak yapılmış
ve 1975 başından bu yana kullanılmaya başlanmıştır.
1986-1991 yıllarında yapılan yatırımlarla fabrika
kapalı sahası 242.388 m2'ye ulaşmış durumdadır.
9
Đcra Komitesi
-------------Đdare
Meclisinin
kuruluş
tarzı
toplanabileceği dikkate alınarak ;
MKEK'den
Koç Holding'den
Fiat'tan
itibariyle
güç
Turhan Onur
Bernar Nahum ve
Guiseppe Guarnero'dan
müteşekkil bir "Đcra Komitesi" kuruldu. Bu komite
daimi çalışmak ve ayrıca makineler için Fiat'ça
alınan dosyaları ve teklifleri mahallinde tetkik
etmek üzere Đtalya'da bir ekip de göndermek suretiyle
makine alımlarını süratle tekemmül ettirdi. Đdare
Meclisinin toplanamadığı durumlarda gerekli kararları
süratle aldı.
Şirketin
yönetim
kadrolarının
oluştuğu,
genel
müdürlüğün
icra
işleri
için
gereken
kararları
alabilecek
şekilde
organize
olduğu
gözönünde
bulundurularak Đcra Komitsi bilahare kaldırıldı.
Açılış
------Fabrikanın inşaat ve tesisatı büyüklüğüne nisbetle 22
ay gibi kısa bir devrede ikmal edilerek, 12 Şubat
1971 Cuma günü büyük bir törenle resmen işletmeye
alındı.
Açılış
merasiminde
Cumhurbaşkanı
Cevdet
Sunay, Başbakan Süleyman Demirel, Genel Kurmay
Başkanı Orgeneral Memduh Tağmaç, bir kısım bakanlar ;
komutanlar banka umum müdürleri, Bursa Valisi ve
yöneticileri ve kalabalık bir davetli grubu hazır
bulundular.
Töreni Bursa Valisi bir konuşma ile açtı. Bunu Tofaş
Đdare Meclisi Başkanı sıfatıyla Bay Vehbi Koç'un ve
Fiat Đdare Meclisi Başkanı Umberto Agnelli'nin,
Sanayi Bakanı Selahattin Kılıç'ın ve en sonra da
Süleyman
Demirel'in
konuşmaları
takip
etti.
Reisicumhurun kestiği kurdele ile tesisin resmi
töreni ikmal edilmiş oldu. Tofaş'ın kurulmasında,
arsasının
satın
alınmasından
ve
Bursa'nın
sanayileşmesinde
gösterdiği
gerçekten
olağanüstü
gayretleri nedeniyle bir cemile ve hatıra olmak üzere
imal edilen ilk otomobil Bursa Ticaret ve Sanayi
Odası Başkanı Abdi Biçen'e armağan edilmiştir.
Bir hatıra olarak U. Agnelli ve Bay Vehbi Koç'un
konuşmalarını aynen ekliyonuz.
10
Otomobile Murat adı konuluyor
-----------------------------Fiat (Fabrica Italiana Automobili Torino) Đtalya
haricinde iştirak ettiği şirketlerin mamullerine Fiat
ismi vermek istemiyordu. Nitekim Đspanya'da imalat
SEAT (Sociedat Espanola de Automoviles de Turisma
S.A.)
ismini
almıştı.
Bunun
için
ısrarlı
tekliflerimize
ve
hatta
herhangi
bir
sebeble
şirketten ayrıldıkları takdirde FĐAT isminin iadesi
taahhüdümüze rağmen, bu prensibinden vazgeçmedi.
Belki de bunda sermayede % 51'den fazla payı
olmamasınının da tesiri olmuştur.
Bunun üstüne Anadol otomobillerinde olduğu gibi,yeni
bir isim arandı. O zaman geniş bir yarışma açılmıştı.
Bu defa daha kısa yoldan gidilerek o zaman teklif
edilen
isimlerden
uygun
olabilecek
15-20
isim
çıkarıldı. Anadol'un Jüri Heyeti aynen tekrarlanarak
Rahmetli Cevat Fehmi Başkut, Burhan Felek, Ord. Prof.
Nazım Terzioğlu'ndan müteşekkil bir jüri kuruldu.
Teşkilatımızdan Baylar Hulki Alisbah ve Bernar Nahum
da katıldılar.
Đsimde mümkün mertebe her dilde aynı okunması, kısa
okunması, fabrika veya bölge ile münasebeti bulunması
gibi şartlar arandı.
Jüri , 5 muhtelif isim üzerinde durdu. Fabrikanın
yanından geçen çaydan ilham alınarak (Nilüfer),
Bursa'nın ova üzerinde kurulu bulunduğu gözönünde
tutularak (ova) , yine Bursa'nın ipekçiliğinden
hareketle (Koza) , eteklerine yaslandığı (Uludağ) ve
nihayet Bursa iline bir zaman ismini vermiş olan
Murad-ı Hüdavendigar-ı akla getiren (Murat) isimleri
en beğenilen 5 isim oldu. Đtalyanlar, onların da
tarihlerinde adı geçen bir generali hatırlatan Murat
ismini tercih ettiler ve Đdare Meclisi kararı ile
fabrikanın imal ettiği otomobiller bu suretle "Murat124" oldu.
11
2- Şirketin Gelişmesi
------------------Şirket
2
Mayıs
1968
tarih
ve
6/9910
sayılı
kararnamesinde öngörülen imalatı ve yerli muhteva
hedefini
süresinde
gerçekleştirmiştir.
Aynı
kararnamenin 5. maddesinde öngörülen hususuna uygun
olarak, bu defa yerli muhtevayı % 67'den % 85'e
yükseltmeyi amaçlayan "II. Kademe Yatırım Projesi"
Sanayi
Bakanlığı'na
6.8.1973
tarihinde
tevdi
edilmiştir. Ancak, sözü edilen projenin incelenmesi
ve sonuçlandırılması ; gerek bürokrasinin ağır
işleyişi,
gerekse
CHP-MSP
koalisyonunun
yabancı
sermayeye karşı tutumu nedeniyle, uzun bir zaman
almış ve bu süre içinde şartlarda meydana gelen
gelişmeler, sözü edilen projenin "gözden geçirilmiş"
şeklini düzenleme ve ilgili makamlara yeniden tevdi
etme zorunluluğunu ortaya çıkarmıştır.
II. Kademe Yatırım Projesi'nin tasvibini müteakip
18.3.1975 tarih ve 7/9677 sayılı kararname 29.3.1975
tarihli Resmi Gazete'de yayınlanmıştır. Sözü edilen
kararname de aşağıdaki hususlar öngörülmüştür.
a. Yerli muhteva % 67'den % 85'e yükseltilecektir.
b. Üretim yılda 20.000'den 30.000'e çıkartılacaktır.
