ikincilik ödülü
Transkript
ikincilik ödülü
Yarýna bir ‘deðer’ býrak TURÝZM SEKTÖRÜ ÝKÝNCÝLÝK ÖDÜLÜ Mehmet Kemal Dedeman Araþtýrma ve Geliþtirme TÜRKÝYE’DE ÞEHÝR TURÝZMÝNÝN: DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI ÖÐRENEN TURÝZM BÖLGELERÝ YAKLAÞIMI HAZIRLAYANLAR YRD. DOÇ. DR. HAKKI ÇÝFTÇÝ TUFAN ÖZSOY 2008 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJE YARIŞMASI - 2008 TÜRKİYE’DE ŞEHİR TURİZMİNİN: DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI - ÖĞRENEN TURİZM BÖLGELERİ YAKLAŞIMI ÖZET Dünyanın tüm yörelerini birbirine bağlayan yeni ilişki ve süreçler gelişmekte, adeta tüm yerküre tek bir mekana dönüşmektedir. Bu durumun tek tek yöreler veya kentler için anlamı, kentlerin kaderlerinin şimdiden kestirilmesi neredeyse olanaksız, son derece hızlı değişebilen ilişki ve süreçlere bağlı olmasıdır. Bir kentin marka değerinin yükselmesi, yüksek katma değerli sektörlere yönelmesi, ekonomik, kültürel, sosyal yönden güçlü olması için tüm paydaşların ortak hareket etmesi uluslar arası platformda tanınan bir kent haline getirmektir. Bunu başarmak için şehirle ilgili ne anlamak, ne tanıtmak, kime nasıl ulaştıracağına karar vermek, şehrin turizm potansiyelini daha verimli kullanabilmesini, turizmin ekonomiye olan katkısını daha üst seviyelere çıkarabilmesini, yerel, bölgesel ve ulusal kalkınmayı gerçekleştirmeye en fazla katkıda bulunabilmesini, istihdamdaki payının daha da artırılmasını sağlamak büyük önem arz etmektedir. Şehirler de markalar gibi işlevsel olmanın yanı sıra katma değer de oluşturmakta ve bu katma değer sayesinde marka kentler, her açıdan bir çekim merkezi olmakta; iş, sanat, kültür, eğlence, sanayi, ulaşım açısından da merkeze yerleşebilmektedir. Marka Şehri olabilme yolunda sadece bireysel anlamda sanayici, tüccar, esnaf ya da di ğer tüm vatandaşların özel sektöründen, kamusuna; yerel yönetimlerinden, STK `larına; öğrencisinden, işçisine hatta ev hanımına kadar herkesin bir birlik ve beraberlik duygusu ile "ortak bir inanç " hareketiyle bu ba şarı öğrenen şehir turizmine zenginlik katacaktır." Öğrenen turizm bölgelerinin (şehirlerinin /kasabalarının/köylerinin); karşı karşıya kalabileceği sorunların önemli bir bölümü, Türkiye’deki kentsel ve bölgesel yapı ve ilişkilerin küreselleşme sürecinin gerektirdiği esnekliğe sahip olmamasından, yarının karanlıklarına bugünden mum hazırlanılmamasından, günü birlik turlarla hayat sirkülasyonunda dönme dolap misali ba ş döndürücü gelişmelerin hızı ve esnekliğinden kopuk, şehir turizminin konsepti içerisinde yer alan kurum ve kuruluşların dualist yapıları şehir turizminde gerginlikleri ve düalist yapıları oluşturmakta ve küreselleşme süreçleri bir dizi çelişkili eğilimi bünyesinde barındırmaktadır1. Firmalar arasındaki rekabete benzer şekilde şehirler de artık birbiriyle rekabet etmeye başlamışlardır. Bu nedenle şehirler için de bilgi ve onun yönetilmesi oldukça önemlidir. Bu çalışmada öncelikle, şehirlerin öğrenen turizme katkısı, somut projeler, bilginin şehir turizmi için bir rekabet avantajının kaynağı olarak görülüp görülmeyeceği, bilginin şehir rekabetindeki yeri ve somut uygulanabilir öneriler sunulmu ştur. Anahtar Kelimeler: Öğrenen turizm bölgeleri, şehir turizmi ve yaşamboyu öğrenme, sürdürülebilirlik 1 Foss, N.J. ve Ericsen, B., 1995, “Competitive Advantage and Industry Capabilities”, içinde C.A. Montgomery (eds) Resource Based and Evolutionary Theories of the Firm: Toward a Synthesis, Boston: Kluwer Academic Publisher, 43-69. 1 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJE YARIŞMASI - 2008 TÜRKİYE’DE ŞEHİR TURİZMİNİN: DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI - ÖĞRENEN TURİZM BÖLGELERİ YAKLAŞIMI ÖNSÖZ Tarih boyunca ekonomi ve medeniyet şehirler etrafında büyümüş ve gelişmiştir. Ülkelerin şehirleşme oranları arttıkça refah yaratma kapasiteleri de artmaktad ır. Antik Atina, İstanbul, Paris, Londra, New York tarih içerisinde belli dönemlerde refah merkezleri olmuşlardır. Bu merkezler sahip oldukları refah nedeniyle kırsal kesimlerden nüfus almışlar, sanat ve bilimin yeşerdiği ve tarihi dönüşüm niteliğinde olayların geliştiği yerle olmuşlardır. Ernst Engel’in gelirin artışıyla talep olgusunun artacağı görüşü, turizme ve tatile ayrılan payın son yıllarda ciddi boyutlarda artması, refah arttırma çabaları, ulaşım ve iletişim teknolojisindeki hızlı gelişme ve insanların yeni bölgeleri ziyaret etme isteği şehir turizm endüstrisini dünyada en hızlı gelişen endüstrilerin başına taşımıştır. Hızlı bir şekilde büyüyen şehir turizm endüstrisi, istihdama katkısı, hizmet verdiği insan sayısı, yarattığı gelir ve katma değer ve ekonomiye katkı ile dünyanın en büyük endüstrilerinden biri haline gelmiştir. Bu çalışmanın amacı; genel olarak öğrenen şehir turizm endüstrisini tanıtmak, potansiyellerini zihinde kalıcı önerilerle süslemek, öğrenen şehir turizminin bileşenlerini sunmak ve uygulamaya dönük projeler üretmek şeklinde özetlenebilir. Bu proje çalışmasını tamamlamımızda Ailelerimizin huzurlu bir ortam sunması, önemli ölçüde etkili olmuştur. Bu nedenle ailelerimizin tüm fertlerine te şekkürlerimizi sunarız. Ayrıca, bu projeleri teşvik eden merhum Mehmet Kemal Dedemanın temsilcilerine bu güzel geleneği sürdürdükleri ve turizme katkı sağladıkları için içten teşekkürlerimizi sunarız. Bu proje çalışmasında, çok titiz davranılmış, gerekli özen gösterilmiş olmasına karşın oluşan hatalar biz yazarlara aittir. Bu proje çalışmasının konu ile ilgili tüm taraflara; turizm giri şimcilerine ve yöneticilerine, faydalı olması temennisiyle… Ekim 2008 Çukurova Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Balcalı Kampusü, ADANA Yrd. Doç. Dr. Hakkı ÇİFTÇİ - Doktorant Tufan ÖZSOY 2 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJE YARIŞMASI - 2008 TÜRKİYE’DE ŞEHİR TURİZMİNİN: DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI - ÖĞRENEN TURİZM BÖLGELERİ YAKLAŞIMI İÇİNDEKİLER Tablolar Listesi ..................................................................................................................... 5 Şekiller Listesi ...................................................................................................................... 5 GİRİŞ ................................................................................................................................... 6 BİRİNCİ BÖLÜM ŞEHİR TURİZMİNE İLİŞKİN TEMEL KAVRAMLAR ŞEHİR TURİZMİNİN DÜNÜ VE BUGÜNÜ Şehir Turizmi’nin Dünü, Bugünü .......................................................................................... 7 1.2 Öğrenen Şehirler, Yaşam Boyu Öğrenme ve Sürdürülebilirlik ..................................... 10 İKİNCİ BÖLÜM ŞEHİR TURİZMİNİN YARINI 2.1. Şehir Turizminin Planlanması ve Organizasyonu ........................................................ 21 2.2. Öğrenen Turizm Bölgelerinin Yapısı ve Kapsamını Belirleyen Aktörler ....................... 22 2.3 Standartlaşma.............................................................................................................. 23 2.4. Coğrafi İşaretleme........................................................................................................ 24 2.5. Sürekli Eğitim............................................................................................................... 25 2.6. Şehir Turizminin Pazarlanması .................................................................................... 26 2.6.1. Turist Profili............................................................................................................... 27 2.6.2. Pazarlamada Farklılaşma Stratejisi.......................................................................... 28 2.6.2.1. Destinasyonların Özgün Nitelikleri ile Özdeşleşmeleri ...................................... 29 2.6.2.2. “Şehrin Turizm Gönüllüleri Ağı”nın Oluşturulması............................................. 31 2.6.2.3. Engelli ve Yaşlı Turistler için Şehir Turizmi ....................................................... 32 2.6.2.4. Bölgelerarası Ortak Temaların Oluşturulması ................................................... 34 3 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJE YARIŞMASI - 2008 TÜRKİYE’DE ŞEHİR TURİZMİNİN: DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI - ÖĞRENEN TURİZM BÖLGELERİ YAKLAŞIMI ÜÇÜNCÜ BÖLÜM TURBİS (TURİZM BİLGİ SİSTEMİ) PROJESİ 3.1. Coğrafi Bilgi Sistemi (CBS) ......................................................................................... 37 3.2. Ulusal Turizm İstatistik İzleme-Değerlendirme Sistemi ............................................... 39 3.3. 3.Nesil Mobil Teknolojiler ........................................................................................... 41 3.4. Gezi Planlayıcı ve Sanal Tur Modülü ........................................................................... 42 3.5. Uzaktan Eğitim (Sürekli Eğitim Merkezi) Modülü ........................................................ 44 Sonuç Yerine: “Öğrenen Turizm Bölgeleri Yaklaşımı”nın “Şehir Turizmi”ne Adapte Edilmesi İçin İzlenecek Yol Haritası........................................................................ 45 Ekler.................................................................................................................................... 53 Kaynakça .......................................................................................................................... 103 4 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJE YARIŞMASI - 2008 TÜRKİYE’DE ŞEHİR TURİZMİNİN: DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI - ÖĞRENEN TURİZM BÖLGELERİ YAKLAŞIMI TABLOLAR LİSTESİ Tablo.1 Alternatif Seyahatler Ve Motivasyonlar .................................................................... 9 Tablo.2 Turizmin Etkilerine İlişkin Kavramsal Bir Çatı......................................................... 10 Tablo.3 Öğrenen Turizm Bölgeleri Oluşturma Aşamaları.................................................... 12 Tablo.4 Bilgiye Dayalı Ekonomiye Geçişte Ortaya Çıkan Değişiklikler ............................... 13 Tablo.5 Öğrenen Şehrin Özellikleri ..................................................................................... 17 ŞEKİLLER LİSTESİ Şekil.1 Turizm, Barınma(Konaklama) Yerlerine Ait Kaynaklar .............................................. 8 Şekil.2 Turizm Sektörü Paydaşlarının Sınıflandırılması ........................................................ 8 Şekil.3 Öğrenen Bölge Süreci............................................................................................. 10 Şekil.4 Öğrenme Piramidi ................................................................................................... 11 Şekil.5 Öğrenme Pazarının Yapılandırılması ...................................................................... 12 Şekil.6 Öğrenme Alanı Süreci............................................................................................. 14 Şekil.7 Yaşamboyu Öğrenmenin Bileşenleri ....................................................................... 14 Şekil.8 Bütünleşik Yaşam Boyu Öğrenme Toplumu............................................................ 15 Şekil.9 Sürdürülebilir Turizminin Rekabet Gücü Esasları.................................................... 16 Şekil.10 AB’nin Öğrenen Turizm Süreci İçin Yol Haritası.................................................... 18 Şekil.11 Amerika’nın Baltimore Kentinde İşlenen Balık Temasına Örnekler ....................... 29 Şekil.12 Amerikan Eyaletlerine Ait Plaka Örnekleri............................................................. 30 Şekil.13 Türkiye’de İki İle Uyarlanan Plaka Çalışmaları...................................................... 30 Şekil.14 Engellilerin “Şehir Turizmi” Faaliyetlerine Katılması .............................................. 33 Şekil.15 TURBİS Projesi Modülleri...................................................................................... 36 5 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJE YARIŞMASI - 2008 TÜRKİYE’DE ŞEHİR TURİZMİNİN: DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI - ÖĞRENEN TURİZM BÖLGELERİ YAKLAŞIMI GİRİŞ Öğrenen Turizm Bölgelerinde birbirlerini rakip olarak gören ve bilgi ekonomisine dayal ı bir rekabeti benimseyen şehirler; daha becerikli ve özgün yeteneklere sahip çal ışanları şehre çekmek, yeni yatırımları ve kaliteli istihdam imkanlarını cezbetmek ve ekonomiye katkısı yüksek firmalara sahip olmayı istemektedirler 2. Faydacı felsefe yaklaşımında olduğu gibi “belirsizliğin hüküm sürdüğü çevrede, şehir turizmine sürekli rekabet üstünlüğü sağlayan güvenilir bilgidir” sözü rekabet eden şehirler için de bilgi ve onun yönetilmesi aç ısından da oldukça önemlidir. Diğer şehirlere oranla rekabette daha yüksek bir performans sergileyen şehirlerde, genelde şehri oluşturan resmi ve resmi olmayan birimler arasındaki bilgi akışı ve tecrübe paylaşımının çok iyi sağlandığı gözlemlenmektedir. Başarılı şehir turizmi uygulamalarının; ulaşım ve bilgi teknolojisi bağlantıları, araştırma, geliştirme ve yenilik, kalifiye işgücü, etkili yönetim ve verimli hizmetler, kültürel altyap ı ve hizmetler, kaliteli konut dağılımı oranı, çevresel üstünlükler ve sorumluluklar ve herkesi kapsayan kozmopolit toplum, altyapı, networklere üyelik, insan kaynakları, yaşam çevresi kalitesi kurumlar ve etkili politika networkleri ve ba şarılı firmalara sahiplik olduğunu bilinmektedir. Özetle, coğrafi konum, insan sermayesi, eğitim altyapısı, girişimci kültür, doğal yapı, yerel yönetimin kalitesi, teknolojik potansiyel, toprak kalitesi, merkezi hükümet nezdinde şehrin temsil gücü, endüstriyel altyapısı, yatırım iklimi, şebekeleşme, vizyon birliği, şehrin genel ekonomik şartları, şehrin genel siyasi şartları, çevre iller (rakipler), müşteriler (üretilen ürün ve hizmete talip olanlar), bölgede sanayi kümelerinin varl ığı, bölgenin gelişmişlik düzeyi, uluslararası aktörler, şehrin rekabet avantajı elde etme ve öğrenme sürecinde ihtiyaç duyduğu bilişsel, teknik ve sistem bilgi bir şehirde yaşayanlar, şehrin önderleri, resmi ve resmi olmayan kurumlar, inisiyatifler arasında şehrin geleceğine ilişkin ortak bir resmin oluşturulması ve bu geleceğe nasıl ulaşılacağına dair ortak bir aklın, eylem setinin ve iradenin sağlanması Şehir turizm bilgisi, tek tek firmaların, kurumların ya da sivil toplum örgütlerinin öğrenmesinden çok, her bir birimin bilgiyi elde edip payla şmalarını içermektedir. Bu anlamda, şehir turizmi için öğrenme, kollektif ve sosyal bir süreci ifade etmektedir. Bu çalışmada öncelikle, şehir turizmine katkı sağlayan bilginin şehirler için bir rekabet avantajının kaynağı olarak görülüp görülmeyeceği ve söz konusu bilginin şehirdeki birimler arasında nasıl paylaşılabileceği, gelişebilme adına stratejilerin nasıl üretileceği, şehirlerin nasıl rekabet avantajı elde edebilecekleri, şehrin alt yapı ve nitelikli iş gücü gibi faktör şartları, ürün ve hizmetlere olan talep şartları, küresel piyasada rekabet edebilirli ğini destekleyecek olan yan şehir turizm endüstrilerinin olması veya bunların eksikliği, endüstriyel yapı ve birbirleri arasındaki rekabet durumu, şehri daha yaşanabilir, daha rekabet edebilir ve daha iyi yönetilen bir şehir olmak için stratejiler geliştirmeye ve cazibe merkezi haline gelmeye dönük somut ve uygulanabilir öneriler sunulacakt ır. 2 Sotarauta, M. ve Linnamaa, R., 1998, “Urban Competitiveness and Management of Urban Policy Networks: some Reflections from Tampere and Oulu”, Cities at the Millenium Conference, London.Şenlier, N., ve Eryılmaz, S.S., 2004, “Kentlerarası Rekabette İstanbul’un Yeri”, Kentsel Ekonomik Araştırmalar Sempozyumu, Cilt II, 6 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJE YARIŞMASI - 2008 TÜRKİYE’DE ŞEHİR TURİZMİNİN: DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI - ÖĞRENEN TURİZM BÖLGELERİ YAKLAŞIMI Birinci Bölüm Şehir Turizmi 1.1. Şehir Turizmi’nin Dünü, Bugünü Şehir turizmi, Metropol ölçeğindeki büyük şehirlerde gerçekleştirilen bir turizm türüdür. Paris, Londra gibi şehir turizminin yapıldığı kentlerde şehrin tüm çekim noktaları en üst düzeyde kullanılmaktadır3. Bir diğer tanıma göre, Bireylerin; çalışma turları, sanatsal sunumlar ve kültürel turlar, festival ve di ğer kültürel organizasyonlara katılım, mekanlara ve anıtlara yapılan seyahatler gibi kültürel motivasyonlarla hareketlili ğidir4. Başka bir kaynak şehir turizmini, turistlerin diğer toplumların tarihi ve kültürel mirası veya çağdaş yaşam tarzlarını, düşünce biçimlerini öğrenmek için gerçekleştirdikleri tüm ziyaret türleridir 5. Ziyaretçilerin, gidilen yerin; kültürel nitelikleri, ça ğdaş yaşam biçimleri, yemek, topografyası, çevresi, kasabaları, köyleri, tarihi mekanları ve kültürel aktiviteleri hakkında deneyimler yaşayabildiği her çeşit turistik seyahatlerdir 6. 1980'lerin başından itibaren şehir turizmine artan oranda bir ilgi görülmeye ba şlanmıştır. Bunda birçok unsur etkili olsa da özellikle kent ve kasabalarda yer alan tarihi merkezlerin rehabilite edilerek turizme açılması, eskisine oranla daha fazla çeşitlendirilmiş turistik ürün ve hizmetlerin sunumu, şehir gelişimi ve kültürel mirasa duyulan ilginin artması başat faktörler olarak sıralanabilir. Ayrıca insanların daha kısa tatiller yapmaya başlaması ve hareketlilik imkânlarının artmış olması şehir turizminin yapısal gelişimin hızlandıran başlıca etkenlerdir 7. Yukarıdaki tanımlamalarla birlikte şehir turizmi barınma (konaklama) yerlerine ait birincil ve ikincil kaynakların cazibesine bağlıdır. Doğal kaynaklar (iklim, peyzaj, ekosistemler), kültürel kaynaklar (kentsel miras, sanat, arkeolojik de ğerler, gelenekler, bilimsel değerler, folklorik sanatlar, alt-kültürel biçimler), sosyal kaynaklar (sosyo-demografik özelliklerle birlikte potansiyel turizm girişimcileri, yetenekler, mali sermaye, bilgi birikimi, sağlık – çevre – mülk koruma sistemi, yerel topluluk eğilimleri vs.). turist konaklama yerleri ikincil kaynaklar da sağlarlar: barınma sektörü (otel, motel, kamping, konuk evleri vs.), yemek sektörü (café, lokantalar, bistro vs.), seyahat düzenleme sektörü (acentalar, tur operatörleri vs.), taşıma sektörü (havayolu, bot, tren, otobüs, vs.), e ğlence sektörü (oyun ve dans salonları vs.), bilgilendirme sektörü (turizm enformasyon şebekesi) ve tamamlayıcı hizmetler, servisler ve servis altyapısı8. Öğrenmenin ve öğretmenin etkili olduğu saha da kaynaklar kadar önemlilik arz etmektedir. Taraflar aras ındaki uyumluluğun şehrin potansiyelini ortaya koymada katkısı çok büyüktür. 3 http://www.euractiv.com.tr/turizm/link-dossier/turizmde-yeni-trendler-turkiye-ve-abnin-bakisi http://www.pch.gc.ca/pc-ch/pubs/tourism/documents/2006-05/4_e.cfm http://doi.wiley.com/10.1002/1520-6874(200007/08)42:4%3C409::AID-TIE4%3E3.0.CO;2-F 6 http://www.icomos.org/australia/images/pdf/ICOMOS%20International%20Cultural%20Tourism%20Charter%20(English).pdf 7 http://ec.europa.eu/enterprise/library/lib-tourism/iqm-summary/urban_en.pdf 8 http://www.akdeniz.edu.tr/muhfak/cevre/coastlearn-r/tourism/st-word.doc, Erişim Tarihi 29/02/2008 4 5 7 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJE YARIŞMASI - 2008 TÜRKİYE’DE ŞEHİR TURİZMİNİN: DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI - ÖĞRENEN TURİZM BÖLGELERİ YAKLAŞIMI Sosyal kaynaklar (sosyo-demografik özelliklerle birlikte potansiyel turizm girişimcileri, yetenekler, mali sermaye, bilgi birikimi, sağlık – çevre – mülk koruma sistemi, yerel topluluk eğilimleri vs.) Turizm, barınma (konaklama) yerlerine ait birincil kaynaklar Doğal kaynaklar (iklim, peyzaj, ekosistemler) Kültürel kaynaklar (kentsel miras, sanat, arkeolojik değerler, gelenekler, bilimsel değerler, folklorik sanatlar, alt-kültürel biçimler) Turizm, barınma (konaklama) yerlerine ait ikincil kaynaklar Eğlence sektörü (Oyun ve dans salonları vs.) Barınma sektörü (otel, motel, kamping, konuk evleri vs.) Bilgilendirme sektörü (turizm enformasyon şebekesi) Yemek sektörü (café, lokantalar, bistro vs.) Tamamlayıcı hizmetler, servisler ve servis altyapısı Seyahat düzenleme sektörü (acentalar, tur operatörleri vs.) Taşıma sektörü (havayolu, bot, tren, otobüs, vs.) Şekil.1 Turizm, Barınma(konaklama) Yerlerine Ait Kaynaklar Kaynakça:http://www.akdeniz.edu.tr/muhfak/cevre/coastlearn-r/tourism/st-word.doc,Erişim T.:29/09/2008 Paydaşlar arasındaki bu etkileşimin olumlu ve olumsuz yönlerinin oluşturan, fiziksel, sosyo-kültürel, psikolojik ve politik olarak şehir turizmin etkilerini tanımlayan temel bir çatı oluşturmuştur. Pek çok durumda bu tablo, turizmin sosyal ve çevresel etkilerini özetlemektedir. (Şekil.1) Şekil.2 Turizm Sektörü Paydaşlarının Sınıflandırılması Kaynak: Sillence, Gordon(2005), “A Handbook on How To Set Up Tourism Learning Areas”, Developing Thematic Destination-Level and Regional Tourism Knowledge Network, European Commision, Ecotrans the European Network for Tourism and Sustainable Development 8 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJE YARIŞMASI - 2008 TÜRKİYE’DE ŞEHİR TURİZMİNİN: DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI - ÖĞRENEN TURİZM BÖLGELERİ YAKLAŞIMI Öte yandan turizm sahasına inildiğinde, sürdürülebilir turizm yönetimi, sürdürülebilir turizm politikaları, planlaması ve gelişmesi, rekabet avantajları, sürdürülebilir turizminde desteklenen faktör ve kaynaklar, karşılaştırmalı üstünlükler, insan kaynakları, fiziksel kaynaklar, bilgi kaynakları, altyapı, tarihi ve kültürel kaynaklar, ölçek ekonomileri ile ilgili gelişmelerin şehirde, kırsal alanda ve doğal ortamda alternatif faaliyetleri ve ilgili motivasyonları tespit edilmektedir. (Tablo.1) Tablo 1: Alternatif Seyahatler ve Motivasyonlar Şehirde Kırsal Doğal Alternatif Aktiviteler İlgili Motivasyonlar Müzeler Yenilik, çeşitlilik, keşif, otantik olma, özgünlük, eğitim. Sanat Galerileri Kültürel Miras Duygu, güzellik, ayrıcalık, özgünlük, otantik olma, eğitim Atmosfer, ambiyans, otantikliğin algılanması, keşif, eğitim Sanat ve Topluluk Festivalleri Sanat Performansı Otantiklik, duygu, kaçış duygusu, kaçış Kültürel (Etnik) Gezi Spor Turizmi Kültürel (Etnik) Gezi Sanat ve Topluluk Festivalleri Kültürel Miras Macera gezisi Sağlık turizmi Spor Turizmi Doğa-merkezli turizm Macera gezisi Otantiklik, özgünlük, sosyal temas, yenilik, eğitim İzleme, fiziksel dinçliğin artması, sosyal Temas Otantiklik, özgünlük, sosyal temas, yenilik, eğitim Otantiklik, duygu, kaçış atmosfer, ambiyans, otantikliğin algılanması, keşif, Eğitim Risk arama, kendini keşfetme, kendini gerçekleştirme, doğayla temas, sosyal Temas Fiziksel iyiliğin geliştirilmesi Fiziksel iyiliğin geliştirilmesi, sosyal temas Doğayla ve kırsal çevreyle temas, sosyal temas, keşif Doğayla temas, keşif, bilgi, eğitim, bilimsel merak Risk arama, kendini keşif, kendini gerçekleştirme, doğayla temas, sosyal Temas Kaynak: DİNÇER Füsun İ., “Özel İlgi Turizminin Önemi”, Turizm Aktüel, Yıl:1, Sayı:6, 1997b, ss.30-33. Tablo.1’de, turizmin söz konusu etkileri fiziksel, çevresel, sosyal /kültürel, psikolojik, politik ve yönetimsel ana başlıkları altında kısaca vurgulanmıştır. Yukarıda kaynakları ve genel çerçevesi sunulan şehir turizminin sürdürülebilirliği ve öğrenme aşamalarının nasıl rekabete kanalize edilebileceğine ve rekabet gücünü yükseltileceğine dönük temel kavramlardan; Şehir turizminin tanımı, Sürdürülebilir turizm, Öğrenen Şehirler, Yaşam boyu öğrenme ve Şehir Turizminin gelişmesi ve şekillenmesi açısından rekabet gücünü arttırıcı temel gelişmeler incelenecektir. 9 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJE YARIŞMASI - 2008 TÜRKİYE’DE ŞEHİR TURİZMİNİN: DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI - ÖĞRENEN TURİZM BÖLGELERİ YAKLAŞIMI Tablo.2 Turizmin Etkilerine İlişkin Kavramsal Bir Çatı Etkinin Tipi Olumlu Olumsuz Fiziksel / Çevresel Yeni Fırsatların Yaratılması Yerel Alt-Yapının Geliştirilmesi Mirasın Korunması Çevresel tahrip, doğal süreçlerde değişiklik, tarımsal kirlilik, mirasın korunamaması, kirlilik Sosyal / Kültürel Bölgesel ve yerel tutum ve değerlerin Ticari kaygıların ön plana çıkması, arkadaşlık güçlenmesi bağlarının zayıflaması, suç oranlarında artış, sosyal bozulma, toplum yapısındaki değişiklik Psikolojik Yerel Gurur ve Topluluk ruhunda yükseliş Ev sahibi ülke ile ilgili olarak savunmaya yönelik Yerel Olmayan Algıların Farkına tutum ve davranışlara doğru eğilim, ziyaretçiler ve Varılmasında Artış sürekli o bölgede yaşayanlar arasında yanlış anlamaların neden olduğu değişik derecelerdeki düşmanlıkların yüksek olasılıkla ortaya çıkması Politik, Yönetimsel Bölge ve değerlerin tanınmışlığının artması uluslararası Politik elitin hırslarını tatin için, yerel nüfusun ekonomik olarak sömürülmesi Kaynak : SHORT,Gerald. (1994 ). Attitudes of Tourism Tourism Planners: implications for Human Resource Development, Tourism Management, 15(6):444-450. 1.2. Öğrenen Şehirler, Yaşam Boyu Öğrenme ve Sürdürülebilirlik Öğrenen şehir; önemli değişimler geçiren küreselleşen bir ortamda, gelişen diğer şehirlere göre geride kalmayı önleyecek ve kendi kendine değişen ortama uyum sağlanmasına yardımcı olacak, süreklilik gösteren öğrenme çabalarını ahenk içinde icra eden bir şehir (bölge) özelliğindedir. Öğrenen şehirler, global değişimlere bilim ve teknoloji alanındaki gelişmeleri kullanıp, süreklilik arz eden bir öğrenme süreci içinde ulusal ve/veya bölgesel anlamda diğer ülke/şehir/bölgelere göre daha ileride olabilmeyi sa ğlayan bir uygulama ve/veya sistemdir. 9 Şekil.3 Öğrenen Bölge Süreci Kaynak: Moles V. J., (1999) “Learning Region”, an alternative for enlancing the economic and social dimension in tourist ares, Some Reflections, European Commission, Working Group B on “Tourism and Employment” 9 Blunket, David, (1998). Toolkit Practice Progress And Value: Learning Communities, Assessing The Value They Add. M. 10 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJE YARIŞMASI - 2008 TÜRKİYE’DE ŞEHİR TURİZMİNİN: DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI - ÖĞRENEN TURİZM BÖLGELERİ YAKLAŞIMI Tipik bir öğrenen şehir/bölge/kasaba; geniş bir ilgi alanına sahip aktif katılım gösteren ortaklar aracılığıyla başarılı olabilecektir. Bu anlamda geniş ilgi alanına sahip muhtemel aktif ortaklar şu şekilde özetlenebilir : 10 · · · · Toplumsal örgütlerde ve ticari birliklerde üye olarak çal ışan bireyler, Her düzeyde eğitim verebilecek olan kişi veya kurumlar, Her sektörde farklı büyüklükteki kurum, kuruluş ve organizasyonlarda çalışanlar, Anahtar konumundaki kurum ve kuruluşlar (yerel yönetimler, ticaret ve sanayi odalar ı, işletme örgütlenmeleri, bölgesel kalkınma ajansları, bölgesel örgütlenmeler vb. gibi). Öğrenen şehir, yerine ya da büyüklüğüne bakılmaksızın bir şehir, bölge, toplum ya da bir kuruluş olabilir. Öğrenmenin değerinin algılanmasında, kültürel değişimin sağlanmasında sosyal ve kurumsal ilişkilerin gücü kullanılır. Bu açıdan bakıldığında, öğrenmenin iki farklı boyutu söz konusudur: Birincisi, formel ya da informel e ğitimden geçmek suretiyle, kişilerin bilgi, beceri ve anlama yeteneği gibi nitelikleri edinimini ifade eden “bireysel ö ğrenme”dir. İkincisi ise, organizasyonların yani; firmalar, eğitim ve araştırma kurumları, gönüllü kuruluşlar v.b.lerinin kendi içlerinde ya da aralarında olan “kolektif” ya da “kurumsal” öğrenmedir11. Bunun yanı sıra öğrenme piramidini incelediğimizde ilk göze çarpan başkalarına öğretmek, yaparak öğrenmek ya da deneyimlerle öğrenmek ve tartışma grupları şeklinde öğrenmenin yarıdan fazlasını veren ve bellekte tutulmasını sağlayan yöntemler olduğu görülmektedir. Şekil.4 Öğrenme Piramidi Kaynak: National Training Laboratories Bethel, Mainehttp://www.mkbergman.com/?p=225, Erişim Tarihi: Eylül 2008 10 Önal Yıldırım B., Düzakın E., Çiftçi H.(2006), “Ekonomik Büyümenin Yükselen Değeri”, Kare yayınları, ISBN 975 8980 39 4, Haziran 2006, İstanbul Öğrenen şehirler, öğrenmeyi, toplumun bütün kesimlerini içine alan sosyal birleşmenin, yeniden oluşumun ve ekonomik gelişmenin sağlanmasında bir araç olarak kullanır. Öğrenen şehirler; 21. yüzyılın bilgi toplumlarına, inkübatörler (ilk gelişme merkezleri) ve yönlendiriciler olarak hizmet eden, gerekli kaynakların, kurumsal yapıların, modern teknolojilerin ve karmaşık değerlerin doğru karmasını 11 sunabilen yapılanmalardır . Öğrenen turizm bölgeleri yaklaşımı ile; tek amaca yönelik bir ortaklık yapısının oluşturulması, destinasyon için kalitenin yükseltilmesi ve zamanında bilgi akışının sağlanması, bölgeye ait ileri düzeyde öğrenmenin sağlanması, turizm açısından kaliteli ürün ve hizmet yaratılması, bölgenin tanıtımı açısından yenilikçi bakış açılarının ortaya çıkarılması, bölgenin rekabetçi yapısının artırılması, bölgenin daha bağımsız bir yapıya kavuşturulması, daha esnek çalışma ortamlarının oluşturulması, değişen teknolojiyle farklı çalışma ortamlarının oluşturulması, küresel ortam ve değişimlere yönelik uygun stratejiler geliştirilmesi ve tam bilgiye ulaşmak suretiyle destinasyon bazında hayat kalitesini yükseltme olanağına ulaşılması sağlanabilmektedir. Tüm bu açıklamalar turizm tabanlı sürdürülebilir kalkınma için “Öğrenen Turizm Bölgeleri” yaklaşımının önemli bir araç olabileceği düşüncesini güçlendirmektedir. 11 11 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJE YARIŞMASI - 2008 TÜRKİYE’DE ŞEHİR TURİZMİNİN: DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI - ÖĞRENEN TURİZM BÖLGELERİ YAKLAŞIMI Şekil.5 Öğrenme Pazarının Yapılandırılması Kaynak: Sillence, Gordon(2005), “A Handbook on How To Set Up Tourism Learning Areas”, Developing Thematic Destination-Level and Regional Tourism Knowledge Network, European Commision, Ecotrans the European Network for Tourism and Sustainable Development kaynağında tarafımızca Türkçe’ye çevrilerek hazırlanmıştır. Öğrenme piramidin de yer alan öncelikli alanlar ya da ö ğrenen turizm kentleri; turizm tabanlı sürdürülebilir kalkınma aracı olarak bir öğrenen turizm bölgesi oluşturabilmek için, izlenmesi gereken üç aşamalı süreç alt başlıklar da dahil olacak şekilde aşağıdaki gibi özetlenebilir 12: Tablo.3 Öğrenen Turizm Bölgeleri oluşturma aşamaları Birinci Aşama: Başlangıç İkinci Aşama: Koordinasyon Üçüncü Aşama: Gelişme/Kalkınma · · · · · · · · · · · · · · · · · Kavram ve tanımlamaları anlamak, İhtiyaçlar ve imkanları belirlemek, Gayriresmi ilkel bir profil çıkarmak, Açıklayıcı materyaller hazırlamak, Anahtar konumundaki ilgililerin listesini çıkarmak, Çalışma semineri için çağrıda bulunmak Bir koordinasyon prosesinde anlaşmak, Bir çalışma grubu oluşturmak, Bir çalışma planı geliştirmek, Öğrenme deneyimlerini sunanların ve bundan yararlanabilecek olan müşterilerin listesini geliştirmek, Bölgesel öğrenme deneyimi teklifleri, Bir web sitesi portalı geliştirmek, Bir işbirliği protokolü (tutanağı) hazırlamak, Derinlemesine bir bölgesel profilin çizmek/belirlemek, Operasyonel bir çatı (framework) oluşturmak, Öğrenen bölgeye ait ilerlemeleri açıklamak/ifşa etmek, Öğrenen bölge kapsamında kalite kontrollerini yapmak. Kaynak:http//:www.alphait.se/westswedenfil/2004121 5153955_154imc5.pdf. A Handbook on How to Set Up Tourism Learning Areas, Developing Thematic, Destination-level and Regional Tourism Knowledge Networks, European Commission, erişim tarihi: Ekim 2008. 