fiyat endeksleri ve enflasyon

Transkript

TÜİK
FİYAT ENDEKSLERİ
VE
ENFLASYON
Sorularla Resmi İstatistikler Dizisi - 3
ISSN 0259-5036
TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU
!"!#
(NDß"5!"1B2"A
K"
"5(2BN75
B±Õê¤SÕ¤SßA~Ø¨ßØáSáØá£¤~Õß!÷Øßßã
DIA1N"ßBDDBD1ß1FAF4F
(NDß"5!"1B2"AßK"ß"5(2BN75
B±Õê¤SÕ¤SßA~Ø¨ßØáSáØá£¤~Õß!÷Øßßã
ØáSáØá£ßð~Õßð~ßa¤ßØá~£¤~Õßm
¤ß!S}á}¨ß)Õêaê
D~¤qßÈßÂã¸èÃß¸ùßùèß¸ãßß¸ùßùèß¸
(SòqßÈßÂã¸èÃß¸Üßùßãè
NSó}ßØá~£¤~Õßm
ß!´~ÕßB~Õ¨Só~ß¤~á¨~Ø
D~¤qßÈßÂã¸èÃßèßãßèãßß¸ùßùß®Ýßß¸ùßùèß
(SòqßÈßÂã¸èÃß¸ÜßßÝ
NSó}ßm~Õ~ßó´~¤£ßØ±Õê¤SÕ}}÷ßm
(óSáßØáSáØá£¤~Õß)Õêaê
D~¤qßÈßÂã¸èÃß¸ùßùßùÝ
(SòqßÈßÂã¸èÃß¸ßãßÝù
á~Õ~á
ááÀqÞÞñññÅáê£Å±ðÅáÕ
"À±ØáS
a¤_áê£Å±ðÅáÕ
NSó}ß5±
3129
ß
ß
ß
ß
ß
DíÕ£ó~ßØáSáØá£ß1êÕê¨ê
5~kSáa~óßSuÅß5±qß¸¸ßßßùÝ¸ùùß51AßÞßDIA1N"
êßóSó}}ßÝßBSó}¤}ß(£Õßð~ßBSSáß"Ø~Õ¤~Õß1SêêÒSß´Õ~ß~Õß
S££}ß DíÕ£ó~ß ØáSáØá£ß 1êÕê¨êß S£S¤}}ÒSß SááÕÅß )~Õm~£ß ð~óSß
áí÷~¤ß£¤~ÕßáSÕS}uSß÷Ø÷ßm±S¤á}¤S¨S÷ßð~ßuS}á}¤S¨S÷Å
DíÕ£ó~ßØáSáØá£ß1êÕê¨êß4SáaSSØ}rß£SÕS
êaSáßèùù
4Dqßèùùù¸®-50 AdetǨ-ΰß∫ˇðŞŞŞˇ3ìúł
ISBN 978-975-19-4218-0
Önsöz
!
!
"#$"%!
!
!
"#$%&'(! )*+,+&*+&%! -.$./.0! %,$,$! ,12321,$240! ,$,5+2$/,321,$24! 6(!
+#/! &*+,+&*+&%! %.11,42321,$2424! &7+&',8! 9.'9.%1,$2! &*+,+&*+&%*(1! 6($&1($&0!
.1.*1,$,$,*2! *+,49,$+1,$,! .':.4! ;1,$,%! :#6(4&1&$1&%0! +.+,$1212%0! +,$,<*2=12%0!
&*+,+&*+&%&!:&=1&1&%0!:#43(11&%!6(!5(<<,<12%!&1%(1($&!9;>$.1+.*.49,!#$(+/(%+(!
6(! ','2/1,/,%+,92$?! @$(+&1(4! &*+,+&*+&%1($&4! :($8(%1($&! ',4*2+/,*2424!
*,>1,4/,*20! +#/! %.11,42321,$,! +,$,<*2=! 6(! (5! =,/,412! ;1,$,%! *.4.1/,*20!
:&=1&1&%! &1%(*&4(! $&,'(+! (9&1/(*&0! %,/.;'.4.4! A&1:&! (9&4/(! 7,%%2424!
:B=(+&1/(*&!+(/(1!(*,*1,$92$?!!!
!
-.$././.=.4! :($(%! A,*212! ','24! ;1,$,%! 82%,$92>20! :($(%*(!
&4+($4(+! *,'<,*249,! ','2/1,92>2! +#/! &*+,+&*+&%*(1! 6($&1($! &1(! A&$1&%+(0!
,$,5+2$/,424! /(+;9;1;C&*&4(! D%.11,421,4! +,42/0! %,6$,/1,$! 6(!
*242<1,/,1,$0! ,$,5+2$/,424! %,E*,/2! 6(! 'B4+(/&0! B$4(%! +,*,$2/2! 6A?F!
&1&5%&4!,82%1,/,1,$!9,!%,E*,/12!6(!:#43(1!;1,$,%!%,/.;'.4.4!9&%%,+&4(!
*.4.1/,%+,92$?! )*+,+&*+&%*(1! 6($&1($&4! 9;>$.! ;%.4/,*20! *,>12%12!
';$./1,4/,*20! ,43,%! /(+;9;1;C&%! ,82%1,/,1,$24! 9&%%,+(! ,124/,*2! &1(!
/#/%#49#$?!
!
G&',+! &*+,+&*+&%1($&4(! &1&5%&4! ,'$24+212! /(+;9;1;C&%! ,82%1,/,1,$! 9,!
:($(%! &4+($4(++(0! :($(%*(! A,*212! ','241,$9,! /(63.++.$?! H,=2$1,4,4! A.!
','249,! &*(0! <&',+! &*+,+&*+&%1($&4(! &1&5%&4! +(%4&%! 6(! +(;$&%! ,82%1,/,1,$24!
B+(*&49(0! A.! %;4.'1,! &1:&1&! /($,%! (9&1(40! +,$+2521,40! (1(5+&$&1(4! 7.*.*1,$!
&1(! (4! 8;%! *;$.1,4! *;$.1,$,! &1&5%&4! ,82%1,/,1,$,! '($! 6($&1/&5! 6(! ','24!
7,=2$1,42$%(4! %;4.',! &1:&! 9.',4! 7($%(*! +,$,<249,4! &1:&'1(! ;%.4,A&1&$!
;1/,*2!7(9(<1(4/&5+&$?!
!
!
!
I;$.1,$1,!J(*/&!)*+,+&*+&%1($!K&=&*&L4&4!M?!','242!;1,4!A.!','2424!
+#/!%.11,42321,$24,!',$,$12!;1/,*242!9&1($&/?!
Doç. Dr. Ömer DEM!R
Ba"kan
TÜ!K, Fiyat Endeksleri ve En!asyon
Sorularla Resmi !statistikler Dizisi - 3
III
!çindekiler
&'&#()*&+),!
!
!
!
!
$-./-!
!
NNN!
!
"0123!
&450678597:!
NO!
)897:!
PNN!
*;1-9<=-9-:!
PNN!I
>?!)0/9-1.@0!
!
!
!
!Q?!R4<1,*';4!4(9&$S!
!
!
Q!
!T?!G&',+1,$!:(4(1!9#=('&!4(!9(/(%+&$S!
Q!
!M?!R4<1,*';4!4,*21!7(*,E1,4/,%+,92$S!
Q!
!U?!R4<1,*';4!;$,42!4(!,41,/,!:(1/(%+(9&$S!
Q!
!V?!R49(%*!4(9&$S!
T!
!W?!"#$%&'(!)*+,+&*+&%!-.$./.L4.4!7(*,E1,92>2!<&',+!
(49(%*1($&!4('&!:B*+($/(%+(9&$S!
T!
!X?!Y'42!(%;4;/&9(!A&$9(4!8;%!(4<1,*';4!;1,A&1&$!/&S!
Z&8&4S!
![?!@1%(1($!&8&4!(4<1,*';4!;$,42!4&8&4!B4(/1&9&$S!!!
T!
T!
!\?!H($!#1%(9(!(4<1,*';4!,'42!'B4+(/1(!/&!
7(*,E1,4/,%+,92$S!
M!
!Q]?!G&',+!(49(%*1($&!,82*249,4!A,%2192>249,!#1%(1($!
,$,*249,%&!%,E*,/!<,$%1212>2!4,*21!,82%1,42$S!
M!
!
!
!
!
V
!çindekiler
$-./-!
!QQ?!"@GR!*(E(+&49(!'($!,1,3,%!/,1!6(!7&=/(+1($!4,*21!
*(8&1/(%+(9&$S!
M!
!QT?!@GR!&8&4!*(8&1(4!/,1!6(!7&=/(+1($!4,*21!
A(1&$1(4/(%+(9&$S!
U!
!QM?!G&',+!(49(%*1($&49(!^,'12%!9(>&5&/!;$,42_!4(9&$S!
Z($(1($9(!%.11,4212$S!
U!
!QU?!G&',+!(49(%*1($&49(!^A&$!B43(%&!'2124!Y$,12%!,'24,!
:B$(!9(>&5&/!;$,42_!4(9&$S!Z($(1($9(!%.11,4212$!S!!
V!
!QV?!G&',+!(49(%*1($&49(!^:(8(4!'2124!,'42!,'24,!:B$(!
9(>&5&/!;$,42_!4(9&$S!Z($(1($9(!%.11,4212$S!
W!
!QW?!G&',+!(49(%*1($&49(!^;4&%&!,'12%!;$+,1,/,1,$,!:B$(!
9(>&5&/!;$,42_!4(9&$S!Z($(1($9(!%.11,4212$S!
X!
!QX?!`2112%!(4<1,*';4!&8&4!:B*+($:(!4(!;1/,1292$S!!
[!
!Q[?!a(%&$9(%!(4<1,*';4!4(9&$S!
QQ!
!Q\?!b=(1!-,E*,/12!"@GR!cB*+($:(1($&!4,*21!
7(*,E1,4/,%+,92$S!
QQ!
!T]?!b=(1!-,E*,/12!"@GR!cB*+($:(1($&!4(1($9&$S!
QQ!
!
>>?!)0678197:97!59A595!<7=79!8-B:-=9-:!
VI
!
!
!TQ?!R49(%*&4!+(/(1!',E2*2!4(9&$S!
!
!
QM!
!TT?!R49(%*!8(5&+1($&!4(1($9&$S!
QM!
!TM?!`($!6(!=,/,4!(49(%*1($&!4(9&$S!
QM!
!TU?!I,A&+!6(!9(>&5%(4!(*,*12!(49(%*1($!4,*21!
+,42/1,42$S!
QU!
!çindekiler
!
$-./-!
!TV?!d,*&+!6(!A&1(5&%!(49(%*1($!4(9&$S!
QU!
!TW?!d&1(5&%!(49(%*1($!4,*21!7(*,E1,42$S!
QU!
!TX?!R49(%*1($!7,4:&!%;4.1,$!&8&4!7(*,E1,42$S!
QV!
!T[?!G&',+!(49(%*&!4(!9(/(%+&$S!
QV!
!T\?!G&',+!(49(%*1($&4(!4(9(4!&7+&',8!9.'.1/,%+,92$!
QW!
!M]?!G&',+!(49(%*1($&4&4!7(*,E1,4/,*2!&8&4!:($(%(4!
+(/(1!9(>&5%(41($!4(1($9&$S!
QW!
!MQ?!R49(%*1($&4!7(*,E1,4/,*249,!%.11,421,4!/,1!6(!
7&=/(+!*(E(+&!4(9&$S!
QW!
!MT?!R49(%*!7(*,E1,/,*249,!%.11,421,4!,>2$12%!4(9&$S!
QX!
!MM?!"(/(1!'21!<&',+2!4(9&$S!
QX!
!MU?!e,$&!<&',+!4(9&$S!
QX!
!MV?!"#$%&'(f9(!&1%!<&',+!(49(%*&!4(!=,/,4!
','2/1,4/25+2$S!
Q[!
!MW?!@1%(/&=9(!<&',+!(49(%*&!%;4.*.49,!7,4:&!
8,125/,1,$!',E21/25+2$S!
Q[!
!MX?!R49(%*1($!4(9(4!'(4&1(4/(%+(9&$S!
Q\!
!
>>>?!CD87<5E5!/5.-<9-:;!7067815!FCGH)I!
!
!
!M[?!"#%(+&3&!<&',+1,$2!(49(%*&!D"@GRF!4(9&$S!
!
!
T]!
!M\?!"@GR!7,4:&!,/,81,$!&8&4!%.11,4212$S!
T]!
!U]?!"@GR!+#/!"#$%&'(L'&!+(/*&1!(+/(%+(!/&9&$S!
T]!
!UQ?!H,4:&!'($1(5&/!'($1($&!&8&4!"@GR!
7(*,E1,4/,%+,92$S!
TQ!
VII
!çindekiler
!
VIII
$-./-!
!UT?!"@GR!%&/1($&4!7,$3,/,1,$242!+(/(1!,12$S!
TQ!
!UM?!"@GRL'(!+(/(1!;1,4!%&+1(!4,*21!*(8&1/(%+(9&$S!
TQ!
!UU?!T]]M!"(/(1!`2112!"@GRL'(!+(/(1!;1,4!+#%(+&/!
4(9&$S!
!UV?!H,4(7,1%2424!4&7,&!E,$,*,1!+#%(+&/!7,$3,/,*2!
4(9&$S!
TT!
!UW?!H,4(7,1%2!+#%(+&/!7,$3,/,1,$2!4,*21!
A(1&$1(4/(%+(9&$S!
TT!
!UX?!"@GR!7(*,E1,/,*2!&8&4!4(!+#$!6($&1($!:($(%1&9&$S!
TM!
!U[?!"@GR!7(*,E1,/,*249,!:($(%1&!;1,4!/,1!6(!
7&=/(+1($!4,*21!*242<1,492$21/,%+,92$S!
TM!
!U\?!"@GR!*242<1,/,*249,!'($,1,4!,4,!:$.E1,$!
4(1($9&$S!
!V]?!"@GR!/,1!6(!7&=/(+!*(E(+&!4(9&$S!
TM!
TU!
!VQ?!"@GR!/,1!6(!7&=/(+!*(E(+&!4,*21!A(1&$1(4&$S!
TU!
!VT?!"@GR!/,1!6(!7&=/(+!*(E(+&!4(!*2%12%1,!
:#43(11(4/(%+(9&$S!
TV!
!VM?! "@GRL9(! E&',*,',! '(4&! 82%,4! /,99(1($! (49(%*(!
9,7&1!(9&1(A&1&$!/&S!
TV!
!VU?!"@GR!/,1!6(!7&=/(+1($&4&4!*(8&/&49(!7,4:&!
B18#+1($!9&%%,+(!,124/,%+,92$S!
TV!
!VV?!"@GR!/,1!6(!7&=/(+!*(E(+&!;1.5+.$.1.$%(4!7,4:&!
7,$3,/,1,$!%,E*,/!9252!+.+.1/,%+,92$S!
TW!
!VW?!T]][!'212!"@GR!,4,!7,$3,/,!:$.E!*,'2*20!,1+!:$.E!
*,'2*20!/,99(!*,'2*2!6(!:$.E1,$24!,>2$12%1,$2!4(1($9&$S!
TW!
!VX?!"@GRL9(!/,1!6(!7&=/(+1($&4!,>2$12%!6($&1($&4&4!
%,'4,>2!4(9&$S!
TW!
TT!
!çindekiler
!
$-./-!
!V[?!"@GRL9(!,>2$12%1,$!4,*21!7(*,E1,42$S!
TX!
!V\?!"@GR!&8&4!^<&',+!9($1(/(_!%,E*,/24,!:&$(4!
'($1(5&/!'($1($&!4,*21!A(1&$1(4&$S!
T[!
!W]?!"@GRL9(!<&',+1,$24!9($1(4/(*&49(!9&%%,+(!
,124/,*2!:($(%(4!%;4.1,$!4(1($9&$S!
T[!
!WQ?!"@GRL9(!<&',+!9($1(4(3(%!&5'($1($&4&4!*(8&/&!4,*21!
',E212$S!
T[!
!WT?!"@GRL9(!,'42!/,99(!&8&4!9($1(4(3(%!<&',+!*,'2*2!
4,*21!A(1&$1(4/(%+(9&$S!
T\!
!WM?!"@GRL9(!<&',+1,492$/,!*2$,*249,%&!-KO!6(!A(4=($&!
6($:&1($!9&%%,+(!,1242$!/2S!
T\!
!WU?!g,1!6(!7&=/(+(!.':.1,4,4!+,%*&+1&!*,+25!<&',+1,$2!
6(',!&%&43&!(1!<&',+1,$2!"@GRL9(!%,E*,42$!/2S!
M]!
!WV?!"@GRL9(!&49&$&/1&!<&',+1,$!9&%%,+(!,1242$!/2S!
M]!
!WW?!"@GRL9(!<&',+!9($1(/(%!&8&4!&5'($&49(4!/,99(!
*(8&/&!',E212$%(4!%.11,421,4!B18#+1($!4(1($9&$S!
M]!
!WX?!"@GRL9(!^/,99(!+,42/2_!4&8&4!B4(/1&9&$S!
MQ!
!W[?!"@GRL9(!^+(/(1!'21!<&',+1,$2_!4,*21!7(*,E1,42$S!
MQ!
!W\?!"@GRL9(!<&',+!9($1(4&$%(4!4(1($(!9&%%,+!
(9&1/(%+(9&$!S!
MT!
!X]?!e,$&!<&',+!4(9&$S!
MT!
!XQ?!"@GRL9(!3,$&!<&',+1,$!4,*21!9($1(4/(%+(9&$S!
MT!
!
MM!
!XT?!"@GRL9(!%&$,!A(9(11($&!4,*21!9($1(4&$S!
!XM?!"@GR!%,E*,/249,%&!%&$,12%!%;4.+1,$24!
9(>&5+&$&1/(*&!*B=%;4.*.!/.9.$S!
MM!
IX
!çindekiler
!
!XU?!"@GRL9(!A&$!/,99(4&4!AB1:(!<&',+2!4,*21!
7(*,E1,42$S!
!XV?!"@GRL9(!A&$!/,99(4&4!"#$%&'(!<&',+2!4,*21!
7(*,E1,42$S!
MM!
!XW?!G&',+!9($1(/(!<;$/.4.4!&8($&>&!4(9&$S!
MU!
!XX?!"@GRL9(!3,$&!<&',+1,$24!%;4+$;1#!4,*21!',E212$S!
MU!
!X[?!"@GRL9(!7(*,E1,4,4!(4!,'$24+212!7,$3,/,!9#=('&!
4(9&$S!
MV!
!X\?!"@GR!%,8!A,*,/,%+,!7(*,E1,42$S!
MW!
!
>J?!G:7<5E5!/5.-<9-:;!7067815!FGH)I!
X
$-./-!
MU!
!
!
![]?!@$(+&3&!<&',+2!4(9&$S!
!
!
MX!
![Q?!@$(+&3&!<&',+1,$2!(49(%*&!D@GRF!4(9&$S!
MX!
![T?!@GRL'(!4(9(4!:($(%*&4&/!9.'.1/.5+.$S!
MX!
![M?!"RGR!&1(!@GR!,$,*249,%&!<,$%!4(9&$S!
M[!
![U?!@GRL9(!#1%(!(%;4;/&*&49(%&!#$(+&/!%,E*,/2!4,*21!
A(1&$1(4&$S!
M[!
![V?!@GRL9(!%,E*,4,4!*(%+B$1($!4(1($9&$S!!
M[!
![W?!@GRL9(!%,E*,4/,',4!*(%+B$1($!4(1($9&$S!
M\!
![X?!@GR!7,4:&!,/,81,$!&8&4!%.11,4212$S!
M\!