(Fiili üretim esasen 30.000 adet/yıl'dır.)
c. Sermaye 225 milyon TL.'dan 450 milyon TL.'ya
yükseltilecektir. Yabancı ortak sermaye hissesinin
önemli bir bölümünü aynı olarak getirecektir.
(52.943.883 TL.)
d. 425.041.647 TL. sabit yatırım ve 53.158.353 TL.'da
işletme sermayesi olmak üzere 478.200.000 TL.'lık
yatırım yapılacaktır.
e. Bu yatırımda kullanılmak üzere ICIPU'dan 8 milyar
liretli (173.200.000 TL.) dış kredi alınacaktır.
Ancak şartlardaki değişiklikler dolayısıyla 131
model imalini de öngören "revize edilmiş II.
kademe yatırım projesi" 3.6.1975 tarihinde tekrar
verilmiştir. Sözü edilen proje ile nihai yatırım
şu şekilde olmaktadır.
- Sabit Yatırım
- Đşletme sermayesi
641.689.633 TL.
53.158.353 TL.
---------------694.847.986 TL.
Mart 1975 tarihli kararnamede öngörülen 8 milyar
liretlik dış krediye ilave olarak bu defa ;
12
1/4 milyar liretlik (88.320.000 TL.'lık bir dış
kredi ICIPU II) ile ;
2/837.223.988 liretlik (18.485.906 TL.'lık diğer
nakdi bir dış kredi)
öngörülmüştür.
f. Yeni kararname ile 1977 tarihinden itibaren yıllık
üretimin % 5'ini ihraç etme mecburiyeti ve
mükellefiyeti getirilmektedir.
Tofaş II. kademe yatırımın gerçekleştirilmesi ile ilgili
olarak 18. 864 m2'lik ilave bir fabrika binası inşaatını
1974
yılında
tamamlamıştır.
Mart
1975
tarihinde
neşredilen II. kararnamedeki finansman kaynakları ile
getirilmesi icap eden makine ve teçhizatın önemli bir
bölümü ithal etmiş bulunmaktadır. Ancak, bu makinelerle
131 model imalini gerçekleştirmek, bir kısım makine ve
teçhizatın noksanlığı dolayısıyla mümkün olmamaktadır.
Murat 131'e Geçiş
-----------------Tofaş,
Şubat
1971'de
başlattığı
Murat
124
otomobillerinin
üretimini,
Haziran
1976'ya
kadar
sürdürmeyi ve Temmuz 1976'dan itibaren de bu modelin
yerini alan 131 modele geçmeyi programlamıştır.
Resmi makamlara tevdi edilen II.kademe yatırım projesi
içinde 131 modele geçiş de öngörülmüştür. Ancak, bu
husustaki kararnamenin çıkışında büyük bir gecikme
sezilmesi üzerine, Mayıs 1976'da 124 üretiminin bir süre
daha devamına karar verilmiştir. Bu sebeble de 1976 yılı
ikinci yarısı Tofaş için son derece ciddi ve kritik bir
dönem olmuş, fabrikanın kapanması tehlikesi ile karşı
karşıya kalınmıştır. Zira ;
−
131 modeli için yatırım yapılmıştır, parça siparişler
verilmek suretiyle yan sanayi harekete geçirilmiş,
anlaşmalar yapılmıştır. Ancak, beklenen ve son kesin
şeklini almış olan kararname bir türlü çıkmamıştır,
bir kısım siparişler iptal edilmiştir.
−
124 modeline Haziran 1976'dan itibaren sadece 4ay
için Đspanya'dan motor bloku ithal etmek suretiyle
devam imkanı bulunmuştur.Yeni modele geçişimiz söz
konusu olduğundan ve yabancı ortağımız Fiat'a da bu
sebeble 124 modeli için motor bloku siparişimiz
bulunmadığından
imalat
Đspanya'dan
gelen
SEAT
motorları ile ancak 4 ay sürdüğünde 20 arabaya kadar
düşürülmüş, bir kısım işçiler kurslara ve mesleki
eğitime alınmıştır.
13
Bilahare, Murat 131 modeli otomobil üretimini öngören
7/12552 sayılı kararname, 17.9.1976 tarihinde Resmi
Gazetede
yayınlanarak
yürürlüğe
girmiştir.
Bunun
üzerine, iptal edilmiş olan siparişler yenilenmiş, yeni
modele
eksiksiz
ve
aksaksız
başlanabilmesi
için
hareketli bir devreye girilmiştir. Böylece, düşük
seviyede sürdürülen Murat 124 otomobili üretimine
28.12.1976 tarihinde son verilmiş ve aynı tarihte son ve
134.857'nci Murat 124 banttan çıkmış, ilk Murat 131
banta girmiştir. Tofaş 15 üretim yılını 12 Şubat 1986'da
kutlamış, törene çok sayıda yerli ve yabancı davetli ve
basın mensubu katılmıştır.
Otomobil sanayi talep yönünden 1986 yılında canlı bir
dönem geçirmiştir. Piyasa talebi 1985 yılına nazaran %
24 oranı da artarak 84.500 adet seviyelerine çıkmıştır.
Yerli oto satışları dikkate alındığında Tofaş'ın piyasa
payı 1986 yılında % 52,3 seviyesinde gerçekleşmiştir.
Şirketin Yönetim Kurulunun tasvibinden geçmiş devam
etmekte olan yatırımları 31.862.000.000 TL.'dır. 1988
yılı sonunda bitirilen bu yatırımlar, yerli muhteva
oranını arttırmak, mamul kalitesini düzeltmek, alt yapı
eksikliklerini tamamlamak, yıpranmaya maruz kalan mevcut
makina ve teçhizatın modernizasyonu ve yenilenmesi
amacına yöneliktir.
1987'de başlayan yatırımlar 1993 yılında da devam
etmiştir. Şirketin yetkili kurullarının onayından geçmiş
1992-2000
yıllarını
kapsayan
yatırımlarının
tutarı
18.074.002 milyon TL.'dır. Bu yatırımlar dolayısıyla
1992 sonuna kadar 1.555.482 milyon TL. 1993 yılında ise,
1.217.836 milyon TL. olmak üzere toplam 2.773.318 milyon
TL. harcama yapılmıştır. Üretim kapasitesinin 300.000
adet/yıla çıkarılması, yeni motor, yeni model ve
fabrikanın modernizasyonuna yönelik bu yatırımlar için
1994 yılında 2.890.000 milyon TL. harcama yapılması
planlanmıştır. Geri kalan kısım ise 2000 yılına kadar
dengeli bir seviyede tamamlanmış olacaktır. Yapılan
etüdlerde
ülkede
önemli
bir
mali
kriz
ve
istikrarsızlıkla karşılaşılmadığı takdirde belirtilen
yatırımların yabancı kaynağa ihtiyaç olmadan şirketin
yarattığı
özkaynakla
finanse
edileceği
tespit
edilmiştir. Söz konusu yatırımlarımızın tamamlanması
öngörülen
yatırımlarımız,
yürürlükte
olan
yatırım
kararnamelerinde öngörülen teşviklerden yararlanacağı
gibi, yatırım indirimi istisnası açısından 3946 sayılı
yasa ile getirilen yeni hükümlere tabi olmayacak,
yatırım
tamamlanıncaya
kadar
eski
kanunlardan
yararlanılacaktır.
