Toplantı Hazırlık Notları

Transkript

Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu
18. Toplantısı
Toplantı
Hazırlık Notları
24 Aralık 2008
TÜBİTAK UZAY Enstitüsü Toplantı Salonu
Ankara
Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu (BTYK) Hakkında
Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu (BTYK) 4 Ekim 1983 tarih ve 77 sayılı Kanun Hükmünde Kararname
(KHK) ile kurulmuştur.
Kurulun yasa ile belirlenen görevleri; Türk bilim politikasının yürütülmesi, uzun vadeli bilim ve teknoloji
politikalarının tespitinde hükümete yardımcı olunması, hedeflerin saptanması, plan ve programların
hazırlanması, kamu kuruluşlarının görevlendirilmesi, özel kuruluşlarla işbirliği sağlanması, gerekli yasa
ve mevzuatın hazırlanması, araştırıcı insan gücünün yetiştirilmesinin sağlanması, araştırma
merkezlerinin
kurulması
için
tedbirler
alınması,
araştırma
alanlarının
tespit
edilmesi
ve
koordinasyonunun sağlanmasıdır.
Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu, Başbakanın başkanlığında, ilgili Devlet, Milli Savunma, Maliye, Milli
Eğitim, Sağlık, Tarım ve Köyişleri, Çevre ve Orman, Sanayi ve Ticaret, Enerji ve Tabii Kaynaklar
Bakanları ile YÖK Başkanı, Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarı, Hazine ve Dış Ticaret Müsteşarları,
TÜBİTAK Başkanı ile bir yardımcısı, TAEK Başkanı, TRT Genel Müdürü, TOBB Başkanı ve YÖK'ün
belirlediği bir üniversitenin seçeceği bir üyeden oluşur. Ayrıca, ilgili kurum ve kuruluş temsilcileri de
BTYK’da davetli sıfatıyla yer alırlar.
KHK ile yılda en az iki defa toplanması planlanan Yüksek Kurul ilk toplantısını 9 Ekim 1989'da
yapmıştır. 8 Eylül 2004 tarihinde yapılan 10. toplantısında, Yüksek Kurul’un 2010 yılına kadar her yılın
Mart ve Eylül aylarının ilk haftalarında toplanmasına karar verilmiştir.
Yine aynı KHK uyarınca Yüksek Kurul’un sekreterya faaliyetleri TÜBİTAK tarafından yürütülmektedir.
Daha önceki toplantılarda alınan kararlara TÜBİTAK Bilim ve Teknoloji Politikaları Dairesi’nin
http://www.tubitak.gov.tr/politikalar adresli internet sitesinden erişebilir.
Not
Kurul toplantısında alınan kararlar 8 Eylül 2005 tarihinde gerçekleştirilen 12. toplantıdan itibaren
aşağıda gösterilen sistematik ile numaralandırılmıştır:
YYYY/TKK (Örnek: 2005/201)
YYYY: Yıl (Örnek: 2005)
T: Kararın alındığı toplantının o yıl içindeki toplantılar arasındaki sırası (Örnek: 2)
KK: Kararın o toplantı içerisinde alınan kararlar arasındaki sırası (Örnek: 01)
İÇİNDEKİLER
1. Gündem
2. Katılımcı Listesi
2.1. BTYK 18. Toplantısı Üyeleri
1
2.2. BTYK 18. Toplantısı Davetlileri
2
3. Önceki Kararlara İlişkin Gelişmeler
3.1. Ulusal Bilim ve Teknoloji Politikaları Uygulama Planı 2005-2010 [2005/10]
3.1.1.
Bilim ve Teknoloji Farkındalığının ve Kültürünün Geliştirilmesi
6
3.1.2.
Bilim İnsanı Yetiştirilmesi ve Geliştirilmesi
11
a. Milli Eğitim Bakanlığı 1000 Öğrenci Projesi
11
b. TÜBİTAK Bilim İnsanı Destekleri
3.1.3.
Sonuç Odaklı ve Kaliteli Araştırmaların Desteklenmesi
19
a. TÜBİTAK Kamu Kurumları Araştırma ve Geliştirme
Projeleri Destekleme Programı (TÜBİTAK -1007- KAMAG)
19
b. TÜBİTAK Ulusal Savunma Araştırmaları Programı
(TÜBİTAK-1007- SAVTAG)
3.1.4.
3.1.5.
11
32
c. Kamu Kurumları Tarafından Desteklenen veya
Gerçekleştirilen Ar-Ge ve Yenilik Programları ve Projelerine
Örnekler
34
Ulusal Bilim ve Teknoloji Yönetiminin Etkinleştirilmesi
35
a. Yeni Vergi Teşvik Yasası
35
b. Patent Teşvik Sistemine İlişkin Gelişmeler
36
Özel Sektörün Bilim ve Teknoloji Performansının
Güçlendirilmesi
38
a. Özel Sektöre Yönelik TÜBİTAK Araştırma Teknoloji
Geliştirme ve Yenilik Destekleri
38
b. Yatırım Ortamını İyileştirme Koordinasyon Kurulu Ar-Ge
Teknik Komitesi
47
c. Teknoloji Platformları
49
3.1.6.
Araştırma Ortamının ve Altyapısının Geliştirilmesi
50
a. Akademik Ar-Ge Destekleri
50
b. TÜBİTAK Sosyal ve Beşeri Bilimler Alanındaki Araştırma
59
Destekleri
c. TÜBİTAK Elektronik Kaynaklar Ulusal Akademik Lisansı
Projesi
3.1.7.
Ulusal ve Uluslararası Bağlantıların Etkinleştirilmesi
60
65
3.2. 2006 – 2008 Kamu Ar-Ge Ödeneği [2005/202]
169
3.3.
171
Küresel Isınma, İklim Değişikliği, Alınacak Tedbirler ve Adaptasyon
(Uyum) Alanında Çalışma Yapmak [2007/101]
3.4. Ulusal Nükleer Teknoloji Geliştirme Programı [2007/102]
178
3.5. Bilim ve Teknoloji İnsan Kaynağı [2007/201]
180
4. Ek Kararlar
4.1. Ulusal Bilim ve Teknoloji Sistemi Performans Göstergeleri [2005/3]
184
4.2. Ulusal Uzay Araştırmaları Programı [2005/9]
201
5. Yeni Karar
5.1.
Uluslararası
[2008/201]
Araştırmacılar
Koordinasyon
Komitesi’nin
Kurulması
207
BİLİM VE TEKNOLOJİ YÜKSEK KURULU
18. Toplantısı
GÜNDEM
1) Başbakan Sayın Recep Tayyip Erdoğan’ın Açış Konuşması
2) Devlet Bakanı Sayın Prof. Dr. Mehmet Aydın’ın Konuşması
3) TÜBİTAK Başkanı Prof. Dr. Nüket Yetiş’in Sunumu
4) Daha Önceki Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu Toplantılarında Alınan Kararlara İlişkin
Gelişmeler
a. Ulusal Bilim ve Teknoloji Politikaları Uygulama Planı 2005-2010 [2005/10]

Bilim ve Teknoloji Farkındalığının ve Kültürünün Geliştirilmesi

Bilim İnsanı Yetiştirilmesi ve Geliştirilmesi

Sonuç Odaklı ve Kaliteli Araştırmaların Desteklenmesi

Ulusal Bilim ve Teknoloji Yönetiminin Etkinleştirilmesi

Özel Sektörün Bilim ve Teknoloji Performansının Güçlendirilmesi

Araştırma Ortamının ve Altyapısının Geliştirilmesi

Ulusal ve Uluslararası Bağlantıların Etkinleştirilmesi
b. 2006-2008 Kamu Ar-Ge Ödeneği [2005/202]
c. Küresel Isınma, İklim Değişikliği, Alınacak Tedbirler ve Adaptasyon (Uyum)
Alanında Çalışma Yapmak [2007/101]
d. Ulusal Nükleer Teknoloji Geliştirme Programı [2007/102]
e. Bilim ve Teknoloji İnsan Kaynağı [2007/201]
5) Genel Görüşme
6) Ek Karar Taslakları
a. Ulusal Bilim ve Teknoloji Sistemi Performans Göstergeleri [2005/3]
b. Ulusal Uzay Araştırmaları Programı [2005/9]
7) Yeni Karar Taslağı
a. Uluslararası Araştırmacılar Koordinasyon Komitesi’nin Kurulması [2008/201]
8) Kapanış
BTYK ONSEKİZİNCİ TOPLANTISI ÜYELERİ
Recep Tayyip ERDOĞAN
Başbakan
Prof. Dr. Mehmet AYDIN
Devlet Bakanı
Mehmet Vecdi GÖNÜL
Milli Savunma Bakanı
Kemal UNAKITAN
Maliye Bakanı
Doç. Dr. Hüseyin ÇELİK
Milli Eğitim Bakanı
Prof. Dr. Recep AKDAĞ
Sağlık Bakanı
Dr. Mehmet Mehdi EKER
Tarım ve Köyişleri Bakanı
Mehmet Zafer ÇAĞLAYAN
Sanayi ve Ticaret Bakanı
Dr. Mehmet Hilmi GÜLER
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı
Prof. Dr. Veysel EROĞLU
Çevre ve Orman Bakanı
Prof. Dr. Yusuf Ziya ÖZCAN
YÖK Başkanı
Prof. Dr. Cemal TALUĞ
(*)
Ankara Üniversitesi Rektörü
Dr. Ahmet TIKTIK
DPT Müsteşarı
İbrahim H. ÇANAKCI
Hazine Müsteşarı
Tuncer KAYALAR
Dış Ticaret Müsteşarı
Okay ÇAKIROĞLU
TAEK Başkanı
Prof. Dr. Nüket YETİŞ
TÜBİTAK Başkanı
İbrahim ŞAHİN
TRT Genel Müdürü
M. Rifat HİSARCIKLIOĞLU
TOBB Başkanı
Prof. Dr. Ömer CEBECİ
TÜBİTAK Başkan Yardımcısı
--------------------------(*) 77 sayılı KHK, Madde 3 uyarınca YÖK tarafından belirlenmiştir.
1
BTYK ONSEKİZİNCİ TOPLANTISI DAVETLİLERİ (*)
Org. İlker BAŞBUĞ
Genelkurmay Başkanı
Cemil ÇİÇEK
Devlet Bakanı ve Başbakan Yardımcısı
Hayati YAZICI
Prof. Dr. Nazım EKREN
Murat BAŞESGİOĞLU
Devlet Bakanı
Kürşad TÜZMEN
Devlet Bakanı
Nimet ÇUBUKÇU
Devlet Bakanı
Mehmet ŞİMŞEK
Devlet Bakanı
Prof. Dr. Mustafa Said YAZICIOĞLU
Devlet Bakanı
Mehmet Ali ŞAHİN
Adalet Bakanı
Prof. Dr. Beşir ATALAY
İçişleri Bakanı
Ali BABACAN
Dışişleri Bakanı
Faruk Nafiz ÖZAK
Bayındırlık ve İskan Bakanı
Binali YILDIRIM
Ulaştırma Bakanı
Faruk ÇELİK
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı
Ertuğrul GÜNAY
Kültür ve Turizm Bakanı
Org. Hasan IĞSIZ
Genelkurmay İkinci Başkanı
Dr. Soner AKSOY
TBMM Sanayi, Ticaret, Enerji, Tabii Kaynaklar, Bilgi ve Teknoloji
Komisyonu Başkanı
Reha DENEMEÇ
AK Parti Ankara Milletvekili
Mehmet DAMAR
Sayıştay Başkanı
Efkan ALA
Başbakanlık Müsteşarı
Büyükelçi Tahsin BURCUOĞLU
Milli Güvenlik Kurulu Genel Sekreteri
İ. Kemal ÖNAL
Ankara Valisi
Prof. Dr. Ahmet ACAR
Orta Doğu Teknik Üniversitesi Rektörü
Prof. Dr. Ali DOĞRAMACI
Bilkent Üniversitesi Rektörü
Prof. Dr. Hikmet KOÇAK
Atatürk Üniversitesi Rektörü
Prof. Dr. Alper AKINOĞLU
Çukurova Üniversitesi Rektörü
Prof. Dr. Candeğer YILMAZ
Ege Üniversitesi Rektörü
Prof. Dr. İbrahim BELENLİ
Hakkari Üniversitesi Rektörü
Prof. Dr. Muhammed ŞAHİN
İstanbul Teknik Üniversitesi Rektörü
Prof.Dr. Sezer Ş. KOMSUOĞLU
Kocaeli Üniversitesi Rektörü
Ahmet KAHRAMAN
Adalet Bakanlığı Müsteşarı
Korg. Ahmet TURMUŞ
Milli Savunma Bakanlığı Müsteşarı
Osman GÜNEŞ
İçişleri Bakanlığı Müsteşarı
Büyükelçi Ertuğrul APAKAN
Dışişleri Bakanlığı Müsteşarı
Hasan Basri AKTAN
Maliye Bakanlığı Müsteşarı
2
Muammer Yaşar ÖZGÜL
Milli Eğitim Bakanlığı Müsteşarı
Sabri Özkan ERBAKAN
Bayındırlık ve İskan Bakanlığı Müsteşarı
Prof. Dr. Nihat TOSUN
Sağlık Bakanlığı Müsteşar V.
Mehmet Habib SOLUK
Ulaştırma Bakanlığı Müsteşarı
Vedat MİRMAHMUTOĞULLARI
Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Müsteşarı
Ahmet ERDEM
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Müsteşarı
Doç. Dr. Yusuf BALCI
Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Müsteşarı
Selahattin ÇİMEN
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Müsteşar V.
İsmet YILMAZ
Kültür ve Turizm Bakanlığı Müsteşarı
Prof. Dr. H. Zuhuri SARIKAYA
Çevre ve Orman Bakanlığı Müsteşarı
Dr. M. Emin ZARARSIZ
Gümrük Müsteşarı
Murad BAYAR
Savunma Sanayii Müsteşarı
Prof. Dr. Yücel KANPOLAT
Türkiye Bilimler Akademisi Başkanı
Tümgeneral Necmettin BAYKUL
Harita Genel Komutanı
Hv. Plt. Tümgeneral Beyazıt KARATAŞ
Milli Savunma Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı
Halil İbrahim AKÇA
DPT Müsteşar Yardımcısı
İsmail TOHUMCU
Savunma Sanayii Müsteşar Yardımcısı
Nabi AVCI
Başbakan Baş Danışmanı
Tahir AKYÜREK
Konya Büyükşehir Belediye Başkanı
A. Ömer TOPRAK
Türkiye İstatistik Kurumu Başkan V
Prof. Dr. Habip ASAN
Türk Patent Enstitüsü Başkanı
Tahir BÜYÜKHELVACIGİL
Türk Standartları Enstitüsü Başkanı
Mehmet ÇAĞLAR
Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürü
Mehmet Akif ULUSOY
Maliye Bakanlığı, Gelir İdaresi Başkanı
Hv.Plt.Tuğgeneral Yılmaz ÖZKAYA
Genelkurmay Başkanlığı, BİLKARDEM Başkanı
Mustafa KAPLAN
KOSGEB Başkan V.
Naci AĞBAL
Maliye Bakanlığı, Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürü
Doç. Dr. Ahmet KESİK
Maliye Bakanlığı, Strateji Geliştirme Başkanı
Ömer DUMAN
Maliye Bakanlığı, Muhasebat Genel Müdürü
Mehmet Zeki ADLI
Bayındırlık ve İskan Bakanlığı, Tapu Kadastro Genel Müdürü
Mehmet Cahit TURHAN
Ulaştırma Bakanlığı, Karayolları Genel Müdürü
Kemal MADENOĞLU
DPT, Sosyal Sektörler ve Koordinasyon Genel Müdürü
Tuğgeneral Kadir AKÇİZMECİ
MSB Müsteşarlığı, AR-GE ve Teknoloji Daire Başkanı
Doç. Dr. Elife ÜNAL
SSM, AR-GE ve Teknoloji Yönetimi Daire Başkanı
Nevin ERKIRAN
Sayıştay Uzman Denetçisi
Duygu GÜLDAL
Melda SONUVAR
Tanıl KÜÇÜK
İstanbul Sanayi Odası Yönetim Kurulu Başkanı
3
Savaş ÖZAYDEMİR
Eskişehir Sanayi Odası Yönetim Kurulu Başkanı
Melih YURTER
Afyonkarahisar Ticaret ve Sanayi Odası Yönetim Kurulu Başkanı
Kenan MALATYALI
Çorum Ticaret ve Sanayi Odası Yönetim Kurulu Başkanı
Gülsüm AZERİ
DEİK Yönetim Kurulu Üyesi
Metin KALKAVAN
İMEAK Deniz Ticaret Odası Yönetim Kurulu Başkanı
Fikret YÜCEL
TTGV Yönetim Kurulu Başkanı
Prof. Dr. Sahir ÇÖRTOĞLU
TTGV Genel Sekreteri
Prof. Dr. Halil Mete SONER
Sabancı Üniversitesi, Öğretim Üyesi
Prof. Dr. Ahmet ADEMOĞLU
TÜBİTAK Bilim Kurulu Üyesi
Prof. Dr. Hüseyin AKAN
Prof. Dr. Abdullah ATALAR
Prof. Dr. Erhan BİŞKİN
Nuri GÜRGÜR
Prof. Dr. Metin HEPER
Hüsamettin KAVİ
Bayram MECİT
Prof. Dr. Ahmet Mete SAATÇİ
Prof. Dr. Ayşe SOYSAL
Prof. Dr. Feridun Cahit TANYEL
Prof. Dr. Ömer ANLAĞAN
Prof. Dr. Arif ADLI
Ali ŞİMŞEK
TÜBİTAK Genel Sekreter V.
Önder YETİŞ
TÜBİTAK MAM Başkan V. ve TÜBİTAK UEKAE Müdürü
Prof. Dr. Cem SARAÇ
TÜBİTAK ULAKBİM Müdürü
Doç. Dr. Müjdat TOHUMCU
TÜBİTAK SAGE Müdürü
Dr. Uğur Murat LELOĞLU
TÜBİTAK UZAY Müdürü
M. Sermet SÜER
TÜBİTAK UME Müdürü
Doç. Dr. Nilay BAŞARAN
TÜBİTAK Uluslararası İşbirliği Daire Başkan V.
Doç. Dr. Serhat ÇAKIR
TÜBİTAK Bilim, Teknoloji ve Yenilik Politikaları Daire Başkanı
Doç. Dr. Şemsettin TÜRKÖZ
TÜBİTAK Bilim İnsanı Destekleme Daire Başkan V.
Dr. Çiğdem ATAKUMAN
TÜBİTAK Bilim ve Toplum Daire Başkan V.
Mustafa AY
TÜBİTAK KAMAG, Grup Yürütme Komitesi Sekreteri
Hilmi YAVUZ
TÜBİTAK Teknoloji ve Yenilik Destek Programları Başkan Yrd.
--------------------------------------------------------------------(*) 77 sayılı KHK, Madde 3 uyarınca davet edilmişlerdir.
4
Önceki Kararlara
İlişkin Gelişmeler
5
KARAR NO
Y
2005/10 Ulusal Bilim ve Teknoloji Politikaları Uygulama Planı 2005-2010
BTYK'nın 2004/1 no.lu kararı ile TÜBİTAK ve DPT işbirliği ile hazırlanması istenen ve ekte (2005/10 Ek 1) sunulan Bilim ve Teknoloji Politikaları Uygulama Planı'nın (BTP-UP) onaylanmasına,
TÜBİTAK'a Uygulama Planı'nın uygulanmasını izleme ve koordinasyon görevinin verilmesine,
Uygulama Planı'nda öngörülen eylem alanlarında görevli tüm kuruluşların TÜBİTAK ile yakın işbirliği
içinde çalışmaları planlamaları ve yürütmelerine,
karar verilmiştir.
İL G İLİ Dİ ĞE R KA R A RL A R
•
W
2004/1 Ulusal Bilim ve Teknoloji Politikaları Uygulama Planı 2005-2010
DAHA ÖNCE GELİŞME RAPORLANAN TOP L ANTI
•
•
•
•
•
•
Eylül 2005; Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu 12. Toplantısı
Mart 2006; Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu 13. Toplantısı
Kasım 2007; Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu 16. Toplantısı
Mayıs 2008; Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu 17. Toplantısı
S O R U ML U K UR U L UŞ L AR
•
I
•
TÜBİTAK
DPT
İL G İLİ KURULUŞ L AR
•
W
W
TARAL Kapsamındaki Kuruluşlar
GE LİŞ ME
I
TARAL Stratejik Amaçlarına Yönelik Gelişmeler
1. Bilim ve Teknoloji Farkındalığının ve Kültürünün Geliştirilmesi
1.1. TÜBİTAK Bilim ve Toplum Çalışmaları
Toplumumuzun refah seviyesinin ve yaşam kalitesinin yükselmesi, bilim ve teknoloji seviyemizi
yükseltmemiz ve daha çok özgün teknoloji üretebilmemizle mümkün olabilir. Ancak bu, sadece bilim
insanlarının kazandıkları başarılar ve sınırlı sayıdaki büyük teknolojik atılımlarla değil, aynı zamanda
toplumun her kesiminde bireylerin kendi yaşantılarında da bilimsel ve akılcı yaklaşımları
benimsemeleriyle de yakından ilişkilidir. Çünkü gerçek anlamda toplumsal gelişme, toplumu oluşturan
bireylerin gelişmesiyle mümkündür. Sorgulayarak, araştırarak, öğrenerek, doğru bilgiye ve veriye
dayanarak kendi aklıyla düşünebilen bireyler, hem kendi hayatları için daha doğru kararlar alacak,
hem de toplumsal rolleri içerisinde daha bilinçli vatandaşlar olacaklardır. Ayrıca kendi aklıyla
düşünebilen bireyler özgün fikirler üreterek her seviyede ve çaptaki yenilikleri ortaya koyabileceklerdir.
Bu bağlamda, bilimsel ve akılcı yaklaşım sadece bilim insanları için değil tüm toplum için önem
taşımaktadır. Ülkemizde bilim okuryazarlığını yaygınlaştırarak toplumumuzun bilim, teknoloji ve yenilik
kültürünü benimsemesini sağlamak, TÜBİTAK’ın başta gelen görevlerinden biridir. TÜBİTAK, bu
amaca hizmet eden bilim ve toplum faaliyetlerini Bilim ve Toplum Daire Başkanlığı çatısı altında
sürdürmektedir.
6
a. TÜBİTAK Bilim ve Toplum Proje Destekleri
4001 Doğa Eğitimleri - 4002 Bilim Kampları/Okulları Çağrıları
2007 yılı içerisinde yayınlanmış Bilim ve Toplum Proje çağrıları sonucunda toplam 168 başvuru
alınmış olup 60 adet proje desteklenmiştir. Bu 60 projenin 20’si sonuçlanmıştır. Bu projelerle şimdiye
kadar doğrudan ulaşılan kişi sayısı 5500 civarındadır. Hedef kitlesi genellikle eğiticiler olan Doğa
Eğitimleri için yaygın etki sadece bu sayıyla sınırlı değildir. Bu projelere katılan eğiticilerin
kazanımlarını öğrencilerine aktarmaları mümkün olmakta, ayrıca katılımcılar daha sonra düzenledikleri
projelerle kazanımlarını farklı kitlelere yayabilmektedirler. Örneğin II. Çağrı döneminde proje
başvurusunda bulunan kişilerden 10’u daha önce Bilim ve Toplum Projelerinde katılımcı olarak yer
almış kişilerdir. Buna ek olarak bazı proje yürütücüleri, devam eden ve sonuçlanan projelerin çıktısı
olarak yurtiçi ve yurtdışındaki seminer ve konferanslara aktif katılarak poster sunumları yapmışlar ve
yayınlar çıkarmışlardır. Bu durum, Bilim ve Toplum projelerinin, etkinlikler düzenleyerek hedef kitleye
bilimi sevdirmenin, bu konuda farkındalık yaratmanın yanında bilim ve toplum alanının akademik
olarak incelenmesine ve akademi dünyasında yaygınlaşmasına da katkıda bulunduğunu
göstermektedir.
