PDF ( 7 )

dOrrya' ekonomisindeki ge[j~elenn 1l?lgl
slnda e~it ve hakc;:a i1i~'kilere dayaIJ, yer y
mayl amaclayan, GOney'in ekonomi,k yond
hale gelmes.inj on gOren yeni bir uluslarara
mak ,istemektedj'rler. lBOyle bir dOzen mev
ve siyasal gut; yapIslmn degi~mesini ve
ya ekonomisinde etkin bk ml oynamalan
tadrr.
I. GONEY'iN KUZEY'E TARiHi: BA~L1L1
Sanayi Devrimi'nden heri az ge(,j~mi17
dugu bir dunya ekonomisi i<;inde Y8l:?aml'17
ekonomik si'stem de Kuzey'in Qlkarlanna g
karar v-e denet.imleri altmda i~I'3'Yagilmi~tir
(0)
J~letme Fakilltesi Ore~im Yonetimi B61iimu
ve tekno.loJi,k ilerrlemeyi saglamn en eilK!n yolfa
Klasi-k bOyOme teori'Si'ne gore, yukar.ki var,
yjle~mi~ .Qlkelerdeortaya 91kan gell~me, otoma
de Oreten az gelil)mll.!il ulkelerde YaYI,lacak V€
malarr saglanroll? olacaktlr. Ba~ka bk deyi~le
kal1kmmalarl iyin sanayile!,)mi~ i.Hkeler.in hlzla
i~in ulusla,rarasI sl'Stemin DU dog·rultuda i~lem
kezde:ki 'bOyumenin c;evreye yaYllma- mekaniz
Kuz~y'deki bGyOme bu tHkelerde ucretlerin yiiok
malIarrna ta'lehin artmasma neden o'lur. Giine
tIl?l ve dO~uk Geret s,eviy'eleri dolayf51yla KaF'.!
pIS' emek-yogun maHar yoriOne ,kayacaktl,r. B6¥
lere emek-yogun S8inayi mamu.JIel1i ve ir~fenrnl
ederken gelil?ml~ ulkeler sanayllerinin yap/lan
Ileri teknoloji gere:ktiren eridustrilere dogru y
mekani~ma uluslararasJ ser-best mal ve fak'tDr
fel1lince Dilnya ekonomisi Kar$1 18l$'1:lrmal I O.st
bir bi9imde gelil?ecektir.
tik.ye uluSlararasl ekonomiyle biitOnle$mesi
geli$rni$, ister az ge:li$mi$ olsu·nlar tiim o-Ike
satin almak, Oretimleri i'9i.n gerekll alan ham
ji kaynaklannJ aide 'etmek ve uretiminde- az
larl satabilmek ir;i-I, dl~ piyasalara a9l!mak
Blok Olke:l'eri buna bir istisna gibi dij~uniilur
de Batt'yla olan ili~kil'erini en· aza indinmel
larmda oldukt;a gelil1mi$ bir ticaret orgutO
'8ununJa birlikt-e, Kuzey-GOney fi,ca'rerti
t;ok daha fazla bag·hdlrlar. Bu iHkele'r irbra
bolOmOn-u Kuzey'e yapmakta ve yi'ne ithalatl
mini Kuzey'den kar1?l!amakta'dlrlal. Al;laglda
'·il?mi$ iHkelerin kendi aralanndaki ticaret t;o
Az geli~mi$ tHkeler kalkmmalarl it;in gerekl
Kuzey'den saglar va onlara tartm iirunleri
~erler. Gel~neksel olarak tanm i.irOnlefoinin
lerine gOre t;ok di}~frk duzeyde kalml~tl'r.
rekmiyen hibererle, belli bir sure sonra faiz
odenen kredi aklmlanndan olulj;ur. Hibelerde
dim verene ,kar~1 psiko!oji,k OO91"19I aC;lktlr.
ortaya QI'kmaktadlr. Bugunc;ogu az ge,li~mi~
para ve faiz glderleri tutan olarak yaptlklan
o y,1 i~i,"de yeniden veriten dl1jl 'kredi mi~tan
tadl'r. Boyle bir durum ters y600e, yani yoks
kelere dogru bir kaynak tr,ansferi anlamma g
Ote yandan, ze,ngin ulkelerden veri,len k
re;k aglrla~tll:"llmaktadlr. Son YIHarda kal,krnma
dilerin yerini uiusiararasl piyasalardan sagla
m'~trr. Ka-l-krnma kredileri ise daha (fok ya
satrnaltmrna "bagl'" krediler ~eklinde verilm
tendevlete veri len resmi ~redi1erde ise y
u~ke uzer-iildeki siyasal baskl onemli <bir u
(1)
Michael P. Todaro, Economics for a Developi
man, 1977, s.
kelerde ortaya y.kan bior lsUkrarsJ,zltk kola
rine yaydmakta ve hu U1kel-erin kalk.nma'
mektedir. 1970'Ierin bal;lJnda gelil;lmi~ u,lke
lasyon ithal mall sanay" girdilerinio fiyartl
mi~ ulkelerin reel millI g'elirlerinin du~mes
nedenlerden ortaya Clkmll;l olursa olsun, ib
tan en fazta etkllenen ekonomi'leri en zaY
olmaktadlr.
