docSlayt 1
download 
Şikayet Transkript
Slayt 1
ERKEN ÇOCUKLUK ÇAĞI GELİŞİM ÖZELLİKLERİNE GENEL BİR BAKIŞ Psk.Dr. A.Şebnem Soysal GÜTF Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı Bu heykelin fotoğrafına baktığınızda iki yaşındaki bir çocuğun gelişimi ile ilgili neler söyleyebilirsiniz? Gelişim psikolojisi bilgilerimizi anımsayalım… 0-6 AY Bebek Anne karnından dış ortama uyum sağlamak “Anne” ye bağlanmaya olanak vermek Ailenin Bebeğe bağlanmak İhtiyaçlarının tümünü karşılamak İlişki ile bağlanmanın gelişmesini sağlamak Yeni yetilerin gelişmesine olanak vermek YENİDOĞAN • Anneye bakar, görür, işitir • Organlardan gelen dürtülere çok duyarlıdır • Refleksleri yaşama ve ilişki geliştirmeye yöneliktir İLK İKİ AY • Anne yatıştırır • Anne fark edilir • Anne ile ilişki kurulabilir • Anne ile ilişki zevk verir, doyurur • Rastgele hareket ve refleksler anlam kazanır 4-6 AY 4-6 AY • Coşku ile ilişki ister • Konuşulduğunda sesli güler • Sesler (ga, gı, da) çıkarır • Uzanıp tutar • Başını tutar • Destekle oturur 1 YAŞ Bazen sizin istediğinizi yapabilirim Ama yapmak için zamanım uygun ve pek çok iyi nedenim olmalı! Sosyal Gelişim • Yüze bakar • Karşılıklı güler • Uzaktaki nesneyi almaya çabalar • El çırpar • Bay bay yapar • Kendi eliyle yer • İsteklerini işaretle belirtir Dil • • • • • • • • • • Sese tepki Agulama Sesli gülme Sesi arama Hece ve hece tekrarı Kendi ismine tepki Kendine özgü dil Anne-baba özgül Ses taklitleri Al, ver, koy basit komutları yerine getirme İnce hareket Yatarken obje takibi (180 dereceye kadar) Obje kavrar Küçük objelere bakar Uzanır Aynı anda iki obje tutar Küçük objeleri çekerek ve iki parmakla alır • Yere düşen objeleri yerde arar • Objeleri elden ele geçirir • İki objeyi birbirine vurur • • • • • • Kaba hareket • Ekstremite hareketleri eşit • Yüzükoyun başını ve kollarını kaldırma • Sırtüstü yatarken kaldırılınca başını toplama • Dönme • Desteksiz oturma • Yatarken oturabilme • Tutunarak ayakta durma • Sıralama • Tutunarak ayağa kalkma • Kısa süreli ayakta durma 1,5 YAŞ Ben de senin gibi güzel hikayeler anlatabilirim Herkes gibi büyük masada yemek yiyorum Üstelik kendi yemeğimi yiyorum Bardağı en tepeye kaldırdığımda bütün su kolayca boğazımdan akıyor 1,5 YAŞ Bakın! Yemeğimi yedim.. 2 YAŞ BEN çok şık olmalıyım BANA bakıyorsun değil mi? BEN bebeğimin annesiyim BEN her yere gidebilirim Bütün oyuncaklar BENİM Ben de dans edebilirim! Ben de bu kız kadar güzelim. Ayakkabıların çok güzel… 2.5 YAŞ 3 YAŞ Salıncakta ninni ve masal… Hep içeride uyumam gerekmiyor! Uyku, uyku nerdesin? Salıncakta sallanıyorum… Hava çok güzel, uyumak istemiyorum! Sosyal • • • • • • • • Top oynama Bardaktan su içme Ev işlerini taklit Evde basit işlere yardım Kaşık çatal kullanma El yıkama kurulama Yap-boz oynama Adını soyadını söyleme Dil • • • • • • • • • Anne babadan başka 2 ve 4 sözcük kullanma Bebek kısımlarını gösterme Sözcük birleştirerek konuşma Yarı anlaşılır konuşma Basit komutları yerine getirme Kitapta sorulan resmi gösterme ve adını söyleme Yer yön kavramını anlama ve uygulama Gösterilen resimlerle çıkardıkları sesleri eşleştirebilme Mantık sorularını yanıtlar (acıkınca ne yaparsın?) İnce Hareket • Küçük objeleri kaba doldurma • Küçük kutuları üst