Bu projeleri yürüten ya da projelerde görev yapan kişilerden alınan geri bildirimler, Bilim
Kampları/Okullarına katılan çocukların bilimsel konulara, okumaya, araştırmaya ilgilerinin arttığı ve
sosyal konularda daha girişken oldukları; Doğa Eğitimlerine katılan eğitici, lisans ve lisansüstü
öğrencilerin ise kendi alanları dışındaki konulara da ilgi duymaya, özellikle doğa bilimlerinin disiplinler
arası yapısını daha iyi kavramaya başladıkları yönündedir.
Ayrıca bu projelerle bilim ve toplum alanında insan kaynağı yaratılmıştır. Pek çok üniversite öğrencisi
rehber olarak bilim kampları/okullarında görev almıştır. Önceki yıllarda eğitmen olarak doğa eğitiminde
görev alan bazı kişiler ise yeni çağrı döneminde yürütücü olarak destek programının yaygın etkisinin
artmasına katkıda bulunmuşlardır. Şimdiye kadar TÜBİTAK tarafından desteklenen bilim ve toplum
projelerinde rehber ya da eğitici olarak toplam yaklaşık 1000 kişi görev almıştır.
4003 Bilim Merkezi Kurulması Çağrısı
TÜBİTAK, bilim merkezlerinin toplumumuzda bilim kültürünü yaygınlaştırmak için son derece kritik bir
rol üstleneceği öngörüsünden yola çıkarak, ülkemizde bu merkezlerin kurulmasını ve yıllar içinde
sayılarının artırılmasını hedeflemektedir.
Bu amaç doğrultusunda, Büyükşehir Belediyelerine yönelik olarak, 27 Mart 2008 tarihinde “Bilim
Merkezi Kurulması Çağrısı” yayınlanmıştır. Çağrı, büyük bir atılımın başlangıcıdır ve desteklenecek
proje, ülkemizde dünya standartlarında bilim merkezlerinin kurulması için bir model oluşturacaktır.
2008 yılında yayınlanan 4003 Çağrısı kapsamında, 6 Büyükşehir Belediyesi, TÜBİTAK’a proje önerisi
sunmuştur. TÜBİTAK Bilim ve Toplum Daire Başkanlığının önerisi ile TÜBİTAK dışından konusunda
uzman 5 kişiden oluşturulmuş bir değerlendirme kurulu, 4003 çağrısı için önceden belirlenmiş ve çağrı
başında duyurulmuş kıstaslar doğrultusunda, proje önerilerini incelemiştir. Başvurularda aranan asgarî
gereklilikleri yerine getiren Diyarbakır, Eskişehir ve Konya Büyükşehir Belediyeleri’ne ait proje önerileri
ikinci aşamaya alınmıştır. Bu aşamada, TÜBİTAK Bilim ve Toplum Daire Başkanlığınca TÜBİTAK
çalışanlarından kurulmuş bir ekip, proje önerisinde bulunan ve ikinci aşamaya geçen proje önerilerinde
sunulan yetkinlikleri yerinde gözlemlemek ve değerlendirme kuruluna daha ayrıntılı bilgiler sunmak için
saha ziyaretleri yapmış ve her proje önerisi için bir rapor hazırlamıştır. Değerlendirme Kurulu, saha
ziyareti raporlarını incelemiş, proje önerilerini yaygın etki ve yapılabilirlik açılarından değerlendirmiştir.
Değerlendirme kapsamında Konya Büyükşehir Belediyesi’ne ait proje önerisinin desteklenmesine
karar verilmiş ve Belediye ile TÜBİTAK arasında 4 Eylül 2008 tarihinde sözleşme imzalanarak proje
yürürlüğe girmiştir.
Projede, Konya Büyükşehir Belediyesi ile birlikte Konya İl Özel İdaresi, Konya Sanayi Odası, Konya
Organize Sanayi Bölgesi, Selçuk Üniversitesi, Konya İl Milli Eğitim Müdürlüğü, Konya İl Kültür ve
Turizm Müdürlüğü destekleyen kuruluşlar olarak yer almaktadır. Bilim merkezinin kurulacağı alan,
Konya Organize Sanayi Bölgesi tarafından Belediye’ye tahsis edilmiş, yaklaşık 100.000 m2 genişlikte
bir alandır. İnşa edilmesi planlanan bilim merkezi kapalı alanı ise 16.500 m2 civarında olacaktır.
TÜBİTAK, bilim merkezinin kavramsal tasarımı, içeriğinde yer alacak sergilerin belirlenmesi ve temin
edilmesi, bilim merkezinde yapılacak etkinliklerin hazırlanması, bilim merkezi yönetim ve işletme
modelinin kurulması, merkez için gerekli insan kaynağının eğitimi, projenin izlenmesi ve bilim
7
merkezinin kurulmasından sonra denetlenmesini üstlenecektir. Proje Yürütücüsü Kurum olarak Konya
Büyükşehir Belediyesi ise bina ve kapalı alanların, çevre düzenlemesi ile beraber projelendirilmesi ve
inşaatı, atölye ve etkinliklerin gerçekleştirilmesi ve bilim merkezinin işletilmesinden sorumlu olacaktır.
Bilim merkezinin kuruluş faaliyetleri kapsamında, master plan hazırlanmış ve bu plan doğrultusunda
sergi temin çalışmaları başlatılmıştır. Mimari proje teminine yönelik hazırlıklar da devam etmektedir.
b. TÜBİTAK Yayınları
TÜBİTAK Popüler Bilim Kitapları
TÜBİTAK Popüler Bilim Kitapları, bilimi yaygınlaştırmak ve geniş kitleler tarafından okunur kılmak
amacıyla 1993 yılında yayın hayatına başlamıştır. Kısa zamanda okurlardan büyük ilgi gören ve 31
Ekim 2008 tarihi itibariyle 289 kitaba ulaşan Popüler Bilim Kitapları’nın toplam tirajı 9.500.000’i
aşmıştır. 2008 yılında 22 adet yeni Popüler Bilim Kitabı yayımlanmıştır.
Popüler Bilim Kitapları 6 kitaplıktan oluşur. Bunlar: (1) Yetişkin Kitaplığı, (2) Yaşamöyküsü Kitaplığı,
(3) Başvuru Kitaplığı, (4) Soru Kitaplığı, (5) Çocuk ve Gençlik Kitaplığı ve (6) Erken Çocukluk
Kitaplığı’dır.
Popüler Bilim Kitapları’nın kitaplıklara göre dağılımı Şekil 1’de; yetişkin, yaşamöyküsü ve soru
kitaplarının bilim ve teknoloji alanlarına göre dağılımı ise Şekil 2’de verilmektedir.
Şekil 1. Popüler Bilim Kitaplarının Kitaplıklara
Göre Dağılımı
Şekil 2. Yetişkin, Yaşamöyküsü ve Soru Kitaplarının
Bilim ve Teknoloji Alanlarına Göre Dağılımı
TÜBİTAK Popüler Bilim Dergileri
1967 yılından bu yana yayınlanmakta olan Bilim ve Teknik dergisi, Temmuz 2007 sayısından itibaren
her ay yeni bir konuda 3 boyutlu animasyonlar ve zengin görüntülerle desteklenmiş bilim CD’lerini
okurlarına armağan etmektedir. Bu çalışma ile okurların temel konuları daha rahat anlaması
hedeflenirken, elektronik ve mültimedya tabanlı yayıncılığın geliştirilmesi de sağlanmaktadır. Derginin
2008 yılında 30 Eylül itibariyle toplam satışı 423.199, ortalama aylık satışı ise 47.022’dir. Bilim ve
Teknik ağ sayfası ziyaretçi tık sayısı 6.870.078’dir.
Bilim ve Teknik dergisinin yenilenme çalışmalarına ışık tutması amacıyla 2008 yılının Şubat ayında,
Bilim ve Teknik dergisinin 41 yıllık arşivi kaynak alınarak nitelik ve nicelik analizleri yapılmıştır. Bu
çalışmalar ışığında Bilim ve Teknik Dergisi’nin yayın politikası ve programının güncellenmesi
çalışmaları devam etmektedir.
1998 yılından itibaren aylık olarak 7–12 yaş grubu için yayınlanan Bilim Çocuk dergisi yüksek satış
performansı göstermektedir. Derginin 2008 yılında 30 Eylül itibariyle toplam satışı 616.492, aylık
ortalama satışı ise 68.499’dur. Bilim Çocuk ağ sayfası ziyaretçi tık sayısı ise 824.409’dur.
TÜBİTAK’ın en yeni popüler bilim dergisi olan Meraklı Minik yayın hayatına 2007 Ocak ayında
başlamıştır. Derginin hedef kitlesi okul öncesi yaş grubundaki çocuklardır. İçeriği ve görsel malzemesi
konusunda uzman bir yayın kurulu tarafından değerlendirilen dergi, veliler ve eğitimcilerden çok
olumlu yorumlar almaktadır. Derginin 2008 yılında 30 Eylül itibariyle toplam satışı 135.251 aylık
ortalama satışı ise 15.028’dir. Meraklı Minik ağ sayfası ziyaretçi tık sayısı ise 118.165’dir.
8
TÜBİTAK Akademik Yayınları
Akademik Dergiler: TÜBİTAK ilk akademik dergisini 1976 yılında Doğa Bilim Dergisi adıyla yılda tek
sayı olarak yayımlamıştır. Akademik dergiler, 2008 yılı itibariyle Biyoloji, Botanik, Elektrik, Fizik, Kimya,
Matematik, Mühendislik ve Çevre Bilimleri, Sağlık Bilimleri, Tarım ve Ormancılık, Veterinerlik ve
Hayvancılık, Zooloji ve Yerbilimleri olmak üzere 12 ayrı alanda bir yılda toplam 61 sayı olarak
yayımlanmaktadır. 31 Ekim 2008 tarihi itibariyle Akademik Dergilere gelen makale sayısı 2947’dir. Bir
önceki yıl (2007) gelen makale sayısı (2386) ile kıyaslandığında 2008 yılı ilk 9 ayı itibariyle yaklaşık
%24’lük bir artış görülmektedir. Dergilerimiz konularına göre Science Citation Index Expanded
yanında başta Chemical Abstracts, Engineering Index, Biological Abstracts olmak üzere birçok
uluslararası Index veya Abstract tarafından taranmaktadır.
En önemli endeks olarak kabul gören Science Citation Index Expanded (SCIE) tarafından taranan
Turkish Journal of Chemistry (1995 yılından itibaren), Turkish Journal of Veterinary and Animal
Sciences (1996 yılından itibaren), Turkish Journal of Earth Sciences (2004 yılından itibaren), Turkish
Journal of Agriculture and Forestry, Turkish Journal of Medical Sciences, Turkish Journal of
Mathematics (2007 yılından itibaren) dergilerine 2008 yılında 3 derginin (Turkish Journal of Biology,
Turkish Journal of Zoology, Electrical Engineering and Computer Sciences) daha eklenmesiyle,
taranan dergi sayımız 2008 yılı içeriside 6’dan 9’a yükselmiştir.
2008 yılının başından 31 Ekim 2008 tarihine kadar 54 sayı yayımlanmıştır. Yayımlanan bu 54 sayıda
581 makale (5376 sayfa olarak) yer almıştır. TÜBİTAK web sayfasında yayımlanmış makalelerle ilgili
olarak yazar adıyla, makale başlığıyla veya anahtar sözcüklerle tarama yapılabilmekte ve ilgili
makalelerin tüm metnine ücretsiz erişilebilmektedir.
Akademik Kitaplar: Akademik Yayınlar Müdürlüğü tarafından ülkemize, ilgili alan için tutarlı bir Türkçe
terminoloji inşasına hizmet eden, araştırmacılar ve yüksek öğretim için kaliteli, güncel, ucuz ve
ulaşılabilir temel ve akademik kitaplar kazandırılması amacıyla “Temel ve Akademik Kitaplar Projesi”
başlatılmıştır. Proje kapsamında Türkçeye kazandırılacak temel ve akademik kitaplar, yüksek öğretim
kurumlarında veya ilgili bilim dalının temel metni olarak ihtiyaç duyulan orijinal/çeviri kitapları
kapsamaktadır.
Uygarlıkların doğuşunda, gelişiminde ve bilgi birikimini bir sonraki taşıyıcı uygarlığa aktarımda çeviri
faaliyetleri öncü çalışmalar olarak kendini göstermektedir. Çeviri faaliyetindeki yoğunlaşma, geniş bir
bilgi transferine ve yeni taşıyıcı medeniyetlerin ortaya çıkışına işaret etmektedir. Dolayısıyla Temel ve
Akademik Kitaplar Projesi, Batı dünyasında uzun yıllar süren çabalar sonucunda oluşan ve yüksek
öğretimde ve araştırmacılarca kullanılagelen temel ve akademik kitapları dilimize kazandırmanın, hem
terminoloji oluşturmak için yapılacak çalışmaların, hem de çeviri sonrası başlaması kaçınılmaz telif
faaliyetlerini tetiklemesi açısından çok büyük katkılar sağlayacağı beklenmektedir.
Bu projenin hayata geçirilmesi için gerekli mevzuat değişiklikleri gerçekleştirilmiştir. Temel ve
akademik kitapları seçme kriterlerinin belirlenmesi amacıyla, ilk aşamada Doğa Bilimleri, Mühendislik
ve Teknoloji, Sağlık Bilimleri, Tarımsal Bilimler, Sosyal Bilimler ve Beşeri Bilimler alanlarında uzman
akademisyenlerden oluşan Yayın Kurulu oluşturulma çalışmaları başlatılmıştır. Bu Yayın Kurulu,
çevrilecek kitaplara karar verecek; çevirmen, redaktör ve gerektiğinde bilimsel danışman atayacak
olan Akademik Danışma Kurulları’nı ilgili bilim dallarına göre oluşturacaktır.
c. TÜBİTAK Tarafından Organize Edilen Diğer Bilim ve Toplum Etkinlikleri
TÜBİTAK Güneş ve Hidrojen Arabaları Yarışları
Alternatif enerjilerin kullanımı konusunda halkımızın bilgisini artırmayı, üniversite öğrencilerinin bu
güncel konu vasıtasıyla araştırma ve pratik becerilerini geliştirmeyi amaçlayan Formula G Güneş
Arabaları Yarışı ilk kez 2005 yılında İstanbul’da düzenlenmiştir. 2006’da İzmir ve İstanbul’da, 2007’de
Ankara’da gerçekleştiren yarış kamuoyunda artan bir ilgiyle izlenmektedir. Dördüncüsü 26-31 Ağustos
2008 tarihleri arasında İzmir’de düzenlenen yarışa toplam 25 araç katılmıştır. Aynı amaçlar
doğrultusunda, Hidromobil Hidrojen Arabaları Yarışı ilk defa 2007 yılında Formula G Yarışı’yla birlikte
gerçekleşmiştir.
TÜBİTAK Formula G ve Hidromobil yarışları sayesinde ülkemizde güneş ve hidrojen enerjileri
konusundaki endüstriyel uygulamaları teşvik edecek ve bu konudaki potansiyeli güçlendirecek bilgi ve
tecrübe birikimine sahip genç mühendis ve temel bilimci bir kitle oluşmuştur. Ayrıca toplumda alternatif
enerjilerin gerekliliği ve mümkünlüğü konusunda farkındalık oluşmasına katkı sağlanmıştır.
9
Her sene artan bir ilgiyle devam eden Formula G ve Hidromobil yarışlarına katılan takım sayıları her
yıl artarak devam etmektedir. 2005-2008 yılları arasında Formula G ve Hidromobil yarışlarına katılan
takım sayıları Tablo 1’de sunulmaktadır.
Tablo 1. 2005-2008 Yılları Arasında Formula G ve Hidromobil Yarışlarına Katılan Takım Sayıları
2005
2006
2007
2008
Formula G Takım Sayısı
16
34
42
55
Hidromobil Takım Sayısı
-
-
20
30
TÜBİTAK Yaz Bilim Kampı
TÜBİTAK, ilköğretim öğrencilerine bilimi tanıtmak ve sevdirmek, bilimin yaşamla ne kadar ilişkili
olduğunu göstermek ve bilime karşı ilgi ve heyecan yaratmak amacıyla düzenlediği TÜBİTAK Yaz
Bilim Kampı’nın üçüncüsünü TÜBİTAK-TÜSSİDE’de 2008 Temmuz-Ağustos aylarında 6 dönem olarak
gerçekleştirmiştir. Kampta çeşitli bilim dallarıyla ilgili eğlenceli ve ilgi çekici etkinlikler yer almıştır.
Ayrıca MAM yerleşkesinde bulunan TÜBİTAK enstitülerinde bilim insanlarıyla birlikte etkinlikler
yapılmıştır. Kampta TÜBİTAK Bilim ve Toplum Dairesi çalışanlarının yanı sıra üniversite öğrencisi
gönüllü rehberler de görev yapmıştır. Kamptan toplam 192 çocuk yararlanmış, 60 kadar gönüllü
üniversite öğrencisi ise bir bilim ve toplum etkinliği deneyimi kazanma şansı elde etmiştir. Kamp içeriği
önceki yıllara göre geliştirilmiş ve zenginleştirilmiştir. Yeni atölye çalışmaları tasarlanmış, sosyal
bilimler de kamp etkinlik konuları kapsamına alınmıştır. Kamp katılımcıları bilimi daha yakından tanıma
ve hayatla ilişkisini keşfetme imkânı elde etmişlerdir. Kampta görev yapan gönüllü rehberler ise,
kendilerine ileride TÜBİTAK Bilim ve Toplum projelerini yürütme potansiyeli sağlayabilecek bilgi,
tecrübe ve vizyonu kazanmışlardır.
TÜBİTAK Ulusal Gökyüzü Gözlem Şenliği
Gökbilimi ve genel olarak bilimi sevdirmek, toplumu gökbilime ve amatör gökbilimciliğe özendirmek, bu
alanda kapsamlı bilgiler vermek, gökyüzü gözlemleri yaptırmak; bunun yanı sıra amatör gökbilimcilere,
becerilerini geliştirmelerine yardımcı olacak etkinlikler yaptırmak üzere düzenlenen TÜBİTAK Ulusal
Gökyüzü Gözlem Şenlikleri’nin 11’incisi, 25 – 27 Temmuz ve 1 – 3 Ağustos 2008 tarihlerinde Antalya
Saklıkent’te yapılmıştır. Bu etkinlikler hakkındaki ayrıtılı bilgi 2005/9 Ulusal Uzay Araştırmaları
Programı adlı karar ilişkin gelişmelerde sunulmuştur.
TÜBİTAK Sualtı Bilim Kampı
TÜBİTAK Sualtı Bilim Kampı 5-20 Temmuz 2008 tarihleri arasında Antalya/Kaş'ta gerçekleştirilmiştir.
iki dönem halinde yapılmıştır. "TÜBİTAK Sualtı Bilim Kampı"nın amacı, deniz bilimleri ve sualtı
alanlarında bilimsel araştırmalar yapmayı planlayan, halen yapan ve deneyimini dalış yaparak
artırmak isteyen, bilimsel sualtı projelerinde çalışmayı düşünen genç bilim insanları ve adaylarına dalış
tekniklerini öğreterek daha donanımlı hale getirmek, böylece denizlerimize ait zenginliklerin ortaya
çıkarılmasına, korunmasına ve nitelikli araştırmacı yetişmesine katkıda bulunmaktır. Kamp ayrıca
sualtı bilimleriyle ilgilenen bilim insanı ve amatör araştırmacılara benzer projeler tasarlama yönünde
ufuk açıcı bir örnek teşkil etmiştir. Daha sonra bu alanda açılabilecek çağrı altyapısının kurulmasına
da katkı sağlanmıştır.
10
2. Bilim İnsanı Yetiştirilmesi ve Geliştirilmesi
2.1. Milli Eğitim Bakanlığı 1000 Öğrenci Projesi
Ülkemizin yetişmiş insan gücü ihtiyacının karşılanması amacıyla, Milli Eğitim Bakanlığı (MEB)
tarafından 2006 yılından itibaren yurt dışına lisansüstü öğrenim yapmak üzere 5 yıl içinde 5000
öğrenci gönderme kararı alınmıştır. Bu kapsamda 2007 yılında 397 öğrenci yurt dışındaki öğrenimine
başlamıştır. Ayrıca, 2008 yılının ilk yarısında 1000 öğrencinin yurt dışına gönderilmesi için çağrıya
çıkılmıştır. Bu kapsamda yaklaşık 900 öğrencinin yurt dışına çıkış hazırlıkları sürmektedir.
2.2. TÜBİTAK Bilim İnsanı Destekleri
TÜBİTAK-Bilim İnsanı Destekleme Daire Başkanlığı (BİDEB), ülkemizin bilim ve teknoloji alanında
gelişmesinde en kritik rolü oynayan insan gücünün yetiştirilmesini destekleme görevini üstlenmiştir. Bu
çerçevede bilim ve teknoloji üretebilen; ürettiği bilim ve teknolojiyi toplumsal ve ekonomik faydaya
dönüştürebilen; dünya bilim ve teknolojisine katkıda bulunan saygın bir Türkiye'nin yaratılması için
vazgeçilmez bir öneme sahip olan bilim insanlarının sayı ve niteliğinin artmasına yardımcı olmak
amacıyla bünyesinde çeşitli destek programları geliştirmekte ve yürütmektedir.
Bilim insanlarının, araştırmacıların yetiştirilmeleri ve desteklenmeleri için olanaklar sağlamak; bu
amaçla ödüller vermek, öğrenim ve öğrenim sonrasında üstün başarısıyla kendini gösteren gençleri
izleyerek onların yetişme ve gelişmelerine yardım etmek ve bu amaçla burslar vermek, yarışmalar
düzenlemek ve yayınlar yapmak, BİDEB'in ana görevleridir.
Desteklerin türleri, desteklenen kişi sayısı ve destek miktarları ülkemizin ihtiyaçlarına paralel olarak
her yıl sürekli artmaktadır. 2003 yılında 1.527 olan desteklenen toplam bilim insanı sayısı 2006 yılında
6.623’e ve 2007 yılında 11.863’e ulaşmıştır. BİDEB tarafından yürütülen 24 burs ve destek programı
kapsamında 31 Ekim 2008 yılı itibariyle toplam 14.754 bilim insanı ve genç araştırmacı
desteklenmiştir. 2008 sonu itibariyle yaklaşık 15.500 bilim insanının ve genç araştırmacının
desteklenmesi hedeflenmiştir.
Desteklenen bilim insanı sayısı ve verilen destek miktarları Şekil 3-a, 3-b ve 4’te gösterilmiştir. 1
Şekil 3-a. O Yıl İçinde Yeni Desteklenmeye/Burs
Almaya Başlayan Bilim İnsanı
Sayısının Yıllara Göre Dağılımı
Şekil 3-b. O Yıl İçinde Desteklenen Toplam Bilim İnsanı
Sayısının Yıllara Göre Dağılımı
Ülkemizin mevcut ve önümüzdeki yıllarda oluşacak
ihtiyaçları göz önüne alınarak bilim insanı sayısının genel
nüfusa ve çalışan kişi başına oranının artmasını sağlamak
amacıyla, TÜBİTAK, lisans, yüksek lisans ve doktora
burslarının sayısını 2005 yılından itibaren önemli ölçüde
artırmıştır. Verilen yüksek lisans ve doktora bursları başarılı
gençlerimizin teknoloji ve bilgi üreterek topluma daha
faydalı olmaları hem de bilim ve teknoloji alanına
yönelmeleri sağlanmaktadır. 31 Ekim 2008 tarihi itibariyle
bursları aktif olarak devam eden 1.836 Yurt İçi Lisans,
2.187 Yurt İçi Yüksek Lisans ve 1.159 Yurt İçi Doktora
Şekil 4. Toplam Destek/Burs Miktarlarının
Göre lisans
Dağılımıve doktora
yüksek
Bursiyeri bulunmaktadır. Şekil 5’te BİDEB tarafından verilen toplam lisans,Yıllara
bursiyer sayılarının yıllara göre dağılımı verilmiştir.