Daha' de oMmlis·i, zen9'in i.iIkelerin e
dlkla,rr onlemler fa'kir Olkelerin buyuk za
malctadlr. Ornegin ge!'il;lmil~ ulke,lerin gfun
ithalatl klsltlamalarl veya daraltlci politika
mi~ iH:kele,rin ihracat gelirlerini dU~(jr;i.io
s.
Telmolojik Baghhk
Guney'j,n Ku-zey'e baglmlJ oldugu alan
noloj-i ge~melctedir. 8ilimsel ve tek1llik gel
YJI-arJ bi'rk~1 gecmeyen san;ayille9mi~ Olk
filkelere bag-Jldlrlar. Egitim, sag-Ilk, hUlkuk, po H
nularda bunun pek ~ok ornekletini gormek m
kitfe 'habe.rJe~me ara1;la,rlnda gortHen buyOk i1
latl bj'mirine yakla~tlrmr~ ve Bat,'I, ya~am ko~
feri ve kurumlarln az gel~~mi~ Olkelere de hlz
bu tur .kUlum ve dOtenlemel&rin lfogu uygarllg
kmma Il;in de zorunludur. Bununla birlikte, oz
nn9siz bit Batl taklit~il'igi onlan ya$adr'klan top
tll ve kalkmma sorunun,un ¢oz-iimOnu engell'eme
Az geli~-mi~ Olkeler gelecekte !kurul·acak '
. zey'eol~n 'l;>aghlJiklanmn azalmas·,nl, dalha 9'o
hale gelmeyi ve dOnya gelir daglhmrndandah
amat;ramaktadl'r!a.r.
n.
YENi ULUSIARARAS:I, EKONOMik DO
Az g3n~mi~ Olkel·er, 1970'lerin ba~lInda ~I
ne inan'dIJklarl geleneksel ekonomik s,istemi d
kara-l'lar olmu:;>tur. roplantl sonucunda yaymi
ve Eyl,em Plafll'nda az ge1il?mi!? ulkeler 2D
mamutleri uretimindeki paylartmn en' az yuzd
hedef ol-arak beniimSemi~lerdi;f. Oysa o--ylila
de 8.6 doiaylarmda idi. (2) Lima Del<ilerasyo
lere. uluslararasll i~j.rligi an,layi!?1 iyilflde bu
g·erekli onlemlerl alma zorunlulugunu yu'klem
Az geliliimil?ulkelerin yalntzc'a belirli ur
Jan YUED'in kuru [masJ i<{in yete·rli olamaz.
poHtlk ama~llann da ger<:ekle~irilmesilile g,
rasyonu'nda da beHrtiidigi .giibi, bunlar aras
Kuzey'e olan baglmllllglnin azaltllarak daha y
hale gelmesl (self-reli'ance). ulusaI kaynak
Gzerinde tam hir denetim, ve Kuzey-Quney
kar esaslna gore e~it ve a:dil h.ir bi9im<fe du
f2)
UNIDO. World Industry Since 1960: Progre$S
United. Nations, 1979, s.
Herne ~ekilde olursa olsun, bUinmelkHr
sanayile1?mesi zengin ulkel·erin zaranna deg.i1
dOzande dOnyaekonomisinin yaplsl Kar~llla~t
re yeniden dOzenlenecek, od-unya ticaret haomi
ce top-lam dunya kaynaklan daha etkin kullam
nunun kalkmasl dunya ban~rna da katklda bu
A. GUNEY·GONEY i~
BiRLiGi
Az gelil?mi~ Gf,kele,r, !<Iuzey'e ka,r~1 birlilkte
run Ian konlJsur:Jda ortak
bir tutum alma,kita
g.un de Guney'in yeterince Sl'kl bir i1? bi'rligi
mez. Oysa Kuzey, u,luislararasl ekonomi'k, ma
nulal"da Kendi grup e;lkarlarlnl savunmak i<;in
n11?ma ie;indedir. 6rnegin, OEGD. Onlar Grubu,
piyasa ekooomilSi Ol:kelerirr<in kurdUlklari orgu
rica, de'vlet veya hOkOmet b8'~kanlan zaman z
Hen'Uz Guney'detki ufa'k tasarruf,lan yatlrl
. mali sistem gergekle:;>tirilememi:;;tir. Son yi
iHkelerin gelirlerinde gorulen bGyGk artl~lar
yok one:mli Mr flrsat dogurmu$tur. AncaJk petr
deki mali piyasal-ara yatlrtlmakta. ve ancak
piyasalardan bor<:Janmala,nyla Guney'jn sa,n
bilmektedir. Oysa Guney'deki bu fonlan dogr
ki yatlnmlara yonlendirecek bir mekaniz-ma
yararlar vardlr.