12 Reis Selçuk Yomralıoglu Tahsin(1999), “Tematik Bilgi Tabanlı Kent Bilgi Sistemi Uygulaması : Trabzon Örneği” Yerel Yönetimlerde Kent Bilgi Sistemi Uygulamaları Sempozyumu, 1999 KTÜ, Trabzon 12 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJE YARIŞMASI - 2008 TÜRKİYE’DE ŞEHİR TURİZMİNİN: DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI - ÖĞRENEN TURİZM BÖLGELERİ YAKLAŞIMI Yukarıda açıklanmaya çalışılan üç aşamalı süreç doğru bir biçimde izlenecek olursa verimli ve etkin çalışabilecek bir öğrenen turizm bölgesi oluşumu gerçekleştirilebilecektir. Bu bağlamda, turizm tabanlı sürdürülebilir kalkınmanın sağlanması konusunda önemli mesafeler alınmış olacaktır. Bütün bunların yanı sıra Bilgiye Dayalı Ekonomiye (knowledge based economy) geçişte ortaya çıkan Değişikliklere anında uyum gösteren kentler daha uzun soluklu turlara davetiye çıkartıp rekabet gücünü arttıran şehirler olarak yerini üst sıralara taşımaktadır. Aksi durumda asimetrik enformasyonun sonucunda düzgün işlemeyen bir şehir turizmi görüntüsü dönülmez hatalar do ğurmaktadır. Tablo.4 Bilgiye Dayalı Ekonomiye Geçişte Ortaya Çıkan Değişiklikler KİTLE ÜRETİMİ Ulus/Bölge/Şehir REKABET EDEBİLMENİN TEMEL PRENSİBİ ÜRETİM SİSTEMİ İNSAN ALTYAPISI FİZİKSEL/ İLETİŞİM ALTYAPISI ENDÜSTRİYEL YÖNETİM SİSTEMİ ÖĞRENEN Ulus/Bölge/Şehir Doğal kaynaklara dayanan karşılaştırmalı üstünlük, Fiziksel üstünlük Bilginin yaratılmasına dayanan, doğrulanabilen üstünlük Sürekli iyileştirme Kalite üretimi Değer kaynağı olarak fiziksel işgücü Buluşun ve üretimin ayrılması Bilgi esaslı (yönetimli)üretim Sürekli yaratma Değer kaynağı olarak bilgi Buluşun ve üretimin bileşimi, sentezi Düşük kalifiye, düşük maliyetli Çalışanın etkinliğini ve prodüktivitesini en çoklama Durağan iş eğitimi Kalifiye (seçkin) Yerel yönelimli Bilgi işçileri İnsan kaynağını sürekli iyileştirme Sürekli eğitim Muhalif ilişkiler Emir ve kontrolü düzenleyici çatı Karşılıklı bağımlı ilişkiler Organizasyon (şebeke/network) Esnek düzenleyici çatı Global yönelimli Elektronik veri değişimi Kaynak: Önal Yıldırım B., Düzakın E., Çiftçi H.(2006), “Ekonomik Büyümenin Yükselen Değeri”, Kare yayınları, ISBN 975 8980 39 4, Haziran 2006, İstanbul Bu sebepten dolayı “Kente ilişkin bilgilerin bir araya getirilerek, konuma ba ğlı olarak sorgulanması ve mekan ile ilişkilendirilmesi, günümüzde oluşturulmaya çalışılan Kent Bilgi Sistemlerinin temel fonksiyonlarından biridir. Böylece kente ait konum bilgileri daha düzenli derlenmekte ve bunun neticesinde kent hakk ında sağlıklı bilgi edinilmektedir. Özellikle kent bünyesindeki farklı kurumlar arasındaki bilgi akışı daha verimli hale geldiğinden, kentin ileriye dönük planlama faaliyetleri ve temel sorunlar ına çözüm teşkil edecek yaklaşımlar önceden ortaya konabilmekte ve geli şmeler daha düzenli olmaktadır”13. Uzun solukluluğu esas alan bu düzenlilikler Öğrenen şehirlerin, birbiri ile bağlantılı iki temel amacı olan yaşam boyu öğrenmeyi desteklemek, Sosyal ve ekonomik yeniden yapılanma oluşumlarının nasıl gerçekleştirileceğini öğrenmeye de yardım etmektedir. 13 Reis Selçuk Yomralıoglu Tahsin(1999), “Tematik Bilgi Tabanlı Kent Bilgi Sistemi Uygulaması : Trabzon Örneği” Yerel Yönetimlerde Kent Bilgi Sistemi Uygulamaları Sempozyumu, 1999 KTÜ, Trabzon 13 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJE YARIŞMASI - 2008 TÜRKİYE’DE ŞEHİR TURİZMİNİN: DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI - ÖĞRENEN TURİZM BÖLGELERİ YAKLAŞIMI Şekil.6 Öğrenme Alanı Süreci Kaynak: Sillence, Gordon(2005), “A Handbook on How To Set Up Tourism Learning Areas”, Developing Thematic DestinationLevel and Regional Tourism Knowledge Network, European Commision, Ecotrans the European Network for Tourism and Sustainable Development kaynağında tarafımızca Türkçe’ye çevrilerek hazırlanmıştır. Yerel ve global pazarlarda varolabilmek için, bireylerin ve kurulu şların, özelliklerini ve yeteneklerini artırmak, bilgilerinin kalitesini yükseltmek, değişimin doğası gereği bir zorunluluktur. Bu nedenle, ilgili tarafların öğrenme sürecine dahil olmaları için cesaretlendirilmeleri gereklilik arz etmektedir. Ya şamboyuluğun iktisadi, toplumsal/kültürel ve çevresel boyut diyalektikliği sürece şemada görüldüğü gibi hız ve esneklik katacaktır. Şekil.7 Yaşamboyu Öğrenmenin Bileşenleri Kaynak : Ron Faris, Ph. D., President, Golden Horizon Ventures ,Learning Cities: Lessons Learned, Learning Communities: Suffusing Learning into Sectoral Policy and Practice and Mobilizing Learning Resources in a Knowledge-based Economy and Society. 14 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJE YARIŞMASI - 2008 TÜRKİYE’DE ŞEHİR TURİZMİNİN: DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI - ÖĞRENEN TURİZM BÖLGELERİ YAKLAŞIMI Şekil.7’de oturduğu temel unsurlar anlatılan “Yaşam boyu öğrenme” anlayışının paralelinde tasarlanan “Öğrenen turizm bölgesinin” 10 özelli ği şu şekilde özetlenebilir14: 1. 2. 3. 4. Şehir turizminde öğrenme hayat boyu sürecek bir faaliyet olarak kabul edilmelidir. Öğrenme sürecine dahil olanlar kendi geli şimleri için şehir turizminde sorumluluk almalıdırlar. Değerleme bir başarısızlıktan çok bir gelişmeye/ilerlemeye işaret etmelidir. Yetenek/yeterlilik, kişisel ve bir değerin parçası biçiminde, takım çalışmasıyla bilgiye ulaşmak suretiyle şehir turizmi değerlenecektir. 5. Şehir turizminde öğrenme; performansı artırmaya yönelik olarak birlikte çalışan herkesin yani anahtar işverenler, işgörenler ve iş ortamı ve toplumun diğer kesimleri arasındaki bir ortaklıktır. Yukarıdaki mevcut 5 ilkeye “Avrupa Yaşam Boyu Öğrenme İnisiyatifi” 5 ilke daha eklemiştir: 6. Herkes diğerlerinin öğrenmesine katkıda bulunmak için bazı sorumluluklar almayı kabul etmelidir. 7. Erkekler, kadınlar ve toplumun bir parçası olan engelli insanların öğrenme fırsatlarına ulaşabilmelerinde eşitlik sağlanmalıdır. 8. Öğrenme kavramı, içinde eğlence ve ödülü beraberinde bar ındıran bir yaratıcılık faaliyetidir. 9. Öğrenme daha geniş bakış açısını, zihnin açılmasını, daha toleranslı olmayı, diğer kültürlere, ırklara, geleneklere vb.lerine daha anlay ışlı ve saygılı olmayı içerir. 10. Öğrenme bireysel olarak, aile içinde, toplumda ve Dünya genelinde büyük ölçüde önemi bilinen bir kavramdır. Şekil.8 Bütünleşik yaşam boyu öğrenme toplumu Kaynak:Longworth, N. (1999). Lifelong Learning at Work – Learning Cities for Learning Century.London: Kogan Page 14 Longworth, Norman, (2002). Creating Lifelong Learning Cities, Towns And Regions The Local And Regional Dimension Of Lifelong Learning, A European Policy Paper From The TELS Project Towards A European Learning Society Financed Under The Socrates Programme. Lundberg, Donald E., (1993). International travel and tourism (2.Baskı). New York. John Wiley & Sons Inc. 15 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJE YARIŞMASI - 2008 TÜRKİYE’DE ŞEHİR TURİZMİNİN: DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI - ÖĞRENEN TURİZM BÖLGELERİ YAKLAŞIMI Kalkınmayı ve bilgiyi yayan bütün ortaklar–kamu otoriteleri (idareleri), özel giri şimciler, eğitim ve araştırma kurumları, yerel organizasyonlar v.b.- açık ve devamlı uzlaşma kültürüne sahip olmalıdır. Onların düşüncesi, kimliği ve güveni, değerlerin paylaşılması ve ağların yaygınlaştırılması açısından itici güçtür. Bu da sosyal sermaye olarak tan ımlanabilir ve öğrenen şehrin işlerliği açısından önemlidir. Bu açıdan öğrenen kent toplumunun toplumsal sektörel ortaklıkları, işbirlikçiliği girdi ve çıktılar açısından değerlendirilip öğrenmeye katkı sağlayacaktır. (Şekil.8 ve Şekil.9) Şekil.9 Sürdürülebilir Turizminin Rekabet Gücü Esasları Kaynak: McIntosh, R.W.; Goeldner, C.R.; Ritchie, J.R.B. (1995). Tourism: Principles, Practices, Philosophies, 7th edn. New York: Wiley. Özetle mükemmel sürdürülebilir turizmi için gerekenlerde öne ç ıkan en önemli hususlar eğitim, ekonomik ve teknolojik altyapı ve beşeri sermaye diye adlandırılan bireye yatırım hususlarıdır. Bununla birlikte, Wight(1994), Lindberg and Hawkins(1993), R.K.Blamey(2003) çalışmalarında R.K.Blamey(2003),sürdürülebilir turizm kalk ınmasında etkili olan çevresel prensipleri ortaya koymuş özellikle modern turizm için bilimsel araştırmaları, ekosistemin korunmasını, kırsal toplum çıkarlarını, azgelişmiş ülkelerde kalkınma ilerleme hamleleri, ekolojik ve kültürel duyarl ılığın korunması, sosyal bilinç eksikliğinden kaynaklanan seyahat endüstri korkular ı, turizmin dünya barışına sağlayacağı katkıları incelemiştir. Lindberg and Hawkins(1993), R.K.Blamey(2003)ise çevresel etkilerin kaynakları güçlendirmesi gerektiğini, yerel toplum ve endüstri için kaynakların uzun dönem yararlarını, katılımcılığı, yerel toplumlar, devlet ve devlet dışı STK’lar, endüstri ve turistler de dahil olmak üzere bütün kesimlerde eğitimi ön planda tutmak, ortaklık kavramını bu kesimlere benimsetmek, ahlaki ve etik sorumluluk çerçevesinde davran ışları doğal ve kültürel çevreye aşılamak, sürdürülebilir turizmin ilkelerini vermektedir. Bu tematik öğeler çerçevesinde Öğrenen Şehrin Özelliklerini incelediğimizde; Öğrenen bölgeler “işin ve eğitimin ağlarla birbirine bağlanması” ya da öğrenme yeteneğinin geliştirilmesi olarak tanımlanabilir. Buradaki öğrenme yalnızca bireysel öğrenmenin geliştirilmesi değil aynı zamanda bölgesel gelişmedir. Öğrenme süreci bireysel öğrenmeden bölgesel öğrenmeye giden ve süreç boyunca bölgedeki sürekli geli şimi 16 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJE YARIŞMASI - 2008 TÜRKİYE’DE ŞEHİR TURİZMİNİN: DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI - ÖĞRENEN TURİZM BÖLGELERİ YAKLAŞIMI zorunlu kılan bir faaliyettir. Karmaşık bir sistem olarak öğrenen bölge, bölgenin kendi potansiyelini, yeteneğini ve yönetim yapısını geliştirmesidir. Gelişim sadece aktörlerde değil aynı zamanda bölgenin çevresi, bölgesel yapının üst ve alt inşasında ve bilgi yoğun ortaklıklar oluşturmayı içerir. Kısaca sabit, durağan yapıların açılmasına ve harekete geçirilmesine çalışır”15. Öğrenen şehrin özellikleri aşağıda tabloda yer almaktadır. Tablo.5 Öğrenen Şehrin Özellikleri L Liderlik (Leadership) E İstihdam ve İstihdamEdilebilirlik (Employment and Employability) A Arzu ve İstek (Aspirations) R Kaynaklar (Resources) N Ağlar (Networks) I Bilgi (Information) N İstek ve ihtiyaçlar (Needs and Requirements) G Büyüme (Growth) C I Değişim Yönetimi (Change Management) Yatırım (Investment) T Teknoloji (Technology) I Bağlılık ve İlgi (Involvement) E Çevre (Environment) Aile Stratejileri (Strategies for the family) S Toplumun bütünü için öğrenme kursları, öğreten kalkınma stratejileri, liderlik gibi becerileri, öğrenen danışma kursları, liderliğin geliştirilmesi için öğreten kalkınma stratejileri ile ilgili bağlantı (Link) İstihdam edilebilir bütün halkın yetenek ve becerilerini ortaya koymak için planlar yapılmasının etkileri (Effects) Bütün yaştaki vatandaşların kişisel öğrenme sürecine girmesini teşvik stratejileriyle öğrenme planlarının uygulanmasına dönük danışman ve rehber aktiviteleri (Activates) Kamu ve özel sektör arasında karşılıklı fayda sağlayan ortaklıklar kurularak insan kaynakları gibi toplumsal fayda sağlayabilen kaynakları tam kapasite ile kullanıma ilişkin kaynakları harekete geçirmek (Releases) Yerel, ulusal ve uluslar arası dini inançları bütün ırk ve yaşlarda vatandaşlık bağını projeler aracılığıyla öğrenen ağlarla beslemek (Nourishes) Yenilikçi stratejileri ve öğrenmeyi ilerletmek için proaktif reklam kampanyalarıyla, rehberlerle bilgileri yaymak ve ögrenmeye katılımı artırmak (Increases participation in learning) Bütün vatandaşların öğrenme isteklerini ve onların isteklerini tatmin edici fırsatları proaktif olarak denetlemek ve öğrenen kültürlerini geliştirmek (Nurtures a culture of learning) Diğer öğrenen toplumlarla birlikte yenilikçi projeler ve bireyin yeteneklerinin geliştirilmesini sağlayacak zengin stratejiler üretmek (Generates) Dünyadaki hızlı gelişmelerden korkmadan ve pozitif düşünceyi bireylere kazandırıcı programlar geliştirmek (Cultivates programmes) Karşı şubelerin finansal stratejileri için öğrenme stratejileri ile bağlantı sağlayarak geleceği etkilemek (Influences the future) Yeni öğrenen teknolojilerin etkin kullanımı ve modern öğrenme merkezi içinde şehirlerde büyük dönüşüm (Transforms the city into a modern centre of learning) Bireylerin, becerilerinin altyapısını kuran kültüre ve şehir hayatına dönük bilgi, yetenek ve becerilerine ve onların sahip olduğu diğer unsurlara katkı sağlayacak konularda etki etmek (Inspires) İyi bakılmış pozitif bir çevre anlayışına bireyleri yöneltmek ve buna uygun enerji programları yapabilmek (Energises programmes) Öğrenmeyi alışkanlık haline getirip ilerletmek için öğrenen festivallere, pazarlara ve eğlence yerlerine toplumsal canlılık kazandırmak (Stimulates) Kaynak: Newtels, 2000,Akt. Önal Yıldırım B., Düzakın E., Çiftçi H.(2006), “Ekonomik Büyümenin Yükselen Değeri”, Kare yayınları, ISBN 975 8980 39 4, Haziran 2006, İstanbul 15 Altınok,S.; Birol Mercan; Nuri Baltacı, (2004). Öğrenen Bölgeler: Bölgesel Kalkınmada Ortak Bilgi Kullanımı. 17 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJE YARIŞMASI - 2008 TÜRKİYE’DE ŞEHİR TURİZMİNİN: DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI - ÖĞRENEN TURİZM BÖLGELERİ YAKLAŞIMI Öğrenen şehir/bölge sistemi belirli bir gelişme göstermesinin ardından; 1990’ların sonu 2000’lerin başlarından itibaren özellikle Avrupa Birliği bölgesinde turizm tabanlı bölgesel kalkınma aracı olarak “Öğrenen Turizm Bölgesi” kavramı ortaya çıkmıştır. Bu yaklaşımın özellikle turizmin farklı çekiciliklerine sahip ülkeler açısından büyük önem taşıdığı düşünülmektedir. Bu bağlamda, Türkiye’nin de önemli turizm çekiciliklerine sahip oldu ğu ve bu sektörden önemli ekonomik katkılar sağlaması beklendiği düşünüldüğünde “Öğrenen Turizm Bölgesi” kavramının bir bölgesel kalkınma aracı olarak irdelenmesi ile önemi daha iyi anlaşılmış olacaktır. AB üye ülkelerinde öğrenen şehir/bölge kavramı geliştirilerek, turizm tabanlı kalkınmaya dayanan öğrenen turizm bölgeleri yaklaşımı ortaya çıkmıştır. Öğrenen turizm bölgesi yaklaşımı 1990’ların sonu ve 2000’lerin başlarından itibaren Avrupa Birliği (AB) ülkelerinde daha ciddi ele alınan bir araştırma konusu olmuş ve özellikle 2004 yılı sonunda bu konuyla ilgili bir el kitabı yayınlanmıştır. AB turizm potansiyeli olan üye ülkelerdeki bölgeler için ö ğrenen turizm bölgesi yaklaşımını önermekte ve desteklemektedir. Şekil.10 AB’nin Öğrenen Turizm Süreci İçin Yol Haritası Kaynak: Sillence, Gordon(2005), “A Handbook on How To Set Up Tourism Learning Areas”, Developing Thematic Destination-Level and Regional Tourism Knowledge Network, European Commision, Ecotrans the European Network for Tourism and Sustainable Development kaynağında tarafımızca Türkçe’ye çevrilerek hazırlanmıştır. Öğrenmeyi, toplumun bütün kesimlerini içine alan sosyal birle şmenin, yeniden oluşumun ve ekonomik gelişmenin sağlanmasında bir yol olarak kullanmak mümkündür. Buna örnek bir yol haritası yukarıda AB’de Öğrenen bölgeler yol haritası olarak sunulmuştur. (Bölümle ilgili daha fazla bilgi için Ek1. “Şehir Turizm Literatürü (Yayın ve Kitaplar), Ek2. “Şehir Turizminde Rekabet”, Ek3. “Şehir Turizminin Tarihçesi” ve Ek4. “Öğrenen Şehirlerin Temel Unsurları” incelenebilir.) 18 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJE YARIŞMASI - 2008 TÜRKİYE’DE ŞEHİR TURİZMİNİN: DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI - ÖĞRENEN TURİZM BÖLGELERİ YAKLAŞIMI İkinci Bölüm Şehir Turizmi’nin Yarını Yeni turizm ışığında artık kitlesellikten bireyselliğe dönük açılımlar destek görmektedir. Turizmde çevre, sosyal sorumluluk, sessizlik, yavaşlık ve kısa tatiller öne çıkmaktadır. Unutulmaya yüz tutmuş gelenekler ve yaşam biçimlerinin yeniden canlandırılması özellikle Avrupa’nın güneyinde şehir turizmini canlandıran önemli bir yaklaşımdır. İtalyanların kullandığı ve günümüzün hızlı beslenme tarzına (fast food) bir tepki olarak geli ştirilen “yavaş yemek” (slow food) girişimi, dünya çapında 80.000’in üzerinde -35.000’i İtalya’da olmak üzere- destekçisi bulunan uluslar aras ı bir harekete dönüşmüştür. Mutfak mirasının korunması, yavaşlamak, dinlenmek ve misafirperverlik olguları üzerine kurulu bu “yavaş yemek” yaklaşımı beraberinde “yavaş şehirler” konseptini getirmiştir. Bu yavaşlama anlayışının temel hedefleri şunlardır:16 Şehirlerin kendine has niteliklerini ve şehir dokusunu, çevresel politikalar geli ştirip uygulayarak korumak ve geliştirmek, Kültürel mirasdan gelen ve bölgeyi di ğerlerinden farklılaştıran geleneksel üretim tarzlarının korunması, sürdürülebilirliğinin sağlanması, Şehir kaynaklarından -kültürel miras, tarihi doku, etnik çe şitlilik vb.- kapsamlı bir biçimde faydalanılmasını engelleyen fiziksel ve kültürel engellerden, önyarg ılardan kurtulmasının sağlanarak yerel toplumun misafirperverli ğinin sunulması. Yeni turizm anlayışı şehir turizmini de farklılaştırmaya başlamıştır. Daha önceleri kent içinde yer alan müze, anıtları, tarihi ve doğal mekanları, çeşitli turistik etkinlikleri kapsayan “şehir turizmi” artık kapsamını genişletmiştir. Yeni turist artık destinasyonun sabit turistik ürün ve hizmetlerinin dışına çıkıp yerel kültürle bütünleşmek istemektedir. Deneyimlere ve öğrenmeye daha açık olan yeni turist özgün olanı yerinde görmek ve yaşamak taraftarıdır. Artık pazarlama stratejileri ülkelere odaklanmak yerine bölgeleri ve kentler, kasabalar ı ve köyleri baz almaktadır. Ülke vurgusu yerine daha küçük birimlerde ama derinlemesine konumlandırma çalışmaları yürütülmektedir. Yerleşim merkezleri büyüklerinden ziyade sunduğu turistik varlıkları ile öne çıkmaktadır. Örneğin; Arles, Assisi, Auvers-sur-Oise, Avila, Delft, Fontainebleau, Windsor gibi köyler ve küçük kasabalar, Cannes, Glasgow, Gothenburg, Krakow, Ljubljana, Nice, Oberhausen, Porto, Pisa, Salzburg, Sevilya gibi büyük kasabalar ve şehirler, Amsterdam, Barselona, Berlin, Budapeşte, İstanbul, Londra, Paris, Roma gibi büyük şehirler ve metropoller hep sunduklar ı turistik ürün ve hizmetler ile bugünkü bilinirliklerini sağlamışlardır. Kentsel ve bölgesel ölçekteki bu turizm anlayışı için uzun soluklu ve büyük bütçeler içeren faaliyetler düzenlenmektedir. Örneğin Avrupa’da düzenlenen Mega festivaller ve faaliyetlerin sayısında bir artış gözlenmektedir. 2006 yılında Viyana’da düzenlenen Mozartjahr (Mozart Yılı) faaliyetler 30 milyon euroluk, Almanya’da 2002 y ılından itibaren 16 Shaw, S. (2003) Inner city ethnoscapes and cultural tourism: Lessons from Canada and the UK, ATLAS expert seminar Cultural Tourism Group, Barcelona 19 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJE YARIŞMASI - 2008 TÜRKİYE’DE ŞEHİR TURİZMİNİN: DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI - ÖĞRENEN TURİZM BÖLGELERİ YAKLAŞIMI düzenlenmeye başlayan Ruhr Triennale festivali 40 milyon euronun üzerinde bütçelere sahiptir. Ruhr Triennale festivali dahilinde 2004 y ılında düzenlenen tüm faaliyetlerin %87’si satılmış, 2002-2004 döneminde 289 faaliyete 117.000 ziyaretçinin kat ılımı sağlanmıştır. Olimpiyatlar, kongreler, forumlar gibi dünya çap ında organizasyonlar geçmişte turizmin geliştirilmesi çalışmalarını destekleyen kültürel ve şehirsel gelişimi sağlayan bir araç olarak kullanılmıştır. 1992 yılında Barselona’da düzenlenen Olimpiyatlarının etkisiyle 2004 yılında bu şehir ikinci kez büyük ölçekli bir faaliyete ev sahipli ği yapmıştır. 2004 yılında düzenlenen ve 5 ay süren, 341 milyon euronun harcand ığı Kültürler Evrensel Formu faaliyetleri kapsamında, 7 milyondan fazla ziyaretçinin şehre çekilmesine hizmet etmiştir. Bu faaliyetler için şehre 5 yıl süre ile yapılan altyapı harcamalarının tutarı ise 3 milyar euro olarak hesaplanmaktadır. Formun yapıldığı yılda Atina’da Olimpiyat oyunlarının, Sao Paolo’da ise UNESCO destekli World Forum’un düzenlendiği düşünüldüğünde hareketliliğin potansiyel yapısı çok daha iyi kavranabilir. Son yıllarda özellikle temalar üzerinden şehirlerin turistik niteliklerinin farkl ılaştırılması sağlanmaktadır. Örneğin, Danimarka’nın Kopenhag şehrinin, tasarımı şehrin konumlandırılmasında ana tema olarak kullanması, Milan’ın “İtalya’nın tasarım başkenti” olarak konumlandırılması, Belçika’nın Antwerp şehrini “çağdaş moda tasarımı” teması üzerinden konumlandırma çalışmaları hep bu amaç dahilindedir. Benzer biçimde Türkiye’de İstanbul “kültürlerin buluşma noktası” temasını vurgulayan çeşitli kampanyalar düzenlemektedir. Türkiye’de şehir turizmi denilince akla gelen ilk, çoğu zaman da tek şehir İstanbul’dur. 2010 yılı kültür başkenti seçilebilecek kadar önemli ve değerli birikime sahip olan İstanbul’un “şehir turizmi” adına gerçekleştirdiği pazarlama faaliyetleri takdir görmektedir. (bknz. Ek.16) Ancak cazibe merkezi olu şturulması adına gösterilen bu yoğun faaliyetler konu turistlere sunulan hizmet kalitesi olunca ayn ı biçimde karşılık bulmamaktadır. Türkiye’nin “şehir turizmi” konusunda başarılı olduğunu söylemek zordur. Ancak bunun temelinde turistlere yönelik yeterli kaynak olmad ığı yargısını savunmak ise imkansızdır. Özellikle kültürel ve tarihi mirasın beraberinde getirdiği yerel yaşam biçimleri ve bunların uzantısı olan el sanatları, gelenek ve görenekler gibi bölgeden bölgeye çe şitlilik gösteren bir dokuya sahip olan Türkiye, bugünün “yeni turist”inin bulmay ı ve yaşamayı arzuladığı deneyimlerin ötesinde imkanlar sunmaktadır. Örneğin Vitray, Minyatür, Oymacılık, Sedef Kakma, Seramik, Çinicilik, Bakırcılık, Halıcık, Telkari, Tezhip, Ebru vb. el sanatları kendi başına çekim oluşturabilecek kadar zengin temalar niteli ğindedir. Türkiye’de şehir turizminin başarısını engelleyen temel husus varlıkların net bir biçimde tanımlanmaması (bütünsel bir turizm varlıkları envanteri geliştirilmemiş olması), turizme dönük geliştirilebilecek ürün ve hizmetler konusunda kentsel ölçekte, kentsel ve bölgelerarası sinerji imkanlarının değerlendirilememesi ve şehir turizmi adına yerel toplumda bir “ortak vizyon”un oluşturulamamasıdır. İstanbul’un sahip olduğu bu cazibe merkezi, çekim noktası olabilme özelliği Türkiye’de diğer kentlerdeki “şehir turizmi”nin uyandırılması ve pazarlanması adına önemli bir fırsattır. Örneğin İstanbul’da kurulacak olan MiniaTürk benzeri bir sergi alan ı ile Türkiye’nin tüm illerinin sahip olduğu niteliklerini vurgulayan tarihi modeller, modern sanat uygulamalar ı ile 20 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJE YARIŞMASI - 2008 TÜRKİYE’DE ŞEHİR TURİZMİNİN: DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI - ÖĞRENEN TURİZM BÖLGELERİ YAKLAŞIMI geliştirilecek maketler vb. uygulamalar hem İstanbul’da turistler için yeni bir ziyaret alan ı oluşturacak hem de diğer illerin tanıtılması ve pazarlanması için bir imkan sunmuş olacaktır. Bununla birlikte, Türkiye’de yıl içinde düzenlenen tüm festival ve turizm organizasyonlar ına tek noktadan erişim imkanı veren, çok dilde hazırlanmış, yerel yönetimler tarafından sürekli güncellenebilen, interaktif bir veri taban ı uygulamasına internette yer verilmesi de başka bir öneri olarak sunulabilir. Bu da turistlerin tek noktadan gezi planlar ını yapmalarına imkan sağlayabilecektir. Bu ve benzeri önerileri içine alan TURBİS projesine, çalışmanın ilerleyen bölümlerinde yer verilmi ştir. 2.1. Şehir Turizminin Planlanması ve Organizasyonu Şehir turizminin planlanması; ürün geliştirme, farklılaşma ve imaj oluşturma, pazarlama modeli seçilmesi, kaynak yönetimi, sürdürülebilirli ğin sağlanması gibi birçok stratejik karar içermektedir. Bu karar alma sürecinde, merkezi ve yerel yönetimin koordinasyonu, sahadan doğru verilerin toplanabilmesi, konjonktürel yap ının analizi gibi birçok unsur etkilidir. Şehir turizminin örgütlenmesi; merkezde ve yerelde bulunan aktörlerin rollerinin tanımlanması, yerel halkın süreçte söz sahibi olması, kaynakların en iyi biçimde kullanılabilmesi ve azami düzeyde verimlilik sağlanabilmesi gibi boyutlarıyla önem arz etmektedir. Bu kapsamda turizmin planlanması ve organizasyonunda teknolojinin kullanılması kaçınılmaz bir olgudur. Merkezi bir veri toplama, sorgulama ve izlemedeğerlendirme sisteminin varlığı, planlama sürecinde karar alıcılara çok değerli bilgiler sunacak ve organizasyonel yapının optimal biçimde kurgulanmasına imkan tanıyacaktır. Çalışmanın ilerleyen bölümlerinde TURBİS adıyla anılacak sistem önerisi ile bu planlama ve organizasyon sürecinin en etkin bir biçimde yürütülmesi amaçlanmaktad ır. Şehir turizminin planlanması sürecinde, bütünleşik kentsel kalkınma politikası yaklaşımının daha küçük yerleşim alanlarına uygulanarak birimin çevresel bütünsellik içinde özel yararlar oluşturması desteklenebilecektir. Sürdürülebilirlik kavramının temelini oluşturan yerel halkın refahı, kültürel mirasın korunması, çevresel değerlerin sonraki nesillere aktarılabilmesi ilkeleri de uygulamada yer bulacakt ır. Öğrenen Turizm Bölgeleri Yaklaşımının merkezini; bölgesel ekosistem, güvenlik, beşeri sermaye ve Kobi’lerin geliştirilmesi gibi yönetişimsel ve sektörün performansını doğrudan etkileyen unsurlara özel önem verilmesi, aktörler aras ı bilgi akışı ve işbirliklerinin sağlanması oluşturmaktadır. Bu sebeple planlama ve organizasyon kalitesi do ğrudan sonuçları etkileyecek düzeyde önemlidir. Yerel halkın, refahına olumlu katkı sağlayacak biçimde sistemle bütünleştirilmesi, bazı turizm kaynaklarının yerel halk tarafından karşılanması bu yaklaşımın yerel tarafından sahiplenilmesi, aidiyet duygusunun yaratılmasına hizmet edecektir. Sistem içerisinde görev alacak aktörlerin, payda şların net bir şekilde belirlenmesi, her bir paydaş için iş tanımlarının yapılması, çerçeve programı oluşturulması ve bunun ışığında çalışma planları ve takvimlerinin hazırlanması planlama sürecinin temel adımları olacaktır. 21 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJE YARIŞMASI - 2008 TÜRKİYE’DE ŞEHİR TURİZMİNİN: DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI - ÖĞRENEN TURİZM BÖLGELERİ YAKLAŞIMI 2.2. Öğrenen Turizm Bölgelerinin Yapısı Ve Kapsamını Belirleyen Aktörler Şehir turizminin etkinliğinin arttırılması yoluyla uzun vadeli farklılaştırılmış, dinamik bir imaj sağlanması sürecinde yer alan aktörler şunlardır: 1. Bölgesel kalkınma organizasyonları (koordinasyon, sektörel departmanlar, kamu-özel işbirliği) 2. Yerel/Bölgesel kamu kurumları 3. Öğrenim merkezleri (özel ve kamuya ait eğitim ve araştırma kurumları) 4. İş örgütleri (Kobiler, yatırımcılar, yöneticiler, çalışanlar) 5. Yerel sosyal ortaklar (STK’lar, Sendikalar vb) 6. Tüketiciler, yerleşik halk, gönüllüler 7. Turizm tedarikçileri (konaklama sektörü, ikram hizmetleri sektörü, ula şım sektörü, yapı sektörü, eğlence sektörü, turist rehberlik hizmetleri) 8. Turizm sektöründe yer alan ticari arac ılar (Tur operatörleri, Seyahat acenteleri) Bu gruplandırma yapılırken dikkate alınan temel olgu, toplumu oluşturan tüm yerel aktörlerin “sürekli öğrenme” anlayışını destekleyecekleri bir bütünleşik ağ yapısı oluşturmaktır. Ayrıca “açık koordinasyon” yöntemi ile katılımcı ve şeffaf bir karar alma mekanizmasının devreye sokulması amaçlanmaktadır. “Açık koordinasyon yöntemi” Avrupa birliği komisyonu tarafından, ilgili tüm tarafların politika belirleme ve uygulama sürecine geni ş bir katılım göstermesini gerektiren bir süreçtir. Şeffaflık ve katılımın ana ilkeleri oluşturduğu bu felsefeye göre, Öğrenen Turizm Bölgesi kurulması sürecinin ulaşılabilir olması ve olabildiğince farklı tipte yerel aktörün katılımının sağlanması beklenir. Planlama ve Organizasyon sürecinde cevap aranmas ı gereken temel sorular şunlar olacaktır: Hangi turist tipleri hedeflenecektir? Turizm hangi ölçekte geliştirilecektir? Bölgenin taşıma kapasitesi nedir? Turizmden kimler etkilenecek ve etkileri ne boyutta olacakt ır? Ülke, bölge veya turistik alanın ekonomisi, toplum, kültür ve çevresi için turizmin etkileri ne olacaktır? Yaşam boyu öğrenme anlayışı kent dokusuna nasıl entegre edilecektir? Sürekli öğrenme hangi aktörler ve hangi uygulamalar ile sürdürülebilir hale getirilecektir? Hangi paydaşlar hangi rolleri üstlenecektir? Yerel halkın turizm döngüsü içinde etkileşimi nasıl arttırılabilir? Yukarıda yer alan sorulara yanıt verilmesiyle birlikte aşağıda yer alan uygulamaların başarılı bir biçimde hazırlanması ve uygulanması mümkün hale gelecektir: - Stratejik çerceve belgelerinin hazırlanması, Çalışma programının zaman planı, Bilgi teknolojilerinden destek alan turizm öğrenme imkanlarının geliştirilmesi, 22 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJE YARIŞMASI - 2008 TÜRKİYE’DE ŞEHİR TURİZMİNİN: DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI - ÖĞRENEN TURİZM BÖLGELERİ YAKLAŞIMI - Saha çalışmalarının geliştirilmesi (eğitim kurumları ile işletmeler arası işbirliği ağlarının kurulması) Edinilen deneyimlerin nasıl paylaşılabileceğinin planlanması, Bölgedeki turizm paydaşlarının listesinin oluşturulması, Paydaşlar arası potansiyel işbirliği ve ağ yapılarının müzakere edilmesi, Öğrenim deneyimlerini (en iyi uygulama tecrübeleri, yenilikçi yakla şımlar) paylaşacaklar ile bu deneyimlerden faydalanmak isteyenlerin tan ımlanması, Çok sektörlü katılımların koordine edilmesi, İşlevsel koordinasyonu yürütecek komisyonlar ın kurgulanması. Özellikle planlama sürecinin verimliliğini etkileyen en önemli unsur tam zamanlı, güvenilir ve sağlıklı veri akışı olacaktır. Kente ilişkin mevcut durumun resminin çizilmesi, bölgelerarası mukayeselerin yapılabilmesi, en iyi uygulamaların tespit edilmesi, gelişimin izlenmesi gibi hususlarda uygulama sahası ve ülkenin diğer bölgelerinden gelen standart ve sürekli istatistiki bilgiye gereksinim vardır. Bunun için geliştirilmiş ortak veri setlerinin kullanılması gereklidir. EK ‘da yer verilen TOURMIS uygulamalarının bir benzetimi (benchmarking) olarak geliştirilen ve çalışmanın ilerleyen bölümlerinde yer verilen TURBİS modelinin, Ulusal Turizm İstatistik İzleme-Değerlendirme Modülü bu ihtiyaca karşılık gelen veriyi sağlayacaktır. Şehir turizminin organizasyonunda görev alabilecek di ğer bir yapılanma da toplum içinden gönüllülerin tespit edilerek, teşvik edilerek bir “şehrin turizm gönüllüleri ağı”nın oluşturulmasıdır. Turizm konusunda, yerel kültürel miras, do ğal miras, şehirde düzenlenen turistik aktiviteler konusunda bilgisi olan, yabanc ı dil bilen, iletişim becerileri yüksek kişilerin böyle bir yapılanma içinde örgütlenmesi sayesinde ziyaretçilerin şehir kimliğini çok daha olumlu bir şekilde değerlendirmeleri sağlanabilecektir. Ziyaretçiler yerel kültürle daha fazla etkileşime girebilecek ve sıra dışı bir destinasyonda bulunmanın keyfini yaşayabileceklerdir. Bu “şehrin turizm gönüllüleri ağının” oluşturulmasında yerel halkın, vergi indirimleri gibi çeşitli teşviklerle katılımı arttırılabilir. Ayrıca internette paylaşıma açılacak “şehrin turizm gönüllüleri veri tabanı” ile turizmin pazarlanması boyutunda önemli gelişmeler sağlanabilecektir. 