![[?!@GR!7(*,E1,/,*249,!4(!+#$!6($&1($!:($(%1&9&$S!
M\!
![\?!@GR!/,99(!*(E(+&!4,*21!A(1&$1(4&$S!
U]!
!\]?!@GRL'(!:&$(4!/,99(1($&4!*(8&/&49(!7,4:&!B18#+1($!
9&%%,+(!,124/,%+,92$S!
U]!
!çindekiler
!
$-./-!
!\Q?!@GRL9(!7,4:&!/,99(!6(',!/,99(!:$.A.!
%,E*,4/,/,%+,92$S!
U]!
!\T?!@GRL9(!/,99(1($&4!*(%+B$1($(!:B$(!9,>212/20!
<&$/,!*,'2*2!6(!,4,!*(%+;$!,>2$12%1,$2!4(1($9&$S!
UQ!
!\M?!@GRL9(!%.11,421,4!*242<1,/,1,$!4(1($9&$S!
UQ!
!\U?!@GRL9(!/,99(!*(E(+&!4,*21!:#43(11(4/(%+(9&$S!
UT!
!\V?!@GRL9(!,>2$12%!6($&1($&4&4!%,'4,>2!4(9&$S!
UT!
!\W?!@GRL9(!*(%+B$!6(!/,99(!,>2$12%1,$2!4,*21!
7(*,E1,42$S!
UT!
!\X?!@GRL9(!,'1,$!&+&A,$&'1(!9(>&5%(4!,>2$12%1,$!%.11,4212$!
/2S!
UM!
!\[?!@GRL9(!+,$2/*,1!#$#41($&4!,>2$12%1,$2424!%,'4,>2!
4(9&$S!
UM!
!\\?!@GRL9(!+,$2/*,1!#$#41($!&8&4!%.11,421,4!h,=,$,!
a2%/,!i$,42!DhaiF!4(9&$S!
UU!
!Q]]?!@GRL9(!<&',+!9($1(4(3(%!<&$/,1,$!4,*21!*(8&1&$S!
UU!
!Q]Q?!@GRL'(!+,$2/!*(%+B$#49(4!*(8&1(4!/,99(1($&4!
<&',+1,$2!4($(1($9(4!9($1(4/(%+(9&$S!
UW!
!Q]T?!@GRL9(!<&$/,1,$9,4!<&',+2!&=1(4(3(%!/,99(!
+,42/2!4,*21!;1/,1292$S!
UW!
!Q]M?!H,4:&!<&$/,1,$!@GRL9(!%,E*,4/,=S!
UW!
!Q]U?!@GRL9(!'(4&!&5'($1($&!(49(%*!%,E*,/24,!
,124,A&1&$!/&S!
UW!
!Q]V?!@GRL9(!#$#41($(!.':.1,4,4!+,%*&+1&!*,+250!
.1,5+2$/,!:&9($1($&!<&',+1,$9,!%,E*,42$!/2S!
UX!
!
!
XI
!çindekiler
$-./-!
!Q]W?!@GRL9(!B=(1!&49&$&/1&!<&',+1,$!9&%%,+(!,1242$!/2S!
UX!
!Q]X?!@GRL9(!+(/(1!'21!<&',+1,$2!4,*21!7(*,E1,42$S!
UX!
!Q][?!@GRL9(!<&',+1,$!7,4:&!9B4(/9(!6(!4,*21!
9($1(/(%+(9&$S!
U[!
!Q]\?!@GRL!9(!<&',+!9($1(4&$%(4!4(1($(!9&%%,+!
(9&1/(%+(9&$!S!
U\!
!QQ]?!@GRL!9(!<&',+1,$24!%;4+$;1#!4,*21!',E21/,%+,92$S!
U\!
!QQQ?!@GR!7(*,E1,/,*249,!(4!,'$24+212!9#=('!
7,4:&*&9&$S!
!QQT?!@GR!7,4:&!9#=('1($9(!7(*,E1,4/,%+,92$S!
U\!
V]!
!QQM?!G&',+!9($1('(4!E($*;4(1&4!(>&+&/&!4,*21!
',E21/,%+,92$S!
!
V]!
!QQU?!R49(%*!7(*,E1,4/,*249,!7,4:&!<;$/#1!
%.11,4212$S!
!QQV?!j&43&$1(/(!k,*E('$(*!<;$/#1#!4(9&$S!
VQ!
!
J?!)06781!K71-L9-=-!.20<7=5!B7!.-.;=9-=-!M7895 !
!QQW?!R49(%*!7(*,E1,4/,*249,!%.11,421,4!9(>&5%(41($!
4(1($9&$S!
VT!
!QQX?!R49(%*!*;4.81,$2!7,4:&!','249,!,82%1,42$S!
VT!
!QQ[?!R49(%*!*;4.81,$2!6(!9(>&5&/!;$,41,$2!4(1($&!
&<,9(!(9($S!
VM!
!QQ\?!R49(%*!A&1:&1($&!%.11,42321,$,!7,4:&!';11,$1,!
.1,5+2$212$S!
VM!
)897:!
!
VV!
R%!Q?!!)*+,+&*+&%*(1!Y/,812!dB1:(!d&$&/1($&!I242<1,/,*24,!
:B$(!"@GRL*&!7(*,E1,4,4!'($1(5&/!'($1($&!
XII
VQ!
R%!T?!T]][!'212!&+&A,$&'1(!Y4,!7,$3,/,!:$.E1,$24,!:B$(!
,1+!:$.E0!/,99(!*,'2*2!6(!,4,!:$.E!,>2$12%1,$2!
VW!
R%!M?!T]][!'212!&+&A,$&'1(!Y4,!*(%+B$1($(!:B$(!/,99(0!
<&$/,!*,'2*2!6(!,4,!*(%+B$!,>2$12%1,$2!!
VW!
R%!U?!l)1:&1&!A&1:&1($(!.1,5/,%!&8&4ml?!G;$/.!
VX!
Simge ve Ksaltmalar
!"#$%&'%&K;)*+,#*+*./T1N
2 Boru Hatlar2 ile Petrol Ta52ma Anonim nirketi
3/43/5
2&Amaca Göre Ki5isel Tüketim S2n2flamas2
(Classification of Individual Consumption by
Purpose)
351
2&Faaliyete Göre Ürünlerin )statistiki S2n2flamas2
67&!
2&Avrupa Toplulu>unda Ekonomik Faaliyetlerin
)statistiki S2n2flamas2
7Ü!&9::9 2 Avrupa Toplulu>unda Faaliyete Göre Ürün
S2n2flamas2 (2002)
4;/
2 Uluslararas2 )5 Örgütü
(International Labour Organization)
4<7
K=>
2 Uluslararas2 Para Fonu
(International Monetary Fund)
2 Katma De>er Vergisi
?136
2&Ekonomik Faaliyetlerin )statistiki S2n2flamas2
5@/
2&Pazara Ç2kma Oran2
5A/=3/
<
2 Madencilik ve imalat için Avrupa Birli>i üretim
istatistikleri sistemi
!?1
2 Ulusal Hesaplar Sistemi
(System of Nacional Accounts)
T6T1N
2 Türkiye Elektrik Ticaret Anonim nirketi
T</
2 Toprak Mahsulleri Ofisi
TÜ76
2&Tüketici Fiyatlar2 Endeksi
Ü76
2&Üretici Fiyatlar2 Endeksi
XIII
En!asyon
4B&6?7;1!C/?&
!D-E&F2&6GH+*)IDG&G%J"-K&
Enflasyon, fiyatlar genel düzeyinin etkili bir 5ekilde devaml2
yükselmesi nedeniyle paran2n sürekli olarak de>er kaybetmesi,
bunun sonucu olarak da tüketicilerin sat2n alma gücünü yitirmesidir.
Bu tan2mdan anla52ld2>2 üzere enflasyon sadece belli bir mal2n veya
hizmetin fiyat2n2n tek ba52na artmas2 de>il, fiyatlar genel düzeyinin
sürekli bir art25 göstermesidir. Bir ekonomide baz2 mallar2n fiyatlar2
artarken baz2lar2 da dü5mektedir. Önemli olan ortalama fiyatlar2n
seyridir. Ortalama fiyatlar2n seyri, fiyat endeksleri ile ölçülmektedir.
!D-E&92&7"I*,+*-&$%G%+&JLM%I"&G%&J%#%N,"-K&
Fiyatlar genel düzeyi, piyasada al2m-sat2ma konu olan mal ve
hizmetlerin belirli bir dönemdeki (belirli bir ay veya y2ldaki) ortalama
fiyatlar2d2r. Piyasadaki fiyat de>i5imini izleyebilmek için seçilen mal
ve hizmetlerin fiyatlar2, ayn2 mal ve hizmete ait daha önceki
dönemin ortalama fiyatlar2 ile kar52la5t2r2lmaktad2r.
!D-E&O2&6GH+*)IDG&G*);+&P%)*Q+*G#*N,*J;-K
Enflasyon, piyasada seçilmi5 mal ve hizmetlerin ortalama fiyatlar2n2n
dönemsel de>i5imini gösteren fiyat endeksleri ile hesaplanmaktad2r.
!D-E&R2&6GH+*)IDG&D-*G;&G%&*G+*#*&$%+#%N,%J"-K&
Enflasyon oran2, fiyatlar genel düzeyinde belirli bir zaman diliminde
meydana gelen de>i5me oran2d2r. Sözkonusu oran ülke genelindeki
fiyat art25lar2n2n ölçüsü olarak kullan2lan fiyat endekslerinden
yararlanarak bulunmaktad2r. Enflasyon oran2 yahut fiyatlar genel
düzeyindeki de>i5im oran2n2n ölçüsü olarak Tüketici Fiyatlar2 Endeksi
ve Üretici Fiyatlar2 Endeksi de>i5im oranlar2 kullan2lmaktad2r.
1
En!asyon
!D-E&S2&6GJ%N)&G%J"-K&
Endeks, belirli bir olaya ait de>erlerin zaman içinde ortaya ç2kan
de>i5imini ölçmeye yarayan ve 100Yden ba5layan bir say2d2r. Endeks
temel dönemde 100Ye e5ittir ve sonra gelen dönemlerin 100Ye göre
de>i5imini göstermektedir.
!D-E& T2& TL-N"I%& &),*,"),"N& KE-E#EUGEG& P%)*Q+*J;O;& H"I*,&
%GJ%N)+%-"&G%I"&$V),%-#%N,%J"-K&
Türkiye )statistik Kurumu taraf2ndan hesaplanan Tüketici Fiyatlar2
Endeksi hanehalklar2n2n tüketim harcamalar2nda yeralan mal ve
hizmetlerin belirli zaman aral2klar2nda fiyatlar2ndaki de>i5meleri
göstermektedir. Üretici Fiyatlar2 Endeksi ise tar2m, imalat sanayi,
madencilik ve enerZi sektörlerinde üretimi yap2lan mallar2n, üretici
taraf2ndan
yurtiçi
pe5in
sat25
fiyatlar2ndaki
de>i5meleri
göstermektedir.
!D-E& W2& 1IG;& %NDGD#"J%& X"-J%G& YDN& %GH+*)IDG& D+*X"+"-& #"K&
?"Y"GK
Bir ekonominin sahip oldu>u farkl2 piyasa ortamlar2 vard2r ki,
tüketici, üretici, ithalat ve ihracat piyasalar2 bunu örnek
gösterilebilir. Piyasalar2n da kendi içlerinde fiyat genel düzeyleri
farkl2l2k gösterebilir. K2saca, her piyasa içinde fiyatlar genel
düzeyindeki de>i5im enflasyon olarak yorumlanabilir. Fakat
kamuoyu genellikle üretici ve tüketici piyasalar2ndaki fiyat
de>i5imlerini önemsemektedir.
!D-E&Z2&Ü+N%+%-&"Y"G&%GH+*)IDG&D-*G;&G"Y"G&VG%#+"J"-K&&&
Fiyat istikrar2n2 sa>lamak ve sürdürmek ekonomik ve sosyal
geli5meyi sa>layan temel faktörlerden biridir. Fiyat istikrar2,
bireylere ve firmalara tüketim, tasarruf ve yat2r2m kararlar2nda ve
uzun vadeli planlar yapmalar2nda dikkate almaya gerek
duymad2klar2 ölçüde dü5ük bir enflasyon oran2n2 ifade eder. Yüksek
2
En!asyon
enflasyon, bireylerin sat2n alma gücünü azaltarak geçim s2k2nt2s2na
ve ya5am kalitesinin dü5mesine yol açmaktad2r. Yüksek enflasyonun
yaratt2>2 belirsizlik, bireylerin karar alma sürecinde ve gelecekle ilgili
beklentilerinde, yat2r2m sürecinde, kredi ve i5gücü piyasas2nda, d25
piyasalarda birbirlerini etkileyen bir olumsuzluklar silsilesi
yaratmaktad2r. Enflasyon oran2, fiyat istikrar2n2 sa>lamak için politika
uygulay2c2lar2na yol göstermektedir.
!D-E& [2& \%-& L+N%J%& %GH+*)IDG& *IG;& IVG,%#+%& #"&
P%)*Q+*G#*N,*J;-K
Her ülke, enflasyon hesab2 için fiyat endekslerini kullanmaktad2r.
Fiyat endeksleri uluslararas2 standartlarla belirlenmi5 yöntemlerle
kurulmaktad2r. Ülkeler aras2nda kapsam farkl2l2klar2 olmakla birlikte
genel standartlar aç2s2ndan ayn2 yöntemler izlenmektedir.
!D-E& F:2& 7"I*,& %GJ%N)+%-"& *Y;);GJ*G& X*N;+J;O;GJ*& L+N%+%-&
*-*);GJ*N"&N*Q)*#&H*-N+;+;O;&G*);+&*Y;N+*G;-K
Her ülke, hanehalklar2n2n tüketim harcamalar2 baz2nda özgün
kapsam2n2 olu5turmak durumundad2r. Bir ülkede, hanehalklar2n2n
harcamalar2nda çok önem arzeden bir ürün ba5ka bir ükede ayn2
önem derecesinde bulunmayabilir. Ayr2ca iklim farkl2l2klar2na dayal2
ürün çe5itlemelerinin getirdi>i farkl2l2klar da söz konusu
olabilmektedir. Endeks hesaplamalar2nda kapsamdan çok yöntem
farkl2l2>2n2n bulunmamas2 önemlidir.
!D-E& FF2& TÜ76& )%Q%,"GJ%& I%-& *+*]*N& #*+& '%& P"M#%,+%-& G*);+
)%Y"+#%N,%J"-K
Tüketici fiyatlar2 endeksinin amac2, hanehalklar2 taraf2ndan belirli bir
ihtiyac2 kar52lamak amac2yla sat2n al2nan mal ve hizmetlerin genel
fiyat düzeyindeki de>i5imini ölçmektir. Fakat piyasadaki tüm mal ve
hizmetlerin
fiyatlar2n2n
izlenmesi
imkans2z
oldu>u
için
hanehalklar2n2n yapt2klar2 tüketim harcamalar2 içinde en fazla paya
3
En!asyon
sahip mal ve hizmetler kapsama al2nmaktad2r. Tüketim harcamalar2,
amac2na göre s2n2fland2r2larak (ör. g2da harcamalar2, giyim
harcamalar2, sa>l2k harcamalar2, ula5t2rma harcamalar2 vb.) herhangi
bir mal ve hizmet grubunun de>erlendirme d252 kalmamas2
sa>lanmaktad2r. Sonra, her bir grubu temsil eden mal ve hizmetler
tüketilme a>2rl2>2na göre büyükten küçü>e s2ralanmakta ve belirli bir
a>2rl2ktan yukar2 de>er alan (ör. 1/1000) mal ve hizmetler endeks
kapsam2na al2nmaktad2r.
&!D-E& F92& Ü76& "Y"G& )%Y"+%G& #*+& '%& P"M#%,+%-& G*);+
X%+"-+%G#%N,%J"-K&
Üretici fiyatlar2 endeksinde ülke ekonomisi içinde üretimi yap2lan
tüm mallar2n fiyatlar2n2n takip edilmesi imkans2zd2r. Bu nedenle,
ürünün toplam sat25 de>erinin, toplam sat25 gelirlerinden ald2>2 paya
göre bir seçim yap2lmaktad2r. Ürün seçimi sektörler (tar2m, imalat,
maden, enerZi) ve alt sektörler (g2da ürünleri imalat2, makina imalat2
vb.) ayr2m2nda yap2ld2>2 için herhangi bir üretim faaliyetinin
de>erlendirme d252 kalmamas2 sa>lanmaktad2r. Hizmetler ÜFE
kapsam2nda yer almamaktad2r.
!D-E& FO& 2& 7"I*,& %GJ%N)+%-"GJ%& ^*I+;N& J%O"M"#& D-*G;_& G%J"-K&
?%-%+%-J%&NE++*G;+;-K
Fiyat endeksi serisinde bir ay2n endeksinin bir önceki ay endeksine
göre yüzde de>i5imidir. Bu da fiyatlar genel düzeyindeki ayl2k
de>i5im oran2n2 ifade etmektedir.
Kullan2c2lar için fiyatlar genel düzeyinin bir ayl2k art252 ya da
enflasyonun aydan aya seyri önemli ise, o zaman ayl2k de>i5im
oranlar2n2n kullan2lmas2 gerekmektedir.
4
En!asyon
Ayl2k de>i5im oranlar2yla ilgili olarak a5a>2da yeralan örnekte Ekim
2007 cari ay olarak de>erlendirilmektedir.
( It / It-1 ) _ 100 - 100
`-G%N&F2
I: Endeks de>eri
t: Cari ay
t-1: Bir önceki ay
2007 y2l2 ayl2k genel endeks de>erleri
6I+L+a9::T& 6N"#a9::W&
140.13
142.67
Ayl2k de>i5im (c) d (It / It-1)_100-100
d (142.67 / 140.13)_100-100
d 1.81
Bu örnekte fiyatlar genel düzeyinde, 2007 y2l2 Ekim ay2nda, bir
önceki aya göre c1.81 oran2nda art25 gerçekle5mi5tir.
!D-E& FR& 2& 7"I*,& %GJ%N)+%-"GJ%& ^X"-& VG]%N"& I;+;G& 1-*+;N& *I;G*&
$V-%&J%O"M"#&D-*G;_&G%J"-K&?%-%+%-J%&NE++*G;+;-K
Bir önceki y2l2n Aral2k ay2na göre de>i5im oran2 y2l2n ba52ndan
itibaren fiyatlar genel düzeyinin ortalama de>i5im oran2n2
vermektedir. Bu oran, fiyatlar genel düzeyinde y2lba52ndan ilgili
döneme kadar olan de>i5imin tespitinde kullan2l2r.
Bir önceki y2l2n Aral2k ay2na göre de>i5im oranlar2yla ilgili olarak
a5a>2da
yeralan
örnekte
Ekim 2007
cari
ay
olarak
de>erlendirilmektedir.
I: Endeks de>eri
t: Cari ay
( It / IA ) _ 100 - 100
A: Bir önceki y2l2n Aral2k ay2
5
En!asyon
`-G%N& 92
de>erleri
Aral2k 2006 ve Ekim 2007 y2l2 ayl2k genel endeks
1-*+;Na9::T&&&6N"#a9::W
134.49
142.67
Aral2k ay2na göre de>i5im (c) d (It / IA) _100-100
d (142.67 / 134.49)_100-100
d 6.08
Bu örnekte fiyatlar genel düzeyinde, 2007 y2l2 Ekim ay2nda, geçen
y2l2n Aral2k ay2na göre c6.08 oran2nda art25 gerçekle5mi5tir.