üste koyarak kule yapabilme • Karalama yapabilme • Parmakla ince kavrama Kaba Hareket • • • • • • • • Düzgün yürüme Eğilerek yerden nesne alma Geri geri yürüme Topa ayak ile vurma Koşma Merdiven çıkma Yerinde zıplama Tek ayak üzerinde dengede durma 4 YAŞ Suyla oynamayı seviyorum! Küçük ördek nerdesin? Daha çok köpük olmalı… 5 YAŞ Dimdik ayakta uzun süre durabilirim Elimde uzun süre bir şeyler taşıyabilirim Sosyal sorumluluk projelerinde yer alabilirim 6 YAŞ Bir bebeğin / çocuğun “gelişim değerlendirmesi” ne zaman, nerede, kimler tarafından yapılmalı? Bebek psikiyatrisi yeni bir alandır.. Alanda Yapılan Araştırmalar ! Klinik vaka çalışmaları Teorik 0-3 yaş için epidemiyolojik çalışmaların sayısı azdır Bu yaş grubundaki genel psikopatoloji seyri bilinmemektedir Bebek / Çocuk Değerlendirmesi Çocukluk Hastalıkları Psikiyatrik Bozukluk Sağlıklı Gelişim İzlemi • • • • • • • • • • • • • • • • • • • Zeka Geriliği Düşük Doğum Ağırlığı İnfantil Spazm Gece Terörü Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu Gelişme Geriliği Turner Sendromu YGB-BTA Tepkisel Bağlanma Bozukluğu Ayrılık Kaygısı Katılma Nöbeti Kardeş Kıskançlığı Anne-Baba Tutumları Gelişimi Destekleme Obsesif Kompulsif Bozukluk Davranış Bozukluğu Mukopolisakkaridoz Motor Koordinasyon Bozukluğu Dezintegratif Bozukluğu • • • • • • • • • • • • • • • • • Görme Kaybı Enüresiz İşitme Kaybı Hipotroidi Öğrenme Güçlüğü Fenilketanuri Down Sendromu Uyaran Eksikliği Konuşmanın Gecikmesi Otizm İhmal İstismar Pika Erken Doğum Serebral Palsi EnkopresizÇocukluk Çağı Epilepsi Enüresiz Bebek / Çocuk Değerlendirmesi Çocukluk Hastalıkları Düşük Doğum Ağırlığı Erken Doğum Görme Kaybı İşitme Kaybı Hipotroidi Epilepsi Katılma Nöbeti Serebral Palsi İnfantil Spazm Gece Terörü Gelişme Geriliği Fenilketanuri Down Sendromu Mukopolisakkaridoz Turner Sendromu Psikiyatrik Bozukluklar Sağlıklı Gelişim İzlemi Zeka Geriliği Anne-Baba Tutumları Uyaran Eksikliği Gelişimi Destekleme Konuşmanın Gecikmesi Okula Hazır Mıyım? Otizm Üstün Yetenekli Olma YGB-BTA Tepkisel Bağlanma Bozukluğu Ayrılık Kaygısı İhmal İstismar Pika Motor Koordinasyon Bozukluğu Çocukluk Çağı Dezintegratif Bozukluğu 0-6 yaş grubu çocukların psikopatoloji açısından sınıflandırılması… 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Geniş örneklem gruplarına uygulanabilecek standardize yöntemlerin geliştirilmesi Psikometrik ölçümlerin, klinik yaklaşımla birleştirilmesi Geçerli ve güvenilir ölçme araçlarının kullanılması Gelişimin çok yönlü araştırılması Tanı sınıflandırmasında gelişimsel süreçlerin göz önünde bulundurulması Farklı kaynaklardan bilgi edinilmesi Kullanılan metotların fazla zaman harcayıcı ya da strese sokucu olmaması BEBEKLİK VE ERKEN ÇOCUKLUK DÖNEMİNDE GELİŞİMİ ETKİLEYEN ETMENLER Neden bebeklik ve erken çocukluk dönemi? ! Doğum öncesinde ve yaşamın ilk üç yılında beyin gelişimi çok hızlıdır Bu nedenle bebeklik dönemi, daha sonraki gelişim basamakları için temel oluşturur Beyinin işlevsel görüntülemeleri.. Yaşamın ilk yıllarında hızlı bir işlev kazanımı (siyah alanlar) olur Sonraki yıllarda bu durum azalır 5 Gün 2 Ay 1 Yaş 28 Yaş Rethinking The Brain,1997 Doğumdan sonra beyin hücreleri arasındaki bağlantılar, uyaranlara bağlı olarak artar Kullanılmayan