2.3. Standartlaşma Bazı faktörler, turizm endüstrisini sürdürülebilir kalk ınma yaklaşımına doğru sürükleyen “yönlendiriciler” olarak görülebilir. Bu faktörler: 17 · · · · · 17 Düzenleyici baskıları arttırmak, Kaynakların tüketiminde maliyet tasarrufu yapılması yönünde bilinçlenmeyi geliştirmek, Çevresel kalitenin başarı için hayati olduğunu, turizm mesleğinde çalışanlara ve işletmecilere aktarmak, Gelişen turizmin çevre üzerinde olumsuz etkiler yaratabilece ği konusunda, devlet birimlerinin ve işletmecilerin bilinçlenmesini sağlamak, Toplumların turizm politikasını yönlendirebilecek kadar güçlere sahip oldu ğuna dair bilinçlenmeyi arttırmak, yüksek katılım sağlanmasını teşvik etmek. http://www.akdeniz.edu.tr/muhfak/cevre/coastlearn-r/tourism/strategy.htm 23 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJE YARIŞMASI - 2008 TÜRKİYE’DE ŞEHİR TURİZMİNİN: DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI - ÖĞRENEN TURİZM BÖLGELERİ YAKLAŞIMI Şehir turizminde yer alan aktörlerin kimler oldu ğu, bu aktörlerin rolleri, süreçte yer alan uygulamalarda bağlı kalınması gereken standartların neler olduğunun saptanması başarıyı doğrudan etkileyecek unsurlardır. Bu bağlamda, verilen hizmetler, tedarik edilen ürün ve hizmetler, tedarikçilere ilişkin standartların ne olduğu, uygulanacak programlarda hangi standartlara dikkat edileceği, etik kodların neler olduğu tanımlanmalıdır. Uluslararası düzeyde kabul gören yönetim ve hizmet kalitesi standartlar ının turizm işletmelerinin kendi iç yönetimlerinde, öğrenen şehir turizminde rol alan paydaşların yönetiminde, merkezi istatistik toplama ve işleme süreçlerinin yönetiminde baz al ınarak kıstasların netleştirilmesi ve yaygınlaştırılması “öğrenen turizm bölgesi” uygulamalarının etkinliği açısından önem taşımaktadır. 2.4. Coğrafi işaretleme Kentsel ölçekte markalaşmaya gidilmesinin stratejik önemi çalışmanın önceki bölümlerinde vurgulanmıştı. Tipiklik, otantik kültürel miras, yüksek ürün kalitesi gibi niteliklerin belirleyici bir koz oluşturabileceği gerçeği, markalaşma stratejilerine hizmet edecek temel yaklaşım olan “Coğrafi İşaretleme" konusunu son yıllarda giderek üzerinde tartışılan ve uygulama alanı bulan bir yapıya kavuşturmuştur. Fransa, İtalya ve İspanya gibi Avrupa ülkelerinde 100 yılı aşkın bir zamandır uygulanmakta olan ve ’Appellation d’origine Controle olarak bilinen uygulama Türkiye’de “Co ğrafi İşaretleme Sistemi” olarak anılmaya başlanmıştır.18 Türk Patent Enstitüsü tarafından19; “Belirgin bir niteliği, ünü veya diğer özellikleri itibariyle kökenin bulunduğu bir yöre, alan, bölge veya ülke ile özdeşleşmiş bir ürünü gösteren ad veya işaretler” olarak tarifi yapılan Coğrafi İşaretleme Sistemi’nin temel amacı “leblebi için Çorum ibaresinin, halı için Isparta ibaresinin, kaymak için Afyon ibaresinin belirli bir kalitenin işareti olarak ortaya çıkması gibi, coğrafi kaynak gösteren ürünlerin adlar ının koruma altına alınmasını sağlamaktır.” Dünyada ismi, yapılış biçimi, üretildiği bölgenin sınırları dahi tescil edilmiş, koruma altına alınmış pek çok ürün var. Bunlara örnek vermek gerekirse; konyak, şampanya, Bordo şarabı, rokfor, camembert, parmesan peynirleri en ünlü örnekleri. Bu isimlerin ard ında çoğu kez bir kent ya da bölge yer alır. Bu da şehir turizminde, yerel öğelerin bir cazibe aracı olarak stratejik değerini arttırır. Hem tüketici hem de üreticinin korunduğu coğrafi işaretleme sistemi batı’da şarapçılık sektöründe başlamış olup zamanla tüm tatların özgün tariflerini denetim altına alınmasına başlanmıştır. Bu boyutuyla orijinal kültürel öğelerin yerele mahsus olduğu olgusu desteklenmektedir. Böylece hem özgün tatlara, kültür uygulamalar ı koruma altına alınmakta hem de standartları korunarak ticari anlamda bilinirliği arttırılmaktadır. Malatya kayısısı, Van otlu peyniri, Maraş dondurması, Çerkez peyniri gibi binlerce eşsiz ürün de bu kapsamda kayıt altına alınarak resmi tariflerine uygun kalite belgesi ile denetlenecektir. 18 19 http://www.nikferce.com/modules.php?name=Content&pa=showpage&pid=137 http://www.turkpatent.gov.tr/portal/default2.jsp?sayfa=424 24 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJE YARIŞMASI - 2008 TÜRKİYE’DE ŞEHİR TURİZMİNİN: DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI - ÖĞRENEN TURİZM BÖLGELERİ YAKLAŞIMI 2.5. Sürekli eğitim Turizmin bir hizmet türü olması ve bu sebeple çıktıların somut nitelikte olmayışı kalite ölçümüne dönük göstergelerin tespitini, sürekli ve standart hizmet kalitesi yaratmay ı imkansız hale getirmektedir. Özellikle turizm hizmetini veren i şgücünün fazla sayıda bireyden oluşması, bu bireylerin hizmet sunumlarının kontrol edilmesinin ve değerlendirilmesinin zorluğu turizm işletmesinin bir organizasyon kültürü oluşturabilmesi adına önemli engellerdir. Öğrenme süreci, aktörlerin sorumluluklar ının yanında tartışma ve işbirliklerinin ortaya çıkmasında, esnek ağ yapısı içinde ilişkilerin azalmasının önünde sürekli öğrenme başarısının ortaya çıkmasında bölgenin gelişmişliğini etkin hale getirir. 20 Turizme konu olan hizmetlerin kalitesinin arttırılması, standartların uygulanabilirliğinin denetlenmesi ve performans kriterlerinin aktif biçimde hayata geçirilebilmesinde e ğitim altyapısı önemli bir role sahiptir. Eğitim metodolojisi, eğitim materyalleri ve eğitimin sürekliliği eğitim kalitesini doğrudan etkilemektedir. Öğrenen Turizm Bölgeleri yaklaşımında, yaşam boyu öğrenmenin (lifelong learning) desteklenmesi ve sosyo-ekonomik yeniden yapılanma oluşumlarının nasıl gerçekleştirileceğinin sorgulanabilmesi amacıyla sürekli eğitim uygulamaları yürütülmelidir. Kuruluşların ve bireylerin sahip oldukları özelliklerini ve yeteneklerini artırmak, bilgilerinin kalitesini yükseltmek, değişimin doğası gereği bir zorunluluktur. Bu nedenle, ilgili taraflar ın öğrenme sürecine dahil olmaları için cesaretlendirilmeleri gereklidir. İşte bu noktada birden çok mecra (ör: uzaktan eğitim uygulamaları vb.) ile desteklenen hayat boyu öğrenme imkanları sunulmak zorundadır. Sürekli eğitim ifadesi ile, eğitim uygulamalarının standartlaştırılması, sürekli hale getirilmesi ve sertifikasyon sürecine önem verilmesi vurgulanmaktad ır. Böylelikle personelin kendilerini sürekli geliştirmeleri özendirilmiş olacak, uygulamadaki bilgilerin teorik temelleri zihinlerinde konumlandırılarak sebep-sonuç ilişkilerini kavramaları hızlandırılacak ve kariyer planlarını daha net bir biçimde tanımlayabilmeleri sağlanmış olacaktır. Sürekli eğitim programlarının geleneksel metodlarla birlikte, geli şen teknolojiler paralelinde mekana ve zamana bağımlı kalmadan “sürekli eğitim”i destekleyen uzaktan eğitim modülleri ile harmanlanması, iş tanımları ile sertifikasyon süreçlerinin ilişkilendirilerek terfi sisteminin daha somut bir hale getirilmesi insan kaynaklar ının dinamizmini arttırabilecektir. Mesleki niteliklerin belgelendirilmesi suretiyle mesleki e ğitimde standardizasyon sağlanacak, hizmet kalitesinin gelişimi açısından belirlenen nitelikleri gerçekleştirecek, kazandıracak bir dizi eğitim programı hazırlanmış olacaktır. Ayrıca geleneksel turizm eğitiminden farklı olarak, “şehir turizmi” anlayışını bir model olarak benimseyen, sürdürülebilirli ği amaç edinen turizm işletmelerinde insan kaynak20 Stahl T., Schreiber R., (1998) Die Lernende Region, Lokale Netzwerke als Quelle von İnnovation, Isob-Instıtut für SozialWissenschaftliche Beratung, Regensburg, Dezember 25 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJE YARIŞMASI - 2008 TÜRKİYE’DE ŞEHİR TURİZMİNİN: DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI - ÖĞRENEN TURİZM BÖLGELERİ YAKLAŞIMI larının sürekli eğitim programlarına tabi tutulması ile birlikte turistlerin ve yerel halkın da “şehir turizmi” ve o işletmenin “öğrenen turizm bölgesi uygulamaları” konusunda sürekli biçimde eğitilmesi, programlara katılımlarının özendirilmesi faydalı olacaktır. 2.6. Şehir Turizminin Pazarlanması Dünya’da bugünkü duruma bakıldığında, halen yürürlükteki tanıtım, pazarlama ve yatırım politikalarında 3S faktörü yani deniz, güneş, kum (sea-sun-sand) üçlüsünün etkisinin devam ettiği görülmektedir. 3S faktörü beraberine 3E faktörünü do ğurmuştur. 3E faktörü (education – entertainment – environment) e ğitim-eğlence –çevreye duyarlı, sürdürülebilir turizmi ifade etmektedir. 21 Dünya Turizm Örgütü’nün “Tourism: 2020 Vision” ba şlıklı raporunda, 21.yüzyılda turist zevklerinde kutuplaşmaların olacağı, turistlerin bir kısmının rahatlık ve konfor ararken bir kısmının da macera peşinde koşacağı, turistlerin henüz keşfedilmemiş yerlere daha fazla yönelecekleri, uzay turizmi gibi yeni turizm türlerine ve yerlerine ilgi duyacaklar ı ve ürün geliştirme unsurlarının eğlendirici, heyecan verici ve eğitici olacağı yönünde öngörüler yer almaktadır. [...] Bir başka deyişle, zamanı beş yıldızlı otel havuzlarının kenarında güneşlenerek geçirmek yerine, farklı ilgileri tatmin etme arayışlarına doğru bir yönelme daha fazla benimsenecektir. 22 Yeni turizm anlayışı paralelinde şehir turizmi de sahip olduğu temel uygulamalardan sıyrılmaya, yeni iç dinamikler geliştirmeye başlamıştır. Önceleri şehir turizmi deyince akla, kent merkezlerinde yer alan tarihi, sanatsal, do ğal noktaların kısa süreli ziyaretleri, fotoğraf çektirmek ve hediyelik eşya almak akla gelirken artık bu olgu kabul değiştirmeye başlamıştır. Yeni turistler kent kimliğini anlamayı ve daha önemlisi kentin değerlerini yaşamayı talep etmeye başlamışlardır. Şehir turizminde beklentilerin değişmesiyle birlikte pazarlama stratejilerinin gözden geçirilerek yeniden yapılandırılması gereği doğmuştur. Kitlesellik arz eden önceki uygulamalar yerine daha bireye inen, bireysel deneyimlere odaklanan, sürece yerel halk ı dahil eden faaliyetlerle şekillenen yeni stratejiler geliştirilmeye başlanmıştır. Öğrenen Turizm Bölgeleri yaklaşımının temelini oluşturan “yaşam boyu öğrenme” olgusu, pazarlama stratejilerinin de merkezinde yer almaktad ır. Yeni turist profilinin yeni öğrenmelere açık, yerel ile etkileşim arayan, farklı öğrenme deneyimleri talep eden yönü bu stratejiyi gerekli kılmıştır. Pazarlama sürecini destekleyen bir diğer yapılanma da “şehrin turizm gönüllüleri ağı”dır. Turizm konusunda, yerel kültürel miras, do ğal miras, şehirde düzenlenen turistik aktiviteler konusunda bilgisi olan, yabancı dil bilen, iletişim becerileri yüksek kişilerin böyle bir yapılanma içinde örgütlenmesi sayesinde ziyaretçilerin şehir kimliğini çok daha olumlu bir şekilde değerlendirmeleri sağlanabilecektir. Ziyaretçiler yerel kültürle daha fazla etkileşime girebilecek ve sıra dışı bir destinasyonda bulunmanın keyfini yaşayabileceklerdir. Ayrıca bilgi 21 22 Küçükaslan, 2007:79 Tanrısevdi A., Çavuş S., Özel İlgi Turizmi ve Özel İlgi Turizmi Kapsamında Kuşadası ve Çevresinde varolan Potansiyel Kaynaklar Üzerine Bir İnceleme, Turizm Araştırmaları Dergisi, Cilt.14, Sayı:.1 26 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJE YARIŞMASI - 2008 TÜRKİYE’DE ŞEHİR TURİZMİNİN: DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI - ÖĞRENEN TURİZM BÖLGELERİ YAKLAŞIMI teknolojilerinin kullanımı ile (internet, gprs, gps, sms vb.) paylaşıma açılacak olan “şehrin turizm gönüllüleri veri tabanı” ile turizmin pazarlanması boyutunda önemli gelişmeler sağlanabilecektir. Turist daha destinasyon kararı vermeden bu gönüllüler ile irtibata geçebilecek, merak ettiği soruları sorabilecek, tur planını ve takvimini şekillendirebilecektir. Bu sayede çok sağlam ve uzun süreli dostlukların kurulması hızlanacak ve sonuç olarak ağızdan ağıza -veya kulaktan kulağapazarlamadan (word of mouth) azami düzeyde faydalanılmış olunacaktır. “Öğrenen Turizm Bölgeleri” yaklaşımının başarısını etkileyecek en önemli ayaklardan biri de TURBİS Projesinde detaylarına yer verilen “Küresel Konumlandırma Sistemi”nin “Coğrafi Bilgi Sistemi” ile bütünleşik hale getirilmesi sürecidir. “Gezi Planlayıcısı Modülü”, “Kiosklar” ve “3.Nesil Mobil Teknoloji”ler kullan ılarak “Şehir Turizmi”nin teknolojik altyapısı kurulacak ve böylelikle turistlere hem gezilerini planlamada hem de sahada zaman ve maliyet etkinliği sağlayan bilgiler, uygulamalar sunabilecektir. Bu da TURBİS’in Türk Turizmi’nin Pazarlamasında farklılaşma stratejilerinden biri olarak “Dünya’n ın en yaygın ve en iyi içeriğe sahip “Turist Mobil Bilgi Sistemi” kurma projesinin hayata geçmesinin altyapısını oluşturacaktır. Şehir turizmine ait turist profili ve bazı destekleyici stratejilere aşağıda ve ilerleyen bölümlerde yer alan TURBİS modüllerinde yer verilmiştir. 2.6.1. Turist profili Avrupalı şehir turistinin profilinin analiz eden kapsaml ı bir araştırmanın sonuçlarına göre (ETC, 2005:10): Şehir turizmi her yaş grubundan turisti çekmektedir. Özellikle 20 ve 30’lu ya şlar arasında olan grup yoğunlukludur. Daha yaşlı olan turistler (50 yaş üstü) daha fazla kültürel faaliyete katılma ve şehir gezileri sırasında daha fazla para harcama eğilimindedirler. Kültür kendi başına en önemli motivasyon taşıyıcısıdır. Tarihi şehir merkezleri, müzeler, sanat galerileri ve anıtlar şehir turizminin temel çekim noktalarıdır. Kültürel miras, etnografik yapı sanatsal eserler gibi fiziksel nitelikte olan noktalar temel motivasyon sağlayıcısı olmasına rağmen özellikle son yıllarda şehir turizminde aranan diğer bir nitelik mevcut kültürel yapının (yaşam stilleri, gelenekler, günlük yaşam vb.) fiziksel olmayan, yaşanabilir bölümleridir. Yeni şehir turistleri için şehirleri birbirinden ayıran temel unsur ise şehrin yerel hayatı, kültürel yapıyı ne denli yaşanabilir bir biçimde sunduğu olgusudur. Turistler artık bulundukları kültürü yaşayabilecekleri deneyimlere önem vermektedirler. Kısacası yeni turistler şehrin yaşayan dokusuna, atmosferine daha fazla önem vermektedir. Uygulamada yaşana temel sorun ise yaşayan kültüre ilişkin geliştirilen ürünler ile ilgili bilginin oluşturulamaması veya turist tarafından ulaşılabilir hale getirilememesidir. Şehir turizminde en önemli bilgi kaynağı arkadaş veya aile çevresinden gelen kişisel tavsiyelerdir. Ancak son yıllarda internetin etkisi de hızlı bir biçimde artış göstermektedir. Turistlerin büyük kısmı –özellikle daha yaşlı grup- seyahat öncesi ziyaret edecekleri noktaların kararını vermiş olmaktadırlar. Turistlerin yaklaşık %30’u ise ziyaret edecekleri noktaları destinasyona vardıktan sonra tayin etmektedirler. 27 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJE YARIŞMASI - 2008 TÜRKİYE’DE ŞEHİR TURİZMİNİN: DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI - ÖĞRENEN TURİZM BÖLGELERİ YAKLAŞIMI Şehir turizminde kullanılan temel ulaşım aracı havayollarıdır(%40’ın üzerinde). Turistler daha çok otellerde konaklamaktadır. En sık yolculuk eden şehir turistleri çocuksuz olan ve çift gelire sahip olan DINKIES (double income, no kids) olarak adland ırılan sosyo ekonomik gruptur. Çocuklu turistler toplamın sadece %20’si kadardır. Şehir turistleri şehir içi destinasyonlara ulaşmak için daha çok yerel ulaşım araçlarını tercih etmekte veya uzun yürüyüşler yapmaktadır. Dikkat çeken bir diğer özellik de turistlerin seyahat sıklıklarıdır. Turistler artık eskisi gibi, toplam yıllık izninin tamamını kullanarak bir defalık seyahat yapmamaktadır. 20-30 günlük iznini 3-5 kez bölerek değişik ilgilerini tatmin etme çabası içindedir. Bu olgu, özel ilgi turizminin bundan sonra daha da yo ğunluk kazanacağına bir işarettir.23 Turistlerde artan oranda çevre duyarl ılığı gözlenmeye başlanmış olup bu bilinç sayesinde turizm sektöründeki yeşil uygulamaları daha fazla destekler hale gelmişlerdir. Artık daha fazla sayıda turist, tesislerde geri dönüşümlü malzemeler, enerji tasarrufu sağlayan aydınlatma ve ısıtma-soğutma sistemleri kullanılmasından memnun olmaktadır. Otel idarecileri misafirlerinin birçoğunun otelin geri dönüşüm çalışmalarına doğrudan katılımda istekli olduğunu bildirmektedir. 24 Çeşitlendirme türüne yönelik talep özellikleri ve potansiyel tüketicinin beklentilerinin belirlenmesi, potansiyel tüketici grubunun tespiti ve bunlara yönelik bilgi ve mesajlar ın ulaştırılması, ekonomik açıdan anlamlı sayılabilecek getiri düzeyine ulaşmaya olanak tanıyacak bir talep sürekliliğinin sağlanması amaçlarını yerine getirecektir. Ayrıca yerelde turistlere “çevre duyarlılığı” ve “hizmet değerlendirme” anketleri uygulanarak, mü şteri tatmini ve programlara katılım oranları ölçülebilecektir. (Ek.9 Eurocity Ziyaretçi Anketi, Ek.10 Çevre Duyarlılığı Anketi Örneği) 2.6.2. Pazarlamada Farklılaşma Stratejisi Çevresel, sosyal ve kültürel duyarlılığa dayalı olan “şehir turizmi” konusunda dünya lideri imajının oluşturulması ve bunun sürekliliğinin sağlanabilmesi adına Türkiye sahip olduğu coğrafi ve fiziksel altyapı, beşeri sermaye ve diğer üretim faktörleri itibariyle büyük bir avantaja sahiptir. Bu bağlamda “öğrenen turizm bölgesi ve yaşam boyu öğrenme” anlayışının toplum, tedarikçiler ve turistler taraf ından benimsenmesi ve farklılaşmaya dayalı, etkin bir pazarlama stratejisinin desteklenmesi ad ına aşağıda üç farklı öneri yer almaktadır. Bunlar; - 23 24 Destinasyonların özgün nitelikleri ile özdeşleşmelerinin sağlanması, “Şehir Turizm” uygulamalarında pozitif ayrımcılığın yapılacağı “Engelli ve Yaşlı Turistler için Şehir Turizm” anlayışı, Bölgelerarası ortak temaların oluşturulması “Şehrin turizm gönüllüleri ağı” nın oluşturulması Küçükaslan, 2007:142 Waste Reduction In Hotels And Motels, A Guide For Hotel and Motel Managers, Georgia Hospitality Environmental Partnership, Atlanta Department of Public Works, March, 1996, pg.9 28 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJE YARIŞMASI - 2008 TÜRKİYE’DE ŞEHİR TURİZMİNİN: DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI - ÖĞRENEN TURİZM BÖLGELERİ YAKLAŞIMI 2.6.2.1. Destinasyonların özgün nitelikleri ile özdeşleşmeleri Günümüz turizminde, ülkeler farklılaşma stratejilerinin temeline turistik ürün ve hizmetlerin çeşitlendirmesini koymaktadırlar. Alternatif turizm türleri geli ştirme gayretine giren ülkeler özellikle sahip oldukları coğrafi ve kültürel öğeleri kullanarak yeni turizm fırsatları yaratmaktadırlar. Tarihi, kültürel ve coğrafi anlamda oldukça zengin olan, medeniyetlerin beşiği olarak ifade edilen, Türkiye bu niteli ğinden yeterli düzeyde faydalanamamaktad ır. Türk Turizm Pazarlamasının yaşadığı diğer bir zafiyet ise, kentsel ve bölgesel ölçekte markalaşmanın önemli bir strateji olduğunun tam olarak anlaşılamamasıdır. Bölgelerin sahip oldukları özel nitelikleriyle öne çıkmaları için yöreye özgü değerlerin yine yöreye özgün usullerle, uygun mecralarda tan ıtılması uzun vadede bölgenin cazibe kazanmasına hizmet edecektir. Şekil.11‘de Amerika’nın Maryland eyaletinde bulunan Baltimore kentinde uygulanan balık konsepti gösterilmektedir. Balık ve yengeç tüketiminin yüksek olduğu bu şehirde 100’ün üzerinde noktada konumland ırılan bu balık figürleri turistlerin dikkatini çekmektedir. Şehir geneline yayılan bu modern sanat uygulaması “şehir turizmi”nde kültürel miras, doğal zenginlikler dışında sonradan eklenen yaratıcı çalışmalarla şehir kimliğinin, şehir markasının nasıl güçlendirilebileceğine iyi bir örnek teşkil etmektedir. (Daha fazla örnek için bknz. Ek.5 ) Benzer tarzda uygulamalar ın Türkiye’deki illere de uygulanması; kentsel ölçekte bir marka imajının oluşturulmasına ve yerel halk tarafından sahiplenilmesine, kentin turistik ürün çeşitliliğinin arttırılmasına hizmet edecektir. Örneğin yer fıstığı üretimi ile öne çıkan Osmaniye İli’nin il merkezi ve ilçelerinde konumlandırılacak fıstık adam konsepti (öğrenci fıstık adam, doktor fıstık adam, madenci fıstık adam, süper fıstık adam vb. yaratıcı tiplerde) kentin bu özelliğinin bilinirliğini arttıracak, hatırlanma oranını yükseltecek ve potansiyel turist adaylarının zihninde olumlu bir biçimde konumlandırılmış olacaktır. Şekil.11 Amerika’nın Baltimore Kentinde işlenen balık temasına örnekler Amerika’da eyaletlerin kendine has özelliklerini (tarih, do ğa, turizm, kültür öğelerinin) araç plakalarında sembollerle ifade etmeleri kentsel ve bölgesel ay ırt edici kimliğin oluşması ve yanı sıra turizmin pazarlanmasında sıra dışı bir mecra olarak karşımıza çıkmaktadır. (Şekil.12) Benzer uygulamaların ülkemizde de uygulanması tavsiye edilir. Bu maksatla yapılan örnek yaratıcı çalışmalar Şekil.13‘de gösterilmiştir. (Daha fazla örnek için bknz. Ek.6) 29 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJE YARIŞMASI - 2008 TÜRKİYE’DE ŞEHİR TURİZMİNİN: DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI - ÖĞRENEN TURİZM BÖLGELERİ YAKLAŞIMI Şekil.12 Amerikan Eyaletlerine Ait Plaka Örnekleri Kaynak: http://images.google.com.tr/images?um=1&hl=tr&client=firefox-a&channel=s&rls=org.mozilla%3Atr%3Aofficial&q= amerikan+ plaka &btnG=G%C3%B6rsellerde+Ara adresinde bulunan resimler kullanılarak çalışmanın yazarları tarafından hazırlanmıştır. Şekil.13 Türkiye’de iki ile uyarlanan plaka çalışmaları (Bu çalışmalar tarafımızca tasarlanarak hazırlanmıştır) Dünyanın önde gelen şehir turizmi destinasyonları incelendiğinde, bu şehirlerin ziyaretçilerine; sunduğu aktivitelere katılımını arttırmak, ulaşım vb. hizmetlerden daha kolay ve düşük maliyetle faydalanmalarını sağlamak için geliştirdikleri şehir kartları olduğu gözlenmiştir. Bu kolaylaştırma ve maliyet etkinlik fonksiyonu ile bu kartlar hem kentin promosyonunu kolaylaştırmakta hem de turistlerin destinasyondan azami düzeyde keyif almalarını sağlamaktadır. Örneğin: Amsterdam kart (I Amsterdam Card) 26 müzeye ücretsiz erişim, kanal tur ile şehir gezisi, otobüs ve tramvayı ücretsiz kullanım hakkı veriyor. Araba ile destinasyona varan ziyaretçilere ücretsiz park imkan ının yanı sıra çok 30 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJE YARIŞMASI - 2008 TÜRKİYE’DE ŞEHİR TURİZMİNİN: DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI - ÖĞRENEN TURİZM BÖLGELERİ YAKLAŞIMI sayıda restoranda ve turistik faaliyete katılımda normal ücret üzerinden %25 indirim şansı sunmaktadır. Yine benzer biçimde, New York Kart (NY PASS) 40’un üzerinde aktiviteye ücretsiz giriş imkanı sunarken 140 sayfalık şehir rehberi İngilizce, Almanca ve İspanyolca olmak üzere hazırlanan, haritalar, turistik faaliyetler, al ışveriş ve restoranlar için adres tarifleri, çalışma saatlerini içeren bir şehir rehberini ücretsiz vermektedir. (Sunulan imkanlar hakkında daha fazla bilgi için bknz. Ek.7 ve Ek.8) 2.6.2.2. “Şehrin Turizm Gönüllüleri Ağı”nın oluşturulması Farklılaşma stratejilerinden biri de yerel kaynak potansiyelinden faydalan ılarak turizmin tutundurulması ve halka ilişkiler faaliyetlerinin geliştirilmesidir. Bu amaç için yerel halk içinden, belirli nitelikleri taşıyan (yerel kültürel miras, doğal miras, şehirde düzenlenen turistik aktiviteler konusunda bilgisi olan, yabanc ı dil bilen, iletişim becerileri yüksek) bireylerin bilgilendirilmesi, özendirilmesi ve organize bir biçimde sürece kat ılımlarının sağlanması gerekir. Gönüllük esasına dayana bu yapılandırma, öğrenen turizm bölgelerinin oluşturulmasında bir mihenk taşı niteliğinde olan “ortak vizyon, ortak anlayış” oluşturulması olgusunu destekleyecek güce sahiptir. Yanı sıra “yaşam boyu öğrenme” felsefesinin toplum ve kent dokusuna işlenmesinin de bir aracı niteliğindedir. Altyapının planlanması, gönüllülerin kazanılması, bölgelere ve yetkinliklere göre iş bölümünün yapılması, sürekli yeni gönüllüler kazanılmasını teşvik çalışmalarının (örneğin, gönüllülere vergi indirimleri sağlanması vb.) yürütülmesi sürecinde bilgi teknolojilerinin (internet, gprs, gps, sms vb.) kullanılarak bir “şehrin turizm gönüllüleri veri tabanı” oluşturulması sağlanabilir. Böylece, turist daha destinasyon karar ı vermeden bu gönüllüler ile irtibata geçebilir, merak ettiği soruları sorabilir ve bu bilgileri ışığında tur planını, takvimini şekillendirebilir. Bu da, çok sağlam ve uzun süreli dostlukların kurulmasını hızlandırarak, ağızdan ağıza -veya kulaktan kulağa- pazarlamadan (word of mouth) azami düzeyde faydalanılmasını sağlar. “Şehrin turizm gönüllüleri ağı” organize edilirken şehre gelecek engelli, yaşlı turistlerin de göz önüne alınarak onlara yönelik gönüllülük programlar ının geliştirilmesi, bunu yaparken de konu ile ilgili sivil toplum kuruluşlarından destek alınması faydalı olacaktır. Böylece özellikle şehir turizminin içinde çok da yer bulamayan bu gruba özel paketler geli ştiren bir destinasyon olma özelliği kazanılacak hem de yerelin misafirperverliği vurgusu yapılarak diğer rakip destinasyonlardan farkl ılaşılması mümkün kılınmış olacaktır. Bu yapılandırma her ne kadar gönüllülük esasına dayansa da, gönüllü destek olacak bireylerin çe şitli masraflarının karşılanması için belirli miktarlarda ödemeler yapılması ve çeşitli vergi indirimlerinin sağlanması gönüllü katılımları teşvik edecektir. Bunun finansmanı içinde yerel yönetimler ile çeşitli turizm örgütlerinin destek olucu faaliyetler geli ştirmesi şarttır. 31 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJE YARIŞMASI - 2008 TÜRKİYE’DE ŞEHİR TURİZMİNİN: DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI - ÖĞRENEN TURİZM BÖLGELERİ YAKLAŞIMI 2.6.2.3. Engelli ve Yaşlı turistler için Şehir Turizmi Türkiye için stratejik önem taşıyan bir diğer turizm türü de Engellilere ve Yaşlılara Özel Turizm’dir. Milyonlarca engelli insan özürlerini sebep göstererek tatile ç ıkma isteklerinden vazgeçmektedirler. Bunun oluşmasına asıl sebep turistik tesislerdeki engellilere özel donanımların eksikliğidir. Bu turizm türü özetle herhangi bir bedensel engele sahip insanlara tatil yapma f ırsatlarının sunulmasıdır. Türkiye’nin rakip ülkelere karşı kullanabileceği oldukça önemli bir farklılaşma aracı olan bu turizm türüne yönelik, dünyadaki önemli destinasyonlarda bile, yat ırımların yapıldığından söz edilmez. Bu olgu da, bu turizm türünün bir farkl ılaşma stratejisi olarak kullanılmasının ne denli isabetli olacağının bir ispatı niteliğindedir. Sadece Avrupa’da bu turizm türünden istifade etme potansiyeli ta şıyan 130 milyon kişi olduğu tahmin edilmektedir. Üstelik bu insanların %70’inin sahip olduğu engeller onların seyahat etmelerine engel teşkil edecek bir nitelik taşımaktadır. Ayrıca şehir turizminde 50 yaş üstü ziyaretçilerin genç yaş gruplarına göre daha fazla aktiviteye katıldıkları ve daha fazla harcama yaptıkları göz ardı edilmemelidir. Engelli terimi çok geniş bir kapsama sahip olup akla ilk olarak tekerlekli sandalye kullananlar gelmekle birlikte işitme sorunu olanlar, görme problemi olanlar, oksijen desteğine ihtiyaç duyanlar ve daha birçok alt grup mevcuttur. Bu tüketici bölümünün bir diğer özelliği de özürlü bireye sahip ailelerin seyahat kararlar ını bu bireylere göre ayarladıkları, yani özürlü bireyin rahat edebileceği destinasyonlara ailece yöneldikleri gerçeği de dikkate değerdir. Bu unsur da hesaba dahil edilince sadece Avrupa’da bu tanıma uyan ve yıllık geliri 160 milyar € olan 260 milyon kişinin olduğu tahmin edilmektedir. Bu denli büyük bir ekonomik güce sahip olmasına karşın, bu tüketici grubuna yönelik yatırımlar oldukça sınırlı düzeydedir. Örneğin Avrupa Birliği’ne üye ülkelerdeki restoranları %1.5’i, konaklama tesislerin %6.5’i ve eğlence programlarının %11.3’ü tekerlekli sandalye kullanıcılarının ulaşabileceği niteliktedir. 25 Mevcut altyapı ve anlayışın yeterli düzeyde olmayışı bu gruptaki potansiyel turistlerin dolaşımlarında ciddi engellerle karşılaşmalarına sebep olmaktadır ki bu sebeple bu turist grubunun turizm ve seyahat talebi arz cephesinden bir kar şılık görmemektedir. Oysa ki, ABD'de, nüfusun azalması üzerine İkinci Dünya Savaşı sonrası reklamlar ve teşviklerle özendirilen nüfus artışı kampanyasında 1946-1964 yılları arasında doğan ve Batıda ''baby boomer'' kuşağı olarak bilinenlerin, Avrupa'yı 1968-1972 yılları arasında saran gençlik hareketine mensup olan ve ''68 ku şağı'' olarak da adlandırılanlar da emekli olmaya başlamaları ve emekliliklerinde farklı kültürleri tanıma fırsatlarını değerlendirme istekleri, yaşlı turistleri sahip oldukları satın alma gücü ile çok önemli bir pazar bölümü olarak anlamlandırma ve onlara özel turistik ürün ve hizmet çeşitlendirilmelerinin yapılması gereğini ortaya çıkarmaktadır. Türkiye misafirperverlik geleneğinin toplumda yansıması olan hoşgörü ve anlayış kapasitesi ve son yıllarda ileri ve yaygın seviyede verilen rehabilitasyon hizmetleri 25 http://ec.europa.eu/enterprise/services/tourism/accessibility.htm 32 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJE YARIŞMASI - 2008 TÜRKİYE’DE ŞEHİR TURİZMİNİN: DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI - ÖĞRENEN TURİZM BÖLGELERİ YAKLAŞIMI avantajlarını kullanarak bu pastadan ciddi pay alabilir. Turizm i şletmeleri tesislerine küçük donanım eklemeleri yaparak ve hedef kitle için önem arz eden ufak detaylar ı önemsediklerini onlara hissettirecek davran ış modelleri geliştirebilir. Bu kapsamda bu gruba özel turistik tesisler açılabileceği gibi mevcut tesisler ve ileride yapılması muhtemel tesislerde belirli standartlar aranarak ülke genelinde bu gruba dahil olan tüm dünya özürlülerinin sempatisi kazanılabilir ki özürlülere özel önem veren veya bu iddia ile öne çıkan herhangi bir ülkenin varlığından henüz söz edilemiyor olması, pazardaki boşluğun anlaşılması adına oldukça anlamlıdır. Bu stratejide başarılı olunabilmesi için ciddi altyapı standartlarının oluşturulması, turizm sektöründe çalışanlara bu gruba olan yaklaşımlarını standartlaştırmaları için eğitimler verilmesi gereklidir. Sonuçta hem fiziksel imkanlar geli ştirilmeli hem de turizm profesyonellerine hizmet pazarlamasına yönelik eğitimler verilmelidir. Fiziksel ortamın uygun hale getirilmesi adına yapılabilecek temel faaliyetlerden birkaçı şunlardır: - Binaların ana girişlerinin engellilerin kullanımına uygun hale getirilmesi, - Engellilerin kullanımına özel park yerleri ayrılması, - Resepsiyon, restoran, lobi, bar vb. otel bölümlerine eri şimleri sağlanması, - Engellilerin kullanımına dönük oda dizaynı ve banyo-tuvalet tasarımları yapılması, - Şehir içi ulaşımda özel araçlarla destek verilmesi. Şekil.14 Engellilerin “Şehir Turizmi” Faaliyetlerine Katılması Kaynak: http://bruno.drivingspecialtiesltd.com/products.htm?prodid=2239&F2=&gid=4404&bcname=bruno / http://www.coachhousecrookham.com/disabled-facilities.htm http://www.psu.edu/ur/archives/intercom_2000/March23/recreation.html / http://www.vestilmfg.com/products/ldsol/wheelchair.htm 33 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJE YARIŞMASI - 2008 TÜRKİYE’DE ŞEHİR TURİZMİNİN: DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI - ÖĞRENEN TURİZM BÖLGELERİ YAKLAŞIMI 2.6.2.4. Bölgelerarası Ortak Temaların Oluşturulması Şehir turizminde destinasyonun çekim gücünü etkileyen temel unsurlar destinasyonun sunduğu faaliyetlerin kapsamı, farklılığı ve kalitesidir. Bu açıdan bakıldığında, bir destinasyonun sunduğu yenlikçi ve çeşitliliğe sahip turistik ürünler-hizmetler kentin turistlerce algılanan hizmet kalitesini belirleyen en önemli unsur oldu ğu çıkarımı yapılabilir. Bir yerleşim alanının sunabileceği turistik ürün ve hizmetlerin kısıtlı olabileceği ve insan eliyle sonradan yapılan zenginleştirmelerin de bir sınırı olduğu gerçeği, ziyaretçi deneyimlerinin arttırılabilmesi noktasında bazı işbirliği programlarının kaçınılmazlığına işaret etmektedir. Bölge içinde farklı yerleşim noktaları arasında ve bölgelerarası kurgulanacak, çok noktalı güzergahları kapsayan, bir anlamda şehrin etkinlik alanının yaygınlaştırılması, küçük bölgelerin ortak bir tema ile bağlantılı tek bir paket gibi sunulması bölgeyi cazibe merkezi haline getirebilir ve şehir turizminin başarısını olumlu bir şekilde etkileyebilir. 