!D-E& FS2& 7"I*,& %GJ%N)+%-"GJ%& ^$%Y%G& I;+;G& *IG;& *I;G*& $V-%&
J%O"M"#&D-*G;_&G%J"-K&?%-%+%-J%&NE++*G;+;-K
Y2ll2k de>i5im olarak da ifade edilen bu oran, ilgilenilen aydaki
fiyatlar genel düzeyinin geçen y2l2n ayn2 ay2ndaki fiyatlar genel
düzeyine göre de>i5imi göstermektedir. Sadece iki y2l2n ayn2
aylar2ndaki endeksler kar52la5t2r2ld2>2 için arada kalan di>er aylarda
gerçekle5en de>i5im oranlar2 bu hesaplamaya yans2mamaktad2r.
Baz2 özel konularda, örne>in kira kontratlar2nda oldu>u gibi, y2l2n
belirli bir ay2 referans al2narak, referans al2nan bu ay2n bir önceki
y2ldaki endeks de>erine göre de>i5imi isteniyorsa, geçen y2l2n ayn2
ay2na göre de>i5im oranlar2 kullan2lmal2d2r.
Bir önceki y2l2n ayn2 ay2na göre de>i5im oranlar2yla ilgili olarak
a5a>2da
yeralan
örnekte
Ekim 2007
cari
ay
olarak
de>erlendirilmektedir.
( It / It-12 ) _ 100 - 100
6
I: Endeks de>eri
t: Cari ay
t-12: Bir önceki y2l2n ayn2 ay2
En!asyon
`-G%N&O2 Ekim 2006 ve Ekim 2007 y2l2 ayl2k endeks de>erleri
6N"#a9::T&&
132.47
6N"#a9::W&
142.67
&
Y2ll2k de>i5im (c) d (It / It-12)_100-100
d (142.67 / 134.47)_100-100
d 7.70
Bu örnekte fiyatlar genel düzeyinde, 2007 y2l2 Ekim ay2nda, 2006 y2l2
Ekim ay2na göre c7.70 oran2nda art25 gerçekle5mi5tir.
!D-E&FT2&7"I*,&%GJ%N)+%-"GJ%&^DG"N"&*I+;N&D-,*+*#*+*-*&$V-%&
J%O"M"#&D-*G;_&G%J"-K&?%-%+%-J%&NE++*G;+;-K
Geriye dönük 12 ay2n endeks rakam2 ortalamas2n2n, bir önceki 12
ayl2k endeks rakam2 ortalamas2na oran2 olarak ifade edilmektedir.
Bu durumda en son 24 adet ayl2k endeks rakam2n2n i5leme al2nmas2
gerekmektedir. Bu oran, y2l içindeki di>er aylardaki fiyat de>i5im
oranlar2n2 da hesaba katt2>2 için enflasyon oran2ndaki e>ilimi daha
anlaml2 bir 5ekilde yans2tmaktad2r. Enflasyon oran2 dü5ük olan
ülkeler için oniki ayl2k ortalamalara göre ya da bir önceki y2l2n ayn2
ay2na göre de>i5im oran2n2 kullanmak çok farkl2 sonuçlar
getirmemektedir.
Oniki ayl2k ortalamalara göre de>i5im cari aya ait endeks de>eri
dahil, geriye dönük 12 aya ait endekslerin ortalamas2n2n (d1) bir
önceki 12 ayl2k endeksler ortalamas2na (d2) oranlanmas2yla
bulunmaktad2r.
Oniki ayl2k ortalamalara göre de>i5im oranlar2yla ilgili olarak a5a>2da
yeralan örnekte Ekim 2007 cari ay olarak de>erlendirilmektedir.
7
En!asyon
( d1 / d2 ) _ 100 - 100
I: Endeks de>eri
t: Cari ay
d1: Birinci dönem endeksleri ortalamas2
(Itg It-1ghh..gIt-11) / 12
d2: )kinci dönem endeksleri ortalamas2
(It-12g It-13gh..gIt-23) / 12
`-G%N&R2 d1Ye ait endeksler
6N"#a9::WBBBK*);#a9::T&&&&
142.67 g ... g 134.18
d2Yye ait endeksler
&&6N"#a9::TBBK*);#a9::S&
132.47 g ... g 122.14
12
12
d1 d 138.15
d2 d 126.77
12 ayl2k ortalamalara göre de>i5im (c) d (d1 / d2)_100-100
d ( 138.15/126.77 )_100-100
d 8.98
Bu örnekte fiyatlar genel düzeyinde, 2007 y2l2 Ekim ay2nda, oniki
ayl2k ortalamalara göre y2ll2k c8.98 oran2nda art25 gerçekle5mi5tir.
!D-E&FW2&C;++;N&%GH+*)IDG&"Y"G&$V),%-$%&G%&D+#*+;J;-K
Y2ll2k enflasyon oran2 bir y2ll2k (oniki ayl2k) dönemde fiyatlar genel
düzeyindeki de>i5imi ifade etmektedir. Y2ll2k enflasyon oran2n2
hesaplamak için iki yakla52m vard2r: Birincisi cari ay ile bir önceki
y2l2n ayn2 ay2n2n fiyat endekslerinin kar52la5t2r2lmas2d2r. )kincisi ise
cari ay dahil olmak üzere son oniki ayl2k dönemin fiyat endekslerinin
ortalamas2n2n, bu dönemden önceki oniki ayl2k dönemdeki
ortalamas2 ile kar52la5t2r2lmas2d2r. )ki yakla52mda da ayn2 fiyat endeks
serisi kullan2lmakla birlikte, sonuçlar farkl2 ç2kmaktad2r.
8
En!asyon
E>er bulundu>umuz y2l içindeki fiyat art25 oranlar2 bir önceki y2la
göre daha yava5 bir seyir izliyor ise o zaman geçen y2l2n ayn2 ay2na
göre de>i5im oran2, oniki ayl2k ortalamalara göre daha dü5ük
ç2kacakt2r.
E>er içinde bulunulan y2ldaki fiyat de>i5im oranlar2 bir önceki y2la
göre daha h2zl2 bir seyir izliyor ise o zaman oniki ayl2k ortalamalara
göre de>i5im oran2, geçen y2l2n ayn2 ay2na göre de>i5im oran2ndan
yüksek ç2kacakt2r.
Örne>inj nu an içinde bulunulan ay2n 2007 Ekim ay2 oldu>u
varsay2l2rsa, geçen y2l2n ayn2 ay2na göre de>i5im oran2, 2006 ile 2007
y2llar2 Ekim aylar2n2n kar52la5t2r2lmas2 olacakt2r.
I: Endeks de>eri
( It / It-12 ) * 100 - 100
t: Cari ay
t-12: Bir önceki y2l2n ayn2 ay2
6N"#a9::T&&&6N"#a9::W&
132.47
142.67
Y2ll2k de>i5im (c) d (142.67 / 132.47)*100-100
d 7.70
Bu örnekte fiyatlar genel düzeyinde, 2007 y2l2 Ekim ay2nda, 2006 y2l2
Ekim ay2na göre c7.70 oran2nda de>i5im gerçekle5mi5tir.
Oniki ayl2k ortalamalara göre de>i5im oran2 ise 2006 y2l2 Kas2m l
2007 y2l2 Ekim aras2 gerçekle5en 12 aya ait ayl2k endeks rakamlar2na
ait ortalama de>erin, 2005 y2l2 Kas2m l 2006 y2l2 Ekim aras2
gerçekle5en 12 aya ait ayl2k endeks rakamlar2na ait ortalama
de>erin birbirine oran2n2n yüzde olarak ifadesidir. K2sacas2, y2l
9
En!asyon
içerisindeki di>er aylar2n de>i5im oranlar2n2n etkisi de hesaplamalara
dahil edilmi5 olacakt2r.
I: Endeks de>eri
( d1 / d2 ) * 100 - 100
t: Cari ay
d1: Birinci dönem endeksleri ortalamas2
(Itg It-1ghh..gIt-11) / 12
d2: )kinci dönem endeksleri ortalamas2
(It-12g It-13gh..gIt-23) / 12
d1Ye ait endeksler
d2Yye ait endeksler
&K*);#&9::SBBB6N"#&9::T&&&&&&&&&K*);#&9::TBBB6N"#&9::W
(122.14gh.g132.47) / 12
d1 d 126.77
(134.18 ghhg 142.67) / 12
d2 d 138.15
12 ayl2k ortalamalara göre de>i5im (c) d(138.15 / 126.77)*100-100
d 8.98
Bu örnekte fiyatlar genel düzeyinde, 2007 y2l2 Ekim ay2nda, oniki
ayl2k ortalamalara göre y2ll2k c 8.98 oran2nda de>i5im
gerçekle5mi5tir.
2006 Ekim ay2nda fiyat endeksinin 132.47 ve 2007 Ekim ay2nda
fiyat endeksinin 142.67 olmas2 durumunda, geçen y2l2n ayn2 ay2na
göre art25 c 7.70Ytir. Son oniki ayl2k dönemin endekslerinin
ortalamas2n2n 138.15, bir önceki oniki ayl2k dönemin endekslerinin
ortalamas2n2n da 126.77 oldu>u dü5ünülürsej oniki ayl2k
ortalamalara göre de>i5im c 8.98 olarak bulunacakt2r. Oniki ayl2k
ortalamalar y2l içindeki dü5ü5 ve art25lar2 yans2tt2>2 halde geçen y2l2n
ayn2 ay2na göre ölçümler, y2l içindeki bu dalgalanmalar2
yans2tmamaktad2r.
10
En!asyon
!D-E&FZ2&@%N"-J%N&%GH+*)IDG&G%J"-K&
Çekirdek enflasyonb enflasyonun gelece>ine ili5kin tahmin edici
gücü yüksek olan, enflasyonun e>ilimini belirleyen ve para
politikas2n2n olu5turulmas2na yard2mc2 olan bir göstergedir. Çekirdek
enflasyon, fiyatlarda gözlenen tüm geçici etkilerin ar2nd2r2lmas2
sonucunda fiyatlar genel düzeyindeki art25 anlam2na gelmektedir. Bu
geçici etkilerin ar2nd2r2lmas2 için özel kapsaml2 fiyat endeksleri ile
hesaplanmaktad2r. Türkiye )statistik Kurumu taraf2ndan 2005 y2l2
Ocak ay2ndan itibaren hesaplan2p yay2mlanan mÖzel Kapsaml2 TÜFE
Göstergelerin Türkiye için çekirdek enflasyon göstergeleridir.
!D-E&F[2&`M%+&K*Q)*#+;&TÜ76&cV),%-$%+%-"&G*);+
P%)*Q+*G#*N,*J;-K
Özel Kapsaml2 TÜFE Göstergeleri, Tüketici Fiyatlar2 Endeksinden
baz2 alt kalemlerin d25lanmas2 yoluyla olu5turulan fiyat endeksleridir.
Bu özel kapsaml2 fiyat endeksleri, tüketici fiyatlar2nda gözlenen tüm
geçici etkilerin ar2nd2r2lmas2 ile fiyat de>i5imlerini ölçmektedir. Bu
nedenle, uluslararas2 piyasalardaki fiyat hareketlerine ba>l2 enerZi
fiyatlar2, mevsimsel etkilere maruz ürünlerin fiyatlar2, devletin
kontrolünde belirlenen fiyatlar ve dolayl2 vergilerin (KDV, ÖTV gibi),
tüketici fiyatlar2 endeksinden kademeli olarak ayr25t2r2lmas2 ile
hesaplanmaktad2r. Hesaplanan bu göstergeler, gerçekle5en
enflasyonun kayna>2n2n aç2klanmas2nda önemli bir araç olarak
kullan2lmaktad2r.
!D-E&9:2&`M%+&K*Q)*#+;&TÜ76&cV),%-$%+%-"&G%+%-J"-K&
Özel Kapsaml2 TÜFE Göstergeleri hiyerar5ik olarak a5a>2daki 5ekilde
s2ralanabilir:
K15!1<
! (A) Mevsimsel ürünler hariç
! (B) )5lenmemi5 g2da ürünleri hariç
! (C) EnerZi hariç
11
En!asyon
!
!
!
!
!
(D) )5lenmemi5 g2da ürünleri ve enerZi hariç
(E) EnerZi, alkollü içkiler ve tütün ürünleri hariç
(F) EnerZi, alkollü içkiler, tütün ürünleri, fiyatlar2
yönetilen/yönlendirilen di>er ürünler ve
dolayl2 vergiler hariç
(G) EnerZi, alkollü içkiler ve tütün ürünleri, fiyatlar2
yönetilen/yönlendirilen di>er
ürünler, dolayl2 vergiler ve i5lenmemi5 g2da ürünleri hariç
(H) )5lenmemi5 g2da ürünleri, enerZi, alkollü içkiler, tütün
ürünleri ve alt2n hariç
1Y;N+*#*+*-2
Tan2mlarda d25lanan mal ve hizmet gruplar2n2n örnek içerikleri
a5a>2da gösterilmi5tir.
6G%-d"2 Su, elektrik, tüp, kalorifer yak2t2, kömür, odun, benzin, LPG,
mazot, motor ya>2
1+ND++L& "YN"+%-& '%& ,L,LG& L-LG+%-"2& Rak2, viski, bira, 5arap, tütün
ve sigaralar
&M+%G#%#"M&$;J*&L-LG+%-"2&Et, sakatat, bal2k, süt, yumurta, taze
meyve ve sebzeler
CVG%,"+%GaIVG+%GJ"-"+%G& H"I*,+*-2& Belediye ekme>i, at2k çöp,
devlet hastanelerinde çe5itli sa>l2k hizmetleri, otoban ücretleri,
çe5itli toplu ta52ma ücretleri, çe5itli ileti5im hizmetleri, 5ans oyunlar2,
üniversite harc2, noter ücretleri.
12
Endekslerle !lgili Temel Kavramlar
44B&6?=6K!;6A;6&&;c&;&&T6<6;&K1>A1<;1A&
!D-E&9F2&6GJ%N)"G&,%#%+&I*Q;);&G%J"-K&
Endeks belirli bir olaya ait say2sal verilerde zaman veya mekan
boyutunda meydana gelen oransal de>i5imin göstergesidir. Endeks,
ortalama ve oranlar2n kullan2ld2>2 i5lemler dizisi sonunda bulunan ve
yüzdelerle ifade edilen say2dan ibarettir. Endekste biri k2yaslanan,
di>eri temel olmak üzere iki de>er vard2r. K2yaslanan de>er paya,
temel de>er paydaya yaz2l2r. Oransal k2yaslamay2 kolayla5t2rmak için
bölme i5leminin sonucu 100 ile çarp2l2r. Böylece temel de>er 100
kabul edilerek di>erlerinin buna göre kaç olaca>2 belirlenmi5 olur.
!D-E&992&6GJ%N)&Y%M",+%-"&G%+%-J"-K&
Endeks hesab2nda, endeksin cinsine ve kapsam2na uygun çe5itli
yöntemler kullan2l2r. Bu nedenle, endeks hesaplama yöntemlerini
endeks çe5itleri ile birlikte incelemek kolayl2k sa>lar. Endeksler 5u
5ekilde s2n2fland2r2lmaktad2r:
&
&
FB&C%-&'%&M*#*G&%GJ%N)+%-"&
9B&!*X",&'%&J%O"MN%G&%)*)+;&%GJ%N)+%-&
OB&.*)",&'%&X"+%M"N&%GJ%N)+%-&
!D-E&9O2&C%-&'%&M*#*G&%GJ%N)+%-"&G%J"-K&
Nüfus, üretim ve fiyat gibi herhangi bir istatistiki de>i5kene ait
de>erlerin, bölgeler, iller vb. gibi mekanlar itibariyle gösterdi>i
oransal de>i5imin ölçüsüne yer endeksi denir. Ancak genellikle
endeks denince ilk akla gelen, zaman endeksidir.
Yine nüfus, üretim ve fiyat gibi istatistiki de>i5kenlere ait de>erlerin
zaman itibariyle gösterdi>i oransal de>i5imlerin ölçüsüne zaman
endeksi denir. Bu endeksler bir zaman serisine dayan2rlar ve
uygulamada yayg2n olarak kullan2l2rlar.
13
!D-E& 9R2& !*X",& '%& J%O"MN%G& %)*)+;& %GJ%N)+%-& G*);+
,*G;#+*G;-K
Endekslerin sabit ve de>i5ken olarak ayr2m2 genellikle zaman serileri
için sözkonusudur. Belirli bir dönemi veya belirli baz2 dönemlerin
ortalamas2 esas kabul edilip, serinin bütün de>erlerini bunun
yüzdesi olarak gösterilmesi suretiyle elde edilen endekse sabit esasl2
endeks denir. De>i5ik devrelere ait verilerin kar52la5t2r2ld2>2 sabit
dönem de>i5mez.
Esas al2nan dönem de>i5ken oldu>unda, di>er bir ifade ile, her
de>er bir önceki dönemin de>eri ile kar52la5t2r2ld2>2nda buna
de>i5ken esasl2 endeks denir.
!D-E&9S2&.*)",&'%&X"+%M"N&%GJ%N)+%-&G%J"-K&
Basit endeksler tek maddeyi kapsayan endekslerdir. Bile5ik
endeksler iki veya daha çok maddeyi kapsamaktad2r.
!D-E&9T2&."+%M"N&%GJ%N)+%-&G*);+&P%)*Q+*G;-K
Bile5ik endeks hesab2nda kullan2lan yöntemler 5unlard2r:
FB Basit toplam endeks: Endeksin kapsad2>2 maddelerin cari
dönemdeki de>erlerinin toplam2, temel dönemdeki de>erlerin
toplam2na bölünür ve sonuç 100 ile çarp2l2r.
9B Basit endekslerin a>2rl2ks2z aritmetik ortalamas2: Temel
döneme göre her madde için hesaplanan basit endekslerin
aritmetik ortalamas2n2n 100 ile çarp2m2d2r.
OB Basit endekslerin a>2rl2kl2
toplam endeks: Endeksin
konusuna göre tüketim,
de>erlerinin toplam de>ere
hesaplanan endekslerdir.
14
aritmetik ortalamas2 veya a>2rl2kl2
kapsad2>2 maddelerin endeksin
üretim, ithalat, iharacat vb.
oranlanarak a>2rl2kland2r2lmas2 ile
Bu yöntemde yeralan temel endekslerj
OBFB Sabit a>2rl2kl2 toplam endeks (Laspeyres Endeksi):
A>2rl2klar2n referans al2nd2>2 dönem endeksin ba5lang2ç dönemi veya
kar52la5t2r2lan dönemlerden önceki dönemdir.
OB9B De>i5ken a>2rl2kl2 toplam endeks (Paasche Endeksi):
A>2rl2klar2n referans al2nd2>2 dönem kar52la5t2r2lan dönemlerden son
dönemdir.
OBOB )deal endeks (Fisher Endeksi): Laspeyres ve Pasche
Endekslerinin geometrik ortalamas2 al2narak hesaplanmaktad2r.
Böylece a>2rl2klar, kar52la5t2r2lan dönemlerin her ikisine de ait
olmaktad2r.
!D-E&9W2&6GJ%N)+%-&P*G$"&NDGE+*-&"Y"G&P%)*Q+*G;-K
Endeksler genellikle fiyatlar2n ya da miktarlar2n zaman içindeki
de>i5imlerini ölçmek için hesaplan2r. Günümüzde s2kl2kla kullan2lan
fiyat endekslerinej tüketici fiyat endeksi, üretici fiyat endeksi, in5aat
maliyet endeksi, çiftçinin eline geçen fiyat endeksi, çiftçinin ödedi>i
fiyat endeksi, d25 ticaret fiyat endeksi örnek olarak verilebilir.
Çe5itli olaylar2n miktarlar2nda meydana gelen oransal de>i5imleri
ölçmek amac2yla hesaplanan miktar endeksleri de fiyat endeksleri
kadar önemlidir. Sanayi üretim ve d25 ticaret miktar endeksleri en
çok kullan2lan miktar endekslerine örnek olarak gösterilebilir.
