Psoriasis ile iyi yaşamak

Psoriasis ile iyi
yaşamak
Temel Bilgiler
Teşhis
2
uygun tedaviyi bulamamış olan birçok hasta, pes ediyor ve “sedef hastalığı kaderine”
teslim oluyor. Hastalıklarına karşı çaresiz
olduklarına inanarak kendilerini gittikçe
daha fazla kısıtlıyorlar ve sedef hastalığının
hayatlarını belirlemesine izin veriyorlar.
Bir yandan hastalığın nedenleri ve potansiyel tetikçileri hakkında bilgi edinerek,
yaşam alışkanlıklarınızı buna uygun olarak
uyarlama ve bu şekilde birçok durumda
Psoriasis'in seyrine olumlu etkide bulunma
olanağına sahip olursunuz. Diğer yandan da
sedef hastalığı alanında tıbbi araştırmalar
çok aktif olduğu ve sürekli olarak yeni tedavi
olanaklarının geliştirmesi üzerinde çalıştığı
için bundan yararlanırsınız. Günümüzde etkili ve iyi tolere edilen hatta vücudun farklı
bölgeleri için özel olarak geliştirilen terapi
seçenekleri bulunuyor. Yani son haberleri
bilmek işe yarıyor!
Oysa yaşam tarzındaki belli değişikliklerle
birlikte tutarlı olarak uygulanan bir terapi,
çoğu zaman şikayetlerin önemli ölçüde
azalmasını sağlayabilir ve böylece hastanın
yaşam kalitesinin büyük bir bölümünü geri
verebilir.
Hastalık tablosuyla ilgili önemli arka plan
bilgilerinin iletilmesinin ötesinde bu broşürün bir amacı da size her şeyden önce cesaret vermektir. Şimdiye kadar kendilerine
Bu broşürü okuyarak, hastalığınızı daha iyi
anlamak ve böylece daha iyi baş edebilmek
için ilk adımı atmış olacaksınız. Genel olarak
bakıldığında, Psoriasis ile iyi yaşamanın
mümkün olduğunu göreceksiniz.
Bu anlamda size geçmiş olsun diyor, yakında iyileşmenizi diliyoruz.
Saygılarımızla, LEO Pharma GmbH
(Günlük) Yaşam
www.psorinfo.de
Bu broşürü elinizde tutmanızın nedeni, doktorunuzun size az önce “Psoriasis” teşhisini
bildirmiş olması olabilir. Ancak belki de halk
dilindeki adı “sedef” olan bu hastalıkla uzun
süredir yaşıyorsunuzdur. Her durumda bilgi
edinmeniz gerekli ve önemlidir.
Terapi
Sevgili Okuyucular,
3
Sedef Hastalığı Aslında Nedir?
Sedef Hastalığı – “Yaşla Bağlantısı (Yok)”
Neden Ben? Sedef Hastalığının Nedenleri ve Tetikleyicileri
Derinin Altına Bakış: Sedef Hastalığında Vücutta Neler Olur?
Tercih Edilen Alanlar
Plakalar, Şişlikler ve Diğerleri – Psoriasis'in Çeşitli Ortaya Çıkış Biçimleri
Sedef Hastalığı – Yalnızca Bir Deri Hastalığından Fazlası
1. Bölüm: Kısa ve Öz
4. Bölüm: (Günlük) Yaşam
6
7
8
10
11
12
14
15
2. Bölüm: Teşhis
Psoriasis ve…
…Stres40
…Beslenme ve Keyif Verici Maddeler
41
…Kilo42
…Giyim42
…Tatil Gezileri
43
…Hamilelik44
…Meslek Yaşamı
46
…Spor47
…Eşlik Eden Hastalıklar
48
Hayatın Ortasında – Psoriasis ile
50
4. Bölüm: Kısa ve Öz
51
Temel Bilgiler
1. Bölüm: Temel Bilgiler
Teşhis
İçindekiler
3. Bölüm: Terapi
Tutarlı Tedavi Sayesinde Yaşam Kalitesi
Asıl Mesele Bakım
Şişe, Tüp ve Potadan Gelen Yardım: Harici Terapiler
Işığa Dalmak: Foto terapiler
İçten Dışa: Dahili Terapiler
Mare e Monti: İklim Terapileri
Okul Tıbbının Ötesinde: Alternatif Terapiler
İşler Karmaşıklaştığında: Özel Alanların Tedavisi
3. Bölüm: Kısa ve Öz
4
20
21
22
28
30
32
34
35
39
(Günlük) Yaşam
Terapi
Ciltteki Değişikliklerde Doktora
16
Muayenehanede17
Doktor Seçimi: Birçok Faktör Rol Oynuyor
19
2. Bölüm: Kısa ve Öz
19
5
Sedef Hastalığı – “Yaşla Bağlantısı (Yok)
++ Hastalık Tablosu Tarifi ++ Hastalanma Yaşı ++ Nedenler ve Tetikleyiciler ++
++ Vücuttaki Süreçler ++ Vücudun Etkilenen Yerleri ++ Biçimler ++
Prensipte sedef hastalığına her yaşta yakalanabilirsiniz. Ancak iki yaş aralığı ilk kez ortaya
çıkması açısından karakteristiktir. Hastalığın ilk kez hangi yaşta ortaya çıktığına bağlı olarak
erken ya da geç tipten söz edilir:
Temel Bilgiler
1. Bölüm: Temel Bilgiler
Sedef hastalığının tıbbi tanımı – psoriasis –
Yunanca Psora (“Sedef”) ve psao (“Kaşıyorum”) sözcüklerinden oluşuyor.
6
Almanya'da yaklaşık 2,5 milyon insan psoriasis hastalığıyla yaşıyor – tüm dünyada bu
sayının 14 milyon olduğu tahmin ediliyor.
Yani hastalığınız konusunda yalnız değilsiniz.
Psoriasis'in dalgalar halinde ortaya çıkması tipiktir. Bu, semptomların çok az ya
da hiç görülmediği ya da hissedilmediği ve
ardından hastalığın tekrar çok açık bir şekilde kendini gösterdiği zamanlar olabildiği
anlamına geliyor. Bu tür atakların ne kadar
süreceği ya da semptomsuz dönemlerin ne
kadar devam edeceği, kişiden kişiye çok
farklıdır ve hastalığın seyriyle sürekli olarak
değişebilir.
Her ne kadar sedef hastalığı şimdiye kadar
tedavi edilemez olarak kabul edilse de doktorunuzla birlikte hastalığın seyrini olumlu
etkilemek için birçok şey yapabilirsiniz.
Tip
Erken Tip (Tip 1)
Tüm sedef hastalığı
mağdurlarının yaklaşık %75'i
Geç Tip (Tip 2)
Tüm sedef hastalığı
mağdurlarının yaklaşık %25'i
İlk Ortaya
Çıktığında
Yaş
40 yaş altı
Yaş zirvesi:
15 ile 25 yaş arası
40 yaş üstü
Yaş zirvesi:
50 ile 60 yaş arası
Seyir
Ağır seyir mümkündür
Daha çok hafif seyir
Genetik
Sık
Hayır
Yani çoğu Psoriasis hastası 15 ile 25 yaşları
arasında hastalanıyor. Bu erken tipte (geç tipin aksine) bir ailevi birikim gözleniyor, yani
hastalık çoğu vakada akrabalarda ya da ebe-
veynlerde ve büyükbaba ve büyükannelerde
görülüyor.
Terapi
Sedef hastalığı
⋅⋅ iyi huylu,
⋅⋅ bulaşıcı olmayan bir hastalıktır ve
⋅⋅ alerjiler tarafından tetiklenmez.
(Günlük) Yaşam
Sedef hastalığı, kronik-iltihaplı bir deri hastalığıdır. Genelde kendini kızarık, pullu ve
sık kaşınan deri bölgeleri biçiminde, diğer
adıyla plakalar biçiminde gösterir. Bunlar
çevredeki deriyle karşılaştırıldığında, kalınlaşmış ve belirgin bir şekilde bunlardan
farklılaşmış olur.
Teşhis
Sedef Hastalığı Aslında Nedir?
7
Temel Bilgiler
Neden Ben?
Sedef Hastalığının Nedenleri ve Tetikleyicileri
Sedef hastalığının şimdiye kadar bilinen tetikleyicileri arasında
şunlar bulunuyor:
⋅⋅ Stres, yani fiziksel ve/veya zihinsel yük
⋅⋅ Enfeksiyon hastalıkları, örneğin virüsler (gripten sonra vs.) ya da bakterilerden
⋅⋅ İlaçlar, özellikle yüksek tansiyona karşı kullanılan ilaçlar (örneğin Beta-Blocker),
⋅⋅ Genetik eğilimi,
⋅⋅ Belli iç ve dış uyarımlar ve
⋅⋅ Bağışıklık sistemi.
⋅⋅ Derinin mekanik ve fiziksel zorlanması (örneğin güneş yanığı,
zihinsel hastalıklara karşı kullanılan ilaçlar (örneğin lityum gibi) ya da sıtmanın
önlenmesi ya da tedavisi için kullanılan ilaçlar (örneğin Chinoline gibi)
Teşhis
kaynaklanan (özellikle streptokokların örneğin bir bademcik iltihabından sonra
neden olduğu enfeksiyonlar)
Bilim, bir insanda sedef hastalığı geliştiğinde, çeşitli faktörlerin etkileşiminin
olduğunu varsayıyor:
vücudun belli bir noktasına, örneğin takılar ya da dar giysiler nedeniyle sürekli
baskı uygulanması)
⋅⋅ Hormonal değişim (örneğin ergenlikte ya da menopoz döneminde)
⋅⋅ Çevre etkileri (örneğin iklim değişimi, özellikle nemli-soğuk havalar)
⋅⋅ Aşırı kilo ya da yoğun kilo artışı
⋅⋅ Aşırı alkol kullanımı
Terapi
Hassas Genler
Muhtemelen sedef hastalığı hassasiyeti doğuştan vardır ya da genlerle iletilir. Ancak
içinde Psoriasis eğilimini taşıyan herkes
otomatik olarak hastalığa yakalanmak zorunda değildir. Psoriasis hastalığı olan bazı
tek yumurta ikizleri üzerinde yapılan araştırmalar bunu gösteriyor: Vakaların yalnızca
%70'inde iki kardeş birden hastalanıyor.
Aynı genlere sahip oldukları için genler sedef hastalığının ortaya çıkışı için yeterli bir
açıklama sunmuyor.
8
Aktif Hale Gelen Eğilimler
Hastalığın ilk kez ortaya çıkışı ve mevcut
hastalıklarda atakların yenilenmesi için her
insanın farklı tepki verdiği farklı dahili ve
harici faktörler, diğer adıyla tetikleyicilerin
olaya katılması gerekiyor.
⋅⋅ Sigara içmek
Bazı insanların genlerinde Psoriasis eğilimi vardır.
Belli bir tetikleyici ile bir Psoriasis atağı arasındaki kesin bağlantı her zaman çok açık
olarak anlaşılamıyor, çünkü bunların arasında birkaç gün ya da hafta olabiliyor.