34 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJE YARIŞMASI - 2008 TÜRKİYE’DE ŞEHİR TURİZMİNİN: DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI - ÖĞRENEN TURİZM BÖLGELERİ YAKLAŞIMI Üçüncü Bölüm TURBİS (Turizm Bilgi Sistemi) Projesi Dünya Ticaret Örgütü, Kamu sektörünün sürdürülebilir turizmdeki görevlerini şu maddeler altında özetlemiştir: - Çevre ve doğal kaynakların kullanımında koruyucu, tepkici, akılcı, uygulanabilir, eğitici düzenlemeler ve ölçme metotlarını geliştirmek, Yapı, inşaat ve diğer altyapı özellikle ulaşım düzenlemelerini yapmak, danışma merkezleri ve reklam gibi yöntemler kullanarak talep etkileyici önlemler almak, Turizmle ilgili diğer sektörlerle bağlantılı iş alanlarındaki, çoğulcu destekli aktiviteler ve diğer ticaret araçlarını kontrol altına almak. 26 Türkiye’de Turizm gelirlerinin arttırılması ve ülkemizin dünya turizm liginde hak ettiği yerlere gelebilmesi için turizm faaliyetlerinin daha organize bir şekilde planlanması, idaresi ve kontrolü gerekmektedir. Bu, turizmde sürdürülebilirli ğin sağlanması için hayati bir öneme sahiptir. Gelişen teknolojinin artık birincil verileri çok daha kolay ve hızlı bir şekilde toplamaya altyapı oluşturduğu günümüzde inanılmaz bir veri bolluğundan söz edilebilir. Ancak standartlaştırılmayan verinin kontrolü ve bilgiye dönüştürülme süreci ise veriyi elde etmekten çok daha zor bir süreci gerektirmektedir. Ortak anlam taşımayan bu standartlaşmamış verilerin kurum ve kişilerce etkin bir şekilde kullanılması da mümkün olmamaktadır. Özellikle merkezi ve yerel planlamacılar uzun vadeli planlar yaparken anlamlı veri setlerine ihtiyaç duymaktadırlar. Güvenilir ve güncel nitelikte olmayan ve birbiriyle uyuşmayan veri setleri planlamacıların çalışmalarını zorlaştırmakta ve geliştirecekleri stratejilerin başarı kalitesini düşürmektedir. Turist tarafından bakıldığında ise, yerel yönetimlerin turizm bilgi sistemlerinin genellikle sadece kendi idari alanları ile sınırlandırıldığı görülmektedir. Bu sebeple, birden fazla idari bölgeyi içeren bir güzergahta gezmek isteyen bir turistin her idari bölge için ayr ı ayrı araştırmalar yapması gerekmekte olup, bölge bazında verilen bilgilerin aynı formatta olmaması da böyle bir güzergah planının yapılmasında ciddi bir engel olarak turistin karşısına çıkmaktadır. Gerek planlama ve pazarlama stratejisi geli ştirme gerekse turistlere daha iyi bir hizmet verebilmek için TURBİS (Türkiye Turizm Bilgi Sistemi) Projesi ortak bir veri paylaşım platformu olarak tasarlanmıştır. Turistlerin istedikleri bilgileri sorgulayabilmelerine, yerel ve merkezi planlamacıların da sahada gerçekleşen akışları olabildiğince doğru ve ilişkili veriler ışığında görebilmesine imkan tanıyan bu sistemde birçok bilgi teknolojisinden faydalanılacaktır. (Şekil15) 26 WTO, 1998, Guide for Local Authorities on Developing Sustaineble Tourism, World Tourism Organization, Madrid, sf.94 35 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJE YARIŞMASI - 2008 TÜRKİYE’DE ŞEHİR TURİZMİNİN: DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI - ÖĞRENEN TURİZM BÖLGELERİ YAKLAŞIMI Şekil.15 TURBİS Projesi Modülleri Sonuç itibariyle Turizm Stratejileri 2023’de vurgulanan ve hayat geçirilmesi planlanan, 27 • • • Araştırma, değerlendirme ve politika oluşturma konularında çalışmalar yapacak İç Turizm Araştırma ve Yönlendirme, Sektördeki değişimleri takip ederek yaygın ve örgün turizm eğitim politikalarının ana hatları, içeriği ve stratejilerinin belirlenmesine yönelik çalışmaların yapılacağı Turizm Eğitimini Yönlendirme, Sektörle ilgili istatistik, alan araştırmaları ve ölçümleri bünyesinde toplama, işleme ve değerlendirme konularında çalışmalar yapacak Ulusal Turizm Veri Bankası Birimleri, TURBİS Projesi içinde yer alan ve birbiriyle bütünle şik olan modülleri sayesinde uygulama geçmiş olacaktır. Özellikle Coğrafi Bilgi Sistemi ve Ulusal Turizm İstatistik İzlemeDeğerlendirme Modüllerinin entegrasyonu sayesinde yukar ıda belirtilen Birimlerin gerçekleştirecekleri faaliyetler TURBİS üzerinden çok daha az maliyet, daha kesin ve güncel bilgilerle daha kısa sürede yapılabilecektir. Ayrıca TURBİS üzerinden “Uzaktan Eğitim” hizmeti verecek olan “Sürekli Eğitim Merkezi” de 2023 Stratejilerinde planlanan Turizm Eğitimini Yönlendirme Birimi’nin yapması 27 Türkiye Turizm Stratejisi (2023) ve Türkiye Turizm Stratejisi Eylem Plan ı (2007-2013), T.C. Kültür ve Turizm Bakanl ığı Yayınları-3085, Ankara 36 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJE YARIŞMASI - 2008 TÜRKİYE’DE ŞEHİR TURİZMİNİN: DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI - ÖĞRENEN TURİZM BÖLGELERİ YAKLAŞIMI öngörülen görevlerini, “Gezi Planlayıcısı” modülü içerisinde yer alan “Sanal Tur”, “Mü şteri İlişkileri Yönetimi” ile “Forum” uygulamalarından gelecek geri bildirimler ışığında şekillendirecektir. Sistem’in başarısını etkileyecek en önemli ayaklardan biri de “Küresel Konumland ırma Sistemi”nin “Coğrafi Bilgi Sistemi” ile bütünleşik hale getirilmesi sürecidir. Bu sayede ortak veriler ve sorgulamalar hem “Gezi Planlayıcısı Modülü” hem de “Kiosklar” ile “3.Nesil Mobil Teknoloji” içeriğini zenginleştirecek ve sahada Turistlere çok etkin ve zaman, maliyet tasarrufu sağlayan bilgiler sunabilecektir. Bu da TURBİS’in Türk Turizmi’nin Pazarlamasında farklılaşma stratejilerinden biri olan “Dünya’nın en yaygın ve en iyi içeriğe sahip “Turist Mobil Bilgi Sistemi” olgusunu da hayata geçmesinin altyapısını oluşturacaktır. 3.1. Coğrafi Bilgi Sistemi (CBS) Coğrafi Bilgi Sistemi, haritaların sayısallaştırılarak sorgulara imkan verir hale getirilmesidir. Coğrafi Bilgi Sistemi (CBS) sürüdürülebilirlik kavramının yaygınlık kazanmaya başladığı 90’lı yıllardan itibaren kentsel hizmetlerin görülmesinde bir araç haline gelmeye başlamıştır. Bilgi Toplumu Stratejisi 2006-2010 ve 9.Kalkınma Planı CBS’den söz etmektedir. 28 CBS aracılığıyla yeni stratejiler geliştirilebilir ve uygulamaya konabilir. Örneğin: 29 - Doğal alanların korunma sınırlar, taşıma kapasiteleri belirlenerek planlama için veri tabanı elde edilebilir, Kıyı alanlarının izlenebilmesi, morfolojik, jeomorfoloji analizleri yap ılabilir, Tarımsal üretimin belirlenmesi, topraksal özellikleri, arazi kullan ım biçimleri saptanabilir ve izlenebilir, Su bilgi sistemiyle akarsu, göller, dereler, barajlar, su aboneleri, şebeke, yeşil alanlar, adalar, binalar, yollar izlenebilir, sorgulanabilir, bak ım-onarım yapılabilir, Kıyılar, tarım, orman ve konut alanları gibi ekosistemler izlenebilir, Kirletici ve alıcı ortamlar, atıklar izelenebilir, yeni çözümler geli ştirilebilir, Sosyo-ekonomik sistem izlenebilir, İmar değişimleri, yeşil alan azalması izlenebilir ve denetlenebilir. Bugün’e kadar Coğrafi Bilgi Sistemleri Turizm alanında kullanılmak üzere birçok disiplinde uygulama alanı bulmuştur. 30 Bunlar: - Coğrafya - Çevre çalışmaları - Planlama’dır. 28 Öztunalı-Kayır, G., Coğrafi Bilgi Sistemi’nden yararlanarak Antalya Kenti İçin Sürdürülebilirlik Projesi Geliştirilebilir,TMMOB Harita ve Kadastor Mühendisleri Odası, Ulusal Coğrafi Bilgi Sistemleri Kongresi, 2007, Trabzon 29 Güleryüz G., Arslan H., 2001, Doğal Alanların Korunmasında Vejetasyon Mozaiği ve Coğrafi Bilgi Sistemleri Tekniklerinin Önemi, Ekoloji Dergisi, Cilt 10, Sayı 38, 23-27 30 Giles, W, GIS Applications in Tourism Planning, 2003 37 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJE YARIŞMASI - 2008 TÜRKİYE’DE ŞEHİR TURİZMİNİN: DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI - ÖĞRENEN TURİZM BÖLGELERİ YAKLAŞIMI Akıllı Haritalar (Intelligent Mapping) mevcut analog haritalar ın sayısallaştırılması anlamına gelmektedir. Sistem altyapısına destek veren kurumlar çok sayıda haritayı sisteme girecek ve sistem kullanıcıları kendi seçtikleri temalara özel haritaları sistem sayesinde üretebileceklerdir. Böylece özel istek ve amaçlara yönelik, nitelikli ve güncel turizm haritaları edinebileceklerdir. Özellikle sektörün planlamac ıları planlama kıstaslarına özel harita sorguları yaparak hedefe dönük planlar geli ştirebilme avantajından istifade edebileceklerdir. CBS, turizmin kalkınmasında önemli karar süreçlerinden biri olan “yer seçimi” konusunda da sisteme girilen farklı türdeki veriler ilişkilendirerek, optimal tercih ve uzun vadeli planlama konusunda önemli destek sağlayacaktır. Yanısıra, turizmin negatif etkisinin en alt düzeye indirilmesi amacıyla sosyo-kültürel ve doğal çevreye yönelik uzun vadeli takip ve değerlendirme süreçleri desteklenebilecek, yerel ve merkezi kurulu şların konu hakkında üzerlerine düşen görevleri yerine getirmesi sağlanabilecek ve üreticilere yol gösterilmesi, fiziki ve maddi kaynakların planlanmasında en doğru bilgilere erişimleri sağlanmış olacaktır. Sistem turistlere ise gezi planları ve rezervasyonlarını çok detaylı bilgiler (video, sanal tur, sayısal harita sorguları, faaliyet takvimleri vb.) aldıktan sonra yapabilme imkanı sunacaktır. Turizm, çevre, sosyo-kültürel ve iktisadi verilerin CBS’nde temel göstergeler olarak alınarak turizm faaliyetlerinin kontrolü ve izlenmesinde, planlanan hedefler ile gerçekleşenler arasında sapma olup olmadığının analiz edilmesinde de etkin bir biçimde kullanılacaktır. CBS’nin aktif kullanımında rol alacak taraflar şunlardır: Turistler: Bütünleşik ve güncel nitelikte her türlü turizm bilgisine tek noktadan eri şebilmekte ve sisteme yüklenen farklı bilgilerin entegrasyonu sayesinde farkl ı ilişkisel sorgulamalar yapabilmektedir. Özellikle gezi planlı hazırlaması ve en kısa güzergah seçimlerini yapabilmesi için sistem çok önemli enstrümanlarla destek vermektedir. Girişimciler, İşletmeler: Erişim sağlayarak sunulan sorgulama hizmetlerinden faydalanabilecek ve sisteme veri girebilecektir. Bu sayede kısa ve uzun vadeli iş planlarını şekillendirebilecek, pazarlama stratejilerini ve taktiklerini çe şitlendirebilecektir. Yerel ve Merkezi İdare: Ekonomik gelirlerin arttırılması ve turizm faaliyetlerinden süreklili ği sağlayabilecek faaliyetlerin geliştirilmesi ve planlanmasında sistem verilerinden faydalanacak ve veri girişi yapabilecektir. Özellikle uzun vadeli ulusal planlar ın yapılmasında, çok sağlıklı veri setleri ve bunların birbiriyle ilişkilendirilmesi sonucunda ortaya çıkacak bilgilerden istifade edebileceklerdir. Coğrafi Bilgi Sistemi hazırlanırken izlenecek temel yöntem ise akıllı haritaların oluşturulması ve bunlara düzenli ve sürekli olarak güncel verilerle desteklenmesidir. (bknz. Ek.14) Etkin bir altyapının oluşturulmasında dikkat edilmesi gereken iki önemli nokta ise sistemin kapsamının iyi belirlenmesi ve sisteme veri girişlerinin uzman kişiler tarafından ve sürekli 38 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJE YARIŞMASI - 2008 TÜRKİYE’DE ŞEHİR TURİZMİNİN: DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI - ÖĞRENEN TURİZM BÖLGELERİ YAKLAŞIMI suretle yapılmasıdır. Bunun için sistemde sorgulanacak bilgilerin kapsamının net bir biçimde yapılması ve sisteme veri girecek kişilerin görevlendirmelerinin çok dikkatli bir biçimde yapılması gerekmektedir. Karar vericiler ve uygulayıcılar karar alma sürecinde doğru, güncel ve çeşitlendirilmiş bilgiye ihtiyaç duyarlar. CBS’nin turizm kaynaklarını sistematik bir biçimde envanterleştirilmesi ve eğilimlerin analizinde kullanımına sunması, sahadaki bu ihtiyaçlara cevap vermektedir. CBS’ye girilecek envanter içeri ğine örnekler aşağıda verilmiştir: - Yaşam biçimi, giyim, takı, halk müziği ve danslar, Yerel tatlar, Sanat; mimari, müzik, müzik aletleri, el işçiliği, Fuarlar, şenlikleri festivalleri, kongreler, konferanslar, seminerler, Kültür; deyimler, sözler, diller, Kültürel miras, tapınaklar, harebeler, arkeolojik kazılar, tarihi mekanlar. 3.2. Ulusal Turizm İstatistik İzleme-Değerlendirme Sistemi: TURBİS Projesi’nin en stratejik modülünü oluşturan bu izleme-değerlendirme sistemi Ulusal bazda toplanacak istatistik veri setlerini toplayarak, bütünle ştirmek, ilişkilendirmek, değerlendirmek ve istatistiki olarak anlamlı bilgileri sistem kullanıcılarına sunmaktır. Böylelikle Turizm sektörü kendine özel, anlamlı, çeşitlendirilmiş bilgiler ışığında etkin stratejik planlar geliştirebilme esnekliğine kavuşacaktır. Yanı sıra sektörde yer alan hizmet sağlayıcıları kaynakların etkin kullanımı adına bu bilgilerden istifade edebilecek, ürün çeşitlendirme ve Pazar bölümlendirmesi konularında çok daha sağlıklı karar alma mekanizmaları geliştirebileceklerdir. Ayrıca net ve ölçülebilir kriterlere dayanan çalışmalarla, uygulanan turizm politikalarının tutarlılığı değerlendirilebilecektir. Türk turizminin niteliklerini ve gelişimini gösteren istatistiksel bilgilerin çoğu ödemeler dengesi, varış sayısı ve gecelik konaklama istatistiklerine dayandırılmaktadır. Bu anlamda turizmin bir endüstri olarak uygulamada, kendine özel ve çe şitlendirilmiş istatistiksel bilgiler ürettiğinden bahsedilemez. Bu kapsamdaki anlayışın değiştirilmesi gerektiğini anlatabilmek için dünya turizm istatistik uygulamalarına yönelik iki kapsamlı örnek hakkında aşağıda bilgi verilmiştir. Bunlardan ilki “Turizm Uydu Hesabı” ikincisi ise “TourMIS” dir. 31 Bir turizm uydu hesabı, turizm alanında istatistiksel sayman-muhasebeci çatısıdır ve ürün ve hizmetlerin, uluslararası standartlardaki kavram, tanım ve sınıflandırmalara göre ölçülmesini sağlar. Ülkeler arasında tutarlı mukayeseler yapma şansı tanır. Bir bütün olarak tsa bünyesinde turizm endüstrisinin detayl ı üretim hesaplarını ve onların diğer endüstrilerle olan bağlantılarını, istihdam, sermaye yapısı ve parasal olmayan bazı turizm bilgilerini barındırır. Turizm Uydu Hesabının geliştirilmesi turizmin doğru ölçümlenmesi ve diğer iktisadi sektörler ile karşılaştırılmasına imkan sağlayacaktır. Resmi ulusal istatistik sisteminin üreteceği uluslararası karşılaştırılabilir nitelikteki güvenilir bilgi sayesinde, turizm endüstrisinin boyutu ve değerinin doğru biçimde anlaşılması sağlanabilecektir. 31 www.tourmis.info 39 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJE YARIŞMASI - 2008 TÜRKİYE’DE ŞEHİR TURİZMİNİN: DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI - ÖĞRENEN TURİZM BÖLGELERİ YAKLAŞIMI Turizm İstatistik uygulamalarına dönük ikinci örnek ise TourMIS sistemidir. TourMIS Avusturya Ulusal Turist Ofisi tarafından tasarlanmış ve Viyana Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi’nde yer alan Turizm Çalışmaları Enstitüsü tarafından geliştirilmiştir. TourMIS bir pazarlama karar destek sistemi olup turizm endüstrisi ve e ğitim, araştırma kurumlarını bilginin toplanması, saklanması, işlenmesi ve yayılması sürecinde destekler. (Bknz. Ek.12 TourMis Arayüzleri) TourMIS Avrupa Şehirleri Turizmi (European Cities Tourism-ECT) ve Avrupa Seyahat Komisyonu (European Travel Commission-ETC)’nun sahip oldu ğu veritabanlarına veri girilmesi ve veri sorgulanması imkanı da vermektedir. TourMIS İnternetteki tüm kullanıcılara açık bir platformdur. Hali hazırda sistemin 10.000 kayıtlı kullanıcısı vardır. Bu kayıtlı kullanıcıların çoğu Avusturya ve dışından, yetkili turizm kurum ve toplulukları, turizm danışmanları, şirketler, turizm eğitim merkezleridir. Yaklaşık olarak günde 1700 üye sistemi kullanmaktadır. 2007 yılı içinde bu üyeler sistemi kullanarak ayda yaklaşık 13.000 tablo ve grafiğe erişmişlerdir. Avusturya’da Sisteme dahil olan 1600 belediyenin her biri sahip olduklar ı veritabanı ve Avrupa’da yer alan 66 şehrin turizm istatistiklerinin bulunduğu veritabanına erişim sayesinde kullanıcılara: - Ortalama konaklama süresi Mevsimsel doluluk Pazar payları Turist profili gibi önemli verileri düzenli olarak izleyebilme şansı vermektedir. TURBİS Projesi içinde yer alacak İstatistik modülü ile Şehir turizminin pazarlanması ve ürün geliştirilmesi sürecine kavramsal bir çerçeve oluşturulması, kantitatif bir veri envanteri oluşturulması, veri setleri arası ilişkilerin sorgulanması, dönemler arası değişimlerin, eğilimlerin tespit edilmesi mümkün hale gelecektir. Bu amaçla geli ştirilecek veri setleri ışığında aşağıdaki sorulara cevap bulunmuş olacaktır: · · · · · · · · · · · · · · · Ortalama konaklanan gece sayısı, Farklı ziyaretçilerin temel motivasyonlarının neler olduğu, Karar alma süreci ve satın alma sürecine etki eden unsurlar, Şehrin imajı ve atmosferinin nasıl algılandığı, Temel eğilimler ve yeni fırsatların neler olduğu, Tercihlerdeki değişimler ve bunların muhtemel nedenleri, Şehirler arası mukayese (kıyaslama ve metaforlar yoluyla), Bölgeler arası ortak faaliyet taleplerinin tespiti, Altyapı problemlerinin (yerel ulaşımın gelişme düzeyi) neler olduğu, Pazarlama problemlerinin neler olduğu, Özellikli ürünlerin rolü, etkinliği (şehir kartları) Ortalama harcama tutarları ve turizm gelirinin coğrafi dağılımı, Bilgi kullanım oranı, turizm bilgisinin erişilebilirlik (turistler, yerel halk, paydaşlar) Yinelenen ziyaret ortalamaları Güvenlik algısı ve turist tatmin indeksinin düzeyi vb. 40 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJE YARIŞMASI - 2008 TÜRKİYE’DE ŞEHİR TURİZMİNİN: DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI - ÖĞRENEN TURİZM BÖLGELERİ YAKLAŞIMI İstatistik modülünün hayata geçirilebilmesi “Öğrenen Turizm Bölgesi” oluşturma yaklaşımının başarıya ulaşabilmesi için hayati öneme sahiptir. Çünkü bölgede şehir turizmine ilişkin güvenilir ve tam zamanlı veri akışı, şehir turizminin planlanması ve organizasyonu için önemli stratejiler geli ştirilmesini sağlayacak, aynı zamanda da yerelin sürece katılımını hızlandırırken turistlerin bölgenin hizmet kalitesini artt ırmaya yönelik bu faaliyetleri tatmin düzeyini olumlu etkileyebilecektir. Bu modüle sa ğlıklı veri aktarımı için standart veri formlarının oluşturulması (Örnek anket formları için bknz. Ek.9 Eurocity Ziyaretçi Anketi, Ek.10 Çevre Duyarlılığı Anketi) ve turistik tesisler ile yerel yönetimlerin bunları ciddi ve düzenli şekilde sisteme girmeleri gerekmektedir. Bunlara ilave olarak haftalık ve aylık olmak üzere, toplanan verilerin analizinin yap ılması ve raporların tüm paydaşların kullanımına açılması bilgiye dayalı (knowledge based) bir toplum kültürü yaratılması adına önem taşımaktadır. İstatistik Modülü içinde yer alacak diğer bir sistem de ilişkisel veri tabanı yönetimin yapılacağı müşteri ilişkileri yönetimi sistemidir. Bu sistem sayesinde turizm işletmeleri ve yerel yönetimlerin periyodik olarak girecekleri veriler merkezde (Devlet Planlama Te şkilatı veya Türkiye İstatistik Kurumu olabilir) veri ambarlarında biriktirilecek ve ilişkisel sorgulara tutularak anlamlı bilgiler edinilebilecektir. Bu sayede mevcut turist profili, tüketim davranışları hakkında çok değerli çıkarımlarda bulunulabilecek ve bire bir pazarlama faaliyetlerine girişilerek turiste özel ürün ve hizmetler geli ştirebilmek mümkün olacaktır. Sistemin MİY bölümünün yanıt arayacağı sorular aşağıda belirtilmiş olup bu sisteme detaylı turist bilgilerine yönelik soruları içeren standart bir anket formu ile destek verilecektir. Geliştirilecek yeni anket formları vasıtasıyla aşağıdaki sorulara yanıt alınması planlanmaktadır: - Turist parasını biriktirmek ya da başka bir ürün-hizmet almak yerine niçin seyahat etmeyi tercih etmiş? (ana motivasyon unsuru) Kişi ne türde bir deneyim arzulamakta? (genel tatmin unsurlar ı) Ne tip ürünler veya deneyimlere ilgi duyuyor? Kişinin önceki gezi deneyimleri nelerdir? Kişinin finansal kapasitesi ne düzeydedir? Hangi dilleri konuşabilmektedir? Ne tür turizm bilgilerine ihtiyaç duyuyor? 3.3. 3. Nesil Mobil Teknolojiler: 3.nesil iletişim teknoloji sayesinde turistler güzergahlar ı üzerindeki gezi noktaları hakkında çok daha doyurucu bilgiler alabilecek, deneyimlerini forum üzerinden dünyayla paylaşabilecektir. Ayrıca güzergah üzerindeki turizm işletmeleri de turistlere özel mesajlarla işletmelerini birer cazibe merkezi getirebilme şansına kavuşabilecektir. CBS’nin aktif olarak kullanılmaya başlanması ile birlikte turistlerin gezimlerini daha güvenli bir biçimde yapmalarının altyapısı kurulmuş olacaktır. Coğrafi Bilgi Sistemi ile entegre hale getirilecek Küresel Konumlandırma Sistemi (GPS) yoluyla, turistler gezimleri sırasında bir tur rehberine ihtiyaç duymadan yönlerini bulabilecekler, gezecekleri yer hakk ında öncesinde ve gezi sırasında anlık bilgiler (Faaliyetler takvimi (konser, sergi, festival, 41 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJE YARIŞMASI - 2008 TÜRKİYE’DE ŞEHİR TURİZMİNİN: DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI - ÖĞRENEN TURİZM BÖLGELERİ YAKLAŞIMI kongre, sempozyum, konferans, fuar, şenlik vb.), Konaklama-ulaşım imkanları, Bölgesel mutfak ve hizmet veren tesisler, Sağlık hizmetleri, Tamir hizmetleri, Kiralama (araba, karavan, tekne, ev, kamp malzemesi, dal ış takımları vb.) alabileceklerdir. Ayrıca zamanla oluşturulacak Turizm İzleme-Değerlendirme Sisteminin veritabanı sayesinde turistin kişisel niteliklerine özel ürün-hizmet pazarlamas ı yapılabilecektir. Pazarlamada “çapraz satış” olarak adlandırılan teknik sayesinde turistin satın alma davranışlarına uygun ve önceki alışverişleriyle ilişkili diğer ürün ve hizmetlerin pazarlanması mümkün olabilecektir. Bir anlamda bu modül MİY modülü ile bütünleştirilerek birebir pazarlama faaliyetlerinin alt yapısı kurulmuş olacaktır. Ülke sathında Coğrafi Bilgi Sisteminin aktif hale gelmesi ile birlikte Küresel Konumlandırma Sistemleri birçok uygulama alanı bulacaktır. Örneğin, ticari taksilerde turistlere hizmet edecek GPS donanımı bulundurularak turistler dil sorunu olmadan gitmek istedikleri yeri seçebilecekler ve sistem hedefe giden en kısa yolu taksi şoförüne ve turiste gösterecektir. Böylece hem kötü niyetli uygulamalar engellenmi ş hem de turistlere iletişimde daha rahat, güvenli ve sorunsuz bir ortam sağlanmış olacaktır. 3.4. Gezi Planlayıcı ve Sanal Tur Doğrudan etki etmeleri ve destinasyonun anla şılan imajını desteklemeleri bakımından web siteleri yoluyla turistlere sanal tecrübeler ya şatılabilmektedir. Üstelik bu deneyim, web sitesinin interaktif olduğu durumlarda daha büyük bir etki yaratmaktad ır. 32 Bu modül, rezervasyon öncesi gezi planlarının kapsamını belirlemeye çalışan ve farklı destinasyonlar için farklı kurumlardan rezervasyon yaptırma sorunu yaşayan turistler için düşünülmüştür. Kullanıcının bu modül sayesinde gezilerini kapsayan konaklama-ula şımaktivitelere ilişkin imkanları tek noktadan sorgulamaları ve aynı sistem üzerinden seçtikleri kombinasyonlara ilişkin rezervasyonları tek seferde yapabilmesi sağlanacaktır. Bölüm sonunda belirtilen “ikincil konutlardan” faydalanabilme sistemi de yerel konaklama kapasitesini arttırabilecektir. Ayrıca modülle turistler gezi planları yapmadan önce, karar verme sürecinde, bölgedeki güzergahlarda yer alan önemli ziyaret merkezlerinin 3 boyutlu halini bilgisayarlar ından, cep telefonları veya cep bilgisayarlarından izleyebilecek ve sanal bir deneyim elde edebileceklerdir. Sonuç itibariyle “şehir turizmi” anlayışının taşıdığı özgünlük olgusu, tur planlama dönemine de yansıtılarak sektörün çok uluslu tur operatörlerine ba ğımlılıktan kurtulabilmesi için bir adım atılmış olacaktır. Tüketiciye tek noktadan hizmet verilmesi, sanal bir deneyim ya şatılması destinasyonların çekiciliğini arttıran bir faktör olarak rezervasyonlar ın sayısı ve süresini olumlu bir şekilde etkileyebilecektir. Turizm ürünleri satın alma öncesi doğrudan test edilebilir bir niteliğe sahip olmadıklarından ürün kalitesi hakkında bir ön değerlendirmede bulunmak imkansız gibidir. Bunun için 32 Cano, V.; Prentice, R. (1998) Opportunuties for endearment to place through electronic “visiting”: WWW homepages and the tourism promotion of Scotland. Tourism Management, 19(1), 67-73 42 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJE YARIŞMASI - 2008 TÜRKİYE’DE ŞEHİR TURİZMİNİN: DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI - ÖĞRENEN TURİZM BÖLGELERİ YAKLAŞIMI tüketicilerin karar alırken dolaylı veya sanal tecrübelere güvenerek hareket etmeleri gereklidir. 33 Diğer kişilerin tecrübeleri bu karar alma sürecine rehberlik etme ad ına önemli ve değerli bilgilerdir. 34 Intelliseek adlı kurum tarafından yapılan bir araştırma sonucuna göre tüketiciler kulaktan ağıza tavsiyelerden radyo ve televizyondaki reklamlara oranla %50 daha fazla etkilenmektedirler. 35 Yine BIGResearch’un 2005 raporuna göre WOM’un sat ın almaya olan etkisi TV radyo internet ve yazılı basından çok daha fazladır. Araştırmaya göre satışı artırmanın en iyi yolu WOM’dur. Ayrıca Keller Fay Group’un araştırmasına göre ABD’da her gün insanların arasında markalar hakkında 3.5 milyar konuşma geçmektedir, bu konuşmaların %92’si de internet üzerinden gerçekleşmekte, başka deyişle yüz yüze olmayan görüşmelerin tutarı bu kadardır. 36 Bu dinamikler dikkate alınarak, sistemin bu bölümünde Türkiye’de turizm hizmeti almış kişilerin alma potansiyeli taşıyan kişilerle iletişiminin sağlanması ve turistlerin Türkiye seyahatleri sırasında edindikleri deneyimleri paylaşmalarına imkan verilmesi düşünülmüştür. Böylelikle gezi planı yapan potansiyel turistlerin destinasyon noktalar ına olan ilgi ve isteklerinin arttırılmasında bu tecrübe paylaşım platformundan faydalanacakları beklenmektedir. Forum bölümü ile, standart web forumlar ının temel yapısını taşımakla birlikte kolaylıkla video ve fotoğraf eklenebilecek bir yapıda oluşturulacaktır. Günümüzde çok popüler olan youtube video paylaşım sitesi örnek alınarak hazırlanacak arayüzler sayesinde turistler deneyimlerini sevdikleri ve tüm dünya ile payla şma fırsatını bulacaklardır. Bu modülde video ve fotoğraf ekleme, yorum ekleme, yorum puanlama gibi eklentilere de yer verilerek sistem etkileşimli bir yapıya kavuşacaktır. Forum’un bir diğer beklenen faydası da, planlamacıların bölgelerinde ve ülke genelindeki turizm hizmetlerinin kalitesini yükseltme adına yeni stratejiler geliştirmek, işletmeler oto kontrol mekanizmalarını destekleyebilmek için forumdan geri bildirimler sa ğlayacaktırlar. Gezi Planlama modülünü oluşturan belki de en önemli sistemlerden biri, özellikle Türkiye’de atıl durumda bulunan ikincil konut potansiyelinden faydalan ılması ve şehir turizmine kazandırılmasını amaçlayan “yerel konaklama imkanları sistemi”dir. Bu sistem sayesinde yerleşim merkezinde ikincil konut olarak (yazlık, yaylalık veya kiraya verilen ikinci konutlar) bulunan konaklama imkanlarının turistlere sunulması, bu sayede hem alternatif ve esnek zamanlı konaklama şansı verilmesi hem de turistlerin yerle kültürle bütünleştirilmesinin önü açılmış olacaktır. Yerel anlamda ise yerleşik halkın atıl vaziyette duran (kışın yayla evleri ve yazlıklar gibi) konutlarından gelir getirici bir biçimde istifade etmeleri sağlanmış olacaktır ve şehrin talep edilen konaklama imkanları için büyük sabit yatırımlar yapmasına, kent dokusunu bozabilecek altyapı düzenlemelerine gitmesine gerek kalmayacaktır. Bu sistemin başarıya ulaşabilmesinin temelini ise tek noktada konaklama imkanlarının sorgulanabilmesi ve rezervasyonunun yap ılabilmesi ve konut kiralama süreçlerinin kiralayan turist ile mülk sahibi yerel halk ı karşılıklı koruyan sağlam bir hukuki 33 Liu, S. : A Theoretic Discussion of Toursim e-Commerce In: Proc. Of the 7th Int’l Conf. On Electronic Commerce (ICEC’05), Xi’an, China, ACM Press, 2005) 34 Bogdanovych, A., Berger, H., Sierra, C., Simoff, S.: Travel Agents vs. Online Booking: Tackling the short comings of nowadays online tourism portals. In: Proc. Of the 13th Int’l Conf. On Information Technologies in Tourism (ENTER’06), Lausanne, Switzerland, Springer, 2006 35 http://www.businessweek.com/the_thread/blogspotting/archives/2005/11/power_of_word_o.html 36 http://www.theblognote.com/womword-of-mouth-bir-pazarlama-yontemimidir-etkilimidir.html 43 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJE YARIŞMASI - 2008 TÜRKİYE’DE ŞEHİR TURİZMİNİN: DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI - ÖĞRENEN TURİZM BÖLGELERİ YAKLAŞIMI düzen ve kullanım standartları ile güven altına alınabilmelerine bağlıdır. Bu noktada da özellikle yerel yönetimlerin etkin bir biçimde sürece kat ılmaları gerekmektedir. 