!D-E&9Z2&7"I*,&%GJ%N)"&G%&J%#%N,"-K&
Fiyat endeksi, seçilmi5 mal ve hizmetlerin ortalama fiyatlar2n2n belli
bir döneme göre de>i5imini ölçer. Endeks olu5turmak için ilgilenilen
piyasaya göre (tüketici, üretici, ihracat, ithalat vb.) ve bu piyasay2
temsil edecek bir mal ve hizmet sepeti olu5turulur ve seçilmi5
maddelerin fiyatlar2 dönemsel olarak izlenir. Fiyat endeksleri,
fiyatlar2n2n izlendi>i mal ve hizmet piyasas2na göre isimlendirilir.
15
Bunlaraj tüketici fiyatlar2 endeksi, üretici fiyatlar2 endeksi, ihracat
fiyatlar2 endeksi, ithalat fiyatlar2 endeksi örnek olarak gösterilebilir.
!D-E&9[2&7"I*,&%GJ%N)+%-"G%&G%J%G&"P,"I*Y&JEIE+#*N,*J;-K
Bir ülkenin ekonomik yap2s2n2n belirlenmesinde, ekonomik kararlar
al2nmas2nda, ki5ilerin sat2n alma gücünün tespitinde, ücret ve
maa5lar2n belirlenmesinde, tüketici taraf2ndan sat2n al2nan mal ve
hizmetlerdeki perakende fiyatlar2n tespiti ve bu fiyatlarda zaman
içerisinde meydana gelen de>i5imin belirlenmesinde fiyat
endekslerine ihtiyaç vard2r. Yine sosyo ekonomik durum ve e>ilimin
belirlenmesinde, konZonktürün tayini ve gelece>e dönük kararlar
al2nmas2nda fiyat endekslerine ihtiyaç duyulmaktad2r.
!D-E& O:2& 7"I*,& %GJ%N)+%-"G"G& P%)*Q+*G#*);& "Y"G& $%-%N%G&
,%#%+&J%O"MN%G+%-&G%+%-J"-K&
Hesaplaman2n yap2labilmesi için gerekli olan de>i5kenler 5unlard2r:
!
!
!
!
Mal ve hizmet sepeti
Temel y2l a>2rl2klar2
Temel y2l fiyatlar2
Cari fiyatlar.
!D-E& OF2& 6GJ%N)+%-"G& P%)*Q+*#*);GJ*& NE++*G;+*G& #*+& '%&
P"M#%,&)%Q%,"&G%J"-K&
Endekslerin hesaplanabilmesi için, fiyatlar2n2n dönemsel olarak
izlendi>i belirli bir mal ve hizmet listesine endeksin pmal ve hizmet
sepetiq, veya pmadde sepetiq denir.
Endekslerde tüm mal ve hizmetlerin düzenli olarak fiyat
hareketlerini izlemek çok zordur. Bu nedenle belirlenen bir ölçüte
göre önemli mal ve hizmetlerle s2n2rland2r2larak temsil edilen sepete
pmal ve hizmet sepetiq denir. Seçilen mal ve hizmetlerj tür, miktar ve
16
kalite olarak aç2kça tan2mlan2r ve endeksin amac2na yönelik olarak
güncelli>i sa>lan2r.
!D-E&O92&6GJ%N)&P%)*Q+*#*);GJ*&NE++*G;+*G&*O;-+;N&G%J"-K&
Endeks hesaplanabilmesi için gerekli, seçilmi5 mal ve hizmetlerin
toplam sepet içerisindeki de>erlerine ba>l2 olarak ald2klar2 paya
a>2rl2k denir. )ki tür a>2rl2k sözkonusudur.
!*X",& *O;-+;N2 Tüketim ya da üretim yap2s2 aylar ya da
mevsimlerden etkilenmeyen maddelerin a>2rl2klar2na denir.
=%O"MN%G& *O;-+;N2 Tüketim ya da üretim yap2s2 mevsimlerden
etkilenen maddelerin a>2rl2klar2na denir. Örne>in tar2msal ürünlerin
ve giyim ürünlerinin tüketimi ve üretimi mevsimlerden
etkilenmektedir. Endeks kapsam2ndaki bu ürünler üretildikleri
ve/veya tüketildikleri aylarda daha fazla a>2rl2k almakta, arz ve
talebinin olmad2>2 aylarda da daha az a>2rl2k almaktad2r. Böylece y2l
içinde aylar itibariyle toplam sepet içindeki etkileri de>i5kenlik
göstermektedir.
!D-E&OO2&T%#%+&I;+&H"I*,;&G%J"-K&
Fiyat endeksleri hesaplanabilmesi için gerekli olan mal ve
hizmetlerin temel y2la ait 12 ayl2k ortalama fiyatlar2na temel y2l fiyat2
denir. Temel y2l, endeksin daha sonraki dönemlerle kar52la5t2r2ld2>2
y2ld2r.
!D-E&OR2&3*-"&H"I*,&G%J"-K&
Fiyat endeksleri hesaplanabilmesi için gerekli olan mal
hizmetlerin ilgili dönemde yürürlükte olan fiyatlar2na denir.
ve
17
Endekslerle İlgili Temel Kavramlar
Soru 35: Türkiye’de
yaymlanmútr?
ilk
fiyat
endeksi
ne
zaman
ølk olarak 1914 ylnda Osmanl döneminde østanbul il merkezinden
derlenen 26 maddenin perakende fiyatlaryla a÷rlksz olarak
“Hayat Pahall÷ Endeksi” hesaplanmútr.
Daha sonra 1927 ylnda østanbul Ticaret Odas tarafndan bir
çalúma baúlatlmú ve østanbul Ticaret Odas 1929 ylnda, østanbul
piyasasnda toptan muamele gören 52 maddenin a÷rlkl geometrik
ortalamas ile hesaplanmú "Toptan Eúya Fiyatlar" endeksini
yaymlamútr.
Soru 36: Ülkemizde
çalúmalar yaplmútr?
fiyat
endeksi
konusunda
hangi
Türkiye østatistik Kurumu tarafndan hesaplanan tüketici ve üretici
fiyatlar endeksleri temel yllar ve kapsamna göre aúa÷da
sralanmútr:
Tüketici Fiyatlar Endeksi (TÜFE)
Temel Yl
1955=100
1958=100
1968=100
1978-1979=100
1987=100
1994=100
2003=100
18
Ankara için TÜFE
Ankara için TÜFE
11 il, Türkiye için TÜFE
14 il, 5 bölge, Türkiye için Kentsel Yerler TÜFE
81 il, 26 istatistiki bölge, Türkiye için TÜFE
TÜİK, Fiyat Endeksleri ve Enflasyon
Sorularla Resmi İstatistikler Dizisi - 3
Ü-%,"]"&7"I*,+*-;&6GJ%N)"&fÜ76g&
T%#%+&C;+
1981d100
1987d100
1994d100
2003d100
Türkiye
Türkiye
Türkiye
Türkiye
(Toptan E5ya Fiyatlar2 Endeksi)
(Üretici Fiyatlar2 Endeksi)
!D-E&OW2&6GJ%N)+%-&G%J%G&I%G"+%G#%N,%J"-K&
Sosyal, ekonomik ve kültürel aç2dan h2zl2 ve büyük bir de>i5im
içinde olan ülkemizde zaman içerisinde teknoloZinin de getirdi>i
yenilikler do>rultusundaj üretimi ve/veya sat252 yap2lan mal ve
hizmetlerin de>i5iklik göstermesi nedeniyle toplumumuzun tüketim
yap2s2nda da de>i5ime neden olmaktad2r.
Üretimdeki sektörlerin, firmalar2n ve ürünlerin paylar2nda ve
yap2lar2nda de>i5iklikler olmaktad2r. Bu de>i5im çerçevesinde baz2
mal ve hizmetler yerini yenilerine b2rak2rken, baz2lar2 da tüketim
içerisindeki önemini yitirmektedir. Örne>inj cep telefonu, DVD,
kontak lens, bilgisayar gibi ürünlerin tüketimi günden güne
artmaktad2r. Jeton, kibrit, mektup gönderme, gibi mal ve
hizmetlerin tüketimi azalmaktad2r.
Tüketim ve üretim yap2s2ndaki bu de>i5ikliklerin endekslere
yans2t2labilmesi ve endekslerin güncel olmas2 kaç2n2lmaz bir olgudur.
Uluslararas2 tavsiyelerde de endekslerin be5 y2lda bir yenilenmesi
önerilmektedir.
19
444B&TÜK6T&3&&7&C1T;1A4&6?=6K!&&fTÜ76g&
!D-E&OZ2&TLN%,"]"&H"I*,+*-;&%GJ%N)"&fTÜ76g&G%J"-K&
Tüketici Fiyatlar2 Endeksi (TÜFE), belirli bir referans döneminde
bireylerin ortalama tüketim kal2plar2n2 yans2tan bir mal ve hizmet
sepetinin zaman içinde fiyat de>i5imini ölçer. Endeks sepetinde yer
alan mal ve hizmetlerin miktar ve kalite de>i5meleri gözönüne
al2narak
endeksin
sadece
fiyat
hareketlerini
yans2tmas2
sa>lanmaktad2r.
Perakende fiyat de>i5imleri ve bu fiyat de>i5imlerinden bireylerin
nas2l etkilendikleri ile ilgili enflasyon oran2, TÜFE de>i5im oran2d2r.
!D-E&O[2&TÜ76&P*G$"&*#*Y+*-&"Y"G&NE++*G;+;-K
TÜFE de>i5ik amaçlar için kullan2l2r. Bu amaçlardan en önemlileri:
!
!
!
!
!
!
!
!
Makro ekonomik anlamda enflasyonun ölçülmesi ve di>er
ülkelerin enflasyonlar2yla kar52la5t2r2lmas2,
Hükümetlerin ekonomik politikalar2n2n belirlenmesi,
Ücretlerin ve fiyatlar2n ayarlanmas2,
Herhangi bir de>er verisinin enflasyondan ar2nd2r2lmas2
(deflatör olarak kullan2lmas2),
Milli muhasebe hesaplar2na gösterge olmas2,
Fiyat analizlerine gösterge olmas2,
Ticari faaliyetlerin yönlendirilmesi,
Perakende fiyat ve kira art25 tespitlerine gösterge olmas2d2r.
!D-E&R:2&TÜ76&,L#&TL-N"I%UI"&,%#)"+&%,#%N,%&#"J"-K&
Türkiye )statistik Kurumu taraf2ndan hesaplanmakta olan 2003
Temel Y2ll2 TÜFE harcamay2 yapan ki5ilerin uyru>una ve yurtiçinde
yerle5ik olup olmad2>2na bak2lmaks2z2n TürkiyeYde yap2lan tüm
tüketim harcamalar2n2 kapsamaktad2r. Kapsamda, nüfusun gelir
20
gruplar2na veya
yap2lmam25t2r.
co>rafi
!D-E&
RF2&
\*G$"&
P%)*Q+*G#*N,*J;-K
bölgelere
göre
I%-+%M"#&
herhangi
I%-+%-"&
bir
"Y"G&
ayr2m
TÜ76&
2003 Temel Y2ll2 TÜFE, mTürkiyen için ve m)statistiksel Amaçl2 Bölge
Birimleri S2n2flamas2nna göre 26 Bölge için hesaplanmaktad2r.
Ankara, )stanbul, )zmir illeri kendi ba5lar2na birer bölge
olu5turmaktad2r. Ek 1Yde bölgelerin kapsad2>2 iller belirtilmi5tir.
!D-E&R92&TÜ76&N"#+%-"G&P*-]*#*+*-;G;&,%#%+&*+;-K
2003 Temel Y2ll2 TÜFEYde, aralar2nda akrabal2k ba>2 bulunsun ya da
bulunmas2n, ayn2 konutta veya ayn2 konutun bir bölümünde
ya5ayan bir veya birden fazla ki5iden olu5an hanehalklar2n2n,
kurumsal nüfus olarak adland2r2lan okul, yurt, otel, çocuk yuvas2,
huzurevi, hastane, hapisane, k25la ve orduevlerinde ya5ayan
ki5ilerin ve bunlar2n yan2s2ra, yurtiçinde yerle5ik olarak ikamet
etmeyen turistlerin yapt2klar2 bireysel tüketim harcamalar2 temel
al2nmaktad2r.
!D-E&RO2&TÜ76UI%&,%#%+&D+*G&N",+%&G*);+&)%Y"+#%N,%J"-K&
TÜFE, tan2m2ndan da anla52laca>2 üzere, belirli bir kitlenin
tüketimine konu olan mal ve hizmet sepetinin zaman içerisindeki
fiyat de>i5imini yans2t2r. Bu durumda öncelikle endeks kapsam2na
al2nan nüfusun belirlenmesi gerekir. TÜFEqde, endeksin amac2na
göre kitlenin seçiminde alternatif yakla52mlar olabilmektedir. Bunlarj
co>rafi kapsam, sosyal kapsam, gelir kapsam2, nüfus kapsam2 vb.
kriterlerdir. Ülkenin belirli kesimleri kent, k2r veya bölgesel ayr2mda
ele
al2narak
endeksler
hesaplanabilmektedir.
Endeks
hesaplanmas2nda kitle o ülkede ya5ayan toplam nüfus olabilece>i
gibi, gelir gruplar2na, gelir kaynaklar2na veya geçim tarz2na göre
seçilmi5 kitleler de (i5çi, ücretli, müte5ebbis gibi) olabilmektedir.
21
Türkiye )statistik Kurumu taraf2ndan hesaplanmakta olan 2003
Temel Y2ll2 TÜFE herhangi bir co>rafi, demografik veya gelir grubu
ayr2m2na gitmeden yurtiçinde tüketim harcamas2 yapan tüm
bireyleri kapsamaktad2r.
!D-E& RR2& 9::O& T%#%+& C;++;& TÜ76UI%& ,%#%+& D+*G& ,LN%,"#&
G%J"-K
Türkiye )statistik Kurumu taraf2ndan hesaplan2p yay2mlanan m2003
Temel Y2ll2 TÜFEnnin temel amac2, piyasada tüketime konu olan mal
ve hizmetlerin fiyatlar2ndaki de>i5imi ölçerek enflasyon oran2n2
hesaplamakt2r. Bu amaca yönelik olarak hanehalklar2, turistler ve
kurumsal nüfusun yapt2>2 bireysel tüketim harcamalar2 ve böylece
yurtiçinde yap2lan tüm G"P*"&Q*-*)*+&,LN%,"#&P*-]*#*+*-; temel
al2nmaktad2r.
!D-E& RS2& \*G%P*+N;G;G& G"P*"& Q*-*)*+& ,LN%,"#& P*-]*#*);
G%J"-K
Hanehalk2n2n nihai parasal tüketim harcamas2, hanehalklar2n2n
sat2nalma yoluyla yapt2>2 harcamalard2r. Bu kavram, hanehalklar2n2n
kendi tüketimlerine yönelik üretimleri, di>er hanelerden mal ve
hizmet olarak ald2klar2 yard2mlar gibi yine tüketim kapsam2nda olan
ama parasal olarak piyasada al2m-sat2ma konu olmayan unsurlar2
kapsamaz. K2saca, bireylerin mal ve hizmet piyasas2nda yapt2klar2
tüm parasal harcamalard2r.
!D-E&RT2&\*G%P*+N;&TLN%,"#&P*-]*#*+*-;&G*);+
X%+"-+%G#%N,%J"-K&
Hanehalk2 bütçe anketlerinde, hanehalklar2n2n anket ay2nda
yapt2klar2 g2da, giyim, sa>l2k, ula5t2rma, konut, ev e5yas2 ve benzeri
konulardaki tüketim harcamalar2na ili5kin sorular sorulmaktad2r.
Hanehalklar2n2n yapt2klar2 tüketim harcamalar2, hanehalk2n2n yapt2>2
tüm harcamalar2 günlük olarak kay2t etti>i mHanehalk2 Harcama
Kay2t Defterin ve hanede bulunan 15 ve daha büyük ya5taki fertlerin
22
bireysel harcamalar2n2 kaydettikleri mFerdi Harcama Kay2t Defterin
arac2l2>2yla anketörler taraf2ndan derlenmektedir. Ayn2 5ekilde
Türkiye )statistik Kurumu turistlerin ve kurumsal nüfus olarak
adland2r2lan okul, yurt, otel, çocuk yuvas2, huzurevi, hastane,
hapishane, k25la ve orduevinde ya5ayan ki5ilerin bireysel tüketim
harcamalar2n2 da özel anketlerle derleyerek TürkiyeYde yap2lan
toplam tüketim harcamalar2n2 mal ve hizmet ayr2m2nda elde
etmektedir.
!D-E&RW2&TÜ76&P%)*Q+*#*);&"Y"G&G%&,L-&'%-"+%-&$%-%N+"J"-K&
TÜFEqyi hesaplamak içinj bir pmal ve hizmet sepetiq ile bu mal ve
hizmetler için yap2lan pharcama de>erlerineq, ptemel y2lq ve pcari ay
fiyatlar2naq ihtiyaç vard2r.
!D-E&RZ2&TÜ76&P%)*Q+*#*);GJ*&$%-%N+"&D+*G&#*+&'%&P"M#%,+%-&G*);+
);G;H+*GJ;-;+#*N,*J;-K
Mal ve hizmet s2n2flamas2n2n temelini, mümkün oldu>unca birbiriyle
ili5kili olan ayn2 tüketim ve üretim özelli>ine ve benzer fiyat
hareketlili>ine
sahip
maddelerin
biraraya
getirilmesi
olu5turmaktad2r. Madde çe5idinden, mal ve hizmet grubuna kadar
endeks hesaplanabilmesi ve uluslararas2 endeks kar52la5t2rmalar2n2n
yap2labilmesi için de s2n2flamaya ihtiyaç vard2r.
TÜFEqnin hesaplanabilmesi için kullan2lan s2n2flama mUlusal Hesaplar
S2n2flamas2nn2n (SNA- System of National Accounts) alt çal25mas2 olan
mAmaca Göre Ki5isel Tüketim Harcamalar2 S2n2flamas2nd2r (COICOPClassification of Individual Consumption by Purpose). S2n2flama madde
çe5idinden ba5lamakta ve ana gruplara kadar devam etmektedir.
!D-E&R[2&TÜ76&);G;H+*#*);GJ*&I%-*+*G&*G*&$-EQ+*-&G%+%-J"-K&
Amaca Yönelik Ki5isel Tüketim Harcamalar2 S2n2flamas2Ynda yeralan
ana gruplar 5unlard2r:
23
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
G2da ve alkolsüz içecekler
Alkollü içecekler ve tütün
Giyim ve ayakkab2
Konut
Ev e5yas2
Sa>l2k
Ula5t2rma
Haberle5me
E>lence ve kültür
E>itim
Lokanta ve oteller
12. Çe5itli mal ve hizmetler
!D-E&S:2&TÜ76&#*+&'%&P"M#%,&)%Q%,"&G%J"-K&
TÜFEqnin hesaplanabilmesi için gereken, fiyatlar2n2n takip edilece>i
seçilmi5 mal ve hizmetlerden olu5an sepete mal ve hizmet sepeti
denir.