(Günlük) Yaşam
Ancak ailelerinde nesillerdir Psoriasis vakası bilinmeyen insanlar da hastalanabilirler.
Özellikle sonuncusu söz konusu ise, teşhisten bu yana kendinize sıkça, bu hastalığın
neden kalkıp da sizi bulması gerektiğini
sormuşsunuzdur. Şu noktada size kesin bir
cevap vermek mümkün değildir.
9
Enfeksiyon
Hormonlar
Üst deri hücresi
Savunma
hücreleri
Yüksek hızda deri hücresi üretimi
Bunun ötesinde enfeksiyonu destekleyen
hormonlar, deri hücrelerini normal deri rejenerasyonu için gerekenden daha hızlı ve
daha yoğun üremeye teşvik eder. Sağlıklı
deri kendini ortalama her 28 günde bir yenilerken, bu süreç sedef hastalığı olan hastalarda sekiz kata kadar daha hızlı gerçekleşir.
Bu çok kısalan zaman aralığı, aşırı üretilen
deri hücrelerinin kalitesine de etki eder:
Bunlar üstteki deri tabakalarına ulaşana kadar tam olarak gelişemez. Deri üst yüzeyinden ayrılmayan, yoğun bir olgunlaşmamış
deri hücresi yığılması olur. Böylece Psoriasis
için tipik olan katı pullar oluşur.
Sedef hastalarının neredeyse %80'inde
kafa derisi Psoriasis'i de vardır. Vücudun
bu noktası da insanların gözlerinden çok
zor saklanabildiği ve kafa derisi Psoriasis'i
çoğu zaman yoğun kepek oluşumuyla paralel ilerlediği için hastaları özellikle rahatsiz
*Ek Bilgi
Savunma hücreleri, T-lenfositleri ya da kısaca T hücreleri söz konusudur. Bunlar enfeksiyona yol açan hormonlar (zikotinler) açığa çıkarır ve böylece deri enfeksiyonunun oluşumuna ve sürmesine önemli ölçüde katkıda bulunur. T hücrelerinin bu aktivitesi de yine
üst deride bulunan Langerhans hücrelerinden kaynaklanır. Bunlar bağışıklık sisteminin
“öncüleri” olarak, içeri giren yabancı ve zararlı maddeleri almak ve daha derindeki savunma sistemini bilgilendirmek ya da harekete geçirmekten sorumludur.
10
etmektedir. Ancak günümüzde etkili ve tolere edilebilen, kafa derisinin özel ihtiyaçlarını
dikkate alan terapi seçenekleri bulunuyor.
Temel Bilgiler
Sedef hastalığı esas olarak vücudun her
yerinde ortaya çıkabilir. Ancak bazı noktalar çok sık etkilenir, örneğin dirsekler (tüm
hastaların yaklaşık %70'inde) ve dizler (tüm
hastaların yaklaşık %50'sinde) ve ayrıca
kaba etlerin üst tarafı (kuyruksokumu/bel
omuru alanı).
Ancak yalnızca deri değil, tırnaklar, mukoza
tabakaları (örneğin dil ya da genital bölge)
ve hatta eklemler bile enfeksiyonlara maruz
kalabiliyor (Psoriasis artiritis).
Bu nedenle sedef hastalığı bazen deri hastalıklarından değil, sistemik (= tüm vücudu
etkileyen) hastalıklardan sayılmaktadır.
Teşhis
Aşırı hevesli bağışıklık hücreleri
Cilt kızarıklığı ve kaşıntı, enfeksiyon süreçlerinin ifadesidir, bunlar bağışıklık sisteminin savunma hücreleri tarafından* yaratılır.
Aslında saldırganları, örneğin bakterileri
zararsız hale getirmesi gereken bu hücrelerin neden vücudun kendi dokularına saldırdığı henüz kesin olarak keşfedilemedi.
Belli şartlar altında Psoriatiklerin bağışıklık
sistemi – otoimmun bir hastalıkta olduğu
gibi – üst deri hücrelerinin üst yüzeyindeki
(keratinositler) yapıları, streptokok ailesinden bakterilerin üst yüzeyindeki protein
yapılarıyla karıştırıyor. Bunun sonucunda
sözde “davetsiz misafirlere” saldırıyor. Üst
deri hücreleri de bu saldırıya bir enfeksiyon
tepkisiyle karşılık veriyor.
Pullanma
Terapi
Yani bireysel farklı tetikleyiciler hastalığın
ortaya çıkmasına ya da bir psoriasis atağına
yol açabilir. Kızarık, çoğu zaman kaşınan
plakalar ve bir pul tabakası, bu durumda
gözle görülebilen ve hasta için hissedilebilen belirtilerdir. Peki, ama bunun arkasında,
vücutta yaşanan hangi süreçler saklanıyor?
Tercih Edilen Alanlar
Derinin sedef hastalığına en çok yakalanan
bölgeleri
(Günlük) Yaşam
Derinin Altına Bakış:
Sedef Hastalığında Vücutta Neler Olur?
11
Tarif
Sıradan sedef hastalığı
(Psoriasis vulgaris)
ya da plakalı Psoriasis
⋅⋅ Sedef hastalığının en sık görülen biçimi
⋅⋅ Kırmızı, sağlıklı deriden belirgin bir şekilde ayrı-
Kafa derisi sedef hastalığı
(Kafa derisi Psoriasis'i)
labilen, gümüş beyaz ile sarı renk arasında, kalın
yapraklı pullanmayla (plakalar) kalınlaşmış deri
bölgeleri
⋅⋅ Enfeksiyonun ağırlığına bağlı olarak koyu kırmızı ve
daha az pullu plakalar da olabilir
⋅⋅ Hastaların %60-70'inde kaşıntıyla bağlantılıdır
⋅⋅ Özellikle dirseklerde, dizlerde, göbek deliğinde ve
makat/bel bölgesinde ortaya çıkar
⋅⋅ Tüm sedef hastalarının %80'ine varan oranda
⋅⋅ Saçlı kafa derisinde ve alın geçişinde enfeksiyonlu,
kızarık ve yoğun pullu, sık sık kaşınan plakalar
⋅⋅ Mevcut plakalar üzerinde küçük, irinli, sarımsı
nümleri:
·· Psoriasis vulgaris'te komplikasyon olarak (örneğin
ilaçlara tepki olarak), deride çok yoğun enfeksiyonlarin belirtisi olarak
·· Pustulosis palmoplantaris
-- (Kısmen çok ağrı yapan) Kabarcıklar yalnızca el
yüzeylerinde ve ayak tabanlarında olur
·· Genelleşmiş kabarcıklı Zumbusch tipi Psoriasis/
Psoriasis pustulosa
-- Vücudun her yerinde küçük kabarcıklarla kızarık
deri
-- Büyük alanlı enfeksiyon kaynakları sonucunda
sıkça ateş ve titreme nöbetleri
Deri kırışıklarında
sedef
(Psoriasis inversa ya da
intertriginöz Psoriasis)
sürdüğünüzde, plakaları hissedebilirsiniz
şak, açıkça görülebilen deri değişiklikleri
⋅⋅ Kaşınabilir, ağrıyabilir ya da ıslanabilir
⋅⋅ Deri kıvrımlarındaki doğal nem nedeniyle
çoğunlukla pul oluşmaz
bölgede, koltuk altlarında (nadir) ve kasık
bölgesinde ortaya çıkar
⋅⋅ Kadınlarda göğüslerin altında
⋅⋅ Aşırı kilolu insanlarda karındaki göbek kıvrımında
da görülür
⋅⋅ Dizin iç tarafında, kol içlerinde ve el yüzeylerinde ve
ayak tabanlarında da ortaya çıkabilir
kaşınması nedeniyle belirginleştiğinde ve yara
oluştuğunda, saç dökülmesi olabilir
12
⋅⋅ Açık kırmızı ile koyu kırmızı renkler arasında, yumu-
⋅⋅ Özellikle makat kıvrığında (sık), genital
⋅⋅ Genelde saçlarda hastalıklı değişiklik olmaz, sık
⋅⋅ Sedef hastalığının ilk kez ortaya çıkışı için tipik
biçim, buradan daha sonra sıradan sedef hastalığı
oluşabilir
⋅⋅ Düz, kızarık, nokta biçimli lekeler, iğne başı büyüklüğüne kadar ulaşır ya da damla biçimli lekeler,
yaklaşık tırnak büyüklüğüne kadar ulaşır
⋅⋅ Sıkça su damlası gibi vücudun her yerine, ama
özellikle gövdeye dağılır
⋅⋅ Düşük pul oluşumu
⋅⋅ Çoğunlukla çocuklarda ve gençlerde görülür
⋅⋅ Aniden ortaya çıkar, bazen kendiliğinden yok olur
→ Kahverengi kabuklar oluşur
⋅⋅ Yoğun pul oluşumu
⋅⋅ Kabarcık oluşumlu sedef hastalığının çeşitli görü-
⋅⋅ Normal pulların aksine, parmağınızı kafa derinize
Nokta biçimli sedef hastalığı
(Psoriasis punctata)
ve
damla biçimli sedef hastalığı
(Psoriasis guttata)
kabarcıklar
⋅⋅ Kabarcıklar zamanda patlar ya da kurur
Temel Bilgiler
İrinli kabarcıklı
sedef hastalığı
(Psoriasis pustulosa)
Teşhis
Biçim
Tarif
Terapi
Sedef hastalığı herkeste aynı görünmez: İster tüm vücuda yayılan küçük, kırmızı noktalar olsun, ister vücudun belli yerlerinde tek plakalar olsun – görünüşleri çok farklı olabilir. Derideki
değişikliklerin görünüşüne bağlı çeşitli biçimlere dahil edilir. Bununla birlikte karma tipler de
vardır, dolayısıyla sınıflandırma her zaman net bir şekilde yapılamaz.
Biçim
Tüm vücutta
sedef
(eritrodermik Psoriasis)
⋅⋅ Sedef hastalığının ender görülen biçimi
⋅⋅ Neredeyse komple kızaran ve iltihaplanan tüm deri
üst yüzeyini etkiler
⋅⋅ Zayıf pullanma
⋅⋅ Tek tük kabarcıklar ortaya çıkabilir
⋅⋅ Kısmen şiddetli kaşıntı
⋅⋅ Genel hastalık hissi ve ateş ve şişen lenf düğümleri
(Günlük) Yaşam
Plakalar, Şişlikler ve Diğerleri – Psoriasis'in
Çeşitli Ortaya Çıkış Biçimleri
(ağırlıklı olarak kasıklarda ve koltuk altlarında)
13
Temel Bilgiler
Sedef Hastalığı – Yalnızca
Bir Deri Hastalığından Fazlası
Sedef hastalığının yol açtığı değişiklikler, daha önce değindiğimiz gibi yalnızca deriyle sınırlı değildir – buna göre örneğin Psoriasis hastalarının yaklaşık %50'sinde parmak ya da
ayak tırnakları (bunlar deri bağlantı oluşumlarından sayılır) etkilenir. Eklem rahatsızlıkları
vakaların yaklaşık %20'sinde ortaya çıkar.
