Benim Güzel Ormanım!

Ormancılık
1
Benim Güzel Ormanım!
Ana Tema
Önerilen Süre
Kazanımlar
Öğrenciye
Kazandırılacak
Beceriler
Yöntem ve Teknikler
Araç ve Gereçler
Birçok yararı olan ormanları koruyalım.
3 ders saati
• Ormanların işlevlerini ve önemini fark eder.
• Ormanlardan zarar vermeden yararlanmanın yollarını açıklar.
Karşılaştırma
Anlatım, tartışma, beyin fırtınası
Dosya kâğıdı, boya kalemleri
Kâğıt yapımı için: Eski gazete kâğıtları, elek teli, kuru bezler,
merdane ya da oklava, gıda boyaları, ahşap tutkalı, Yeşil
Kutu CD ve DVD’si
Giriş
Orman, doğanın ayrılmaz bir parçasıdır. Doğal bir yaşam alanı oluşturur ve canlılar arasındaki
dengenin korunmasını sağlar. Pek çok canlıya ev sahipliği yapar. Su döngüsünün
gerçekleşmesinde rol oynar. Kereste, yakıt, besin, ilaç ham maddesi gibi birçok maddeyi sağlar.
Hava kirliliğinin oluşmasına neden olan toz ve gazları tutar. Erozyonu, çölleşmeyi, çığ düşmesini,
selleri ve toprak kaymasını önler. Gürültü azaltıcı ve rüzgârdan koruyucu etkisi de vardır. Bitkiler
karbon dioksiti tuttuğundan ormanlar sera etkisinin azalmasına katkıda bulunur. Ormanlar
dinlenme ve eğlence yeri olarak da kullanılır.
Benim Güzel Ormanım!
161
1
Ormancılık
Etkinlikler
Ağaçların yararlarını öğrenelim
1
Öğrencilere derse bir bilmeceyle başlayacağınızı söyleyin ve “Bilin bakalım ben kimim?”
başlıklı bilmeceyi sorun. Öğrenciler bilmecenin yanıtını bulmakta zorlanırlarsa bunun bir
ağaç olduğuna ilişkin ipucu verebilirsiniz. Daha sonra yanıtın 80 yaşında bir meşe ağacı
olduğunu açıklayın. Bir ormanda meşeden başka çok çeşitli ağaçlar bulunduğunu, ağaçların
doğaya birçok yararı olduğunu belirtin.
2
Öğrencilere DVD’deki “Ormansız Bir Dünya” adlı çizgi filmi izlettirin. Ardından, ağaçların
doğaya yararlarını öğrenmek için bir etkinlik yapacağınızı açıklayın. Onlara dosya kâğıtları
ve boya kalemlerini dağıtın. Kâğıtların üzerine kökü, dalları, yaprakları ve gövdesiyle bir ağaç
çizmelerini söyleyin. Çizdikleri ağacın üzerine ağaçların yararlarını yazmalarını isteyin.
3
Öğrencilere “Teşekkürler Ağaç!” bilgi sayfasını dağıtın. Bu bilgi sayfasındaki bilgileri kendi
yazdıklarıyla karşılaştırmalarını söyleyin. Daha sonra onlara aşağıdaki soruyu sorun:
• Ağaçlar bize ne sağlar? (Meyveler, kabuklu yemişler, bal, yağ, ilaç, inşaat malzemesi,
yakacak odun, hayvanlar için yaşam alanı vb.)
Ormancılık etkinlikleri
1
Ormanlardan ilaç, kereste, yakıt,
besin, kâğıt gibi birçok önemli madde
sağladığımızı “Giriş” bölümündeki
bilgilerden de yararlanarak
öğrencilere aktarın. Bu örneklerin
daha da artırılabileceğini belirtin.