14
1- Pres Atölyesi
------------3600 m2 kapalı alanı içeren Pres Atölyesi ilave
inşaatının
tamamlamasıyla
oluşacak
2
adet
pres
bölümünden birisine 650 tonluk mekanik pres hattı
kullanılacaktır.
Yerden
hareketli
kalıp
taşıma
arabalarıyla
kalıp
değiştirme
süresini
minimuma
indirecek 650 ton pres hattı fabrikamızda bulunmakta
olup inşaatın tamamlanması beklenmektedir. Bu tevsii
inşaatının en önemli özelliği ise 30 m'lik aks
açıklığıdır. Pres atölyesi 8640 m2 olan kapalı alanı
yeni ilaveden sonra 12.240 m2'ye ulaşmıştır.
2- Üretim Binası
-------------4320 m2 atölye alanını içeren üretim binası ilavesi
inşaatının tamamlanması ile mevcut binamızın toplam
kapalı alanı 7344 m2'ye ulaşmıştır. Pist ortasında
bulunan ve kalite kontrol final ile karöseri montaj
binal kısımlarının yer aldığı bu bina 1992 yılı başında
tamamlanmıştır.
3- Döşeme Atölyesi Đlavesi
-----------------------8640 m2'lik tevsi inşaatının tamamlanması ile istihsal
ambarları ve kalite kontrol birimleri daha geniş
alanları kapsayacak ve dişli atölyemizin yeni tezgahları
yerleşecektir. Đnşaat bitiminde toplam kapalı alan
32.112 m2'ye ulaşmıştır.
4- 1152 m2'lik ilavesi ile sağlanan yeni yerleşimde gerek
boya deposu gerekse boya hazırlama ünitelerine ilaveler
yapılmıştır. Bakım atölyeleri genişleyerek eski kapalı
alanla birlikte yardımcı tesislerin toplam kapalı alanı
5472 m2'yi bulmuştur.
5- Termik Santral Đlavesi
----------------------Mevcut termik
yapılmıştır.
santral
binasına
576
m2'lik
bir
ilave
Buraya kurulacak kazanlarla ve teçhizatla üretim artışı
için gerekli olan enerji sağlanmıştır. Termik Santral
binamızda toplam 2016 m2 kapalı alana ulaşmıştır.
Şirket, 1990 yılı itibariyle yukarıda işaret
yatırımları planlanan biçimde tamamlamıştır.
edilen
1991 yılında ana hatlarıyla belirtilen 668.1 milyar TL.
yatırım harcaması gerçekleştirilmiştir.
15
- Kapasite artış yatırımı
TL.
150.000 oto/yıl
- Yeni motor yatırımı
- Tempra yerlileştirilmesi
- Kalite ve çevre yatırımları
- Diğer
186,2 milyar
392,5
80,7
6.0
2,7
-----668,1
"
"
"
"
"
Kapasitenin çift vardiyada 150.000 oto/yıla çıkarılması
ile ilgili yatırıma 1992 yılında da devam edilmiş, 1993
yılında
üretim
kapasitesi
çift
vardiyada
150.000
adet/yıla çıkarılmıştır.
Motor yatırımı ise büyük çoğunlukla tamamlanmıştır. Bu
yatırım sayesinde Tempra modelin motoru yerli olarak
üretilmiştir. Bunun yanı sıra 131 serisinin motoru fazla
yakıt
sarfiyatı
ve
diğer
performanslarının
iyileştirilmesi
amacıyla
Tempra
motoru
ile
değiştirilmiştir. Bu amaçla yatak Tempra motorunun
uzunlamasına motora dönüştürülmesi ile ilgili bütün
çalışmalar
tamamlanmıştır.
1992
yılı
Haziran'ından
itibaren Doğan ve Kartal modeller yeni motorlu olarak
piyasaya verilmiştir.
1991
yılında
80,7
milyar
TL.
harcanan
Tempra
yerlileştirme yatırımlarına takip eden yıllarda da devam
edilecektir. 1992 yılı sonunda Tempra'nın % 60 yerli
muhtevaya ulaşmıştır. 1993 yılındaki yoğun talebi
karşılamak için fabrikamız 3'lü vardiya düzenine geçmiş,
bunun yanısıra hafta sonu ve bayram mesaileri ile
üretimini yılda 200.000 adet seviyesine çıkarmıştır.
3- Yönetim
-------1993 sonu Yönetim Kurulu görev dağılımı ;
Can Kıraç
Ciovanni Bat. Razelli
Đnan Kıraç
Temel Atay
Luigi Naretto
Guiglielmo Gabrielli
Anna Maria Mina "
"
Koç Holding A.Ş.
Fiat Auto SpA
Koç Holding A.Ş.
Koç Holding A.Ş.
Fiat Auto SpA
"
"
"
"
- Üye
-
Başkan
Başkan Yrd.
Üye
Üye
Üye
Üye
16
4-
Sermaye ve Özvarlık
------------------Kuruluşunda 30.000.000 TL. olan şirket sermayesi ;
l4.3.l972
3l.l2.l975
6.ll.l98l
l.7.l983
23.l2.l983
07.06.1984
l2.2.l985
8.8.l986
16.8.1989
13.8.1990
13.01.1992
20.10.1992
23.06.1994
07.09.1995
tarihinde
225.000.000
"
450.000.000
"
l.350.000.000
"
2.025.000.000
"
2.700.000.000
“
3.600.000.000
"
4.950.000.000
"
6.700.000.000
"
67.000.000.000
"
160.000.000.000
"
400.000.000.000
"
600.000.000.000
“
1.200.000.000.000
“
4.800.000.000.000
TL.
TL.
TL.
TL.
TL.
TL.
TL.
TL.
TL.
TL.
TL.
TL.
TL.
TL.
yükselmiştir.
1995
itibariyle
şöyledir;
başlıca
Fiat Auto S.P.A.
Koç Holding A.Ş.