1. Bölüm: Kısa ve Öz
⋅⋅ Psoriasis'in ortaya çıkışında genetik eğilim, bağışıklık sistemi ve harici ve dahili provokasyon faktörleri (yani tetikleyiciler) birlikte rol oynar.
⋅⋅ Sedef hastalığındaki deri değişimleri,
⋅⋅ Sedef hastalığı kendini yalnızca deride ve tırnaklarda göstermez, eklemler
de bundan etkilenebilir.
Biçim
Tarif
Tırnaklarda Sedef Hastalığı
(tırnak Psoriasis'i)
⋅⋅ El ya da ayak tırnaklarında, muhtemelen
Psoriasis artiritis ile bağlantılıdır (bkz. altta)
⋅⋅ Eklemlerde iltihap ve katılaşma (özellikle el ve ayak
parmağı eklemlerinde)
⋅⋅ Şikayetler:
·· En sık biçimi parmak eklemlerini etkiler
-- Bunlar kalınlaşır, ağrır ve yavaş yavaş katılaşır
-- Çoğu zaman bir elin bütün parmakları etkilenir
·· Morbus Reiter ya da Reiter Hastalığı
-- Gözde ya da idrar yolunda ve kabarcık oluşumu
·· Agresif seyirde kemikler saldırıya uğrayabilir
-- Bu nedenle hızlı tedavi önemlidir
(Günlük) Yaşam
·· Baskıya duyarlı, ağrıyan eklemler
·· Eklemlerde kalınlaşma ve/veya katılaşma
·· Kısıtlı hareketlilik
⋅⋅ Eklemlerde hastalık, sedef hastalığına özgü tipik deri
değişimleri olmadan da ortaya çıkabilir.
⋅⋅ Psoriasis artritis'in çeşitli seyirleri
14
Terapi
⋅⋅ Tırnakta değişim:
·· Derinleşmeler ve/veya sarı-kahverengi lekeler
(diğer adıyla benekler ve yağ lekeleri)
·· Tırnaklar kolayca kırılır, sıkça sarımsı, kalınlaşmış
dağılan tırnaklar
·· Kırmızı tırnak kenarları
⋅⋅ El ve ayak parmaklarının işlevleri kısıtlanabilir
Eklemleri etkileyen
sedef hastalığı
(Psoriasis Artritis)
Teşhis
- üst deri hücrelerinin fazla hızlı yenilenmesinin ve
- savunma hücrelerinin yol açtığı enfeksiyon süreçlerinin sonucudur.
15
Bazı insanlar, kızarıklık, pullanma ve kaşıntı
gibi semptomları göz ardı etmeye eğilimlidirler, özellikle şikayetler yeterince belirgin
değilse ya da zaman zaman geriliyorsa. Çok
dolu bir randevu defteri nedeniyle başka
şeylere öncelik veriyorlar ya da “zaten kimsenin yardımı dokunmayacağından” emin
oluyorlar.
Ama kendinizde bu tür deri değişiklikleri
görüyorsanız, mutlaka dermatologa gitmeniz gerekir. Yalnızca doktor şikayetlerinizin
nedenini açıkça belirleyebilir.
Güvenilir bir teşhis de önemlidir, çünkü
sedef hastalığı olan hastalar, sıkça duruma
göre tedavi gerektirebilen ikincil hastalıklar
geliştirir (konuyla ilgili ayrıntılı bilgiyi 4. bölümde bulabilirsiniz).
Ancak teşhis öncelikle uygun bir terapinin
başlatılmasının temelini oluşturur.
Bunun dışında Psoriasis hastalarının derisinde sürtünme ya da kaşımada çok karakteristik
bir görüntü ortaya çıkar. Dermatolog, teşhisi daha fazla kesinleştirmek istiyorsa, bu “kaşıma
fenomenlerinden” yararlanır:
Teşhis
Ciltteki Değişikliklerde Doktora Başvurun
Bir hastanın Psoriasis hastası olup olmadığını belirlemek için dermatolog etkilenen deri bölgelerinin görünüşünü kontrol eder ve vücuttaki dağılıma bakar. Deri değişimleri sedef hastalığı açısından tipik noktalarda, örneğin dirseklerde ya da dizlerde ortaya çıkarsa, gerçekten
Psoriasis olma olasılığı yüksektir. Hastanın sağlık geçmişiyle ve ailedeki olası Psoriasis hastalıklarıyla ilgili sorular da teşhis koyma sürecinin bir parçasıdır.
Biçim
 Mum fenomeni
Dermatolog tahta bir spatulayı derinin değişen noktasına sürter. Psoriasis'te, bu şekilde çözülen pullar soyulmuş, beyaz
muma benzer.
 Son Dericik
Etkilenen noktanın pul tabakası tahta spatulayla tamamen kazılır. Sedef hastalığı varsa, altından çok ince, neredeyse şeffaf
ve nemli, parıldayan bir deri tabakası görünür.
 Kanlı Çiy
Deri daha fazla kazılırsa, Psoriasis'te tipik olarak küçük, nokta
biçimli kanamalar olur.
Bu fenomen, sedef hastalığı dışında hiçbir hastalıkta gözlenmez!
Fenomeni
Fenomeni
Çünkü pullanan ve kaşınan her deri değişikliği otomatik olarak sedef hastalığı
değildir.
Bu nedenle amatör tıpçılar hastalığı
kolayca, örneğin
⋅⋅ egzama ya da
⋅⋅ bulaşıcı bir enfeksiyonla
(örneğin deri mantarıyla)
­karıştırabilirler.
16
Tarif

Mum fenomeni:
Çözülen pullar bir mumu
hatırlatır

Son deri parçası fenomeni:
Neredeyse şeffaf, parlayan deri
tabakası
Terapi
++ Doktor ziyareti ++ Muayene ++ Doktor seçimi ++
Temel Bilgiler
Muayenehanede

Kanlı Çiy fenomeni: Kanamalar çiy
tanelerini hatırlatır
(Günlük) Yaşam
2. Bölüm: Teşhis
17
nusu olduğundan emin olamaz. Bu nedenle
özel durumlarda küçük bir deri numunesinin*
muayene edilmesi talimatını verir.
*Ek Bilgi
Meslek dilinde buna “biyopsi” denir. Doktor burada, ilgili noktayı lokal olarak uyuşturduktan sonra neşterle biraz doku alır. Daha sonra doku laboratuarda, mikroskop altında
Psoriasis için tipik olan, hastalıklı değişimleri (bunların arasında nasırlaşma bozuklukları, en üst deri tabakasının büyümesi ve enfeksiyon süreçleri de vardır) açısından incelenir.
Sedef hastalığı, uzun vadeli, düzenli doktor ziyaretlerini gerekli kılan kronik bir hastalıktır.
Bu nedenle, güvendiğiniz dermatoloğu bulmanız önemlidir. Doktor seçiminde her hasta için
farklı noktalar önemlidir, ancak aşağıdaki kriterler size dayanak olarak yardımcı olabilir:
Tanıdıkların tavsiyeleri
⋅⋅ Henüz bir dermatoloğa danışmadıysanız, tanıdık çevrenizden bilgi alın.
­Tavsiyeler seçimde genelde iyi bir yönlendirme yardımı oluşturur.
Randevu Verirken/Bekleme Sürelerinde Esneklik
⋅⋅ Doktor randevuları için kolayca izin alamayan çalışan kişiler, sabahın erken saatlerinde ya da akşamları randevu almak ve çok fazla beklememek zorundadır.
⋅⋅ Akut bir atakta mümkün olduğu kadar kısa vadeli bir randevu almak istersiniz.
Bu mümkün mü?
Teşhis
Bazen dermatolog, örneğin semptomlar çok
belirsiz olduğu ya da deri değişimleri örneğin
önceden yapılan bir tedavi nedeniyle tipik olmayan bir görüntüye sahip olduğu için yine
de gerçekten sedef hastalığının mı söz ko-
Temel Bilgiler
Doktor Seçimi: Birçok Faktör Rol Oynuyor
Güven Ortamı
⋅⋅ Şikayetlerinizin ciddiye alındığını hissediyor musunuz ya da doktorunuzda ya
da muayenehanesinde emin ellerde olduğunuzu hissediyor musunuz?
Belki ilk seferde “kendi” dermatoloğunuzu bulamazsınız. Bunun cesaretinizi kırmasına izin
vermeyin. Deneyim alışverişinde bulunmak için yerel Psoriasis kendi kendine yardım grubuyla
bağlantı kurun.
Terapi
Meslek İçi Eğitim Vazgeçilmezdir
⋅⋅ İyi doktorlar düzenli aralıklarla meslek içi eğitim alır ve yeni terapi biçimleri
hakkında bilgileri vardır.
⋅⋅ Yalnızca dermatolog sedef hastalığı olup olmadığını belirleyebilir.
⋅⋅ Teşhis,
- etkilenen noktaların incelenmesiyle ve hastalık geçmişiyle,
- duruma göre kazıma testiyle ve
- özel durumlarda, deri numunesi incelemesiyle koyulur.
18
(Günlük) Yaşam
2. Bölüm: Kısa ve Öz
19
Tutarlı Tedavi Sayesinde Yaşam Kalitesi
“Sedef hastalığı” teşhisi kesinleştiğinde,
dermatolog bireysel bir terapi planı oluşturur. Bunu yaparken, hastalarının şikayetlerini hafifletmek ya da semptomları ortadan
kaldırmak ve yaşam kalitelerinin büyük bir
bölümünü geri kazandırmak için çok sayıda
modern tedavi seçeneğinden yararlanabilir.
Psoriasis hastalarının çoğunda harici bir
tedavi yeterli olur. Bu, gerekirse örneğin
ışın terapisi gibi başka tedavi biçimleriyle
kombine edilebilir. Yalnızca hastalığın ağır
seyrettiği durumlarda ya da eklemler de etkilendiyse (Psoriasis artiritis), dermatolog
dahili bir tedavi talimatı verir.
Sebatlı olduğunuzu kanıtlayın!
Bu terapi biçimlerinden hangisinin size uygulanacağından bağımsız olarak bir nokta
çok önemlidir: Tutarlılık! Tedavi size mutlaka
bazen zor gelse de en iyi Psoriasis terapisi
bile ancak düzenli ve doğru uygulandığında
optimal etki yapabilir.
Bu nedenle mutlaka
prospektüsteki uygulama ya da kullanım açıklamalarına ya da doktorun
talimatlarına uyun.
Birçok hasta, bu tür bir davranışla terapi
başarısına sağladıkları katkıyı küçümser.
Aynı zamanda “teslim bayrağını çekmekte”
acele etmemek gerekir. Çünkü belli şartlarda ilk sonuçların görülmesi ve hissedilmesi
epeyce zaman alabilir. Yanlış beklentilere
kapılmamak için dermatoloğunuza, gerçekçi
olarak ilk tedavi başarılarını ne zaman bekleyebileceğinizi sormanız en iyisidir.