1
* 31 Ekim 2008 itibarıyla
11
Bilim ve teknolojinin itici gücünü oluşturan insan gücünün oluşmasına katkı sağlama misyonu
çerçevesinde 06/09/2008 tarihli TÜBİTAK Bilim Kurulu kararıyla, TÜBİTAK Yurt İçi Lisans Burs
Programı ile Yurt İçi Yüksek Lisans Burs Programları kapsamında önceki yıllarda desteklenen
bursiyerlerden hiç ara vermeden alanlarında yüksek lisans ve doktora eğitimlerine devam edenlerin
ilgili Yurt İçi Yüksek Lisans ve Yurt İçi Doktora Burs Programları kapsamında mezun oldukları yıl
geçerli olan başvuru şartlarını taşımalarına gerek olmaksızın TÜBİTAK bursiyerliklerinin devam etmesi
uygun bulunmuştur. Böylece lisans aşamasından itibaren TÜBİTAK bursiyeri olan bir öğrencinin
doktora eğitiminin sonuna kadar TÜBİTAK bursiyerliğinin devam etmesi ve yaklaşık 10-11 yıl boyunca
desteklenebilmesi sağlanmıştır.
BİDEB tarafından başarı kriteri esas alınarak doğrudan verilen bu yüksek lisans ve doktora burslarının
yanı sıra, desteklenen akademik projelerde ve TÜBİTAK – 1007 programı çercevesindeki projelerde,
proje yürütücüleri tarafından seçilen ve projelerde araştırma destek personeli olarak çalışan yüksek
lisans ve doktora öğrencilerini de proje kapsamında burs verilmektedir. Şekil 6’da TÜBİTAK tarafından
BİDEB ve Akademik projeler kapsamında verilen yüksek lisans ve doktora burslarının yıllar itibarıyla
gelişimi verilmiştir.
Doktorasını almış, üniversitelerimizde veya araştırma kuruluşlarımızda doktora sonrası araştırma
yapacak olan genç araştırmacılara destek vermek, Türk araştırmacıların yurt içi dolaşımı vasıtasıyla
bilimsel bilgi aktarımı ve işbirliğini kolaylaştırmak amaçlarıyla Yurt İçi Doktora Sonrası Araştırma Burs
Programı çerçevesinde burs verilmektedir. 2000-2007 yılları arasında ilgili programa toplam 179
başvuru yapılmış ve bu başvurulardan 138’i desteklenmiştir. 2006 yılında toplam 32 başvurudan 29’u
desteklenirken; 2007 yılı içerisinde programa yapılan 59 başvurudan, 44’ü desteklenmiştir. 31/10/2008
itibariyle bu program kapsamında bursları devam eden 59 doktora sonrası araştırmacı bulunmaktadır.
Ayrıca, Türk araştırmacıların yurt dışı dolaşımı kapsamında uluslararası işbirliği imkanlarının
oluşmasını kolaylaştırmak amacıyla doktora yeterliliğini almış öğrenciler için Yurt Dışı Araştırma Burs
Programı ile doktoralı araştırmacılar için Yurt Dışı Doktora Sonrası Araştırma Burs Programı
çerçevesinde burs verilmektedir. 31/10/2008 itibariyle bu programlar kapsamında bursları devam eden
401 doktora öğrencisi ve 562 doktoralı araştırmacı bulunmaktadır. Toplam yurt içi ve yurt dışı doktora
sonrası araştırmacı sayılarının yıllara göre dağılımı Şekil 7’de verilmiştir. 2
Şekil 6. Yıllara Göre TÜBİTAK - BIDEB ,
TÜBİTAK - ARDEB ve TÜBİTAK -1007
Programı Tarafından Desteklenen
Bursiyer Sayıları
Şekil 5. BİDEB tarafından Toplam Yurt İçi
Lisans, Yüksek Lisans ve Doktora
Bursiyer Sayılarının Yıllara Göre Dağılımı
Kamu veya özel sektör kurum ve kuruluşlarında,
ihtiyaç duyulan bilim insanı açığının kapatılmasına ve
bilim üretimine katkıda bulunmak amacıyla, yurt
dışındaki
üniversitelerde
ve/veya
araştırma
kuruluşlarında çalışmakta olan, bilim insanlarının
araştırmalara katılmak, teknolojik yenilikler getirmek,
seminerler, konferanslar, dersler vermek üzere
Türkiye'ye getirilmesi için Konuk Bilim İnsanı
Destekleme
Programı
kapsamında
destek
verilmektedir. 2003 yılında programa yapılan 117
2
2
12
Şekil 7. Toplam Yurt İçi ve Yurt Dışı Doktora
Sonrası Araştırmacı Sayılarının Yıllara
Göre Dağılımı
başvurudan 89’u desteklenirken başvuru rakamı 2007 yılında 2003 yılına göre %112’lik artışla 244’e
yükselmiştir. Desteklenen konuk bilim insanı sayısı da 2003 yılına göre %96’lık artışla 174 olarak
gerçekleşmiştir. 2003 - 2008 yılları arasında başvuru yapan ve desteklenen konuk bilim insanı
sayılarının yıllara göre dağılımı Şekil 8’de gösterilmiştir.
Türk öğrenci ve araştırmacılara yönelik burs programlarımıza ek olarak Türkiye’de eğitimlerine ya da
araştırmalarına devam eden yabancı ülke vatandaşlarına yönelik burs ve destekler de verilmektedir.
Doktorasını Türkiye’de yapacak üstün başarılı yabancı ülke vatandaşı öğrenciler Yabancı Uyruklular
İçin Doktora Burs Programı, doktora sırası ve doktora sonrası araştırmacılar ise Yabancı Uyruklular
İçin Araştırma Burs Programı kapsamında desteklenmektedir.
Yabancı Uyruklular Doktora Burs Programı kapsamında 2003 yılı içerisinde sadece 3 farklı ülkeden 13
kişi desteklenirken, 2007 yılı içerisinde 19 farklı ülkeden 45 yabancı uyruklu doktora öğrencisi
desteklenmiştir. 31/10/2008 itibariyle bursları devam eden 128 yabancı uyruklu doktora bursiyeri ve 13
yabancı uyruklu araştırmacı bulunmaktadır. Toplam yabancı uyruklu doktora ve doktora sonrası
bursiyer sayılarının yıllara göre dağılımı Şekil 9-a’da; 2003 - 2008 yılları arasında desteklenen
yabancı uyruklu doktara bursiyer ve araştırmacı sayılarının ülkelere göre dağılımı ise sırasıyla Şekil
9-b’de ve 9-c’de gösterilmiştir.3
Şekil 8. 2003 - 2008 Yılları Arasında Başvuru
Yapan ve Desteklenen Konuk Bilim
İnsanı Sayılarının Yıllara Göre Dağılımı
Şekil 9-a. 2003 - 2008 Yılları Arasında Toplam
Şekil 9-b. 2003 - 2008 Yılları Arasında Desteklenen
Şekil 9-c. 2003 - 2008 Yılları Arasında Desteklenen
Yabancı Uyruklu Doktora ve Doktora
Sonrası Bursiyer Sayılarının Yıllara Göre
Dağılımı
Yabancı Uyruklu Doktara Bursiyer
Sayılarının Ülkelere Göre Dağılımı
Yabancı Uyruklu Araştırmacı Sayılarının
Ülkelere Göre Dağılımı
TÜBİTAK-BİDEB burs ve destek programlarından 2003 - 2008 yılları arasında en fazla destek alan ilk
10 üniversite ve bursiyer sayıları Tablo 2’de gösterilmiştir.
3
3
13
Tablo 2. 2000-2008 Yıllarında O Yıl Verilmeye Başlayan Burslardan En Fazla Yararlanan ilk 10 Üniversite
2003
2004
2005
2006
2007
2008
(30 Kasım İtibarıyla)
Toplam
Yararlanan
ODTÜ
76
129
329
874
762
508
2678
BOĞAZİÇİ Ü.
24
29
256
512
425
334
1580
İTÜ
38
41
106
341
300
178
1004
BİLKENT Ü.
21
0
151
306
306
191
975
HACETTEPE Ü.
67
77
79
225
200
122
770
ANKARA Ü.
35
41
59
237
205
133
710
EGE Ü.
34
43
45
175
143
105
545
İSTANBUL Ü.
0
28
35
176
157
96
492
DOKUZ EYLÜL Ü.
23
23
0
0
124
103
273
ÇUKUROVA Ü.
25
26
38
0
47
28
164
Toplam Yararlanan
343
437
1098
2846
2669
1798
9191
ÜNİVERSİTELER
Gençleri temel ve uygulamalı bilimlerde araştırmaya teşvik etmek ve proje kültürünü yaygınlaştırmak
amacıyla TÜBİTAK tarafından 1969 yılından beri düzenlenmekte olan “Orta Öğretim Öğrencileri Arası
Araştırma Projeleri Yarışması”, ülke geneline yaymak gayesiyle 2005 yılından itibaren tek merkez
yerine Türkiye’nin değişik bölgelerinde üniversitelerimiz ile işbirliği içinde yapılmaya başlanmıştır. 2003
yılından proje başvuru sayısı 512 iken 2008 yılında toplam % 376’lık bir artışla 1925 proje başvurusu
olmuştur.
Şekil 10. Proje Yarışmasına Yapılan
Proje Başvuru Sayılarının
2003-2008 Yılları Arasındaki Dağılım
Doğu ve Güney Doğu Anadolu illerini kapsayan Elazığ
Bölge Merkezi’ne (Adıyaman, Bingöl, Diyarbakır, Elazığ,
Tunceli,
Malatya,
Mardin,
Şanlıurfa)
yapılan
başvurularda geçmiş yıllarda hiç başvuru yapmayan
illerin de katılımıyla 2008 yılında 2007 yılına oranla
%74,31 artış; Erzurum Bölgesi Merkezi’ne (Ardahan,
Artvin, Bayburt, Erzincan, Erzurum, Gümüşhane, Iğdır,
Kars, Rize, Trabzon) %51,11 artış ve Van Bölge
Merkezi’ne (Ağrı, Batman, Bitlis, Hakkâri, Muş, Siirt,
Şırnak, Van) %300 artış olmuştur. Bu artışta BİDEB
tarafından, Doğu ve Güney Doğu Anadolu illerindeki fen
bilgisi öğretmenlerine yönelik olarak düzenlenen
Eğitimde Bilim Danışmanlığı seminerlerinin katkısı büyük
olmuştur. Bu program kapsamında proje başvuru
sayılarının yıllara göre dağılımı Şekil 10’da; 2007 yılına
göre, 2008 yılı toplam proje başvuru sayısını en çok
arttıran iller ve başvuru sayılarındaki artış oranları Tablo
3-a’da gösterilmiştir.
2006 yılından itibaren 10 bölge merkezinde yapılmakta olan “İlk Öğretim Matematik ve Fen Bilgisi
Proje Yarışmaları” ile “Ortaöğretim Öğrencileri Arası Araştırma Projeleri Yarışması” bölge
merkezlerinin sayısı, İstanbul Bölgesi’nin Asya ve Avrupa olarak ikiye ayrılması ve Van ilinin Bölge
Merkezi olarak eklenmesiyle 2008 yılından itibaren 12 bölge merkezine yükselmiştir. Bölge
sayılarındaki artış neticesinde 2007 yılında proje başvurusu gelmeyen il sayısı 18 iken, bu sayı 2008
yılında 10 düşmüştür. 2007 yılında proje başvurusu gelmeyen Şanlıurfa, Kırklareli, Bilecik, Çankırı,
Aksaray, Sivas, Muş ve Siirt illerinden 2008 yılında toplam 29 proje başvurusu gelmiştir. Bu illerin
2007 ve 2008 yılları proje başvuru sayıları Tablo 3-b’de verilmiştir.
14
Tablo 3-a. 2007 Yılına Göre, 2008 Yılı Toplam Proje Başvuru Sayısını En Çok Arttıran İller ve
Başvuru Sayılarındaki Artış Oranları
İl
2007
2008
Başvuru Sayısındaki Artış
Diyarbakır
18
66
48
Kayseri
43
89
46
Van
1
38
37
Ankara
165
197
32
Malatya
5
33
28
Batman
21
48
27
Konya
15
39
24
Erzurum
12
35
23
Amasya
17
34
17
Gaziantep
25
41
16
Afyon
3
18
15
Hakkari
5
17
12
Samsun
21
33
12
Uşak
7
15
8
Tokat
8
15
7
Mardin
1
7
6
Hatay
2
8
6
Kütahya
4
9
5
Kahramanmaraş
10
15
5
Bitlis
1
5
4
Düzce
3
7
4
Rize
3
7
4
Çorum
4
8
4
Sinop
2
5
3
Kırşehir
2
3
1
Tablo 3-b. 2007 Yılında Proje Başvurusu Olmayan İllerden 2008 Yılında Gelen Proje Sayıları
İl
2008
Şanlıurfa
6
Kırklareli
5
Bilecik
4
Çankırı
4
Aksaray
3
Sivas
3
Muş
2
Siirt
2
Ayrıca sosyal bilimler alanında da öğrencileri araştırmaya teşvik etmek amacıyla 2008 yılında ilk defa
Proje Yarışması alanlarına Sosyoloji alanı ilave edilmiştir. 2008 yılında Sosyoloji alanında 241 proje
başvurusu yapılmıştır. 2009 yılından itibaren Tarih alanı da Proje Yarışması alanlarına eklenmiştir.
MEB tarafından gerçekleştirilen, 2005 yılında sadece İstanbul’da yapılan İlköğretim Öğrencilerine
Yönelik Matematik ve Fen Bilimleri Proje Yarışması, 2006 yılından itibaren MEB - TÜBİTAK işbirliği
protokolünün imzalanmasıyla tüm ülke genelinde yapılmaya başlamıştır. 2005 yılında toplam 922
15
proje başvurusu olmuştur. Proje başvuru sayısı 2006 yılında 5.116’ya yükselmiştir. 2007’de 81 ilden
toplam 13.922, 2008’de de 18.314 olmuştur. TÜBİTAK tarafından düzenlenen “Ortaöğretim Öğrencileri
Arası Araştırma Projeleri Yarışması” Bölge Koordinatörleri aynı zamanda “İlköğretim Matematik ve
Fen Bilimleri Proje Çalışması”nın Bölge Koordinatörlüğü görevini de yürütmektedirler. TÜBİTAK, bu
yarışmanın etkin olarak yapılmasında, jüri değerlendirme sürecinin bilimsel içeriğinin oluşturulması ve
proje değerlendirme sisteminin geliştirilmesi çalışmalarında aktif görev yapmaktadır. TÜBİTAK,
İlköğretim ve Orta Öğretim MEB proje yarışmalarını izleyen öğrenci, öğretmen ve veli sayısı 2007
yılından itibaren yüz binleri bulmuştur. Bu durum geleceğin araştırmacıları olacak gençlerimizi
yüreklendirmekte ve toplumun araştırmaya olan ilgisini artırmaktadır.
Yeni TÜBİTAK-BİDEB Destekleri
Türkiye Cumhuriyeti Başbakanı Sayın Recep Tayyip Erdoğan ve İspanya Hükümet Başkanı J.L.R.
Zapatero’nun öncülüğüyle başlatılan, Üst Düzey Grubun rehberliğinde sürdürülen bir Birleşmiş
Milletler projesi olan “Medeniyetler İttifakı Girişimi” çerçevesinde Başbakanlık genelgesi ile kabul
edilen “Medeniyetler İttifakı Ulusal Planı” kapsamında medeniyetler ittifakı, kültürler arası diyalog,
çatışma önleme ve çözme gibi alanlarda çalışma yapacak öğrencilere ve akademisyenlere çeşitli
burslar tahsis edilmesinin sağlanması görevi TÜBİTAK’a verilmiştir. Bu bağlamda Bilim ve
Araştırmadan sorumlu Devlet Bakanı Sn. Mehmet AYDIN liderliğinde, Sosyal ve Beşeri Bilimler
alanlarında, “Medeniyetler İttifakı Projesi"nin incelenmesine ve araştırılmasına katkı sağlayacak
konuları belirlemek, ayrıca bu süreçte oluşturulacak akademik platformun yapısı konusunda görüş
alışverişinde bulunmak üzere 30 Temmuz 2008 tarihinde TÜBİTAK Başkanlık Binası’nda bir ortak akıl
toplantısı gerçekleştirilmiştir. Konunun uzmanlarının katıldığı ortak akıl toplantısı sonucunda,
“Medeniyetler İttifakı Projesi” çerçevesinde öncelikli alanlar saptanmış ve toplantıda saptanan öncelikli
alanlar Bilim Kurulu’nun 06/09/2008 tarih ve 167 sayılı toplantısında öncelikli alanlar olarak kabul
edilmiştir. Bu alanlarda yurt dışında araştırma yapacak Türk araştırmacılar ile Türkiye’de
araştırmalarına devam eden yabancı araştırmacıların mevcut burs programları içinde desteklenmesi
çerçevesinde Doktora Öğrencileri İçin Yurt Dışı Araştırma ve Yabancı Uyruklular İçin Araştırma Burs
Programlarının kapsamı ders aşamasını bitirmiş tezli yüksek lisans öğrencilerini de kapsayacak
şekilde genişletilmiştir.
Ayrıca BTYK’nın onbirinci toplantısında alınan 2005/9 nolu kararda yer alan “Ulusal Uzay Araştırmaları
Programı” çerçevesinde belirlenen hedeflere ulaşmak için yeterli sayıda ve gerekli nitelikte uzmanların
kısa vadede yetiştirilmesi amacıyla Yurt Dışı Yüksek Lisans Burs Programı uygulamaya konan ikinci
yeni programdır. Bu programla ilgili ayrıtılı bilgi 2005/9 Ulusal Uzay Araştırmaları Programı adlı karara
ilişkin gelişmelerde sunulmuştur.
2009 yılının Şubat ayında Milli Eğitim Bakanlığı ile ortaklaşa olarak “Üstün Yetenekliler / Zekâlılar
Çalıştayı” düzenlenecektir. İstatistiki olarak nüfusun %2’sini oluşturan üstün yetenekli ve yüksek zekalı
gençlerimizin topluma kazandırılmaları için 2009 yılında da çalışmalarımız devam edecektir.
TÜBİTAK-BİDEB’in Uluslararası İşbirliği Kapsamındaki Faaliyetleri
TÜBİTAK ve Avrupa Komisyonu’nun Ortak Araştırma Merkezi (Joint Research Centre – JRC) Genel
Müdürlüğü arasında 5 Temmuz 2007 tarihinde imzalanan Mutabakat Zaptı gereğince yılda 20 Türk
araştırmacının 1 yıl süre ile JRC Enstitüleri’nde doktora/doktora sonrası araştırma yapması için
pozisyonların açılması öngörülmüştür. Konu ile ilgili ayrıntılı bilgi Ek-1’de sunulmuştur.
2003 - 2008 yılları arasında TÜBİTAK Bilim İnsanı Destekleme Daire Başkanlığı bünyesinde yürütülen
destek programları hakkında ayrıntılı bilgi Tablo 4’te verilmiştir. Tablo 4’e ilk ve ortaöğretim
öğrencilerine yönelik destekler dâhil edilmemiş olup onlarla ilgili veriler ayrı olarak Tablo 5’te
gösterilmiştir.
16
Tablo 4. 2003 - 2008 Yılları Arasında Lisans, Lisansüstü Öğrencileri ve Doktora Sonrası Araştırmacılara Yönelik TÜBİTAK Bilim İnsanı Destekleri
2003
2004
2005
2006
2007
2008 (31 Ekim İtibarıyla)
B
D
T
DM
B
D
T
DM
B
D
T
DM
B
D
T
DM
B
D
T
DM
B
D
T
DM
Lisans Bursu
Üniversite Öğr. Yurtiçi-Yurtdışı
Araş. Projeleri Destekleme Prog
Yurt İçi Yüksek Lisans Bursu
271
36
194
0,20
185
55
192
0,18
474
474
742
0,64
657
657
1139
1,71
534
534
1592
5,64
388
388
1836
7,27
31
17
17
0,02
11
9
9
0,02
20
17
17
0,03
54
47
47
0,09
110
86
86
0,12
176
170
170
0,15
382
64
129
0,21
398
47
94
0,25
477
238
423
1,44
2725
1420
1696
5,34
2451
1080
2230
18,05
-
-
2187
18,3
Yurt İçi Doktora Bursu
122
47
108
0,24
136
42
116
0,30
358
178
327
1,63
857
754
829
3,16
753
530
1246
9,01
-
-
1159
10,4
Yurt İçi Yurt Dışı Bütünleştirilmiş
Doktora Burs Programı
17
16
31
0,18
12
9
36
0,33
22
19
54
0,66
14
14
52
0,84
3
3
45
0,68
-
-
45
0,39
Yurt Dışı Doktora Bursu
-
-
118
-
-
-
97
-
26
12
78
0,15
72
42
93
0,97
55
21
83
0,95
66
21
104
0,67
58
23
51
0,19
68
41
77
0,25
110
60
114
0,40
154
108
202
1,04
222
171
317
1,65
140
84
401
2,01
16
13
13
0,14
22
14
14
0,11
25
18
18
0,14
65
40
48
0,29
136
45
94
1,18
73
34
128
1,25
4
3
3
0,01
-
-
0
0,01
5
4
6
0,00
11
10
18
0,05
16
9
19
0,08
22
11
13
0,07
4
3
3
0,01
5
3
3
0,01
4
3
3
0,01
7
7
7
0,03
521
521
521
0,18
3163
2317
2317
0,37
4
1
7
0,02
9
6
8
0,01
42
35
37
0,14
32
29
35
0,14
59
44
48
0,49
16
11
59
0,32
Yurt Dışı Doktora Sonrası Bursu
188
80
167
0,77
182
124
233
0,56
251
157
325
1,27
256
158
318
1,70
357
226
428
2,59
226
134
562
3,38
Konuk Bilim İnsanı Destek Bursu
117
89
89
0,14
165
123
123
0,19
182
130
130
0,27
154
109
109
0,37
244
174
174
0,60
531
214
214
0,76
14
14
14
0,02
23
21
21
0,03
27
12
12
0,04
32
30
30
0,13
1733
1517
1517
0,27
3249
2470
2470
0,54
480
184
184
0,10
621
325
325
0,23
951
385
385
0,25
983
640
640
0,67
1178
850
850
0,89
1334
825
825
0,79
20
16
16
0,02
20
16
16
0,01
22
17
17
0,01
21
18
18
0,01
21
17
17
0,02
20
18
18
0,01
9
6
6
0,004
7
7
7
0,01
16
8
8
0,01
12
9
9
0,003
13
13
13
0,005
9
8
8
0,001
2
2
2
0,001
5
2
2
0,004
2
2
2
0,002
4
3
3
0,006
4
2
2
0,002
4
3
3
0,001
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
739
642
642
-
1272
661
661
-
792
433
433
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
3301
1214
1214
0,75
2185
1365
1398
0,18
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
294
12
12
0,17
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
14
14
14
0,11
1739
614
1152
2,27
1869
844
1373
2,51
2540
1769
2698
7,09
6859
4737
5935
16,54
12983
7718
11157
43,15
12702
8565
14376
47,2
Yurt Dışı Araştırma Bursu
Yabancı Uyruklular İçin Doktora
Bursu
Yabancı Uyruklular İçin Araştırma
Bursu
Lisansüstü Yaz Okulu Destekleme
Programı **
Yurt İçi Doktora Sonrası Bursu
Yurt İçi Bilimsel Etkinliklere
Katılma Desteği Programı **
Yurt Dışı Bilimsel Etkinliklere
Katılma Desteği Programı
TÜBİTAK Almanya (DFG) Burs
Programı
TÜBİTAK İngiltere (Royal Society)
Burs Programı
TÜBİTAK Macaristan (HAS) Burs
Programı
Son Sınıf Lisans Öğr. için
Lisansüstü Burs Programı
Lisans ve Lisans Öncesi,
Öğretmen ve Öğrencilere
Yönelik Bilimsel Et. Dest. P.***
Yurt Dışı Yüksek Lisans Burs
Programı
SSA-2
TOPLAM
(İlk ve Ortaöğretime Yönelik
Prog. Hariç)
* “B” başvuran sayısını, “D” desteklenen sayısını, “T” toplam bursiyer sayısını, “DM” ise destek miktarını (cari fiyatlarla Milyon YTL) ifade etmektedir.