Sanayi alamnda, tOm bolge ihtiya91arJnl
tim pHinlanmn bilgi alit? vel1i$inin saglanma
tadlr. Az geli:;;mi~ Ol:kele,r iki!i veya yok y
aralarmdaki sanayi maHan tic8'retini gelj~tJ
hallerde bolgesel iktis-adi birliklerin kurulm
gosJeri ImeUdir.
Az geli~mil? lHkelerin klsa bir donemde
bagll"klarrnl azaltmalan pek mumkun gorOnm
ekonomik ({Ikarlarm kar~llIkll bag'hlll'li ilikesin
rekir. 1970'Ierden sonraki ulusiararasl olaylar
baglllll'li artinci yonde gel:i~i~tii·.
1974 ba~If)'(:J:a petml fiyatlanndaki artl~l
madde htlll'll zengin ulke/erin az geri~mi~
den bire 6nemli ~ekilde artlrml~tlr. Petrol hu
da §iddetli bir enflasyonla birl:iikte i~sizHk do
petrol ureticisi ulkelere 6nemli bir elkonomi,k
men hemen tum Batl'rl iilkeler V'e Japonya pet
hdlrlar. Orneg'in petrol buhrammn ba:;; gosten
rupa'mn petrole bag,lIlIgl yuzde 96, Japonya'n
Zamanla sanayile~i~ iilkeler ekooomiler-inde
layarak petrol dl~alrmlarlnl aZFlltmaya c;all~ml
tere Kuzey Denizi'nde buldul'lu kaynaklarla ke
yarak dllruma germi~t)ir. Ancak, gOl1unuo$ od
yeni bir enerjl kaynagl gec;mex:Hk~e petrol-a
baglmhllgl devarn edecektir.
bu ma-ddelwe pi.yasa buJ-abilmek i~in birh
etmekteyditer. 'Ba:?ka bir deyimle ham mad
6yasasl d'urumu'l1'da iidi. Oysa bugtin. slmrl, h
mek i~in birr;ok (j,Jike bi·rbirleriyle relkabet
nlZ petrol io<:in degil, glda, gubre, pa1muk, k
i'r;in de ge'gerHdir. Deme-k olu;yo,r ki bUigOn
, deler alanlnda satlCI piyasaiarI dogmu:?tur.
oBeHrtmek gerekir kJi bi.r yandanham m
u.lkeleri- az geJi~mili>lere baglmlJ ktlarken,
Imallan a,rzltldakl klrtla~ma da te,rs yon:d:e b
11970'lerin ba:?md·a glda maddeiqri ~iyatla
It1l?:Iar Ve artan petrol giderlerl d61aYHslyia
arad
!mesi ~ogu.kez az geli~mi'~ ulkelerT'.
!OlkeJeri oneml:i bi'r a<;ll'k sorunu He kar~1 k
°
(3)
(4)
Todaro, s. 307
Overseas Developfnent CounCil, ,Agenda for A
~10
Nihayet, oorduncO grupta buyO,k ol«;Ude
satacak belidi bit ham moodesi vey
imayan az ge:li~mi~ [Hkeler ge'lmeMedir. GOney
tAsya (Hindistan, Pak,i'stan ve Banglade~), Mer
rta yer almaktadlr. Turkiye de bu grulba girm
nndaki artl~tan en fazla bu Olkeler za'rar g6
rtoplam az geJi~mi~ OIkeler ni.ifusunun yi.izde 5
nlakta:dlr. Bu Olkelerin ul'uslararasl piyasalarda
,Ieri de I;ok slnlrll bulunmaktadlr. Dig,er yandan
'ra dl~ turizmin ger'ilemesi ve sanayile~mi~ O
Iklsmalan bu (Hkeleri I;ok olu:msuz Y:6nde etki,le
dl~anya
Ozet olarak, 1970'le:rden sonraki ge"i~me[
daha I;ok binbi,rine baglmh
madde fiyatlanndaki artl~laf, petrol gibi ham
'Ierin di:Wiz beliJ"ini ve ulus'lararasl i,li~kile'rdeki
artl:rml~tlr. Diger yandan bir taktrn yoksul az g
olaylardan bUYUlk zarar gormO~lerdjr. Bu ge:
'geli~mi~i.il'kelerj
Tablo 1 de. az geli~mi~ U1kelerin 1960
yile~me hlzJa-n diger ulke gruplan i1ekar~lIa
tiro Tablodan gor-OI ecegi gibi azgeli~mi~ iilk
Ian yuzde 7.4 ile gel'i-$mi~ piyasa ekonom
pla,nll ekonomiler arasmda yer almaktadlr. E
mi~ piyasa ekonomilerinin sanayHe~melel"i y
zeyde ka[ml~tlr. ate yandan be~ Yllllik done
ginde buUlkelerin sanayi kal,krnma hlzlarr 9
'gOstermel<tedfr. Oysa az gelil7mi~ ii-Ikeler he
air oranda sanayile~mi~ler, hem de sanaylle
bjr artl~ g6stermi~tir. Tahlodan anla~l1acal;j1
'Ie~me hlZI yuzde 9.3 ile merkezi planll ekono
oran donem il;i;ride. az l;ok sabit "kalml~tJr.