bağlantılar giderek körelir DOĞUM SİNAPS YOĞUNLUĞU 6 YAŞ 14 YAŞ Rethinking The Brain, 1997 GELİŞİM Sağlık Hizmeti Eğitim BEBEK Beslenme Koruma Anne Baba Gelir Yaşam Alanı / Barınak Toplum Çocuğa ait gelişimi kolaylaştırıcı etmenler • İstenerek dünyaya gelir • Sağlığı sorunu yoktur • Uyku düzeni ve beslenmesi iyidir • Duyularının uygun şekilde uyarılmasından hoşlanır • Çevresi ile ilgilenebilir • Ailesinin sevgisini hisseder • Olumlu, neşeli, dost mizacı vardır • Ailesine bağlanmıştır, güvenir • Bedensel faaliyetlere canlılıkla katılır • Sosyal beceriler kazanmaktadır • Dikkatini yoğunlaştırabilir • Koyulan sınırları kabul edebilir • Merak eder, soru sorar • Bağımsızlığa doğru adımlar atmaktadır Aileye ait gelişimi kolaylaştırıcı etmenler • Temel gereksinimleri karşılar • Güvenli korunaklı bir ortam sağlar • Çocuğundan hoşlanır, bağlılık hisseder • Çocuğu yatıştırabilir, duygusal destek ve rahatlama sağlar • Çevresi ile ilgilenmesini sağlayacak uygun uyaranlar sunar • İlişki kurmaya yönelik davranışlarına cevap verir • Verdiği ipuçlarını anlayabilir gereksinimlerine uygun yanıt verir • Araştırıcılığı, merakı, bağımsızlığı destekler • Bedensel ve ruhsal açıdan sağlıklıdır • Anne ve baba arasında nitelikli bir ilişki vardır • Dostlarından destek alabilirler • Çocukla konuşur, konuşmanın sürdürülmesini destekler • Eğitime değer verir, özel zaman ayırır, çocuğu över • İlişkilerinde ve beklentilerinde tutarlıdır • Uygun disiplin yöntemleri kullanır • Çocuğun sağlığı, gelişimi hakkında bilgilidir Gelişimin ilerlemesi için yardımcı olur Çevreye ait gelişimi kolaylaştırıcı etmenler • Yeni aileye destek Annelik-babalık izni, maddi destek, eğitim vb • Özel gereksinimleri olan ailelere destek Yakıt, besin, özel eğitim gibi • Çocuk ve erişkin için eğitim olanakları • Kazalar, şiddet, çevre kirliliği gibi tehlikelerden arınmış ortam • Kaliteli, ulaşılabilir sağlık ve belediye hizmetleri, çocuk bakımı olanakları • Sağlıklı, güvenli konutlaşma • Anne-babalık eğitimi sağlayan, komşuluğu destekleyen, toplumsal destek örgütlerini geliştiren olumlu etnik ve kültürel ortam yaratan çevre Çocuğa Ait Riskler • Erken doğum, düşük doğum ağırlığı • Doğumsal engeller • Enfeksiyonlar, akut ve kronik hastalıklar • Büyüme geriliği, kilo alamama • Demir eksikliği anemisi • Beslenme, uyku sorunları • Aşırı ağlama, huzursuzluk, “zor bebek”olarak algılanma • Davranış sorunları, duygusal sorunlar, konuşmada gecikme • İlişki kurma sorunları, otizm • Bedensel engeller, nörolojik hastalıklar • Gelişimde diğer gecikmeler • İşitme ve görme kayıpları • Yoksulluk, geçim sıkıntısı, işsizlik • İçe dönük, çocukla birlikte olamayan anne-baba • Çocuğun verdiği ipuçlarının anlaşılmaması, yanlış anlaşılması, duyarsız olunması • Çocuğa çok az ya da aşırı uyaran verilmesi • Ruhsal/Bedensel hastalığı olan anne-baba ya da bakım veren kişiler Aileye Ait Riskler • Eşler arası geçimsizlik • Madde bağımlılığı • Aile içi şiddet • Ailede sağlık sorunu • Aile geçiş dönemleri doğum, taşınma, boşanma, işsizlik, iş değiştirme, tekrar evlenme, hapis, ölüm • Uygun olmayan çocuk bakıcısı/bakımı • Çocuk sağlığı ve gelişimi konusunda bilgisizlik • Sıklıkla evden uzaklaşan anne-baba • Anne-babalık konusunda kendine