** 2007 yılında, bilimsel etkinlikleri destekleme programları kapsamında desteklenen etkinliklere katılan öğretim üyesi, araştırmacı, öğretmen ve öğrencilerin sayısı tabloya yansıtılmıştır.
*** İlgili program kapsamında lisans öğrencileri ile ilk ve ortaöğretim öğretmenlerine yönelik düzenlenen etkinliklerin katılımcı sayıları Tablo D.7’ye, ilk ve ortaöğretim öğrencilere yönelik olanların katılımcı sayıları Tablo D.8’e yansıtılmıştır.
17
Tablo 5. 2003 - 2008 Yılları Arasında İlk ve Ortaöğretim Öğrencilerine Yönelik TÜBİTAK Bilim İnsanı Destekleri
2003
2201-2202 Ulusal İlköğretim
Matematik Olimpiyatı- Ulusal
Bilim Olimpiyatları
2203 Uluslararası Bilim
Olimpiyatları
2204 Ortaöğretim Öğrencileri
Arası Araştırma Projeleri
Yarışması
2004
2005
2006
2007
B
D
T
DM
B
D
T
DM
B
D
T
DM
B
D
T
DM
B
D
T
DM
B
D
T
DM
15830
295
295
0,19
11550
283
283
0,24
12356
286
286
0,28
11265
321
321
0,52
11214
353
353
0,65
13694
306
306
0,53
234
39
39
0,47
223
39
39
0,59
219
35
35
0,62
202
29
29
0,70
144
35
35
0,79
277
32
32
0,69
512
41
41
0,07
528
33
33
0,10
744
34
34
0,32
1092
32
32
0,84
1608
40
40
1925
40
40
1,15
-
-
-
-
0,87
Eğitim Danışmanlığı Desteği
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
306
306
-
-
-
-
Lisans ve Lisans Öncesi,
Öğretmen ve Öğrencilere
Yönelik Bilimsel Et. Dest.
P.****
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
1247
278
278
0,09
-
-
-
-
16576
375
375
0,73
12301
355
355
0,92
13319
355
355
1,23
12559
688
688
2,06
14213
706
706
2,41
15896
378
378
2,37
TOPLAM
* “B” başvuran sayısını, “D” desteklenen sayısını, “T” toplam bursiyer sayısını, “DM” ise destek miktarını (cari fiyatlarla Milyon YTL) ifade etmektedir.
** 2007 yılında, bilimsel etkinlikleri destekleme programları kapsamında desteklenen etkinliklere katılan öğretim üyesi, araştırmacı, öğretmen ve öğrencilerin sayısı tabloya yansıtılmıştır.
*** İlgili program kapsamında lisans öğrencileri ile ilk ve ortaöğretim öğretmenlerine yönelik düzenlenen etkinliklerin katılımcı sayıları TabloD.7’ye, ilk ve ortaöğretim öğrencilere yönelik olanların
katılımcı sayıları Tablo D.8’e yansıtılmıştır.
**** 2005 ve 2006 yıllarında TÜBİTAK tarafından düzenlenen ‘Eğitimde Bilim Danışmanlığı Seminerleri’nin ülke geneline yaygınlaştırılması amacıyla 2229 kodlu destek programı uygulamaya
konulmuştur. 2007 ve daha sonraki yıllar için Eğitimde Bilim Danışmanlığı desteği 2229 kodlu program kapsamında verilecektir.
2003
GENEL TOPLAM ****
2004
2005
2006
2007
B
D
T
DM
B
D
T
DM
B
D
T
DM
B
D
T
DM
B
D
T
DM
B
D
T
DM
18315
989
1527
3
14170
1199
1728
3,4
15859
2124
3053
8,3
19418
5425
6623
18,6
27196
8424
11863
45,6
28598
8943
14754
49,6
**** Bu rakamlara burs ve destek programları dışında BİDEB bütçesinden yapılan diğer harcamalar dahil değildir.
18
3. Sonuç Odaklı ve Kaliteli Araştırmaların Desteklenmesi
3.1. TÜBİTAK Kamu Kurumları Araştırma ve Geliştirme Projeleri Destekleme Programı
(TÜBİTAK-1007- KAMAG)
Mayıs 2005 tarihinde ilk proje teklifleri sunulan ve amacı kamu kurumlarının Ar-Ge ile giderilecek
ihtiyaçlarının karşılanması veya sorunlarının çözümüne yönelik projelerin desteklenmesi olan
TÜBİTAK Kamu Kurumları Araştırma ve Geliştirme Projeleri Destekleme (TÜBİTAK-1007-KMAMAG)
Programı kapsamında 31 Ekim 2008 tarihine kadar kamu kuruluşlarından toplam 634 adet proje
önerisi yapılmıştır. Bu projelerin 555 adedi değerlendirilerek 83 adedinin desteklenmesine, 23 adedinin
sözleşmesinin hazırlanmasına karar verilmiştir. Halen 79 adet projenin değerlendirilmesi sürmektedir.
439 adet proje biçim ve içerik olarak yeterli olmadığından reddedilmiş, geri çekilmiş ya da iade
edilmiştir. Tablo 6’da proje sayıları ve bütçelerinin kategorilere göre dağılımı 2007 yıl sonu ve 30 Ekim
2008 tarihi itibariyle sunulmaktadır. Şekil 11 ve Şekil 12’de ise yürütücü kurum türüne göre proje sayısı
ve bütçelerinin dağılımı verilmektedir. Tablo 7’de ise 31 Ekim 2008 tarihi itibariyle müşteri kurumlar ve
proje durumları yer almaktadır.
Tablo 6. TÜBİTAK-1007-KAMAG Programı
31/12/2007 İtibarıyla
Kategori
BÜTÇE
( Milyon YTL)
SAYI
Önerilen Projeler
Değerlendirilen Projeler
31/10/2008 İtibarıyla
BÜTÇE
( Milyon YTL)
SAYI
436
1.198
634
1.935,4
375
991,9
555
1.697,4
Yürürlükte Olan Projeler
72
197
83
256,4
Sözleşme Aşamasında Olan Projeler
2
3,7
23
72,6
Revizyondaki Projeler
3
16,6
3
25,1
Reddedilen/Geri Çekilen Projeler
298
774,6
439
1.340
Durdurulan Projeler
0
0
1
0,5
Sonuçlanan Projeler
0
0
6
2,8
61
206,1
79
238
Değerlendirme Aşamasında
Olan Projeler
Şekil 11. Yürürlükte Olan Projelerin Sayısal Dağılımı
(Sözleşme Aşamasında ve Revizyonda Olan
Projeler Dahil)
Şekil 12. Yürürlükte Olan Projelerin Bütçesel Dağılımı
(Sözleşme Aşamasında ve Revizyonda Olan
Projeler Dahil)
TÜBİTAK – 1007- KAMAG Programı kurallarına göre, müşteri kamu kurumu projesinde hangi yürütücü
kurum veya kuruluş ile çalışacağına kendi karar vermektedir.
19
Çevre ve Orman Bakanlığı
Değerlendirilen
Sonuçlanan
Red
Geri Çekilen
İade Edilen
Durdurulan
Tarım ve Köyişleri Bakanlığı
Sözleşmesi
Hazırlanan
Müşteri Kurum
Yürürlükte
Tablo 7. 31.10.2008 İtibariyle TÜBİTAK-1007-KAMAG Projelerinin Müşteri Kurumlara Göre Dağılımı
Proje
Sayısı
Proje
Sayısı
Proje
Sayısı
Proje
Sayısı
Proje
Sayısı
Proje
Sayısı
Proje
Sayısı
Proje
Sayısı
21
4
16
0
40
5
28
0
12**
4
8
4
29
12
14
0
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı
8
2
4
0
16
3
15
0
Sağlık Bakanlığı
9*
0
4
0
24
4
28
0
Belediyeler+Valilikler
8
1
6
0
9
1
32
0
Ulaştırma Bakanlığı
5
0
1
2
9
3
4
0
4***
1
3
0
2
0
3
0
Emniyet Genel Müdürlüğü
5
4
7
0
9
2
10
0
Maliye Bakanlığı
2
0
0
0
2
0
4
0
Milli Eğitim Bakanlığı
1
1
7
0
7
1
4
1
Çalışma ve Sosyal Güvenlik
Bakanlığı
2*
1
3
0
4
1
2
0
Devlet Planlama Teşkilatı
1
1
0
0
0
0
0
0
TEMSAN A.Ş
1
0
2
0
2
0
0
0
Telekomünikasyon Kurumu
1
1
1
0
3
0
7
0
Sanayi ve Ticaret Bakanlığı
1
0
1
0
7
2
2
0
Adalet Bakanlığı
0
0
3
0
4
1
5
0
Başbakanlık Aile ve Sosyal
Araştırmalar Genel Müd.
0
0
0
0
1
0
0
0
Başbakanlık
0
0
0
0
0
0
2
0
ÇAYKUR
0
1
0
0
0
0
0
0
Bayındırlık ve Iskan Bakanlığı
Denizcilik Müsteşarlığı
1**
0
0
0
4
0
2
0
Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü
0
0
0
0
2
0
0
0
İçişleri Bakanlığı
1*
0
1
0
0
0
4
0
Hazine Müsteşarlığı
0
0
1
0
0
0
0
0
Kültür ve Turizm Bakanlığı
0
0
4
0
5
1
6
0
Radyo ve Televizyon Üst Kurulu
0
1
0
0
0
0
0
0
Sayıştay
0
0
1
0
0
0
0
0
Türk Standartları Enstitüsü
0
1
0
0
0
0
0
0
Toprak Mahsulleri Ofisi
2
0
0
0
0
0
1
0
Türkiye İstatistik Kurumu
0
0
1
0
1
0
0
0
Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı
1
0
0
0
2
0
0
0
Türkiye Şeker Fabrikaları
0
0
0
0
2
0
0
0
Vakıflar Genel Müdürlüğü
0
0
2
0
5
0
4
0
1***
0
3****
0
2*****
3******
3
0
Diğer Kurumlar
TOPLAM
83
23
79
6
191
39
180
1
* "Akıllı Kart Tabanlı Güvenli Sosyal Güvenlik Sisteminin Geliştirimi" isimli projede müşterek müşteri kurum durumundadır. Projenin Bütçesi,
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı'nın proje bütçesine yansıtılmıştır.
** "Meteoroloji/Oşinografi Mükemmeliyet Ağı (MOMA)" isimli projede müşterek müşteri kurum durumundadır. Projenin bütçesi Çevre ve Orman
Bakanlığı'nın proje bütçesine yansıtılmıştır.
*** Harita Genel Komutanlığı; "Ulusal CORS (Sürekli Gözlem Yapan GPS İstasyonu) Sisteminin Kurulması" isimli projede müşterek müşteri
kurum durumundadır. Projenin Bütçesi Bayındırlık ve İskan Bakanlığı'nın proje bütçesine yansıtılmıştır.
****İller Bankası Genel Müdürlüğü, İSKİ, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Dil Kurumu Başkanlığı
***** İller Bankası Genel Müdürlüğü, Isparta Ticaret Ve Sanayi Odası
****** Türk Hava Yolları A.O., Merkez Bankası
******* Grup İadesi Diğer Kurumlar: İzmit Su Kanalizasyon, Et Balık Kurumu,
İade Edilen Kategorisi, ARDEB İadeleri (toplam 29 proje) yansıtmamaktadır.
20
Desteklenen projelerdeki çalışan Araştırmacı ve Bursiyerlerin sayıları, yıllara göre Tablo 8’de
verilmiştir. Buna göre, halihazırda 83 projede, 1681 Araştırmacı ve 121 Bursiyer olmak üzere toplam
1802 kişi proje personeli olarak TÜBİTAK tarafından desteklenmektedir.
Tablo 8. TÜBİTAK-1007-KAMAG Programı Kapsamında Desteklenen Projelerde Çalışan Araştırmacı
ve Bursiyer Sayısı
Yıl
Desteklenen Proje Sayısı
Araştırıcı Sayısı
Burslu Sayısı
TOPLAM*
2005
5
205
6
211
2006
38
1.238
57
1.295
2007
22
1.622
83
1.705
2008
18
1.681
121
1.802
TOPLAM
83
4.746
267
5.013
1007 Programında önerilen projelerden, ön değerlendirme ölçütlerini sağlayan ve programın amacına
uygun projeler, panel sistemi ile değerlendirilmektedir. 31 Ekim 2008 tarihine kadar değerlendirilen
projeler için yapılan panel sayısı ve görevlendirilen panelist sayısı Tablo 9’da özetlenmiştir. Bugüne
kadar yapılan 213 panelde, proje konusunda uzmanlardan oluşan 1039 panelist görevlendirilmiştir.
Tablo 9. TÜBİTAK-1007-KAMAG Programı Kapsamında Değerlendirilen Projeler İçin Yapılan Panel
ve Görevlendirilen Panelist Sayıları
2005
2006
2007
2008*
TOPLAM
Panel Sayısı
35
54
71
53
213
Panelist Sayısı
149
252
375
263
1039
Ayrıca, desteklenmekte olan projeler, TÜBİTAK tarafından projenin büyüklüğüne göre belirlenen proje
konusunda uzman kişilerce izlenmektedir. Tablo 10’da halihazırda desteklenen 83 projedeki izleyici
sayısı verilmiştir.
Tablo 10. Desteklenen Projelerdeki İzleyici Sayısı
İzleyici Sayısı
İzleyici Atanan 83 Proje
128
Sonuçlanan 6 Proje
7
TOPLAM
135
Desteklenen 6 adet projenin öngörülen çalışmaları tamamlanmış olup proje sonuç raporları teknik
olarak kabul edilmiştir. Bu projelerin çıktılarının uygulamaya aktarılmasına yönelik olarak, Proje
Sonuçları Uygulama Planı’yla (PSUP) ilgili çalışmalar müşteri kamu kuruluşlarıyla devam etmektedir.
Kesinleşen PSUP’lar projenin müşterisi kamu kuruluşlarınca uygulamaya aktarılacaktır. TÜBİTAK
tarafından belirlenen izleyiciler ve TÜBİTAK uzmanları, proje sonuçlarının uygulamaya aktarımını,
yerinde incelemelerde bulunarak izleyeceklerdir. PSUP’ta uygulamaya aktarım için belirtilen sürenin
sonunda, proje sonuçları tamamen uygulamaya aktarılmış olacak ve proje kesin olarak sonuçlanmış
olacaktır. Tablo 11’de sonuçlanan projelerden elde edilen kazanımlar özetlenmektedir. 2008 yılında
KAMAG’a sunulan ve desteklenmesine karar verilen 13 projenin listesi Tablo 12’de verilmiştir.
21
Tablo 11. TÜBİTAK Kamu Araştırma Programı’nda Sonuçlanan Projelerden Elde Edilen Kazanımlar-1
PROJE ADI
Bitümlü Sıcak Karışım Aşınma Tabakası İçin Performansı Yüksek Karışımların Belirlenmesi
MÜŞTERİ KURUM
T.C Ulaştırma Bakanlığı Karayolları Genel
Müdürlüğü
YÜRÜTÜCÜ KURULUŞLAR
KGM-Üstyapı Şubesi Müdürlüğü
DESTEKLEYEN KURUM
TÜBİTAK Kamu Araştırma Programı (1007
Programı)
PROJE SÜRESİ
01/01/2006-01/07/2007 (18 Ay)
PROJENİN AMACI
•
•
Farklı özelliklerdeki aşınma tabakası karışımları üzerinde yürütülen testlerinin sonuçları değerlendirilerek, kaplamanın
yapılacağı bölgenin iklim koşullarına ve yolun trafik hacmine bağlı olarak hangi tip karışımın kullanılacağına karar verilecektir.
Uygun karışımın yapımı ile yolun sürüş konforu ve servis ömrü artırılarak bakım, onarım ve yeniden yapım maliyetleri
azaltılacaktır.
ÇIKTILARIN EKONOMİK KATMA DEĞERİ VE SOSYAL KAZANIMLAR
•
1 km uzunluğunda 12 m genişliğinde bir yolun alt ve üstyapı maliyeti 2008 yılı fiyatları ile yaklaşık 1.500.000-YTL. aşınma
tabakası maliyeti ise toplam maliyetin %6’sına denk gelmektedir. Analiz süresi 40 yıl alınarak, ömür döngü maliyeti
hesapladığında, aşınma tabakası 40 yıl içinde yaklaşık 7 yılda bir yenilenir ise toplam 6 kez aşınma imalatı yapılacaktır.
6x90000=540.000-YTL.
Uygun karışımlar kullanımı ile, aşınma tabakasının ömrünün 2-3 yıl artacağı öngörülerek, 10 yılda
düşünülürse; maliyeti; 4x90.000=360.000-YTL. olacaktır. Böylelikle %33 lük bir kazanç elde edilecektir.
•
bir yenileme olacağı
Bu durumda, aşınma maliyetinde %33 bir azalma olacaktır.
PROJE SONUÇLARI UYGULAMA PLANI’NIN (PSUP) GERÇEKLEŞME DURUMU
•
Proje sonuçlandıktan sonra; 2007 yılı içerisinde 40.000 ton, 2008 yılı içerisinde 51.000 ton TMA imalatı yapılmıştır.
•
2008 yılında ihalesi yapılan ve 2009 yılından itibaren imalatına başlanılacak olan 667 Km. bölünmüş yolun tamamında aşınma
tabakası TMA olarak projelendirilmiştir.
22
PROJE ADI
Mekanistik – Ampirik Yol Üstyapı Tasarımında Esneklik Modülünün Şartnamelere Uyarlanması
MÜŞTERİ KURUM
T.C Ulaştırma Bakanlığı Karayolları Genel
Müdürlüğü (KGM)
KGM – Üstyapı Şube Md.
DESTEKLEYEN KURUM
Programı)
PROJE SÜRESİ
01.01.2006 – 31.07.2008 (30 Ay)
PROJENİN AMACI
•
Ülkemiz karayollarında kullanılan “Üstyapı Projelendirme Metod”unun Geliştirilmesi
•
Proje Sonucunda hazırlanan “Karayolları Esnek Üstyapılar Projelendirme Rehberi” ile üstyapı tabaka kalınlıkları yenilenerek,
üstyapıların daha gerçekçi modellenmesi sağlanmıştır.
•
Orta ve yüksek trafikli 1 km uzunluğunda 12 m genişliğinde bir yolun proje öncesi kullanılan metotlarla, 20 yıllık proje
süresince, üstyapı maliyeti 929.232 YTL iken, Proje sonrası oluşturulan metotlara göre 779.294 YTL olmaktadır. Bu durumda
yol üstyapı maliyetlerinde 149.938 YTL\Km kazanç elde edilmiş olup, yol üstyapısı maliyetlerinde % 16.13 lük bir azalma
meydana gelmiştir.
•
Karayolları Genel Müdürlüğü uygulamalarını takip eden belediyeler, il özel idareleri ve diğer kuruluşlar da Ülkemiz adına aynı
tasarrufu sağlamış olacaktır.
•
Gelişmiş Üstyapı Projelendirme Metotlarıyla ilgili bilgi birikimi ve tecrübe kazanılmıştır.
•
Kurumumuzun AR-GE kültürü arttırılmış, 2008 yılında yeni bir projeye başlanılmıştır.
•
Kurumumuz 20/10/2008 tarih ve 2008/19 numaralı iç genelgesi ile yeni üstyapı projelendirme metotlarını uyulamaya
koymuştur. Bu metotlar ile 2008 yılı içerisinde 500 km yolun üstyapısı projelendirilmiştir.
23
PROJE ADI
Türkiye Üzerinde Troposferik ve Stratosferik Ozon/Uv-B’deki Değişim Gözlenmesi ve Sonuçlarının Analizi
MÜŞTERİ KURUM
T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı
Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü
DESTEKLEYEN KURUM
TÜBİTAK Kamu Araştırma Programı
(1007 Programı)
PROJE SÜRESİ
01.12.2005-01.12.2007 (24 Ay)
http://www.dmi.gov.tr/sondurum/ozon.aspx
PROJENİN AMACI
•
Özellikle nüfusun yoğun olarak yaşadığı büyük kentlerde ve turizm bölgelerinde, ozon tabakasındaki incelme ve bunun
sonucunda yer yüzeyine ulaşan güneşin zararlı ultraviyole radyasyonunun insanlar üzerine olası etkileri konusunda
bilgilendirme ve uyarılar yapmak.
•
Erken alınacak önlemlerle ekonomik kayıplar en düşük seviyeye indirilebilecektir.
•
Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü tarafından Ozon gözlemleri 1994 yılından beri Ozonsonde cihazı ile yapılmaktadır.
15 günde bir atılan bir balon yardımı ile yapılan bu gözlemlerin gözlem başına maliyeti yaklaşık 1000 Euro dur. Balonun
erken patlaması sonucu tamamlanamayan gözlemlerin olumsuz katkısı düşünüldüğünde bu maliyet çok daha fazla
olmaktadır. Oysa proje kapsamında işletime alınan Brewer Ozon Spektrometre ile daha sağlıklı ve günlük gözlemler elde
edilmektedir. Ozonsonde ile yaklaşık 150 günlük gözlem parasına alınan yeni cihazla günlük ve sağlıklı gözlemler yapmak
mümkün olmuştur.
•
Özellikle ultraviole radyasyonun canlılar üzerindeki olumsuz etkilerini çok daha az bir düzeye indirgeyebilmek adına korunma
reflekslerinin geliştirilmesi ile sağlık alanında çok büyük ekonomik kazanımlar söz konusudur. Cilt kanseri oluşumunun
engellenmesi, bağışıklık sisteminin korunmasının yanı sıra gözde katarak oluşumunu engelleyebilecek uyarıların
yapılabilmesi bu projenin sonuçlarının uygulanması ile mümkün olabilecektir. Sağlık alanında anılan bu olumsuzluklarının
ekonomik boyutu oldukça büyüktür.
•
Brewer
Spektrofotometresi
tarafından
ölçülen
günlük
gözlem
verileri,
kurum
web
sayfasında
http://www.dmi.gov.tr/arastirma/ozon-ve-uv.aspx?s=tubitak adresinde, “Proje Çıktıları-Brewer Spektrofotometresi Verileri” alt
başlığı altında 1 Ocak 2008 tarihinden itibaren düzenli olarak güncellenmekte ve paylaşıma sunulmaktadır.
•
Cihaz kalibrasyonu, Dünya Meteoroloji Teşkilatı ile yapılan işbirliği sonucunda 7-13 Ekim 2008 tarihleri arasında Ankara’da,
kurulduğu noktada yaptırılmıştır.
•
Proje
sonunda
elde
edilen
ozon
ve
ultraviyole
indeks
tahmin
verileri
kurum
web
sayfasında
http://www.meteoroloji.gov.tr/2006/arastirma/arastirma-ozon-ozuvtahmin.aspx adresinde “Ankara Günlük Toplam Ozon ve
UV İndeks Tahmini” başlığı altında kullanıma sunulmaktadır.
24
PROJE ADI
T.C. Çevre ve Orman Bakanlığına Bağlı Çevre Referans Laboratuarlarından Sıvı ve Katı Yakıt Laboratuarı,Su, Atıksu, Toprak,Katı
Atık,Çamur ve Sediment Analiz Laboratuarı için TS EN ISO IEC 17025 Deney ve Kalibrasyon Laboratuarlarının Yeterliliği için Genel
Şartlar Standardı Çalışmaları
MÜŞTERİ KURUM
1.