3.5. Uzaktan Eğitim (Sürekli Eğitim Merkezi) Modülü: Turizm Stratejileri 2023’de belirtilen : “Sektördeki de ğişimleri takip ederek yaygın ve örgün turizm eğitim politikalarının ana hatları, içeriği ve stratejilerinin belirlenmesine yönelik çalışmaların yapılacağı Turizm Eğitimini Yönlendirme Birimi” kurulması yönünde yer alan teklifin temel amacı Turizm merkezlerinde verilen hizmetin kalitesinin standart hale getirilmesi ve sürekli olarak kalite seviyesinin ölçülmesi ve takip edilmesidir. Turizm hizmetlerinin bir standarda kavuşturulabilmesi için de ortak metot ve ölçü araçlarının geliştirmesi ve kullanımının yaygınlaştırılması gerekmektedir. Bu noktada TURBİS “Uzaktan Eğitim Modülü” sayesinde sektörde istihdam edilen herkese, uzmanl ık alanı ve kıdemine uygun içeriğe sahip eğitimler sunacak ve kullanıcılarının mekana ve zamana bağlı kalmadan sürekli eğitim alabilmelerinin önünü açacaktır. Ayrıca bu modül sayesinde başarı performans ölçümleri yapılabilecek, yeterlilik testleri sayesinde istihdamın sahip olduğu yetenekleri geliştirmeleri motive edilecek ve yönlendirilebilecektir. Yanı sıra uluslar arası standartlar paralelinde eğitim standartları oluşturulacak ve sertifikasyon süreci çok daha güvenilir ve etkili bir platform üzerinden desteklenebilecektir. Modülün Teknolojik altyapısı sayesinde de hem eğitim içeriği geliştirilerek öğretme süreci daha etkin hale getirilecek hem de geleneksel e ğitim metotlarının mekan, zaman ve ekonomik maliyetlerine göre ciddi tasarruf sa ğlanmış olacaktır. Sonuç itibariyle, Mesleki niteliklerin belgelendirilmesi suretiyle mesleki e ğitimde standardizasyon sağlanacak, hizmet kalitesinin gelişimi açısından belirlenen nitelikleri gerçekleştirecektir. Bu modülün tasarımında başarı göstermiş bir uygulama olan Massachussets Institute of Technology Üniversitesi’nin “OPEN COURSE” adındaki web tabanlı uzaktan eğitim sistemi kılavuz olarak alınacaktır. 37 37 http://ocw.mit.edu/OcwWeb/web/home/home/index.htm , Massachussets Instıtute Of Technology University, Open Course 44 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJE YARIŞMASI - 2008 TÜRKİYE’DE ŞEHİR TURİZMİNİN: DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI - ÖĞRENEN TURİZM BÖLGELERİ YAKLAŞIMI Sonuç Yerine: “Öğrenen Turizm Bölgeleri Yaklaşımı”nın “Şehir Turizmi”ne adapte edilmesi için izlenecek yol haritası : Şehir turizminin, yaşam boyu öğrenme anlayışı merkezli bir öğrenen turizm alanı haline getirilebilmesi için başarılması gereken temel adımlar şunlardır: 1. Kent ve yakın çevredeki destinasyonların sahip olduğu; kültürel, doğal, tarihi, sanatsal varlıklara ilişkin bir envanterin oluşturulması, 2. “Yaşam boyu öğrenme” felsefesini alan ve tüm toplumu kapsayan bir ö ğrenme döngüsünün oluşturulması, paydaşların ve rollerinin tespit edilmesi, 3. Kavramsal bir çerçeve oluşturularak sürekli öğrenme programlarının içeriğinin ve çalışma takviminin belirlenmesi, 4. Şehir turizmine ilişkin politikaların belirlenmesi, geliştirilmesi ve uygulanması sürecini kapsayan, şeffaf ve katılımcı bir planlama platformunun oluşturulması, (yerel yönetim, yerel insiyatif profesyonel i ş çevreleri, stklar ) 5. Şehir turizmi ve yerel ekonomi arasında bağlar kurulması, 6. Yerel üreticilerin, perakendecilerin tedarik zincirine dahil edilmesi, 7. Yerel çiftçiler ile ticari bağlar oluşturulması, 8. Yerel işgücünün istihdamına öncelik verilmesi ve sürekli öğrenme uygulamalarının desteklenmesi, 9. Turiste sunulan turlara, paketlere otantik ya şam unsurlarının eklenmesi, 10. Turistlerin yerel ekonomiye olan katkısını arttıracak harcamaların teşvik edilmesi, çeşitlendirilmiş ürün ve faaliyetler geliştirilmesi, 11. Bölgesel ve bölgelerarası işbirliği ağlarının, ortak temaların oluşturulması 12. Bölge içinde, bölgelerarası ve bölge dışında gerçekleşen “en iyi uygulamaların” takip edilmesi, öğrenme sürecine konu edilmesi, ve kıyaslama (benzetim-benchmarking) yoluyla yerele adapte edilmesi. Adım 1. Kent ve yakın çevredeki destinasyonların sahip olduğu; kültürel, doğal, tarihi, sanatsal varlıklara ilişkin bir envanterin oluşturulması, Şehir Turizmini, kentin sahip olduğu varlıkların pazarlanabilmesi süreci olarak tanımlamak mümkündür. Sahip olunan varlıkların (kültürel-doğal-tarihi miras, modern sanat uygulamaları, kültürel aktiviteler, yerel yaşam biçimi vb.) rekabet ortamında en iyi biçimde tutundurulabilmesinin ilk koşulu da öncelikle bu varlıklara sahip olunduğunun farkına varılmasıdır. Yapılan saha uygulamasında da (Pozantı İlçesinde düzenlenen yapılandırılmış mülakata göre) görülmüştür ki, Türkiye’nin şehir turizmine kaynak yaratma anlamında bir sorunu yok iken, mevcut ve potansiyel turizm kaynaklarının varlığının bilinirliği ve bunların kullanılarak yeni ürünler geliştirilmesi hususunda ciddi sıkıntıları vardır. Bu sebeple ilk aşamada bölge ve yakın çevreye ilişkin turistik kaynakların kayıt altına alınması zorunludur. Bu aynı zamanda bilgi toplumuna (knowledge based) geçi şin bir gereğidir. Böylece planlama, organizasyon ve ürün geliştirme safhalarında etkinlik sağlanabilecek, şehir turizminin pazarlamasında yaşanan birçok sorun ortadan kaldırılmış olacaktır. 45 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJE YARIŞMASI - 2008 TÜRKİYE’DE ŞEHİR TURİZMİNİN: DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI - ÖĞRENEN TURİZM BÖLGELERİ YAKLAŞIMI Adım 2. “Yaşam boyu öğrenme” felsefesini baz alan ve tüm toplumu kapsayan bir öğrenme döngüsünün oluşturulması, paydaşların ve rollerinin tespit edilmesi, Çalışmanın önceki kısımlarında yer verilen “Öğrenen Turizm Bölgeleri” yaklaşımının temelini “yaşam boyu öğrenme” anlayışı oluşturmaktadır. Toplumu oluşturan tüm yaş ve sosyoekonomik grupların sürekli eğitimini, etkileşimini ve deneyimlerin paylaşılmasını esas alan bu süreçte yerel halkın yanı sıra; yerel ekonominin aktörleri, sivil toplum örgütleri, eğitim ve araştırma kurumları, yerel yönetimler bulunmaktadır. Bu aktörler arasında öğrenme süreçlerini kapsayan bir döngünün yap ılandırılması ve bunun da sürdürülebilirliğinin sağlanması şarttır. Yıl içine yayılan, tüm yaş gruplarını kapsayan, sektörler arası işbirliğini destekleyen, eğitim-araştırma kurumları ile profesyonel iş çevresinin ortak programlar geli ştirebildiği böyle bir çevrimin başarısı “şehir turizmi”nin uzun vadede gelişimini doğrudan etkileyecek niteliktedir. Bu maksatla; - Yaşam boyu öğrenme stratejilerinin geliştirilmesi için kapsamlı, tutarlı ve kolay anlaşılır bir çerçeve programı oluşturulmalı, Şehirde “öğrenme kültürü”nün altyapısı tasarlanmalı, Kurumlar ve örgütler arası ortaklık altyapısı kurulmalı, var olan öğrenme fırsatları geliştirilmeli ve erişim imkanları, ortamları arttırılmalı (uzaktan eğitim, sertifika programları, meslek edinme kursları vb.), Okuldan işe geçiş imkanları, okul-sektör işbirlikleri yaygın hale getirilmeli, Toplumda sunulan farklı tipteki (formel, informel ve iş başı eğitim) öğrenme imkanlarının ve yaklaşımlarının koordinasyonu sağlanmalı, tek merkezden planlanma ve tanıtımı yapılmalı, İstihdam ve eğitimi kapsayan ve her düzeyde, sektörler aras ı ağlar oluşturulmalı, Yaşam boyu öğrenme anlayışının toplum tarafından kabulü için yoğun tutundurma faaliyetleri gerçekleştirilmeli, medya desteği ile sosyal içerikli programlar hazırlanmalı ve sunulmalı, Farklı sosyo-ekonomik, eğitim düzeyi ve yaş grubundan bireyin katılımını sağlamak üzere, esnek ve çeşitlendirilmiş eğitim içerikleri, ortamları geliştirilmelidir. Adım 3.Kavramsal bir çerçeve oluşturularak sürekli öğrenme programlarının içeriğinin ve çalışma takviminin belirlenmesi, Sürekli öğrenen bir turizm şehri oluşturma sürecinde, paydaşların belirlenmesi ve bunların rollerinin bir döngü şeklinde tanımlanmasının ardından bir kavramsal çerçevenin oluşturulması gereklidir. Bu “Öğrenen Turizm Bölgeleri” olgusunun devaml ılığını sağlayacak bir mihenk taşıdır. Bu sayede paydaşlar arasında etkileşimi arttıracak yeni yapılanmaların, ortak programların altyapısı tesis edilmiş olacaktır. Ayrıca sahada yapılacak swot analizi çalışmaları ışığında hangi gruplara (yaş, eğitim vb. gruplar), hangi eğitim programlarının uygulanmasının uygun olacağı, öğrenme sürecinde hangi aktörlerin ve hangi mecraların kullanılacağı, deneyimlerin-en iyi uygulamaların nasıl yaygınlaştırılacağı, çalışma takvimi gibi “yaşam boyu öğrenme” anlayışını somutlaştıran çıktılar elde edilebilecektir. 46 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJE YARIŞMASI - 2008 TÜRKİYE’DE ŞEHİR TURİZMİNİN: DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI - ÖĞRENEN TURİZM BÖLGELERİ YAKLAŞIMI Adım 4.Şehir turizmine ilişkin politikaların belirlenmesi, geliştirilmesi ve uygulanması sürecini kapsayan, şeffaf ve katılımcı bir planlama platformunun oluşturulması, Turizme ilişkin planlamaların yapılması sürecinde yerel yönetimlerin, açık yönetim ilkesinden hareketle koordine edici bir karakterde; yerel halk, sivil toplum örgütleri ve profesyonel iş çevrelerini içine alan bir örgütlenmeyi yönetmesi gerekmektedir. Şeffaflık ve katılımcılığın esas alınacağı bu koordinasyon sürecinde, yerel halkın olabildiğince aktif rol üstlenmesi ve yerel kapasiteden azami düzeyde faydalan ılması arzu edilmelidir. Bu, yaşam boyu öğrenme anlayışının topluma adapte edilmesinde bir hızlandırıcı olan “etkileşim”in yaratılmasını sağlayacaktır. Adım 5. Şehir turizmi ve yerel ekonomi arasında bağlar kurulması Turistik tesisler yerel küçük ve orta büyüklükteki i şletmelerden, zanaatkarlardan doğrudan alımlar yapabilir, daha etkileşimli deneyim imkanları sunulabilir, fiyata dayalı olmayan ve ürün farklılaştırma esaslı pazarlama stratejilerinin etkinliği arttırılabilir. Ayrıca yerel toplum ile çalışılması yerel doğanın, kültürel mirasın korunması konusunda farkındalık ve hassasiyetin sürekli hale getirilmesi adına etkili olacaktır. Bu da sürdürülebilir turizm anlayışının kabul görmesi ve gereklerinin yapılması için hızlandırıcı bir etki sağlayacaktır. Adım 6. Yerel üreticilerin, perakendecilerin tedarik zincirine dahil edilmesi Ulaşım, konaklama, yemek, tur programları gibi ana hizmetleri oluşturan çok sayıda ara ürün ve hizmet, turizm kalitesini doğrudan etkilemektedir. Donanım (mobilya, dekorasyon vb.), Hizmetler (güvenlik, çiçek, animasyon vb.), Mutfak (Meyve, sebze, et ürünleri, baharat, süt vb.), Bakım-onarım (boyama, sıhhi tesisat, elektrik tesisatı vb.) gibi ürün ve hizmetlerin organize bir biçimde doğrudan üretilmesi veya tedarik edilmesi turizm tesisinin turist tarafından algılanan hizmet kalitesinin belirleyicileridir. Turizm i şletmelerinin bu tür ürün ve hizmetleri yerelden tedarik etmek yoluyla baz ı avantajlar sağlayabilir. Örneğin: - sunduğu ürün ve hizmetler ile işletmeyi farklılaştırarak güçlü bir marka imajı oluşturulması yerel toplumun katıldığı faaliyetlerin arttırılması ile turistlerin kalış sürelerini arttırabilecek motivasyonun sağlanması dağıtım kanallarında yer alan aracıların azaltılması (doğrudan üreticiden alınması) ve lojistik harcamaların azaltılması (stok tutma gereğinin azalması) ile oluşacak maliyet etkin tedarik yerel işbirliklerini destekleyecek, özendirecek, özellikle yenilikçi ürün geli ştirme sürecine katılımı arttırabilecek ağların inşa edilmesi Yerel merkezli tedarik zincirinin başarısı için dikkat edilmesi gerekilen unsurlar: - turizm işletmelerinin, ihtiyaç duydukları ürün ve hizmetlerin taşıması gereken asgari nitelikleri, standartları, tedarik zamanını, ihtiyaç duyulan hacmi net bir şekilde tanımlayabilmesi, yerel tedarikçilere alım garantisi verilmeli, kredi kaynaklarından istifade edebilmelerini kolaylaştırıcı finansman programları desteklenmeli, 47 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJE YARIŞMASI - 2008 TÜRKİYE’DE ŞEHİR TURİZMİNİN: DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI - ÖĞRENEN TURİZM BÖLGELERİ YAKLAŞIMI - üreticileri zor durumda bırakabilecek uzun vadeli ödeme takvimleri yerine teslimat sonrası kısa vadeli ödemeler yapılmalı, yerel üreticinin desteklenmesi sürecinde yerel yönetimlerin yerel toplumu özendirmede sahip olduğu gücü kullanmalı, merkezi yönetimin de turizm politikaları belirlenirken sektör temsilcisi kuruluşlar yoluyla bilgilendirilmesi, yönlendirilmesi, potansiyel yerel tedarikçiler bilgi ve tecrübe payla şımı ve özellikle ürün geliştirme sürecinde cesaretlendiren bir ortamın oluşturulması sağlanmalı, yerel ürün ve hizmetlerin analizi yapılmalı, yerelin sahip olduğu potansiyelin işletme gereksinimlerini karşılayacak ürünlere nasıl adapte edilebileceği araştırılmalıdır. Adım 7. Yerel çiftçiler ile ticari bağlar oluşturulması Yerele özgü tarım ürünleri ve yiyecek tariflerinin kullanılması, turizm işletmelerini müşterilerine farklı deneyimler sunması anlamında önemli bir fırsattır. Bölgeyle birlikte anılan en taze ürünlerin düşük maliyetler ile tedarik edilebilmesi, turizm i şletmeleri için göz ardı edilemez bir olanaktır. Yerel kimliğin kullanılırken, ürünlerin özgün tadları ve yöreye has sunum şekillerinin, tazeliklerinin vurgulanması turistler için eşsiz bir deneyim anlamına gelebilir. Sağlıklı yaşam, anti-aging, doğal tıp, yeşil beslenme vb. popüler yaklaşımlar ile desteklenecek sunum ve faaliyetler, turistlerin kal ış süresini ve yerel ekonomide daha fazla harcama isteğini arttıracak, kulaktan kulağa pazarlama (word of mouth) döngüsünü hızlandıracaktır. Yerel çiftçiler ile aktif bir işbirliğinin sağlanabilmesi için turizm işletmelerinin şunları uygulaması gerekmektedir: - - Turizm işletmesinin mutfak ve restoran çalışanları ile çiftçilerin iletişimlerinin sağlanması. Özellikle ihtiyaç duyulan ürün niteliklerinin çiftçilere anlat ılması, yenilikçi ürünlerin neler olabileceğinin tartışılması ve karşılıklı empati oluşturulabilmesi için mutfak ve çiftlik ziyaretleri düzenlenmelidir. Çiftçilere ürün kalitesi, paketlenmesi, saklanması, hijyen koşulları vb. konularda aranan standartların neler olduğu net ve yazılı bir biçimde sunulmalıdır. Toplam kalite anlayışı konusunda çiftçiler eğitilmelidir. Turistlere işletmede kullanılan çiftlik ürünlerinin üretim süreçleri konusunda yerinde, uygulamalı örnekler içeren faaliyet paketleri hazırlanmalıdır. Çiftçi-turist etkileşimi sağlanmalıdır. Çiftçiler sundukları ürünlerle yapılabilecek yöresel, az bilinen, denenmemi ş tarifleri üretmeleri, paylaşmaları konusunda teşvik edilmelidir. Çiftçilere sabit fiyat üzerinden, ekim öncesi al ım garantisi verilebilmelidir. Yerel çiftlik ürünlerini içeren gıda festivalleri organize edilmelidir. Sonuç itibariyle, turizm tesislerinin yerel çiftçilerle yürütecekleri ortak ticari programlar: - bütünleşik üretim ve pazarlama ağlarının geliştirilmesi, organik tarımın özendirilmesi ve yaygınlaşması, küçük işletmelerin kapasite oluşturmaları, merkezlere olan göçün engellenmesi gibi baz ı yerel kazanımlar oluşturacaktır. Bu sayede turistik hizmet kalitesi yükselip farklılaşırken yerel kalkınma da desteklenmiş olacaktır. 48 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJE YARIŞMASI - 2008 TÜRKİYE’DE ŞEHİR TURİZMİNİN: DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI - ÖĞRENEN TURİZM BÖLGELERİ YAKLAŞIMI Örnek vaka: Sandals Resort ve Çiftçi Programı (Jameika) Çiftçi programı 1996’da iki otele üretim yapan 10 çiftçi ile başlamıştır. 2004’e gelindiğinde ise adada yer alan tüm otellerin ihtiyacını karşılayan 80 çiftçi olmuştur. Program dahilinde: - Şef’ler ve yönetici ekibi, çiftlik ziyaretleri yapmış ve atölye çalışmalarına katılmıştır Çiftçiler otelleri ziyaret etmişler ve beklenen ürün niteliklerinin otel için neden önemli olduğunu görmüşlerdir Bir çiftçi destek memuru çiftçilere üretim süreçlerinde teknik destek vermi ştir Oteller iki hafta önceden, ürün teslim tarihi ve hasat miktar ı konusunda çiftçiler tarafından bilgilendirilmiştir Oteller yerel ürünlerle yapılan yöre mutfağına has tatlara menülerinde yer vermi ştir Program sonunda çiftçiler satışlarını üç yılda 55 kattan fazla arttırarak $60.000’dan $3.300.000 seviyelerine çıkarmışlardır. Oteller ise çok çeşide sahip, çok taze, kaliteli yerel ürünleri müşterilerine sunabilmiş ve bunu yaparken de önemli maliyet avantajı sağlamıştır. Adım 8. Yerel işgücünün istihdamına öncelik verilmesi ve sürekli öğrenme uygulamalarının desteklenmesi Turizm işletmeleri sektörel ihtiyaçlar gereği çok farklı iş tanımlarından oluşan bir istihdam yapısına sahiptir. Farklı eğitim, bilgi ve beceri düzeyleri aranan bu pozisyonlara uygun, kalifiye kişilerin bulunması doğrudan algılanan hizmet kalitesine etki edeceği için büyük önem taşımaktadır. Ayrıca bazı pozisyonların mevsimsel bir nitelik taşıması, tedarik sürecinin önünde yer alan önemli engellerden biridir. Özellikle ülkemizde sektöre özgün kalifiye işgücünün sağlanmasında önemli sorunlar yaşanmaktadır. Bu problemin aşılabilmesi için de insan kaynakları departmanlarının seçim ve işe alma süreçlerinden çok kurum içi eğitim faaliyetlerinin planlanması ve uygulanmasına zaman ayırması gereğini ortaya çıkarmaktadır. Bunlara ilaveten, işgücünün ülkenin değişik yerlerinden gelmiş olması motivasyon, uyum sağlama ve kurum sadakati sağlanması sürecini olumsuz etkilemektedir. Turizm işletmelerinin yerel istihdamdan istifade etmesi, bunu yaparken de sadece ara eleman ihtiyacının karşılanması değil ayrıca orta ve üst kademe yöneticilerin yetiştirilmesi hedefine sahip olması gerekir. Uzun vadede güçlü motivasyon ve çal ışan sadakati ile sonuçlanacak bu aidiyet hissinin yaratılması için yerel işgücü potansiyelinin analiz edilmesi ve uygun adaylara uygun yetiştirme programlarının verilmesi şarttır. Adım 9. Turiste sunulan turlara, paketlere otantik ya şam unsurlarının eklenmesi Yeni turizm ekseninde artık turistler deniz, kum, güneş üçlüsünden fazlasını talep eder hale gelmişlerdir. Bu nedenler geliştirilen yeni tur paketlerinin geni ş bir kültürel ve doğal miras içermesi ve “yeni insanlarla tanışma, yerel toplumla etkileşim” imkanlarının sunulması gerekmektedir. Bu doğrultuda geliştirilen ürünler tüketici deneyimini ve turizmin yerel ekonomilere olan etkisini arttırmaktadır. Yerel halk ile doğrudan etkileşim hatırlanabilir deneyimler yaratmakta ve turistlerin “anlatacak bir hikayesi” olmas ını sağlamaktadır. Böylece tekrarlanan ziyaret sayısı, konaklanan gün sayısı artmakta ve 49 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJE YARIŞMASI - 2008 TÜRKİYE’DE ŞEHİR TURİZMİNİN: DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI - ÖĞRENEN TURİZM BÖLGELERİ YAKLAŞIMI turistin kendi ülkesinde bulunan sosyal çevresinin tatil kararlar ını etkilemektedir. Bu da etkin pazarlama yöntemlerinden biri olan a ğızdan ağıza pazarlamadan (word of mouth) aktif bir biçimde faydalanılması anlamına gelmektedir. Yerel toplumu da içine alan yenilikçi turizm ürünleri geli ştirebilmek için; - yerelde yaşayan kültür ve bu kültürü oluşturan unsurlar analiz edilmelidir - yerel yetenekler, becerileri gelenekler ke şfedilmelidir - yerel etkileşim ve yerel alışverişi kapsayan yeni paketler oluşturulmalıdır. Adım 10. Turistlerin yerel ekonomiye olan katkısını arttıracak harcamaların teşvik edilmesi, çeşitlendirilmiş ürün ve faaliyetler geliştirilmesi Turistler tarafından yerel ekonomi içinde yapılan harcamalar, yerel toplumun hanehalk ı gelirinin doğrudan artmasına hizmet ettiği gibi, turist için de farklı bir deneyim niteliği taşır. Turistlerin yerel ekonomi içinde daha fazla harcamada bulunmalar ı; yerel ile etkileşim imkanları, çekici yerel ürün ve hizmetler sunulması, sağlık ve güvenlik standartlarının tatminkar düzeyde olması ve özetle turistlerin çevreyi keşfetmek için kendilerini güvende ve rahat hissettirilmeleri ile doğrudan ilişkilidir. Alışveriş bir tatilin önemli parçalarından biridir. Ancak turistler destinasyona özgü ürünleri alma eğilimindedirler. Başka bir ülkeden ithal edilmiş, yerel kültür öğelerini bünyesinde barındırmayan, her yerde kolaylıkla bulunabilir türden, yani “otantik” ve “özellikli” olmayan ürünler turistler için bir anlam taşımamaktadır. Ayrıca her şey dahil turizm paketleri de mevcut içeri ğiyle, yerel kültür ve ekonomi ile olan etkileşimi azaltmaktadır. Bu paketlerin turistleri yerel ile olan faaliyetleri artt ırıcı, özendirici bir içeriğe sokulması şarttır. Festivaller turistlerin enstrümandır. yerel harcamalarını arttırmada kullanılabilecek önemli bir Yerel ekonominin turist gelirlerinden ald ığı payı arttırabilmek için: - yenilikçi ve kaliteli otantik ürün çeşitlendirmesi yapılmalıdır, yerel girişimcilere, sundukları hizmet kalitesini yükseltebilmeleri için yönetim desteği verilmelidir (tüketici davranışları eğitimi, halkla ilişkiler eğitimi, yabancı dil kursları vb.), turistlere daha sağlıklı ve güvenli bir ortam sağlanabilmesi için sivil insiyatifin, iş örgütlerinin ve gönüllülerin ortak çal ışması, turistlere güncel ve tam zamanlı bilgi sağlanması, fiyat farklılaştırmalarının önüne geçilmesi için sıkı fiyat kontrollerinin yapılması, yerel ulaşım imkanlarının geliştirilmesi, ücretsiz girişler, indirimli alışveriş imkanları vb. avantajlar sunan ayrıcalıklı yerel kartların turistlere sunulması, yerel yönetimler ve stkların desteğinde özellikle yenilikçi ürünler geliştirmeye dönük fikirlerin, projelerin değerlendirilmesi, açık tartışma ortamının teşvik edilmesi, tüm yıla yayılan faaliyetlerle turizmin mevsimsel olduğu yargısının dışına çıkılması, düşük sezonda bile turistlerin yerel ile etkile şime girmesinin özendirilmesi, 50 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJE YARIŞMASI - 2008 TÜRKİYE’DE ŞEHİR TURİZMİNİN: DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI - ÖĞRENEN TURİZM BÖLGELERİ YAKLAŞIMI - yerel kültürün, renklerin, mirasın bir “yerel imaj” yaratacak biçimde farkl ı mecralarda sürekli surette işlenmesi (bknz. Ek.5 ve Ek.6) gerekir. Adım 11. Bölgesel ve bölgelerarası işbirliği ağlarının ve ortak temaların oluşturulması Yerel ortaklıklar kurulması, destinasyonun turistler açısından daha iyi bir ziyaret noktası, yerel halk için de daha yaşanabilir bir çevre olmasına hizmet edecektir. Yerel işbirliklerinin büyütülerek bölgesel ve hatta bölgeleraras ı bir düzeye getirilmesi, özellikle ölçek ekonomisini ve farklılaştırılmış ürünlerin arttırılarak, tüketici tatmininin yeni deneyimlerle başarılmasını sağlayacaktır. Kaynak kullanımı (çöp yönetimi, su kullanımı, enerji kullanımı vb.), ulaşım hizmetleri, trafik kontrolü, güvenlik gibi konularda bölgeleraras ı işbirlikleri, algılanan hizmet kalitesini yükselteceği gibi birim maliyetlerin, turizmin olumsuz çevresel etkilerinin azalmasında da etkili olacaktır. Ayrıca turistlere, aynı coğrafya içinde birbirinden farklı tecrübelerin sunulması noktasında, otantik öğeler ve zengin kültürel mirasın yerel halk etkileşimi ile aktarılması yoluyla bu bölgesel seviyede işbirlikleri yeni açılımlar sunacaktır. Turizm yönetimine dönük bu bütünleşik ve yerel yaklaşımlar turist yönelimli bir değer zinciri oluşturulmasını sağlamış olacaktır. Uygulamada bu tür işbirliklerine sıkça rastlanılmaktadır. Örneğin: - Almanya’nın büyülü şehirleri (Berlin, Dresden, Frankfurt, Hamburg, Köln ve Münih gibi şehirlerden oluşan 10 destinasyon), Altın üçgen olarak anılan Budapeşte, Viyena ve Prag Almanya’nın tarihi noktaları (Augsburg, Bremen, Lübeck, Munster, Potsdam ve Würzburg kasabalardan oluşan 13 destinasyon) Bölgelerarası işbirliği stratejileri geliştirirken, küçük bölgelerin ortak bir tema ile ba ğlantılı tek bir paket gibi sunulması bölgeyi cazibe merkezi haline getirebilir ve şehir turizminin başarısını olumlu bir şekilde etkileyebilir. Ancak bazı uygulama örnekleri göstermiştir ki bu şekilde ortak tema etrafında örgütlendirilmiş konseptlerin dikkatli bir biçimde kurgulanmas ı gereklidir. Örneğin Hollanda’da bulunan Haarlem, Leiden, Delft, Dordrecht ve Schiedam adlı beş kasaba tarih teması etrafında tek bir destinasyon gibi sunulmuştur. Projenin dördüncü yılına gelindiğinde yaşanan hayal kırıklığı çalışmanın sonlandırılmasına sebep olmuştur. Bunun temel nedeni ise turistlerin bir veya iki kasabay ı ziyaret etmeleridir. Çünkü turistler kasabalar arasında ziyaret etmeyi gerektirecek tarzda ciddi farkl ılıklar göremedikleri için ikiden fazla kasabanın ziyaret edilmesini yeteri kadar ilgi çekici bulmamışlardır. Hollanda’da uygulanan diğer bir projede de Delft kasabası Rotterdam şehri ile ortak turizm promosyonları geliştirerek başarıya ulaşmıştır. Başarının gelmesine vesile olan ana sebep ise bu iki yerleşim biriminin tamamen farklı kültürel ürünler sunması ve büyüklüklerinin farklı olmasıdır. 51 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJE YARIŞMASI - 2008 TÜRKİYE’DE ŞEHİR TURİZMİNİN: DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI - ÖĞRENEN TURİZM BÖLGELERİ YAKLAŞIMI Adım 12. Bölge içinde, bölgelerarası ve bölge dışında gerçekleşen “en iyi uygulamalar”ın takip edilmesi, öğrenme sürecine konu edilmesi, ve kıyaslama (benzetim benchmarking) yoluyla yerele adapte edilmesi. “Yaşam boyu öğrenme” anlayışının çekirdeğini oluşturan “sürekli öğrenme” olgusu, toplum içinde kazanılan deneyimlerin paylaşılması yoluyla yaygınlaştırılabilir. Böylece bilgiye dayalı ve değişimlere kısa sürede cevap verebilen, uyum sağlayabilen bir toplumun inşasını sağlanmış olur. Küresel anlamda turizm ile ilgili “en iyi uygulamalar ın” (best practices) keşfedilmesi, sahaya adapte edilmesi, bölge içindeki ba şarılı uygulamaların yaygınlaştırılması tamamiyle kıyaslama veya benzetim olarak adlandırılan bir öğrenme sürecidir. Bu kapsamda dünyanın herhangi bir yerinden denenmi ş ve başarı kazanmış bir turizm uygulaması doğrudan veya adapte edilerek yerelde hayata geçirilir. Ayn ı yaklaşımla, bölge içinde veya ulusal çapta benzer dokuya sahip turizm bölgelerinin geliştirdiği uygulamalar da takip edilip geliştirilerek yerele uygulanır. Bu süreçte “öğrenen turizm bölgesi” paydaşlarının, sahip oldukları yetkinlikleri ve uzmanlık alanları ışığında dünyadaki en iyi uygulamaları birbirleri ile paylaşmaları ve daha iyi uygulamalar geliştirmek için neler yapılabileceği hususunda ortak bir tartışma ve tasarım platformu oluşturmaları beklenir. 52 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJE YARIŞMASI - 2008 TÜRKİYE’DE ŞEHİR TURİZMİNİN: DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI - ÖĞRENEN TURİZM BÖLGELERİ YAKLAŞIMI EKLER Ek.1 Şehir Turizmi Literatürü (Yayın ve Kitaplar) Şehir Turizmi ile İlgili Genel Yayın ve Kitaplar Yazar Yıl 1 Cultural impact: measuring the economic effects of culture Anderson, D. and Nurick, J. 2002 2 Realising the potential of cultural services: making a difference to the quality of life Arts Council of England/LGA/ CLOA/ILAm et al 2001 Ashworth, G.J. 1992 Ashworth, G.J. and Dietvorst, A.D.J. 1998 3 4 Heritage and tourism: an arrangement, two problems and three solutions Tourism and spatial transformations: implications for policy and planning 5 Metroland: the urban tourism market Beioley, S. 2002 6 Urban tourism Berg, L. van den 1994 7 Managing quality cultural tourism Boniface, P. 1995 Boniface, P. 1998 9 Are museums putting heritage under the domination of the tourist industry? Tourist historic cities 10 The art of travel Botton, A. de 2002 11 Prospectives urbanistique et socioeconomique BRAT 1992 12 Culture and tourism: are we talking the same language 8 13 14 15 16 Expressions of culture, identity and meaning in tourism Projects Pilotes Urbains - Rapport Anuelles 1997 Stimulering van cultuurhistorisch toerisme: een kwestie van samenwerken Arts development: full report and proceedings of the committee Borg, J. van den, et al British Tourism Authority Centre for travel and tourism Commission Europeenne Coopers & Lybrand Management Consultants 2001 2000 1998 1992 İçerik Başkentlerin yerel ve bölgesel ekonomi ile bağlantıları, katkıları ve kültürel veya eğitim açısından rolü araştırılmış sonuçta arzulanan düzeyde şehirlerin yerel ve bölgesel düzeyde ekonomiye katkıları gözlemlenmemiştir. Bu farklı katkıların birbirini nasıl zincirleme olarak etkileyeceği sorgulanmaktadır. Yaşam kalitesinde farklılık yapmak ve değişik şehir kültür hizmetlerinin ihtiyacı karşılamak için gerçek şehir potansiyelinin ortaya konulması araştırılmıştır. Şehir turizmine dönük politika ve planlardaki uygulamalar ve ileriye yönelik dönüşümleri açıklamaktadır. Metro alanlar ve şehir turizm pazarları araştırılmış. Richard Prentice çekici olarak kabul edilen şehir turizminin ziyaretle sağlanan kazançları, faydaları anlaşılmaya çalışılmış miras bırakılan turizm eserlerinin sağladığı faydalar detaylı bir şekilde araştırılmıştır. Turizm endüstrisine dönük konseptler, terminolojisi ve üretimin niteliği araştırılmıştır. Şehir turizmini incelemiş Kültürel turizmin yönetim kalitesi, karşılaştıkları ziyaretçilere en iyi hizmeti turizm yetkililerinin nasıl sunduğu, ziyaretçilerin ihtiyaçları en iyi nasıl tatmin edildiği, daha karmaşık alanlardaki miras bırakılan sit alanlarının nasıl korunduğu ve yönetimi incelenmiştir. Turizm endüstrisini idare edenlerin sorumluluğundaki miras bırakılan müzeler araştırılmış. Turistik tarihişehirleri incelemiş. Alain de Botton isimli yazar Seyahat Sanatı isimli kitabında özellikle önemli iş seyahatlarındaki engeller yazarın en iyi satan kitabı arasındadır. Yazar, havalimanları, gezilecek yerler, müzeler, tatil yerleri, fotoğrafları, egzotik halılar, otel mini barlarına kadar her şeyi içermektedir. Şehirle ilgili sosyoekonomik perspektifler Kültür ve turizmin ortak dilini, Avrupa’daki bölgelerin kültürel turizmi, İskoçya ile benzerliklerini anlatır ve uyumlaştırma çabası güder. Kültürün turizm açısından ifadesi Yıllık kent raporları anlatılmaktadır. ile pilot şehirler Tarih ve kültür turizmine iki pilot kavram seçilmiş ve kalkınmaya etkileri araştırılmıştır. İngilterede kültür-medya spor ilişkisi rapor edilmiştir. 53 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJE YARIŞMASI - 2008 TÜRKİYE’DE ŞEHİR TURİZMİNİN: DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI - ÖĞRENEN TURİZM BÖLGELERİ YAKLAŞIMI 17 18 19 National museums and galleries: funding and free admission Toerisme herondekt erfgoed! markt voor erfgoedtoerisme: een integrale visie Arts development: Government's response to the third report of the culture, media and sport select committee 20 The historic environment: a force of our future 21 Culture and creativity: the next ten years 22 Kultur als wirtschaftsfaktor 23 Kultur und tourismus in den neuen landern 24 Making the connections: a practical guide to tourism management in historic towns 25 26 Getting it right: a guide to visitor management in historic towns Towards quality urban tourism: Enterprise integrated quality management Directorate (IQM) of urban tourist destinations General Tourism Unit İngilterede kültür-medya spor ilişkisi rapor edilmiştir. De Vries en Hopman Advies 1996 İngilterede kültür-medya spor ilişkisi rapor edilmiştir. Geleceğin gücü tarihi çevre ve dokular incelenmiştir. Department for culture, media and sport (Great Britain) Deutsch Institut für Wirtschaftsforschung 2001 Dumke, C. 2002 Historic Towns Forum/ İngilizce Tourism Council Tourist Board 2002 1999 1993 2000 27 Erfgoed voor toerisme Erfgoedkoepels op erfgoed en toerisme 2003 28 Residences de tourismes urbaines Espaces no. 145 1997 29 Religious Tourism and Pilgrimage Fernandes, C. et al 2003 30 Market segmentation of an international cultural-historical event in Italy Fomica, S. and Uysal, M. 1998 31 Cultural tourism Fladmark, J.M. 1994 Florida, R. 2002 Gonzalez Ortega, M. 2002 Het gedeelde erfgoed Haan, J. de 1997 Tourism and gastronomy Hjalager, A.M. and Richards, G. 2002 Icomos 1998 IPK International 2003 Irish Tourist Board 1988 32 33 34 35 36 37 38 The rise of the creative class, and how it is transforming work, leisure, community and everyday life Managing heritage tourism: challenges for the management of urban heritage cities and attractions (case study Madrid) International Cultural Tourism Charter European outbound city holiday trips (special evaluation of the European Travel Monitor 2002 on behalf of the ETC) Inventory of cultural tourism resources in the member states Örnek incelemelerle sürdürülebilir turizm arkasında yatan fikirler tartışılmıştır. Tarihi şehirlerin turizm yönetimine dönük pratik bilgiler sunulmuştur. 