İleri görüşlülük: Temizlik sırasında bakım
Sağlıklı deri için bir temizlik “stres” anlamına gelebilir, çünkü örneğin sabunlar derinin asit
oranını değiştirir ve böylece asit koruma tabakasını* olumsuz etkiler. Psoriasis hastalarında
bu doğal koruma kalkanı baştan itibaren tam olarak çalışmaz ve buna uygun olarak kendini
yenilemesi zordur. Bu nedenle kuru, kırılgan ve çatlak deriyi önlemek için daha temizlikte bile
bazı şeyleri dikkate almanız gerekir:
Sabunsuz ve yağlanma yapmayan
temizlik maddeleri kullanın
Örneğin üre (Urea), gliserin, Hyaluron
asidi, E vitamini ya da kolajen içeren
maddeler
Tutumlu dozaj
Temizlik, duş ya da banyo maddelerini
mümkün olduğu kadar “cimrice kullanın”
Dikkatli kurulama
Duştan ya da banyodan sonra deriyi bir
havluyla bastırarak kurutun; ovalamak
fazladan tahriş anlamına gelir, havayla
kurutmada, derinin çatlaması riski
vardır
*Ek Bilgi
Banyo yerine duşu tercih edin
Banyolar cildi daha fazla kurutur
Sıcaklıkları düşürün
Su ne kadar sıcak olursa, deri o kadar
çok yağ ve nem kaybeder; duş alırken
ve banyoda ideal su sıcaklığı 32 ile 35
derece
Celsius arasındadır
İlla banyo yapacaksanız akıllıca yapın
Buna rağmen banyo yapmanız gerekiyorsa, 20 dakikadan uzun sürmesin,
tuz ve yağ banyoları deride enfeksiyon
sürecini hafifletebilir, yağ, kurumayı
önler; yağ banyosu katkılarına papatya
ya da kadife çiçeği gibi enfeksiyonu
engelleyen etken maddeler ekleyin
Derinin doğal asit koruma tabakası, hafif asitli (pH değeri 5,5), terden ve yağ bezlerinin
salgılarından oluşan, deri üst yüzeyindeki ince bir film tabakadır. Amacı, hastalık taşıyıcılarını, tahriş edici ve zararlı maddelerine vs. karşı koruyucudur ve deriyi kurumaktan
korur.
20
Temel Bilgiler
Sedef hastalığında her türlü tedavinin temeli, yani bir bakıma bir temel terapi, günlük deri
bakımıdır – şikayetlerin olmadığı dönemde bile! Çünkü kuruma, belli şartlar altında yeni
ataklara yol açabilen bir uyarım oluşturur. Buna, örneğin ışın terapisi gibi bazı terapilerin kurumayı daha fazla artırabilmesi eklenir. Bu nedenle doktorunuza ya da eczacınıza size uygun
bakım ürünlerini sorun.
Terapi
++ Tedavi hakkında temel bilgiler ++ Deri temizliği ve bakımı ++
++ Harici terapiler ++ Işın terapileri ++ Dahili terapiler ++
++ İklim terapileri ++ Alternatif terapiler ++ Özel bölgelerin tedavisi ++
Teşhis
Asıl Mesele Bakım
(Günlük) Yaşam
3. Bölüm: Terapi
21
Çoğu sedef hastalığı vakasında deri doktoru
harici bir tedavi uygular, buna lokal ya da
topik terapi de denir. Burada bir dizi farklı
terkipten yararlanabilir. Bazıları yalnızca bir
etken madde içerir, diğerleri ise farklı etken
içerikleri bir üründe birleştirir (diğer adıyla
kombinasyon terkipleri). Etkinliğin ötesinde
tolere edilebilirlik – uzun süreler boyunca
da – büyük önem taşır, çünkü rahatsız edici
yan etkiler ek bir yük oluşturur ve belli şartlarda terapinin yarıda kesilmesine bile yol
açabilir.
Jel, Merhem, Krem ya da Losyon
Harici tedavide, asıl tıbbi etken maddenin
yanında ayrıca kullanım şekli (jel, merhem,
krem, losyon vs.) önemli bir rol oynamaktadır.
Terkip, zaten fazlasıyla tahriş olan derinizi
mümkünse daha fazla kurutmamalı ve iyi
bakım özelliklerine sahip olmalıdır.
Burada deri tipiniz ve kişisel tercihleriniz de
işin içine giriyor: Bazı kişiler (özellikle yazın)
hafif bir jeli tercih ederken, başkaları çok
kuru deride merhemi daha hoş bulur. Ayrıca örneğin saçlı kafa derisi gibi belli vücut
bölgelerine belli kullanım şekilleri, örneğin
jeller, diğer yöntemlerden daha uygundur.
Temel Bilgiler
Tedavi Günlük Hayatıma Uyar mı?
Hastalığa bir şekilde karşı iradesi ne kadar
büyük olsa da bazı Psoriasis hastaları, etkilenen deri bölgelerinin tedavisini uzun vadede zahmetli bulur. Genelde tutarlı uygulama
en iyi, terapi kendi günlük hayatlarına iyi bir
şekilde dahil edildiğinde ya da bunu mümkün olduğu kadar az etkilediğinde başarılı
oluyor.
Teşhis
Şişe, Tüp ve Potadan Gelen Yardım:
Harici Terapiler
Burada şu noktalar önemlidir:
⋅⋅ Uygulama Sıklığı
⋅⋅ Uygulama Başına Gereken Süre
Örneğin pul temizleme gibi uzun süren hazırlıklar gerekiyor mu yoksa terkip doğrudan
derinin etkilenen bölgelerine sürülebiliyor mu?
Terapi
Terkibi günde bir kez mi yoksa daha fazla mı uygulamanız gerekiyor?
Cildinizin bakımını normalde gündüzleri mi yaparsınız? Bu durumda gerekirse su
içermeyen renksiz bir jel günlük akışınıza daha iyi uyar: Kolayca dağıtılır, daha çabuk
emilir ve derinin üzerinde yağ tabakası bırakmaz. Böylece başkaları tarafından görülmez ve uygulamanın hemen sonrasında giyinebilirsiniz. Bununla birlikte geceleri en
iyi şekilde etki edebilir. Kural şudur: Hangi kullanım şeklinin size en uygunu olduğunu deneme yoluyla bulun.
22
(Günlük) Yaşam
⋅⋅ Kişisel Alışkanlıklar
23
Temel Bilgiler
Harici tedavi için var olan etken maddelerin yelpazesi geniştir. Aşağıdaki
tablo sayesinde fikir edinebilirsiniz:
Salisil Asit
⋅⋅ Örneğin vazelinde (vücut), krem ya da yağ (kafa) olarak
⋅⋅ Kalınlaşan pullanmaların çözülmesine yarar
⋅⋅ Gece boyunca etki etmeye bırakılması idealdir, etkisi duruma göre plastik folyo/
boneyle güçlendirilebilir
⋅⋅ Ertesi gün banyo yaparken pulları dikkatlice keseyle çözün
⋅⋅ Özellikle küçük çocuklarda asla derinin tamamına sürmeyin,çünkü etken madde
kısmen kan dolaşımına ulaşır
⋅⋅ Aşırı
-- salisilat hassasiyetine dikkat
-- Güçlü konsantrasyon
⋅⋅ Çok uzun süreli temasta deride tahrişler olabilir
⋅⋅ Tavsiye yönergesi “Saçlı kafa bölgesinde Psoriasis” (Alman Dermatoloji Topluğu):
Salisil asit yalnızca pul oluşumu çok belirginse ve birkaç günle sınırlı olarak uygulanır.
Glukokortikoidler (Glukokortikosteroide, Kortikoide)
⋅⋅ Yapay olarak üretilen, kortizon türü etken maddeler
⋅⋅ Kortizon = insani, adrenal kortekste oluşan hormon
⋅⋅ Hafif ile orta ağırlıkta Psoriasis'te iyi ile çok iyi arası etki
⋅⋅ Günlük hayata çok uygundur
⋅⋅ Uzun vadeli kullanımda ve/veya hassas deri bölgelerinde duruma göre deride incelme,
damarlarda genişleme mümkündür
⋅⋅ Başka etkenlerle kombine edildiğinde etkisi güçlenebilir ve yan etkileri azalabilir (örneğin -D3 vitamini türevleri)
24
Calcipotriol
⋅⋅ D3 vitamini gibi etki eder, ancak kalsiyum ve fosfat oranını daha az etkiler (100-200
kat daha zayıftır)
⋅⋅ Hastalıklı, yüksek hücre bölünmesini azaltır, deri hücrelerinin normal olgunlaşma
sürecini destekler
⋅⋅ Bağışıklık sistemini etkiler
→ Derideki enfeksiyon süreçlerini olumlu etkiler
⋅⋅ Etkinliği iyidir (orta güçte kortizon merhemiyle benzer etki)
⋅⋅ Krem ve merhem (vücut) ve çözelti (kafa derisi) olarak bulunuyor
⋅⋅ Genelde iyi tolere edilir
⋅⋅ Arada bir geçici cilt tahrişleri olabilir, bu nedenle çok büyük yüzeylerde (vücut üst
yüzeyinin >%30'u) ve yüzde uygulamaktan kaçınılmalıdır
⋅⋅ Etkinlik ve tolere edilebilirlik, ayrıca dışarıdan kortikoidlerin verilmesiyle artırılabilir
⋅⋅ Uzun vadeli terapiye de çok uygundur, çünkü uzun vadeli yan etkiler ender olarak
görülür
⋅⋅ Çocuklara da uygulanabilir
Calcitriol
⋅⋅ Kartikoidler kadar etkili değildir
⋅⋅ Vücuda ait kalsiyum ve fosfat oranıyla olası etkileşim nedeniyle büyük deri yüzeylerine uygulanmaz
Tacalcitol
⋅⋅ Hafif ile orta ağırlıkta plakalı Psoriasis'te etkili ve güvenlidir
⋅⋅ Hassas deri bölgelerine, örneğin yüze uygundur
⋅⋅ Böbrekleri kısıtlı çalışan ve/veya metabolizma rahatsızlıkları olan hastalarda, belli
şartlarda uzun süreli ya da büyük yüzeyli uygulamada kalsiyum ve fosfat oranının
sürekli kontrol edilmesi gerekir
Terapi
Üre
⋅⋅ Örneğin kremler, merhemler ve losyonlar
⋅⋅ Vücuda ait maddeler
⋅⋅ Nasırlaşmış deriyi yumuşatır
⋅⋅ Arka plan: Derinin doğal üre oranı Psoriasis hastalarında düşüktür
⋅⋅ Enfeksiyon ve kaşıntıyı engeller, derideki nemi bağlar