Daha sonra reçine, sakız,
keçiboynuzu, kestane, çam fıstığı,
ada çayı, mahlep, meyan kökü, defne
yaprağı, meşe mantarı, terebentin
gibi orman ürünleri de olduğunu
söyleyin ve onlara şu bilgileri aktarın:
• Bazı ağaçların kabuklarından sızan reçineden vernik, ilaç ve parfüm yapılır.
• Sakız ağacının reçinesi olan sakız, ilaç, besin, boya ve kozmetik sanayiinde kullanılır.
• Keçiboynuzu ve kestane ağaçlarının meyvelerinden, fıstık çamının da çam fıstığı adı verilen
tohumlarından yiyecek olarak yararlanılır. Ayrıca keçiboynuzundan bazı ilaçlar yapılır.
• Ada çayı bitkisinden çay yapılır.
• Mahlep ağacından elde edilen mahlep bazı yiyeceklere tat vermek üzere kullanılır.
• Meyan bitkisinin kökü ve defne yaprağı ilaç yapımında ve yiyeceklerin tatlandırılmasında
kullanılır.
• Mantar meşesinin kabuğunu oluşturan mantardan şişe tıpası yapılır.
• Çam ağacının reçinesinden elde edilen ve terebentin adı verilen yağ, boya, vernik
benzeri ürünler ve ilaç yapımında kullanılır.
2
Öğrencilere ağaç kesiminin yasalara uygun şekilde yapılması gerektiğini anlatın.
Öğrencilerden, tanık oldukları ya da basından öğrendikleri ve yasaya aykırı olan durumlar
varsa anlatmalarını isteyin. Öğrencilere bazı insanların neden yasa dışı olarak ağaç kesmeyi
seçtiklerini sorun. Öğrencilerin yanıtlarını aldıktan sonra, özellikle kırsal bölgelerde ağaçların
gelir elde etmek, yakacak elde etmek, otlak ve tarım alanı açmak amacıyla kesildiğini belirtin.
3
Ağaçların plansız ve yasalara uygun olmayan şekilde kesilmesinin, ormanlara zarar
vereceğini anlatın. Bu zararların neler olabileceğini öğrencilere sorun (Erozyonun artması,
çölleşme, doğal güzelliklerin yok olması, turizm etkinliklerinin azalması, ormanlarda yaşayan
canlı türlerinin azalması vb.).
Kâğıt yapalım
1
162
Öğrencilerden derse gelmeden önce ders planının başındaki “Araç ve Gereçler”
bölümünde bulunan, kâğıt yapımı için gerekli malzemeleri getirmelerini isteyin.
Benim Güzel Ormanım!
Ormancılık
2
Öğrencilere kâğıdın geri kazanılmasının, doğal kaynakların korunması açısından çok önemli
olduğunu anlatın. Bir ton kâğıt üretmek için 16 ağaç kesildiğini, 250.000 L su kullanıldığını,
8000 kilowatt/saat elektrik tüketildiğini ve çeşitli kimyasal maddelerden 200 kg kadar
kullanıldığını belirtin. Oysa, atık kâğıtlardan bir ton kâğıt elde etmek için hiç ağaç
kesilmediğini, 5000 L su harcandığını, 2000 kilowatt/saat elektrik tüketildiğini ve 10 kg
kimyasal madde kullanıldığını söyleyin.
3
Kesilen ağaç sayısını azaltmak için kullanılmış kâğıtların geri kazanım merkezlerine
gönderilmesinin önemini belirtin. Öğrencilere, geri kazanımla üretilmiş kâğıt kullanmanın
sağlayacağı yararları anlatın.
4
Öğrencilere aşağıdaki işlemleri sırayla yaparak kâğıdı geri kazanabileceklerini belirtin:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
5
1
Atık kâğıtları mümkün olduğunca küçük parçalara ayırın.
Bu kâğıt parçalarını hamur gibi yumuşak olana kadar suda bekletin ve ara sıra karıştırın.
Kâğıtlar yumuşayıp hamur hâline geldikten sonra, birazını elek telinden bir süzgecin
üzerine, ince bir tabaka halinde yerleştirip suyunun süzülmesini bekleyin.