39 Cultuurhistorisch toerisme, erf goed al goed Janssen, J. 1995 40 Cultural tourism: how the arts can help market tourism products: Jones, L. 1992 Turizm mirası organizasyonları araştırılmıştır. kültürel ve turizm fikri imkansızlıkları Kültürel varlıkların önemine dikkat çekerek, ekonomik faaliyetlerde hayati derecede önemli yerler ve girişimcilik ruhu, karara alam ve politikaları tartışılmaktadır. Turizmin çekicilikleri ile destinasyonların yönetimi incelenmiştir. Madrid örnek de ki olarak Hollanda ve Flanders bölgelerinde yerel ve bölgesel olarak, Felemenk kültür-tarih turizmi kapsamında olan proje örnekleri üzerinde durmuştur. 54 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJE YARIŞMASI - 2008 TÜRKİYE’DE ŞEHİR TURİZMİNİN: DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI - ÖĞRENEN TURİZM BÖLGELERİ YAKLAŞIMI 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 Handboek visitor management Inventarisatie cultuur-toeristisch beleid Urban tourism and its contribution Law, Ch.M. to economic regeneration LAgroup Leisure & Arts Consulting 1997 LAgroup Leisure & Arts Consulting 1998 1992 Tourism and urban revitalization Law, Ch.M. 1991 Heritage visitor attraction in Europe Market research study: marketing strategies of cultural institutions in Europe Leask, A. and Yeoman, I. 1999 Leipzig Tourist Service 1998 Tourisme Urbain Cultural tourism: new uses for cultural heritage Cultural tourism: the partnership between tourism and cultural heritage management En route pour l'an 2000… ensemble Les cahiers espaces no. 3 MaizteguiOnate, C. 1996 McKercher, B. and Cros, H. du 2002 Mission Paris 2000 1997 1994 51 Cultuurtoerisme Munster, W. 52 A culture in common: post 16 education and training committee report 53 Rembrandt-Onderzoek National Assembly for Wales Nederlands Bureau voor Toerisme (NBT) 54 A turizmus mint kulturalis rendszer Neprajzi Muzeum 55 La demande touristique en espace urbain 56 Urban tourism Obeservatoire National du Tourisme Page, S. 57 Management of historic centres Pickard, R. 2001 58 Tourism & heritage attractions Prentice, R. 1993 59 A Turizmus Hatasai Puczko, L. and Ratz, T. 2002 60 Az attrakciótól az élményig Puczko, L. and Ratz, T. 2002 61 Tourism and cultural change Robinson, M. 1996 62 Tourism and cultural conflicts Robinson, M. and Boniface, P 1999 63 The tourist experience Cultural tourism and business opportunities for museums and heritage sites Ryan, Ch. 2002 Silberberg, T. 1995 64 Şehirler için el kitabında turist yönetimine yapısal yaklaşım kültür turizm politikaları ana kentler ve Hollanda’daki iller irdelenmiştir. Hollanda’daki dört ana kent için kültür turizmi irdelenmiştir. 2001 1992 2003 1994 1995 Avrupa’da 12 tarihi kent merkezleri farklı Avrupa ülkelerinden seçilmiş ve tarihi kent merkezlerinin yönetimi sorgulanmıştır. Richard Prentice detaylı olarak turizm mirasının kazançlarını araştırmıştır. 65 Issues in cultural tourism Smith, M.K. 2003 Kültür turizmine ait konular en geniş manada araştırılmış, globalleşme sürecinin e etkileri, kültür ve şehir turizmi üzerinde global kalkınma, özellikle, bölgesel, etnik ve azınlık gruplarının etkileri irdelenmektedir. 66 Verbeelding…versterkt: cultuurtoerisme volgens Toerisme & Recreatie Toerisme & Recreatie 2000 Kültür turizminde politika pazarlama ve finansmanda yeni teknikler araştırılmaktadır. 67 Valetta tourism: survey Trevisan, C. Z. 2002 68 Medina tourism: survey Dissonant heritage: the management of the past as a resource in conflict Trevisan, C. Z. 2003 Tunbridge, J.E. and Ashworth, G.J. 1996 Turespaña 2001 69 70 Turismo cultural 55 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJE YARIŞMASI - 2008 TÜRKİYE’DE ŞEHİR TURİZMİNİN: DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI - ÖĞRENEN TURİZM BÖLGELERİ YAKLAŞIMI 71 72 73 Turismo idiomatico Plan impulso turismo cultural e idiomatico Estratègies de marketing de les institucions culturals europees I la seva relacio ambel turisme verba 74 Culture, tourism, development: crucial issues for the 21st century 75 Masterplan cultuurhistorisch toerisme 76 Tourism and culture 77 78 De economische betekenis van cultuurtoerisme Het geheim van Holland: vijf jaar pionieren in cultuurhistorisch toerisme Turespaña 2001 Turespaña 2002 Turisme de Barcelona 2000 Unesco/AIEST Winkelman & Van Hessen (WTO) World Tourism Organization ZKA beleid en advies Zuid-Hollands Bureau voor Toerisme 1996 1989 1999 2001 2000 79 The tourist historic city Ashworth, G.J. and Tunbridge 2000 80 Tourism and cities of art Borg, J. van den and Gotti, G. 1995 Borg, J. van den and Russo, A.P. 1999 Christopher, M. 2002 81 82 Tourism management in heritage cities: proceedings of the international seminar Urban tourism: the visitor economy and the growth of large cities Kültürel turizmin 21. yüzyılda kalkınma açısından önemli konuları, doğal ve kültürel yerler turizm ve sunumu ve kalkınmaya katkıları incelenmektedir. Hollanda’da kültür ve tarih turizminin dizaynı öneriler ve uyum politikaları incelenmiştir. Tarihi turist şehri konsepti, tarihi kent yerleri şehir tuizmi ve kalkınmadaki rolü tartışılmıştır. Amsterdam, Bruges, Floransa, Oxford, Salzburg and Venedik kentlerinde turizmin etkileri ve ziyaretçi akışı yönetimi incelenmiştir. Yerel turizm sürecinin tanımı, turizm kalkınmasında yaşam boyuluk, fayda ve maliyetler açısından yerel turizm kalkınması, taşıma kapasitesi gibi farklı kavramlar irdelenmektedir. 83 Traditional tourism cities: problems and perspectives Costa, P. et al 1993 84 Les loisirs dans la ville Espaces no. 107 1991 85 Tourism in major cities Law, Ch.M. 1996 Son yirmi yılın ziyaret edilen geniş şehirlerinin tarihi ve tarihi şehirlerinin, başkentlerinin, ulusal durum açısından irdelenmesi. 86 Tourism and the environment: visitor impact management and cultural heritage Borg, J. van der, et al 1993 Avrupa’daki Küçük orta boy şehirlerin taşıma kapasitesi ve turist yönetimi irdelenmektedir. 87 International city tourism: analysis & strategy Maier, G. et al 1997 88 Organizing sustainable tourism development in heritage cities Russo, A.P. 1998 Comment renforcer l'offre culturelle des villes Travel & Tourism Intelligence (TTI) City Reports Sports loisirs Tourisme No. 202 Travel and Tourism Intelligence (TTI) 89 90 91 92 93 1995 Yıllık Dört Avrupa şehri için kültürel turizm düşüncesinin planlanması, imaj projeksiyonları, ulaşılabilirlik, ziyaretçilere referans kaynaklar ve kalite irdelenmiştir. Planning considerations for cultural tourism: a case study of four European cities L'accueil de jeunes touristes a Bruxelles Bruxelles est devenue plus chère que New York Uluslararası şehir turizmi, analizi ve stratejileri, piyasa rehberi, veri tabanları, rekabet gibi konular öğrenciler için hazırlanmıştır. Turizm endüstrisinde arzulanan şartlar, sürdürülebilir turizm kalkınması ve miras şehirlere ait sürdürülebilir turizm kalkınması konuları araştırılmıştır. CHAB 1992 Couvreur, D. 1994 1982 94 Tourisme à Bruxelles Februtour 95 Renovation des espaces publics à Fondation Roi 96 Bruxelles est malade. Mais son coeur bat Michiels, M. 1996 56 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJE YARIŞMASI - 2008 TÜRKİYE’DE ŞEHİR TURİZMİNİN: DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI - ÖĞRENEN TURİZM BÖLGELERİ YAKLAŞIMI 97 98 Livre blanc du tourisme Bruxellois Pillen, P. 1994 Evaluatie Brugge 2002 WES Onderzoek en advies 2004 99 Urban tourism: attracting visitors to large cities Law, Ch.M. 1993 100 Urban tourism: performance and strategies in eight European cities Berg, L. et al 1996 101 Art of regeneration: urban renewal Comedia through cultural activity Comedia 1996 102 Euro Fête au Pays de Liège Euro Fête au 2001 Marie de Paris 1999 Mayor of London 2003 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 Paris 2000: une occasion des ambitions London cultural capital: realizing the potential of a world-class city Rotterdam and Porto cultural capitals of Europe Survey of foreign visitors to Tallinn City 2002 and 2003 Impacto turistico de la capitalidad Turespaña europea cultural (caso Salamanca 2002) City tourism 2002: proceedings of European Cities Tourism's International Conference in Vienna, Austria European City Benchmark: Study: Wonderful Copenhagen 110 Culture as commodity: the economics of the arts and built heritages in the UK Richards, G. et al 2002 2003 Wöber, K. W. Sager, C. 2003 1996 Local cultural strategies: draft guidance for local authorities in England Cultural tourism and museums & galleries in the UK Department for culture, media and sport (Great Britain) 1999 Marcon, G. 2002 Urban tourism in the UK The UK cultural sector: profile and policy issues The European market for UK city breaks Marketscape 2003 Selwood, S. 2001 Estonia tourism 1999-2002: overview of the main source markets Culture, tourism and development:the case of Ireland The strategic development of heritage tourism: the Dutch approach Culture & tourism in Scotland: case studies Avrupa başkentlerinden Rotterdam ve Porto’da 2001 kültürel sermaye olgularının kültürel, sosyolojik ve ekonomik etkileri ve uzun dönemdeki etkilerin ölçüm açısından daha zor olduğu belirtilmiştir. Tourist office Casey, B. et al Urbaner tourismus Schweiz Avrupa ve Kuzey Amerika’dan örnekler kullanılarak eski sanayi şehirleri, büyük kentlerdeki turizmin gelir getiriciliği ve istihdama katkısı gibi ekonomik katkılar incelenmiştir. 100 kent turizminin performansı ve Avrupa kentlerinden 8’inde uygulanan stratejiler. Daha çok aktivitelerle kentlerin çekici hale getirilmesi ve Antwerp, Kopenhag, Edinburgh, Cenova, Glasgow, Hamburg, Lyon ve Rotterdam kentlerinde Avrupa’da turizmin fonksiyonu ve rolü araştırılmıştır. Charles Landry ve François İngiltere şehirlerinde yeni nesillerin sanat programları gibi kültürel faaliyetleri incelenmiştir. Trew, T. and Cockerell, N. Basel Economics Ltd. (BAK) Ticari olarak kültür ve İngiltere’de miras inşalar ve sanat ekonomisi, tüketici harcamaları, kamunun özelin ve gönüllü kuruluşların kültürel sektöre destekleri, tüketici harcamaları ve istihdam gibi konular irdelenmektedir. 2002 2001 Estonia Tourist Board 2002 Kockel, U. 1994 Munster, W. 1996 Scottish Executive 2000 Turizm mirasına dönük stratejik kalkına ve Alman yaklaşımı Alman turizm endüstrisi için fırsatlar olarak düşünülen kültürel turizmdeki büyümeye Hollanda’nın zengin miras noktaları verilmiştir. 57 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJE YARIŞMASI - 2008 TÜRKİYE’DE ŞEHİR TURİZMİNİN: DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI - ÖĞRENEN TURİZM BÖLGELERİ YAKLAŞIMI 121 studies Inner city ethnoscapes and cultural tourism: lessons learned from Canada and the UK Shaw, S. 2003 122 Tourism in Cottenera Trevisan, C. Z. 2002 123 Market for cultural tourism in Europe Bywater, M. 1993 124 Planning cultural tourism in Europe Dodd, D. 1999 125 Capitales Baltes 2000 1995 126 Art cities in Europe 127 The image of Europe in North America Guide Autrement, le Institut für bidungsreisen (IFB) Menlo Consulting Group Palmer, R. 2004 Richards, G. & Wilson, J. 2003 128 129 European cities and capitals of Europe Today's youth travellers: tomorrow's global nomads 2003 130 Heritage visitor attraction in Europe: a visitor profile Richards, G. 1999 131 Development and evolution of cultural tourism in Europe Richards, G. 2000 132 Cultural tourism in Europe Richards, G. 1996 133 Cultural attractions and European tourism Richards, G. 2001 134 Marketing cultural tourism in Europe Richards, G., Bonnik, C. 1995 Şehir Turizmi Makale 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 Nieuwe musea in de stad: tussen kunst en kitsch Le tourisme culturel en Europe: vaut le détour Culture year cash warning Cultural and heritage tourism: identifying niches for international travelers Cultural tourism: economic success at the expense of culture Tourism in European capital cities Demand for city tourism in Europe Demand for city tourism in Europe: tour operator's catalogues Tourism in European heritage cities Understanding urban tourism: London in the early 1990's Urban heritage tourism: the global local nexus Conceptualizing the latent visitor to heritage attractions De kracht van cultuur: UNESCO als hoeder van het erfgoed Where to now for arts tourism? Tourism in captial cities Heritage places, leisure and tourism Establishing the common ground: tourism, ordinary places, grey areas and environmental quality in Edinburgh, Scotland Culture and tourism: a framework for further analysis Market based product development in heritage tourism The new resorts for the 21st century? Avrupa’da kültürel turizmin planlanması, yeni teknolojilere ulaşılabilirlik, kurumsal problemlere yer verilmiştir. Avrupa’da miras olarak bırakılan çekici yerlere gelen turist profili, kültür ve miras; turist endüstrisindeki hammadde önemli ölçüde artmıştır. Avrupa’da kültürel turizm araştırılmış, farklı alanlardaki kültürel turizm analizi, sunumu ve organizasyonuna yönelik incelemeler yapılmıştır. Avrupa Turizmi ve kültürel çekicilikler, müzeler, sanat galerileri, miras çekicilikleri kültürel turistlere dönük pazarlanmıştır. Yazar Aalst, I. van Autissier, A.M Wither, M. Azula et al Bendixen, P. Yılı 1999: no. 8-9 1997: no. 8 2003: Kasım 10 1998: no. 9 1997: no. 4 Borg, J van der, et al Borg, J van der 1996: no. 23 1994: no.21 Borg, J. van den 1994: no. 15 Borg, J. et al Bull, P. and Church, A. Chang, T.C. et al Davies, A. and Prentice, R. Ex, N. Evans, M. Hall, M.C. Herbert, D.T. Howie, F. Hughes, H.L. Light, D. and Prentice, R. C. Middleton, V.T.C. 1996: no. 23 2001: vol.3 no.2 1996: no.2 1995: no. 16 2004: Mart 5 1999 vol. 8 2002: vol 50, no. 3 1995 2000 2002:no. 7 1994: no. 15 1999: vol.10 58 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJE YARIŞMASI - 2008 TÜRKİYE’DE ŞEHİR TURİZMİNİN: DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI - ÖĞRENEN TURİZM BÖLGELERİ YAKLAŞIMI 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 Arts and tourism National Coordinator, STB Cultuur en toerisme: strategische alliantie of monsterverbond? Exploring the dialectics of route-based tourism: the Camino de Santiago An integrative framework for urban tourism research The Guggenheim-Bilbao museum effect: a reply to Maria V. Gomez Analysis of cultural sights attractiveness for tourism Festivals as creative destination Culture, identity and tourism representation: marketing Cymru or Wales? Amsterdam as a tourist destination Production and consumption of European cultural tourism Tourism attraction systems: exploring cultural behaviour Demand evolution in cultural tourism World culture and heritage and tourism Developments in European cultural tourism The European cultural capital event: strategic weapon in cultural arms race? Cultuurtoeristische vraag neemt in snel tempo toe: ruim 25 miljoen cultuurtoeristische bezoeken in EU Planning considerations for cultural tourism: a case study of four European cities Improving visitor care and heritage attractions Creativity and conflict: cultural tourism in London's city fringe Cultuurtoerisme: confectie of maatwerk Visitor management in heritage cities Cultuurtoerisme niet verkeerd voor staatskas: toerist rijp voor cultuur Arts and heritage tourism Munro. H. Munster, W. Murray, M. and Graham, B. Pearce, D.G. Plaza, B. Polacek, M. and Aroch, R. Prentice, R. and Andersen, V. Pritchard, A. and Morgan, N.J. Dahles, H. Richards, G. no. 2 Richards, G. Richards, G. Richards, G. Richards, G. Richards, G. Richards, G. and Bonnik, C.A.M. Russo, A.P. and Borg, J. van der Schouten, F. Shaw, S.J. and Macleaod, N.E. Terpstra, R. unknown Wiedijk, F.M. Zeppel, H. and Hall, C.M. 1997 1996: no. 6, vol. 11 1997: no. 2 2001: vol.28, no.4 1999: no. 23 1984: no. 4 2003: no. 1 2001: vol.22, no.2 1998: no.1 1996: vol. 23, 2000:vol. 25, no. 2 2001: no. 24 2000: vol. 25, no. 1 2002: vol. 50, no. 3 2000: no. 6 1994: no. 4 2002: vol 23, no. 6 1995 2000 1997: vol. 18, no. 21 1994: vol. 15, no. 5 1995: no. 3 1992 59 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJE YARIŞMASI - 2008 TÜRKİYE’DE ŞEHİR TURİZMİNİN: DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI - ÖĞRENEN TURİZM BÖLGELERİ YAKLAŞIMI Ek.2 Şehir Turizminde Rekabet Şehir turizminde, şehrin özgün alanları, farklılığı, şehrin imajı, odaklanma ve turizm potansiyeli önemlidir. Rekabet gücünü arttırıcı niteliğe büründürmek için o şehrin kimliğini geliştirmek, mevcut yerleri olağanüstü yerler haline getirmek, güçlü yönlerini sunabilmek, zayıf ve eksik yönlerini gidermek, şehir turizm potansiyelini tehdit eden unsurlar ı ortadan kaldırabilmek ve şehri negatif imajından sıyırarak semboller üzerine odaklamak gerekir. Bunları yaparken, şehir turizm potansiyelini ortaya çıkarmak; iskele, liman, alışveriş merkezleri, kongre merkezleri, aktivite çeşitliliği gibi turizm portföy çeşitliliğindeki alanların altyapılarını da kurmak hem risk ve belirsizliği giderecek hem de rekabet gücünü arttıracaktır. Rekabetçi turizm denklemine göre, bir destinasyonun tüm çekicili ğini ve kalite deneyimini diğerlerine göre avantajlı bir şekilde kullanması gerekir. Amaç rekabet üstünlüğünü sağlamak, pazardaki yeri ve payı koruyarak zaman içinde artırmak olmalıdır: Ekonomik rekabetlilik Politik rekabetlilik Sosyo-kültürel Rekabetlilik Teknolojik Rekabetlilik Çevresel Rekabetlilik Faktör koşulları, talep koşulları, endüstrinin teşviki, firma stratejileri, yapısı ve rakipleri Küçük ve geniş grupların çabaları ve özellikle politik iktisadın güçleri, kaynakları kontrolde büyük önem arz etmektedir. Milli gelir, kişi başına milli gelir, gelir dağılımı, yıllık tüketici fiyat endeksindeki değişim, ticari yapı, işsizlik, kanunlara uyma, yolsuzluk, basın özgürlüğü, ortalama yaşam süreleri ve bebek ölümleri, entellektüel gelişme, eğitim harcamaları, yetişkin ve gençlerin eğitim seviyesi, teknolojinin yayılması ve oluşturulması, kamu harcama öncellikleri, enerji ve çevre, genel güçle ilgili ölçümler iyi olmalıdır. Sosyo kültürel rekabetliliğn, ekonomik ve politik güçler gerçek belirleyicileridir. Bunun yanı sıra çevresel sürdürülebilirlik karlılık gibi hususlarda etkilidir. Elektronik ortamda merkezi rezervasyon sistemleri, telekomunikasyon sisteminin gelişmişliği teknolojinin destinasyon üzerindeki etkilerini genişletmektedir. Ekonomik varlıklar, destinasyon performansları ve rekabetliliğe çevrenin etkileri, ekoturizm, seyahat etme istemi, nüfus ve rekabet kuruluşları, krizler, destinasyonlardaki rekabet stratejileri önem arz etmektedir Kaynak: Ritchie Brent J.R.ve Crouch Geoffrey I(2003), “The Competitive Destination A Sustainable Tourism Perspective” CABI Publishing, 0 85199 664 7 Karşılaştırmalı üstünlük, bir destinasyonun çekiciliğini artıran kaynakları ve doğal üretim faaliyetlerini içermektedir. Rekabetçi üstünlük ise, bir destinasyonun bu kaynaklar ı yerinde ve efektif kullanabilmesini içermektedir.teroik ba ğlamda da David Ricardo’nun karşılaştırmalı Üstünlükleri, Adam Smith’in Mutlak Üstünlükleri, H.Ohlin’in Faktör Donat ımı ve Ölçek Ekonomileri de turizm rekabet gücü açısından, karşılaştırma, mutlak üstünlük ve turizm faktörlerindeki turizmin tamamlayıcı unsurları nitelemek ve değerini yükseltmek ve uygun altyapı ve tamamlayıcı politikalarını oluşturmak, turizm destinasyon politikası, planlama ve geliştirmek, destinasyon yönetimi, temel kaynaklar ve çekici özellikler, destekleyen kaynaklar ve faktörler, karşılaştırmalı ve rekabetçi avantaj kavramları önem kazanmış dolayısıyla bir turizm destinasyonun rekabetçi ve sürdürülebilir özelliklere önem verilmiştir. Enright ve Newton’a göre turizmde rekabetçi örnek faktörler şunlardır: 60 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJE YARIŞMASI - 2008 TÜRKİYE’DE ŞEHİR TURİZMİNİN: DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI - ÖĞRENEN TURİZM BÖLGELERİ YAKLAŞIMI Turizme yönelik faktörler -Mimari -Tarih -Yerel yaşam biçimi -Değişik kültür -İlginç festivaller -Müze ve galeriler -Müzik -Gece hayatı Genel iş faktörleri -Personel maliyetleri ve becerileri -İyi satınalma sektörü -Teknoloji düzeyi -Çin’in pazar potansiyeli -Yerel firmaların stratejileri -Siyasi istikrar -Hükümetin temiz ve şeffaflığı -Eğitim ve talim -Güçlü kur / fiyat Turizmde rekabetçi pozisyonda olmak için, geleceği iyi görmek, startejiyi güçlü kılmak, turizmin vizyonunu iyi çizmek, azim ve kararlılıkla misyonu gerçekleştirmek ve turizm yöntemleri ile de ileri ve en iyi turizm örneklerinden yola ç ıkmak ve daha iyiyi yakalamak için amaç ve hedefleri oluşturmak, uygulanacak strateji ve taktikleri dizayn etmek, turizm, planlamasını, turizm organizasyonunu, turizm yöneltme, koordine ve denetimini yapmak gereklidir 38. Dünya Koruma Birliği (NUCN) tarafından 1996’ da benimsenen tanımlama çerçevesinde ekoturizm, “Yerel halkın sosyo-ekonomik gelişmesine fayda sağlamak ve düşük ziyaretçi etkisiyle korumayı yükseltmek için, geçmiş ve gelecekteki kültürel özelliklerin her birine eşlik ederek doğanın kıymetini bilerek zevk almak amacıyla doğal alanlara ziyaret ve çevresel olarak sorumlu bir seyahattir” olarak tan ımlanmıştır. Planlama, gelişme, uygulama ve izleme safhaları içinde bireyler, toplumlar, ekoturistler, tur operatörleri ve hükümet kurumlarını içermelidir.Yerel kültür ve geleneklere saygı duyulmalı, yerel toplumlar için tarafsız kazanç ve sürdürebilirlik sağlanmalıdır. Korunmuş alanların devamı için kazanç sağlanmalıdır. Koruma kavramı içinde tüm uygulayıcılar bireye yatırımı önemsemeli, beşeri sermayeyi çevre dostu olarak eğitilmelidir. 38 Bunun yanı sıra Brian Hammond, City Break kavramı hakkında yapmış olduğu sunumunda, Vurgulanan noktalar : ilk elden rekabeti bilmek, ilk elden potansiyel müşterilerinizin ilgi alanlarını bilmek, kendi güçlü yönlerinizi bilmek, müşterilerinizin motivasyonunu anlamak, macera ve ihlal noktalarını iyi kestirmek, havayolu firmaları, tüccarlar, milli turizm ofislerinden fazla bir şey beklememek, ulaşım problemini çözmek, tanıtım konusunda kesinlikle üçüncü kişilere / firmalara güvenmeme ve kendi temsilcilerini ilgili yerde bulundurma şeklinde sıralamıştır. Augusto Huescar tarafından yapılmış olan “Şehir Turizmi ve Kültürü” hakkındaki sunumda ise kültür turizminin iki şekilde tanımlanmıştır : Kişilerin başka ülkelere, kültürel ihtiyaçlarını tatmin etmek için yeni bilgi toplamak ve deneyimler kazanmaları şeklinde tanımlanır. Diğer bir tanımda ise kişilerin başka ülkelere tarihi yerler, artistik ve kültürel gösterileri, sanat ve drama etkinliklerini görmek için gitmeleridir.Yaptığı tespitlerde ise gelen ziyaretçilerin çoğunlukla kadın ve yüksek eğitimli dolayısı ile gelir düzeyi iyi, kültür turizmi, her yaştan insanların katıldığı ama özellikle ellili yaşlarda olanlar, gençlere göre daha fazla kültürel ziyaret yapmakta olduğu, şehir turizminde, kültür turlarının en önemli aktivite olduğu, en önemli bilgi kaynağı, aile / arkadaş tavsiyeleri olmakla beraber, internetin etkisi gitigide arttığı, şehir turizmi için gelenlerin, havayolu ile ulaşımı ve otelde gecelemeyi seçtiği, yakın dönemde Avrupa’ya gelen uluslararası turist sayısındaki düşüş kısmen iç talep ile dengelendiği ve Avrupa’nın yeni bölgelerine ve ufak destinasyonlara fazla miktarda seyahat olacağının beklendiği şeklinde tespitlere yer verdiği görülmektedir.Bununla birlikte; Avrupa’da, Asya ve Kuzey-Güney Amerika’daki şehirleri arasında ve kültür turizmi açısından rekabet büyüyerek artacağı, şehir turizmi açısından Avrupa şehirlerine, Asya’dan hareket olacağı beklentisi, geleneksel kültür turizmi şehirleri pazar paylarını kaybedeceği, Orta ve Doğu Avrupa’daki şehirlerin de pazardan pay alacağı, belli bir süre sonra, ziyaretçi sayısının çok olması, o şehir açısından olumsuz bir etki yaratabileceği, bunu önlemek için ziyaretçi yönetimi önemli rol oynayacağı ve bir destinasyonun etkili şekilde kültürel olarak pazarlanması, gelecek olan ziyaretçi sayısını artıracağı belirtilmiştir38. 61 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJE YARIŞMASI - 2008 TÜRKİYE’DE ŞEHİR TURİZMİNİN: DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI - ÖĞRENEN TURİZM BÖLGELERİ YAKLAŞIMI 21.Yüzyılda Turizm Endüstrisindeki Beşeri Sermaye Kaynak: Sillence, Gordon(2005), “A Handbook on How To Set Up Tourism Learning Areas”, Developing Thematic Destination-Level and Regional Tourism Knowledge Network, European Commision, Ecotrans the European Network for Tourism and Sustainable Development Rekabet RekabetDüzeyleri Düzeylerive veUnsurları Unsurları Potansiyel Girişler Yeni giriş tehdidi Satıcıların pazarlık gücü Alıcıların pazarlık gücü Satıcılar Alıcılar Endüstri Rekabeti Mevcut firmalar arasındaki rekabet Hizmet ve ürün ikame tehdidi İkameler Firmalar arası rekabeti sürükleyici güçler Sürdürülebilir Turizm Firmaları Arasındaki Rekabeti Sürükleyen Güçler Kaynak: Ritchie Brent J.R.ve Crouch Geoffrey I(2003), “The Competitive Destination A Sustainable Tourism Perspective” CABI Publishing, 0 85199 664 7 Yukarıdaki Şekil 18’de görüldüğü üzere, firmalar açısından endüstrideki rakipler, ikameler, potansiyel girişler, arz ediciler, talep gösterenler rekabet araçlar ının yapısını vermektedir. Özel endüstrilerdeki ulusal avantajları ise Şekil 19’da izleyebiliriz. 62 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJE YARIŞMASI - 2008 TÜRKİYE’DE ŞEHİR TURİZMİNİN: DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI - ÖĞRENEN TURİZM BÖLGELERİ YAKLAŞIMI Ek.3 Şehir Turizmi’nin Tarihçesi Turizm, son 20 yıldır hızla gelişen, yarattığı katma değer ve istihdam açısından giderek büyüyen önemli bir sektör. Türkiye sahip oldu ğu kültürel, doğal ve tarihi zenginlikler bakımından özellikle de rekabet içinde bulunduğu Akdeniz çanağında bulunan rakipleriyle mukayese edildiğinde turizm açısından dünyadaki ender ülkelerden biri olarak öne çıkıyor39. “Türkiye'de ilk turizm etkinlikleri ile ilgili verilebilecek örnekler aras ında Osmanlı imparatorluğu döneminde Türkiye'ye getirilen buharl ı gemiler sayılabilir. Bu gemilerin ardından 1838 yılında Fransa seferi yapmak üzere Peyki Şevket vapuru inşaa edilmiştir. Osmanlı imparatorluğu döneminde 1863 yılmda düzenlenen Sergi-i Umumi-i Osmani, iç turizme yönelik ilk etkinlikler arasında yer alır. Diğer yandan Türkiye turizminin gelişme aşamalarından birisi olarak kabul edilen tercüman ve rehberlik 1800'li y ıllarda ciddi gelişmeler kaydetmiştir. 29 Ekim 1890 tarihinde kabul edilen 190 say ılı "Seyyahine Tercümanlık Edenler Hakkında Tatbik Edilecek 190 Sayılı Nizamname", bu dönemde Türkiye'de gelişmeye başlayan dış turizm hareketlerinin bir sonucu olarak yürürlü ğe sokulmuştur”40. “1923 yılında Raşit Saffet Atabinen ve bir grup aydın tarafından kurulan "Türkiye Seyyahın Cemiyeti" turizm alanında faaliyet gösteren ilk örgüt daha sonra "Türkiye Turing Klubü" ve ardından da "Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu" Cemiyet, 1930 yılında kamu yararına çalışan dernek olarak tanınarak, gümrük ve trafik mevzuatı ile ilgili özel görevler üstlenmiştir. Kurum, İstanbul ve Bursa'ya ilk turların düzenlenmesine öncülük ederek buradaki tarihi ve kültürel miras ın taranması yolunda çalışmalarda bulunmuştur. Ayrıca, Şirketi Hayriye ve Seyri Sefain idarelerini bir araya getirerek turistlerin gemilerle taşınma ilkelerinin belirlenmesinde ana rolü üstlenmi ştir. Turizmle ilgili diğer bir alan olan havacılık, Cumhuriyet döneminde Türkiye Tayyare Cemiyeti'nm kurulmasıyla ilk adımlarını atmıştır. 1925 yılında kurulan Cemiyet, 1933 yılında Türk Havayolları İşletme İdaresi adını almıştır. Beş uçak ve 28 koltukla faaliyete başlayan THY, Luftansa, KLM, Imperial Airıvays, Aero Expresso gibi havayolu şirketleriyle neredeyse aynı dönemin kurumları arasında yer almıştır. Türkiye'deki turizm ile ilgili ilk kamu örgütlenmesi de 1934 y ılında 2450 sayılı İktisat Vekaleti Teşkilat ve Vazifeleri Kanunu" ile gerçekleştirilmiştir. Bu yasa ile turizm işleri, İktisat Vekaleti Dış Ticaret Dairesi'ne bağlı olarak çalışacak "Türk Ofisi"ne bırakılmıştır”41. 1960 yılı sonrasında turizm alanında gerçekleşen olaylardan ilki, turizmin, hizmetler sektörünün bir alt dalı olarak "kalkınma planlarında yer almaya başlamasıdır. Öte yandan Türkiye'de ilk kez turizmin örgün turizm eğitim kurumlarında yer almaya başlaması da önemli bir gelişmedir. Otelcilik ve turizm alanmda lise düzeyindeki ilk mesleki okul, 1961 yılında eğitime açılan Ankara Otelcilik ve Turizm Meslek Lisesi'dir. Daha sonra 1967'de İstanbul'da ve 1975 yılında da Kuşadası'nda yeni okullar açılmıştır. 1979 yılında dört adet 39 http://www.sehirpazarlama.com/ Kozak Nazmi-Kozak Meryem A. Ve Kozak Metin(2008), “Genel Turizm İlkeler-Kavramlar”, Detayyayıncılık, Gözden geçirilmiş 7.Basım, yayın No:028, Ankara 41 Kozak Nazmi-Kozak Meryem A. Ve Kozak Metin(2008), “Genel Turizm İlkeler-Kavramlar”, Detayyayıncılık, Gözden geçirilmiş 7.Basım, yayın No:028, Ankara 40 63 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJE YARIŞMASI - 2008 TÜRKİYE’DE ŞEHİR TURİZMİNİN: DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI - ÖĞRENEN TURİZM BÖLGELERİ YAKLAŞIMI okulun daha eğitime başlamasıyla Otelcilik ve Turizm Meslek Liseleri'hin sayısı yediye ulaşmıştır. 