⋅⋅ Duruma göre açık deri bölgelerinde yanma yapar
(Günlük) Yaşam
⋅⋅ Uygulama başka etken maddelerin yanında akut ataklarda
⋅⋅ Kalınlaşan deriyi başka etken maddelere hazırlar, böylece daha iyi emilirler
D3 Vitamini:
⋅⋅ Yeterli güneş ışığı olduğunda vücutta üretilen ya da besinle alınan hormon
⋅⋅ Mide-bağırsak sisteminden kalsiyum ve fosfat alımını düzenler
⋅⋅ Bağışıklık sistemiyle bağlantılı ve deriyi yenileyen süreçlerin yönetimi için önemlidir
⋅⋅ Aşırı doz kalsiyum metabolizmasını bozabilir (olası sonuçlar: Kusma, ishal
baş ağrısı, hatta damar kireçlenmesi ve böbreklerde kireç birikimi)
D3 Vitamini Türevleri:
⋅⋅ Enfeksiyonu destekleyen hormonların (zitokinler) üretimini baskılar ve vücudun kendi
savunma hücrelerinin çalışma şeklini düzenler
Teşhis
D3 vitamini türevleri (D3 vitamini ürünleri)
Nasır Çözücü Etken maddeler (Keratolitikler)
25
Temel Bilgiler
Dithranol (Antralin ve Cignolin)
⋅⋅ A vitamini asidinin ürünü
⋅⋅ Ciddi yan etkileri yok, ancak sağlıklı cilde sürüldüğünde ciltte tahrişlenmeler olabilir
⋅⋅ Harici kortizon kullanımı kombinasyonuyla etkinliği ve tolere edilebilirliği artar
Karbon katranı (zift)
⋅⋅ Aşırı deri hücresi üretimine ve boynuzlaşmaya karşı etkindir
⋅⋅ İltihap ve kaşıntıyı azaltır
⋅⋅ Krem, merhem, şampuan olarak mevcuttur
⋅⋅ Günlük kullanıma sınırlı uygundur
-- Rahatsız edici koku
-- Ciltte ve kıyafetlerde siyah-kahverengi renk verebilir
⋅⋅ Etkinliği kısmen tartışılıyor
⋅⋅ Uzun süreli kullanımlarda kanserojen etki gösterebilir
⋅⋅ Cilt, güneş ışınlarına karşı hassaslaşır
Kalsinörin inhibitörleri (topik immünmodülatörleri veya makrolitler):
Takrolimus ve pimekrolimus
⋅⋅ Resmi olarak Psoriasis tedarvisi için izin verilmemiş, atopik dermatitis terapisi için izin
verilmiş (nörodermitis)
⋅⋅ Münferit Psoriasis vakalarında hassas cilt noktalarında kullanılır (örn. yüz)
⋅⋅ Genel olarak iyi tolere edilir
26
Çeşitli etken maddelerin kombinasyonuyla tek bir maddeyle yapılan tedaviye kıyasla çoğu
vakalarda daha iyi ve hızlı bir etkinlik ve yan etkilerin azalması gözlenebilir:
Kalsipotriol + kortizonlar
⋅⋅ Kalsipotriol ve bir kortizondan (betametazondipropiyonat) oluşan hazır kombine bile-
şim şeklinde mevcut, ayrıca renksiz ve kokusuz jel olarak (su içermeyen = lipid jel) ve
merhem olarak mevcut
⋅⋅ En etkin ve yan etkisi en az tedavi şekillerinden biri
⋅⋅ Yeni bir atakta başlangıç tedavisi için “Psoriasis vulgaris tedavisi için Alman Dermatoloji Birliğinin yönergelerinde” açıkça öneriliyor
⋅⋅ Düşük, orta veya ağır Psoriasis vakalı hastalar için
⋅⋅ Etken maddelerin ayrı ayrı kullanılmasına kıyasla kombine kullanımın etkinliği artırdığını araştırmalar göstermiştir
⋅⋅ Hızlı etki
⋅⋅ Günce 1 kez kullanılır
⋅⋅ Uzun süreli tedavi için de uygun
Diğer kombine tedaviler (günümüzde nadiren uygulanır)
⋅⋅ Karbon katranı + UV ışınları
⋅⋅ Karbon katranı + UV-B ışınları + Ditranol
⋅⋅ Etkisi biliniyor, ancak katran kokusundan, ciltte tahrişten ve renk değişimlerinden
Terapi
Tazaroten
(Günlük) Yaşam
ca sınırlı olarak günlük hayata uygundur
-- Deri tahrişleri
-- Deride/giysilerde kahverengi lekeler olabilir
→ Evde tedavi yapılıyorsa, çoğunlukla dakikalık ya da kısa temaslı terapidir
(Terkip kısa etki süresinden sonra yıkanarak temizlenir)
Teşhis
⋅⋅ En eski harici Psoriasis terapilerinden biridir
⋅⋅ Psoriasis'te artan hücre büyümesini engeller
⋅⋅ Etkisi iyidir, uzun vadeli hasarlar beklenmez
⋅⋅ Poliklinik alanında yerini gittikçe daha fazla modern terkipler almaktadır, çünkü yalnız-
dolayı günlük kullanıma pek uygun değil
27
Kullanılan maddeye göre ultraviyole ışığın
(UV ışık) farklı türleri kullanılır. Burada
elektromanyetik ışımalar söz konusudur;
sahip oldukları kısa dalga boyları nedeniyle insan gözü bunları algılayamaz.
Ancak uzun süreli kullanımlarda cilt kanseri riskini artırma şüphesi vardır. Cildin
erken yaşlanması da gözlenebilir. Bunun
dışında hasta için tedavi süreci nispeten
sorunludur, çünkü tedavi evde değil muayenehanede veya cilt kliniğinde yapılmalıdır. Bu nedenle fototerapi yöntemi
genelde orta veya ağır Psoriasis vakalarında başlangıç terapisi için tercih edilir.
Kafa derisinde veya tırnaklarda Psoriasis
olması durumunda ışın tedavisi noktasal
da yapılabilir; hastanın evde kullandığı cihazlarla ilgili masrafların bir kısmını sigorta
karşılamaktadır.
Aşağıdaki tabloda çeşitli ışın türleri hakkında bir özet sunulmuştur:
UV-A
⋅⋅ Derin cilt katmanlarına nüfuz eder
⋅⋅ Enerjisi az → akut bakımdan az zararlı
⋅⋅ Yine de tümör riski fazla
UV-B
⋅⋅ Üst deriye nüfuz eder, burada yeni boynuz hücrelerinin oluşmasını engeller
⋅⋅ Aşırı dozaj durumunda güneş yanığı riski söz konusudur → cilt kanseri riski yüksek
Dar spektrumlu UV-B terapisi
Teşhis
Foto veya ışın tedavisinde cilde haftalarca
artan dozajla ışıma yapılır – çoğu zaman yanında bir D3 vitamini ürünü kullanılır.
Temel Bilgiler
Işığa Dalmak: Fototerapiler
⋅⋅ Tedavi özellikler Psoriasis terapisine uygun olan bir dalga aralığına sahip UV ışınlarıyla
gerçekleşir → kısa süreli ışımalarda optimum etki
⋅⋅ Düşük yan etki riski
PUVA terapisi
⋅⋅ UV-A ışınlarının psoralenle (= kimyasal etken madde, harici veya dahili uygulanır)
etkiler gözlenir
Terapi
kombinasyonu
⋅⋅ Etken maddeden dolayı cilt, sonraki ışın aşamasına hassas oluyor
⋅⋅ Uzun süreli tedavilerde, özellikle erkeklerin genital bölgesinde cilt kanseri riski artar
⋅⋅ Bu nedenle sadece ağır psoriasis vakalarında kullanılır
⋅⋅ Dahilen alındığında gözler ve cilt güneş ışınlarına hassaslaşır, mide-bağırsakta yan
Balneyo fototerapisi
⋅⋅ Dar spektrumlu UV-B'nin tuz banyolarıyla kombinasyonu
⋅⋅ Tuz banyolarındaki yüksek magnezyum ve bromür oranı boynuz oluşumunu ve iltihapları engeller
⋅⋅ Tuzlar cildi sonraki ışın uygulamasına optimum şekilde hazırlar veya tuz banyosu
Lazer
⋅⋅ Ciltte küçük küçük birçok bölgenin olduğu hastalar için uygundur
⋅⋅ Avantajı: Lazer ışını kontrollü şekilde cildin ilgili noktasına tutulabilir → sağlıklı cilde
UV ışınından dolayı zarar gelmez → Cilt kanseri riski düşük
⋅⋅ Sağlık sigortaları tarafından karşılanmaz
28
(Günlük) Yaşam
esnasında ışıma yapılır
⋅⋅ Çok iyi tedavi sonuçları elde edilebilir, Ölü Deniz'de bir iklim terapisiyle benzer etki
29
Temel Bilgiler
İçten Dışa: Dahili Terapiler
Tablet veya iğne şeklinde dahili (veya sistematik) bir terapiyi hekim ancak ağır psoriasis ve/
veya psoriasis-artritis vakalarında öngörür. Çünkü bu ilaçlar vücutta meydana gelen önemli
proseslere müdahale eder ve bu nedenle istenilen etkinin yanında kısmen ciddi yan etkilere
de neden olabilir.
Dahili tedavide hekiminizin talimatlarına mutlaka uymalısınız ve düzenli kontrol tarihlerine
harfiyen riayet etmelisiniz.
Teşhis
Aşağıdaki tabloda dahili uygulamayla ilgili çeşitli etken maddeler hakkında bir özet sunulmuştur:
Siklosporin
Fumarik asit esteri (fumarat)
⋅⋅ Kimyasal bileşik, insan vücudunda doğal halde bulunur
⋅⋅ Enfeksiyonu çok iyi önler
⋅⋅ Plak psoriasis vakalarında, el ve ayaklarda sivilcemsi şekillerde ve tırnak psoriasis
vakalarında etkilidir
⋅⋅ Sık görülen yan etkileri: bulantı, sıcak basması, ishal
⋅⋅ Kah tahlilindeki değişimlerden sürekli laboratuvar kontrolü gerekli
⋅⋅ Sindirim sistemindeki sorunlarda kullanılmamalıdır
Metotreksat
⋅⋅ Tüm vücudu saran ağır (sivilcemsi) psoriasis vakalarında ve psoriasis-artritis hastalığında
⋅⋅ Esasen kanser tedavisi için geliştirilmiş
⋅⋅ Cilt hücrelerinin büyümesini engeller, bağışıklık sistemini baskılar
⋅⋅ Özellikle karaciğer gibi başka organlara ve hücrelere etki eder, çünkü madde yıkımı
burada gerçekleşir
⋅⋅ Şunlara uygun değil: Karaciğer/böbrek hastalıkları, aşırı kilo, diyabet, alkol bağımlılığı
⋅⋅ Kalıcı doğum hasarı/düşük riski → hamilelikte alınmaz!