Özelleştirme Đdaresi
Diğer Ortaklar
ortakların
sermaye
Tutar (000TL)
----------------1.817.462.580.000
1.817.462.580.000
108.517.840.000
1.056.557.000.000
----------------600.000.000
payları
%
--------4l.5
34.2278
4.3337
19.9385
--------l00.0
5- Yıllar Đtibariyle Üretim
-----------------------Yıllar itibariyle Murat l24 ve Murat l3l,Tempra-Tipo , 178 Palio
,Marea , Brava ve Doblo üretimi şu şekildedir;
Yıl
-----l97l
l972
l973
l974
l975
l976
l976
l977
l978
l979
l980
Murat
-------------l24
"
"
"
"
"
l3l
"
Şahin
"
"
"
Yıllık Üretim
------------------7.835
l7.609
24.9l8
28.839
29.725
25.93l
10
20.622
19.426
2l.656
l3.350
17
Kümülatif Üretim
---------------7.835
25.444
50.362
79.20l
l08.926
134.857
134.867
155.489
174.915
196.571
208.921
l98l
l982
l983
l984
l985
l986
1987
1988
1989
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
" Kartal Doğan
"
"
+ Serçe
"
"
"
"
Tofaş Serisi
"
"
"
" +Tempra
"
"
"
"
"
" + Tipo
"
" + Uno
"
"
"
"
"
"
"
" + 178
"
" + Mar/Bra
"
" + Doblo
"
"
12.881
14.704
20.750
28.629
30.l55
42.l0l
54.801
59.052
60.440
88.812
110.165
145.315
200.740
121.950
120.868
96,008
105.181
92.996
65.235
115.170
117.360
22l.802
236.506
257.256
285.885
316.040
358.141
412.942
471.994
532.434
621.246
731.411
876.726
1.077.466
1.199.416
1.320.284
1.416.292
1.521.473
1.614.469
1.679.704
1.794.874
1.912.234
Serçe Üretimi 1994 yılında ,
Tipo Üretimi 1999 yılında ,
Uno Üretimi 2000 yılında ,
Sona ermiştir.
6- Faaliyet Sonuçları
-----------------Şirketin kuruluşundan itibaren gerçekleşen faaliyet ve bilanço
sonuçları aşağıdaki tabloda özetlenmiştir.
Sene
Satışlar
---------- ----------l97l
383.602
l972
976.9l2
l973
l.347.983
l974
l.568.047
l975
l.83l.l52
l976
l.828.670
l977
2.l6l.7l0
l978
3.834.040
l979
7.052.753
l980
8.834.70l
l98l
l0.369.398
l982
l6.4l7.765
l983
27.277.056
Kar-zarar
-----------(-) 29.077
114.956
ll6.598
74.6l6
20.6ll
(-) 40.035
(-) l7.l92
ll.733
l57.483
(-) l55.290
(-) 452.588
(-) 232.l9l
2.677.482
Sermaye ve
Tevzi
Đhtiyatlar
Nisbeti
--------------- ------2l4.l37
225.000
l2,5
28l.382
20
359.652
20
600.992
6
60l.5l6
6
628.687
703.764
763.6l8
l5
73l.997
l.l54.409
2.74l.468
4.080.304
20
l984
l985
l986
1987
1988
1989
1990
1991
1992
1993
1994
1995
47.535.937
68.007.878
l26.606.638
246.989.469
491.283.369
797.485.823
1.799.748.225
3.391.428.994
7.579.569.382
18.085.850.878
19.512.052.450
41.597.672.543
6.3l2.644
ll.077.876
2l.896.698
65.257.408
114.475.161
181.974.157
461.025.385
180.556.845
1.055.660.674
5.062.542.954
7.821.998.000
4.702.212.000
18
5.l4l.l25
l0.096.924
l7.l47.583
27.070.220
57.007.230
157.802.073
285.010.900
604.238.081
1.006.895.162
1.911.286.470
5.448.397.000
12759.687.000
42
57,l3
73,4
245
600
61
85.43
26
80
300
104,16
25
TOFAŞ Türk Otomobil Fabrikası A.Ş. Tarihçesine Ek l
2002 Mayıs sonu itibariyle şirketimizde çalışan sevk ve idare kademesi
elemanlarımız;
Adı Soyadı
-----------------------------Antonio Bene
Angelo Barocelli
Nezih Olcay
Ferrucio Raspino
Giorgio Margiaria
Selçuk Öncer
Murat Selek
Hasan Egeli
Riccardo D’ambrosio
H.Savaş Arıkan
Orhan B.Alankuş
Kamil Başaran
Eşber Çekiç
Stefano Raimondo
Ahmet N.Altekin
C.Alberto Benvenuto
Aykut Bilbay
Yesari Sualp
Michele Turco
Nizamettin Aypak
Burhan Çakır
Dante Maccario
Sadık Đlgın
Osman Soyoğul
Vahit Yükselen
Ahmet Demirezer
Ömer Yıldırım
Okan Baş
Necmi Mungan
Roberto Risi
Tansu Giz
Burak Vanlı
Feridun Atağan
Acar Divriş
Cengiz Yüksel
Banu Erkmen
Sinan Südütemiz
Ali Özalap Orhan
Orhan Erdim
Turhan Çeltikçioğlu
Vançin Kitapçı
Đrfan Özdemir
Oktay Demir
Görevi
------------------------------CEO
Muhasebe Finans ve Kontrol Direktörü
Dış Đlişkiler Direktörü
Muhasebe Finans ve Kon.Direktör Vekil
Ticari Direktör
Endüstriyel Direktör
Direktör Yardımcısı Muhasebe
Direktör Yardımcısı Pazarlama
Direktör Yardımcısı Satış
Direktör Yardımcısı Satış Sonrası
Üretim Direktör Yardımcısı
Arge Müdürü
Satınalma Müdürü
Đnsan Kaynakları Müdürü
Ürün Kalite Müdürü
Maliyet Mühendisliği Müdürü
Doblo RSV
Üretim Teknolojisi Müdürü
Süspan.Satın.veYed.Parça Proje Müdürü
Yönetim Kontrol Müdürü
Genel Tesisler Müdürü
Endüstriyel Kontrol Müdürü
Üretim Kaynakları ve Programları Müd.