Oretimin hil~imif1e baklJdlglnda az gel
makine, ta~lma ara<;lan, iki~myasana
den olduk<;a karma~lk mallarm uretiminde sa
-10 2 de g<>rUldugO giibi, en du~uk buyume iSB
'd<Jkuma, giyim, ayakkabl ve deri mamulleri
-<;fkml~tlr. Sanayile~mi~ ulkelerle kar~l!a~tlrll
yOm-enio en hlzl! oldugu alanlar makine ve d
iirOnleri san a-yi i He ana metalter, giyim ve ay
geli~meyi
Kaynak : United Nations, Monthly Bulletin of Statist
Az ger~milii G1kelerin sanayi mamulleri
terdi;kleri bu ba~arlya ragmen, Tablo 3 de gO
Ys sanayi mamulleri Oretimindeki paylarl c
da -duBya sanayi ure1:iminde a-z geli$!mi~ iHke~
8:6 ·ofmul?-tur. Ote yandan 1960 ,He 1975 aras
az geliliimi~ Ol:kelerin paylanndaki artl~ yuzde
d'uzeyde kahn lliitl r. Taib!.2da geli~mi~
ppyas
paylannda bir di.i~u~ g6rulmekle birHkte,
Blok 'iHkele'rlnde ortaya Clkan hlzll sa-nayile;!?
1972
7.7
23.4
1973
19-74
7.9
23.3
8.2
24.9.
1975
8.6
27.7
Kaynak : UNIDO, World Industry since 1960: P
York: UnIted Nations, 1979. s. 34.
ate yand a:n, az gelj~mi~ u,likelerin sana
aralannda da huyOk far:kllllklar gostermekted
me hlzlan orta ire yu!ksek gelirl;. az gel'i~mi
ozellikle en yo~sul ola'n Olkelerde sanayilelii
olmu~tur. Tabla 4 de g,orDldOgO 'gibi.'1966-1
az gell~mi~ Gbke'ler sanayi .Oretiminin yakla~I
on kadar az geli-~mi~ ulke i.iretmi~tir. Bu .
oram ise yG2lde 60 do~aYlndadlf. Demek oluy
yuzde 40'\ topl:am uretimJn ancak oortte bi
hu,yuk bir dengesizligi yansrtmaktadlr.
Kaynak: UNIDO, World Industry, s, 42.
o
halde, az,et olarak bu tablolarm orta
larolr: Son on bel;l yllhk danemde, az -geli:;
yogun sermaye ve ileri teknoloJi gerektir
hlill bir sanayilel?'me gaster-mi:;; iseler de b
Hrmeye yeterli degi,ldir. Halen az geli~mi!?
timi iyindek!i paylan c;ok du!?iik:tlur ve uu p
limit verici dmakta'n uzaktlr. Ote yandan a
analannda sanayile:;;me yani.inden 6nemli d
dir. NOfusun huyi}k balumunu olul?turan
yile!;imeden yetedi bk pay alamamaktadr.r
B. cSANAViLE~ME pOLITiKALARI
Sanayile:;;me, dogurdugu igsel ve dll;ls
lojik ilerleme ve egiUcietki.leriyle kalklnm
o ned en Ie oze.fljkfe 1950'lerden sonra sana
~I dogurabilmek 'i~in sosyal politikalarla de
bu-gOn artlk ·iyice anla:;;J1ml$tJr. Bundan tmirO, kmm-a- p~anlannda sosyal refall ve gelir daglllm
lara eskiye gore daha yak
, yer vermekte:dirler
.
3. Kendi kendine yeterH olma: Daha' once
tHdigi gibi, az .gelj$mi~ ,Qlkeler Kuzey'e olan ba
va kendi ken-dine yete-rli olma amaclna bOyuk
Bu·kavram otarl;>i demek olmaylp, .vllisal ka
bir denetim, .yarbanci sermayenin ~ontr1)1 ·edHm
ge~it!endjrjlme-si g,iibi ama«lan ifade eder. Cog
kavul?mul? mkede Kendi kendine )ll8terUk, eski
baglrllgm tum izlerin.in omadim kaldrnlmasl dem
4. Tanmm ol1emr: Sanayil'6~me,
eikono
atasrnda kritiik biT denge gerektirir. Bu arada
15) Halil Seyidoglu, Promotion of Industrial Goods
UNIDO r ID/WG. 308/1, September 1979, s. 1
ala-mnda one-mit ·ba~ardar saglaml~la<rdlr. A
bu poJ'itikalann sakmcalal'l a<:rkca gori.i-Lmey
Yluksek diizeyde hiJTlayecilikle su.rdi.ir'iH
maliyetl,i, endOstriler do9urmu~u:r. U-retim i~
OIke bir ti.irlii dl~a af;lla\J'OOlml~lr. ihracat end
bu makanizma sonucund'a, iilkenin daviz gel
teknoloji yonunden dl~a baglmhhk alltml~ ve
19£O'larin sonunda bu· ba~arlsl£ j,tlha
som-a birl;ok ul'ke ihra-cahn te:;wikl ve serbe
flinde dqrmaya b"a~laml~tlr. Hong KOI'l)9 ve
lerle, Guney Kore gibi orta biiyOklukteki ulk
racatmda anemii bal?,anlar sagladllar. ene y
ya ve Meil~sjka giibi lulke:ler de 6nemU birer
51 durmnuna geldiler.