TÜBİTAK-MAM Kimya Çevre Enstitüsü
2.
T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı Çevre
Yönetimi Genel Müdürlüğü Çevre Ve
Referans Laboratuarı
DESTEKLEYEN KURUM
(1007 Programı)
PROJE SÜRESİ
15.08.2006-15.05.2008 (21 Ay)
PROJENİN AMACI
•
T.C. Çevre ve Orman Bakanlığına Bağlı Çevre Referans Laboratuarlarından Sıvı ve Katı Yakıt Laboratuarı,Su, Atıksu,
Toprak,Katı Atık,Çamur ve Sediment Analiz Laboratuarını ‘’TS EN ISO IEC 17025 Deney ve Kalibrasyon Laboratuarlarının
Yeterliliği İçin Genel Şartlar Standardı’’ kapsamında Akreditasyon sertifikasının alınması için standardın gerekliliklerinin
yerine getirecek şekilde kalite yönetim sistemi ile birlikte altyapı, cihaz, personel, metot açısından teknik ve teknolojik
olarak geliştirilmesini sağlamaktır.
•
Proje, Çevre Referans laboratuarlarında, hem ISO 17025 standardı gerekliliklerine hem yasal mevzuatlara uyum
kapsamında yapılan düzenlemelerle, ülkemizde, yaşam kalitesini yükseltme, rekabet gücünü arttırma, Avrupa Birliği
müktesebatına uyum, kıt olan ülke kaynaklarının etkin ve verimli şekilde kullanılabilmesine destek verme, Ar-Ge
faaliyetlerinin yurtiçinde yapılabilmesini sağlama konularında kapasite geliştirmeyi temel almaktadır.
•
Proje çalışmaları ile laboratuarın standardın gerekliliklerini sağlayacak şekilde hazırlanması temin edilmiş ve kurulan
sistem yürütülmeye başlanmıştır. TÜRKAK’a akreditasyon başvurusu yapılmış TÜRKAK denetimi Ağustos 2008’ de
gerçekleştirilmiştir. Denetim sonucu tespit edilen eksiklikler Eylül ayı içinde giderilerek TÜRKAK’ a bildirilmiştir. TÜRKAK’ın
laboratuarın akreditasyonu ile ilgili kararı beklenmektedir.
•
Bu proje çalışmaları sonucunda, Çevre Referans Laboratuvarı geldiği konum itibari ile, Çevre ve Orman Bakanlığına bağlı
İl Çevre ve Orman Müdürlükleri ile Çevre analizleri konusunda hizmet veren diğer kamu ve özel laboratuvarlar için
yönlendirici ve düzenleyici rolünü arttırıcı eylemler ve önerilerde bulunabilir duruma gelmiştir. Böylelikle Çevre Referans
laboratuarının çevre ve yakıt alanında uluslar arası alanda söz sahibi olan ve Ar-Ge çalışmalarına daha fazla ağırlık
verebilecek kapasitede bir laboratuar olarak ülke genelinde hizmet vermesi de sağlanacaktır.
•
Müşteri kurum olan Çevre ve Orman Bakanlığı kendi bünyesinde akredite bir çevre laboratuarına sahip olarak denetim,
izin ve izleme çalışmalarını sürdürürken birçok yasal mevzuatta akredite laboratuarlarda yapılması zorunluluğu olan test
ve analizleri kendi laboratuarlarında yaptırabilecek hale gelmesinin, ekonomik olarak da Bakanlığa yıllık ortalama 500.000
YTL katkıda bulunacağı öngörülmektedir.
25
(Devamı – 1)
Sıra
Müşteri Kurumun İhtiyacına
Yönelik Proje Çıktıları
Uygulamaya Aktarım Takvimi
Uygulamaya
Aktarımdaki Gelişmeler
17025 Standartı’nın gerektirdiği sistem
belgeleri ve Kalite El Kitabı hazırlanarak
yürürlüğe alınmış ve Akreditasyon başvurusu
için ve akreditasyon dış tetkiki sırasında
uygulamaya alınmış olup; sistemin
uygulanması faaliyetlerinde sürekli olarak
kullanımdadır.
17025 Standartı’nın gerektirdiği
sistem belgeleri, Kalite El Kitabı
Sistem belgelerinin tümü proje
bitiş tarihinden sonraki ilk 6 ay
içinde akreditasyon denetimi için
kayıtların oluşturulması amacı
ile(Kasım 2008) ve sonrasında
sürekli olarak kullanılacaktır.
Validasyon Raporları ve Ölçüm
Belirsizliği Hesaplamaları
Akreditasyon belgesinin
alınmasından sonra müşterilerin
talep etmesi halinde akredite
edilecek parametrelere ait analiz
raporlarında kullanılacaktır.
(Şubat 2009)
Kalibrasyon Sertifikaları
Kalibrasyon sertifikaları proje
bitiş tarihinden sonraki ilk 6 ay
içinde akreditasyon denetiminde
(Kasım 2008), belirsizlik
hesaplamalarında ve cihazların
performansının izlenmesinde
sürekli olarak kullanılacaktır.
(Kasım 2008)
Eğitim Sertifikaları, eğitim
dokümanları, sunumlar
Eğitim sertifikaları akreditasyon
kurumuna başvuru dosyasında
kullanılmıştır.
Ayrıca alınan eğitimler ile
laboratuvar personelinin
gelecekteki iç eğitim ihtiyaçları
karşılanacak ve gelen talepler
doğrultusunda diğer kamu ve
özel sektör çevre
laboratuvarlarına Çevre
Referans Laboratuarı personeli
tarafından dış eğitimler verilecek
ve sertifikaları düzenlenecektir.
(Aralık 2009)
5
Sertifikalı Referans Malzemeler
Bu tür malzemelerin kullanımı ile
oluşturulacak doğrulama
çizelgeleri, kalite kontrol grafikleri
analizlerin kalitesinin kontrolü
amacı ile sürekli olarak
kullanılacaktır.
Sertifikalı Referans Malzemelerin kullanımı ile
yapılan validasyon çalışmalarında oluşturulan
kalite Kontrol Grafikleri analizlerin kalitesinin
kontrolü amacı ile düzenli olarak yapılan
çalışmalarda Haziran 2008 tarihinden itibaren
kullanıma alınmıştır.
6
Akreditasyon Kurumuna Başvuru
Dosyası
Müracaat Dosyası projesi süresi
içinde TÜRKAK’a gönderilmiştir.
(Mart 2008)
Akreditasyon Kurumuna Başvuru Dosyası Mart
2008 tarihinde uygulamaya aktarılarak
akreditasyon başvurusu yapılmıştır.
Akreditasyon belgesinin alınması
Ağustos 2008 tarihinde TÜRKAK
tarafından Çevre Referans
Laboratuvarının akreditasyon
denetimi yapılmıştır. Belgenin
(Şubat 2009) tarihine kadar
alınması hedeflenmiştir.
1
2
3
4
7
26
Kalibrasyon Sertifikaları, validasyon
çalışmaları, belirsizlik hesaplamaları
akreditasyon denetimi sırasında uygulamaya
alınmış olup;cihaz performanslarının izlenmesi
amacı ile gerektiğinde yenilenerek sürekli
olarak kullanıma alınmıştır.
(Devamı – 2)
Sıra
8
Müşteri Kurumun İhtiyacına
Yönelik Proje Çıktıları
Bakanlığa bağlı Akredite Laboratuvar
Uygulamaya Aktarım Takvimi
Uygulamaya
Aktarımdaki Gelişmeler
A.Çevre ve Orman Bakanlığı’nın
yasal görevlerini (denetim,
izleme, izin vb.) yerine getirirken
akredite bir laboratuvar olarak
Çevre Referans Laboratuvarı
tarafından düzenlenen raporların
sonuçlarının güvenilirliği ve
geçerliliği sağlanmış olacaktır.
A. Akreditasyon denetim eksiklikleri ekim ayı
içinde tamamlanarak TÜRKAK’a gönderilmiş
ve TÜRKAK ‘da belge hazırlanması süreci
beklenmektedir.
B. 05.09.2008 tarihinde
yürürlüğe giren ‘’Çevre Ölçüm Ve
Analiz Laboratuarları Yeterlik
Yönetmeliği’’ uygulamaları amacı
ile çevre analizleri konusunda
çalışan kamu ve özel
laboratuvarların yetkilendirilmesi
çalışmaları Çevre Referans
Laboratuvarında çalışan proje
araştırmacıları ile
yürütüleceğinden laboratuvarın
kapasitesinin dolaylı olarak da
sektördeki diğer laboratuarların
kapasitesi arttırılmış olacaktır.
B. 05.09.2008 tarihinde yürürlüğe girmiş olan
ve uygulamaları Çevre Referans Laboratuar
personeli tarafından gerçekleştirilen
yönetmelik kapsamında, çevre analizleri
konusunda çalışan kamu ve özel
laboratuvarların yetkilendirilmesi çalışmaları
sürdürülmektedir. Bu kapsamda ÇRL personeli
tarafından, yönetmeliğin çıkış tarihinden
itibaren 15 adet laboratuvarda yerinde
inceleme yapılmış ve projede elde edilen
kazanımlar bu laboratuarlara da
yaygınlaştırılmaya başlanmıştır. Böylece proje
ile sadece Çevre Referans Laboratuvarı’nın
değil çevre konusunda hizmet veren diğer
laboratuarların da teknik açıdan kapasite
artışına destek sağlanmaktadır.
C. Bakanlık tarafından
yetkilendirilmiş çevre
laboratuarlarının izlenmesi amacı
ile akredite bir laboratuar olarak
Çevre Referans Laboratuarı
tarafından her yıl belirli periyotlar
ile yeterlilik testleri düzenlenecek
ve sonuç raporları
hazırlanabilecektir.
C. 05.09.2008 tarihinde yürürlüğe giren ‘’Çevre
Ölçüm Ve Analiz Laboratuarları Yeterlik
Yönetmeliği’’ 6. bölümünde (madde 35)
yeterlilik belgesi verilen laboratuarlara
Bakanlıkça düzenlenecek yeterlilik testlerine
katılma zorunluluğu getirilmiş olup; Bakanlıkça
yeterlilik testlerinin düzenleneceği yönetmelik
ile kesinleştirilmiştir. 2009 yılı içinde ilk
yeterlilik testi çevriminin planlamaları
yapılmaktadır.
27
PROJE ADI
Gölbaşı Gölleri Sulak Alan Ekosistemi Yönetim Planı
MÜŞTERİ KURUM
Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi
DESTEKLEYEN KURUM
(1007 Programı)
PROJE SÜRESİ
01.12.2005-01.12.2007 (24 Ay)
PROJENİN AMACI
•
Gölbaşı Göllerinin yer aldığı havzanın jeolojik, jeomorfolojik, iklim ve hidrografik özelliklerinin belirlenmesi,
•
Göllerin bulunduğu havzanın nüfus ve ekonomik özelliklerinin belirlenmesi,
•
Göllerin su kalitesinin belirlenmesi,
•
Sulak Alan özelliğindeki Gölbaşı Göllerinin mevcut biyolojik çeşitliliğinin (flora, fauna) belirlenmesi,
•
Ekosistemi tehdit eden faktörlerin etki derecelerinin ortaya çıkarılması,
•
Verilerin CBS ortamına aktarılması ve meydana gelecek değişikliklerin takip edilmesi için aktif bir veri tabanının
gerçekleştirilmesi,
•
CBS ortamında amaca uygun olarak çeşitli dijital haritaların yapılması,
•
Gölbaşı gölleri ve içerisinde yer aldığı havzayı kapsayan katılımcı bir yönetim planı hazırlanması,
•
Göllerdeki ekosistemin ve biyolojik çeşitliliğin belirlenmesi, korunması doğal kaynakların sürdürülebilir kullanımının
sağlanması için Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) ve Uzaktan Algılama (UA) teknikleri ile aktif bir veri tabanının oluşturulması ve
bağlantılı olarak yönetim planının hazırlanması bu projenin amacını oluşturmaktadır.
•
Gölbaşı Göllerindeki biyolojik, ekolojik ve hidrolojik özelliklerinin belirlenmesi ve bu özelliklere olan tehditlerin tespit edilmesi
ile birlikte yörede yaşayan halkın sosyo-ekonomik durumunun değerlendirilmesi için bir yönetim planı oluşturulmuştur.
•
Göllerin oluşturduğu sulak alan içerisindeki biyolojik çeşitlilik korunmuş olacak ulusal bazda ülkemizin sahip olmuş olduğu
doğal kaynakların tahrip edilmeden gelecek nesillere aktarılması ve insanlarımız için sağlıklı bir çevrenin oluşturulmasına
katkı sağlanmış olacaktır.
•
Sulak alanların önemi konusunda ulusal politikaların belirlenmesi ve gerekli yasal düzenlemeler için bir kaynak olarak
değerlendirilebilecektir.
•
Bakanlık bu proje sonuçlarına göre ülkemizdeki diğer göllerde benzer çalışmaları tamamlayacaktır.
•
Göllerdeki ekosistemin ve biyolojik çeşitliliğin belirlenmesi, korunması doğal kaynakların sürdürülebilir kullanımının
sağlanması için Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) ve Uzaktan Algılama (UA) teknikleri ile aktif bir veri tabanının oluşturulması ve
bağlantılı olarak yönetim planının hazırlanması bu projenin amacını oluşturmaktadır. Bu amacı gerçekleştiren proje
aracılığıyla Adıyaman ilindeki Gölbaşı göllerinin korunması sağlanmış olacaktır.
28
(Devamı)
Gölbaşı Gölleri Sulak alan Yönetim Planı Kahramanmaraş Yerel Sulak alan Komisyonunda onaylanmıştır. PSUP ekinde yer alan ve
hangi faaliyetin kim tarafından ne zaman yapılacağını gösteren faaliyetler tablosunda yer alan aşağıdaki faaliyetlerin uygulaması
kısmen başlatılmıştır.
1.1.4.Yönetim Planı’nın uygulama, denetim yapılarının rol, görev ve yetkilerini görev tanımları, protokoller, anlaşmalar yoluyla
yazılı hale getirmek ve imza altına almak
3.2.3. Göller ve çevresindeki kaçak avlanmayı (balık, kuş, …) önlemek
3.3.2. Sazlıklarda kaçak kesimleri ve yangınları önlemek
4.1.2. Göksu Pompa İstasyonu’ndan Gölbaşı Gölüne pompalanan su akısının devamını sağlamak
4.1.5. Göller arasında bağlantıyı sağlayan su yollarını korumak
4.4.1. Yerleşim birimlerinin gelişimini sulak alanlara doğru gelişimini kontrol etmek
5.1.1. Koruma Bölgeleri’nde Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği’nin uygulanmasını sağlamak
5.1.2. Özel mülkiyet alanlarının kullanımına yönelik tedbirler almak ve gerekli olan kamulaştırmaları yapmak
6.3.1. Ekolojik etkilenme bölgesi ile tampon bölge içerisinde ilgili genel müdürlüğün iznine tabi rekreasyon alanları oluşturmak
6.4.1. Sulak alandan turba çıkarımı (torf) faaliyetlerinin belirli kurallar dahilinde yapılmasını sağlamak
6.4.2. Saz kesimini planlı ve kontrollü yapmak
29
PROJE ADI
Türkiye için İklim Değişikliği Senaryoları
MÜŞTERİ KURUM
T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı / Devlet
Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü
İstanbul Teknik Üniversitesi
(Avrasya Yer Bilimleri Enstitüsü)
DESTEKLEYEN KURUM
Programı)
PROJE SÜRESİ
1 Mart 2006 – 29 Şubat 2008 (24 Ay)
30-yıllık dönemler için kış yağış değişimi (mm/gün)
PROJENİN AMACI
•
Projenin amacı, ağırlıklı olarak dinamik bölgesel iklim modelleri kullanılarak, alansal çözünürlüğü yüksek iklim
projeksiyonları üretmektir. Farklı sera gazı senaryolarını (A2, B1, vs.) girdi olarak kullanan küresel iklim modellerinin
sonuçlarından hareketle üretilen bu bölgesel projeksiyonlar yardımıyla, insan kaynaklı iklim değişikliklerinin Türkiye ve
bölgesine nasıl, ne zaman ve ne şiddette yansıyacağını saptamaktır.
Bu proje kapsamında gerçekleştirilen çalışmaların sonucunda,
•
Ulusal Bildirim’de yer alacak ve Türkiye ve bölgesine gelecekteki iklim değişikliklerinin nasıl yansıyacağını tasvir eden
projeksiyonlar üretilmeye başlanmıştır.
•
Bu projeksiyonlar,
o
Tarım
o
Ormancılık
o
Su kaynakları
o
Yenilenebilir enerji (özellikle, hidroelektrik, rüzgar ve güneş)
o
Turizm
o
Ulaştırma güvenliği
o
Kentsel yerleşimler
gibi sektörlerde iklimin değişmesinin etkilerini araştıracak ve bu etkilere uyum stratejileri geliştirecek kişi ve kurumlar tarafından
kullanılacaktır. Sözü edilen sektörler için yapılan etki değerlendirme çalışmalarının, etkiyi azaltma çalışmalarına taban teşkil etmesi
durumda, parasal değerinin hesaplanması güç, fakat çok ciddi ulusal değer kazanımları söz konusudur.
•
PSUP’ta belirtilen taahhütlere göre, proje çıktıları arasında uygulamaya aktarım zamanı gelen bulunmamaktadır.
30
Tablo 12. 2008 Yılında KAMAG'a Önerilen Projelerden Desteklenmesine Karar Verilenler
Proje Adı
Müşteri Kurum
Yürütücü Kuruluşlar
1
Zırhlı-Zırhsız Araçlar ve Silah Sistemlerinin Eğitim Simülatörü,
Panzer ve Ağır Araç Simülatörleri, Ağır Araç Kule Atış Simülatörü
(Konvoy Simülatörü)
* KOÇ Bilgi ve Savunma Teknolojileri A.Ş.
* SIMSOFT Bilgisayar Tek. LTD. ŞTİ.
2
Adli Görüntü İyileştirme ve Onarma (İYON)
* TÜBİTAK Marmara Araştırma Merkezi
3
Trafik Takip Denetiminin Sayısal Mobil Sisteme Dönüştürülmesi ve
Geliştirilmesi
* Orta Doğu Teknik Üniversitesi
* TÜBİTAK-UZAY
4
Kayıtlı İstihdama Geçişte Etkin denetim Modellerinin Araştırılması
T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı
* Ankara Üniversitesi
5
Uzaktan Algılama Tekniği ile Zeytin Ağaç Envanterinin Çıkartılması,
Zeytin Çeşitlerinin ve Yağlarının DNA Markörleri Yardımıyla
Karakterizasyonu ve Kayıt Altına Alınması
T.C. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı
* Tarımsal Araştırmalar Genel Müdürlüğü
* Ege Üniversitesi
6
Ulusal IPv6 Protokol Altyapısı Tasarımı ve Geçişi Projesi
Telekomünikasyon Kurumu
7
Taylardaki Rhodococcus equi Enfeksiyonu İçin Aşı, Hiperimmün
Plazma ve Bağışıklık Ölçüm Kiti Geliştirilmesi
Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü
8
Yeni Nesil Deprem Yönetmelikleri İçin Performans Esaslı
Değerlendirme ve Güçlendirme Yöntemlerinin Araştırılması ve
Geliştirilmesi
T.C. Bayındırlık Ve İskan Bakanlığı
* Orta Doğu Teknik Üniversitesi
9
Soma Tersiyer Havzası'nda Entegre Sismik Yöntemlerle Kömür
Yayılımının Tespiti ve Kömür Gazı Potansiyelinin Araştırılması ve
Modellenmesi Projesi (GAZPRO)
Türkiye Kömür İşletmeleri Genel Müdürlüğü
* TÜBİTAK Marmara Araştırma Merkezi
* Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı
10
Madencilik Otomasyon ve Tasarım Yazılımı (MOTAY) Geliştirme
Türkiye Kömür İşletmeleri Genel Müdürlüğü
* Hacettepe Üniversitesi
* Ulusal CAD ve GIS ÇÖZ. MÜH. A.Ş
11
DPT İl Koordinasyon ve İzleme Sistemi
T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı
Müsteşarlığı (DPT)
* UEKAE Elektronik ve Kriptoloji
12
MEB Bütçesinin Kontrolü ve Performans Esaslı Bütçenin Etkin
İzlenmesi Yönetim Bilgi Sistemi
T.C. Milli Eğitim Bakanlığı
* Hacettepe Üniversitesi
13
Atık Pillerin Bertaraf ve Geri Kazanım Teknolojilerinin Geliştirilmesi
* TÜBİTAK Marmara Araştırma
* Koç üniversitesi
31
* TÜBİTAK-ULAKBİM
* Gazi Üniversitesi
* Çanakkale Üniversitesi
* Selçuk Üniversitesi
* Tarımsal Araştırmalar Genel Müdürlüğü
3.2. TÜBİTAK Ulusal Savunma Araştırma Projeleri Destekleme Programı (TÜBİTAK-1007SAVTAG)
8 Ocak 2005 tarihinden bu yana TÜBİTAK bünyesinde Savunma ve Güvenlik Teknolojileri Araştırma
Grubu (SAVTAG) tarafından savunma Ar-Ge projelerine destek sağlanmaktadır.
Belirtilen program kapsamında, 31 Ekim 2008 tarihine kadar geçen süre içerisinde, Türk Silahlı
Kuvvetleri’nin (TSK) ihtiyaçlarını Ar-Ge yoluyla karşılamak maksadıyla Milli Savunma Bakanlığı
Müsteşarlığı’ndan 36, Savunma Sanayi Müsteşarlığından (SSM) 23 ve Başbakanlık’ tan 1 proje olmak
üzere toplam 60 proje değerlendirilmek üzere TÜBİTAK’a önerilmiştir. 60 projenin toplam bütçesi
684.0 milyon YTL’dir.
Önerilen projelerden 41 adedinin sözleşmesi, TÜBİTAK, MSB Müsteşarlığı, SSM ve proje yürütücüsü
kurum/kuruluşların yetkilileri tarafından imzalanarak yürürlüğe girmiştir. Bu projelerden bir adedi 2008
yılında sonuçlanmış, iki adet proje de iptal edilmiştir. Böylece 31 Ekim 2008 tarihi itibariyle 38 adet
proje yürürlükte bulunmaktadır. Yürürlükte olan projelerin toplam bütçesi, 509.1 milyon YTL’dir. 5 adet
projenin sözleşmesinin hazırlık çalışmaları devam etmektedir. Bunlardan 2 adedinin sözleşmesi
taraflarca imzalanma aşamasına gelmiştir. 3 adet projenin paneli tamamlanmış, revizyon
çalışmalarına geçilmiştir. 1 adet projenin panel çalışmalarına başlanmıştır. 13 proje değerlendirmeye
alınmamıştır.
2006 yılında 21 proje, 2007 yılında 14 proje ve 2008 yılı Kasım ayına kadar 6 projenin sözleşmeleri
imzalanmıştır. 2007 sonu ve 2008 yılı Ekim ayı sonu itibari ile TÜBİTAK-1007- SAVTAG Programına
önerilen ve desteklenen proje sayı ve bütçe değerleri Tablo 13, Tablo 14, Şekil 13 ve Şekil 14’te
gösterilmektedir.