Üretim Kalite Müdürü
Üretim Müdürü
Pres Üretim Müdürü
Gövde Üretim Müdürü
Boya Üretim Müdürü
Montaj Üretim Müdürü
Dış Ticaret Hizmet Yönetimi Müdürü
Ticari Kontrol Müdürü
Fiat Marka Müdürü
Alfa Romeo Marka Müdürü
LCV Marka Müdürü
Yedek Parça Pazarlama Müdürü
Bayi Geliştirme Müdürü
Pazarlama Hizmetleri Müdürü
Yedek Parça Lojistik Müdürü
Özel Satışlar Müdürü (Binek Otomobil)
Özel Satışlar Müdürü (Hafif Tic.Araç)
Bölge Koordinatörü
Đş Geliştirme Müdürü
Halit Tola
Hamdi Açıkbaş
Mehmet Ağaoğlu
Tekin Đnanç
Sedat Sert
Ercan Günaydın
Levent Ayçil
Soner Çoklar
Abdülkadir Hocaoğlu
Nejat Özgöl
Altan Aytaç
Serdar Esin Ayra
Murat Asena
Banu Kalay Erton
Ferhan Đpçi
Burhan Gören
Cengiz Eroldu
Gökhan Tezel
Ünsal Akkaya
Mustafa Aslaner
Murat O.Arcan
Emre Akın Sait
Hakan Acar
A.Barbaros Talı
Saffet Üçüncü
Cüneyt Ekicigil
Onur M.Bolel
Đbrahim Burak Öçel
CBU Lojistik Müdürü
Satış Koordinasyon Müdürü
Teknik Servisler Müdürü
Müşteri Đlişkileri Müdürü
Muhasebe Müdürü
Muhasebe Müdür Vekili
Bütçe Kontrol Müdürü
Finans Müdürü
Bilgi Teknolojileri Müdürü
Dış Ticaret ve Kont.Yönetim Müdürü
Dış Ticaret ve Kont.Yönet.Müd. Vekili
Hukuk Koordinatörü
Stratejik Đletişim Koordinatörü
Medya Đlişkileri Koordinatörü
Motor Sporları Koordinatörü
Yedek Parça Satış Koordinatörü
E.Pazarlama Proje Koordinatörü
Targa Servisleri Proje Koordinatörü
TOFAŞ Türk Otomobil Fabrikası A.Ş.'nin Đdare
almış kişiler ;
Adı-Soyadı
-----------------Jan Nahum
Antonıo Riccadonna
Meclisinde
vazife
Nezih Olcay
H. Savaş Arıkan
Selçuk Öncer
Son Görev
-------------------------CEO
Genel Müdür Yardımcısı
(Finansman, Planlama, Kontrol)
(Endüstri)
Dış Đlişkiler Direktörü
Direktör Yardımcısı Üretim
Muhasebe Finans Kontrol Direktör Yrd.
Mustafa Aslaner
Bener Akbaş
Stefano Raımondo
Engin Göksel
Ersin Taş
Güngör Günalçın
Yılmaz Gözne
Melih Kadıoğlu
Kamil Başaran
Orhan Behiç Alankuş
Osman Tokcan
Duran Ünlü
K. Eşber Çekiç
Cengiz Eroldu
Antonio Bene
Angelo Barocelli
Ferrucio Raspino
Giovanni Carena
Ahmet Murat Selek
Hasan Egeli
Riccardo D’ambrosio
Gökhan Tezel
Ferhan Đpçi
Burhan Çakır
Nizamettin Aypak
Dante Maccario
Ünsal Akkaya
Dış Ticaret ve Kontrat Yönetimi Müdürü
Genel Đdari Đşlemler Müdürü
Ürün Kalite Müdürü
Fabrika Muhasebe Müdürü
Personel ve Organizasyon Müdürü
Bilgi Sistemleri Müdürü
Đthal ve Malzeme Müdürü
Arge Müdürü
Đthalat Đhracat Müdür Yardımcısı
Satınalma Koordinatörü
Đnsan Kaynakları Müdürü
Bütçe ve Kontrol Müdürü
CEO
Muhasebe Finans Kontrol Direktörü
Ticari Direktör
Direktör Yardımcısı Satınalma
Direktör Yardımcısı Pazarlama
Direktör Yardımcısı Satış
Direktör Yardımcısı Satış Sonrası
Finansman Müdürü
Muhasebe Müdürü
Endüstriyel Kontrol Müdürü
Genel Tesisler Müdürü
Üretim Kaynakları ve programları Müdürü
Franco Grimme
TOFAŞ Türk Otomobil Fabrikası A.Ş.
vazife almış kişiler
Adı Soyadı
-----------------
sevk ve
Son Görevi
----------------------------
idare
Ayrılış Tarihi
----------------
Enrıco Martınottı
Fabrika Müdürü
Antonıno Puccıo
Mali ve Đdari Đşler Müdürü
Şevket Çok
Lodovıco Crescenzı Mali ve Đdari Đşler Müdürü
Erkal Atilla
Muhasebe Müdürü
Aslan Köksal
Fabrika Müdür Yardımcısı
Esen Kurtulan
Đthalat-Đhracat Müdür Mv.
Erdoğan Karakoyunlu Genel Müdür Yardımcısı
Carlo A. Maffeo
Teknik Koordinatör
Halil Gümüş
Yalçın Uçuk
Đthalat-Đhracat Müdürü
Gıuseppe Guarnero(x)Genel Müdür
Bülent Sayar
Yalçın Đpbüken
Fabrika Personel Müdürü
Cosimo Brescıa
Alberto Garıs
Tofaş Fiat Koordinatör
Gıuseppe Gelmı
Fabrika Müdürü
Suha Oğuz
Fabrika Müdür Yardımcısı
Enrıco Martını
Fabrika Müdürü
Ziya Taştan
Satınalma Koordinatörü
Romano Brosıo
Kalite Kontrol Müdürü
Sergıo Cervını
Mali ve Đdari Đşler Müdürü
Genel Müdür Asistanı
Kaynak Küçükpınar
Fabrika Müdür Muavini
Temel Atay
Genel Müdür
Nihat Sualp
Bakım Müdürü
Gerardo Chini
Kalite Müdürü
Osman M.Altan
Emtegre Fabrika Proje Müdürü
Engin Göksel
Muhasebe Müdürü
Güngör Günalçın
Franco Grimme
Fab.ve Endüstriyel Đşl.Gen.Md.
Giovannu Heffler
Malzeme Yönetimi Müdür Yard.
Melih Kadıoğlu
Malzeme Yönetimi Müdürü
Yılmaz Gözne
Ersin Taş
Personel ve Organizasyon Müdürü
Đ.Çağlar Şahin
Aktarma Organ.Üretim Birim.Md.
Mahmut Zeytinoğlu
Yedek Parça Aksesuar Gn.Mg.Yard.
Bahattin Başoğlu
Muhasebe Finans Kont.Gn.Md.Yrd.