thracata-ryoneli,k sa'nayile~me kaqlll'a~tl
bir sanayilel?'me modelid-Jr. B:6yl'e bir stratej
etkinlik doguracagl savunulmaktadH. Bu poli
sanayilel?me alamnda politika .tercilhleri i:t1ha
y.6neli·k strateji y6nune kayml$tlr BQiyle bir
lOkleri inkar edilemez. Hununla birlikte, belirt
benzer dOnya ekonomisinin kan~lk ve bUhran
n bir ihraeatln tel;>'Vi'ki poliUkasl, ulkeyi ul-usla
eu et~ilerine karl;> I tamamen savunusuz blraka
tmr ve ekonomik geli1?meyi olumsuz y.onde
ekonomik kalbnmada. kendi kendine yeterH
aeta-yonelik S~lnaYil,e$med~ ,a~llrl,llga kar;:lfmam
111191 azalacak bi'r;imde jC;: ve dl$ piyasafara y
bir denge ic;'inde birlikite uygulanmalldlr.
C.
KELER
SANAVi MALLARI OUNVA TicARET
Sanayi mallan ihracartl artIrl!madan hlzlr
nGlemez. Sanayi rnallar! ihraeatl piyasa darllgm
mall OstUnlOkl.ere uygun bic;imde akynak da
Geli~mi!i'
70.3
72.7
Merkezi Planh
672-
71.2
Az
19.5
25.4
61.1
65.4
Piyasa
Gelr:;;ml~
DOnya
78.1
68,4
78.6
35.7
71,4
38.7
71.5
73.0
Kaynak : UN, World Industry, s. 141
Az gelil?mi~ ulkelerin dGnya sanayi ma
I,arl ise Tabla 6 da g6sterilmf~tir. Tabrodan
mi~iHkelerin 1965 .de dftnya sanayj mamu
p'aylan 1976 da yOzde 8.0'eC;lkarken 'geli
kelerinde bu oran yOzde 83 dola.ylannda
Biok Olkelerinde yGzde 12.S'den yuzde 8.H'e
la'rl i'Rr8catmda ree,1 artJ~ oramna baklldlg
az geli~i~ Olkelerin Qrtalama ydlrk ~OMe
fan ihracat artl~l geryeklelilti-rdikleri anlal?lI
OI'ke grubundan daha yO'kse'ktir. Aynca sOz
milil Olkelerin reef sanayi Oretimlerinin yakl
da oklugu dO~unO-lUrse, sanayi illracatmdak
Gefi~mi$ Plyasa
YOzde
Merkezj Plan]r
-DOnya
YOz<fe
84.5
83.0
289.0
!l3.5
'386.0
84.4
4f9,O
12.7
12.5
32'.8
9.5
38.7
8.5
46.7
'9.4
101.8
100.0
346.1
1-00.0
457.2
100.0
498.9
100.0
84.a
'Kaynak ~ UNCTAD, Handbook" 197!?, s. 78, UN,. Yea
S. 156, UN. Bulletin of Statisti~s. F
de Statistics; 1975,
,
Am~ak,az geli~mi~ iHkelerin sanayi mam
len bu !hlzl! ant,!?a, r'agmen. toplam dunya s
paylan yin-e de QOk di.i~ijkt1i.ir. Bu dli'~u,k ihraca
defle~ini ,kar~lIamaya yeterli olrmadlgl ·iss at;:I
6te yandan, az ge.li~mi~ iHkeler arasrnda
min biiyu!k -dengesizli'kler gorulme:ktedi'r. Talblo
toplam az 9-E~:Ii~mi,~ ·i.Hkel·er sanayi mallan ihra
kin klsmlnl on kadar Glke kar~rlamaktadlr. Bu
sanayi tecriibeler. yonetirn bHgj,si, siyasal istik
Diger
9.000
_ Tum Az Ge'lili"mil? OJ1keler 35.28-0
Kaynak : UN. Yearbook of International Trade S
slnlrll ic; piyasaTari dolaylslyla ihracata-y6n
sl uY9ulanan KiOre, Slngapur ve Taiwan on
s-aglarT11~tI'r~
Diger yandan azgetl~mj~ i.Hkelerin kend
mulleri ihraoatl yok di.i~uk1Jur. Oysa hu (i·I'k
tmlmasl 'birlil<1t:e kendikendir>e yeterligin s'a
buyuk bi,r onem ·ta~lmaktadlr. Tablo a'den
hnda az geli~mi~ ulkele:rin sanayi mamtJller
31 birbirine gitmekte, y(jro.e 62.2 s,j geli~mi
de Mel'1kezi planll eJ<onomilere yapllmaktoo
(6)
Donald B. Keesing. World Trade and Output
Trends and Developing Countries' Exports,
Washington. 1979, s. 26.