Telin üzerindeki hamuru kuru bir bezle örtüp süzgeci ters çevirin. Süzgeci kaldırarak
hamurun üzerini bir başka bezle örtün.
İki bez arasında kalan hamuru sert bir zemine alarak üzerinden merdane ya da
oklavayla geçin.
Hamur istenilen incelik ve düzgünlükte olduğunda üstteki bezi kaldırın. Hamuru
altındaki bezle birlikte kurumaya bırakın. Kurumakta olan kâğıda istediğiniz şekli verin.
Bu işlemleri hamur bitene kadar tekrarlayabilirsiniz.
Sert bir kâğıt elde etmek istiyorsanız hamurun içine ahşap tutkalı koyabilirsiniz.
Renkli kâğıt elde etmek için hamura gıda boyası ekleyebilirsiniz. Sarı kâğıt elde etmek
için atık saman kâğıdı ya da eski kutular kullanabilirsiniz.
Öğrencilere “Yeniden Çevrime Sokma” adlı çizgi filmi izletin. Daha sonra hep birlikte filmin
ana fikri üzerinde konuşun.
Dinlenme alanı olarak ormanlar
1
2
Ormanların dinlenme alanı olarak öneminin giderek arttığını söyleyin. Öğrencilere
ormanlarda ne tip etkinlikler yaptıklarını sorun. (Piknik, doğa yürüyüşü, kamp vb.)
3
4
Öğrencilere “Ellenmez Ormanı” başlıklı metni okuyun. Ardından, bu metinde, ormanlarda
yaşanan sorunlardan hangilerinin vurgulandığını sorun.
Öğrencilere bu tip etkinliklerin ormanlara ne gibi zararları olabileceğini sorun. (Ziyaretçi
sayısının artması patikalarda erozyona yol açar. Ayrıca doğal yaşam zarar görür, bitkiler ezilir
ve çöpler artar.)
Ormanda yürüyüş yaparken çevremize zarar vermemek için nelere dikkat etmemiz
gerektiği konusunda bir beyin fırtınası başlatın. Ortaya çıkan fikirleri tahtaya yazın. Daha
sonra öğrencilere “Ormanda Nelere Dikkat Ederim?” başlıklı bilgi sayfasını dağıtın ya da
CD’nin “Ormancılık” bölümünde bulunan, aynı başlıklı bilgileri aktarın. Öğrencilerin kendi
yanıtlarıyla bilgi sayfasındaki bilgileri karşılaştırmalarını sağlayın.
Öğrencilere daha fazla bilgi aktarmak için CD’nin “Ormancılık” bölümünden
yararlanabilirsiniz.
Tamamlayıcı Çalışmalar
•
•
Öğrencilerden, ülkemizdeki belirli bir ormanın ya da çevrelerindeki bir ormanın bitki ve hayvan
bakımından zenginliklerini, sanayideki önemini, burada gerçekleştirilen ormancılık etkinliklerini
(ağaç kesimi ve hayvan otlatma gibi), ormanı tehdit eden etkenleri (ev ve yol yapımı gibi) ve
turizm, dinlenme alanı olarak önemini araştırmalarını isteyin. Araştırmaları sonucunda elde
ettikleri bilgileri kullanarak bu ormanı tanıtan bir broşür hazırlamalarını söyleyin.
Ağaçların önemini en güzel anlatan posteri hazırlama yarışması düzenleyin. En iyi posterleri
sergileyin.
Benim Güzel Ormanım!
163
1
Ormancılık
Bilin bakalım ben kimim?
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Yüksekliğim 25 m
Kapladığım alanın genişliği 14 m
Kapladığım hacim 2700 m3
Kapladığım alan 160 m2
Yapraklarımın kapladığı alan 1600 m2
Saatte 96 L su buharlaştırırım.
Saatte 2352 kg karbon dioksit tüketirim.
Saatte 1720 kg oksijen üretirim.