Alfredo Calcanile
Ticari Kontrol Müdürü
Nihat Okyay
Gövde Üretim Müdürü
Fahrettin Kasım
Teknik Servisler Müdürü
Jan Nahum (**)
CEO
** Tofaş’ın Đlk CEO ‘u
kademesinde
1972
1974
1976
1977
1979
1980
1980
1981
1981
1981
1981
1982
1982
1982
1983
1983
1984
1986
1987
1990
1991
1992
1993
1993
1995
1995
1995
1997
1997
1998
1998
1999
1999
2000
2001
2001
2001
2002
2002
2002
2002
x) Tofaş'ın ilk Genel Müdürü
E K
2
24.3.l978 tarihinde yapılan Đdare Meclisi toplantısında Tofaş
Đdare Meclisi Başkanı Bay Vehbi Koç "Son yıllarda görev ve
sorumluluklarını hafifletmek gayesiyle, Koç Topluluğuna dahil
şirketlerin
bir çoğunun Đdare Meclislerinden ayrıldığından"
bahisle,
Tofaş Đdare Meclisi Başkanlığından da ayrıldığını
bildirmiştir.
Bay Vehbi Koç'un 24.3.l978 tarihli istifa
şekildedir;
mektubunu
aynen
şu
Tofaş Türk Otomobil Fabrikaları A.Ş.
Đdare Heyeti
ĐSTANBUL
24 Mart l978
Tofaş'ın kurulduğu l968 senesinden itibaren, Koç Holding A.Ş.
temsilcisi olarak Đdare Heyetinizde görev almış ve Başkanlık
etmiş bulunuyorum.
Bugün yapılacak Umumi Heyet toplantısından sonra Şirketiniz Đdare
Heyetinden çekilmeye karar verdim.
Birlikte çalıştığımız müddet zarfında gösterdikleri işbirliğinden
dolayı Đdare Meclisi üyesi arkadaşlarıma en samimi teşekkürlerimi
sunar, bundan sonraki mesailerinde başarılar dilerim.
Saygılarımla,
VEHBĐ KOÇ
Bay Vehbi Koç''un Tofaş Đdare Meclisi Başkanlığından ayrılması
üzerine, 24.3.l978 tarihinde saat l3.00'de Divan Otelinde bir
merasim yapılmış ve bu merasime kendisine Bay Giuseppe Calvi
tarafından bir hatıra plaketi takdim edilmiştir.
E K
3
TOFAŞ'ın Đdare Meclisi Başkanlığından ayrılan Bay Vehbi Koç,
Başkanlık yaptığı son Đdare Meclisi toplantısında ilişikte metni
bulunan konuşmayı yapmıştır.
24.3.l978 tarihinde Tofaş Đdare Meclisi toplantısında Sayın Vehbi
Koç'un yaptığı konuşma metni
Bugünkü
Đdare
Meclisi toplantısı,
benim
katıldığım
son
toplantıdır.
Bu toplantıdan sonra Tofaş Đdare
Meclisinden
ayrılıyorum. Ayrılmadan önce iletmek istediğim bazı tavsiyelerim
var.
Tofaş'ın kuruluşundan bu yana gerek Türk, gerek Đtalyan Đdare
Meclisi üyelerinin , gerekse şirket müdüriyetinin ahenkli ve
verimli çalışması nedeniyle geçen seneye kadar çok iyi sonuçlar
alınmıştır. Türkiye ekonomik ve sosyol yönden büyük bir darboğaz
içindedir ve bu darboğaz devam etmektedir. Ekonomik ve sosyal
sahada
darboğazın zirvesine gelindiği kanaatindeyim.
Döviz
sıkıntısı daha devam edecektir. Đtalyan ortaklarımız hakikaten
mal gönderme hususunda ellerinden geleni yapmışlardır. Renault
gayet akıllıca hareket etmiş ve hükümetle petrol karşılığında bir
anlaşma yaparak l978 üretimini garantiye almıştır. Bir devlet
şirketi olmasına rağmen başarılı bir iş yapmıştır. Renault'un
yaptığı bu anlaşmayı zamanında Đtalyan ortaklarımıza duyurduk,
ancak bu şekilde bir anlaşma yapılmasının mümkün olmadığını
söylediler.
Tofaş olarak hükümete karşı iki taahhüdümüz vardır;
Birincisi, yerli parça oranının % 85'e yükseltmek; ikincisi de
ihracattır. Kararname mucibince bugüne kadar imalatımızın % 5'i
nisbetinde ihracat yapılmıştır.
Türkiye
ekonomisi
ve döviz durumu uzun
zaman
sıkıntılı
geçecektir. Her yönetim kurulu toplantısında söylediğim veçhile
otomobil işinde dünya çapında çalışan Fiat idarecileri, istikbali
çok parlak olan Türkiye piyasasında bu sahada kalmak ve ileri
gitmek istiyorlarsa, kendilerinden gelecek parça bedelinin mühim
bir kısmını karşılayacak şekilde ;
a) Otomobil ihracı veya
b) Parça (component) ihracı
yapılması
geçer.
şarttır.
Aksi
takdirde
mevkiimiz
rakiplerin
eline
EK 4
l2.2.l97l
TOFAŞ TÜRK OTOMOBĐL FABRĐKASI A.Ş.
ĐDARE MECLĐSĐ REĐSĐ SAYIN VEHBĐ KOÇ'UN
AÇILIŞ KONUŞMA METNĐ
Sayın Cumhurbaşkanımız,
Sayın Başbakanımız,
Kıymetli Davetlilerimiz,
Memleketimizde otomobil sanayiinin kurulması ve geliştirilmesi
için yıllardan beri çeşitli teşebbüsler yapılmıştır.
Bugün
hizmete
girecek Tofaş Otomobil Fabrikası,
bu
teşebbüsler
arasında, Türk Otomotiv Endüstrisinin ileriye atılmış bir adımı
olacaktır.
Böyle
bir
güne
varlıklarıyla
şeref
kazandıran
Sayın
Cumhurbaşkanımıza, Sayın Başbakanımıza değerli Devlet Erkanına,
Sayın Kumandanlarımıza ve kıymetli davetlilerimize, şahsım ve
Tofaş Đdare Meclisi adına teşekkür ve şürkanlarımızı arzederim.
Đkinci Dünya Savaşından sonra, çeşitli rejimlerle idare edilen ve
gelişen
memleketlerin
hepsinde,
otomobil
sanayii
hızla
ilerlemiştir. On yıl evvel 90 milyon adet olan dünya otomobil
parkı, bugün l80 milyon adede ulaşmış bulunmaktadır. Böylece,
otomobil imal eden şirketler büyümüşler, kuruldukları ülkelerin
ekonomik gelişmesine büyük çapta katkıda bulunmuşlardır.