⋅⋅ Düzenli doktor kontrolleri gerekli
30
Retinoitler
⋅⋅ A vitamini ürünleri
⋅⋅ Aşırı hücre gelişimini ve iltihapları engeller
⋅⋅ Karaciğer/böbrek sorunlarında kullanılmamalıdır
⋅⋅ Hamilelerde doğmamış bebekte ciddi hasar bırakabilir → doğurganlık yaşındaki kadınlar sadece istisnai durumlarda alabilir, bundan sonra mutlak bir koruma gerekir
Kortizonlar
⋅⋅ Kortizon içeren bileşimlerin dahili olarak kullanılması, uzun süreli yan etkilerden ve
Terapi
engeller
⋅⋅ Işın tedavisiyle kombine edilemez, çünkü cilt kanseri riski yüksek
⋅⋅ Sadece istisnai durumlarda uzun süreli terapi, örn. böbrek hasarı, sinir aksaklıkları veya
yüksek tansiyon gibi ciddi yan etkileri var → düzenli kontrol muayeneleri gereklidir
ilaç etkisini kaybettikten sonra hastalığın olası artma riskinden dolayı çok nadirdir
Biologika (Biologics veya Biologicals)
⋅⋅ Gen teknolojisiyle üretilen biyolojik maddeler
⋅⋅ Sıradan dahili terapilere kıyasla tüm bağışıklık sistemini etkilemezler; Psoriasis has-
talığında iltihaba neden olan bağışıklık hücrelerine ve hormonlara karşı kontrollü etki
gösterirler → yüksek güvenlik
⋅⋅ Bu kapsamda iyi tolere edilir, ancak etki şekline ve uygulama türüne (infüzyon/iğne)
alerjik tepkimelere veya iğne noktasında lokal tepkimelere yol açabilir
⋅⋅ Bağışıklık sisteminin baskı altına alınması sonucu enfeksiyon riski, gribe benzer şikayetlerde mutlaka doktora bilgi verin
⋅⋅ Tedavi giderlerinden yüksek olmasından dolayı sadece ağır psoriasis veya psoriasis
artritis vakalarında uygulanır; sıradan dahili terapilerde veya bir PUVA tedavisinde
uygulanmaz
⋅⋅ Etken maddeler: Adalimumab, Etanercerpt, Infliximab, Ustekinumab
(Günlük) Yaşam
⋅⋅ Bağışıklık sisteminin bazı aktivitelerini durdurarak cilt hücrelerinin aşırı büyümesini
31
Ölü Deniz
⋅⋅ %33 tuz içeren deniz → sahip olduğu
mineraller sedef hastalığında iyileştirici
etkiye sahiptir
⋅⋅ Havadaki oksijen oranı hiçbir
yerde olmadık kadar yüksek
⋅⋅ İklim terapisiyle ilgili masraflar
bazı durumlarda sigorta tarafından karşılanıyor
⋅⋅ Dikkat: Cildin açık olan noktalarında tuz
yakıcı olabilir
⋅⋅ Yakl. dört haftalık süre sonunda çoğu
vakada çok iyi iyileşme sonuçları
⋅⋅ Ancak birkaç hafta/ay sonra hastalığın
yeniden nüksetme riski var
Kuzey Denizi Adaları
⋅⋅ Cilt hastalıklarının terapisi için ideal
koşullar
-- İyot içeren deniz havası
-- Polen içermeyen çevre
-- Kara havasıyla kıyasla daha sabit hava koşulları
32
Yüksek dağlar
(sağlık merkezleri örn. Davos, Leysin ve Arosa)
⋅⋅ Tedavi başarısı iyi:
-- Düşük hava nemi
-- Yoğun UV ışınları
Temel Bilgiler
Teşhis
Psoriasis hastaları için ideal dinlenme süresi
Orta yükseklikte dağlar
⋅⋅ Psoriasis hastalığına pozitif etkide
bulunan sayısız koşullar
-- Temiz hava
-- Yumuşak yaz havası
Terapi
Uygun bir terapinin yanında belirli iklimsel koşullar psoriasis'in ilerlemesine pozitif etki gösterir. Bu husus Ölü Deniz'in olduğu bölge ve sahil bölgeleri için geçerlidir: Bunun bir nedeni
tuzlu sudur. Diğer taraftan da güneş ışığındaki UV ışınları D vitamini üretimini tetikler ve bağışıklık sistemini güçlendirir. İklim ayrıca ciltteki kan dolaşımını artırır ve metabolizmayı çalıştırır. Dağlık bölgelerde tatil yapmak da, bedensel semptomları azaltmada yardımcı olabilir. Aynı
zamanda doğada ruhunuz sakinleşir.
(Günlük) Yaşam
Mare e Monti: İklim Terapileri
33
Özellikle şu vakalarda dikkatli
­olunmalıdır:
⋅⋅ Şüpheli meslek tanımları/unvanlar
⋅⋅ Tedaviyi veren kişi sizi bir cilt doktoruna başvurmanızdan alıkoymak istiyor.
⋅⋅ “Fantastik” iyileşme vaatleri
⋅⋅ Tedavide kullanılan bileşimlerin etken
maddesi/etki şekliyle ilgili belirsiz
ifadeler
İltihaplanmış, kepeklenmiş cilt, kaşıntı –
bir psoriasis vakası şiddetine göre oldukça
rahatsız edici olabilir. Hastalık bir de diğer
insanların bakışlarından gizlenmeyecek bir
yerde ortaya çıkarsa, hastaların çoğu bu
durumu çekilemez olarak algılar. Cildin bazı
bölgeleri diğer bölgelere göre daha zor tedavi edilebiliyor.
Temel Bilgiler
Psoriasis hastalarının çoğunda bu iki husus
özellikle kafa derisinde görülüyor.
Tedavinin kendisi de bir hastalığın görüntüsünü etkileyebilir:
Örneğin kafa derisine sürülmeye çalışırken
saçlar tarafından emilen ve çok zor yıkanabilen aşırı yağlı merhemler. Cilde renk veren
maddelerle terapi yapılması tabi ki dikkat
çekicidir. Örn. köpük gibi çoğu bileşimler
alkol içerir ve saç derisini ayrıca kurutabilir.
Katran şampuanı gibi aşırı kokan bileşimler
dış görüntüyü etkilemese de hasta ve çevresi tarafından “çok zor yok sayılabilir”.
Hastalar çoğu kez ayrıca şu şikayetlere
sahip:
Neden olan faktörler: Saç derisi psoriasis'inde şunları önlemelisiniz!
⋅⋅ çoğu kez enseye ve alın kısmına
kadar uzanan sedef hücreleri,
⋅⋅ tüm saç derisinde aşırı
kabuk bağlama,
⋅⋅ omuzlara dökülen aşırı
kepek oluşumu,
⋅⋅ ya da geçici saç dökülmesi
(söz konusu enfeksiyonların
kaşınması sonucu).
Plastik fırçalar
Bunun yerine doğal kıllardan
yapılmış bir fırça kullanın
Sıcak hava
Saçları ılık ila soğuk arasında
kurutun
“Zor kullanarak temizlik”
Kepekleri tarayarak veya kazıyarak temizlemeyin
Saçta kimyasal
Permalar ve boyalar ayrıca
cildi tahriş eder
34
Teşhis
Ancak alternatif terapiler tıbbi Psoriasis tedavisinin yanında yararlı yardımcı tedaviler
olabilir, örneğin bitki terapisi anlamına gelen fitoterapi gibi. İltihabı önleyen Hindistan
menşeli “Mahonia aquifolium” şifalı bitkisinin yanında güvercin ağacından, eşekotundan, papatyadan ve kadife çiçeğinden (calendula officinalis) oluşan bileşimler sedef
hastalığında destekleyici etki gösterirler.
Ama dikkat: “Saf doğa” demek yan etkiler ve
alerjiler olmayacak anlamına gelmez.
Terapi
Homeopati, biyorezonans, ayak refleks bölgesi masajı, Bach çicek tedavisi, hipnoz –
alternatif terapilerin listesi daha da genişletilebilir. Münferit psoriasis vakalarında
yardımcı olsalar bile: Tolere edilebilirliği ve
etkinliği çoğu vakalarda kapsamlı biçimde
araştırılmamış ve çoğu zaman sözde bir
“İyileşme sonucu” uzun süre kalıcı olmaz.
Hasta çoğu zaman tedaviyi kendi cebinden
ödemek zorunda. Bu alanda verilen eğitimlerde de kalite farkları var. Bu nedenle
para ve zaman harcamaya başlamadan
önce söz konusu tedavi şeklini veya tedavi
yapan kişiyi “mercek altına almalısınız”.
İşler Karmaşıklaştığında:
Özel Alanların Tedavisi
(Günlük) Yaşam
Okul Tıbbının Ötesinde:
Alternatif Terapiler
35
me sonucu tırnakla tırnak yatağı arasında
oluşan boşluk ayrıca mantarlar ve bakteriler
için ideal bir yer haline gelir.
yardımcı olabilir. Cildin bu noktaları çok ince
olduğu için kortizon içeren bileşimler düşük
dozlarda kullanılmalıdır. Tuz banyoları veya
iltihabı önleyen katkılara (kadife çiçeği veya
papatya gibi) sahip banyolar hastalıkta iyileşmeye neden olabilir.
Akıllı tedavi
Saç derisi psoriasis hastalığının tedavisinden diğer bir zorluk da bu bölgede yüksek
sayıda bulunan yağ bezleridir: Vücudun
ürettiği yağ sürülen maddeyi bazı durumlarda inceltebilir ve böylece etkinliğini azaltabilir. Tüm bu faktörler ve başka faktörler
saç derisini çok zor tedavi edilen bir bölge
haline getiriyor. Ancak günümüzde bu özel
ihtiyaçlara cevap veren modern bileşimler
bulunuyor.
36
Vücuttaki tedavide olduğu gibi saç derisi
terapisinde bir etken maddenin etkenliği
ve tolere edilebilirliği çoğu zaman başka
bileşimlerle yükseltilebilir. Bu kapsamda bir
kortizondan ve D vitamini ürünü olan kalsipotriolden oluşan bir kombine ürün kendini
göstermiştir. Hazır karışım olarak saç derisine uygun bir lipit-jel bileşimi şeklinde (lipit
= su yok) bulunuyor. Renksiz ve kokusuz jeli
günde bir kez söz konusu yerlere sürmeniz
yeterlidir. Gece boyunca iyice etkiyebilir ve
sabahları gerektiğinde tekrar yıkanabilir.
Uzun süreli kullanımlara da uygundur.
Tırnak psoriasis hastalığı dıştan örneğin bir
D vitamini ürünüyle ve ağır vakalarda kortizonlarla birlikte tedavi edilebilir. İlaçları
etken madde geçirgenliği zor olan tırnak yüzeyine sürmemelisiniz, bunun yerine tırna-
(Günlük) Yaşam
Terapi
Deri üstünde deri: Yüz çizgilerinde psoriasis
Yüz çizgilerinde sedef hastalığının tedavisini
güçleştiren unsurlar burada bulunan nemli
ortam ve oksijenin olmamasıdır. Merhemler bu etkiyi daha da artırır ve dolayısıyla
kullanılmaz. Daha az yağlı olan kremler
veya losyonlar bu nedenle daha iyidir. İnce
biçimde sürülmüş bir D vitamini bileşimi
Temel Bilgiler
ğın çevresindeki deriye sürmeli ve gerekirse
çözelti biçiminde tırnağın altına damlatmalısınız. Çoğu zaman harici tedavi yeterli olmaz
ve hekim dahili bir terapiye yönelir. Tırnak
çok yavaş büyüdüğünden tedavi genelde
uzun sürer.