Tablo 13. SAVTAG’a Önerilen ve Desteklenen Proje Bütçe ve Sayılarının Dağılımı
31.12.2007 itibariyle
Önerilen Projeler
Değerlendirilen Projeler
30.11.2008 itibariyle
Sayı
Bütçe
( Milyon YTL)
Sayı
Bütçe
( Milyon YTL)
53
658
60
684,0
53
658
60
684,0
Yürürlükte Olan Projeler
35
390,4
38
509,1
Sözleşmesi Hazırlanmakta
Olan Projeler
4
149,2
2
14,5
Revizyondaki Projeler
4
32,5
3
13,5
9
83,4
13
140,3
Reddedilen/Geri Çekilen Projeler
İptal Edilen Projeler
1
2,5
2
2,9
Paneli Yapılacak Projeler
-
-
1
1,7
-
-
1
2,0
Tablo 13’te belirtildiği üzere, 31 Ekim 2008 tarihi itibarıyla yürürlükte olan 38 proje, alt projeleriyle
birlikte 55 adet projeden oluşmakta olup, bu projelerde sayısal olarak üniversitelerin payı %27, özel
sanayinin payı %38 ve TÜBİTAK enstitülerinin payı %35’tir (Şekil 13). Yürürlükte olan projelerin bütçe
olarak dağılımında; üniversitelerin payı %25, özel sanayinin payı %48 ve TÜBİTAK enstitülerinin payı
%27’dir. (Şekil 14).
Şekil 14. Yürürlükte Olan Projelerin Bütçesel Dağılımı
Şekil 13. Yürürlükte Olan Projelerin Sayısal Dağılımı
32
Tablo 14. SAVTAG Projelerinin Durumu (01.01.2006 – 31.11.2008)
ÖZEL SEKTÖR
ENSTİTÜ
PROJE SAYISI
TOPLAMI
ÜNİVERSİTE
Ana
Prj.
Önerilen Projeler (1)
81
14
9
23
28
146,1
21
18
11
29
36
313,4
46
28
1
29
36
224,5
33
684,0
Yürürlükte Olan Projeler (2)
55
7
8
15
27
126,2
25
13
8
21
38
242,6
48
18
1
19
35
140,3
27
509,1
Sözleşmesi SYM'de
Olan Projeler
2
1
Revizyonda Olan Projeler
BÜTÇE
(Milyon YTL)
SAYI
BÜTÇE
(Milyon YTL)
SAYI
Alt
Prj.
Top.
%
Top.
%
Ana
Prj.
Alt
Prj.
Top
.
%
Top.
%
Ana
Prj.
Alt
Prj.
Top.
%
Top.
%
1
3,8
3
0
Paneli Yapılacak Projeler
1
Reddedilen/
Geri Çekilen Projeler (3)
17
4
İptal Edilen Projeler
2
2
1
Toplam
81
1
1
0
14,5
3
3
13,5
13,5
0,0
1
1
1,7
1,7
60,1
5
5
67,0
140,3
10,7
0,0
0
0,0
0
0,0
0
5
16,1
7
2
2,9
4
3
9
23
146,1
TOPLAM
BÜTÇE
(Milyon YTL)
0
1
2,9
1
14
BÜTÇE
(Milyon YTL)
SAYI
18
11
(1) Önerilen proje sayısı 60 olup, bu sayı alt projelerle birlikte 81 olmaktadır.
(2) Yürürlükte olan proje sayısı 38 olup, bu sayı alt projelerle birlikte 55 olmaktadır.
(3) Reddedilen/ Geri Çekilen Proje sayısı 13 olup, bu sayı alt projelerle birlikte 17 olmaktadır.
33
29
313,4
28
1
1
2,0
2,0
29
224,5
684,0
3.3. Kamu Kurumları Tarafından Desteklenen
Programları ve Projelerine Örnekler
veya
Gerçekleştirilen
Ar-Ge
ve
Yenilik
Kamu kurumlarının fon sağladığı Ar-Ge ve yenilik destek programları ile kamu kurumlarının yürüttüğü
veya müşterisi olduğu sonuçlanmış Ar-Ge ve yenilik projelerinde elde edilen kazanımlara ilişkin bilgi
derlemek amaçlarıyla TÜBİTAK tarafından 2 adet bilgi formu hazırlanarak tüm bakanlıklara ve ilgili
diğer kamu kurumlarına iletilmiştir. Gönderilen resmi yazıda,
1. Kurumlar veya bağlı ve ilgili kuruluşları tarafından Ar-Ge ve yenilik faaliyetlerine fon
sağlanıyorsa, yazının ekinde yer alan Kamu Ar-Ge ve Yenilik Destek Programları Bilgi
Formu’nun, her bir program için ayrı ayrı doldurulması,
2. Kurumların yürütücü kurum, proje ortağı veya müşterisi olduğu, sonuçlanmış Ar-Ge ve yenilik
projeleri bulunuyorsa, bunlardan en çok beş tanesi için yazının ekinde yer alan Kamu
Kaynaklarıyla Desteklenen Sonuçlanmış Ar-Ge ve Yenilik Projeleri Bilgi Formu’nun ayrı ayrı
doldurulması
ve doldurulan formların 15 Eylül 2008 tarihine kadar BTYK sekreteryası olarak TÜBİTAK’a iletilmesi
talep edilmiştir.
Kurumlardan gelen talep üzerine, ikinci bir yazı ile formların gönderilebileceği son tarih 17 Ekim 2008’e
ertelenmiştir. Ayrıca, formlara yönelik olarak gelen sorular dikkate alınarak, Ar-Ge ve yenilik faaliyetleri
ile ilgili temel tanımları içeren ve Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu’nun 10 Mart 2005 tarihli 11.
Toplantısında tüm kamu kurum ve kuruluşlarında referans belgesi olarak kullanılması kabul edilmiş
olan Frascati ve Oslo Kılavuzları da ilgili internet adresi verilerek formları doldurmakla sorumlu
uzmanların bilgisine sunulmuştur.
Daha sonra, TÜBİTAK’a iletilen formlar içerdikleri bilgilerin yeterliliği, formlarda belirtilen program ve
projelerin resmi yazıda belirtilen kriterlere ve Frascati ile Oslo kılavuzu tarafından çizilen çerçeveye
uygunluğu bakımından değerlendirilmiştir. Değerlendirmeye göre uygun bulunan projeler ülkemizde
kamu kurumları tarafından desteklenen veya gerçekleştirilen Ar-Ge ve yenilik faaliyetlerine örnek
oluşturmaları bakımından Ek-2’de özet tablo şeklinde sunulmaktadır. Destek programlarına ilişkin
bilgiler Ek-3’te, TÜBİTAK Enstitüleri tarafından yürütülen veya TÜBİTAK tarafından desteklenen
projelere örnekler ise Ek-4’te yer almaktadır.
34
4. Ulusal Bilim ve Teknoloji Yönetiminin Etkinleştirilmesi
4.1 Yeni Vergi Teşvik Yasası
Araştırma ve Geliştirme (Ar-Ge) Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkındaki 5746 sayılı Kanun 12 Mart
2008 Tarihinde Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Bu Kanunun amacı; “Ar-Ge ve
yenilik yoluyla ülke ekonomisinin uluslararası düzeyde rekabet edebilir bir yapıya kavuşturulması için
teknolojik bilgi üretilmesini, üründe ve üretim süreçlerinde yenilik yapılmasını, ürün kalitesi ve
standardının yükseltilmesini, verimliliğin artırılmasını, üretim maliyetlerinin düşürülmesini, teknolojik
bilginin ticarileştirilmesini, rekabet öncesi işbirliklerinin geliştirilmesini, teknoloji yoğun üretim,
girişimcilik ve bu alanlara yönelik yatırımlar ile Ar-Ge’ye ve yeniliğe yönelik doğrudan yabancı sermaye
yatırımlarının ülkeye girişinin hızlandırılmasını, Ar-Ge personeli ve nitelikli işgücü istihdamının
artırılmasını desteklemek ve teşvik etmek” olarak belirlenmiştir.
2023 yılı sonuna kadar yürürlükte kalacak Kanun kapsamında en az elli tam zaman eşdeğer Ar-Ge
personeli istihdam eden Ar-Ge Merkezlerine, kamu kurum ve kuruluşları ile kanunla kurulan vakıflar
tarafından veya uluslararası fonlarca desteklenen Ar-Ge ve yenilik projeleri ile rekabet öncesi işbirliği
projeleri yürütücülerine, teknoloji merkezi işletmeleri ile teknogirişim sermaye desteklerinden
yararlananlara, gerçekleştirdikleri Ar-Ge ve yenilik faaliyetleri için aşağıdaki teşvik ve istisnalar
sağlanmıştır:
-
Kurumlar ve Gelir vergisi kanunları uyarınca daha önce mükelleflere tanınan Ar-Ge
harcamalarındaki yüzde 40'lık matrah indirimi yüzde 100'e çıkarılmıştır. Yapılacak Ar-Ge
harcamalarının yüzde 100'ü yapıldığı yılda vergiden düşülecek, ayrıca bu gider amortisman
yoluyla daha sonraki yıllarda vergi matrahından indirilecektir. 500'den fazla Ar-Ge personeli
çalıştıran Ar-Ge Merkezlerinde her yıl, bir yıl önceye göre ek olarak yaptıkları Ar-Ge
harcamalarının yarısı, ayrıca vergi matrahından düşülecektir.
-
Kamu personeli hariç Ar-Ge personelinin ücretleri üzerinden hesaplanan gelir vergisinin yüzde
80'i, doktoralı olanlarda ise yüzde 90'ı istisna kapsamına alınmıştır.
-
Kamu personeli hariç Ar-Ge personelinin ücretleri üzerinden hesaplanacak sigorta primi
işveren hissesinin yarısı, 5 yıl süreyle bütçeden karşılanacaktır.
-
Bu faaliyetlerle ilgili düzenlenen kağıtlara damga vergisi istisnası sağlanacaktır.
-
Teknoloji alanında sahip olduğu orijinal fikri hayata geçirmek isteyen ve teknik alanda eğitimini
tamamlamak üzere olan ya da yeni tamamlamış olanlara, teminat aranmaksızın 100 bin
YTL'ye kadar teknogirişim sermaye desteği verilecektir.
-
Ar-Ge ve yenilik faaliyetlerinde bulunan işletmelerin kamu kurum ve kuruluşları, kanunla
kurulan vakıflar ile uluslararası fonlardan aldıkları destekler Kurumlar Vergisi Kanununa göre
vergiye tabi kazancın tespitinde dikkate alınmayacaktır.
5746 sayılı Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun ile ilgili olarak
Nisan -Ekim 2008 tarihleri arasında yapılan mevzuat düzenlemeleri ise şunlardır:
•
Maliye Bakanlığı ile Sanayi ve Ticaret Bakanlığı tarafından hazırlanan Araştırma ve Geliştirme
Faaliyetlerinin Desteklenmesine İlişkin Uygulama ve Denetim Yönetmeliği 31/07/2008 tarihli
ve 26953 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanmıştır.
•
Gelir vergisi stopajı teşviki uygulamasına ilişkin olarak Gelir İdaresi Başkanlığınca hazırlanan
1 Seri no.lu 5746 sayılı Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında
Kanun Genel Tebliği ise 6/8/2008 tarihli ve 26959 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanmıştır.
35
Temmuz-Ekim 2008 döneminde gelir vergisi
stopajı teşvikinden faydalanan çalışan sayısı ile
istisna edilebilecek matrah tutarları ise Şekil
15’te sunulmaktadır.
Şekil 15. Temmuz-Ekim 2008 Döneminde Gelir
Vergisi Stopajı Teşvikinden Faydalanan
Çalışan Sayısı ile İstisna Edilebilecek
Matrah Tutarları
4.2. Patent Teşvik Sistemine İlişkin Gelişmeler
23 Ağustos 2006 tarihinde TÜBİTAK ve TPE arasında imzalanan protokolle, ülkemizde özgün olarak
gerçekleştirilen çalışmalar sonunda ortaya çıkan buluşlar için patent başvurularının yapılması teşvik
edilmektedir. Bu bağlamda, Türk Patent Enstitüsü nezdinde yapılan yurt içi ve uluslararası kuruluşlar
(WIPO-Dünya Fikri Mülkiyet Örgütü/EPO-Avrupa Patent Ofisi) nezdinde yapılan yurtdışı patent
başvurularının destek kapsamındaki masrafları TÜBİTAK tarafından karşılanmaktadır. Tablo 15’te,
23.08.2006 tarihinden bu yana TÜBİTAK’a gönderilen patent teşvik başvurularının 2008 yılı Kasım ayı
itibariyle durumu ve 2009 yılı itibari ile tahmini verileri gösterilmektedir.
Tablo 15. TÜBİTAK’a Yapılan Patent Teşvik Başvuruları* ve 2009 yılı Tahmini Rakamları
Toplam
Başvuru
Sayısı
Kabul Edilen
Başvuru
Sayısı
İncelemede
Olan Başvuru
Sayısı
Reddedilen
Başvuru
Sayısı
2009 Yılı
Tahmini Toplam
Destek Sayısı
Ulusal Geri Ödemesiz Patent Desteği
918
781
80
57
1300
Uluslararası Geri Ödemesiz Patent
Desteği (3000 YTL /patent)
235
213
16
6
320
Uluslararası Geri Ödemeli Patent
Desteği (100.000 YTL’ye kadar/ patent)
17
11
2
4
26
1170
1005
98
67
1646
TOPLAM
* 30 Kasım 2008 tarihi itibarıyla
TÜBİTAK, Patent Başvurusu Teşvik ve Destekleme Programı kapsamında her bir ulusal patent
başvurusu için geri ödemesiz olarak 3.000* YTL tutarında ve başvuru patent vekili ile takip ediliyor ise
toplam destek miktarının %15’i tutarında ek bir destek sağlamaktadır.
Dünya Fikri Mülkiyet Ofisi veya Avrupa Patent Ofisi nezdinde yapılan patent başvurularının başvuru
aşaması için ise her bir patent başvurusu için geri ödemesiz 3,000* YTL tutarında ve başvuru patent
vekili ile takip ediliyor ise toplam destek miktarının %15’i tutarında ek bir destek sağlanmaktadır.
Uluslararası patent başvurularının araştırma raporu sonrası işlem ücretlerinin karşılanması sağlamak
için ise her bir uluslararası başvuru için jüri kararı ile 100.000* YTL’ye kadar geri ödemeli olarak
destek sağlanmaktadır. Söz konusu başvuruların üçlü patente dönüşmesi halinde ise geri ödemeli
olarak sağlanan destekler hibeye dönüşmektedir.
*
2008 yılı için TÜBİTAK Bilim Kurulu Kararı ile belirlenmiştir.
36
Proje Desteklerinde Fikri Mülkiyet Haklarının Paylaşımı
TÜBİTAK tarafından Proje Teşvik ve Destekleme Esaslarına İlişkin Yönetmelik’ te yapılan değişiklik ile
bu Yönetmelik uyarınca desteklenen projelerin yürütülmesi sırasında veya sonucunda ortaya çıkan
fikri mülkiyet hakları kural olarak proje personeline bırakılmış ve buna ilişkin Fikri Haklar Esasları
yürürlüğe girmiştir. Bu Esaslar ile TÜBİTAK tarafından desteklenen projelerin yürütülmesi sırasında
veya sonucunda ortaya çıkan fikri mülkiyet hakları üzerinde proje personelinin doğrudan fikri mülkiyet
hakkına sahip olması durumunun çerçevesi çizilmiş ve elde edilen fikri ürünlerin patente
dönüşebilmesini sağlamaya yönelik düzenlemeler getirilmiştir. Projelerde ortaya çıkan fikri haklar ile
ilgili belirtilen düzenlemeler sayesinde Ar-Ge faaliyetlerinde yer alan kişiler projelerin yürütülmesi
sırasında veya sonucunda elde edilen fikri ürünler üzerindeki hak sahipliği ile ilgili tüm süreçlere dahil
edilmiş ve fikri hakların lisans gelirlerinin doğrudan kendilerine ait olması sağlanmıştır.
TÜBİTAK Kamu Kurumları Araştırma ve Geliştirme Projelerini Destekleme Programı uyarınca
desteklenen projelerin yürütülmesi sırasında veya sonucunda ortaya çıkan fikri haklara, 1007 Kodlu
TÜBİTAK Kamu Kurumları Araştırma Geliştirme Projeleri Destekleme Programı ve TÜBİTAK
Birimlerince Yürütülen Projelere İlişkin Kamu Ar-Ge Projeleri Fikri Haklar Esasları uygulanmaktadır.
Bu Program kapsamında imzalanan proje sözleşmeleri uyarınca ise proje yürütücüsü kurum/kuruluşa
bedelsiz lisans hakkı verilmiştir. Verilen bu lisans hakkı ile proje yürütücüsü kurum/kuruluş elde edilen
fikri ürünü, mevzuat ve proje sözleşmesi ile belirlenen koşullar doğrultusunda; ürün geliştirme,
deneysel çalışma yapma, bildirimde bulunmak şartıyla ve bedel ödemeksizin değişiklik yapma,
üretme, üretilmiş ürünleri satma, dağıtma, ticaret alanına çıkartma faaliyetlerinde kullanma haklarına
sahip olmuştur.
37
5. Özel Sektörün Bilim ve Teknoloji Performansının Güçlendirilmesi
5.1. Özel Sektöre Yönelik TÜBİTAK Araştırma Teknoloji Geliştirme ve Yenilik Destekleri
Sektör ve büyüklüğüne bakılmaksızın özel sektör kuruluşlarına yönelik 1995 yılından bu yana Dış
Ticaret Müsteşarlığı (DTM) ile birlikte, verilmekte olan Araştırma, Teknoloji Geliştirme ve Yenilik
Destekleri, “Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu Teknoloji ve Yenilik Destek
Programlarına İlişkin Yönetmelik’in 16 Ocak 2007 gün ve 26405 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak
yürürlüğe girmesinden sonra hayata geçirilen yeni destek programları ile daha yaygın ve etkin biçimde
yürütülmesi sağlanmıştır. Aşağıda söz konusu Yönetmelik çerçevesinde yeni başlatılan programlar da
dahil tüm destek programlarına ait veriler Tablo 16’da özet olarak sunulmuş olup, proje
başvurularındaki artış Şekil 16’da gösterilmiştir.
Ülkemizin ekonomik ve sosyal refahını artırmak için, özel sektör kuruluşlarının araştırma, teknoloji
geliştirme ve yenilikçilik yeteneği ile rekabet gücünü yükseltmek, ülkemizde girişimcilik kültürünün
oluşmasına katkıda bulunmak, sanayi kuruluşlarının kendi arasında ve üniversitelerle daha yakın
işbirlikleri ve ortaklıklar sağlamasını teşvik etmek amacıyla proje esaslı araştırma, teknoloji geliştirme
ve yenilik faaliyetlerine kaynak ayrılmasını özendirecek, risk paylaşımlı destek programları, DTM ile
birlikte TÜBİTAK Teknoloji ve Yenilik Destek Programları Başkanlığı (TÜBİTAK-TEYDEB) bünyesinde
yürütülmektedir.
Söz konusu destek programlarında yenilikçiliği hedefleyen Ar-Ge projelerinin desteklenmesi, sanayinin
uluslararası rekabet gücünü geliştirecek en önemli araç olarak görülmektedir. Bu programlar ile, özel
kesimim Ar-Ge’ye kaynak ayrılması, firmaların kendi aralarında veya üniversiteler ve araştırma
kurumlarıyla yapacakları işbirlikleri ile, çağımızın en önemli ekonomik gelişme kaynağı olan bilimsel ve
teknolojik birikimin toplumsal faydaya (ürüne) dönüştürülmesi süreci desteklenerek Ar-Ge’ye dayalı
yenilikçiliğe daha fazla yatırım yapılması teşvik edilmektedir.
Özel sektöre yönelik oluşturulan Araştırma Teknoloji Geliştirme ve Yenilik destek programları
kapsamında, bilimsel ve teknolojik bilgiyi ürüne, sürece, yönteme veya sisteme dönüştürme
aşamalarında yapılacak, teknoloji ve yenilik odaklı araştırma, geliştirme, iyileştirme, işbirliği ve
kümeleşme faaliyetlerine ilişkin proje önerileri, değerlendirilmekte, izlenmekte ve geri ödemesiz olarak
desteklenmektedir.
31 Ekim 2008 tarihi itibariyle Araştırma Teknoloji Geliştirme ve Yenilik Destek Programları
kapsamında 1.709 adet proje desteklenmekte olup, 844 adet proje önerisinin değerlendirme süreci
devam etmektedir. Programlar kapsamında DTM ve TÜBİTAK kaynaklarından sağlanan destek
tutarının yıllara göre dağılımı Şekil 17’de görülmektedir. Destek programları kapsamında, önerilen
proje başvuru sayıları için 2008 hedefi 1.800 olup, Ekim 2008 itibariyle yaklaşık 1.900 sayısına
ulaşılmıştır. 2008 yıl sonu itibariyle 2009 yılı hedefine ulaşılacağı tahmin edilmektedir.
* 31 Ekim 2008
* 2008 yıl sonu öngörüsü olup, 31 Ekim 2008 itibariyle
ödenen tutar 217 Milyon YTL’ dir.
Şekil 16. 2000-2008 Yılları Arasında Araştırma Teknoloji
Geliştirme ve Yenilik Destek Programlarına
Başvuran Firma ve Proje Sayıları
Şekil 17. 2000-2008 Yılları Arasında Araştırma
Teknoloji Geliştirme ve Yenilik Destek
Programları Kapsamında Sağlanan Destek
Tutarının Yıllara Göre Dağılımı
38
Tablo 16. TÜBİTAK Araştırma Teknoloji Geliştirme ve Yenilik Destek Programlarına İlişkin Veriler
Proje Başvuru sayısı
Destek Kararı Verilen
Proje Sayısı
2006
2007
2008*
Artış Oranı
(2006-2007)
%
2001
2002
2003
2004
260
333
374
418
503
595
711
1498
1800
1.861
111
275
286
279
374
449
534
732
1071
957
37
180
2005
2008
Ekim
2000
Sonuçlanan
Proje Sayısı
165
186
164
160
204
242
298
384
31 Aralık itibariyle
Yürürlükte Olan Proje
Sayısı
469
518
538
673
792
818
961
1355
1600
1.709
41
176
233
269
316
360
434
481
1052
1290
1.416
119
99
130
154
192
230
254
290
743
900
1.005
156
Firma Sayısı
Yeni Firma Sayısı
Sunulan Harcama
Tutarı
(2008 Sabit Fiyatlarıyla
Milyon YTL)
Destek Kapsamına
Alınan Harcama Tutarı
Milyon YTL)**
Ödenen Destek Tutarı
Milyon YTL)
448
29
198
370
204
171
168
333
497
706
444
42
153
297
135
158
125
281
346
443
386
28
45
71
46
68
76
163
195
267
217
37
313
* 2009-2013 Stratejik Planında öngörülen hedefler
** Destek kapsamına alınan tutar (Oluşturulan Ar-Ge Hacmi)
Proje Değerlendirme ve Seçim Süreci
TÜBİTAK’ın özel sektöre sağladığı destekler için uymak zorunda olduğu mevzuat, TÜBİTAK-TEYDEB
programları hakkında ayrıntılı bilgi, Sanayi Ar-Ge Destek Programları ile ilgili başvuru kılavuzları,
değerlendirme kriterleri ve süreçleri hakkında tüm bilgilere TÜBİTAK’ın web sayfasından ulaşılabilir.
10 Mart 2005 tarihli Bilim Teknoloji Yüksek Kurulunun 2005/7 sayılı Kararı ve 2005/9 sayılı
Başbakanlık Genelgesi uyarınca projelerin değerlendirilmesinde OECD tarafından hazırlanmış olan
Oslo ve Frascati kılavuzlarındaki Ar-Ge ve Yenilik kavram ve tanımları dikkate alınmaktadır. Ayrıca
Dünya Ticaret Örgütü (WTO), AB’nin devlet yardımlarına ilişkin düzenlemeleri de söz konusu
kılavuzlarda belirtilen kavramları esas almaktadır. TÜBİTAK-TEYDEB tarafından,
•
Ar-Ge ve yenilikçi yönü güçlü, rutin mühendislik uygulamalarını değil, fonksiyonel değişiklikleri
içeren,
•
Üretim altyapısına yönelik yatırımlara, şekil ve estetiğe yönelik değişikliklere değil, gerçek
anlamda araştırma geliştirme faaliyeti içeren,
•
Firmanın kendi özgün katkısının olduğu araştırma, teknoloji geliştirme ve yenilik faaliyetlerini
içeren,
•
Kazanılmış Ar-Ge yeteneğinin tekrarını ve kullanımını değil, yeni Ar-Ge yeteneği
kazandıracak,
•
Güncel ve geleceğin teknolojilerini içeren çalışmaları kapsayan,
•
Proje bilgilerinin, değerlendirmeyi sonuçlandırıcı yeterlilikte ve belirginlikte olduğu,
•
Ar-Ge sistematiği yeterli,
•
Proje ekibinin nitelik veya nicelik olarak projeyi gerçekleştirecek yeterlilikte olduğu,
•
Firma Ar-Ge altyapısının, proje faaliyetlerini yürütmek için yeterli olduğu,
39
•
Proje çıktılarının ekonomik yarara dönüşebilir nitelikte olduğu,
projelerin desteklenmesi uygun bulunmaktadır.