Dünyanın bu dev kuruluşlarından biri de,
ortağımız olarak
memleketimize yatırım yapan Fiat şirketidir. Tofaş'ın diğer
ortakları Makine ve Kimya Endüstrisi Kurumu, Đş Bankası ve Koç
Holding Anonim Şirketidir. Tofaş Şirketi, bu ortaklar bünyesiyle,
kalkınma planlarımızda öngörülen karma ekonomi ilkesine uyan bir
örnek olmaktadır.
l3 Nisan l969 günü temeli atılan fabrikanın inşaatı 22 ayda
tamamlanmış ve Türk Otomobil Fabrikasının bütün tesisleri için
400 milyon lira sarfedilmiştir. Bu paranın l32 milyon lirası Türk
Ortaklar tarafından karşılanmış, Fiat 93 milyon liralık yatırım
yapmış, ayrıca l27 milyon liralık dış ve 48 milyon liralık iç
finansman sağlanmıştır.
Fabrikanın
bugünkü
imalat kapasitesi yılda 20
bin
adet
otomobildir. Ancak, bu kapasitenin az bir ilave yatırımla yılda
40 bin adete çıkarılması öngörülmüştür. Hedefimiz, kalitemizle
servisimizle bizden otomobil alanları memnun etmektir.
Tofaş'ın ilk üç yıllık faaliyet devresinde, beher otomobilde %67
nisbetinde döviz tasarrufu sağlanacaktır. Bu durum, bir otomobil
için
Tofaş'ın
yalnız
435
dolarlık
ithalat
yapacağını
göstermektedir.
Đkinci üç yıllık devrede ise, beher otomobilde sağlanacak
tasarrufu % 85 nisbetine çıkacaktır.
döviz
Çeşitli yollardan memleketimize giren otomobil sayısının l5.000'i
aştığı seneler olmuştur. Bu arabaların herbirinin ortalama değeri
2.000 - 2.500 dolardır. Bugün bu dövizle, en az beş yerli araba
yapmamız mümkün olmaktadır ve l975'den itibaren direkt veya
endirekt yollardan Türkiyemize mal olan bu döviz tutarının yarısı
kadarıyla, kurulmuş ve kurulmakta olan diğer tesislerde, 50
binden fazla yerli otomobil imal edilebileceğini söyliyebiliriz.
Sağlanacak döviz tasarrufunun yanında yeni iş sahaları açılacak,
ana fabrikalar bünyesinde ve yan sanayi kuruluşlarında ilave
işgücü ihtiyacı doğacak, iş hacminin büyümesiyle de sınai, ticari
ve hizmet sektörlerinde karlılık ve devlete daha çok vergi ödeme
imkanları yaratılacaktır. Nitekim, ilk kuruluş yılında Tofaş'ın
yan sanayie verdiği siparişlerin toplamı l25 milyon liralık bir
seviyeye ulaşmış bulunmaktadır. Gelecek yıl bu sipariş miktarı
350 milyon liraya yükselecektir.
Diğer taraftan, otomobilin insan ve aile hayatına getirdiği refah
anlamını, bu endüstrinin memleket ekonomisine kazandırdığı güç
kadar önemli saymaktayız.
Küçük bir otomobil halk için lüks değil, bir ihtiyaçtır. Ancak,
bu ihtiyacın karşılanabilmesi için otomobil maliyetinin ve satış
fiyatının
makul seviyede tutulması gereklidir.
Son
çıkan
Finansman Kanununun getirdiği vergiler, imal edilecek otomobil
fiyatlarını % 25-30 nisbetinde yükseltmiştir. Bu yüzden Murat
otomobilinin perakende satış fiyatı 57.000 lira, Taşıt Alım
Vergisi ile birlikte müşteriye maliyeti 62.000 lira olacaktır.
Memleketmizde kurulmuş ve kurulmakta olan endüstrinin bir kısmı
döviz
tasarrufu
sağlamakta,
bir
kısmı
da
ihracatımızı
arttırmaktadır. Ekonomimize katkısı olan sanayiin tam kapasite
ile çalışması, maliyetleri düşürmesi bakımından önemlidir.
2
Gelişmekte olan bir memleketiz. Fakat, hala komşularımızın çoğuna
kıyasla gerideyiz. Ortak Pazar'a girmiş bulunuyoruz. Diğer üye
devletlerle aramızdaki mesafeyi kapatmak ve rakip endüstrinin
karşısında
tutunabilmek
için
sanayiimizi
ve
ekonomimizi
sağlamlaştırmak zorundayız. Gaye; yeni iş imkanları açan, döviz
ve döviz tasarrufu sağlayan,
verimli çalışacak bir sanayi
kurmaktır.
Kaybedilecek bir saatimiz dahi yoktur.
Gerek kamu sektörünün, gerekse özel sektörün milyarlarca liraya
yükselen yatırımlarından azami fayda sağlanabilmesi için, üç
hususun gözönünde tutularak dengeli bir şekilde yürütülmesi
şarttır.
- Đşçiye emeğinin karşılığı verilmelidir.
- Şirketler
yeni yatırımlar
çalışıp kar sağlamalıdır.
yapabilmek
için
tam
randımanla
- Devlet, kamu hizmetlerini gereğince yapabilmek için yeterli ve
dengeli vergi tahsil edebilmelidir.
Đki yıldır,
çeşitli sebeblerle,
çok iş gücünü kaybettik.
Đlerlemek için azami verimliliğe ve tasarrufa ihtiyacı olan
memleketimizde, artık her konuda ahenkli çalışılması, en hayati
meselelerimizin başında gelmektedir.
Bugün açılışına teşrif ettiğiniz Türk Otomobil Fabrikasının
Müteşebbis ve Đdarecileri, böyle bir anlayış içinde çalışma
azmindedirler.
Bu
fabrikanın burada meydana
getirilmesine
yardımcı olanlar,
güzel Bursa'ya ve Bursa'lılara da büyük
hizmetler yapmışlardır. Çok kısa bir zaman sonra Bursa ve
çevresi,
ana ve yan sanayi kuruluşlarıyla,
Türk Otomobil
Endüstrisinin
merkezi
haline gelecek ve bu
bölge
hızla
kalkınacaktır.
Bu eserin kurulmasına imkan hazırlayan Hükümetimize, projenin
gerçekleşmesine yardımcı olan Devlet Dairelerine, ileri bir
teknolojiyi memleketimize getiren Fiat idarecilerine, her türlü
çalışmalarıyla tesislerin tamamlanmasına emek veren uzmanlara,
mühendislere, teknisyenlere ve işçilere, böyle bir teşebbüse
inanarak şirket sermayesine iştirak eden ortaklarımıza ve kredi
veren
yerli
ve
yabancı
kuruluşlara,
huzurlarınızda
teşekkürlerimizi ve şükranlarımızı sunmayı, zevkli bir vazife
sayıyorum.