güvenmeme • Çocuk bakımında yakınların desteğinin olmaması • Aşırı engelleyici, karışıcı anne-baba ya da geniş aile • Çocuğu kabul edememe, ihmal, örseleme Çevreye Ait Riskler • Yoksulluk, iş olanaklarının azlığı • Yetersiz konut ve beslenme • Ortamda trafik, çevre kirliliği, ses, şiddet gibi tehlikeler • Sağlık hizmetlerine ulaşamama • Yetersiz belediye hizmetleri • Yetersiz çocuk ve erişkin eğitimi olanakları • Özel gereksinimi olan ailelerin destekten yoksun olması Özel eğitim, rehabilitasyon gibi • Toplumsal destekleri verememe • Uygun çocuk bakım/bakıcı olanaklarının olmaması • Irkçılık, ayırımcılık Gelişim Nasıl Desteklenir? Gelişimin desteklenmesi için en başarılı yöntem ! Bebeğin/çocuğun ailesi ile “ortaklık” geliştirilerek gelişimi destekleyen etmenleri arttırmak ve riskleri azaltmak temeline dayanır GELİŞİMİ DESTEKLEME GELİŞİMSEL SORUNLARIN NEDENLERİ 1. Uyaran Eksikliği Sevgi Yoksunluğu Uyaran Yoksunluğu Aile Eğitimsizliği UYARAN EKSİKLİĞİ Uyaran eksikliğinin nedenleri… • • • • • • • • • Eğitim durumu Yoksulluk Olanaksızlık İşsizlik Çocuk çocuk sahibi olma Beslenme yetersizliği Anne-babada kronik hastalık öyküsü İlk kez çocuk sahibi olma Ailenin aşırı titizliği ve kaygıları nedeniyle çocuğa yeterince zaman ayırmaması 2. Beslenme Bozukluğu • Çocukluk malnütrisyonu gelişmekte olan ülkelerde çocuk ölümleri ve engelliliğini etkileyen en önemli nedenlerden biridir Güney Asya’da Afrika’daki çocukların ½’si çocukların 1/3’ü 67 milyon çocuk akut malnutrisyon 183 milyon çocuk akut ve kronik malnutrisyon Büyümeyi durduracak düzeyde beslenme bozukluğu özellikle yaşamın ilk yıllarında beyin gelişimini etkileyerek kalıcı hasar bırakmaktadır ! Ülkemizdeki malnütrisyon sıklığı tam olarak bilinmemektedir Ülke geneli Kentler Kırsal Batı Anadolu Doğu Anadolu % 16 % 13 % 22 % 10 % 30 MALNUTRE 3. Demir Eksikliği Anemisi • Ülkemizde sıklığı çok yüksektir • 6 ay ile 2 yaş arasındaki çocuklarda sık görülmektedir • Dikkat ve algılama sitemini etkilemektedir Erken Doğum ve Düşük Doğum Ağırlığı Sıklığı % 8 Sık Görülen Sorunlar Oksijen yetersizliği Enfeksiyonlar Beyin kanaması İşitme Kayıpları Görme Kayıları Öğrenme güçlüğü Kronik Hastalıklar • Akdeniz anemisi - Talasemi • Kronik böbrek hastalığı • Kronik akciğer hastalığı • Çölyak • Doğumsal kalp hastalığı • Çocukluk çağı kanserleri Akraba Evliliği Temel sorunlar… 0-6 Yaşta Sağlıklı Çocuk İzlemi • • • • • • • • • • • • • • • Beslenme Bağlanma Kaba-ince hareket gelişimi Dil gelişimi Tuvalet eğitimi Giyinme Oyun ve oyuncak seçimi Kısa süreli ayrılıklar Bağımsız davranma Kardeş kıskançlığı Makyaj merakı Vurma ve saldırganlık Ölüm Nine ev delerle yaşama Doğal afetler • • • • • • • • • • • • • • • Televizyon Bilgisayar ve video oyunları Kitap ve dergiler Müzik, resim ve diğer sanat etkinliklerine yönlenme Kendine güven Akran ilişkileri Sorumluluk alma Espri anlayışının gelişimi Hayvan besleme Ev kazaları Görgü kurallarını öğrenme Trafik kurallarını öğrenme Temel kavram eğitimi Kreşe / anasınıfına başlama Okula Hazır mıyım? Teşekkürler.. İLETİŞİM ADRESLERİ GÜTF Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları ABD. 10.Kat Beşevler-Ankara Tel: 0312 202 60 02 [email protected] GÜNCEL BLOK http://uzagagidenkadin.blogspot.com