Teşhis
Sadece görüntü problemi değil:
Tırnaklarda görülen psoriasis
Sedef hastalarının %50'sinde bu hastalık tırnaklarda da görülür. Burada çoğu zaman parmak tırnakları etkilenir. Çok az renklenmeler
söz konusuysa, henüz terapiye gerek yoktur;
bu durumda kozmetik bir oje sürülebilir.
Bununla ilgili cilt doktoruna tırnak mantar
konusunda başvurmalısınız. Tırnak şeklinde
kalınlaşma veya değişim söz konusuysa,
çoğu hasta bunu optik bakımdan çok rahatsız edici buluyor. Tırnak yavaş yavaş çözülmeye başladığında ve bu nedenle ellerle
iş yaparken sorunlar çıkıyorsa ve hatta acı
çekiliyorsa mutlaka tedavi gereklidir. Çözül-
37
Temel Bilgiler
de söz konusu olabilir. Çok ağır vakalarda
cerrahi bir müdahale de gerekebilir. Benzer
belirtilere sahip başka hastalıkları ayırt etmek için tıbbi teşhis çok önemlidir. Bunun
dışında psoriasis artritis hastalarına hem
eklem hastalıkları hekimleri, hem de cilt
doktorları bakmalıdır.
3. Bölüm: Kısa ve Öz
Teşhis
Hareket etmek acı veriyorsa:
Psoriasis artritis
Psoriasis artritis hastalığının tedavisi için
birinci planda eklemlerdeki iltihapları önleyen ve acıları azaltan ve cilde etkide bulunan
ilaçlar uygundur, örn. metotreksat, siklosporin veya biyolojika. Bunun yanında ergoterapi, soğuk veya ısı uygulamaları ya da
eklemlere iğneler gibi başka terapi şekilleri
⋅⋅ Psoriasis tedavisi dayanma gücünü ve tutarlılığı gerektir.
⋅⋅ Her psoriasis terapisinde günlük temizlik ve cilt bakımı çok önemlidir.
⋅⋅ Dahili tedaviler sadece ağır psoriasis vakalarında kullanılır, çoğu kez harici tedavi
yeterlidir.
⋅⋅ Etkinliğin ve uzun sürede tolore edilebilirliğin yanında burada bileşimin gündelik
⋅⋅ Cildin türüne, bölgeye ve kişiye özgü tercihlere göre farklı uygulama şekilleri (lipit-jel,
merhem, çözelti veya krem) mevcuttur.
Terapi
hayata uygun olması büyük bir role sahiptir.
⋅⋅ Etken maddeler başka maddelerle karıştırıldığında daha hızlı ve iyi bir etki gösterebilir. Bu sayede yan etkiler kısmen azaltılabilir.
⋅⋅ Saç derisi (saç uzamasından dolayı) vücuttaki deriden farklıdır. Bu nedenle burada bu
(Günlük) Yaşam
bölgeye özel bileşimler kullanmak yararlı olur.
38
39
Psoriasis ve…
…Stres
Ruhsal anlamda stres psoriasis ataklarını artırabilir veya güçlendirebilir.* Çevresel etkilere ve ilerlemeye göre hastalığın kendisi zaten
bir stres faktörüdür – burada kısır döngü başlıyor. Aile hayatındaki sorunlar veya iş yerinde
aşırı çalışma gibi nedenler her zaman kolayca
bertaraf edilen nedenler değildir. Kendinizi
sürekli stres altında hissediyorsanız, günlük
hayatınıza bir “Anti Stres Programını” entegre etmeye çalışmalısınız (örn. Jacobsen veya
yoga ile rahatlama gibi). Profesyonel şekilde
uygulanan akupunktur ve yumuşak masajlar
stresi azaltmada yardımcı olur. Yeterli uyku
da genel rahatlık için önemlidir.
*Ek Bilgi: Stresin sonuçları
Ruhsal bakımdan kendinizi dengelemişseniz, bağışıklık sisteminiz psoriasis iltihaplanma proseslerlerine karşı daha etkin
savaşabilir. Sorunlarınız kendi başınıza veya
yakınlarınızın yardımıyla çözülemeyecek
kadar ağırsa, bir psikiyatristten profesyonel
yardım almalısınız.
Fiziksel streste insan vücudu belirli kimyasal maddeler açığa çıkarıyor, bunlara nörotransmiter deniyor. Bunlar zincirleme tepkimelere neden olabilir ayrıca cilde etkide
bulunurlar; bu da aşırı cilt yenilemesi ve aşırı kepek olarak kendini gösterir. Cilt iltihaplara karşı daha da hassas olur stresten etkilenen bağışıklık sistemi optimum biçimde
iltihaplanma prosesiyle başa çıkamaz.
40
Sigara ve alkolden kaçının
Zor gelse de: Psoriasis hastalığında mümkünse sigara içmeyin ya da sigara tüketiminizi azaltın. Çünkü: Sigara içenlerde,
içmeyenlere göre sedef hastalığına yakalanma riski %200 daha fazladır.
Alkol için de aşırı tüketimin belirtileri
ve atakları kötüleştirdiği bilinmektedir.
Psoriasis hastalığı özellikle alkol bağımlılığında kritiktir; ağır vakalarda karaciğer
Temel Bilgiler
Teşhis
Uygun bir tedavinin seçilmesi ve psoriasis tedavisinin sürekli biçimde uygulanması yaşam
kalitesi anlamında önemli bir adımdır. Psoriasis hastası olarak hastalığın seyrini pozitif etkilemek için günlük hayatta neye dikkat edeceğinizle ilgili ve neler yapabileceğinizle ilgili
mutlaka sorularınız vardır. Bu bölümde Psoriasis hastalığında bilinmesi gereken konuları bir
arada görebilirsiniz.
Bilimin günümüz bilgilerine göre belirli gıdalarla ve psoriasis hastalığının ilerlemesi
arasında bir ilişki bilinmemektedir. Sağlıklı beslenme doğal olarak pozitif bir etki
yapacaktır. İdeal bir beslenme planı oluştururken nelere dikkat edeceğinizi Alman
Beslenme Birliği'nin internet sayfalarında
bulabilirsiniz (www.dge.de).
hasarları görülebilir. Çünkü dahili ilaçlar
karaciğerde bozulur ve bu durumda kullanılamazlar. Arada sırada bir kadeh şarabın
sakıncası olmaz, özellikle de takip eden
günlerde sedef hastalığınız da bir kötüleşme tespit etmezseniz.
Terapi
++ Stres ++ Beslenme ++ Vücut ağırlığı ++ Kıyafet ++ Tatil yerleri ++
++ Hamilelik ++ Meslek ++ Spor ++ İkincil hastalıklar ++
…Beslenme & Keyif Verici Maddeler
(Günlük) Yaşam
4. Bölüm: (Günlük) Yaşam
41
...Tatil Gezileri
Psoriasis hastalığında tartıda bir kilo eksik
veya fazla gösterilmesi önemli değildir.
Ancak aşırı kilo hastalığı negatif yönde
etkileyebilir ve tedavinin etkinliğini bozabilir. Gereksiz kilolar ayrıca kemiklere ve
eklemlere baskı yapar – özellikle psoriasis
Bol ve rahat!
Elbisenin sürtmesi ve baskısı ve aşırı terlemek cildi tahriş eder ve psoriasis ataklarına
yol açabilir. Bunu önlemek için kıyafet seçiminde şu üç hususu dikkate almalısınız:
Kuru ve güneşli havanın (örn. Akdeniz sahili), nemli ılık havaya göre hastalığa daha iyi
geldiği kabul edilmektedir.
⋅⋅ Pamuk,
eten veya ipek gibi yumuşak ve hava
k
geçiren kumaşlardan yapılmış sürtmeyen veya baskı yapmayan ve fazla
terletmeyen rahat kıyafetler seçin
⋅⋅ Kot pantolonlardan
Güneye gidiyorsanız hassas ciltler için yağlayıcı güneş koruma kremlerini unutmayın.
Psoriasis hastaları da güneş ışınlarını fazla
abartmamalıdır – güneşteki UV ışınları her
ne kadar hastalığın seyrini pozitif etkilese
de, aynı zamanda cilt kanseri riskini artır.
Seyahate başlamadan önce akut bir atak
olmasa bile psoriasis tedavisinde kullanılan
bileşimleri yanınıza almalısınız. Trendeki
veya uçaktaki klima sisteminden dolayı cildin kuruması gibi seyahate bağlı faktörler
cildinizin durumunu kötüleştirebilir.
Temel Bilgiler
...Giyim
Teşhis
...Kilo
artritis hastalarında vücut için ağrılı bir yük.
Aşırı kilolu sedef hastaları çoğu zaman yağ
metabolizma sorunlarına ve yüksek ürik asit
değerlerine sahiptir; bu da psoriasis ilaçlarının yan etkilerini artırır. Aşırı kilolardan
dolayı oluşan yüz çizgilerinde veya gergin
ciltte aynı şekilde sedef birikmesi olur. Radikal diyetlerden mutlaka kaçınılmalıdır. Uzun
süreli beslenme değişikliğinde doktor veya
özel eğitimli bir beslenme uzmanı yardımcı
olur.
42
Bugün gözüm karardı!
Özellikle saç derisi psoriasis hastalığına
sahip kişiler koyu mavi veya siyah kıyafetlerden kaçınırlar; çünkü koyu renkli kumaş
üzerinde dökülen kepekler bariz şekilde ortadadır. Uygun bir tedaviyle bu sorun çoğu
kez kontrol altına alınabilir ve koyu renkli
kıyafetler artık tekrar giyilebilir.
(Günlük) Yaşam
Terapi
veya cilde sürten yakalardan kaçının
43
Temel Bilgiler
…Hamilelik
Sedef hastalığı hiçbir şekilde üreme yeteneğini veya hamileliği ya da anne karnındaki çocuğu etkilemez; bu nedenle aile kurmanıza engel değildir. Ancak hamilelik ve emzirme süresi
boyunca sedef tedavisinde hangi ilaçları kullanacağınıza dikkat etmelisiniz; bazı ilaçlar (örn.
retinoitler) bazı durumlarda fetüse veya yeni doğan bebeğe zarar verebilir.
Genel olarak hamilelikte harici tedaviler dahili tedavilere tercih edilmelidir.
*Ek Bilgi
Sadece sizde veya eşinizde psoriasis varsa, çocuğunuzun sedef hastası olması olasılığı
oldukça düşüktür (yaklaşık %8–15). Her ikiniz de hastaysanız olasılık daha yüksektir
(yaklaşık %50-60). Aktarılan genetik özelliğin gerçekten “etkinleştiği” ve çocuğunuzun
gerçekten psoriasis olacağı birçok çevresel etkene bağlıdır.