3
Tofaş Türk Otomobil Fabrikasının memleketimize hayırlı olması ve
bu modern tesislerde çalışacakların başarıya ulaşmaları en samimi
dileğimdir.
Değerli misafirlerimize teşekkür eder, saygılarımı sunarım.
VEHBĐ KOÇ
TOFAŞ Đdare Meclisi Reisi
Ek 5
FĐAT ŞĐRKETĐ'NĐN ĐDARE MÜDÜRÜ DR. UMBERTO
AGNELL'NĐN AÇILIŞ KONUŞMASININ
TÜRKÇE METNĐ
Sayın
Sayın
Sayın
Sayın
Cumhurbaşkanı,
Başbakan,
Bakanlar ve
Misafirler,
Sayın Cumhurbaşkanı ile askeri ve mülki erkanın şeref verdikleri
böyle bir törende bulunmak benim ve mesai arkadaşlarım için büyük
bir zevk ve şereftir.
Bu fabrikanın açılması, Türk Otomobil endüstrisi için ileri doğru
atılan dev bir adımdır; Fiat olarak bizler de bu başarıya katkıda
bulunmaktan gurur duyuyoruz.
Otomotiv Endüstrisi, ekonomide muharrik bir sektördür. Çeşitli
faaliyetler bunun etrafında yükselen bir hızla gelişir. Gerçekten
muharrik bir endüstridir, çünkü yol şebekesi, tamir ve bakım
atölyeleri, akaryakıt istasyonları gibi yardımcı sanayiler, hür
bir memleketin refah yolundaki
göstergeleridir.
Đnsanların
birbirlerine yaklaşmasında,
birbirlerini tanımasında ve hür
insanlar
arasında
gerek
ekonomik gerek
sosyal
bağların
kurulmasında em müessir vasıta belki de otomobildir.
Tecrübeler gösteriyor
tüketimi, daha geniş
teşvik etmektedir; öte
artışı sanayide iki kat
ki, otomotiv endüstrisi daha geniş bir
bir yatırımı ve daha geniş bir ihracatı
yandan otomotiv endüstrisindeki istihdam
istihdam artışına yol açmaktadır.
Đtalya'da otomotiv sanayiinde,
direkt veya endirekt olarak
2.300.000 kişi çalışmaktadır. Bu iş gücü, sanayide ve sanayie
bağlı faaliyetlerde istihdam edilen toplam iş gücünün altıda
birini teşkil etmektedir. Bu işçilerin büyük bir kısmı yüksek
vesıflı elemanlardır; her yüz kişiden l5'i memur, 28'i kalifiye
veya mütehassıs işçilerdir.
Otomotiv
endüstrisi;
araştırma
alanını da
geniş
etkilemektedir,
çünkü
bütün diğer sektörlerde daha
teknolojik araştırmaları teşvik etmektedir.
ölçüde
ileri
Türkiye'de
hükümetin
de
istek ve teşviki
ile
otomotiv
endüstrisinin kurulması bazı şartlar sayesinde gerçekleşmiştir.
Bunların başında iç piyasa potansiyelinin artması ile memleketin
daha yüksek bir motorize seviyeye ulaşması gelmektedir. Bundan
belki de daha önemli olarak, halkın çalışma ve ilerleme azmi ve
milletçe bir sınai kalkınma ve gelişme programına girişilmiş
bulunması büyük bir rol oynamıştır.
Tofaş Şirketi, işte böyle bir ortam içinde, gerek Türk, gerek
yabancı özel resmi sektörlerin güç birliği sayesinde planlanmış
ve kurulmuştur.
Bu proje, otomobil imalatında yerli parçalardan azami derecede
faydalanacak şekilde hazırlanmıştır;
dolayısıyla daha
işin
başlangıcından itibaren Türk yan sanayiinin destek ve yardımına
muhtaçtır.
Yan
sanayiinin başlangıç safhasında dahi Tofaş
Fabrikasının ihtiyaçlarını karşılamak için büyük bir gayret
sarfedeceğini ümit ediyoruz.
Bu fabrikanın tesisine iştirak eden Fiat, kendi teknik bilgisini
verdiği gibi, yakın bir gelecekte hemen hemen tamamen yerli
imalata imkan verecek bir programı da kabul etmiştir. Bu husus
Fiat Şirketinin milletlerarası işbirliğine verdiği önemi bir daha
tebarüz ettirmektedir.
Devamlı olarak gelişen bu milletlerarası işbirliğinin, modern
ekonominin artık vazgeçilemiyecek bu unsuru haline geldiğine,
milletlerin
birbirine
yakınlaşmasında müessir
bir
vasıta
olduğuna, yani barış içinde birlikte yaşamanın verimli bir vasıta
olduğuna inanıyoruz.
Fiat pek çok memleketlerde bu düşünce tarzının
öncülüğünü
yapmıştır. Türkiye ile olan bu işbirliğimiz, Đtalyanın da mensubu
bulunduğu Avrupa ekonomik Topluluğuna dahil altı memleketin büyük
bir gayretle tesisine çalıştıkları Topluluk ekonomisi sistemine
girişin bir hazırlığı olarak addedilmelidir.
Bence bugün açılışını yaptığımız fabrikanın bir tek önemli
problemi olacaktır; o da, büyüme ve genişleme problemidir. Bu
hususta hiç bir hizmeti esirgemiyeceğiz.
Bursa'da Tofaş'ın resmi açılışı, bu fabrikada imal edilecek ilk
Murat arabasının takdimi ile aynı zamanda rastlamaktadır. Murat
otomobili, satışları büyük rağbet gören ve dünya çapında ün
yapmış olan Đtalyan Fiat l24 modelinin eşidir.
Gerek teknik, gerek imalat yönünden, ileri bir tekniğe sahip olan
bu
arabanın
memleketinizde
daha iyi
yaşama
prensibinin
gelişmesinde yardımcı olmasını samimiyetle temenni ederim. Zira
hareket kolaylığı çağımız medeniyetinin en değerli bir unsurudur.
Sizlerle teşriki mesaide bulunmuş olan bütün Fiat mensupları
adına gösterdiğiniz candan işbirliği için teşekkür eder, en iyi
başarı dileklerimi sunarım.

TOFAŞ TÜRK OTOMOBĐL FABRĐKASI A.Ş. TARĐHÇE 1

Transkript

Benzer belgeler

Bir Kadın Beş Otomobil

Feinzin

Cumhuriyet Kitap

PARAFLU UP Cod. 1681