!D-E&SF2&TÜ76&#*+&'%&P"M#%,&)%Q%,"&G*);+&X%+"-+%G"-K&
TÜFEqnin temeli, hanelerin belirli bir dönemde yapt2klar2 tüketim
harcamalar2na dayanmaktad2r. Tüketim harcamalar2na konu olan
mal ve hizmetlerin neler oldu>u ve ne miktarda sat2n al2nd2>2n2n
belirlenmesi gerekmektedir. Bunun için hanehalklar2n2n tüketim
harcamalar2 sHanehalk2 Bütçe Anketis ile, turistlerin tüketim
harcamalar2 sYabanc2 tiyaretçiler Anketis ile, okul, yurt, otel, çocuk
yuvas2, huzurevi, hastane, hapisane, k25la ve orduevlerinde ya5ayan
ki5ilerin tüketim harcamalar2 da mKurumsal Nüfusa Yönelik Tüketim
Harcamalar2 Anketin ile belirlenmektedir.
Her bir mal ve hizmet için yap2lan tüketim harcamas2j toplam
harcama içinde ald2>2 paya göre s2ralanarak, her bir harcama
grubunda önemli paya sahip mal ve hizmetler sepetine dahil
24
edilmektedir. Hanehalklar2 taraf2ndan belirli bir ihtiyac2 kar52lamak
amac2yla sat2n al2nan tüm mal ve hizmetlerin endeks kapsam2 içinde
yer almas2 imkans2z oldu>u için, en çok tüketim harcamas2 yap2lan
mal ve hizmetler endeks kapsam2na al2nmaktad2r.
!D-E& S92& TÜ76& #*+& '%& P"M#%,& )%Q%,"& G%& );N+;N+*
$LG]%++%G#%N,%J"-K&
TÜFE mal ve hizmet
güncellenmektedir.
sepeti
her
y2l2n
Aral2k
ay2nda
!D-E& SO2& TÜ76UJ%& Q"I*)*I*& I%G"& Y;N*G& #*JJ%+%-& %GJ%N)%&
J*P"+&%J"+%X"+"-&#"K&
Piyasaya yeni ç2kan maddeler tüketim harcamalar2nda önemli bir
paya sahip oldu>unda, y2l sonunda mal ve hizmet sepetinin ve
harcama a>2rl2klar2n2n güncellenmesi s2ras2nda endekse dahil
edilmektedir. Yeni önem kazanan mal ve hizmetler tüketici
piyasas2n2n izlenmesi ve her y2l uygulanmakta olan tüketim
harcamalar2 anketleri ile belirlenmektedir.
!D-E& SR2& TÜ76& #*+& '%& P"M#%,+%-"G"G& )%Y"#"GJ%& P*G$"&
V+YL,+%-&J"NN*,%&*+;G#*N,*J;-K
Endeks kapsam2nda yeralan mal ve hizmetlerin seçimindej
! Hanehalklar2n2n tüketim harcamalar2nda önemli bir a>2rl2>a
sahip olmas2,
! Tan2mlanabilir nitelikte olmas2,
! Birim fiyat2na ula5man2n mümkün olmas2,
! Fiyat2n2n izlenebilir olmas2,
! Tüketim harcamas2nda e5ik önemde a>2rl2k almamas2na
ra>men yak2n zamanda a>2rl2k almas2 muhtemel mal ve
hizmetlerden olu5ur.
25
!D-E& SS2& TÜ76& #*+& '%& P"M#%,& )%Q%,"& D+EM,E-E+E-N%G& P*G$"&
P*-]*#*+*-&N*Q)*#&J;M;&,E,E+#*N,*J;-K
Endeks mal ve hizmet sepeti olu5turulurkenj
!
!
!
!
!
!
!
!
Hanehalk2 fertlerinin i5yerleri için yapt2klar2 harcamalar,
Haneler taraf2ndan yat2r2m amac2yla yap2lan harcamalar
(gayrimenkul al2m2, antika al2m2 gibi),
Tasarruflar,
Hanehalk2 fertlerinin yurtd252nda yapt2klar2 harcamalar,
Gelir vergileri ve di>er dolays2z vergiler,
Kulüp aidatlar2 ve ba>25lar,
Parasal borçlar ve verilen hediyeler,
Emekli ve sosyal güvenlik aidatlar2, hayat sigortas2 vb. sigorta
primleri gibi harcamalar kapsam d252nda tutulmaktad2r.
!D-E& ST2& 9::Z& I;+;& TÜ76& *G*& P*-]*#*& $-EQ& )*I;);b& *+,& $-EQ&
)*I;);b&&#*JJ%&)*I;);&'%&$-EQ+*-;G&*O;-+;N+*-;&G%+%-J"-K&
2008 y2l2 itibariyle, 2003 Temel Y2ll2 TÜFEqde, 12 ana grup, 44 alt
grup ve 454 madde kapsanmaktad2r. Sepete çe5itleriyle birlikte
toplam 851 ürün girmektedir. Ek 2 sepetteki madde ve madde
gruplar2n2n ana harcama gruplar2na göre da>2l2m2 ve ana harcama
grup a>2rl2klar2n2 gösterilmektedir.
!D-E& SW2& TÜ76UJ%& #*+& '%& P"M#%,+%-"G& *O;-+;N& '%-"+%-"G"G&
N*IG*O;&G%J"-K&
Madde a>2rl2klar2, her bir maddeye ili5kin harcama de>erlerinin ilgili
madde grubunun toplam harcama de>erindeki paylar2d2r. TÜFEqde
kullan2lan a>2rl2klar mHanehalk2 Bütçe Anketin, mKurumsal Nüfus
Tüketim Harcamas2 Anketin ve mYabanc2 tiyaretçiler Anketin olmak
üzere üç anketten elde edilmektedir. Ancak verilerin hanehalk2
bütçe anketinden elde edilemedi>i veya yetersiz oldu>u tüketim
maddelerinde üretim, ihracat, ithalat ve perakende ticaret gibi
çe5itli anketlerden elde edilen bilgiler yard2mc2 kaynak olarak
kullan2lmaktad2r.
26
!D-E&SZ2&TÜ76UJ%&*O;-+;N+*-&G*);+&P%)*Q+*G;-K
Mal ve hizmetlerin nitelikleri gözönüne al2narak bu tüketim
maddeleri için yap2lan harcama de>erleri ve toplam harcama
içindeki paylar2 incelenmi5tir. Yap2lan incelemede baz2 maddelerin
aylar itibariyle mevsimsel farkl2l2k ve de>i5kenlik gösterdi>i, baz2
maddelerin ise aylar itibariyle sabit kald2>2 gözlenmi5tir. Aylar
itibariyle farkl2l2k gösteren maddeler (giyim, sebze ve meyve gibi)
için, ayl2k harcama de>erleri kullan2larak ayl2k de>i5ken a>2rl2k
hesaplanm25t2r. Di>er maddelere ait a>2rl2k hesaplamas2 için 1 Ocak
- 31 Aral2k 2003 tarihleri aras2ndaki 12 ayl2k tüketim de>erleri
kullan2larak y2ll2k sabit a>2rl2k kullan2lm25t2r.
Maddeye ili5kin harcama de>eri
Madde a>2rl2>2 d
Maddeninin ait oldu>u alt gruba ait toplam harcama de>eri
nekil 1Yde pG2da ve alkolsüz içeceklerq grubunda a>2rl2klar2n hesaplanmas2
ile ilgili 5ema bulunmaktad2r:
GENEL
GIDA ve ALKOLSÜt
!!"#"$%"&
ALKOLSÜt
!!"#"$%"&
()*+
",-., /.
012!3314
"0
=13!,
564678
G7 /. ;6".4
012!3314
564678
9.4:176
564678
913;<
>?0@ A.B764
BC-C401
",-.,
D1"314
*6".4 H!4!7
?4?73.46
E.B/.3.4
E1,1471
>.9:.3.4
#.,.4
*6".4 F!;1
?4?73.46
*6".4 012!3
?4?73.46
N%N"+&FB&TLN%,"]"&H"I*,+*-;&%GJ%N)"&hc;J*&'%&*+ND+)LM&"Y%]%N+%-U&$-EXE&"Y"G&*O;-+;N&)"),%#"&
27
!D-E& S[2& TÜ76& "Y"G& ^H"I*,& J%-+%#%_& N*Q)*#;G*& $"-%G&
I%-+%M"#&I%-+%-"&G*);+&X%+"-+%G"-K&
Fiyatlar2n derlendi>i örnek yerle5im yerleri tespit edilirken konut
say2s2, nüfus yo>unlu>u ve i5yeri say2s2 temel ölçüt olarak al2nm25t2r.
Nüfus ve bina say2mlar2 ile 2003 y2l2 Hanehalk2 Bütçe AnketiYnden
elde edilen harcama da>2l2mlar2 yerle5im yerlerinin örneklemini
belirlemede kullan2lm25t2r. Bunun sonucunda 2008 y2l2 itibariyle, 81 il
ve 73 ilçe fiyat derleme kapsam2na al2nm25t2r.
!D-E&T:2&TÜ76UJ%&H"I*,+*-;G&J%-+%G#%)"GJ%&J"NN*,%&*+;G#*);
$%-%N%G&NDGE+*-&G%+%-J"-K&
TÜFEqde kapsanan mal ve hizmetlere ait fiyatlar2n derlenmesinde iki
önemli unsur sözkonusudur. Bunlarj kapsamdaki her bir mal ve
hizmet için derlenecek mfiyat say2s2n ve mbu fiyatlar2n derlenece>i
i5yerlerinin seçimindir.
!D-E& TF2& TÜ76UJ%& H"I*,& J%-+%G%]%N& "MI%-+%-"G"G& )%Y"#"& G*);+
I*Q;+;-K
Seçilen yerle5im yerlerinde endekste kapsanan mal ve hizmetlerin
sat252n2n yap2ld2>2 i5yerleri (market, giyim ma>azas2, bakkal, kasap,
manav, muayenehane vb.) a5a>2da belirlenen ölçütlere göre
seçilmektedir:
!
!
!
28
)5yerinin halk2n yo>un al25veri5 yapt2>2 yerlerden biri olmas2,
)5yerinde aran2lan nitelikte maddelerin topluca bulunabiliyor
olmas2,
)5yerinin faaliyet de>i5tirme veya kapanma gibi e>iliminin
olmamas2,
!
!
!
!
)5yeri aran2lan nitelikleri sa>l2yorsa, daha önceki endekste
takip edilen i5yerlerinden olmas2,
Giyim ma>azalar2n2n mümkün oldu>unca kad2n, erkek,
çocuk ve bebek giysilerini bir arada sat2yor olmas2,
Özel amaçl2 olarak sadece belirli bir kesime yönelik sat25
yapan kurum, vak2f, vb. türden bir i5yeri olmamas2,
)5yerinin fiyat derleme konusunda i5birli>ini kabul ediyor
olmas2d2r.
taman içerisinde TÜFEqde kapsanan i5yerleri kapanabilir, faaliyet
de>i5tirebilir veya takip edilen ürünler bulunmayabilir. Bu durumda,
yeni i5yerleri ile eski i5yerleri, madde tan2mlar2 ve fiyatlar
bak2m2ndan kar52la5t2r2l2r ve tutarl2l2k sa>lanarak yeni i5yeri endekse
dahil edilmektedir.
!D-E& T92& TÜ76UJ%& *IG;& #*JJ%& "Y"G& J%-+%G%]%N& H"I*,& )*I;);
G*);+&X%+"-+%G#%N,%J"-K&
Belirli bir mal ve hizmet için derlenecek fiyat say2s2, mal ve
hizmetlerin i5yerleri aras2ndaki fiyat farkl2la5ma derecesine ba>l2d2r.
E>er, mal ve hizmetin fiyat de>i5imi fazla ise, fiyat de>i5iminin daha
az oldu>u mal ve hizmete göre daha fazla fiyat say2s2na gerek
vard2r. Pilot çal25malarda madde tan2mlar2n2n belirlenmesi s2ras2nda
maddeler, i5yerleri aras2ndaki fiyat farkl2la5mas2na (varyans2na) göre
ayr2lm25 ve bu madde gruplar2 için yeterli say2da fiyat gözleminin
yap2lmas2 sa>lanm25t2r.
!D-E& TOB& TÜ76UJ%& H"I*,+*GJ;-#*& );-*);GJ*N"& K=>& '%& X%GM%-"&
'%-$"+%-&J"NN*,%&*+;G;-&#;K
TÜFEqde fiyatlar, tüketicinin ödedi>i KDV vb. vergiler dahil, pe5in
sat25 fiyatlar2 olarak derlenir.
29
!D-E& TR2& <*+& '%& P"M#%,%& EI$E+*G*G& ,*N)",+"& )*,;M& H"I*,+*-;
'%I*&"N"G]"&%+&H"I*,+*-;&TÜ76UJ%&N*Q)*G;-&#;K
TÜFEqde mal ve hizmete ait taksitli sat25 fiyatlar2 veya anla5mal2
fiyatlar derlenmemektedir. Yine ikinci el fiyatlar endekste
kapsanmamaktad2r.
!D-E&TS2&TÜ76UJ%&"GJ"-"#+"&H"I*,+*-&J"NN*,%&*+;G;-&#;K
)ndirimli fiyatlar uygulamas2 tüm mü5teriler için geçerli ise
al2nmaktad2r. )ndirimler, belirli tüketici grubuyla s2n2rl2ysa, bu
indirimler dikkate al2nmamaktad2r. Örne>in baz2 marketlerin al25veri5
kart2na sahip olan mü5terilerine yönelik indirimli fiyatlar endeks
kapsam2na al2nmamaktad2r.
)ndirimlerde dikkat edilecek önemli nokta mal2n kalitesinin
de>i5memesidir. Fiyatlarda meydana gelen indirimler mal2n
kalitesinin de>i5mesinden veya defolu olmas2ndan kaynaklan2yorsa
bu fiyatlar dikkate al2nmamaktad2r. Baz2 perakende sat2c2lar2 ucuz
satmak amac2yla takipte olan ürünlerin kalitesini de>i5tirip ayn2 mal
gibi piyasaya sürebilir, bu gibi durumlarda gerekli kalite ayarlamas2
yap2larak fiyatlar endeks hesab2na dahil edilmektedir.
!D-E& TT2& TÜ76UJ%& H"I*,& J%-+%#%N& "Y"G& "MI%-"GJ%G& #*JJ%&
)%Y"#"&I*Q;+;-N%G&NE++*G;+*G&V+YL,+%-&G%+%-J"-K&
TÜFEqde, i5yerlerinde maddenin tan2mlanmas2nda belli ölçütler
kullan2lm25t2r. Bu ölçütlerj
!
!
!
30
Maddenin tan2m2n2n do>ru ve net yap2labiliyor olmas2,
Maddenin tan2m2n2n endeks kapsam2ndaki tan2m ile tutarl2
olmas2,
Kalite fark2 olmamas2,
!
!
!
Ölçü biriminde tutarl2l2k sa>lanmas2,
Maddenin i5yerinde sat252n2n sürekli olmas2,
Takip edilen maddenin ait oldu>u madde grubuna ait
maddelerin de fiyat2n2n takip edilebilir olmas2d2r.
!D-E&TW2&TÜ76UJ%&^#*JJ%&,*G;#;_&G"Y"G&VG%#+"J"-K&
TÜFEqde ayn2 kalitedeki ve ölçüdeki maddelerin fiyatlar2n2n takip
edilmesi esast2r. Bunun için madde tan2mlar2n2n standart hale
getirilmesi gerekmektedir. Fiyat derleyen ki5inin benzer ürünler
aras2ndan endeks kapsam2ndaki maddeyi rahatl2kla ay2rt edebilmesi
için madde tan2mlar2n2n mümkün oldu>unca ayr2nt2l2 olmas2na dikkat
edilmesi gerekmektedir. Böylece fiyat derleyen ki5ilerin de>i5mesi
durumunda
ayn2
maddenin
fiyat2n2n
derlenebilmesi
sa>lanabilmektedir. Marka, model, ölçü birimi ve maddeye ili5kin
di>er özel bilgilerden olu5an tan2mlar fiyat derlemede en önemli
unsurdur. Ayr2ca bir madde çe5idinin üretimden kalkmas2 veya
talebin azalmas2 vb. nedenlerle piyasada bulunamamas2
durumundaj ikame edilecek ürünün seçiminde madde tan2mlar2
yard2mc2 olmaktad2r.
!D-E&TZ2&TÜ76UJ%&^,%#%+&I;+&H"I*,+*-;_&G*);+&P%)*Q+*G;-K
2003 Temel Y2ll2 TÜFE için seçilen maddelerin temel y2l fiyatlar2 (Po),
1 Ocak-31 Aral2k 2003 tarihleri aras2ndaki 12 ayl2k dönemin
fiyatlar2n2n ortalamas2d2r. De>i5ken a>2rl2kl2 maddelerin fiyatlar2 ise
bulunduklar2 aylardaki a>2rl2klarla elde edilmi5 a>2rl2kl2 ortalama
fiyatlard2r. tincirleme endeks yap2s2 kapsam2nda daha sonraki
y2llarda, her y2l2n Aral2k ay2 fiyatlar2 temel y2l fiyatlar2 olarak
al2nacakt2r.
Temel y2l fiyatlar2 de>i5ik kaynaklar kullan2larak belirlenmi5tir. 1
Ocak l 31 Aral2k 2003 tarihleri aras2 uygulanan m2003 Hanehalk2
Bütçe Anketiqninn dönemsel verileri ile seçilen maddeler ve bu
maddelere ait birim fiyatlar incelenmi5tir. Ayr2ca 1994d100 Kentsel
31
Yerler TÜFEqde kapsanan maddelerin 2003 y2l2na ait fiyatlar2
irdelenmi5 ve bunlarla beraber yeni maddelerin fiyatlar2 derlenmeye
ba5lanm25t2r. Bu çal25malar sonucu temel y2la ait ayl2k birim fiyatlar
belirlenmi5tir.
!D-E& T[2& TÜ76UJ%& H"I*,& J%-+%G"-N%G& G%+%-%& J"NN*,&
%J"+#%N,%J"-&K&
TÜFEqye ait fiyatlar2n derlenece>i tarihlerin i5yerindeki yetkililer
taraf2ndan önceden biliniyor olmas2 ve özellikle al25veri5in yo>un
oldu>u zamanlar2n seçilmemesi gerekmektedir. Aksi halde, i5
yo>unlu>undan dolay2 i5yeri yetkilisinin fiyat derlemede yard2mc2
olmamas2 gibi istenmeyen bir durum sözkonusu olabilmektedir.
Fiyat derlenirken ilgili maddenin ara5t2rmaya konu madde tan2m2na
uyup uymad2>2na dikkat edilmekte, dolay2s2yla do>ru maddenin
fiyat2n2n derlendi>inden emin olunmaktad2r. E>er fiyatlarda de>i5im
sözkonusu ise bunun nedenleri ara5t2r2lmaktad2r. Fiyatlarda
meydana gelen de>i5imin gerçek fiyat de>i5imi mi yoksa kalite
de>i5iminden mi kaynakland2>2 belirlenmektedir.
!D-E&W:2&3*-"&H"I*,&G%J"-K
Endeksin hesaplanabilmesi için gereken cari fiyatj endeks
kapsam2na al2nan maddelerin ilgili ayda derlenen fiyatlar2d2r.
TÜFEqde kapsanan mal ve hizmetlerin ayl2k fiyatlar2 tüm il merkezleri
ve seçilmi5 yerle5im yerlerindeki, seçilmi5 i5yerlerinden takip
edilmektedir.
!D-E&WF2&TÜ76UJ%&]*-"&H"I*,+*-&G*);+&J%-+%G#%N,%J"-K&
Ayl2k cari fiyatlar, ay2n 10. ve 20. günlerini içine alan haftalarda, ay
içerisinde fiyat de>i5ikli>inin çok s2k oldu>u taze sebze ve meyveler
ile petrol ürünleri için her hafta derlenmektedir. Kiralar için de ayda
bir defa bilgi toplanmaktad2r.