Projelerin değerlendirilmesinde kullanılan Ar-Ge için eşik oluşturan kıstaslar, tüm paydaşların ve
özellikle sanayiden gelen araştırmacıların da katılımı ile müştereken belirlenmiştir. Yapılan iyileştirme
önerileri de her zaman dikkate alınmaktadır. Doğal olarak, uluslararası standartlar, WTO, OECD ve
AB ülkelerinin kullandığı yöntemler uygulanmaktadır. Bu yöntemlerin kullanılması, kısa vadede
ülkemizin uluslararası rekabet kurallarına uyumuna, uzun vade de gerçek Ar-Ge potansiyeli ve
birikimimizin güçlenmesine katkı sağlayacaktır.
TÜBİTAK öncülüğünde geliştirilmiş olan formlarda ilan edildiği üzere, destek programlarına başvurusu
yapılan projeler aşağıda belirtilen üç boyut altında yer alan kriterlere göre değerlendirilmekte olup, bu
boyutlar ve kriterler web ortamında sunulmaktadır:
•
Projenin endüstriyel Ar-Ge içeriği, teknoloji düzeyi ve yenilikçi yönü
•
Proje planı ve kuruluşun altyapısının uygunluğu
•
Proje çıktılarının ekonomik yarara ve ulusal kazanıma dönüşebilirliği
Proje önerilerini, Likert Ölçeği – 1, 2, 3, ... yerine, her boyuta eşit ağırlık vererek 3 boyutta
değerlendirmek için geliştirilen “Tanımlara Bağlanmış Değerlendirme Ölçeği (Phrase-Anchored Rating
Scale)”
her 3 boyut için ayrı ayrı; “çok iyi”, “iyi”, “iyi değil/yetersiz” yönleri tanımlayan
ifadeler/kavramlar/hükümler kullanılmaktadır.
Değerlendirme süreci sonunda “çok iyi” ve “iyi” hükümlerini içeren kriterleri sağlayan projeler
desteklenmekte olup, “iyi değil/yetersiz” hükümlerini içeren kriterleri taşıyan projeler ise
desteklenmemektedir.
TÜBİTAK – TEYDEB Proje Öneri Değerlendirme Formu ve Proje Öneri Değerlendirme Raporu
Hazırlama Kılavuzu TÜBİTAK web sayfasında kullanıma açıktır.
Proje Hakem ve İzleyici Heyeti Tespiti
Proje önerilerinin bilimsel değerlendirme, desteklemeye değer bulma ve izleme süreçleri, başvurunun
alanına göre ilgili “Teknoloji Grubu” tarafından yönetilir. Her grupta, TÜBİTAK mensubu bir “Grup
Sekreteri” ile teknoloji alanı uzmanları yer alır. Ayrıca, her grubun, üyeleri TÜBİTAK dışından olan,
kendi alanlarında temayüz etmiş bilim insanları arasından seçilen beş kişilik bir “Teknoloji Alan
Komitesi” vardır. Proje önerilerinin değerlendirmesini yapacak hakem heyetlerinin seçimi, hakemlerin
değerlendirme sonuçlarını gözönüne alarak, projenin bilimsel olarak desteklenmeye değer bulunup
bulunmadığı, proje izleyicilerinin seçimi ve projelerin izlenmesine ilişkin kararlar, bu Teknoloji Alan
Komitesi tarafından alınır.
TEYDEB Teknoloji Grupları aşağıda verilmiştir.
•
Makine İmalat Teknolojileri Grubu
•
Malzeme, Metalürji ve Kimya Teknolojileri Grubu
•
Elektrik, Elektronik Teknolojileri Grubu
•
Bilişim Teknolojileri Grubu
•
Biyoteknoloji, Tarım, Çevre ve Gıda Teknolojileri Grubu
Süreç, ilgili teknoloji alanı uzmanının ön değerlendirmesi ile başlamaktadır. Bu inceleme sonucunda,
Teknoloji Alan Komitesi, hakem heyetlerini, aşağıdaki hususları dikkate alarak belirlenen hakem
adayları arasından seçer. Seçilen hakemler, çıkar çatışması olmadığının teyidi için projesi
değerlendirilecek işletmenin onayı alındıktan sonra değerlendirici olarak atanır.
Proje önerilerine hakem seçimi yapılırken aşağıdaki hususlar dikkate alınmaktadır:
•
TÜBİTAK-ARBİS (Araştırmacı Bilgi Sistemi)’de kayıtlı bulunması,
•
Konunun uzmanı olması,
•
Projeler arası karşılaştırma yapabilmesi için firmanın önceki projelerinde hakemlik görevi
yapmış olması,
40
•
Proje konusunda Türkiye’deki gelişimi görerek değerlendirme yapabilmesi için benzer
projelerde görev almış olması,
•
Üniversite-sanayi işbirliğine katkı sağlamak amacıyla projenin yürütüleceği bölgeden olması,
•
Daha önceki proje değerlendirme performanslarına (gözlem, irdeleme, rapor niteliği, firmaya
katkısı ve rapor veriş süresi) göre belirlenmesi,
•
Daha önce hakemlik yapmamış kişiler arasından ve çeşitli üniversitelerden hakem belirlenerek
hakem havuzunun genişletilmesi,
•
Proje konusu farklı disiplinleri içeriyor ise her bir disiplini değerlendirebilecek uzmanların
belirlenmesi
•
Söz konusu firma için ve proje kapsamında çıkar çatışması içinde olmaması
Teknoloji Alan Komitelerinin üyeleri, Bilimsel değerlendirme yapan hakemler, izleyiciler, vs.. kurumsal
temsil esasına göre değil, bireysel uzmanlık ve liyakat esasına göre seçilmekte ve bireysel
değerlendirmelerini, ait oldukları kurumların görüşü olarak değil, bireysel bağımsız görüşleri olarak
ifade etmek zorundadır. Bu görevlerde kurumsal kontenjanlar ayrılmaz. Çünkü bu, “eş uzman-peer
evaluation” kavramıyla bağdaşmayan ve dolayısıyla uluslararası geçerli kurallar çerçevesinde hiç
uygulanmaması gereken bir yaklaşımdır. TÜBİTAK ARBİS (Araştırmacı Bilgi Sistemi) ülkemizdeki tüm
araştırmacıların, üniversite, kamu veya özel sektörde istihdam edilmelerine bakılmaksızın, kendilerini
kayıt ettirmelerine açıktır. Böylece, özel sektörden de görevlendirme yapılabilmektedir. Ancak, proje
başvurularının ticari faaliyet ve gizlilik konusu olması nedeniyle tedbirli davranılması gerekmektedir.
Firmalar sundukları projelerin değerlendirilmesinde görev alan hakemlere gerekçeli itirazlarını
yapabilmektedir. Bu itirazlar genellikle hakemin rakip firmayla danışmanlık ve benzeri ilişkilerinden
kaynaklanan çıkar çatışması durumlarıdır.
Tüm süreç içinde, TÜBİTAK bu sürecin yürütülmesi için gereken ortamı sağlar. BTYK ve TÜBİTAK
Bilim Kurulu’nca belirlenen politikalar, stratejiler ve öncelikler doğrultusunda ve bütçe olanaklarına
göre, bilimsel olarak desteklenmesi uygun bulunan projelerin, desteklenme veya desteklenmemesi
kararını alır. Tüm idari ve mali süreçleri, ilgili mevzuat sınırları içinde yönetir. Bir başka deyişle,
TÜBİTAK Başkanlığı, Teknoloji Alan Komitelerince bilimsel olarak desteklenmemesi kararı alınan bir
projenin desteklenmesi kararını almaz.
Tablo 17’de son yıllarda görevlendirilen hakem ve izleyici sayılarıyla ilgili veriler gösterilmektedir.
Tablo 17. TÜBİTAK - TEYDEB hakem, izleyici ve rapor sayıları
Yıl
Hakem
Yeni
Hakem
Hakem
Raporu
Proje/
Hakem*
İzleyici
Yeni
İzleyici
İzleyici
Raporu
Proje Dönem
Dosyası/İzleyici*
2003
388
168
816
2
241
84
663
3
2004
428
152
884
2
288
83
841
3
2005
596
237
1.419
2
325
93
944
3
2006
840
347
1849
2
349
84
1107
3
2007
1167
511
2661
2
535
201
2061
4
2008
1479
626
3517
2
606
234
1589
3
* Ortalama
Değerlendirme Süresi
TÜBİTAK-TEYDEB’ gelen proje başvuruları ve desteklenen proje sayıları, yıllar içinde geometrik artış
göstermiştir. Başvuruların değerlendirme sürelerinin 2008 ortalaması 5 ay civarındadır. Hedef bu
süreyi daha da kısaltmaktır. Diğer ülkelerdeki TÜBİTAK benzeri Ar-Ge desteği veren kuruluşlarda bu
sürenin 6-9 aydan az olmadığı gözlemlenmektedir. Örneğin değerlendirme süresi ABD’de NSF
41
tarafından yürütülen SBIR (small business innovation research) programı için 9 ay, AB çerçeve
programları için 6 ay olarak gerçekleşmektedir.
Firma kaynaklı, aşağıda açıklanan sebepler nedeniyle, başvuru ve izleme süreçleri uzayabilmektedir.
İzleme sürecindeki gecikmelerden kaynaklanan finansal aksaklıklar “transfer ödemesi” altında yapılan
ön ödemelerle telafi edilmektedir. Ayrıca başvuru, değerlendirme ve izleme süreçlerinin elektronik
ortama taşınması amacı ile başlatılan ve aşamalı olarak kullanıma açılmakta olan e-TEYDEB
projesinin süreçleri hızlandıran etkisi görülmeye başlanmıştır.
Firmalardan kaynaklanan en önemli gecikme nedenlerinden ikisi aşağıda açıklanmıştır.
•
•
Destek sürecinde sunulan dönem dosyalarının genellikle üç ayın son günlerinde verilmesi:
Firmalar, desteklenen projelerin 1 Ocak - 30 Haziran 2008 Aralığına ilişkin 2008/I. dönem
dosyalarını TÜBİTAK’a 1 Temmuz – 30 Eylül 2008 tarih aralığında sunmaları zorunludur.
2008/I. dönemine ilişkin 899 dönem dosyası sunulmuş olup, bu dosyaların tümünün 1
Temmuzda sunulması mümkün iken dosyaların;
o
% 5’i Temmuz 2008 içerisinde,
o
% 10’u Ağustos 2008 içerisinde,
o
% 85’i ise Eylül 2008 sonunda sunulmuştur.
Yeminli Mali Müşavirler tarafından hazırlanan raporların istenilen içerikte olmaması nedeniyle
raporların kabul edilmemesi.
TÜBİTAK, özellikle KOBİ’lerin ilk iki Ar-Ge projesini desteklemek için oluşturduğu KOBİ Başlangıç ArGe Destek programında proje hazırlamak için alınan danışmanlık hizmet giderlerini destek kapsamına
almıştır. Bu desteğin yanında TÜBİTAK’ın Türk Patent Enstitüsü ile ortak başlattığı patent destek
programı, işletmelerin Ar-Ge çıktılarına patent alınmasını teşvik ederek proje sonuçlarının başkaları
tarafından izinsiz kullanımını engellemeyi hedeflemektedir.
TÜBİTAK TEYDEB bünyesinde yürütülen destek programlarına ilişkin bilgiler aşağıda sırasıyla
verilmiştir.
1501 – Sanayi Ar-Ge Projeleri Destekleme Programı (TÜBİTAK-DTM)
18 Mayıs 1995 tarihli Para Kredi Koordinasyon Kurulu Kararı ve 1 Haziran 1995 tarihinde yürürlüğe
konmuş olan “Araştırma Geliştirme (Ar-Ge) Yardımına İlişkin Tebliğ” ile proje başvuruları TÜBİTAK
tarafından değerlendirilmekte ve Dış Ticaret Müsteşarlığı (DTM) kaynaklarından sanayi kuruluşlarına
teknoloji ve yenilik destekleri verilmeye başlanmıştır. 01.08.2005 tarihinden itibaren, söz konusu
desteklerin %75’i TÜBİTAK, %25’i DTM kaynaklarıyla karşılanmaktadır.
Yıllar itibariyle 1501 - Sanayi Ar-Ge Projeleri Destekleme Programı kapsamında yapılan proje
başvuruları ve desteklenen proje sayıları Tablo 18’de, destek tutarları Tablo 19’da gösterilmektedir.
Tablo 18. 1501- Sanayi Ar-Ge Projeleri Destekleme Program Verileri
Proje Başvuru sayısı
Karar Verilen Proje
Sayısı (Yıl İçerisinde)
Desteklenmeyen
Sonuçlanan Proje
Sayısı
Firma Sayısı
Yeni Firma Sayısı
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008*
2008
Ekim
TOPLAM**
260
333
374
418
503
595
711
809
910
774
4269
200
328
330
344
431
553
647
731
773
704
3812
180
275
286
279
374
449
534
566
580
410
3093
20
53
44
65
57
104
113
165
193
294
719
165
186
164
160
204
242
298
384
450
411
1966
176
233
269
316
360
434
481
538
605
492
3015
99
130
154
192
230
254
290
278
300
216
1706
* 2009-2013 Stratejik Planında öngörülen hedefler
** 31.10.2008 itibariyle
42
Tablo 19. 1501- Sanayi Ar-Ge Projeleri Destekleme Programı Kapsamında Verilen Destek Miktarı (Milyon YTL)
Yıl
Milyon YTL)
1995-1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
Ekim
Toplam**
73
45
71
46
68
76
163
195
267
205
1209
** 31.10.2008 itibariyle ödenen tutar
31 Ekim 2008 itibariyle 1501-Sanayi Ar-Ge Projeleri Destekleme Programı kapsamında 1.032 adet
proje desteklenmekte olup, 386 adet proje önerisinin değerlendirme süreci devam etmektedir. Tablo
19’da görüldüğü gibi program kapsamında desteklenen projelere 1995-2008 yılları arasında TÜBİTAK
– DTM işbirliğinde 2008 sabit fiyatlarıyla toplam 1209 milyon YTL hibe destek sağlanmıştır. 2007
yılında kuruluşlara aktarılan destek tutarında 2006 yılına göre %49 oranında bir artış olduğu
görülmektedir. (Şekil 18)
* 2009-2013 Stratejik Planında öngörülen hedef
* 2009-2013 Stratejik Planında öngörülen hedef olup, 31
Ekim 2008 itibariyle ödenen tutar 205 Milyon YTL’dir.
Şekil 19. 2000-2007 Yılları Arasında 1501-Sanayi Ar-Ge
Projeleri Destekleme Programı Kapsamında Proje
Başvurularının Yıllara Göre Dağılımı
Şekil 18. 2000-2007 Yılları Arasında 1501-Sanayi Ar-Ge
Projeleri Destekleme Programı Kapsamında
Sağlanan Destek Miktarının Yıllara Göre Dağılımı
Şekil 19’da görüldüğü gibi 1501-Sanayi Ar-Ge Projeleri Destekleme Programı’na 2006 yılında 711
proje önerisi sunulmuş, 2007 yılında ise başvuru sayısı %13,8 artışla 809 adete ulaşmıştır. 31 Ekim
2008 tarihi itibariyle, programa 774 başvuru yapılmıştır. Programa sunulan proje önerilerindeki
artışlara paralel olarak başvuru yapan kuruluş sayılarında da artış gözlemlenmektedir. Şekil 20’de
görüldüğü gibi, 2008 yılında program kapsamında proje öneren kuruluş sayısı ile beraber programa ilk
defa başvuru yapan kuruluş sayısı da artmaktadır. Şekil 21’de program kapsamında proje
başvurularının teknoloji alanlarına göre dağılımı gösterilmektedir.
* 31.10.2008 itibariyle başvuran firma sayısı 492 olup,
2009-2013 Stratejik Planında öngörülen hedef 605’tir.
Şekil 20. 2000-2007 Yılları Arasında 1501-Sanayi
Ar-Ge Projeleri Destekleme Programına
Başvuran Firma Sayısının Yıllara Göre
Dağılımı
Şekil 21. 1501-Sanayi Ar-Ge Projeleri Destekleme Programı
Kapsamında Proje Başvurularının Teknoloji Alanlarına
Göre Dağılımı
43
1503 – Proje Pazarları Destekleme (TÜBİTAK-1503) Programı
TÜBİTAK - 1503 Proje Pazarları Destekleme Programı ile üniversite, araştırma kurumları ve sanayi
kuruluşları arasında ortak Ar-GE projelerinin oluşturulmasına yönelik ulusal teknolojik işbirliği
platformları desteklenmektedir.
Bu tür teknolojik işbirliklerinde temel ilke; somut Ar-Ge düşünce ya da proje önerilerine sahip olup,
bunları gerçekleştirmek için kendi yetenekleri dışında başka uzmanlık alanlarından katkıya gereksinim
duyan, proje öneri veya sonuçlarına ilişkin talep varlığını araştıran ya da arz edilen proje işbirliği
önerilerine teknolojik veya finansal katkıda bulunmak isteyen üniversite, araştırma ve sanayi
kuruluşlarından temsilcilerin bir araya gelerek aktif katılımları ile projelerini birbirlerine tanıtmaları
yoluyla işbirliği olanaklarına ortam oluşturulmasıdır.
Programa 2007 yılında, İstanbul Üniversitesi, Erciyes Üniversitesi, Ege Üniversitesi ve Kocaeli
Üniversitesi tarafından toplam 4 adet başvuru yapılmış olup bu başvuruların tamamı desteklenmiştir.
31 Ekim 2008 itibariyle ise, Mersin Üniversitesi, Selçuk Üniversitesi ve Eskişehir Sanayi Odası’ndan 3
adet proje pazarı başvurusu yapılmış ve tümü desteklenmiştir.
1507 – KOBİ Ar-Ge Başlangıç Destek (TÜBİTAK-1507) Programı
Ülkemizdeki tüm işletmelerin %98’ini oluşturan KOBİ’lerin araştırma, teknoloji geliştirme ve yenilik
faaliyetleri ile verimliliklerini artırmaları ve katma değeri daha yüksek ürün ve hizmetlere yönelmelerini
teşvik etmek amacıyla 16 Mart 2007 tarihinde 1507-KOBİ Ar-Ge Başlangıç Destek (TÜBİTAK-1507)
Programı başlatılmıştır. Program kapsamında sağlanacak desteklerle KOBİ’lerin, daha rekabetçi olma
yönünde, kurumsal araştırma teknoloji geliştirme kültürüne sahip olmaları, ulusal ve uluslararası
destek programlarında daha etkin yer almaları hedeflenmektedir.
Bu program ile yeni bir ürün üretilmesi, mevcut bir ürünün geliştirilmesi, iyileştirilmesi, ürün kalitesi
veya standardının yükseltilmesi veya maliyet düşürücü nitelikte yeni tekniklerin, yeni üretim
teknolojilerinin geliştirilmesi konularında KOBİ’ler tarafından yürütülen 400.000 YTL bütçe ve 18 ay
süre ile sınırlı ilk iki projeye TÜBİTAK tarafından %75 oranında hibe şeklinde mali destek
sağlanmaktadır. Bu programda değerlendirme ve karar süreci ortalama 90 gün içinde
sonlandırılmaktadır.
Tablo 20. TÜBİTAK 1507 – KOBİ Ar-Ge Başlangıç Destek Programı Başvuru Sayıları
16.03.2007-31.12.2007
2008
Ekim
2008*
Toplam**
Proje başvuru sayısı
578
983
750
1.561
Karar verilen proje sayısı
225
878
637
1.103
Destek kararı verilen
162
516
445
678
Desteklenmeyen
63
362
192
425
-
37
100
37
536
923
685
920
Sonuçlanan Proje Sayısı
Firma sayısı
Yeni Firma Sayısı
(2008 Sabit Fiyatlarıyla Milyon YTL)
792
792
-
11,5
8,3
11,5
* 2009-2013 Stratejik Planında öngörülen hedef
** 31.10.2008 itibariyle
Tablo 20’da görüldüğü gibi programın başlangıç tarihi olan 16 Mart 2007 tarihinden, 31 Aralık 2007’ye
kadar geçen 10 aylık sürede, 536 KOBİ ölçeğindeki firma, 578 proje başvurusu yapmıştır.
16 Mart 2007-31 Ekim 2008 tarihleri arasında Program kapsamında 920 KOBİ ölçeğindeki firma,
1.561 proje başvurusunda bulunmuştur.
Ayrıca, 31 Ekim 2008 tarihi itibariyle, bu program kapsamında 632 adet proje desteklenmekte olup,
427 adet proje önerisinin değerlendirme süreci devam etmektedir. Programa ilişkin yapılan tanıtım
etkinlikleri ile proje başvuru sayısında 2008 yılında öngörülenin üzerinde başvuru alınması
sağlanmıştır.
44
TÜBİTAK- 1508 – TEKNOGİRİŞİM Destekleme (TÜBİTAK-1508) Programı
Gelişmekte olan bir ekonomide girişimcilik önemli bir istihdam yaratma ve büyüme aracı olarak
görülmektedir. Girişimciliği teşvik etmenin önemine istinaden TÜBİTAK, 16 Mart 2007 tarihinde
Teknoloji ve Yenilik Odaklı Girişimleri Destekleme (TEKNOGİRİŞİM) Programı’nı başlatmıştır.
TEKNOGİRİŞİM programında, yüksek lisans, doktora çalışmaları sonucunda elde edilen bilimsel
sonuçları, sanayide edindiği teknolojik bilgi birikimini ticari bir ürüne ya da üretim yöntemine
dönüştürmek isteyen genç girişimcilerin teşvik edilmesi amaçlanmaktadır. TEKNOGİRİŞİM
programında başvurular iki aşamalı olarak alınmaktadır. İlk aşamada girişimciden iş fikrini tanıtması,
ikinci aşamada ise bu iş fikrinin hayata geçirilmesi için kapsamlı bir iş planı sunması istenmektedir. İlk
aşamanın ardından isteyen girişimcilere TÜBİTAK tarafından ücretsiz iş planı hazırlama eğitimi
sağlanmaktadır.
Girişimcilerin
firmalarını
kurmalarının
ardından,
personel,
malzeme,
alet/teçhizat/yazılım, seyahat, danışmanlık, hizmet alımı, ofis kira gideri ve ofise ait su, elektrik, ısıtma
ve iletişim giderleri TÜBİTAK tarafından %75 oranında, en fazla 100.000 YTL. ve bir yıl süre ile
desteklenmektedir.
31 Ekim 2008 itibariyle 97 genç girişimcimiz, 101 iş fikri ile programın ilk aşamasına başvuru
yapmıştır. 1 Ocak 2008-31 Ekim 2008 tarihleri arasında 74 iş fikrinin inceleme ve değerlendirilme
süreci tamamlanmış, 24 iş fikrinin girişim planı istenilmesi uygun bulunmuştur.
16 Mart 2007-31 Ekim 2008 tarihleri arasında, TÜBİTAK -1508- Teknogirişim Destekleme Programı
kapsamında 23 girişimci firmalarını kurmuştur. Girişimcilere kaynak aktarılmaya başlanmıştır.