Tablo -
8
Ounya Sanayi Malian iihracatl
ihracat Yapilan
Ihracat Yapan
.
Geli~mi~
Piyasa
Olkelerl
Az Gelil1m
Olkeler
68.4
25.8
Az Gelil1mi~ Olkeler
62.2
31.1
Merke:zi Planli Ekonomiler
18.0
14.0
Gelil1mi~
Piyasa Olkeleri
Kaynak ; UN, Monthly Bulletin of Statistics, Febru
DI~ ticaret Iklsltlamalanmn yumu{>ahldtg
[i$mi~ Ul.kele-r onemli ihracat artl~l8'n gergekl
konu,suulkelerde ekonomik kalkmmaya hisse
kls
ihracatl i.izerine konulan klsltlamalar (.g6nuIW
mu~tur. Bu donemde uY'9:ulanan mj.\(jtar
(7)
UNClAD, Handbook, 1976, s. 173.
lenmi$ oluyordu.
Gte yandan, Japnonya, Ko're, ve Taiwan'
televizyon ve diger elektroni·k araylar Ozerin
'goren ve apiyasa diizenleme anla~malarr,.
yapl Jdl. (8)
Bunlara ilave olarak sanayile~mi~ ulkel
hiikiimet yardlmlan arttl. Pe'trol Buhranmdan
plm sanayine sObvansiyon veri,lirken :;lrmdi b
Ian u,rationalization uygulamasl adl a'ltlnda
pdmaya ba~landl. BiitOn bunlardan ayn olara
elyarf, <;:e!i'k ve gemi in:;>a alanlannda kartel
D
Yeni himayocilik. yukarda belirtHdigi gi
lar, yerli endOstrilere hGkume.t yardlml ve
(8)
Bela Balassa, World Trade and the International
and Policies, World Bank Staff Working Paper N
kelelrin yatlnm aranmda 1960"larda hafif bir
'ra bu' oran ~ahit l<aJml~ttr.
Tablo -
9
Az Geri~rni~ Olikelerde Gayri Salfi Se
GSYH iC;:'ind.eki PaYI
Gelir Gruhu
1967
DU~'uk
13.2
Du 1?ii,!< p.rta
14.7
Orta
17:5
05t Orta
18.3
Yu!ks~k
20.1
AZ 4 G.eli~mi$ OlkeIer
16.3
Kaynak : -World J,ndustry, s. 287.
14
16
18
18
23
18
rin cok dOl?u;k bir paylnl y·atlnma aYIMbflme
nmlann onemli bir pay' dl~ kaynaklar ta-raf
dir. Gelir duzeyleri y:ukseldi~e ulusal tasa
kaynakl.arm payl azalmaktadlr. En Ost geli
keler dee iSB 'i4; tasarruHar yatlrlmlan a'l?'ma
ma'Ye ihraci l?eklinde yurt d'~lna g6nderi
petrol gelirleiine sahip az geli~mil? ,ul'keler
En saglam ka~kmma yo!u, ,ku~kusuz (ilk
na dayal1'a'rak ka,lklnmaSldlr. Ancak, heHrli
ulat;l'mak il;in ulusal kaynaklann yetersiz4igi
ra bal? vurmak zorunlu olmaktadlr. 0 nedenl
ve verili~ ko~ullarJ gi'bi konular az geJj~mi~
Qok bOy-uk bir Oriem t~lmaktadlr. Tab\'() 11 d
. odooltO v'e ooGnsiiz az g.eli~mi~ ulkelere sagl
rni'ktart gOsterilmil?tir.
.
16.7 milyar dolardan 63.2 milyar dolara <;:Ikml'
de olunan bu degerler sabit fiyatlara doni.i~
miktan <;:ok daha az olacaktl'r. H<inci' olarak, top
ferleri iyinde resmi ·~alkmma yardlmlanmn p
ko~ullarlndan saglanan k·re-diterin mi·~tan j,se
1970 de yuzde 4-8.2 olan resmi kalkmma yard
yuzoe 30.6 ya du~erken piyasa ko~ull-anndan
lerin payl aynl YIHarda yuzde 5f.9'dan 69'e Ql
Ii~me ku~kusuz az geli~mi~ iHkeleri.n yok aley
ki, genellikle yuksek faizli. ve krsa vadeli ola'n
kmmamn gerektirdigiozveri Ue bagda~tlrmak
Diger yandan piyasa ko~ullarlna g'Qre dalha
ka:lkmma yal'dlmlanmn da pmjeY6 bag!. olara<k
yardlm ve,renin mal·lannm sal:l-na,lIml kaydly
olumsuz bir geli~medir.