32
Ülke genelinde, yerle5im yerlerine göre fiyat farkl2l2>2 gösteren
maddelerin ayl2k fiyatlar2, yerle5im yerlerinden sorumlu TÜ)K Bölge
Te5kilat2ndaki mfiyat izleme anketörlerin taraf2ndan derlenmektedir.
Ülke genelinde yerle5im yerlerine göre fiyat farkl2l2>2 göstermeyen
maddelerin ayl2k fiyatlar2 ise TÜ)K Ankara Bölge Müdürlü>ü fiyat
birimince derlenmektedir. TÜ)K Ankara Bölge Müdürlü>ü Fiyat birimi
taraf2ndan derlenen bu maddeler aras2nda 5unlar yeralmaktad2r:
Devlet hastanesi masraflar2, uçak bileti, telekomünikasyon
hizmetleri, tekel ürünleri.
!D-E&W92&TÜ76UJ%&N"-*&X%J%++%-"&G*);+&J%-+%G"-K&
Tüfeqde kira bedellerinin izlenece>i konutlara ait adres, kirac2n2n ad2,
soyad2, telefonu gibi bilgilerle konutun 2s2tma sistemi, oda say2s2 vb.
özelliklerinin bulundu>u formlar arac2l2>2 ile her ay kirac2 taraf2ndan
ödenen kira bedelleri sorulmaktad2r. Kira bedelleri fiyat izleme
anketörleri taraf2ndan telefonla veya kirac2larla yüzyüze görü5ülmek
suretiyle derlenmektedir.
!D-E&WO2&TÜ76&N*Q)*#;GJ*N"&N"-*+;N&NDGE,+*-;G
J%O"M,"-"+#%)"&)VMNDGE)E&#EJE-K&
Kira fiyat2 derlenen konut kirac2n2n ç2kmas2 ile uzun süre bo5
kalabilir, ev y2k2labilir veya sat2labilir. Bu durumlarda konutun
özellikleri dikkate al2narak yeni bir kiral2k konut ile ikame
edilmektedir.
!D-E&WR2&TÜ76UJ%&X"-&#*JJ%G"G&XV+$%&H"I*,;&G*);+
P%)*Q+*G;-K
Bölge fiyat2, maddenin bir bölgedeki yerle5im yerlerinden derlenen
cari fiyatlar2n2n geometrik ortalamas2 al2narak hesaplanmaktad2r.
Bölge fiyatlar2, bölgesel TÜFEqnin hesaplanmas2nda kullan2lmaktad2r.
33
!D-E& WS2& TÜ76UJ%N"& X"-& #*JJ%G"G& TL-N"I%& H"I*,;& G*);+
P%)*Q+*G;-K
Türkiye fiyat2, bir maddenin bölge fiyatlar2n2n bölge a>2rl2klar2 ile
a>2rl2kl2 aritmetik ortalamas2 al2narak hesaplanmaktad2r. Türkiye
içerisinde bölge a>2rl2klar2, bölgelerin alt tüketim de>erinden ald2klar2
paylarla hesaplanmaktad2r. Cari fiyatlar2n bölgeler için elde
edilmesinden sonra Türkiye içerisindeki bölge a>2rl2klar2 ile
çarp2larak Türkiye fiyat2na ula52lmaktad2r. Türkiye geneli için TÜFE,
Türkiye fiyatlar2 ile hesaplanmaktad2r.
!D-E&WT2&7"I*,&J%-+%#%&HD-#EGEG&"Y%-"O"&G%J"-K&
Fiyat derleme formlar2ndaj i5yeri bilgisi (adres, sorumlu ki5i, telefon
no, faks no) ile fiyat2 derlenecek madde ad2, maddenin tan2m2, varsa
marka ve modeli, ölçü birimi, önceki aylardaki fiyatlar2 ve her bir
madde için anketör taraf2ndan notlar2n kaydedilebilece>i bölüm
yeralmaktad2r.
!D-E&WW2&TÜ76UJ%&3*-"&H"I*,+*-;G&NDG,-D+L&G*);+&I*Q;+;-K
Cari fiyatlar ayl2k olarak i5yerlerinden fiyat derleme formuna
kaydedilmektedir. Fiyat derleme formuna kaydedilen fiyatlar2n ilk
kontrolü i5yerinde yap2lmaktad2r. Fiyat serisi ve madde tan2m2
kontrol edilerek derlenen fiyatlar, mfiyat döküm tablosunna
aktar2lmaktad2r. Merkez ve Bölge Te5kilat2 elemanlar2 taraf2ndan özel
programlar arac2l2>2yla ki5isel bilgisayarlarda kontroller yap2lmakta
ve bölgelerde kontrolü tamamlanm25 fiyatlar do>rudan bilgisayar a>2
ile Türkiye )statistik Kurumu-Tüketici Fiyatlar2 Tak2m2qna
aktar2lmaktad2r.
Türkiye )statistik Kurumu- Tüketici Fiyatlar2 Tak2m2qna bilgisayar a>2
ile gelen fiyatlar, bilgisayar ortam2nda çe5itli kriterlere (yerle5im
yerleri, i5yerleri say2s2, fiyat say2s2, ayl2k, y2ll2k fiyat de>i5imleri vb.)
göre kontrol edildikten sonra mendeks hesaplama program2nna
34
aktar2lmaktad2r. En son kontrol tablolar2 ile denetim yap2ld2ktan
sonra endeks hesaplanmaktad2r.
Fiyatlar2n alandan derlenmesi i5i her ay2n 25Yi civar2nda
tamamland2>2 için, 25. günden ay sonuna kadar olan sürede önemli
fiyat de>i5imleri bas2n ve resmi kanallar arac2l2>2 ile izlenmekte ve
de>i5meler mümkün
oldu>unca
endekse
yans2t2lmaktad2r.
Merkezden derlenen fiyatlarla, devlet kontrolünde olan ürünlerin
fiyatlar2ndaki
de>i5imler
gün
a>2rl2kl2
olarak
endekse
yans2t2lmaktad2r.
!D-E& WZ2& TÜ76UJ%& P%)*Q+*G*G& %G& *I-;G,;+;& P*-]*#*& JLM%I"&
G%J"-K
TÜFEqnin hesapland2>2 en ayr2nt2l2 harcama düzeyi madde çe5ididir.
Maddenin fiyat2na madde çe5idi (ör. pirinç fiyat2na pirinç çe5idi olan
baldo pirinç ve berzani pirinç fiyatlar2ndan gidildi>i
gibi )
a>2rl2klar2yla gidilmektedir (Bkz. nekil 2). Yani baldo pirincin
i5yerlerinden (bakkal, market, süpermarket vb) gelen fiyatlar2n2n
ortalamas2 pirincin baldo çe5idi için fiyat2n2 olu5turmaktad2r. Bu
i5lem pirincin berzani çe5idi için de yap2lmakta ve elde edilen çe5it
fiyatlar2, madde çe5idi a>2rl2klar2 ile çarp2larak pirincin madde fiyat2
bulunmaktad2r. Çe5idi olmayan maddelerin fiyatlar2 i5yerlerinden
al2nan fiyatlar2n ortalamas2 ile bulunmaktad2r.
35
!"#"$%&'(#)*$"
!"#"$%
!"#"$%&'*+,-
<*JJ%
.*#/(00(&1*0!+*$&2&/3&+!/
4(#)*$"&5"#"$%
.*#/(00(&1*0!+*$&2&/3&+!/
4*+,-&5"#"$%
<*JJ%&Y%M"J"
<*JJ%&,*G;#;
N%N"+&9B <*JJ%&'%&#*JJ%&Y%M"J"&"+"MN")"
!D-E&W[2&TÜ76&N*Y&X*)*#*N,*&P%)*Q+*G;-K
TÜFEj Türkiye ve 26 bölge için hesaplanmaktad2r. TÜFE, 5u sekiz
basamakta hesaplanmaktad2r:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
36
Madde çe5idi endeksi
Madde endeksi
Alt grup endeksi
Grup endeksi
Alt ana grup endeksi
Ana grup endeksi
Bölge endeksi
Türkiye endeksi
Üretici Fiyatlar Endeksi (ÜFE)
4>B&ÜA6T&3&&7&C1T;1A4&6?=6K!&&fÜ76g&
!D-E&Z:2&Ü-%,"]"&H"I*,;&G%J"-K&
Üretici fiyat2, yurtiçinde üretimi yap2lan ürünlerin, KDV vb. vergiler
hariç, pe5in sat25 fiyat2d2r. Üretici fiyatlar2 endeksinde, tar2m, avc2l2k,
ormanc2l2k ve bal2kç2l2k sektörlerinde faaliyet gösteren üreticilerin
yeti5tirdi>i ve piyasaya arz etti>i ürünlerin ilk el sat25 fiyatlar2
izlenmektedir. Tar2m sektörüne ili5kin bu fiyatlar, mÜreticinin Eline
Geçen Fiyatlarn olarak adland2r2lmaktad2r. Sanayi sektörüne ili5kin
ürünlerin fiyatlar2 da do>rudan sanayi sektöründeki üretici
firmalardan al2nmaktad2r.
!D-E&ZF2&Ü-%,"]"&H"I*,+*-;&%GJ%N)"&fÜ76g&G%J"-K&
ÜFE, belirli bir referans döneminde ülke ekonomisinde üretimi
yap2lan ve yurtiçine sat25a konu olan ürünlerin, üretici fiyatlar2n2
zaman içinde kar52la5t2rarak fiyat de>i5ikliklerini ölçen fiyat
endeksidir.
!D-E&Z92&Ü76UI%&G%J%G&$%-%N)"G"#&JEIE+#EM,E-K
Toptan E5ya Fiyatlar2 Endeksi (TEFE), yurtiçinde üretimi yap2lan
maddelerin fiyatlar2n2n, k2smen üreticiden, k2smen de üretim
yapmayan ve toptan sat25la u>ra5an arac2lardan elde edilmesi ile
hesaplananj fiyatlara, tüketiciye yans2yan vergiler ile toptanc2
marZlar2n2n dahil oldu>u, karma bir fiyat endeksi idi. Gerek mallar2n
tüketim a5amas2ndaki fiyat de>i5imlerini ölçen TÜFEYye kar52l2k,
üretim a5amas2ndaki fiyat de>i5imlerini ölçen daha anlaml2 bir
endeks
olu5turmak,
gerekse
uluslararas2
endekslerle
kar52la5t2r2labilirlik
ve
uyum
sa>lamas2
amac2yla
mÜFEn
hesaplamas2na gereksinim duyulmu5tur.
37
!D-E&ZO2&T676&"+%&Ü76&*-*);GJ*N"&H*-N&G%J"-K&
)ki endeks aras2ndaki temel fark fiyat derlenen birimlerde ortaya
ç2kmaktad2r. Toptan e5ya fiyat endeksinde fiyatlar, üreticilerin
yan2s2ra toptan sat25 noktalar2ndan da (sebze, meyve ve bal2k
hallerinden) derlenmekte ve fiyatlara KDV vb. vergiler dahil
edilmekte idi. ÜFEqde, fiyatlar2n özellikle üreticilerden derlenmesi
esas al2nmakta ve ürün fiyatlar2, KDV vb. vergiler hariç tutularak
yurtiçi pe5in sat25 fiyatlar2 olarak al2nmaktad2r.
!D-E&ZR2&Ü76UJ%&L+N%&%NDGD#")"GJ%N"&L-%,"#&N*Q)*#;&G*);+
X%+"-+%G"-K&
2003 Temel Y2ll2 ÜFEYdej ülke ekonomisindeki tar2m ve sanayi
üretimi kapsanmaktad2r. Ülkede tar2m ve sanayi faaliyeti
kapsam2nda yurtiçine arz edilen üretim temel al2nmaktad2r. )hracat
kapsam d252nda b2rak2lmaktad2r.
!D-E&ZS2&Ü76UJ%&N*Q)*G*G&)%N,V-+%-&G%+%-J"-K&
&
Gayri safi milli has2la içinde yeralan iktisadi faaliyet kollar2ndan,
Tar2mdaj
! Tar2m, avc2l2k, ormanc2l2k,
! Bal2kç2l2k,
Sanayidej
! Madencilik ve ta5 ocakç2l2>2,
! )malat sanayi,
! Elektrik, gaz ve su sektörleri
2003 Temel Y2ll2
kapsam2ndad2r.
38
Üretici
Fiyatlar2
Endeks
hesaplamas2n2n
!D-E&ZT2&Ü76UJ%&N*Q)*G#*I*G&)%N,V-+%-&G%+%-J"-K&
ÜFEqde kapsanan be5 ana sektör d252nda kalan in5aat, toptan ve
perakende ticaret, otel ve lokantalar, ula5t2rma, depolama,
haberle5me, mali arac2 kurulu5lar2n faaliyetleri, e>itim, sa>l2k i5leri
ve sosyal hizmetler gibi ticaret ve hizmet faaliyetlerinde yeralan
sektörler endekste kapsanmamaktad2r.
Ticaret ve hizmet sektörlerinde, ilgili hizmetlerin standart tan2m2n2n
yap2l2p fiyat2n2n belirlenmesi ço>u zaman imkans2z oldu>undan
1981d100, 1987d100 ve 1994d100 Temel Y2ll2 Toptan E5ya
Fiyatlar2 ve 2003d100 Üretici Fiyatlar2 Endekslerinde bu sektörler
kapsanmam25t2r.
!D-E&ZW2&Ü76&P*G$"&*#*Y+*-&"Y"G&NE++*G;+;-K
De>i5ik amaçlar için kullan2labilecek bir endeks olan ÜFE, a5a>2daki
konularda karar al2c2lara yard2mc2 olan önemli bir göstergedir.
!
!
!
!
!
!
!
Enflasyon ve ekonomideki fiyat hareketlerinin izlenmesi,
Hükümetlerin ekonomik politikalar2n2n belirlenmesi,
Ücretlerin ve fiyatlar2n ayarlanmas2,
Üretim ve verimlilik hesaplar2,
Muhasebe hesaplar2,
Fiyat analizlerine ili5kin çal25malar,
Yat2r2m kararlar2.
!D-E&ZZ2&Ü76&P%)*Q+*#*);GJ*&G%&,L-&'%-"+%-&$%-%N+"J"-K&
ÜFEqyi hesaplamak için öncelikle ülke ekonomisi içinde üretilen ve
yurtiçinde sat252 yap2lan ürünleri temsil eden bir madde sepeti
gereklidir. Ayr2ca bu maddelerin üretimden yurtiçine yap2lan sat25
a>2rl2klar2na, temel y2l ve cari ay fiyatlar2na da ihtiyaç vard2r.
39
!D-E&Z[2&Ü76&#*JJ%&)%Q%,"&G*);+&X%+"-+%G"-K&
2003 Temel Y2ll2 ÜFE için madde sepeti belirlenirken 2003 y2l2 ülke
ekonomisinde üretimi yap2lan tüm maddeler gözönüne al2nm25t2r. Bu
maddelere ili5kin bilgiler Türkiye )statistik Kurumu taraf2ndan
üretilmekte olan tar2m, imalat sanayi, maden ve enerZi üretim
istatistiklerinden elde edilmi5tir. Her bir ana sektör alt2nda üretimi
yap2lan maddeler, yurtiçindeki sat25 de>erine göre s2ralanm25 ve
üretimden yurtiçi sat252 en fazla olan maddeler endeks kapsam2na
al2nm25t2r. Ayr2ca 2003 y2l2 boyunca uygulanan mÜFE Bilgi Derleme
Anketin ile üretici firmalardan, yurtiçine satt2klar2 maddelerin tan2m,
sat25 miktar2 ve fiyat2na ili5kin bilgiler derlenmi5tir.
!D-E&[:2&Ü76UI%&$"-%G&#*JJ%+%-"G&)%Y"#"GJ%&P*G$"&V+YL,+%-&
J"NN*,%&*+;G#*N,*J;-K
ÜFE kapsam2nda yeralan maddelerin seçiminde 5u gibi ölçütler
dikkate al2nmaktad2r:
!
!
!
!
Üretimden yurtiçine yap2lan sat25 de>eri itibariyle önemli bir
a>2rl2>2 olmas2,
Tan2mlanabilir nitelikte ve birim fiyat2na ula52labilir olmas2,
Fiyat2 izlenebilir nitelikte olmas2,
Yurtiçi üretimden sat252nda süreklili>in olmas2.
!D-E& [F2& Ü76UJ%& P*G$"& #*JJ%& '%I*& #*JJ%& $-EXE&
N*Q)*G#*#*N,*J;-K
K2sa zaman aral2klar2nda sipari5 usulü farkl2 ebat ve kalitede üretimi
olan maddeler, fason üretimler, ithal maddeler ve sadece ihraç
edilen maddeler endeks kapsam2na al2nmamaktad2r.
40
!D-E&[92&Ü76UJ%&#*JJ%+%-"G&)%N,V-+%-%&$V-%&J*O;+;#;b&H"-#*&
)*I;);&'%&*G*&)%N,V-&*O;-+;N+*-;&G%+%-J"-K&
2008 y2l2 itibariyle, ÜFEqde 5 ana sektör alt2nda 759 madde
kapsanmaktad2r. Ek 3qte ÜFEqde ana sektörlere göre madde say2s2,
firma say2s2 ve ana sektör a>2rl2klar2 yer almaktad2r.
!D-E&[O2&Ü76UJ%&NE++*G;+*G&);G;H+*#*+*-&G%+%-J"-K&
fiyatlar2 endeksinin hesaplanmas2nda kullan2lan faaliyet
s2n2flamas2 olarak, Avrupa Toplulu>unda Ekonomik Faaliyetlerin
)statistiki S2n2flamas2 (NACE 1.1.), madde s2n2flamas2 olarak Avrupa
Üretici
GE#EL
TARIM
BALIKÇILIK
MADE#+!L!K
!MALAT SA#
GA/ SU
ELEKTR!K
G"DA &R&()ER!
!MA)AT"
Et ve et
ürünleri
imalat!
Et
imalat!
7!#!r etleri
7ebze ve
meyvelerin
i"lenmesi
Kümes
hayvan
etleri
Hayvansal
ve bitkisel
ya#lar
7üt
ürünleri
>#ütülmü"
tah!l
ürünleri
Haz!r
hayvan
yemleri
Di#er g!da
maddeleri
Et ve kümes hayvanlar!
ürünlerinin imalat!
Koyun
etleri
Firmalar
$ekil 3G &FEHde kullan!lan Iaaliyet ve madde s!n!Ilamas!
41
Toplulu>unda Faaliyete Göre Ürünlerin )statistiki S2n2flamas2 (CPA)
2002 ve PRODCOM listesi kullan2lmaktad2r. nekil 3Yte bu s2n2flamaya
örnek verilmi5tir.
!D-E&[R2&&Ü76UJ%&#*JJ%&)%Q%,"&G*);+&$LG]%++%G#%N,%J"-K&
Ülke ekonomisinde üretim yap2s2nda meydana gelen de>i5meler
dikkate al2narak mevcut maddelerin a>2rl2klar2, firmalarla yap2lan
görü5meler, tar2m ve sanayi üretim istatistiklerinden elde edilen
bilgiler 252>2nda güncellenmektedir. Bunun yan2s2ra üretimde önemli
paya sahip olan yeni maddeler belirlenmekte, üreticileri ile temasa
geçilerek endeks kapsam2na al2nmaktad2r.
!D-E&[S2&Ü76UJ%&*O;-+;N&'%-"+%-"G"G&N*IG*O;&G%J"-K&
ÜFEqde mal sepeti olu5turulurken kapsanan sektörlerin ülke
ekonomisindeki üretim ve sat25 de>erlerine göre ve madde
sepetindeki ürünlerin ilgili madde grubundaki sat25 de>erlerine göre
ald2klar2 paylara a>2rl2k denir. Bunun d252nda her bir maddeyi üreten
firmalar yine yurtiçi sat25 de>erlerine göre a>2rl2kland2r2lmaktad2r.