1980'li yıllar ile birlikte her düzeydeki turizm ve otelcilik alan ındaki okul sayısmda önemli artışlar kaydedilmiştir.Yukarıda ilk gelişmeleri ele alınan turizmdeki diğer gelişmeler ise tabloda verilmiştir. CUMHURİYET ÖNCESİ TURİZM Yapılan araştırmalar, 19. yüzyılın sonları ile 20. yüzyılın başlarmda Orient £xpress'in İstanbul'a sefer düzenlemeye başlaması ile birlikte otellerin açılmaya başladığım ortaya koymaktadır. Wagon Lifts'in, 1924 yılmda Türkiye'de vagon sözleşmesi yapmasıyla Türkiye'nin ilk yataklı vagon seferi 23 Temmuz 1924 tarihinde faaliyetlerine başlamıştır. Tren yolculuğunda ilk yemekli servis hizmeti ise 7 Aralık 1925 tarihinde Haydarpaşa-Sincanköy arasmda çalışan trenlerde sunulmuştur. Tren yolculuğundaki önemli atılımlardan biri de, 1927 yılmda Haydarpaşa-Ankara arasmda çalışmaya başlayan Lüks Anadolu Expres'i ile yapılmıştır. Bu hatlara ek olarak yine 1927 yılında Haydarpaşa-Trablusşam, 1930'da Haydarpaşa-Sivas ve 1935'de de Haydarpaşa-Elazığ hatlarmda yataklı vagonlar hizmete sunulmuştur. Türkiye'nin ilk oteli olma niteliğini taşıyan Otel d'anğleteer 1841 yılında hizmete girmiştir. Ardından 1892 yılında Büyük Londra Oteli hizmete girmiştir. O dönemde açılan otellerden en ünlüsü bugün de hizmetine devam edenPera Palas'hr. Çoğunlukla yabancılara hizmet vermek üzere kurulan oteller, İstanbul'da yabancı uyrukluların çok bulunduğu yerlerde yoğunlaşmıştır. Bu üç önemli otele ek olarak söz konusu yıllarda hizmete açılan oteller arasmda Petersburg, Lüxemburg, Paris, Univers, Grande Bretange, Bizans, Orient, Elysee Françis, Grand Balcon, Peşte ve Tobias otelleri de sayılabilir. O dönemde turizm ve acentecilik faaliyetlerinde adı geçen kurumlardan ilki, 18 Ekim 1923 tarihinde Beyoğlu Pera Palas Oteli'nde faaliyete geçen Milli Türk Seyahat Acenteciliği Ziya ve Şürekası (NATTA)'dır. NATTA ya ek olarak aynı dönemde kurulan bir diğer acente olan Passropid, yurtdışından gelen ve yurtdışına gidenlere yönelik olarak pasaport sağlama, gelenlere rehber sağlama, otel ve pansiyon kiralama, vapur ve tren biletlerini satma gibi etkinliklerde bulunuyordu. 1923-1960 YILLARI ARASINDA TÜRKİYE'DE TURİZM Bu dönemde gerçekleştirilen etkinlikler arasmda önemli bir girişim olarak 1931-1932 yıllarında Balkan ülkelerinin turizm sorunlarının tartışıldığı iki toplantı sayılabilir. Türk Ofis'in yayın ve tanrtım işlerini yürüten birimi içindeki "Turizm Masası", 1938'de önce ayrı bir şubeye dönüştürülmüş, 1939'da da Ticaret Vekaleti'nin kuruluşu sırasmda "Neşriyat ve Propaganda " servisi içerisinde "Turizm Müdürlüğü" admı almış1940Tı yıllara doğru bazı devlet kurumlarının ürünlerinde, turizme ilişkin birtakım düzenlemelerde bulunması, Türkiye turizminde iç ve dış potansiyeli değerlendirmenin ilk araçları olmuştur. 1933 yılında İstanbul'da "Otelciler ve Hancılar Cemiyeti" kurulmuştur1940 yılına gelindiğinde turizmin, tanıtım ve duyuru ile yakın ilişkisi de anlaşılmıştır. Aynı yıl "3857 sayılı Başvekalete Bağlı Matbuat Umum Müdürlüğü Teşkiline ve Vazifelerine Dair Kanun" uyarmca kurulan ve 1943'te Basın Yayın Genel Müdürlüğü admı alan birim içerisine "Turizm Müdürlüğü" de yerleştirilmiştir. 30 Haziran 1949 tarihinden başlayarak, turizmle ilgili etkinlikler, bu kez 5392 sayılı yasa ile kurulan Basın, Yayın ve Turizm Genel Müdürlüğü'ne bağlı "Turizm Dairesi" tarafından sürdürülmüştür. 1949 yılında çıkarılan 5392 sayılı yasanın 17. maddesi uyarınca turizm konusunda alınacak önlemleri görüşmek üzere, 19 Aralık 1949 tarihinde "/. Turizm Danışma Toplantısı" ilk toplantısını yaparak, ulusal turizm politikasının oluşturulması yönünde ilk adımları atmıştır. Turizm Ana Programı" adı altında, Türkiye'de turizm sektörünün geliştirilebilmesi amacıyla alınması gerekli önlemleri içeren bir program hazırlanmış bir anlamda turizm alanında özel sektöre ağırlığın verildiği yeni bir dönemin başlangıcı olarak kabul edilir. Bununla birlikte, 1950 yılında çıkarılan "5647 sayılı Turizm Müesseseleri Teşvik Kanunu "nun ilk çalışmaları da bu kurul tadan ele alınarak, çalışmalar başlatılmıştır. 1950 yılında çıkarılan "5647 Sayılı Turizm Müesseseleri Teşvik Kanunu ", turizmin geliştirilmesi amacıyla çıkarılan ilk yasal düzenleme olmakta yasayla, hangi işletmelerin "Turizm Müessesesi" olacakları, yasal olan teşvik tedbirlerinden hangi işletmelerin yararlanacakları, teşvik yararlanma koşulları ve turizm işletmelerinin denetlenmesine ilişkin düzenlemeler yapılmıştır. bir başka ilerleme de, Türkiye Emlak Kredi Bankası'nm bir milyon liralık "Turizm Fonu" oluşturmasıdır. Turizm sektöründeki yatırımları teşvik etmek amacıyla 1953 yılında ikinci bir teşvik yasası daha çıkarılmıştır. "6086 sayılı Turizm Endüstrisini Teşvik Kanunu " turizm alanında yatırım yapacak özel teşebbüsler, çeşitli bakımlardan teşvik edilmiştir. "6086 sayılı Turizm Endüstrisini Teşvik Kanunu"nu ile izleyen yıl olan 1954'da yürürlüğe giren "6224 sayılı Yabancı Sermaye Yatırımlarını Teşvik Kanunu"nun, birbirlerini tamamlayan yasal düzenlemeler olarak yerli yatırımcıların 64 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJE YARIŞMASI - 2008 TÜRKİYE’DE ŞEHİR TURİZMİNİN: DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI - ÖĞRENEN TURİZM BÖLGELERİ YAKLAŞIMI turizm yatırımlarım teşviki yanmda, bu alanda yatırım yapacak yabancı sermayenin teşvik edilmesine de kolaylıklar getirdiği söylenebilir. 1950'li yılların başlarında İstanbul'da turistlere hizmet sunan Park Otel1955 yılında İstanbul Hilton Oteli1955 yılında Bakanlar Kurulu'nun 23.06.1955 tarih ve 4/5413 sayılı kararı ile 10 milyon TL sermayeli Türkiye Turizm Bankası A.Ş. kurulmuştur. 1950'li yıllarda kurulan Türkiye Milli Gençlik Teşkilatı (TMGT), seyahat acenteciliği alanında yaşanan en ciddi dene\ den biridir ve belki de bir anlamda, Türkiye'nin seyahat acentelerinin ka\ ğrnı yapan bir okul niteliğini taşımıştır. TMTF, Talebe Turizm Komisyonu 1 Turizm Danışma Kurulları'nda görev yapmıştır. TMTF'nin gençlik yönelik en büyük katkılarından birisi de 1965 yılında İstanbul'da yapılan, Uluslararası Öğrenci Turizmi Konferansı olmuştur. 1950-1960 döneminde turizm alanında özellikle konaklama tesisleri yatırımlarının teşvi edilmesinin ardmda, o dönemde çeşitli nedenlerle sıklaşan yabancı zivaretçilere hizmet verebilecek konaklama tesislerinin ülkede kurulması isteği] bulunduğu da unutulmamalıdır. 1960 YILI SONRASINDA TÜRKİYE'DE TURİZM 1963 yılında Turizm ve Tanıtma Bakanlığı kurulmuştur. Kültür ve Turizm Bakanlığı'nın halen faaliyet gösteren yurtiçi ve yurtdışı örgütleri 1963 yılından sonra faaliyetlerine başlamıştır. 1972 yılında Türkiye Seyahat Acenteleri Birliği (TÜRSAB) kurulmuştur. TÜRSAB'ın kurulması, Türkiye Seyahat Acentaları Cemiyeti (TÜSTAC), Türkiye Milli Talebe Federasyonu (TMTF) ve Türkiye Milli Gençlik Teşkilatı (TMGT) gibi Türkiye turizminin ilk kurumlarının mirasını da devralması sonucunu da doğurmuştur. TÜRSAB, 1618 Sayılı Seyahat Acentaları Birliği Yasası'na dayalı olarak bugüne kadar faaliyetlerini sürdürmektedir. Zaman içerisinde 1970'li, 1980'li ve son olarak da 1990'lı yıllarda Türkiye'de turizm alanında pek çok mesleki örgütlenme faaliyetlerine başlanmıştır. 1980 YILI SONRASINDA TÜRKİYE'DE TURİZM 1980 sonrasında yaşanan en önemli olay, 24 Ocak 1980 tarihinde uygulamaya konulan "Ekonomik İstikrar Tedbirleredir. 24 Ocak Kararları'nın turizm sektörünü doğrudan etkileyen maddeleri arasında; devalüasyon kararı, yabancı sermaye çerçeve kararnamesi ile ilgili karar, kambiyo mevzuatının değiştirilmesi ile ilgili karar, 2634 sayılı Turizmi Teşvik Kanunu, yurtdışına turistik çıkışlar ile ilgili kararlar yer almaktadır. 1980 sonrası turizm ile ilgili olarak alman kararlar içerisinde en önemli olanı, 2634 sayılı "Turizmi Teşvik Kanunu"dur. Bu yasal düzenlemeyle Türkiye'de turizm sektöründe o zamana değin uygulanmayan pek çok teşvik getirilmiştir.Bu dönemde turizm ile ilgili olarak getirilen teşviklerin bazıları şunlardır' düşük faizli kredi, yatırım indirimi, finansman fonu istisnası, bina inşaat istisnası, vergi, resim, harç istisnası, teşvik primi, döviz tahsisi, katma değer vergisi ertelemesi, yabancı personel çalıştırma, elektrik, havagazı ve su ücretlerinde indirim, haberleşme kolaylıkları. 2634 sayılı "Turizmi Teşvik Kanunu"na dayanılarak izleyen yıllarda turizm ile ilgili olarak bazı yönetmelik ve diğer yönetsel düzenlemeler yürürlüğe girmiştir. Bunlardan bazıları şunlardır: Turizm Yatırım ve İşletmelerinin Niteliklerine İlişkin Yönetmelik, Belgeli Turizm İşletmelerinde Yabancı Personel ve Sanatkârların Çalıştırılması Hakkında Yönetmelik, Yat Turizmi Yönetmeliği, Kamu Arazisinin Turizm Yatırımlarına Tahsisi Hakkında Yönetmelik, Turizm Yatırım, İşletme ve Kuruluşlarının Denetimi Hakkında Yönetmelik, Av Turizmi Yönetmeliği, Talih Oyunları Yönetmeliği, Turizm İşletmelerinin Bakanlıkla, Birbirleriyle ve Müşterileriyle İlişkileri Hakkında Yönetmelik, Turizm Alanlarında ve Turizm Merkezlerinde İmar Planlarının Hazırlanması ve Onaylanmasına İlişkin Yönetmelik, 355 Sayılı Turizm Bakanlığı'ran Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname, Profesyonel Turist Rehberliği Yönetmeliği, Konaklama ve Yeme İçme İşletmeleri Personeli Yetiştirme Temel Eğitim Kursları Yönetmeliği, Turizm Eğitim Merkezleri (TÜREM) Kuruluş Yönetmeliği. 65 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJE YARIŞMASI - 2008 TÜRKİYE’DE ŞEHİR TURİZMİNİN: DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI - ÖĞRENEN TURİZM BÖLGELERİ YAKLAŞIMI Ek.4 Öğrenen Şehirlerin Temel Unsurları Birçok toplum, öğrenen şehir fikrini yüz yüze geldikleri değişimin gücüne, yaratıcı olarak karşılık verebilmek için yaşamsal bir fırsat olarak görmektedir. İngiltere’de “öğrenen şehir” olarak nitelendirilen şehirlere bakıldığında başlangıç aşamasında, başvurulan yöntemler farklılıklar göstermektedir. Ancak, bu aşamada bir takım temel unsurların gerekli olduğu genel kabul görmektedir. Bu unsurlar a şağıda özetlenmektedir 42. Anahtar Bireyler Anahtar Kuruluşlar Çekirdek Grup Ekonomik Katılan Daha Gruplar Hayata Geniş Anahtar İşverenler 42 Öğrenen şehir fikrine inanan ve başkalarını da ikna edebilecek, ya da destekleri ve yardımlarıyla topluma ilk güvenceyi verebilecek güçlü bireylerdir. Belirli bir kuruluş tarafından öğrenen şehir fikrinin benimsenmesi, bu kuruluş tarafından liderliğin üstlenilmesi ve desteğin sağlanması, ilk adımların atılması açısından çok önemlidir. Ortaklıklar oluşabilir; fakat temelin oluşturulması ve gerekli kaynakların sağlanması işlevini yerine getirecek bir kuruluş mutlaka olmalıdır. Üniversiteler, yerel yönetimler, iş konseyleri bu rolü üstlenebilir. Southampton’da “öğrenen şehir” fikri yerel idarenin stratejisinin bir parçasıdır. Diğer ortakların bulunmasına rağmen, eğitim müdürlüğüne liderlik rolü verilmiştir. Öğrenen şehir fikri, etkili insanların gayretini sağlamalı ve liderlik özel bir kuruluş tarafından üstlenilmelidir. Çekirdek grup, zamanını ilgili dokümanların hazırlanmasına, toplantılarda bir araya gelinmesine, potansiyel sponsorlar ve bağlantılar ile gerekli ağların (şebekelerin) oluşturulmasına tahsis etmelidir. Şehirde ya da bölgedeki anahtar kuruluşların organize ettiği bir danışman ya da yürütme grubu bulunmaktadır. Örneğin, Norwich şehrinin başlangıçtaki çekirdek grubu küçük olmasına rağmen, daha sonraları şehir meclisinden, üniversiteden, yatırım şirketlerinden ve yetişkin eğitim servisinden kişilerin oluşturduğu bir yürütme kurulu ile yola devam edilmiştir. Fikir, etkili küçük bir grup insan tarafından gerçekleştirilmeye başlansa da, geniş kitlelerin, olayın geçerliliği ve önemi hakkında ikna edilmesi gerekecektir. Bu konuda verilecek seminerler ve konferanslar ile geniş kitlelere ulaşılacak, katılım sağlanabilecektir. Nottingham’da halkı sürece dahil etmek için sürekli konferanslar dizisi tertiplenmiştir. Hull’da 12 aylık planlama döneminin ardından, en az 400 kişiye kadar ulaşan öğle yemeği konferansları düzenlenmiştir. İşverenlerin katılımı ile sürecin “işyerinde öğrenme” bölümü gerçekleştirilecektir. Bu ayrıca, yerel iş çevrelerinin bölgedeki yeniden yapılanma çabalarına ve planlama faaliyetlerine katılımlarını sağlayacaktır. http://www.lifelonglearning.co.uk, erşim tarihi: 10.01.2004 66 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJE YARIŞMASI - 2008 TÜRKİYE’DE ŞEHİR TURİZMİNİN: DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI - ÖĞRENEN TURİZM BÖLGELERİ YAKLAŞIMI Ek.5 Kent Geneline Yayılmış Modern Sanat Uygulamalarına Bir Örnek (Amerika’da Baltimore kenti geneline yerleştirilmiş balıklar) (Kaynak: Çalışma yazarlar tarafından Baltimore kentinde fotoğraflanmış ve hazırlanmıştır) 67 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJE YARIŞMASI - 2008 TÜRKİYE’DE ŞEHİR TURİZMİNİN: DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI - ÖĞRENEN TURİZM BÖLGELERİ YAKLAŞIMI Ek.6 Bölgesel Ölçekte Markalaşmayı Destekleyen Yaratıcı Mecralar Bir Örnek (Türkiye’deki illerin plakalarında kentin simgelerine yer verilmesi) (Kaynak: Çalışma yazarlar tarafından hazırlanmıştır) 68 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJE YARIŞMASI - 2008 TÜRKİYE’DE ŞEHİR TURİZMİNİN: DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI - ÖĞRENEN TURİZM BÖLGELERİ YAKLAŞIMI Ek.7 Şehir Turizminde Turistlere Bütünleşik Hizmetler Sunan Şehir Kartı Uygulamaları 1 (Dünya uygulamalarından hareketle geliştirilen “Adana Kart” örneği ve “I Amsterdam Kart”’ın web sitesinden alınan kart satış arayüzü ile sunulan imkanlar ın listesi, NY Pass hakkında bilgi) 69 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJE YARIŞMASI - 2008 TÜRKİYE’DE ŞEHİR TURİZMİNİN: DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI - ÖĞRENEN TURİZM BÖLGELERİ YAKLAŞIMI Amsterdam kart 26 müzeye ücretsiz erişim, kanal tur ile şehir gezisi, otobüs ve tramvayı ücretisiz kullanım hakkı veriyor. Araba ile destinasyona varan ziyaretçilere ücretsiz park imkanının yanı sıra çok sayıda restoranda ve turistik faaliyete katılımda normal ücret üzerinden %25 indirim şansı sunuyor. Amsterdam Kart’ın sunduğu ücretsiz girişler ve özel indirim imkanları aşağıdaki listede belirtilmiştir: Turistik Aktiviteler » Allard Pierson Museum Ancient civilisations of Egypt, the Near East, the Greek world, Etruria and the Roman Empire are revived in this museum » Amsterdam Tulip Museum The story of Holland’s most famous flower » Bijbels Museum Where Bible, Art en Culture meet in a monument full of history » Blue Boat Company - Free canal cruise What better way could there be of exploring Amsterdam's ancient city centre than by going on a tour through the city's canals? Normal price 11,00€ » de appel arts centre de Appel is a centre of contemporary art active within an international network of art centres, museums and other exhibition areas. 70 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJE YARIŞMASI - 2008 TÜRKİYE’DE ŞEHİR TURİZMİNİN: DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI - ÖĞRENEN TURİZM BÖLGELERİ YAKLAŞIMI » De Nieuwe Kerk Amsterdam's Nieuwe Kerk is well-known for its much-talked-about exhibitions. » De Oude Kerk Amsterdam’s oldest monument (1250) representing five centuries of architectural history. » Dutch Resistance Museum Authentic objects, documents, photos and audiovisual presentations provide an impression of Dutch resistance during the occupation » FOAM Photography Museum Along with large exhibitions of established famous photographers, Foam also exhibits emerging young talent in smaller short-term shows. » Hermitage The first phase of the Hermitage Amsterdam is complete. Exhibitions are organised twice a year in collaboration with the collection from St. Petersburg » Holland International Rondvaart - Free Canal Cruise Cruising 1 hour through a number of Amsterdam’s canals, this cruise passes along some of the city’s most beautiful spots Normal price 11,00€ » Hortus Botanicus The Hortus Botanicus of Amsterdam from 1638 is one of the oldest botanical gardens in the world. Today, it is a garden of delight in the centre of the city » Houseboatmuseum The houseboat offers you a unique opportunity to find out for yourself what it’s like to live in a houseboat on one of Amsterdam’s canals » Huis Marseille, Museum for photography Through different exhibitions, Huis Marseille, the first museum for photography in Amsterdam, presents the rich history and various applications of photography 71 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJE YARIŞMASI - 2008 TÜRKİYE’DE ŞEHİR TURİZMİNİN: DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI - ÖĞRENEN TURİZM BÖLGELERİ YAKLAŞIMI » Joods Historisch Museum Four restored synagogues in the heart of the former Jewish quarter now house the Jewish Historical Museum » Molen van Sloten & Kuiperijmuseum This renovated mill, dates from 1847. » Museum het Rembrandthuis The Rembrandt House Museum is the only place in the world where you can still experience how the master lived and worked » Museum Het Schip Museum Het Schip: a world-renowned palace for the working class and an icon of the Amsterdam School style of architecture. » Museum Ons' Lieve Heer op Solder The unusual atmosphere of this canal-side building with its rare 17th-century living rooms and catholic attic church surprises every visitor. » Museum van Loon Double canal house, since 1884, home to the Van Loon family. Co-founders of the Dutch East India Company VOC » Museum Willet Holthuysen In 1895 Mrs Willet-Holthuysen bequeathed this 17th-century canal-side house to the City , including the art collection of her previously deceased husband Abraham. » Portugees Israëlitische Synagoge Gigantic, square and hidden. How a building of such huge proportions can be tucked away remains a mystery. » Rijksmuseum-the Masterpieces The Masterpieces at the Rijksmuseum displays the very best of its collection. 72 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJE YARIŞMASI - 2008 TÜRKİYE’DE ŞEHİR TURİZMİNİN: DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI - ÖĞRENEN TURİZM BÖLGELERİ YAKLAŞIMI » Stedelijk Museum CS It offers a varied programme of contemporary, post-1968 art, film, photography, video and design. » Theatermuseum - Free entrance The audience applauds, the curtain falls - the show's over. The Theatre Museum starts off where shows end. Normal entrance : 4,50€ » Tropenmuseum - Free entrance A visit to the Tropenmuseum is a journey through time and around the world. Normal entrance € 7,50 » Van Gogh Museum - Free entrance The building, designed by Gerrit Rietveld, houses the world's largest collection of works by Vincent van Gogh. Normal entrance : 10,00€ Özel Fırsatlar (İndirim İmkanları) » 25 % discount in Restaurant De Kelderhof Restaurant De Kelderhof ; enjoy a special I amsterdam menu » 25 % discount on a dayticket of Museumboat Lovers Hop on and off Museumboat : the ideal way to explore the city » 25 % discount on a glass of Venloosch Altbeer Café Heffer Café Heffer :Located in the former Amsterdam city tax building from 1635, one of the most important monuments of Amsterdam. » 25 % discount on a net of cheeses at Cheese Gift shop Magna Plaza A typical Dutch souvenier : cheese in a net » 25% discount at Boom Chicago shows Razor-sharp English-language improvisation comedy shows and great food » 25% discount at Madame Tussaud’s Amsterdam Come face to face with celebrities, test your soccer skills against Ronaldinho, or have your picture taken with Brad Pitt and Angelina Jolie! If you’re brave enough meet Captain Jack Sparrow. 73 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJE YARIŞMASI - 2008 TÜRKİYE’DE ŞEHİR TURİZMİNİN: DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI - ÖĞRENEN TURİZM BÖLGELERİ YAKLAŞIMI » 25% discount at the Filmmuseum The Filmmuseum screens classic films, children’s films, historical documentaries, underground productions and new films from all over the world » 25% discount for max. 2 children at Tun Fun TunFun is an indoor playground for children from 1-12 years old. » 25% discount Greek Restaurant Panagia Treat yourself to authentic Greek delights in this restaurant right in the centre of Amsterdam, near the Central Station. » 25% discount in Brasserie De Poort Allow the chef of Brasserie 'De Poort' and his team to take you on a culinary adventure in which you will be surprised by a thousand-and one gastronomic creations » 25% discount in Brasserie Schiller A beautiful Parisian style Art Deco brasserie, located in the heart of Amsterdam at the lively Rembrandtplein » 25% discount in Heffer, centre du café historique A café-restaurant with an exclusive interior decoration in Art-deco and 17th century Style. Here you can enjoy several meals in historic ambiance. » 25% discount in Restaurant Damsteeg Taste of the Arts » 25% discount in Restaurant Guadeloupe Discover the culinary delights of the exotic Mexicans cuisine in front of the Amsterdam’s central station. » 25% discount in Restaurant IJ-kantine Located at the monumental NDSM docks ; the entire restaurant and pavement café offer a spectacular view of the IJ and the Amsterdam harbour. » 25% discount in Restaurant La Madonna Restaurant La Madonna This authentic Italian restaurant with its extensive menu lies within walking distance from the central station. 74 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJE YARIŞMASI - 2008 TÜRKİYE’DE ŞEHİR TURİZMİNİN: DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI - ÖĞRENEN TURİZM BÖLGELERİ YAKLAŞIMI » 25% discount in Restaurant La Madonnina Enjoy an Italian snack or select a complete meal from the extensive Italian menu. » 25% discount in Restaurant Pasta e Basta Nestled in the heart of Amsterdam is the place to enjoy a splendid combination of live music, freshly prepared pastas and an extensive wine list » 25% discount on a Candlelightcruise Holland International Treat yourself to a unique evening with a 2 hours cruise through Amsterdam’s magically lit canals. » 25% discount on a dayticket Canal Bus Fun hop on, hop off canal cruise! Canal Bus is the perfect way of getting around Amsterdam with its wealth of waterways. » 25% discount on a guided tour Zoom Tours Guided walking tour through the Red Light District » 25% discount on a Traditional or Selecta ricetable Restaurant Selecta Discover the culinary delights of the exotic Indonesian cuisine in Restaurant Selecta » 25% discount on a Waterland busticket Arriva Discover the typical Dutch Landscape by Bus » 25% discount on Ajax Arena Tour Take a guided tour through the Amsterdam Arena » 25% discount on an international pancake at The Pancake Bakery The extensive menu offers no fewer than 100 different sweet or savoury pancakes and omelettes. » 25% discount on Artis Royal Zoo Artis Royal Zoo an oasis of peace in the bustling centre of Amsterdam » 25% discount on bikerental at Mac Bike See better by Macbike ; bikerental in Amsterdam 75 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJE YARIŞMASI - 2008 TÜRKİYE’DE ŞEHİR TURİZMİNİN: DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI - ÖĞRENEN TURİZM BÖLGELERİ YAKLAŞIMI » 25% discount on breakfast Pancakes! Amsterdam Pancake house with traditional, surprising and worldly pancakes. » 25% discount on House of Bols Taste, smell, see, hear, touch and become familiar with the exciting world of bartending and enjoy a delicious cocktail of your choice » 25% discount on last minute tickets in the Concertgebouw Since 1888 the main concerthal for symphonic music, famous for it’s high regarded acoustics and home to the Royal Concertgebouw Orchestra » 25% discount on lunch in Restaurant-Cafe in de Waag Restaurant-Cafe in de Waag : This magnificent building, its unique interior and the 300 candles are guaranteed to create a great atmosphere. » 25% discount on several concerts in the Muziekgebouw aan 't IJ This new 21st century concert hall offers a contemporary innovative programme and exceptional acoustics » 25% discount on the entrance of The Amsterdam Dungeon A unique combination of a museum, theatre and an attraction. True facts from Amsterdam’s history are the main scene in this attraction. » 25% discount on the entrance of the Diamant Museum Amsterdam Visual information centre, which will show all the aspect of the diamond industry with the attention on the diamond industry in Amsterdam » 25% discount on the rental of a Canal Bike Canal Bike » 25% discount Restaurant Madre Maria Argentinean restaurant, situated within walking distance from the Central Station » Free croquette roll at Van Dobben Sandwichbar Enjoy this typical Dutch snack 76 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJE YARIŞMASI - 2008 TÜRKİYE’DE ŞEHİR TURİZMİNİN: DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI - ÖĞRENEN TURİZM BÖLGELERİ YAKLAŞIMI » Free cup of coffee at La Place market style restaurant La Place market style restaurant » Free entrance at Holland Casino Amsterdam Holland Casino Amsterdam » Free entrance on clubnights in Club Rain Rain Restaurant, Bar & Club at Rembrandtplein Enjoy Amsterdam 's nightlife » Free liquor De Drie Fleschjes De Drie Fleschjes » Free shopping bag at De Bijenkorf This exclusive department store has been offering an exciting assortment of brand names since 1870. » Free tour and an briliiant surprise at Amsterdam Diamond Group The Amsterdam Diamond Group is the combination of the two largest and most important diamondpolishing factories in Amsterdam 77 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJE YARIŞMASI - 2008 TÜRKİYE’DE ŞEHİR TURİZMİNİN: DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI - ÖĞRENEN TURİZM BÖLGELERİ YAKLAŞIMI New York Pass’ın ziyaretçilere sunduğu imkanlar: • 40’un üzerinde aktiviteye ücretsiz giriş – Empire State Binası, Özgürlük Anıtı, New York Skyride, Madame Tussaud, Circle Line Nehrinde Tekne Gezisi, Guggenheim Müzesi, Modern Sanatlar Müzesi, Madison Square Garden Turu, NBC Studio Turu, New York Akvaryumu & diğerleri • 140 sayfalık şehir rehberi İngilizce, Almanca ve İspanyolca olmak üzere hazırlanan, haritalar, turistik faaliyetler, alışveriş ve restoranlar için adres tarifleri, çalışma saatlerini içeren bir şehir rehberi • Sıra beklemeden giriş hakkı – New York City Pass kullanıcıları en kalabalık turistik faaliyetlerinin birçoğuna, hızlı bir biçimde girişlerini sağlayan bir imtiyaza sahiptirler. • İlave paketler ekleyebilmek – New York şehir turunuzda yerel otobüslerden faydalanabilmek için Bin-İn Kartı da kullanılabilir • $450’ın üzerinde değere sahip giriş ücreti –New York Pass’ın sunduğu tüm ücretsiz faaliyetlere bu kartı kullanmadan katılsaydınız, sağlanan özel indirimler hesaba katılmasa bile, size maliyeti $450’ın üzerinden olacaktı • Birçok özel teklif – ücretsiz girişlerin yanında birçok noktada tiyatro biletleri, özel sergiler için NY Pass Kart sahiplerine özel ücretlendirme yapılmakta olup Bloomingdale’s ve Macy’s, mağazalarında özel indirimler ve daha fazlası 78 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJE YARIŞMASI - 2008 TÜRKİYE’DE ŞEHİR TURİZMİNİN: DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI - ÖĞRENEN TURİZM BÖLGELERİ YAKLAŞIMI Ek.8 Şehir Turizminde Turistlere Bütünleşik Hizmetler Sunan Şehir Kartı Uygulamaları 2 Dünya uygulamalarından hareketle geliştirilen “İstanbul Kart” örnekleri) (Kaynak: Çalışma yazarlar tarafından hazırlanmıştır) 79 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJE YARIŞMASI - 2008 TÜRKİYE’DE ŞEHİR TURİZMİNİN: DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI - ÖĞRENEN TURİZM BÖLGELERİ YAKLAŞIMI EK.9 EUROCITY Ziyaretçi Anketi Erkek Kadın 1 2 Pazartesi Salı Çarşamba Perşembe Cuma Cumartesi Pazar 1 2 3 4 5 6 7 Kendi işi, freelance, çiftçi Kamu çalışanı Beyaz yaka çalışan Uzman işçi Diğer işçi Emekli Ev hanımı Öğrenci İşsiz 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Cinsiyet: AdSoyad: Adres: İkamet Adresi: Postakod u: Anket Hayır #: Havaalanı İkamet adresi Eğlence programı Sokak Görüşüle n Mekan: 1 2 3 4 5 Diğer (Belirtiniz): Ay: Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Çalışma durumu: Haftanın günü: Diğer (Belirtiniz): Günün saati: Gündüz 12’ye kadar Öğle (12 – 14 arası) İkindi (14 – 17 arası) 17 sonrası Hanehalkı Yapısı: Birden fazla seçilebilir 1 2 3 4 Yalnız Ebeveyni ile Diğer erişkinlerle Çocuklarla Hava Durumu: Birden fazla seçilebilir Evet 1 1 1 1 Bildirim: Yukarıda adı-soyadı belirtilen cevaplayıcı talimatnamesine ve uygulama kodlar ına uyulmuştur. ile Bulutlu Soğuk Güneşli Yağmurlu Karlı Evet 1 1 1 1 1 Hayır 0 0 0 0 0 Hayır 0 0 0 0 anket görüşmesi tarafımdan yapılmış olup anket 80 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJE YARIŞMASI - 2008 TÜRKİYE’DE ŞEHİR TURİZMİNİN: DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI - ÖĞRENEN TURİZM BÖLGELERİ YAKLAŞIMI Anketör: Tarih: Merhaba, EUROCITY için ziyaretçilere yönelik bir anket yapıyorum. Bana ziyaretinizle ilgili soracağım sorular için biraz zaman ayırabilir misiniz? S.1a) İlk olarakl, EUROCITY bölgesinde mi yaşıyorsunuz? Evet Hayır 1 0 S.1b) Eğer S.1a) HAYIR ise, EUROCITY bölgesinde mi çalışıyorsunuz? Evet Hayır 1 0 S.2) İkamet adresinizin dışında en az bir gece konaklıyor musunuz? Evet Hayır 1 0 Eğer S.2 HAYIR ise S.4a) Git S.3) Kartı Gösterin Bu karttaki durumlardan hangisi sizin EUROCITY ziyaretinizin karşılığı olabilir? (Yalnızca birini seçiniz) EUROCITYbu seyahatimde ziyaret edeceğim tek destinasyondur EUROCITY bu seyahatimde benim ana destinasyonumdur, ancak başka noktaları da ziyaret edeceğim EUROCITYbu seyahatimde ziyaret edeceğim destinasyonlardan biridir EUROCITY seyahatimde ana destinasyona giden güzergah üzerindedir Diğer (BELİRTİNİZ): 1 2 3 4 5 S.4a) Kartı Göstererek Tümünü Sorun Aşağıdakilerden hangisi EUROCITY ziyaret amacınızı en iyi şekilde tanımlar? (Yalnızca birini seçiniz) Evden uzakta bir tatil Günü birlik seyahat Arkadaşları veya akrabaları ziyaret – tatil amacıyla Arkadaşları veya akrabaları ziyaret – tatil amacı dışında Sadece alışveriş İş gezisi Fuara-konferansa katılım Diğer (BELİRTİNİZ): S.4b) 1 2 3 4 5 6 7 8 Arkadaşları veya akrabaları ziyaret – tatil amacıy- veya evden uzak bir tatil ise Sorunuz (S. 4a)’da kod 1 veya 3 işaretlenmişse) Bu tatili şöyle mi tarif edersiniz......Okuyunuz (YALNIZCA BİRİNİ SEÇİNİZ) ... bu yılki tek tatiliniz ... bu yılki ikinci tatiliniz ... kısa bir ara Diğer (BELİRTİNİZ): S.5a) Bu tatilde evinizden uzakta kaç gece geçireceksiniz? S.5b) Konaklayacağınız bu gecelerin kaçı ... 1 2 3 4 i) EUROCITY bölgesinde? ii) EUROCOUNTRY bölgesinde? 