Terapi
Bir hamilelik esnasında yaşanan hormonel
değişim psoriasisin ilk kez ortaya çıkmasını
tetikleyebilir. Hastalık mevcutken sedefin
nasıl seyrettiği önceden kestirilemez. Hamilelik aylarında bazı kadınlarda ciltte iyileşme
gözlenirken, bazılarında kötüleşme gözlenmiştir ve bazılarında da hiçbir değişiklik
gözlenmemiştir.
(Günlük) Yaşam
Cilt doktoruna erkenden başvurun
Dahili terapi tüm organizmaya etki eder ve
bu nedenle kullanılan ilaca göre hamilelikten aylar önce durdurulmalıdır. Çocuk istemeniz* durumunda mutlaka doktorunuza
başvurun. Bu zamana kadar yapılan tedaviye
bağlı olarak tedaviyi belirli bir zamana kadar
durdurma veya başka bir tedaviye geçme kararını doktor verir.
Teşhis
Burada da seçimi doğru yapmak önemlidir: Örneğin salisil içeren maddelerin hamileliğin ilerleyen evrelerden erken doğum sancılarına yol açtığı düşünülüyor. Katran bileşimleriyle yapılan tedaviler de önerilmiyor.
44
45
Psoriasis hastası çoğu kişi belirli meslekleri icra edemeyeceklerini veya hastalıktan dolayı
kısa ya da uzun sürede meslek değiştireceklerini düşünürler. Buna hemen cevap vermek zordur, burada hastalığın seyretmesi ve hastalıkla başa çıkma gibi sayısız faktörleri göz önünde
bulundurmak gerekir. Bazı kişiler için akut bir psoriasis atağında tanımadık kişilerle birlikte
olmak sorun olmazken, bazı kişiler için de doğru müşteriyle temas edilen işlerde rahatsızlık
olabilir. Genel olarak bazı meslek gruplarının koşulları hastalığı negatif yönde etkilediği söylenebilir, örneğin:
Sedef ve spor? Bundan hayatta vazgeçmem: Düzenli bedensel hareket yapmak (örn. haftada
2-3 kez yürümek veya bisiklet sürmek) bedeni, ruhu ve aklı pozitif etkiler ve psoriasis hastalığıyla mücadelede pozitif etki gösterebilir.
Spor
⋅⋅ Vücudun zinde hissetmesini sağlar,
⋅⋅ Kendine güveni artırır,
⋅⋅ Stresi ve siniri azaltır ve
⋅⋅ bu sayede yaşam kalitesini yükseltir.
Terapi
⋅⋅ Ciltte aşırı mekanik yüklenme (örn. inşaatta, tarımda)
⋅⋅ Aşırı sıcak veya soğuk (örn. üretim yapan endüstride)
⋅⋅ Solvent maddelerle, asitlerle veya bazlarla sık temas
⋅⋅ Sürekli aşırı terleme veya sürekli suyla temas
Temel Bilgiler
…Spor
Teşhis
…İş hayatı
Burada önemli olan spor sonrası duş alırken cildin kaybettiği nemi uygun bakım ürünleriyle
geri vermektir.
(Günlük) Yaşam
Aşırı terleme nedeniyle kaşıntı ve ciltte tahrişlenmeler olursa, geçici süreliğine spora ara verilmesi ve cildin ilgili noktaları iyileşene kadar tedavi edilmesi önerilir.
46
47
Temel Bilgiler
...Eşlik Eden Hastalıklar
Araştırmalara göre psoriasis hastaları belirli ikincil hastalıkları oluşturmaya daha meyillidirler.
Psoriasis ile bu ikincil hastalıkların ilişkileri hakkında bu zamana kadar yalnızca spekülasyon
yapılmıştır. Erken tanıyı koyabilmek ve insan sağlığına vereceği zararların önüne geçebilmek
için psoriasis hastaları düzenli olarak sağlık kontrolü yaptırmalıdır.
İyi haber:
Psoriasis hastalarında mantar hastalıkları veya nasır gibi cilt enfeksiyonları gözlenmez. Bunun nedeni de sedefte hızlı olan cilt hücresi yenilemesi olabilir.
Teşhis
Aşağıdaki tabloda psoriasis hastalarında sıkça görülen hastalıklar hakkında bir özet sunulmuştur:
İltihaplı hastalıklar
Kalp-Dolaşım Sistemi
Morbus Crohn (MC)
⋅⋅ Kronik iltihaplı (ince) bağırsak hastalığı
⋅⋅ Özellikle genç erişkinlerde
⋅⋅ Şikayetler örn. ishal, karın ağrılar, ateş, kilo kaybı, zayıflık
⋅⋅ Tedavi, psoriasis hastalığında etkin olan kısmen TNF-alfa önleyicilerle yapılır
⋅⋅ Sedefli hastalar, topluma kıyasla daha yüksek kalp-dolaşım hastalıkları ve kalp krizi
Metabolizma Hastalıkları
Depresyonlar
Diyabet
⋅⋅ Kan şekeri değerlerinin sürekli yüksek olması
⋅⋅ Çoğu zaman aşırı kilo nedeniyle → psoriasis hastalarının %50'sinde var
⋅⋅ Metabolizmanın düzenlenmesi gereklidir, aksi takdirde ikincil hastalıklar ortaya çıkabilir
⋅⋅ Psoriasis hastaları topluma kıyasla iki kat daha fazla depresyon altındalar.
⋅⋅ Olası belirtiler, örn. kendine güvenin azalması, şevk kırılması, yenilmişlik → çoğu
İrratbl bağırsak sendromları (IBS)
⋅⋅ IBS = irritable bowel syndrome (Türkçesi: “rahatsız edici karın hastalıkları”)
⋅⋅ Özellikle gıda emiliminin yapıldığı organlar söz konusudur
⋅⋅ Rahatsız edici, ancak zararsız bağırsak hastalığı
Bağımlılıklar
riskine sahiptir.
⋅⋅ Tam ilişki henüz bilinmiyor, araştırmalara göre psoriasis hastaları kalp-dolaşım hasta-
Terapi
lıklarında (şeker, yüksek tansiyon, aşırı kilo, yüksek yağ değerleri vs.) daha yüksek risk
grubundadır.
zaman başkalarının açık biçimde dışlamasından kaynaklı
⋅⋅ Sonuç: Stres → tekrarlayan ataklar
⋅⋅ Uzun süreli kötü moral durumunda doktordan yardım alınmalıdır
(Günlük) Yaşam
⋅⋅ Depresyonla birlikte nikotin (sigara) ve alkol
48
49
Çoğu zaman “çevreni kafana takma” tarzındaki tavsiyeler söylendiği gibi uygulanamıyor. Başkalarının bunlarla nasıl mücadele ettiğini bilmek belki size yardım edebilir. Tüm Almanya'da,
psoriasis hastalarıyla fikir alışverişinde bulunabileceğiniz lokal yardım grupları var. İnternet'te
sayısız forumlar üzerinden başkalarıyla temasa geçebilirsiniz.
Kontrol sizde olsun!
Psoriasis hastalığıyla başa çıkmadan en önemli husus, tedaviye rağmen hastalık hemen
düzelmediğinde hastalığa meydanı bırakmamanızdır. Bir terapinin sonuç vermesi bazen
sürebilir. Başarısız sonuç alınması durumunda yeni tedavi yöntemlerinin denenmesinde
fayda var. Yeterki kendiniz için ve psoriasise karşı bir şey yapın!
Temel Bilgiler
kıyafetler gibi onlar da ataklara yol açabilir.
⋅⋅ Dengeli bir beslenme genel rahatlığı artırır ve psoriasis hastılağını kötüleştiren aşırı
kilolardan korur.
⋅⋅ Tatil yapmak hem vücuda, hem de ruha iyi gelir; psoriasis hastaları güneşli kuru bir
iklimi, nemli ılık bir havaya tercih etmeliler.
⋅⋅ Çocuk isteyen kadınlar cilt doktoruna erkenden başvurmalıdır, çünkü hamilelik ve
emzirme öncesi ve esnasında ilaçlar buna göre verilmelidir.
⋅⋅ Belirli çalışma koşullarına bağlı meslekler hastalığı kötüleştirebilir.
Teşhis
Çoğu psoriasis hastası bu tip durumlarda insan içine çıkmaz, çünkü meraklı ve hatta dışlayıcı
bakışlardan uzak durmak istiyorlar veya kendilerinden utanıyorlar. Bu da hayatı güzel kılan
bir dizi aktiviteden vazgeçecekleri anlamına da gelir: Arkadaşlarla kafede buluşmak, şehirde
gezmek, sinema, tiyatro veya spor müsabakalarıyla vakit geçirmek gibi.
⋅⋅ Spesifik bir “Psoriasis diyeti” yoktur; ancak alkol ve sigara dikkatli tüketilmelidir, dar
⋅⋅ Rahatlama teknikleri ve düzenli spor yapmak stresi azaltmada yardımcı olur ve böylece hastalığın seyrini olumlu etkiler.
⋅⋅ Sık görülen ikincil bir hastalık nedeniyle psoriasis hastalarında düzenli sağlık kontrolleri oldukça önemlidir.
Bu broşür, LEO Pharma hasta programının bir parçasıdır. Bilgi verme niteliğindedir ve bu sayede psoriasis hastalığını ve psoriasis hastalarını anlamanızı sağlar. Böylece ilgili hastaların
yaşam kalitesi büyük oranda iyileştirilebilir.
Kaynakça kapak resmi: “Happy family with kids”, telif hakları Anna Subbotina’ya aittir, 2011, Shutterstock.com
lisansı ile kullanılmaktadır.
Mevcut broşür her ne kadar büyük bir itinayla hazırlanmış olsa da, içeriğin doğruluğu açısından LEO Pharma
GmbH sorumluluk kabul etmez.
Doğacak tüm haklar, özellikle çoğaltma, yayınlama ve tercüme hakkı bizde saklıdır.
Terapi
Size uygun bir terapiyle ve belirli risk faktörlerini önleyerek psoriasis hastalığınızın seyrini
çoğu vakada olumlu etkileyebilirsiniz. Belirtilerin yoğun olduğu ve sedefinizi “kontrol edemediğinizi” düşündüğünüz zamanlarda da – endişeye kapılmamaya çalışın:
4. Bölüm: Kısa ve Öz
(Günlük) Yaşam
Hayatın Ortasında – Psoriasis ile
Bu eserin hiçbir kısmı herhangi bir şekilde (fotokopi, film veya elektronik yolla) LEO Pharma GmbH firmasının
yazılı onayı olmadan yeniden oluşturulamaz.
50
51
Saygılarımızla tavsiye ederiz
LEO Pharma GmbH
Frankfurter Straße 233, A3 ⋅ D-63263 Neu-Isenburg
Telefon: (06102) 201-0 ⋅ Faks: (06102) 201-200
www.leo-pharma.de
LEO©
21-1-0150 © LEO Aralık 2011 ADI GEÇEN TÜM LEO MARKALARI LEO GROUP'A AİTTİR
Psoriasis
ile iyi
yaşamak