ÜFEqde kullan2lan tüm a>2rl2klar Türkiye )statistik Kurumu taraf2ndan
üretilmekte olan tar2m, imalat sanayi, maden ve enerZi üretim
istatistiklerinden elde edilmektedir. Ayr2ca 2003 y2l2 boyunca
uygulanan mÜFE Bilgi Derleme Anketin sonuçlar2 firmalar2n
a>2rl2klar2n2n belirlenmesinde kullan2lm25t2r.
!D-E& [T2& Ü76UJ%& )%N,V-& '%& #*JJ%& *O;-+;N+*-;& G*);+
P%)*Q+*G;-K
Üretici fiyatlar2 endeks kapsam2na ait sektör a>2rl2klar2j gayri safi
milli has2la içerisinde yeralan be5 ana sektörün üretimden yurtiçi
sat25 de>erinin, toplam üretimden yurtiçi sat25 de>erine oranlanmas2
ile hesaplanmaktad2r.
42
Alt sektör a>2rl2klar2j alt sektör sat25 de>erlerinin toplam sat25
de>erine oranlanmas2 ile hesaplanmaktad2r. Her bir madde kendi
grubu içerisinde toplam yurtiçi sat25 de>erinden ald2klar2 paylar
oran2nda a>2rl2kland2r2larak madde a>2rl2klar2 hesaplanmaktad2r.
!D-E&[W2&Ü76UJ%&*I+*-&","X*-"I+%&J%O"MN%G&*O;-+;N+*-&NE++*G;+;#;K
ÜFEqde, 2003 y2l2 ayl2k bilgi derleme anketi sonucundan, maddelerin
nitelikleri gözönüne al2narak üretimden yurtiçi sat25lar2 incelenmi5tir.
Yap2lan incelemede tar2m ve bal2kç2l2k sektörü d252ndaki sektörlerde
aylar itibariyle maddelerin üretimden yurtiçi sat25lar2nda büyük
farkl2l2klar gözlenmemesine ra>men, tar2m ve bal2kç2l2k sektöründe
baz2 maddelerin üretim ve sat25lar2n2n aylar itibariyle mevsimsel
farkl2l2k ve de>i5kenlik gösterdi>i, baz2 maddelerin ise aylar itibariyle
ayn2 kald2>2 gözlenmi5tir. Aylar itibariyle farkl2l2k gösteren maddeler
için, ayl2k yurtiçi üretimden sat25 de>erleri kullan2larak ayl2k
de>i5ken a>2rl2k hesaplanm25t2r (sebze, meyve ve su ürünleri).
Di>erleri için ise y2ll2k sabit a>2rl2k kullan2lm25t2r.
!D-E& [Z2& Ü76UJ%& ,*-;#)*+& L-LG+%-"G& *O;-+;N+*-;G;G& N*IG*O;
G%J"-K
ÜFEqde tar2msal ürünlerde sabit a>2rl2klar2n hesaplanmas2nda kaynak
olarak TÜ)Kqin 2002 ve 2003 y2llar2na ait üretim ve fiyatlar2n yer
ald2>2 sTARIMSAL YAPIs (Üretim-Fiyat-De>er) yay2n2ndaki veriler,
Çevre ve Orman Bakanl2>2qn2n verileri, ticaret borsalar2, tar2m
birlikleri, bal2k halleri ve su ürünleri üretim tesislerine ait veriler
kullan2l2rken, de>i5ken a>2rl2klar2n hesaplanmas2nda ise i5lem hacmi
itibar2yla yeterli kapsam olu5turan 63 ilin toptanc2 sebze ve meyve
hal bilgileri kullan2lm25t2r.
Tar2m sektörü için ÜFE hesaplamas2nda, bitkisel ürünlerin 2002 ve
2003 y2llar2na ait ortalama üretim miktarlar2 kullan2l2rken, Canl2
Hayvanlar, Hayvansal Ürünler, Su Ürünleri ve Ormanc2l2k sektörleri
43
için 2004 y2l2 bilgileri kullan2lm25t2r. Tüm gruplar için 2003 y2l2
ortalama fiyatlar2, üretim miktarlar2 ile çarp2larak 2003 y2l2 sat25
de>eri elde edilmi5tir. 2001 y2l2 Pazara Ç2kma Oran2 ile 2003 y2l2 sat25
de>erinin çarp2m2ndan madde baz2nda 2003 y2l2 pazarlanan sat25
de>erleri elde edilmi5tir. 2001 y2l2 pazara ç2kma oran2, bahsi geçen
dönem itibariyle mevcut en güncel oran olarak kullan2lm25t2r. Bu
de>erlerden ihracat de>erleri ç2kar2larak 2003 y2l2 net yurtiçi
pazarlanan sat25 de>erleri bulunmu5tur.
Bu de>erler üzerinden madde, alt grup ve ana gruplara ili5kin
Türkiye ve Bölgesel )ndeks için dikey a>2rl2klar hesaplanm25t2r.
Borsa, birlik-kurum, TMO ve pazar a>2rl2klar2n2n belirlenmesinde
borsada i5lem gören maddelerin de>erleri ile TMO ve birlikkurumlar2n yapm25 oldu>u al2m de>erlerinin toplam2, net yurtiçi
pazarlanan sat25 de>eri toplam2ndan ç2kart2lm25 ve kalan de>er
pazar de>eri olarak kullan2lm25t2r. Elde edilen bu de>erler üzerinden
borsa, birlik, TMO ve pazar a>2rl2klar2 bulunmu5tur.
!D-E& [[2& Ü76UJ%& ,*-;#)*+& L-LG+%-& "Y"G& NE++*G;+*G& 5*M*-*&
@;N#*&/-*G;&f5@/g&G%J"-K&
Üreticinin, üretiminden tohumluk için ay2rd2>2, hayvan yemi olarak
kulland2>2, kendi tüketimi için ay2rd2>2 ve zayiat d252nda kalan miktar
mpazarlanan miktarnd2r. Pazarlanan miktar2n toplam üretime
bölünmesiyle Pazara Ç2kma Oran2 (PÇO) elde edilmektedir. Pazara
ç2kma oranlar2n2 hesaplamak amac2yla Kurumumuz taraf2ndan Tar2m
ve Köyi5leri Bakanl2>2n2n ilçe te5kilatlar2 arac2l2>2yla, mBitkisel ve
Hayvansal Ürünler Pazarlama Ara5t2rmas2, 2001n uygulanm25t2r.
Endeks çal25mas2nda 12 bölge düzeyinde maddelere ait 2001 y2l2
PÇO kullan2lm25t2r.
!D-E&F::2&Ü76UJ%&H"I*,&J%-+%G%]%N&H"-#*+*-&G*);+&)%Y"+"-K&
ÜFEqde kapsanan maddelerin üreticilerine m2003 Temel Y2ll2 ÜFE
Bilgi Derleme Anketin uygulanm25 ve ayn2 maddeyi üretip satan
44
firmalar2n toplam yurtiçi sat25 de>erleri s2ralanarak en çok pay alan
firmalar seçilmi5tir. Ayr2ca maddelerin firmalar aras2 fiyat
varyanslar2na bak2larak, maddelerin fiyatlar2n2n takip edilece>i firma
say2s2 belirlenmi5 ve bu firmalar yurtiçi sat25 de>er ve miktar
büyüklü>üyle orant2l2 olarak tabakal2 örnekleme yöntemiyle
seçilmi5tir. Firma seçimi a5a>2da nekil 4Yte gösterilmektedir:
Endekste kapsanacak maddeleri üretip satan firmalardan yurtiçi
toplam sat!! de"erinde en çok paya sahip firma ve i!letmelerin
seçimi
Tar!m ve bal!kç!l!k sekt:ründe; ilçe pazarlar!, borsalar, birlik ve
kurumlar, bal!k üretme çiftlikleri. Madencilik ve #malat Sanayi
sekt:ründe üretici firmalar. Elektrik, do"algaz ve su sekt:ründe
TETA$, BOTA$ ve belediyeler.
Firmalar!n
seçiminde üretilen
madde için
üretimde yeterli pay
almas!
& &
&
Fretiminin
süreklili"inin
olmas!
Madde
tan!m!n!n
ayr!nt!l!
olmas!
Fason
üretiminin
olmamas!
Bilgi
verme
konusunda
i!birli"ini
kabul
etmesi
)%Y"#&N-",%-+%-"&
N%N"+&RB&Ü76iJ%&H"I*,&J%-+%G%]%N&H"-#*+*-;G&'%&
#*JJ%+%-"G&)%Y"#&)L-%]"&'%&N-",%-+%-"&
45
!D-E& F:F2& Ü76UI%& ,*-;#& )%N,V-LGJ%G& )%Y"+%G& #*JJ%+%-"G&
H"I*,+*-;&G%-%+%-J%G&J%-+%G#%N,%J"-K&
Tar2m sektörü için seçilen maddelerin fiyatlar2j bitkisel ürünler, canl2
hayvanlar ve hayvansal ürünler için pazar, birlik-kurum, ticaret
borsalar2, ÇAYKUR Genel Müdürlü>ü, neker Fabrikalar2 Genel
Müdürlü>ü ve Toprak Mahsulleri Ofisiqndenj bal2k ve di>er su
ürünleri için bal2k toptanc2 hali, su ürünleri kooperatifleri ve bal2kç2l2k
tesislerindenj orman ürünlerinin fiyatlar2 ise Çevre ve Orman
Bakanl2>2Yndan derlenmektedir.
!D-E&F:92&Ü76UJ%&H"-#*+*-J*G&H"I*,;&"M+%G%]%N&#*JJ%&,*G;#;
G*);+&D+#*+;J;-K
Firmalardan, üretti>i maddeye ait tan2mlar, maddenin tüm ayr2nt2lar2
(renk, ebat, cins vb.) ile özel kodlar2 var ise belirtilmesi istenerek en
ince ayr2nt2s2na kadar al2nmaktad2r. Böylece herhangi bir maddenin
fiyat takibinde olabilecek tan2m ve fiyat kar252kl2klar2 önlenmeye
çal252lmaktad2r. Endekse seçilen maddelerin, içinde yer ald2>2 grubu
temsil edecek nitelikte olmas2, tan2m2n2n iyi yap2lmas2, fiyat takip
edilecek standard2n2n olmas2 gerekmektedir. Tan2mlar, daha
sonradan yap2labilecek kalite ve fiyat ayarlamalar2n2n yap2lmas2na
imkan sa>layacak boyutta ayr2nt2l2 olarak belirlenmektedir.
!D-E&F:O2&\*G$"&H"-#*+*-&Ü76UJ%&N*Q)*G#*MK&
Yurtiçi üretim ve sat25tan çok az a>2rl2k alm25 firmalar, belirli zaman
aral2klar2nda sipari5 üzerine farkl2 ebat ve kalitede üretimi olan
firmalar, fason üretim yapan firmalar, yurtiçi üretimleri olmay2p
sadece ithal madde sat252 olan firmalar veya sadece ihracata yönelik
üretim ve sat252 olan firmalar endeks kapsam2na al2nmam25t2r.
!D-E&F:R2&Ü76UJ%&I%G"&"MI%-+%-"&%GJ%N)&N*Q)*#;G*&*+;G*X"+"-&
#"K
Ülke ekonomisinin üretim yap2s2ndaki de>i5meler dikkate al2narak
endeks kapsam2ndaki firmalar güncellenmektedir. tamanla
46
endekste kapsanan i5yerleri kapanabilir, faaliyet de>i5tirebilir, fason
üretime geçebilir veya takip edilen ürünler bulunmayabilir.
)5yerlerinde bu olay süreklilik arz ederse bu durumda ayn2
tan2mlarda maddeleri üretip yurtiçine satan yeni firmalar endekse
dahil edilmektedir.
!D-E& F:S2& Ü76UJ%& L-LG+%-%& EI$E+*G*G& ,*N)",+"& )*,;Mb
E+*M,;-#*&$"J%-+%-"&H"I*,+*-J*&N*Q)*G;-&#;K
ÜFEqde, ürünlere uygulanan taksitli sat25 fiyatlar2, anla5mal2 fiyatlar
ve ula5t2rma bedeli kapsanmamaktad2r.
!D-E&F:T2&Ü76UJ%&VM%+&"GJ"-"#+"&H"I*,+*-&J"NN*,%&*+;G;-&#;K
ÜFEqde maddelere uygulanan özel indirimli sat25 fiyatlar2 endekste
kapsanmamaktad2r. E>er indirimli sat25lar üretim piyasas2ndan
kaynakl2 ise endekste kapsanmaktad2r. Fiyatlarda meydana gelen
indirimler mal2n kalitesinin de>i5mesinden kaynaklan2yorsa bu
fiyatlar dikkate al2nmamakta, buna kar52l2k mevsimlik indirimlerden
kaynaklanan fiyat de>i5imleri dikkate al2nmaktad2r.
!D-E&F:W2&Ü76UJ%&,%#%+&I;+&H"I*,+*-;&G*);+&P%)*Q+*G;-K
Sabit a>2rl2kl2 maddelerin temel y2la ait fiyatlar2 1 Ocak-31 Aral2k
2003 tarihleri aras2ndaki oniki ayl2k dönemin fiyatlar2n2n aritmetik
ortalamas2d2r.
De>i5ken a>2rl2kl2 maddelerde ise temel y2l fiyatlar2, bulunduklar2
aylardaki a>2rl2klar2 ile a>2rl2kland2r2larak elde edilmi5 a>2rl2kl2
ortalama fiyatlard2r.
ÜFE için seçilen maddelerin temel y2l fiyatlar2 (Po), de>i5ik kaynaklar
kullan2larak belirlenmektedir. 2003 y2l2 sÜFE Ayl2k Bilgi Derleme
Anketisnin uyguland2>2 (1 Ocak-31 Aral2k 2003) tarihleri aras2
anketten seçilen maddeler ve bu maddelere ait birim fiyatlar
irdelenmi5tir. Anketten seçilen maddelerin ayl2k fiyatlar2 ile bu
maddelerin ayl2k üretimden yurtiçi sat25 de>er toplam2, üretimden
yurtiçi sat25 miktar2na oranlanarak birim fiyat kar52la5t2rmas2
47
yap2lm25t2r. Ayr2ca 1994d100 Toptan E5ya Fiyatlar2 Endeksinde
kapsanan maddelerin 2003 y2l2na ait fiyatlar2 de>erlendirilmi5tir. Bu
çal25malar sonucu temel y2la ait ayl2k birim fiyatlar tespit edilmi5tir.
!D-E& F:Z2& Ü76UJ%& H"I*,+*-& P*G$"& JVG%#J%& '%& G*);+
J%-+%G#%N,%J"-K
ÜFEqde tar2m sektöründe yeralan maddeler d252ndaki maddelerin her
ay2n 5., 15. ve 25. günlerindeki fiyatlar2 derlenmektedir. Tar2m
sektöründe ise üreticinin eline geçen fiyatlar, her ay2n birinci ve
ikinci haftas2n2 içine alacak 5ekilde ayl2k olarak derlenmektedir.
Endekste kapsanan maddelerin ayl2k cari fiyatlar2 seçilmi5 firma,
kurum ve kurulu5lardan, ilçe pazarlar2ndan, ticaret borsalar2ndan, su
ürünleri kooperatiflerinden ve belediyelerden her ay özel formlar
arac2l2>2yla derlenmektedir. Tar2m sektörü için üreticinin eline geçen
fiyatlar, pazar kurulan 863 yerle5im yerinde Tar2m Müdürlükleri
arac2l2>2 ile posta yoluyla derlenmektedir. Ocak 2005 ay2ndan
itibaren ise internet arac2l2>2 ile de derlenmeye ba5lanm25t2r. neker
pancar2, tütün, çay gibi ürünler için hükümetin belirledi>i
destekleme al2m fiyatlar2 takip edilmektedir.
<*J%G]"+"Nb& "#*+*,& )*G*I"& '%& %G%-d"& )%N,V-+%-"GJ%& *I+;N& ]*-"&
H"I*,+*-b ay içinde meydana gelebilecek fiyat farkl2la5mas2n2n elde
edilebilmesi amac2yla özel bir form arac2l2>2yla derlenmektedir.
Fiyatlar firmalardan KDV vb. vergiler hariç, fabrika ç2k25 ve pe5in
teslim fiyat2 olarak derlenmekte, özel indirimler dikkate
al2nmamaktad2r. Firmalardan fiyatlar her ay2n 5., 15. ve 25. gün
fiyatlar2 olarak derlenmekte ve bu günlerin basit ortalamas2 ayl2k
cari fiyat olarak kullan2lmaktad2r.
6G%-d"& )%N,V-LGJ%& %+%N,-"N& H"I*,+*-; Türkiye Elektrik Ticaret
Anonim nirketiYnden (TETAn), su fiyatlar2 üretimden sat25 de>eri
itibar2yla a>2rl2kl2 olan 19 ilin belediyesinden, do>algaz fiyatlar2 ise
BOTAnYtan derlenmektedir.
48
!D-E& F:[2& Ü76U& J%& H"I*,& J%-+%G"-N%G& G%+%-%& J"NN*,&
%J"+#%N,%J"-&K&
ÜFEqde fiyat derlenirken 5u hususlar dikkate al2nmaktad2r:
! Fiyatlarda KDV vb. vergilerin hariç olmas2,
! Maddenin üretimden kalkmas2 durumunda ayn2 tip
maddenin ikame al2nmas2,
! A52r2 fiyat dalgalanmalar2n2n sebebinin ara5t2r2lmas2,
! Formlar arac2l2>2yla al2nan fiyatlarda hatal2 fiyat
gönderilmesine meydan verilmemesi.
!D-E&FF:2&Ü76UJ%&H"I*,+*-;G&NDG,-D+L&G*);+&I*Q;+#*N,*J;-K
Cari fiyatlar firmalardan ayl2k fiyat derleme formu ile
derlenmektedir. Fiyat derleme formu ile derlenen fiyatlar2n ilk
kontrolü fiyat derlenen i5yerinde yap2lmaktad2r. Daha sonra Türkiye
)statistik Kurumu Bölge Müdürlüklerinde fiyat serileri ve madde
tan2mlar2 kontrol edilerek TÜ)K- Üretici Fiyatlar2 Tak2m2qna
gönderilmektedir.
TÜ)K
merkezinde
Kurum
elemanlar2nca
bilgisayarlara girilmekte, fiyat serileri, bir önceki ay fiyat2 ile cari ay
fiyat2 de>i5im oranlar2 incelenerek çe5itli analiz ve kontroller
yap2lmaktad2r. Son olarak madde gruplar2na göre a>2rl2kl2 ortalama
fiyatlar2n art25lar2 incelenerek endeks kontrolü tamamlanmaktad2r.
Kontrollerde görülen problemler Bölge Müdürlükleri veya do>rudan
firma yetkilileri ile görü5ülerek irdelenmektedir. Fiyatlar derlendikten
sonra, ay sonuna kadar olan de>i5meler gerek bas2ndan ve resmi
yay2nlardan, gerekse firmalar2n bildirimleri ile mümkün oldu>unca
endekslere yans2t2lmaktad2r.
!D-E& FFF2& Ü76& P%)*Q+*#*);GJ*& %G& *I-;G,;+;& JLM%I&
P*G$")"J"-K
ÜFE en alt düzeyde mmadde çe5idi endeksin olarak
hesaplanmaktad2r. Madde endeksij maddenin cari fiyat2n2n temel
dönem fiyat2na oranlanmas2 ile bulunmaktad2r.