Çevreyi güzelleştiririm.
Beni keserseniz, işlevlerimi yerine getirmek
için 25.000 fide dikmeniz gerekir.
Bilin bakalım ben kimim?
Ellenmez Ormanı
İnsanlar doluşup bozmadıkları için birçok
nadide ağacın, bitkinin ve hayvanın
yaşadığı ‘Ellenmez Ormanı’nı o sene
koruma altına almaya karar verdiler.
Ormanı biraz daha açıp ‘WC-Tuvalet’
koydular.
Vali, ‘Tabiatı korumak bizim görevimizdir’
dedi.
Tuvaletçi, Aile Bahçesi’nin semaverini
çalınca karakol kurdular.
Oraya kamyon kasası büyüklüğünde
‘Ellenmez Ormanı Koruma Alanı’ şeklinde
büyük bir tabela diktiler.
Karakol kurulunca orası ‘belde’ oldu.
Tabelayı görenler Ellenmez Ormanı’na
bakmaya geldiler.
Gelip gidenler artınca yol yapıldı.
Yol yapılınca halk geldi.
Halk gelince kaldırım da koydular.
Kaldırımda yürürken kimse düşmesin diye
elektrik direkleri dikip dört bir yanı
aydınlattılar.
Yol yapılıp araçlar gelince,
Ellenmez Ormanı’nın bir kısmını açıp
‘Otopark’ dediler.
Otopark yapılınca, otoparkçı kulübe istedi.
Kulübede çay satmaya başladılar.
Tuvaletçiye bir kulübe gerekti.
Belde olunca ‘ilçe’ yaptılar.
İlçe olunca.....
‘Ellenmez Ormanı’ kalmadı.
Ağaçlar gitti, orman bitti, hayvanlar öldüler.
Vali, ‘Tabiatı korumak bizim görevimizdir’
dedi ve ilçenin girişinde bir yere
‘Hatıra Ormanı’ ektiler.
Kurudu.
Şimdi ‘Ellenmez Ormanı neresi?’
diyeceksiniz.
Gittiğinizde göreceksiniz.
İşte adresi:
Çay satılınca yanında gözleme, bazlama,
mantı da verilmeye başlandı ve adı
‘Ellenmez Ormanı Aile Bahçesi’ oldu.
Bodrum, Marmaris, Antalya, Alanya,
Silifke, Anamur, Kemer, Didim, Kuşadası,
Çeşme, Foça, Ayvalık, Ören, Edremit,
Erdek, Yalova, Tuzla, Silivri, Şarköy...
Aile bahçesine aileler gelince, o zaman
‘Aile geliyor, tuvalet de ister’ dediler.
Nereye gitseniz, ne yana baksanız
orasıdır...
Bekir Coşkun
164
Benim Güzel Ormanım!
Ormancılık
Merhaba, ben Sincap. Ormanda olup biten her şeyden haberim olur. Duydum
ki yaptığımız oylama sonucunda “Doğa Ana Ödülü’nü” kimin alacağı belli
olmuş. Gölün kıyısındaki büyük meydanda ödül töreni yapılacakmış. Tabii tüm
orman sakinlerine bu haberi duyurmak bana düştü.
Haber duyulunca herkes hazırlıklara başladı. Heybetli kral aslan, ödülü
kendisinin alacağını düşünerek bir teşekkür konuşması hazırladı. Tırtıl, fare ve
kirpi, bu önemli töreni daha iyi görmek istiyorlardı. Bunun için boynuna
tırmanmak üzere zürafadan izin istediler. Filler de tören alanını süpüren
porsuklara hortumlarıyla su tuttular. Anlayacağınız ormanda herkes bir telaş
içindeydi. Sonunda orman sakinleri alanda toplandı ve heyecanla beklediler.
Bilge kaplumbağa elinde zarfı, ağır adımlarla kürsüye çıktı. Kralımız aslan,
kendinden emin bir şekilde kürsüye yaklaştı. Tam o sırada kaplumbağa, Doğa
Ana Ödülü’nü kazananın ağaç olduğunu açıkladı. Meydanda bir uğultu başladı.