Geleneksel olarak az geli9mi~ ulkelere ka
temel lkaynak OECD OIkelerinin olu9turduklarl
Komitesi (DAC) dir. Tabl-oda,n g6ru,lecegi gih
Car'i Fiyatlar '(Milyar Q
Resmi Kal4<mma .
Ya,rdlmlan
1960
1962
1970
1971
1972
1,973
,
GSM
(1)
(2
4.665
8
5.895
1.3
6.832
7.7:62
8.6,71
2.0
1974
9.415
10.706
1975
11.'948
2.2
2.5
3.1
3.5
4.1
Kaynak : R. S. MacNamara, Address to the Boa
,ank Group, 1974. s. 163.
Ozel aklmlar icinde, dolayslz yabancl s
blrlikte geli$mi~ ve az geli~mi~ iHke hi.f~umetle
lerdir. OzelJjJkle' DOnya Petrol BUhramndan son
ne du~en az geli~mi~ u/'keler b:u piyasadan one
saglaml~lardlr. Tablo 1.3'den g6!"Olec-egi glbi,
yasada al;:t1an kredUerih yandan faz-lasJ az gel
tiro
(9)
(10)
Halil SeYjdog~u. Uluslararur iktlsat: Teori, Pollt
Turhan Kitabev,j 197a. s. 552.
World Bank, Borrowing in International Capital Ma
ton -1979, 5. 42,
naklardan 'kre<:!i teminindeki gii't;luikler ise
Oysa uluslararasl bankalard1:ln bort;lanmak t;
kalann Ikredi mekanizmalar-mda buy,uk bi.r e
'ru~rneleri de t;ok hg,a bir zarnanda sOHU9
denle az gell~mi~ LHkelerLn ulus tararas I kro
90k onemli bi,r olay otara:k n-itel'endirj;lmj~,ir.
Bununla bi-rlikte, banker kr'edilerini'n az
dan bazi onemli sabnealan vardlr. Bunlar h
sa, taiz oranlan yukse,k kredile:,.- olarak ka!,k
mU$ak,. kredi v8sfJna sahip degildirler, Ayn
sunda buy,Uk bjr belirsizHk vardl'!'. C;unki. fai
ferine g'6re ·klsa arahklada s~k slk deg'i~m
turkredHer az gen~mi'l? iHkelerin yQk,ulus
artlr-makta verefinansman konusunda buy.uk
tad..l r. Banka, g~~mi~te.ki esa:sagore ,krediyi
rebili-r veya bu konuda isteKsiz davranarak
mitl«an aza:ltll" veyasanayile~mede be Ii r1,j b
- gefi~mi~ U1kelere a~:I'Jctlr. N,itekim. 1977 yJll
~unduklarl durumu Istatlstikterle oltaya koym
gi$'tIrrip yeni bir uiusiararasl e-Ironomilk duze
kelerin ,gerek i<;, gerek dl~ konularda yogun
rek'mektedir. VUE-D'in ku'rulmasl ya~nlz az .ge
nyla saglanamaz. !Bunun i<;in gel,ililmi~ uJ,ke
'rek 'Vardl,r. ,Belirtmek gerekir ki eski uiusia
min, geli~mi'~ iilrkelerjn bile <;I'karlar'ma tam
mez. Dii-nya para bUhranl, bii,)'U,k dl~ Odeme
d'etH enflasyon ve i~sizljik sonmlarl, az ,gel
masa ,bile, geli~mi'~ ulkeleride olumsuz yon
slyla ~imdi bu ulkelerln de ulu,slararasl eko
rumlul1ugu takmamk VUED'in kurulu~uJla yar
Tekrar belirtmek gerekir 1\<1 YUED''1n kurulma
ranna degil, yaranf)aidlr. 'Bu saryede geli$mi
tagl olan az geli~mi~ iil'kelerin satmalma gU
sanayi yaplsi dinami,k kar~lla~lrmall .ii&tiinlu
kHlenecek ve yo.ksuHuk sorunun <;ozumlenme
r1~I,",{l sagl"anmasma ka'tktda buJunacaktlr.
tiro BUllun gibi, yllltk ana para 6demeler
de aynl Yllf.arda 9.1 'den 13.3'-8 elkml~tlr.
1Ir1~rine oranl da artl~ gOstermi~Hr.