49
Cari fiyat
Madde çe5idi endeksi d
&
&&&&&&&&&&&Temel dönem fiyat2
_ 100
!D-E&FF92&Ü76&P*G$"&JLM%I+%-J%&P%)*Q+*G#*N,*J;-K
ÜFE yedi basamakta hesaplanmaktad2r.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Madde çe5idi endeksi
Madde endeksi
Madde alt grubu endeksi
Faaliyet endeksi
Alt sektör endeksi
Ana sektör endeksi
Genel endeks
!D-E& FFO2& 7"I*,& J%-+%I%G& Q%-)DG%+"G& %O","#"& G*);+
I*Q;+#*N,*J;-K
Fiyat derleme çal25malar2 üretici ve tüketici fiyatlar2 endeksi için
TÜ)K Bölge Müdürlüklerinde Fiyat )statistikleri Tak2m2 elemanlar2nca
yürütülmektedir. Fiyat derleme çal25mas2nda ilk defa görev alacak
elemanlar ise, endeks konusunda bilgilendirildikten sonra,
ba5lang2çta deneyimli elemanlar ile birlikte çal25t2r2lmakta ve i5yeri
sahibiyle ileti5im kurmaktan, madde tan2mlar2 ve fiyatlar2n yerinde
derlenmesine kadar bir çok konuda tecrübe kazanmaktad2rlar.
Fiyat derlemekle görevli elemanlar2n görev yerleri belirlenerek bir
kontrolör tayin edilmektedir. Kontrolör, fiyat derlemekle görevli
eleman2n kar52la5t2>2 sorunlar2 çözmekten ve derledi>i fiyatlar2
kontrol etmekten sorumludur. Gerekti>inde bizzat i5yerlerine gidip,
fiyat derleme çal25mas2na nezaret ederek, e>er fiyat derlemede
hatal2
i5lemler
yap2l2yorsa
yap2lan
i5lemlere
müdahale
edebilmektedir.
50
Endeks Hesaplama Yöntemi ve Yaymlama #ekli
>B&6?=6K!&\6!15;1<1&C`?T6<&&>6&C1C4<;1<1&
N6K;&
!D-E&FFR2&6GJ%N)&P%)*Q+*G#*);GJ*&P*G$"&HD-#L+&NE++*G;+;-K
2003 Temel Y2ll2 Tüketici Fiyatlar2 ve Üretici Fiyatlar2 Endeksi daha
önce de>i5ik temel y2llar kullan2larak hesaplanan di>er endekslerde
oldu>u gibi Laspeyres formülü kullan2larak hesaplanmaktad2r.
Laspeyres formülü, belirli bir dönem için belirlenen mal ve hizmet
sepetine dayanmaktad2r. Bu dönem, son hesaplanan endekste 2008
y2l2 olarak belirlenmi5tir.
Mal ve hizmetlere ait a>2rl2klar2n belirlendi>i 2008 y2l2 içinde endeks
sepetine al2nan mal ve hizmetlere ait ortalama fiyatlar da
belirlenmektedir. Daha sonra, endeks sepetinde yeralan mal ve
hizmetlere ait cari fiyatlar derlenmekte ve bu fiyatlar daha önceden
belirlenmi5
a>2rl2klarla
çarp2larak
temel
y2l
fiyatlar2na
oranlanmaktad2r. Madde sepetlerinin ve a>2rl2klar2n2n güncellemesi
her y2l2n Aral2k ay2nda yap2lmakta ve zincirleme Laspeyres formülü
ile seri devam ettirilmektedir.
!D-E&FFS2&j"G]"-+%#%&;*)Q%I-%)&HD-#L+L&G%J"-K&
Laspeyres formülü ile hesaplanan endeks serisinin bir önceki
döneme göre ili5kilendirilerek devam ettirilmesidir. Bu yöntemle
endeks hesaplamak için fiyatlar2 takip edilen maddelerin her y2l
a>2rl2klar2 ve madde sepeti güncellenebilmektedir. Bunun için her y2l
Aral2k ay2 itibari ile yeni maddeler endekse dahil edilmekte ve yeni
a>2rl2klar, endeks hesab2nda kullan2lmaktad2r.
51
Cari fiyatlar2n, myeni fiyat referans dönemi (Po)n olan bir önceki
Aral2k ay2n2n fiyatlar2na bölünmesiyle endeks hesaplanmakta ve
Aral2k ay2 endeksi ile çarp2larak zincirleme i5lemi yap2lmaktad2r.
Böylece mendeks referans dönemin
sabit tutularak geçmi5
endekslerle ba>lant2 devam ettirilmektedir.
!D-E& FFT2& 6GJ%N)& P%)*Q+*G#*);GJ*& NE++*G;+*G& J%O"MN%G+%-&
G%+%-J"-K
Aç2klanan formül temel y2l için 5u 5ekilde tan2mlanabilir.
5"
&&4 d k _ lllll&&&&&&&
5D
I : endeks
Pi: cari ay fiyat2
Po: temel y2l fiyat2
u : a>2rl2k
Temel y2ldan sonra gelen y2llarda bir önceki y2l2n Aral2k ay2 fiyat2 Po
olarak al2nmakta ve endeks bir önceki y2l2n Aral2k ay2 endeksi ile
çarp2larak zincirlenmektedir. Bu suretle endeks referans dönemi
de>i5meden a>2rl2klar güncellenmekte ve yeni önem kazanan mal ve
hizmetler endeks madde sepetine dahil edilmektedir.
5",&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&
u 2: yeni a>2rl2k
4, d k ; _ lllllll _ 41-*+;Nf,lFg
51-*+;Nf,lFg&
&&&&&&&&&&t : cari ay
&
!D-E&FFW2&6GJ%N)&)DGEY+*-;&P*G$"&I*I;GJ*&*Y;N+*G;-K
Hesaplanan aya ait endeks say2lar2 ve endeks say2lar2ndaki de>i5im
oranlar2, bir sonraki ay2n 3. gününde yay2nlanan mTüketici Fiyatlar2
52
Endeksi Haber Bültenin ve mÜretici Fiyatlar2 Endeksi Haber Bültenin
ile kamuoyuna duyurulmaktad2r. 3. günün Cumartesi olmas2
durumunda 2. gün, Pazar olmas2 durumunda ise 4. gün
yay2mlanmaktad2r.
Haber
bültenlerine
internet
P,,Q2aakkkB,E"NB$D'B,- adresinden ula52labilmektedir.
!D-E&FFZ2&6GJ%N)&)DGEY+*-;&'%&J%O"M"#&D-*G+*-;&G%+%-"&"H*J%&
%J%-K
Ayl2k Haber Bültenlerinde, endeks say2lar2n2n bir önceki aya göre
de>i5im oran2 (ayl2k enflasyon oran2), bir önceki y2l2n Aral2k ay2na
göre de>i5im oran2 (y2l içindeki enflasyon), bir önceki y2l2n ayn2 ay2na
göre de>i5im oran2 (son bir y2ll2k enflasyon) ve oniki ayl2k
ortalamalara
göre
de>i5im
oran2na
ili5kin
göstergeler
yay2nlanmaktad2r. Bu oranlar ilgili ayda hesaplanan endeks
rakam2n2n bir önceki ay2n, Aral2k ay2n2n, bir önceki y2l2n ayn2 ay2n2n
endeks say2lar2na göre yüzde de>i5imini ifade eder.
!D-E& FF[2& 6GJ%N)& X"+$"+%-"& NE++*G;];+*-*& P*G$"& ID++*-+*&
E+*M,;-;+;-K
Fiyat endeksleri kamuoyu taraf2ndan yayg2n olarak kullan2lan bir
göstergedir. Bu nedenle güvenilir olmas2 çok önemlidir. Bu sadece
verilerin do>rulu>uyla ba>2nt2l2 olmay2p, verilen bilgilerin iyi
anlat2lmas2yla da ilgili bir konudur.
Endeksin hesaplama yönteminin yay2mlanmas2 ve yap2lan
de>i5ikliklerden kamuoyunun bilgilendirilmesi gerekmektedir.
Yay2nlar2n geciktirilmeden kamuoyuna sunulmas2 güveni art2r2c2 bir
unsurdur.
53
Bilgilerin zaman2nda kullan2c2ya ula5mas2 ve bunun devaml2l2>2,
Türkiye )statistik Kurumuqnun önem verdi>i bir konudur. Fiyat
endeks sonuçlar2 her ay2n 3. gününde, 3. günün Cumartesi olmas2
durumunda 2. gün, Pazar olmas2 durumunda ise 4. gün saat
17.00qde mTüketici Fiyatlar2 Endeksi Haber Bültenin ve mÜretici
Fiyatlar2 Endeksi Haber Bültenin ile kamuoyuna duyurulmaktad2r.
Sonuçlar, radyo ve televizyon arac2l2>2yla ayn2 gün ve saatte,
gazetelerde ise, bir sonraki gün çe5itli yorumlarla birlikte
kamuoyuna duyurulmaktad2r.
Endeks sonuçlar2, yukar2da belirtilen yaz2l2 ve sözlü duyurular2n
yan2s2raj talep edilmesi halinde elektronik posta olarak da
kullan2c2lara
gönderilmektedir.
Ayr2ca
veriler,
yay2mlan2r
yay2mlanmaz, internet http://uuu.tuik.gov.tr adresinden geni5 bir
kullan2c2 kitlesine ula5t2r2lmaktad2r. Yay2nlanan sonuçlarla ilgili geni5
aç2klamalar, istenmesi halinde yaz2l2 olarak gönderilmektedir.
Ba5vurular2n yap2labilmesi için gerekli adres, telefon numaras2, fa_
ve benzeri bilgiler TÜ)K yay2nlar2nda da yeralmaktad2r.
Yaz2l2 ka>2t ve elektronik posta ortam2nda yap2lan yay2mlar2n yan2s2ra
ki5i ve kurulu5lardan gelen istekler do>rultusunda fiyat endeksleri
ile ilgili çe5itli bilgi ve veriler de verilmektedir. Bu bilgiler disket
ortam2nda veya yaz2l2 olarak ula5t2r2lmaktad2r. Özellikle OECD, ILO,
Birle5mi5 Milletler vb. kurulu5lar, çe5itli soru formlar2 arac2l2>2yla
verilerimize ula5abilmektedirler.
54
Ek
6N& F2& &),*,"),"N)%+& 1#*Y+;& .V+$%& ."-"#+%-"&
!;G;H+*#*);G*& & $V-%& & TÜ76U)"& & P%)*Q+*G*G& I%-+%M"#
I%-+%-"
&
&&
.V+$%&
C%-+%M"#&I%-+%-"&
1.
Bölge )stanbul
2.
Bölge
K2rklareli, Edirne, Tekirda>
3.
Bölge
Bal2kesir, Çanakkale
4.
Bölge
)zmir
5.
Bölge
Ayd2n, Denizli, Mu>la
6.
Bölge
Afyon, Kütahya, Manisa, U5ak
7.
Bölge
Bilecik, Bursa, Eski5ehir
8.
Bölge
Bolu, Sakarya, Kocaeli, Yalova, Düzce
9.
Bölge
Ankara
10. Bölge
Konya, Karaman
11. Bölge
Antalya, Burdur, Isparta
12. Bölge
Adana, )çel
13. Bölge
Hatay, Mara5, Osmaniye
14. Bölge
Ni>de, K2r5ehir, Nev5ehir, Aksaray, K2r2kkale
15. Bölge
Kayseri, Sivas, Yozgat
16. Bölge
tonguldak, Bart2n, Karabük
17. Bölge
Çank2r2, Kastamonu, Sinop
18. Bölge
Amasya, Çorum, Samsun, Tokat
19. Bölge
Artvin, Ordu, Rize, Giresun, Gümü5hane, Trabzon
20. Bölge
Erzincan, Erzurum, Bayburt
21. Bölge
Kars, A>r2, Ardahan, I>d2r
22. Bölge
Bingöl, Malatya, Elaz2>, Tunceli
23. Bölge
Mu5, Bitlis, Hakkari, Van
24. Bölge
Ad2yaman, Gaziantep, Kilis
25. Bölge
Diyarbak2r, Urfa
26. Bölge
Mardin, Siirt, Batman, n2rnak
55
Ek
6N& 9B& & 9::Z& I;+;& ","X*-"I+%& 1G*& P*-]*#*& $-EQ+*-;G*& $V-%& *+,&
$-EQb&#*JJ%&)*I;);&'%&*G*&$-EQ&*O;-+;N+*-;
1G*&P*-]*#*&$-EXE&
123456789101112-
G2da ve alkolsüz içecekler
Alkollü içecekler ve tütün
Giyim ve ayakkab2
Konut ve kira
Ev e5yas2
Sa>l2k
Ula5t2rma
Haberle5me
E>lence ve kültür
E>itim
Lokanta ve oteller
Çe5itli mal ve hizmetler
TDQ+*#&
1+,&$-EQ&
)*I;);
<*JJ%
)*I;);
1G*&$-EQ&
*O;-+;N+*-;
2
2
2
4
6
3
3
3
6
5
2
6
RR
128
12
72
14
64
17
29
14
50
8
14
32
RSR
28.63
5.00
8.07
16.60
7.42
2.54
12.59
4.30
2.81
2.24
5.64
4.16
F::B::&
6N&OB&&9::Z&I;+;&","X*-"I+%&1G*&)%N,V-+%-%&$V-%&#*JJ%b&H"-#*&
)*I;);&'%&*G*&)%N,V-&*O;-+;N+*-;
&&&&&&&&&&&
1G*&)%N,V-+%-&
56
<*JJ%&
)*I;);
7"-#*
)*I;);
1G*
)%N,V*O;-+;N+*-;
Tar2m, avc2l2k, ormanc2l2k
Bal2kç2l2k
Madencilik ve ta5ocakç2l2>2
)malat sanayi
Elektrik, gaz ve su
81
28
16
631
3
295
25
72
1362
22
19.84
0.29
1.62
73.33
5.21
TDQ+*#&
WS[
FWWT
F::B::&
Ek
6N&R&
&+$"+"&X"+$"+%-%&E+*M#*N&"Y"GmmmBB&
To reach the related informationhhh
&Y%-"NaContent&
."Y"#aFormat
\*X%-& .L+,%G":Ulusal Veri Yay2mlama takviminde belirtilen aç2klanma
periyodunda en güncel bilgilerin yer ald2>2 son haber bültenine ve önceki
say2lar2na, internet sayfam2z2n )statistikler/ Enflasyon ve Fiyat / Tüketici Fiyatlar2
Endeksi (TÜFE) ve Üretici Fiyatlar2 Endeksi (ÜFE) Bölümünün son haber bülteni
ba5l2>2ndan ula5abilirsiniz.
http://uuu.tuik.gov.tr/PreTablo.dovtbwidd17xustwidd6
http://uuu.tuik.gov.tr/PreTablo.dovtbwidd18xustwidd6
?%k)& .E++%,"G: The latest neus bulletin including the most recent data and
previous neus bulletins can be reached from the heading of Latest Neus Bulletin
in Inflation and Price / Consumer Price Inde_ (CPI) and Producer Price Inde_
(PPI) of http://uuu.turkstat.gov.tr/PreTablo.dovtbwidd17xustwidd6
http://uuu.turkstat.gov.tr/PreTablo.dovtbwidd18xustwidd6
according to the period of National Data Release Calender.
C*I;G2 )lgili yay2nlar2 internet sayfam2zda yer alan yay2n katalo>umuzdan
inceleyebilir ve bilgi sat25 bölümünden talep edebilirsiniz.
http://uuu.tuik.gov.tr/yayinupload/katalog
http://uuu.tuik.gov.tr/Satis.dovmetoddGiris
5EX+"]*,"DG2 You can e_amine the related publications from the catalogue and
rezuest them from info market on our ueb site.
http://uuu.turkstat.gov.tr/yayinupload/katalog.pdf
http://uuu.turkstat.gov.tr/Satis.dovmetoddGiris
T*X+D2 Özet ve ayr2nt2l2 tablolar2na internet sayfam2z2n )statistikler/ )statistikler/
Enflasyon ve Fiyat / Tüketici Fiyatlar2 Endeksi (TÜFE) ve Üretici Fiyatlar2 Endeksi
(ÜFE) Bölümünün veri ba5l2>2ndan ula5abilirsiniz.
T*X+%2 You can reach the summary and detailed tables from the heading of Data
in Inflation and Price / Consumer Price Inde_ (CPI) and Producer Price Inde_
page of our ueb site.
>%-"&,*X*G;: Dinamik sorgulama yapma imkan2 sa>layan veri taban2ndaki ayr2nt2l2
bilgi internet sayfam2z2n )statistikler/ Enflasyon ve Fiyat / Tüketici Fiyatlar2 Endeksi
(TÜFE) ve Üretici Fiyatlar2 Endeksi (ÜFE) / Veri bölümündeki Dinamik Sorgulama
veya veritabanlar2 ba5l2>2ndan ula5abilirsiniz.
http://uuu.tuik.gov.tr/VeriBilgi.dovtbwidd17xustwidd6
http://uuu.tuik.gov.tr/VeriBilgi.dovtbwidd18xustwidd6
=*,*X*)%2& You can reach the detailed data in database providing dynamic
search option on Databases heading or Dynamic Search on Data section of
Inflation and Price / Consumer Price Inde_ (CPI) and Producer Price Inde_ (PPI)
page of our ueb site. http://uuu.turkstat.gov.tr/VeriBilgi.dovtbwidd17xustwidd6
http://uuu.turkstat.gov.tr/VeriBilgi.dovtbwidd18xustwidd6
<"N-D&'%-"2 Mikro verileri kar52l2kl2 protokol ile kullan2c2lara sa>lanmaktad2r.
<"]-DJ*,*2 Microdata are provided to users by bilateral protocol.
Metin/Te_t
Tablo/Table
Grafik/Graphic
Ka>2t/Paper
MS-E_cel
MS-yord
Metin/Te_t
Tablo/Table
Grafik/Graphic
Ka>2t/Paper
CD-Rom
PDF
Tablo/Table
E_cel
Tablo/Table
E_cel
PDF
Html
Veri/Data
Tablo/Table
CD-ROM
ASCII, DBASE
&),*,"),"N& ."+$"& \*,,;2 Düzenli olarak güncellenen özet bilgilerine,
g 90 312 410 0 410 numaral2 telefonun 8 ve 2 tu5lanarak otomatik sesli yan2t
sisteminden ula5abilirsiniz.
!,*,"),"])&4GHD-#*,"DG&;"G%2&You can reach the summary information updated
regularly from automatic voice response system of the phone numberj
g 90 312 410 0 410/E_t 8 and 2
<DX"+& T%+%HDG2 Güncel bilgilerine TURKCELL ve AVEA hatl2 cep telefonlar2ndan
DTI yazarak 3737qye k2sa mesaZ gönderebilirsiniz.
http://uuu.tuik.gov.tr/Zsp/3737/mobilIst3737.html
<DX"+%&5PDG%2&You can reach the updated information by sending SMS to DTI
3737 from TURKCELL and AVEA cell phones.
http://uuu.tuik.gov.tr/Zsp/3737/mobilIst3737.html
TATlT%+%$LG&!*IH*);:Güncel özet bilgilerine haber bülteni yay2mlama takvimine
paralel olarak TRT Telegün yay2n2ndan ula5abilirsiniz. Sayfa: 590
TATlT%+%$EG& 5*$%: You can reach the recent summary information from TRT
Telegun broadcasting according to national release calender. Page: 590
Özet bilgi/
Summary
information
Sesli Yan2t
Sistemi/
Voice Response
System
Özet bilgi/
Summary
information
KMS/SMS
Özet bilgi/
Summary
information
Teletekst/
Telete_t
57

fiyat endeksleri ve enflasyon

Transkript

Benzer belgeler

celestyal odyssey - miramisturizm.com

Günlük Bülten 30.06.2016

Genel Cerrahi Uzmanlık Eğitimi Çekirdek Eğitim Programı