81 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJE YARIŞMASI - 2008 TÜRKİYE’DE ŞEHİR TURİZMİNİN: DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI - ÖĞRENEN TURİZM BÖLGELERİ YAKLAŞIMI S.5c) Bu tatilde evinizden uzakta kaç ülkede-şehirde kaç gece kalacaksınız ? Gece Sayısı Ülke/Şehir i) ii) iii) ANKETÖR: Toplam gece sayısının S.5b) , S.5c) ve S.5a) da eşit olduğunu kontrol ediniz S.6) EUROCITY’de hangi konaklama türünü tercih edeceksiniz? (Birden fazla seçenek işaretlenebilir) Lüks, üst sınıf otel Iyi kalitede bir otel Standart tarzda bir otel Misafirhane Özel bir evde Kiralık bir evde Üniversitede Öğrenci yurdu Turist Karavan-çadır Sabit Karavan-çadır Arkadaşlar veya akrabalar ile İkinci evimde Diğer (BELİRTİNİZ): S.7) Ev et 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 Ha yır 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 EUROCITY için konaklama ve ulaşım rezervasyonunuzu nasıl yaptınız? (Yalnizca Birini Seçiniz) Seyahat acentası Tur operatörü Organize bir grubun parçası Doğrudan konaklama yeri ile Doğrudan yerel turizm ofisi ile Arkadaş veya akrabaların desteği ile Doğrudan uçak-gemi-tren operatörü ile İnternet yoluyla Diğer (BELİRTİNİZ): Rezervasyon yapmadım Konaklama 1 2 3 4 5 6 7 8 9 0 Seyahat 1 2 3 4 5 6 7 8 9 0 82 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJE YARIŞMASI - 2008 TÜRKİYE’DE ŞEHİR TURİZMİNİN: DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI - ÖĞRENEN TURİZM BÖLGELERİ YAKLAŞIMI S.8a) Konaklama rezervasyonunuzu EUROCITY’e varmadan önce mi sonra mı yaptınız? (Yalnizca Birini Seçiniz) Varmadan önce Varınca Arkadaşlarla-akrabalarla-ikinci evimde kalıyorum Henüz rezervasyon yaptırmadım S.8b) EUROCITY konaklama rezervasyonunuzu ne zaman yaptınız? (Yalnizca Birini Seçiniz) Varıştan bir hafta önceden daha az Varıştan 1 – 4 hafta önce Varıştan 5 – 8 hafta önce Varıştan 9 – 12 hafta önce Varışın 12 haftasından daha öncesi Rezervasyon gerekmiyordu S.9) a Önceki ziyaretim b Arkadaş-akraba tavsiyeleri c d e Gazete ve dergilerdeki makaleler f g Rehber kitap Gazete ve dergilerdeki reklamlar Turist broşürleri Radyo programları Televizyon programları-haberleri Televizyon reklamları j İnternet sitesi k Seyahat acentasının tavsiyeleri l m Ulusal turizm merkezi Turist bilgi merkezi n Diğer (BELİRTİNİZ): S.10) 1 2 3 4 5 0 KARTI GÖSTERİNİZ Bu kartta yer alan ifadelerden herbirinin EUROCITY’ye seyahat kararınızı ne derece etkilediğini söyler misiniz? Çok etkili oldu h i 1 2 3 0 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 Etkili oldu 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 Çok Etkili Hiç etkili olmadı etkili olmadı olmad ı 3 4 5 3 4 5 3 4 5 3 4 5 3 4 5 3 4 5 3 4 5 3 4 5 3 4 5 3 4 5 3 4 5 3 4 5 3 4 5 3 4 5 KARTI GÖSTERİNİZ EUROCITY seyahatiniz için, bu kartta gösterilen hangi bilgi türlerini kullandınız? (Birden fazla seçenek işaretlenebilir) EUROCITY Turist Bilgi Merkezine telefon ederek broşür istedim EUROCITY Turist Bilgi Merkezinden yazılı olarak broşür istedim EUROCOUNTRY Turist Kuruluna telefon ederek broşür istedim EUROCOUNTRY Turist Kurulundan yazılı olarak broşür istedim EUROCITY İnternet sitesini kullandım EUROCITY Turist Bilgi Merkezine giderek broşür aldım Arkadaşlar ve akrabalardan bilgi edindim Diğer (BELİRTİNİZ): Evet Hayır 1 1 1 1 1 1 1 1 0 0 0 0 0 0 0 0 83 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJE YARIŞMASI - 2008 TÜRKİYE’DE ŞEHİR TURİZMİNİN: DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI - ÖĞRENEN TURİZM BÖLGELERİ YAKLAŞIMI S.11a) Hepsini Sorunuz EUROCITY seyahatinde kullandığınız ana ulaşım aracı hangisiydi? (Birden fazla seçenek işaretlenebilir) Özel araç Kiralık araç Tren Uçak Bot Bisiklet Motorsiklet Yerel otobüs Özel otobüs Yaya-otostop Diğer (BELİRTİNİZ): S.11b) i) ii) Hayı r 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Kartı gösteriniz EUROCITY’de kalışınızda hangi ulaşım araçlarını kullandınız? ... şehir içinde kullandınız mı? (Hepsini belirtiniz) ... kullanma sıklığınıza göre sırası nedir? (Yalnizca Birini Seçiniz) Araba Tren Taksi Yerel otobüs Gezi otobüsü Özel taşıyıcı Motorsiklet Bisiklet Yaya S.12) Ev et 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 i) Kullanıldı mı Evet Hayı ii) Kullanım r sıklığı 1 0 1 1 0 2 1 0 3 1 0 4 1 0 5 1 0 6 1 0 7 1 0 8 1 0 9 Bu EUROCITY ziyaretinizde aşağıdaki aktivitelerden hangilerine katıldınız veya katılacaksınız? (Birden fazla seçenek işaretlenebilir) Alışveriş Çevre gezileri Müze ziyaretleri Sergi ziyaretleri Tiyatro Konserler Şehir çevresinde yürüyüş Planlı bir tura katılmak Ev et 1 1 1 1 1 1 1 1 Hayı r 0 0 0 0 0 0 0 0 84 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJE YARIŞMASI - 2008 TÜRKİYE’DE ŞEHİR TURİZMİNİN: DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI - ÖĞRENEN TURİZM BÖLGELERİ YAKLAŞIMI Şehir dıışında bir geziye katılmak 1 1 1 1 1 1 1 Geceleyin restoran veya bara gitmek Bir spor müsabakası izlemek Spor yapmak Bir spa ziyareti Diğer (BELİRTİNİZ): Hiçbiri S.13) EUROCITY hakkında diğer ziyaretçilerin yaptığı bazı durum değerlendirmelerini size okumak istiyorum, bu yorumlara katılıp katılmadığınızı belirtir misiniz? (Kartı Gösteriniz) Kesinlikle katılıy katılıyoru orum m a b c d Ziyaret etmek için güvenli bir yer Insanlar dost canlısı ve misafirperver Kirli bir şehir Gece yaşamı kaliteli e f Şehir gezmek için çok kalabalık g Gezmek için güzel bir havası var h Şehri gezmek kolaydır i j Yeteri sayıda kaliteli restoran mevcuttur k l Düzenlenen etkinlikler çok çeşitlidir m Ziyaret edilebilecek çok sayıda müze var Fiyatlar çok yüksek Paramın karşılığını alıyorum Zengin bir kültürel yaşam var 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 karars Katılmıy Kesinlikle Fikrim ızım orum katılmıyor yok um 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 S.14) Son 10 yılda EUROCITY’i kaç kez ziyaret ettiniz? S.15) Kartı gösteriniz Gelecekte tekrar EUROCITY’i ziyaret etmek ister misiniz? (Yalnizca Birini Seçiniz) 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 Çok isterim Isterim İstemem Hiç istemem Fikrim yok S.16) 0 0 0 0 0 0 0 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 1 2 3 4 5 EUROCITY ziyaretine siz dahil kaç kişililk bir grup ile katıldınız? Yaşları nedir? (Aşağıda yer alan her kategoriye kar şılığını sayı olarak belirtiniz) Erkek Kadın 5 yaş altı 5 – 9 yaş 10 – 14 yaş 15 – 18 yaş 19 – 24 yaş 85 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJE YARIŞMASI - 2008 TÜRKİYE’DE ŞEHİR TURİZMİNİN: DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI - ÖĞRENEN TURİZM BÖLGELERİ YAKLAŞIMI 25 – 34 yaş 35 – 44 yaş 45 – 54 yaş 55 – 64 yaş 65 ve üstü S.17) Genel anlamda EUROCITY ziyaretinizi 1-10 arası bir rakam ile değerlendirir misiniz? (10 en yüksek 1 en düşük olmak üzere) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 EUROCITY ziyaretiniz hakkında anketörlerimizden birine zaman ayırdığınız için size teşekkür ederiz. Ancak turizmin EUROCITY’nin ekonomisine olan etkisini ölçebilmemiz için şehri ziyaretiniz süresince yaklaşık olarak ne kadar harcama yaptığınızı bildirmenizi rica ederiz. İSTEĞE BAĞLI: Lütfen bu anketi EUROCITY ziyaretinizin sonuna kadar saklayınız ve ziyaretiniz sonunda doldurup ekte yer alan ön ödemeli zarfa koyarak bize ulaştırınız. Bu anketi tamamlayıp bize ulaştıran ziyaretçiler EUROCITY’de iki kişilik (seyahat masrafları hariç) haftasonu tatili kazanma şansına sahip olacaktır. Deniz aşırı bir ülkede yaşıyorsanız ve EUROCITY’ye gelmeniz mümkün olmayacaksa bu ödülü seçeceğiniz başka birine verebilirsiniz. Aşağıda birkaç tane kategori sıralanmıştır. Her kategoride, EUROCITY’deki ziyaretiniz sırasında ne kadar harcama yaptığınızı ilgili kısımda belirtiniz. Bu harcamalar sadece şehir sınırları içerisinde yapılan harcamaları kapsamalıdır. Lütfen grubunuzda yer alan diğer bireyler (eş, çocuklar, ebeveyn vb.) için yaptığınız harcamaları da ekleyiniz. Eğer bir kategoride hiç harcama yapmadıysanız ilgili kutucuğa “0” yazınız. Eğer ilgili kategoride ne kadar harcama yaptığınızı bilmiyorsanız karşısına “bilmiyorum” yazınız. Para birimi Tutarı Konaklama (beslenme, içki dahil) Öğünler, besin maddeleri, içki vb. (konaklama merkezinde yapılan harcamalar hariç) Turistik alışveriş (ör. Hediye, hatıralık vb.) Eğlence (turizm aktivitelerine katılım, tiyatro-sinemamüze giriş ücretleri vb.) Diğer muhtelif ürünler (neler olduğunu örneklendirerek belirtiniz) TOPLAM HARCAMA Yukarıda belirtilen toplam harcama tutarı kaç kişi (erişkinler ve çocuklar) için yapılmıştır? Erişkin sayısı Çocuk sayısı 86 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJE YARIŞMASI - 2008 TÜRKİYE’DE ŞEHİR TURİZMİNİN: DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI - ÖĞRENEN TURİZM BÖLGELERİ YAKLAŞIMI Eğer EUROCITY ziyaretiniz “her şey dahil” paket şeklinde ise yukarıda belirtilen kategoriler için ne kadar ödediğinizi tam olarak bilmeyebilirsiniz. Bu durumda lütfen satın aldığınız paket hakkında (kişi başı paket maliyeti nedir? Bu fiyata kaç gün/gece dahildir?) bilgi veriniz. Para birimi Tutarı Paket maliyeti Dahil olan gün/gece sayısı Çok teşekkür ederiz! (Orjinal adı “EUROCITY Visitor Survey” bu anket tarafımızdan Türkçe’ye çevrilmiştir.) Kaynak: http://www.europeancitiesmarketing.com/userfiles/file/EUROCITY%20Manual%202004.doc 87 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJE YARIŞMASI - 2008 TÜRKİYE’DE ŞEHİR TURİZMİNİN: DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI - ÖĞRENEN TURİZM BÖLGELERİ YAKLAŞIMI Ek.10 Çevre Duyarlılığı Anketi Örneği Çevre Anketi Çevreye ne kadar duyarlısınız? Sizin geri bildirimleriniz Otelimizin mevcut ürün ve hizmetlerini geli ştirerek siz değerli müşterilerimize daha iyi hizmet sunmamız adına büyük önem taşımaktadır. Lütfen bu formu doldurarak Danışma birimimize teslim ediniz. Yaş Grubu 16 altı 16-25 26-35 36-45 46-55 56-65 65 üstü Cinsiyet Erkek Kadın Konaklama Amacı: Tatil İş Diğer Türkiye’de mi yaşıyorsunuz? Evet Hayır ( Belirtiniz…………….) Bizi tercih etme sebebiniz nedir? Kurumsal tercih-iş gereği Fiyatlar Hizmet Kalitesi Konum Diğer…………………. Çevre ile ne kadar ilgilisiniz? Çok Fazla Ortalama Pek değil Çevre dostu bir otelde kalmayı çevreye pek duyarlı olmayan bir otelde kalmaya tercih eder misiniz? Evet Hayır Fark etmez 88 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJE YARIŞMASI - 2008 TÜRKİYE’DE ŞEHİR TURİZMİNİN: DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI - ÖĞRENEN TURİZM BÖLGELERİ YAKLAŞIMI Otelimizin sahip olduğu çevre sertifikalarını gördünüz mü? Evet Hayır Fark etmedim Odanızda bulunan çevre duyarlılığı broşürünü incelediniz mi? Evet Hayır Fark etmedim Broşürü bilgilendirici/faydalı buldunuz mu? E / H Otelimizin kiralanan her oda için TEMA’ya 1 YTL bağışta bulunduğunu biliyor muydunuz? E / H Sizce bu önemli bir girişim midir? E / H Otelimizde konaklamanız süresince çevre dostu tesis ve donanımlardan hangisini kullandınız? Geri dönüşüm kutusu Yıkama erteleme askıları Geri kazanımlı su Organik besinler, çaylar Plastik ve kağıt bardak yerine konan cam ve porselen kupalar Sabun ve şampuan dispanseri Çevre duyarlılığının daha aktif bir biçimde sergilenmesi adına otelimize tavsiyeleriniz nelerdir? ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................ Size hizmet sunarken kullandığımız Çevre dostu ürün ve hizmetlerden sizin konaklama kalitenize olumlu veya olumsuz bir şekilde etki eden olmuş mudur? Varsa lütfen açıklayınız. ................................................................................................................................................................ .............................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................ .............................................................................................................................................. Yeşil turizm programımıza desteğiniz ve çevre duyarlılığınız için teşekkür eder, sizi tekrar tesislerimizde ağırlamak isteriz. (yeşil turizm programımızı desteklemek için hazırladığımız bu ankette geri dönüşümlü-çevre dostu kağıtlar kullanılmıştır) (Kaynak: Bu anket çalışma yazarlar tarafından hazırlanmıştır) 89 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJE YARIŞMASI - 2008 TÜRKİYE’DE ŞEHİR TURİZMİNİN: DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI - ÖĞRENEN TURİZM BÖLGELERİ YAKLAŞIMI Ek.11 Uzaktan Eğitimin İçeriği (Beceri Türleri ve Öğrenim Gereksinimleri) Chuck(1997, 186)’ın gerçekleştirdiği anket çalışması ve mülakatların sonuçları ışığında turizm endüstrisi tarafından gereksinimi duyulan beş beceri türü tanımlamıştır. Bunlar: Genel Beceriler İşletme Becerileri Temel Kurslar Deneyimsel Eğitim Disiplinler arası Eğitim Yaklaşımı • Yazılı iletişim becerileri • Kişilerarası iletişim becerileri • Eleştirel düşünme • Problem tanımlama ve çözme becerileri • Bilgisayar okuryazarlığı • Yabancı diller • Yönetim • Pazarlama • Muhasebe • Finans • Hukuk • İktisat Özellikle Turizm araştırma yöntemleri ve bilgi teknolojileri konularında planlama becerilerinin geliştirilmesi. Teknik bilgi sağlama ve dağıtım sistemleri, coğrafya ve diğer seyahat ve konaklama unsurlarının anlaşılması. Çıraklık, staj uygulamaları ile gerçek becerilerin geliştirilmesi. Problem çözme yaklaşımı ile öğretim uygulamaları ile sınıf ile saha uygulamaları arasındaki boşluğun kapatılması. Çeşitlilik, kültürel değerler, etik, kültürlerarası anlayış, çevresel ve sosyal sorumluluklar, uluslar arası ve küresel perspektif, yerel empati ve yaşamboyu öğrenme konularına geleceğim turizm profesyonellerinin eğitiminde yer verilmelidir. Kaynak: Chuck Y. Gee, 1997, In search of professionalism fort he 21th century: the need for standards in tourism education in a changing marketplace, WTO Tourism and training series human capital in the tourism industry of the 21 the century, sf.86 90 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJE YARIŞMASI - 2008 TÜRKİYE’DE ŞEHİR TURİZMİNİN: DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI - ÖĞRENEN TURİZM BÖLGELERİ YAKLAŞIMI Turizm Endüstrisindeki her kategorinin eğitim ve öğrenim gereksinimleri Tüm Yöneticiler Denetçiler Kalifiye Yarı kalifiye elemanlar kategoriler elemanlar -Turizm -Temel bilgisayar becerileri -Yeni teknolojiler -Müşteri özeni -İşletme planlama/stratejik planlama -Pazarlama -Kalite -Stratejik yönetim -Resepsiyon becerileri -Takım çalışması -Yabancı Diller -Yönetim becerileri -Turizm işletmelerinde güvenlik -İletişim -Proje çalışması -Sürdürülebilir kalkınma -Girişimcilik -İlk yardım -Ağ becerileri - Temel bilgisayar becerileri - İnsan kaynakları yönetimi -Muhasebe -Denetim becerileri -Eğitim becerileri -Hijyen -Kişisel gelişim - Kişisel gelişim - Temel bilgisayar becerileri -Problem çözme - Başlangıç eğitimi -Başlangıç eğitimi -Teknik beceriler (bar, mutfak, restoran, temizlik vb.) -Oda hazırlama eğitimi -Yerinde eğitim - Vizyon ve değerler yoluyla yönetim -İnsan kaynakları yönetimi -Gelir yönetimi -Muhasebe -Ürün geliştirme, yenilikçilik -Bölgesel ve yerel seviyede kaynak planlama, rehberlik -Yönetim becerileri (küreselleşme ile mücadelede) -Satış -Proje yönetimi -Eğitmenlerin eğitimi -Hijyen Kaynak: Final report of working GROUP B’s elaboration from the Country Reports as part of ‘Working together for the Future of European Tourism ‘ 2001 91 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJE YARIŞMASI - 2008 TÜRKİYE’DE ŞEHİR TURİZMİNİN: DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI - ÖĞRENEN TURİZM BÖLGELERİ YAKLAŞIMI EK.12 TourMis Arayüzleri Avusturya’da bölgeler arası performans karşılaştırması (Rekabet analizi ekranı ) Avusturya’daki faaliyetlere gerçekleşen ziyaret sayıları ve önceki döneme göre değişim oranları 92 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJE YARIŞMASI - 2008 TÜRKİYE’DE ŞEHİR TURİZMİNİN: DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI - ÖĞRENEN TURİZM BÖLGELERİ YAKLAŞIMI Ziyaretçi Anket Veri Giriş Ekranı Anket Sonuçları 93 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJE YARIŞMASI - 2008 TÜRKİYE’DE ŞEHİR TURİZMİNİN: DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI - ÖĞRENEN TURİZM BÖLGELERİ YAKLAŞIMI Avusturya’da bulunan otel ve restoranların performanslarını gösteren temel oranlar Destinasyon Kıyaslamaları-Münih Örneği 94 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJE YARIŞMASI - 2008 TÜRKİYE’DE ŞEHİR TURİZMİNİN: DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI - ÖĞRENEN TURİZM BÖLGELERİ YAKLAŞIMI Ek.13 Türkiye’den Topkapı Sarayı’na, İtalya’dan ise Zeytin Müzesine Ait Sanal Turların Web Tabanlı Kullanıcı Arayüzleri Kaynak: http://www.360tr.com/topkapi / http://www.museodellolivo.com/eng/index.htm 95 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJE YARIŞMASI - 2008 TÜRKİYE’DE ŞEHİR TURİZMİNİN: DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI - ÖĞRENEN TURİZM BÖLGELERİ YAKLAŞIMI Ek.14 Haritaların Sayısallaştırmasına Bir Örnek: İzmir Sayısal Kent Rehberi ve TURBİS’de Coğrafi Bilgi Sistemi Veri Akışı Kaynak: http://www.izmir.bel.tr/kentrehberi/hakkinda.asp 96 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJE YARIŞMASI - 2008 TÜRKİYE’DE ŞEHİR TURİZMİNİN: DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI - ÖĞRENEN TURİZM BÖLGELERİ YAKLAŞIMI Ek.15 Yapılan Saha Çalışması (Adana’nın Pozantı İlçesi) Amaç: Adana iline bağlı ve Adana’nın diğer iller ile bağlantısını sağlayan ana yol üzerinden kurulu, tarihi geçmişe sahip, doğal güzellikleri ve kış turizmine yönelik imkanları (termal su, yamaç paraşütü, dağcılık, tırmanış, kampçılık, doğa yürüyüşleri, rafting, avcılık, kayak, yaban hayat gözlem vb.), merkezinin 50 km çevresinde çok say ıda tarihi, kültürel ve doğal destinasyon (Aladağlar, Toroslarda dağ köyleri ve yaylaları, Demirkazık Tepesi, Elmalı Kayak Merkezi, Karanfil Dağı Kamp Merkezi, Annaşa Kalesi, Kızıltabya-Aktabya Kaleleri, Alaca, Güveler ve Cebel Gölü) barındıran, Türkiye’nin İlçe Gelişim Planı Uygulaması yapılan ilk İlçesi olma niteliğine sahip Pozantı’da, turizm paydaşları olarak; yerel yönetimlerin, turistik işletmelerin ve halkın şehir turizmini nasıl algıladıkları, mevcut durumun ve kapasitenin ne olduğu, sahip olunan ve stratejik yaklaşımların neler olduğunu incelemek. Bu amaçla yapılandırılmış mülakat tekniği uygulanmış olup, Pozantı İlçesindeki turizm paydaşlarına; Turizm Algısı, Planlama, Organizasyon ve Pazarlama başlıkları altında yer alan aşağıdaki sorular yöneltilmiştir: Turizm Algısı - Turizmin bölgeye olumlu ve olumsuz etkileri nelerdir? - Yerel halkın turizme yaklaşımı-turiste bakışı nasıl? - Yerel işletmelerin turiste yaklaşımı nasıldır? Planlama - Yerel turizm potansiyeli (yerel, kültürel ve do ğal varlıklar) envanteri çıkarıldı mı? - Turizmin planlanması süreci nasıl işletilmektedir? - Turizm’de talep mevsimsellik arz ediyor mu? Düşük sezonu hareketlendirmek için neler yapılıyor? - Yerel turistik noktaları içine alan farklı güzergahlar tanımlandı mı? - Yerel yönetimin turizm projeleri (AB hibesi alan) var mı? - Yörenin bir çekim alanı haline getirilmesi için bir yol haritası çıkarıldı mı? - Turizm potansiyeli ve mevcut duruma ilişkin birincil veri var mı? Düzenli veri toplanıyor mu? - Turizm altyapısına dönük hali hazırda devam eden veya planlanan yatırımlar var mı? - Turizm sektöründe çalışan bireylerin nitelikleri nelerdir? Kurum içi e ğitim sağlanıyor mu? Organizasyon - Yerel halk turizm pastasından pay alıyor mu? - Aktörler arası işbirliği ortamı var mı? - Şehir Turizmi’nin paydaşları arasındaki koordinasyonu kim sağlıyor? Nasıl bir örgütlenme yapısı mevcut veya planlanıyor? - Kapasite geliştirmek için yerel işletmeler ile kamu kurumları ne tür işbirliklerine gidiyor veya gidebilirler? - Turizm işletmelerinin merkezi ve yerel yönetimlerden beklentileri nelerdir? 97 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJE YARIŞMASI - 2008 TÜRKİYE’DE ŞEHİR TURİZMİNİN: DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI - ÖĞRENEN TURİZM BÖLGELERİ YAKLAŞIMI Pazarlama - Turistler ne tür harcamalar yapmaktad ır? Turistleri bu destinasyona çeken kültürel- do ğal miras, altyapı imkanları ve/veya faaliyetler nelerdir? Yabancı-yerli turist oranı nedir? Konaklanan gece sayısı ortalaması nedir? Düzenlenen geleneksel faaliyetler-festivaller nelerdir? Turistler bölge hakkında hangi kaynaklardan, ortamlardan bilgi edinebiliyor? Sonuçlar-Çıkarımlar: Kaymakamlık görüşmesi sonunda, - İlçede turizmin sadece iç turizm olarak algılandığı, bunun da “yayla turizmi” ile sınırlı olduğu, - Yayla turizminin yaz döneminde doluluk yaratt ığı, yaz dönemi dışında yerli turistin haftasonu temiz hava almak, et yemek, kar görmek gibi nedenlerle u ğradığı, - Orman müdürlüğünden tahsis edilen arazide yerel turistlerin (özellikle çocuklar ve gençlere yönelik) ihtiyacını karşılamak üzere havuz, tenis kortu ve futbol sahas ı yapılacağı, - İlçenin sinema ve oyun salonuna ihtiyaç duydu ğu, - Yerel halk tarafından kaymakamlığın kullanımı için 2 yıl süre ile 12 adet evin bedelsiz tahsis edildiği ve benzeri tahsisler konusunda halkın gönüllülük gösterdiği, - İlçenin çekim noktaları olarak tünel restoran, yol üstü restoranlar, otobüs parklar ı, et tesisleri, şeker pınarı gibi anayol üstündeki tesislerin tarif edildi ği bilgilerine ulaşılmıştır. Aşağıda detaylı bilgi verilen Pendosis isimli Turistik Tesisin gezilmesi ve yap ılan görüşmeler sonunda, (Tatil Köyü; 250 yatak kapasiteli 44 adet 2 kişilik, 39 adet 2 odalı süit, 3 adet dubleks, 2 adet tip villa olmak üzere toplam 88 ünitedir.50 ki şilik sinema, oyun salonu, bilardo, açık kapalı yüzme havuzları, Havuz Bar, çocuk havuzu, sauna, fitness, bay - bayan kuaför, çocuk oyun alanı, doktor ve hemşire, profosyonel ve yabancı ekp ile hizmet veren spa (sanitas per aquas), tenis, voleybol, basketbol alanlar ı, çok amaçlı kır alanı, hamak ve yastıkların bundudugu, akşamları şamdanların yandığı dinlenme parkı, doğa sporları, çamaşır ve kuru temizleme hizmetleri sunmaktadır. Pendosis Tatil Köyü tüm yıl boyunca hizmete açık olup, ekolojik beslenme koşullarının sağlamaktadır.) Kurulan modern tesis sunduğu altyapı imkanlarıyla bölgeye örnek niteliktedir. Ancak tesisin özellikle pazarlama konusunda temel sıkıntısı, ilçede henüz şehir turizmi bilincinin yerleşememesi ve buna bağlı olarak farklı turizm ürün ve hizmetlerinin sunulamaması, farklı güzergah imkanlarının tanımlanamamış olması, yerleşim merkezinin pazarlanması adına somut girişimlerde bulunulamaması, yerel aktörler arası işbirliği imkanlarının değerlendirilememesi vb. sorunlar mevcuttur. Ayr ıca bölgede turizm denince akla sadece yerel turistlerin ve yayla turizminin gelmesi de önemli bir dezavantajd ır. 98 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJE YARIŞMASI - 2008 TÜRKİYE’DE ŞEHİR TURİZMİNİN: DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI - ÖĞRENEN TURİZM BÖLGELERİ YAKLAŞIMI Yapılandırılmış mülakat uygulamaları sonunda şu çıkarımlara ulaşılmıştır: - Sahip olduğu kültürel, tarihi ve doğal mirasın kapsamı ve potansiyeli konusunda yeterli farkındalık düzeyi oluşmamıştır, - Bölgede Turizm bilinci henüz yerleşmemiştir, - İlçe’de daha önce yapılan ilçe gelişim planı gibi çalışma bulguları, geliştirme önerileri ve uygulamaları dikkate alınmamıştır, - Bölgede ortak bir vizyon oluşturulmasına ihtiyaç vardır, - Turizm paydaşlarının tanımlanması ve görev taksimlerinin yapılması gereklidir, - Turizmin yerel yönetimler tarafından turizm konusunun sahiplenilmesi şarttır, Bölgede yapılan mülakat ve incelemelere ilişkin fotoğraflar: 99 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJE YARIŞMASI - 2008 TÜRKİYE’DE ŞEHİR TURİZMİNİN: DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI - ÖĞRENEN TURİZM BÖLGELERİ YAKLAŞIMI 100 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJE YARIŞMASI - 2008 TÜRKİYE’DE ŞEHİR TURİZMİNİN: DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI - ÖĞRENEN TURİZM BÖLGELERİ YAKLAŞIMI 101 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJE YARIŞMASI - 2008 TÜRKİYE’DE ŞEHİR TURİZMİNİN: DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI - ÖĞRENEN TURİZM BÖLGELERİ YAKLAŞIMI Ek.16 Avrupa’da yapılan Şehir Turizmi bazında kent kategorileri Küme 2 Küme 3 (kültürel mirasa (kültürel mirasa sahip kasabalar) + sanat sahip kasabalar) Küme 4 (kültürel mirasa + sanat sahip şehirler) Küme5 (kültürel mirasa + sanat + yaratıcı endüstrilere sahip şehirler) Küme 6 (kültürel mirasa + sanat + yaratıcı endüstrilere sahip metropoller) Avila Avignon Athens Amsterdam Berlin Bamberg Basel Antwerp Barcelona Istanbul Bern Bayreuth Bucharest Brussels London Canterbury Bologna Edinburgh Budapest Madrid Cordoba Bratislava Glasgow Copenhagen Paris Delft Bruges Hamburg Dublin Rome Granada Florence Helsinki Lisbon Heidelberg Gent Porto Lyon Luxembourg Krakow Prague Milan Oxford Ljubljana Riga Munich Monaco Oslo Rotterdam Naples Nicosia Salzburg Stockholm Pisa Santiago de Compostela Sofia Seville Vienna Siena Tallinn Warsaw Valleta Venice Wiirzburg Vilnius York Zagreb Kaynak: CITY TOURISM & CULTURE, THE EUROPEAN EXPERIENCE, A Report produced for the Research Group of the European Travel Commission (ETC) and for the World Tourism Organization (WTO) by LAgroup & Interarts, 2005, sf.19 102 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJE YARIŞMASI - 2008 TÜRKİYE’DE ŞEHİR TURİZMİNİN: DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI - ÖĞRENEN TURİZM BÖLGELERİ YAKLAŞIMI KAYNAKLAR Aangeenburg, R.T. (1991) A critique of CBS. In maguire, D.J., Goodchild, M.F. and Rhind, D.W. (Eds.). Geographical Information Systems, Principles and Applications,. John Wiley & Sons, Inc., New York. Bogdanovych, A., Berger, H., Sierra, C., Simoff, S.: Travel Agents vs. Online Booking: Tackling the short comings of nowadays online tourism portals. In: Proc. Of the 13th Int’l Conf. On Information Technologies in Tourism (ENTER’06), Lausanne, Switzerland, Springer, 2006 C. Line Carpentier and Yolanda Clegg, Commission for Environmental Cooperation CEC’s Sustainable Tourism in Natural Areas Project: 2000–2001, Final Report, pg.16 Cano, V.; Prentice, R. (1998) Opportunuties for endearment to place through electronic “visiting”: WWW homepages and the tourism promotion of Scotland. Tourism Management, 19(1), 67-73 Cartwright, W., S Miller, S. & Pettit, C. (2004) Geographical Visualization: Past, Present and Future Development, Cartography, Vol. 33, No. 1. Cruise Lines Industry Association (CLIA): The Cruise Industry: An overview: marketing edition, NY, 1999 Çımat A., Bahar O., Turizm Sektörünün Türkiye Ekonomisi İçindeki Yeri Ve Önemi Üzerine Bir Değerlendirme, , Akdeniz İ.İ.B.F. Dergisi (6) 2003, 1-18 CITY TOURISM & CULTURE, THE EUROPEAN EXPERIENCE, A Report produced for the Research Group of the European Travel Commission (ETC) and for the World Tourism Organization (WTO) by LAgroup & Interarts, 2005. DANGERMOND, J. (1990). A Classification of Software Components Commonly Used In Geographic Information Systems. In Peuquet, D.J. and marble D.F. (Eds.). Introductory Readings in Geographic Information Systems. Taylor & Francis. Danish Center for Regional and Tourism Research www.crt.dk DPT, 2006, 9.Kalkınma Planı 2007-2013, Ankara DPT, 2006, Bilgi Toplumu Stratejisi 2006-2010, Ankara Eagles, P. F. J., and J. W. Cascagnette (1995). ''Canadian Ecotourists: Who Are They?'' Tourism Recreation Research, 20 (1): 22-28. EcoPurchasing Guide for Hotels and Motels, Wayne H. Smith, PhD, 1993 University of Florida, pg.5 103 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJE YARIŞMASI - 2008 TÜRKİYE’DE ŞEHİR TURİZMİNİN: DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI - ÖĞRENEN TURİZM BÖLGELERİ YAKLAŞIMI EU2007, sürdürülebilir Avrupa Kentleri Şartı, www.ecologie.gouv.fr, eu2007, Ağustos 2007 Fridgen, J. (1991). Dimensions of tourism. East Lansing, MI: American Hotel and Motel Association Educational Institute. Güleryüz G., Arslan H., 2001, Doğal Alanların Korunmasında Vejetasyon Mozaiği ve Coğrafi Bilgi Sistemleri Tekniklerinin Önemi, Ekoloji Dergisi, Cilt 10, Sayı 38, 23-27 Giles, W, GIS Applications in Tourism Planning, 2003. Helmut Berger, Michael Dittenbach, Dieter Merkl, “Let’s Get Social in e-tourism: The “itchy feet” way Holloway J. (1994) The Business of Tourism, fourth edition, London: Pitman İçöz, O., 2000, Seyahat Acentalığı ve Tur Operatörlüğü Yönetimi, Turan Kitabevi, Ankara, sf.4 Janet Candy, Planning Learning Cities, 39th ISoCaRP Congress 2003, Planning Learning Cities: Addressing globalisation locally, sf.2 Küçükaslan, Nazife, 2007, Özel İlgi Turizmi, Ekin Yayınevi, Ankara Liu, S. : A Theoretic Discussion of Toursim e-Commerce In: Proc. Of the 7th Int’l Conf. On Electronic Commerce (ICEC’05), Xi’an, China, ACM Press, 2005 Marcussen C.H. (2003), "Trends in European Internet distribution - of travel and tourism services", updated 28 April 2003, http://www.crt.dk/uk/staff/chm/trends.htm Massachussets Instıtute Of Technology University, http://ocw.mit.edu/OcwWeb/web/home/home/index.htm Open Course, McIntyre, (1993), Ecotourism And Other Forms Of Tourism, http://www.tanzaniagateway.org/docs/ecotourism_and_other_forms_of_tourism.pdf Öztunalı-Kayır, G., Coğrafi Bilgi Sistemi’nden yararlanarak Antalya Kenti İçin Sürdürülebilirlik Projesi Geliştirilebilir,TMMOB Harita ve Kadastor Mühendisleri Odası, Ulusal Coğrafi Bilgi Sistemleri Kongresi, 2007, Trabzon Öztunalı-Kayır, G, 1998, Batı Akdeniz KIYILARI Taşıma Kapasitesi ve Ekoturizm, Türkiye Kıyıları 98, Türkiye’nin Kıyı ve Deniz Alanları II.Ulusal Konferans Bildirileri Kitabı Pearce, P.L. (1991) Analysing tourist attractions, Journals of Tourism Studies, 2(1): 46-55 Rogers ve Slinn(1995:120)’e Rogers H., Slinn J. (1993) Tourism: Management of Facilities, London: Pitman 104 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJE YARIŞMASI - 2008 TÜRKİYE’DE ŞEHİR TURİZMİNİN: DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI - ÖĞRENEN TURİZM BÖLGELERİ YAKLAŞIMI Ron Faris, Ph. D., (2005) President, Golden Horizon Ventures ,Learning Cities: Lessons Learned, Learning Communities: Suffusing Learning into Sectoral Policy and Practice and Mobilizing Learning Resources in a Knowledge-based Economy and Society Stahl T., Schreiber R., (1998) Die Lernende Region, Lokale Netzwerke als Quelle von İnnovation, Isob-Instıtut für Sozial- Wissenschaftliche Beratung, Regensburg, Dezember Star, J. ve ESTES, J. (1990) Geographical Information Systems: An Introduction. PrenticeHall, New Jersey Tecim, V. (2001) Coğrafi Bilgi Sistemleri: Temel Kavramlar, Uygulama Alanları, İlkem Ofset Yayın, İzmir. T.Turk, M.U.Gümüşay; Gis Desiıgn And Application For Tourism, Yıldız Teknik Üniversitesi Türkiye Turizm Stratejisi (2023) ve Türkiye Turizm Stratejisi Eylem Plan ı (2007-2013), T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları-3085, Ankara Waste Reductıon In Hotels And Motels, A Guide For Hotel and Motel Managers, Georgia Hospitality Environmental Partnership, Atlanta Department of Public Works, March, 1996 Werther, H., Klein, S. : Information Technology and Tourism- A Challenging Relationship. Springer (1999) WTO, 1998, Guide for Local Authorities on Developing Sustaineble Tourism, World Tourism Organization, Madrid WTO, 2001, Tourism after 11 September 2001: Analysis, remedial actions and prospects, Madrid Vucheva Elitsa, A Portrait of Europe's Aging Population, www.euroobserver.com http://ec.europa.eu/enterprise/services/tourism/accessibility.htm www.tourmis.info http://www.businessweek.com/the_thread/blogspotting/archives/2005/11/power_of_word_ o.html 105 TURÝZM SEKTÖRÜ ÝKÝNCÝLÝK ÖDÜLÜ