BOyI€c€, YLJkar.ki a'Clklamalardan az:
kalkl/lma yardlmlarrnl/l gide-re!k azaldlgl, y
tlgl, Ozel kreeHlerdeki artl~larJn ise cogu
ttndan kalJkmayaeagr o!cude bir' dt~ bore y
,ia~"'ml~ olmaktadlr. OolaYlslyl8o, dll? yaro
zeydedevam etmesi halinde 2000 Ylhnda
rmm yOzde 2S'e Clokartllmaslnl o/l<g'O,ren Lim
l;ok zordur. YUEO'in kurulabilmesi il;in dl~
yardlm ko~ullan/lln iyj.fe~tirilmesi gere,km
ki bu konuda da ez geli,~mi~ ulkeler GQne
degerlendi'l"meli ve ozeWkle bazl petrol
dlkleri bUyuk petrol fonlannl dogmdan Gu
tecek yol ve Hkeler ara~tlnlma1Idlr.
Gelj~'me faliklarr
1960.1975 Reel
BUyfune Oram
Olke Gruplan
GSMH
Sanayi
1975 de A
'B~lIla D
GSMH
($)
4.9
5.7
Latin Amerika
6.0
7.4
7.3
7.2
7.5
Batr Asya
9.2
Gell\lmi\l Olkeler
Az Gell\lmi\l
Afrika
. GOney ve Dogu Asya
Kaynak ; World Industry.
5.
(
2.761
266
266
156
·675
509
57.
Ohalde, ozet OIarak denooili.r ki ge<;:rriil? buyu
ile 2000 Ylhnda dunya sanayi iiretimindeki de
Olkelerd.ekl
hlZ"11 notus
artacaktlr. Az geli~ml~
.
-.
'
kentj Yeni Oel!hi'de toplal1iml~tl(. Toplantl gel
m'i~ ulkeler a-ra~Jnda YUEO'in kurulmasl yolu
guna ont.am yaratan hir forum njtelig~nd.e olm
dlgl 1980 yJlJn~a az g.eH~mi~ ulkeleri;n GOnya
lan·yuzde 9' dolaymda bulu-nuyordu. Bu·baklm
YUEiO'jn kurulmasl yolundaki ysbalarln yok
auklan endi~eyi dUe getirerek, qeli~mi~ inke
l~ez datl~ yil1elemi~lerdir. Az geli~mi~ ulkel.e
~ekilde oze~leyebHirjz :
1. O,~ finansman kaynaklarrmn artmlm
Yen! Delhi K'on'feranslnda geli~mi~ iilkele,rin
tlrmalannlve!bu kaynaklann daha yok hiibe'
de yerilmesini istemi.1?lerdk. 1979 Eyliiliii'llide
iantl'l~IZ -DlkeJer Toplalltlsmda kararl.a~tl'l"lld
il!kefer 1980-1990 donemilli k.apsayan Oouncu
11)
UNIOO, Indu!ltry 2000: New Perspectives, New
II. 114
3. GeJi~mi~ iil'ke piyasalarrnln az geli~m
mullerlne acdmasl: Az geli~ml~ iilkeler onem
tansryeline kav~mu~lardl;r. Sanaryile~me hlzl
mlleri-nin dl~a al;: II mas I ve sanayi mamuller
maslyJa mfrmkundur. Oysa geli~i~ iHkeler, a
$ila$tumall OstunlOge sahip oldUiklan emak-y
d: iireticilerini dl~ rekabe:te kar$1 korumak j
yecili.k uY9ulamakta-d!rlar. Aynea son Yillard
iyice' artrnl$tlr. A'l... geli~mi~ u'lkeier sanayl
ustUnluklere gbre yen Ideo duzenfeyerek, hO
m;$ Ollkele,ril') kaynaklarlm dalha verimll alan
emek~ogun mallarda plryasalanm az geli$mi~
tem~ktedirler. -
Sanayilerin az geli$mi~ G\.kelere ,ka
.O'stunlUkler kurah uyarrnca Olke
olarak ve.rimsiz endu'StrHer-den verimli endU
dlrlar. Teknolojinin hlzlanmasl ve sermaye b
4.
~lla~tll1mah
v.
SONUC
Yeni Ulusl,araras_1 Bkonomik Duzen'in !k
Halen sana'Yile~mi~ iHke'ler az geli~mi~ ·ulk
({I~maktadlrlar. UNIDO III. Genef Komeransl
sonu<;lanmll1tJr. 1970'le'rden sonra
uiusia
onemli iSl1:ikra-rslzllklar dogmu~ur. Diinya p
petrol krizi, diger ham madde v.e gl:da ma
dunya ({aplnda enflasyon ve i~slzlik bunlar
ulkeler gelenekse,1 olarak, tekoolQji, mali ka
nOnden Kuzey'e baglmh ya~amll1Jardlr. 197
Kuzey ve GOne,y'i:n birbirine kar~I'hkh b-agl
mi~ir. Kuz,ey, eskiden bol ve lJCUZ olarak
ler yonOnden GOney'e daha baglmll hale ge
11kle en yaksul olanlann, bug-day ve -oteki
K1uzey'e baghhgl artml$'tlr. Bu durumda yeni
diizen kurulabHmesi icin 'iki iHke grubunun
tlr-l'nalarmda .kesin blr zoruniuhJk varthr. H