Kral aslan “Nasıl olur, neden beni seçmediniz? En güçlünüz benim!” diye kükredi.
Öğrenci Bilgi Sayfası
Teşekkürler Ağaç!
Sinek kuşu, hemen yanıt verdi. “Tabii ağacı seçeriz. Çünkü o, bizim her şeyimiz.
Ben, onun çiçeklerindeki bal özünü yerim.” dedi. Ağaçkakan söze devam etti:
“Evet, o bizim her şeyimiz. O, benim evim. Onun üzerindeki böcek larvalarıyla
ve çiçek tozu almaya gelen böceklerle besleniyorum.” Tırtıl ve böcekler de, “Biz
de ağacın yapraklarını yiyerek besleniyoruz, kabuklarındaki çatlaklara
yumurtalarımızı saklıyoruz, yavrularımız onun sayesinde kelebek, güve oluyor.”
diyerek arkadaşlarına destek oldular. Toprak solucanlarıysa “Biz de onun yere
düşen yapraklarıyla besleniyoruz. Üstelik böylece toprağı da zenginleştiriyoruz.”
dediler. Fareler ve yer sincapları da söze karıştılar: “Ağacın köklerinin ve
dökülmüş yapraklarının arasına saklanıyoruz. Sıcaklarda ağacın altına yatıyoruz.”
Son sözü, toprağın altından çıkan köstebek söyledi: “Ağacın kökleriyle tuttuğu
suları içiyorum. Bir de iyi görmeyen gözümle çıkıp su mu arayacağım?”
Bir sessizlik oldu. Herkes, şimdi ne olacak diye düşünürken büyük bir gürültüyle
yer sallandı ve toprak dile geldi: “Ağaç bana bile yararlı, kökleriyle taneciklerimi
tutarak sürüklenmemi engelliyor.” Konuşmadan durur muyum? “Ben de ağacın
yetiştirdiği meyvelerle besleniyorum. Herkes gibi serin dallarının altında
dinleniyorum.” dedim. Coşku arttı. Filler ve zürafalar, “Teşekkürler ağaç!” diye
bağırmaya başladılar. Kral aslan da tüm bunlardan etkilenerek “Galiba en doğru
kişiyi seçmişsiniz.” dedi ve ağacı kutladı. Ardından bilge kaplumbağa, alkışlar
eşliğinde ağaca ödülünü verdi.
Yrd. Doç. Dr. Sinan Erten Hacettepe Üniversitesi İlköğretim Bölümü
165
Öğrenci Bilgi Sayfası
Ormancılık
Ormanda Nelere Dikkat Ederim?
• Yalnızca yürüyüş yollarında yürürüm. Tehlikeli bölgelerden
uzak dururum.
• Bitki örtüsüne zarar vermeyeceğim yerlerde mola veririm.
• Çadırımı yalnızca kamp için ayrılmış yerlere kurarım.
• Bölgede yaşayan hayvanlar hakkında bilgi sahibi olmaya
çalışırım ve onları rahatsız etmekten kaçınırım.
• Hayvanlara yiyecek vermem. Çünkü beslenme düzenlerinin
ve davranışlarının bozulmasına neden olabilirim.
• Ateş yakarken dikkat ederim. Ateşi iyice söndürmeden
oradan ayrılmam.
• Su kaynaklarını kirletmem. Temizlik için deterjan yerine
sabun kullanırım. Yıkama işlerini en yakın su kaynağından
en az 100 metre uzakta ya da mümkünse evde yapmaya
çalışırım.
• Katı ve sıvı atıkları ormanda bırakmam. Çöpleri yanıma
alarak ilk gördüğüm çöp kutusuna bırakırım ya da evime
getiririm.
• Bitki örtüsüne zarar vermem. Çiçek toplamaktan kaçınırım.
166