TÜBİTAK - 1509 – Uluslararası Sanayi Ar-Ge Projeleri Destekleme (TÜBİTAK-1509) Programı
Kuruluşlarımızın, uluslararası ortak araştırma, teknoloji geliştirme ve yenilik projelerinde etkin biçimde
yer alması dünyadaki teknolojik gelişmeleri takip etmeleri ve yeni dış pazarlara açılmaları için büyük
önem taşımaktadır. Uluslararası ortak destek programlarında (EUREKA, EUROSTARS, Avrupa Birliği
Çerçeve Programları altında ortak proje çağrılarına çıkan programlar ve benzeri uluslararası program
ve projeler) yer alan, sektör ve büyüklüğüne bakılmaksızın Türkiye’de yerleşik katma değer yaratan
kuruluşların nitelikli araştırma, teknoloji geliştirme ve yenilik projelerine TÜBİTAK tarafından %75’e
varan oranlarda hibe şeklinde destek sağlanması için 8 Temmuz 2007 tarihinde Uluslararası Sanayi
Ar-Ge Projeleri Destekleme Programı başlatılmıştır. Daha önce 1501 destek programına kabul
edilerek desteklenen sanayi katılımlı uluslararası ortaklı projeler bu tarihten itibaren bu programa kabul
edilmektedir. Destek programına 31 Ekim 2008 itibariyle toplam 27 proje başvurusu yapılmıştır.
Program kapsamında 15 proje desteklenmekte olup, 20 projenin değerlendirme süreci devam
etmektedir.
Destek Programları Kapsamında Üniversite – Sanayi İşbirliği Faaliyetleri
Teknoloji ve Yenilik Destek Programları kapsamında proje önerilerinin değerlendirilmesi ve
desteklenen projelerin dönemsel faaliyetlerinin izlenmesi için üniversite ve araştırma kurumlarında
görevli bilim insanlarıyla işbirliği yapılmaktadır. 2007 yılı içerisinde 1311, 31 Ekim 2008 tarihi itibariyle
1.613 bilim insanı destek programlarının değerlendirme ve izleme süreçlerinde görevlendirilmiştir.
Tablo 17’de hakem ve izleyici sayıları yıllar itibariyle verilmiştir. Tablo’da, bir kişinin birden fazla görev
almış olması nedeniyle, rakamlar yukarıda belirtilenlerden daha fazladır. Destek programları
kapsamında bugüne kadar, 95’i aşkın üniversiteden 2.768 farklı bilim insanı değerlendirme ve izleme
süreçlerinde görev almıştır. Türkiye’nin farklı yerlerindeki bilim insanlarının kuruluşları yerinde
değerlendirmek üzere ziyaret etmesi bilginin yayılmasına ve uzun vadede üniversite ve sanayi
arasında kalıcı bağların oluşmasına katkıda bulunmaktadır. Değerlendirme ve izleme süreçlerinde
görev alan bilim insanlarının üniversitelere göre dağılımı Şekil 22’de verilmektedir.
Şekil 22. 1995-2008 Yılları Arasında Araştırma
Teknoloji Geliştirme ve Yenilik Destek
Programları Kapsamında Projelerin
Değerlendirme ve İzleme Süreçlerinde Görev
Alan Hakemlerin Üniversitelere Göre Dağılımı
45
Destek programlarına başvuran proje önerilerinin değerlendirmesinde yer alacak hakem heyetlerinin
tespiti bağımsız akademisyenlerden oluşan üst kurullar tarafından gerçekleştirilmektedir. TÜBİTAK’ın
bu aşamada katkısı sürecin yürütülmesi için gereken ortamın sağlanması ile sınırlıdır.
Bilimsel değerlendirme yapan hakemler, izleyiciler, geçici paneller ve kurullar, kurumsal temsil esasına
göre değil, bireysel uzmanlık ve liyakat esasına göre seçilmekte ve bireysel değerlendirmelerini, ait
oldukları kurumların görüşü olarak değil, bireysel bağımsız görüşleri olarak ifade etmek zorundadırlar.
TÜBİTAK ARBİS (Araştırmacı Bilgi Sistemi) ülkemizdeki tüm araştırmacıların, üniversite, kamu veya
özel sektörde istihdam edilmelerine bakılmaksızın, kendilerini kayıt ettirmelerine açıktır. Böylece, özel
sektörden de görevlendirme yapılabilmektedir. Ancak, proje başvurularının ticari faaliyet ve gizlilik
konusu olması nedeniyle tedbirli davranılması gerekmektedir. Firmalar sundukları projelerin
değerlendirilmesinde görev alan hakemlere gerekçeli itirazlarını yapabilmektedirler.
Tanıtım ve Bilgilendirme Etkinlikleri
Sanayimizin temel yapı taşlarını oluşturan KOBİ’lerimize yönelik Kamu kurumlarımızın destek ve
hizmetlerinin tanıtımını yaygın biçimde yapmak ve etkinliğini artırmak amacıyla 2007 yılı içerisinde
TOBB, TÜBİTAK, Türkiye Halk Bankası, KOSGEB ve Türk Patent Enstitüsü ile işbirliği halinde sanayi
potansiyeli yüksek 19 ilde KOBİ Bilgi ve Eğitim Fuarları düzenlenmiştir. 31 Ekim 2008 tarihi itibariyle,
Gaziantep, Kütahya, Mersin, Adana, Edirne, İstanbul, Erzurum, Kocaeli-Gebze, Aydın, Konya, Niğde
ve Uşak illerinde Teknokent, Sanayi Odaları ve Organize Sanayi Bölgelerinde düzenlenen tanıtım
etkinliklerine katılınılarak Teknoloji ve Yenilik Destek Programları hakkında tanıtım sunumları yapılmış,
gerekli bilgilendirmeler ve eğitimler verilmiştir. Ayrıca, Bursa, İzmir, İstanbul ve Ankara’da YMM
odalarına yönelik eğitimler gerçekleştirilmiştir.
Mevzuat Değişiklikleri
1501 Sanayi Ar-Ge Programı kapsamında desteklenen projelerin sonuçları irdelendiğinde önemli
sayıda firmanın mali yetersizlik nedeniyle projelerini, kapsamını daraltarak veya öngörülen süreden
oldukça geç tamamlayabildiği gözlemlenmektedir. Firmaların yaşadığı mali sorunları asgari düzeye
indirebilmek ve programdan amaçlanan teknolojik-ekonomik etkileri artırmak amacıyla 2006 yılı
sonlarından başlayan yoğun çalışmaların sonucunda 2007 ortalarında programın mevzuatında bazı
iyileştirmeler gerçekleştirilmiştir. Projelerin finanse edilebilmesi için gerekli olan kısa vadeli nakit
ihtiyacının karşılanabilmesi için transfer ödemesi (ön ödeme) uygulaması başlatılmış, böylece,
transfer uygulaması ile teminat karşılığında öngörülen dönemsel harcama tutarının %40’ı kuruluşlara
ön ödeme olarak aktarılması gerçekleştirilmiştir. Ayrıca ödeme sürecini hızlandırmak amacıyla tüm
projelerin mali belgelerinin denetimi ve tasdiki yeminli mali müşavirlerce yapılmaya başlanmıştır.
Destek Programlarına İlişkin Yapılan Eylemler
2008-2012 TÜBİTAK TEYDEB Stratejik Planı kapsamında oluşturulan eylemlerin, 2008 Yılı
Programı’nın gelişme eksenlerinde yer alan “Ar-Ge ve Yenilikçiliğin Geliştirilmesi” bölümünde yer alan
tedbirlere uygun olarak yapılması hedeflenmiştir. Bu kapsamda destek programlarına yapılan proje
başvurularının çevrimiçi (online ) olarak alınmasına yönelik çalışmalara Eylül 2007’de başlanmış olup,
sadece TÜBİTAK-DTM işbirliğinde yürütülen 1501–Sanayi Ar-Ge Projeleri Destekleme Programı’na
proje başvuruları Şubat 2008’den itibaren çevrimiçi olarak alınabilmekteydi. 1 Temmuz 2008
tarihinden itibaren 1501 Sanayi Ar-Ge Projeleri Destekleme Programı, 1507 KOBİ Ar-Ge Başlangıç
Destek Programı ve 1509 Uluslararası Sanayi Ar-Ge Projeleri Destekleme Programlarına tüm proje
başvuruları sadece online olarak yapılmakta olup, firmalar, daha önce desteklenenler de dahil olmak
üzere tüm projeleri hakkında bilgilere web üzerinden ulaşabilmektedirler.
Proje başvurularının değerlendirme, karar, izleme süreçlerinin ve iş akışlarının da bilişim altyapısı
içerisinde yapılabilmesine yönelik çalışmaların büyük bir bölümü 2008 yılı içerisinde tamamlanmış
olup, değerlendirme yapan hakemler de sistem üzerinden, geçmişte değerlendirdikleri de dahil olmak
üzere görev aldıkları tüm projeler hakkında gereken bilgilere web üzerinden erişerek değerlendirme
raporlarını web üzerinden yapmaktadır. Ayrıca, Teknoloji Grupları Komite üyeleri değerlendirecekleri
projelere web üzerinden erişerek, toplantı öncesinde projeleri inceleyebilmektedir.
46
2009 yılı içinde desteklenen projelerin izleme süreçlerinin de tamamen elektronik ortama taşınması ve
elektronik ortama taşınan tüm süreçlerde elektronik imza uygulamasına geçilerek basılı dokümanın
asgari seviyeye indirilmesi planlanmaktadır.
5.2. Yatırım Ortamını İyileştirme Koordinasyon Kurulu Ar-Ge Teknik Komitesi
"Türkiye'de Yatırım Ortamının İyileştirilmesi Reform Programı" çerçevesinde oluşturulan Yatırım
Ortamını İyileştirme Koordinasyon Kurulu (YOİKK), 11 Aralık 2001 tarihli Bakanlar Kurulu Prensip
Kararı ile kabul edilmiştir.
YOİKK, Türkiye'deki yatırımlarla ilgili düzenlemeleri rasyonel hale getirmek, yatırım ortamının rekabet
gücünü artıracak gerekli düzenlemeleri tespit ederek politika önerileri geliştirmek ve işletme dönemi de
dahil olmak üzere yatırımın her safhasında, ulusal ve uluslararası yatırımcıların karşılaştığı idari
engellere çözüm üretmek amacını taşımaktadır. YOİKK çalışmalarını, yatırım ortamını doğrudan
ilgilendiren şirket kuruluşu, istihdam, sektörel lisanslar, yatırım yeri, vergi ve teşvikler, dış ticaret ve
gümrükler, fikri ve sınai mülkiyet hakları, doğrudan yabancı yatırım mevzuatı, yatırım promosyonu,
KOBİ, kurumsal yönetim, Ar-Ge konularında görevli 12 teknik komite ile yürütmektedir.
Ar-Ge Teknik Komitesi, Yatırım Ortamını İyileştirme Koordinasyon Kurulu’nun (YOİKK) 30 Ocak 2008
tarihli 12. toplantısında alınan karar gereğince kurulmuş ve komitenin başkanlığına, 22 Şubat 2008
tarihinde yapılan XXIV. YOİKK Yönlendirme Komitesinde alınan karar gereğince TÜBİTAK Başkan
Yardımcısı Sayın Prof. Dr. Ömer ANLAĞAN getirilmiştir.
TÜBİTAK’ın Başkanlığında Ar-Ge Teknik Komitesi, bu tarihten sonra üç toplantı yapmıştır. 18-19 Mart
2008 tarihlerinde, TÜBİTAK Gebze TÜSSİDE tesislerinde gerçekleştirilen YOİKK Ar-Ge Teknik
Komitesi’nin ilk toplantısında, teknik komitenin misyonu “Ülkemizin uluslararası rekabet gücünü
arttırmak ve yatırımları canlandırmak amacıyla; Ar-Ge yatırım ortamını ve faaliyetlerini iyileştirmek için
öneriler geliştirmek, sunmak ve sonuçlarını izlemek”, vizyonu ise “Ar-Ge faaliyetlerinin katma değeri
yüksek üretime dönüştüğü ve yatırım için cazip bir ortam oluşturmuş Türkiye” olarak belirlenmiştir.
YOİKK Ar-Ge Teknik Komitesi’nin ikinci toplantısı 26 Mart 2008 tarihinde TÜBİTAK Başkanlık
Binası’nda gerçekleştirilmiştir. Belirlenen vizyon ve misyon çerçevesinde Ar-Ge Teknik Komitesi Eylem
Planı oluşturulmuştur. Oluşturulan eylem planında yer alan ana maddeler şu şekildedir:
1. Sanayi ve üniversite işbirliğinin geliştirilmesi.
2. Toplumda Ar-Ge bilincinin geliştirilmesi.
3. Araştırmacı insan gücünün nitelik ve nicelik açısından geliştirilmesi amacıyla yabancı
araştırmacıların Türkiye’de istihdamının kolaylaştırılmasıyla ilgili sorunları tespit edilmesi.
4. Uluslararası Ar-Ge işbirliğinin geliştirilmesi.
23 Eylül 2008 tarihinde YOİKK Ar-Ge Teknik Komitesi’nin üçüncü toplantısı TÜBİTAK Başkanlık
Binası’nda gerçekleştirilmiştir. Bu toplantıda eylem planına 2 madde daha eklenmesine karar
verilmiştir.
5. Ar-Ge yatırımlarının ülkeleri tercih etme nedenlerinin araştırılması
6. Türkiye’nin uluslararası yenilikçilik endekslerindeki konumunu iyileştirmek için toplanan
verilerin iyileştirilmesi
26 Eylül 2008 tarihinde gerçekleştirilen XXVI. YOİKK Yönlendirme Komitesi toplantısında, her Teknik
Komiteden 2008 yılı sonuna kadar tamamlamayı planladığı eylem maddelerini belirlemesi istenmiştir.
Bu kapsamda Ar-Ge Teknik Komitesi de 3 ve 5 nolu eylem maddelerinin 2008 yılı sonuna kadar
tamamlanmasının öngörüldüğünü YOİKK Yönlendirme Komitesi Sekreterliği’ne bildirmiştir. Ayrıca
toplantıda, TÜBİTAK’ın sorumlu olduğu 2 ve 4 nolu eylem maddeleri hakkında yapılan çalışmalar
konusunda Komiteye bilgi verilmiş ve bu eylem maddelerinin herhangi bir öngörülen takvimde
neticelendirilmesinin uygun olmayacağı ve süreklilik gerektiren maddeler olduğu belirtilerek Eylem
Planı’nda devamlı yer alması gerektiği hususu Komiteye sunulmuştur.
Eylem planının son hali Tablo 21’de yer almaktadır.
47
Tablo 21. Ar-Ge Teknik Komitesi 2008 Yılı Eylem Planı
Yapılacak
Faaliyetin Niteliği
Amaçlanan Sonuçlar
Koordinasyondan
Sorumlu Kurum/
Kuruluş
Konuyla İlgili Diğer
Kurum/Kuruluşlar
Sanayi ve üniversite işbirliğinin geliştirilmesi amacıyla;
a) Döner sermaye uygulamalarının tıp fakülteleri
dışındaki fakülteler için yeniden yapılandırılması.
İlk taslağın
hazırlanması
Üniversite-sanayi işbirliğinin önündeki en büyük engellerden
biri olan döner sermaye sisteminin yeniden düzenlenerek bu
işbirliklerinin teşvik edilmesi.
YÖK
Maliye Bakanlığı
b) Üniversitelerde geliştirilen teknolojinin sanayiye
aktarılması için ofislerin kurulması.
Pilot uygulama
Yurtdışında da örnekleri olan teknoloji ofislerinin
üniversitelerimizde kurulması ile geliştirilen yeni teknolojilerin
mümkün olan en kısa sürede sanayiye aktarılmasının
sağlanması.
YÖK
Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, Türk
Patent Enstitüsü, TOBB
c) Sanayinin ihtiyaçlarını üniversiteye taşıyacak ve
çözüm üretecek merkezlerin Organize Sanayi
Bölgelerinde kurulması.
Teknik çalışma
Örnekleri mevcut olan merkezlerin sayısının artmasıyla
sanayi ile üniversite arasındaki işbirliğinin pekiştirilerek;
sanayicinin Ar-Ge ihtiyacını karşılamasının kolaylaştırılması.
TOBB
Sanayi ve Ticaret Bakanlığı,
KOSGEB, OSBÜK, YÖK, TÜBİTAK,
TÜSİAD
Toplumda Ar-Ge bilincinin geliştirilmesi amacıyla;
a) Başarı hikayelerinin paylaşılması, etkinlikler
düzenlenmesi, gerekli olduğunda ödüllendirme
sisteminin hayata geçirilmesi.
İlk çalışmanın
sunulması
Başarılı Ar-Ge uygulamalarının toplumla paylaşılması
sonucunda toplumun Ar-Ge yapmaya özendirilmesi ve teşvik
edilmesi.
TÜBİTAK
Anadolu Ajansı, TRT, RTÜK, TOBB,
TÜSİAD, YASED, TİM
b) Görsel ve yazılı medyada konu ile ilgili yayınların
yapılmasının temin edilmesi.
İlk çalışmanın
sunulması
TÜBİTAK
Anadolu Ajansı, TRT, RTÜK, TOBB,
TÜBİTAK
Anadolu Ajansı, TRT, TOBB,
Konu
1
2
c) Bilim ve toplum desteklerinin yaygınlaştırılması.
3
4
Araştırmacı insan gücünün nitelik ve nicelik açısından
geliştirilmesi amacıyla yabancı araştırmacıların
Türkiye’de istihdamının kolaylaştırılmasıyla ilgili
sorunların tespit edilmesi.
Ön çalışma
Türkiye'de araştırma faaliyetlerini sürdüren yabancıların
yaşadığı sıkıntıları ortaya koyacak ve çözüm önerileri
üretecek bu çalışmanın sonucunda sanayide ve üniversitede
çalışacak yabancı araştırmacı sayısının arttırılması.
Çalışma ve Sosyal
Güvenlik Bakanlığı
Dışişleri Bakanlığı, Hazine
Müsteşarlığı, İçişleri Bakanlığı Emniyet Genel Müdürlüğü,
TÜBİTAK, YÖK, TOBB
Uluslararası Ar-Ge işbirliğinin geliştirilmesi amacıyla;
a) Hedef ülkelerle ortak Ar-Ge çalıştaylarının
düzenlenmesi.
Ön çalışma (konu
ve ülke seçimi)
Ar-Ge potansiyeli yüksek hedef ülkelerle işbirliklerinin
güçlendirilmesi ve Türkiye'nin Ar-Ge potansiyelinin bu
ülkelerde tanıtılması.
TÜBİTAK
Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, Dış
Ticaret Müsteşarlığı, DEİK, YASED,
Türkiye Araştırma ve İş Dünyası
Kuruluşları Ofisi (TURBO)
Çalışma (ortak proje
konularının tespit
edilmesi)
Uluslararası Ar-Ge projelerinin geliştirilerek daha büyük
işbirlikleri için ilk adımların atılması.
TÜBİTAK
Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, Dış
Ticaret Müsteşarlığı, TOBB, YASED
Ar-Ge yatırımlarının ülkeleri tercih etme nedenlerinin
araştırılması.
Teknik çalışma
Öncelikli olarak İrlanda, İsrail, Tayvan, Hindistan ülke
örneklerinin incelenmesi ve Ar-Ge yatırımlarının ülkeleri
tercih etme nedenlerinin belirlenmesi.
TÜBİTAK
Maliye Bakanlığı, Hazine
Müsteşarlığı, TOBB, DEİK, YASED
Türkiye'nin uluslararası yenilikçilik endekslerindeki
konumunu iyileştirmek için toplanan verilerin
iyileştirilmesi.
İlk çalışma
Uluslararası yenilikçilik endekslerini oluşturan parametrelerin
belirlenmesi; bu parametreler için Türkiye'den sunulan
verilerin analiz edilmesi, gerektiğinde endeksleri düzenleyen
yabancı kuruluşlarla temasa geçilerek önerilerin sunulması.
TÜBİTAK
Hazine Müsteşarlığı, TOBB, TÜİK,
YASED
b) Uluslararası ortak projelerin teşvik edilmesi.
5
6
Çalışma
Ar-Ge yapmanın getirdiği faydaların anlatılması yoluyla her
kesimin bu konuda yatırım yapmanın önemine dair
farkındalığının arttırılması.
Toplumda bilim anlayışını yerleştirmeye yönelik
uygulamaların yaygınlaştırılması.
48
5.3. Teknoloji Platformları
Ülkemizin, teknoloji ve yeniliğe dayalı rekabet gücünün artırılması için etkin bir ulusal yenilik
stratejisinin belirlenmesine ve bu çerçevede şekillenecek bir eylem planının uygulanmasına
gereksinim duyulmaktadır. Bu gereksinim 12 Eylül 2006 tarihinde, bilim teknoloji ve yenilik politikaları
alanında ulusal düzeyde karar organı olan Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu’nun (BTYK) 14.
toplantısında ele alınmıştır. Toplantıda, "Ulusal Yenilik Strateji ve Eylem Planının Hazırlanması" kabul
edilerek, anılan stratejinin TÜBİTAK koordinasyonunda ilgili paydaş kuruluşların katılımı ile
oluşturulmasına ve gerekli destek mekanizmalarının geliştirilmesine karar verilmiştir. 2006/31 sayılı
Başbakanlık Genelgesi ile de bu karar tüm ilgili kamu kuruluşlarına duyurulmuştur.
Başbakanlık Genelgesi’nde belirtilen karar çerçevesinde, sorumlu kuruluş olma sıfatıyla TÜBİTAK
tarafından Teknoloji Platformlarının kurulması girişimini başlatmıştır. İlk aşamada Elektrik ve
Elektronik, Tekstil, Denizcilik, Otomotiv, Metal sektörlerinde Teknoloji Platformu kurma çalışmaları
başlatılmıştır. 7 Mart 2007 tarihinde gerçekleştirilen BTYK’nın 15. toplantısında ise Enerji, İlaç ve
Tarım sektörleri için Teknoloji Platformu kuruluş çalışmalarının başlatılmasına karar verilmiş ve
TÜBİTAK tarafından çalışmalar başlatılmıştır.
Teknoloji Platformlarının amacı Ar-Ge ve yenilik desteklerinin anılan sektörlerde rekabet gücünü
artırmaya yönelik kullanılması sürecini desteklemek ve bu amaçla paydaşlar arasında iletişim ve
koordinasyon ortamı sağlamaktır. Dolayısıyla, bu platformların işlevi sektörün güncel sorunlarını ve
vizyonunu belirleyerek, stratejik araştırma gündeminin saptanması ve somut uygulama önerileri,
ihtiyaç duyulan proje konularının ortaya konulması olacaktır.
Elektrik Elektronik Teknoloji Platformu (EETP) TÜBİTAK İŞBAP (Bilimsel ve Teknolojik İşbirliği Ağları
ve Platformları Kurma Girişimi Projeleri Destekleme Programı) desteğinden yararlanmak üzere
başvuruda bulunmuştur ve başvurusu değerlendirme aşamasındadır. Otomotiv Teknoloji Platformunun
ise yapmış olduğu TÜBİTAK-İŞBAP başvurusu neticesinde desteklenmesine karar verilmiştir. Diğer
platformlar kuruluş aşamasını tamamlama çalışmalarına devam etmektedirler.
12 Mart 2008 Tarihinde Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren ‘’Araştırma ve Geliştirme (ArGe) Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkındaki 5746 sayılı Kanun’un 3. Maddesi’nin 6. Fıkrası şu
şekildedir:
•
‘’Rekabet öncesi işbirliği projelerinde işbirliğini oluşturan kuruluşların bu işbirliğine yaptıkları
katkılar, işbirliği protokolünde belirlenen kuruluşlardan biri adına açılacak özel bir hesapta izlenir.
Özel hesaba aktarılan bu tutarlar, harcamanın yapıldığı dönemde katkı sağlayan kuruluşların ArGe harcaması olarak kabul edilir ve proje dışında başka bir amaç için kullanılamaz. Proje
hesabında toplanan tutarlar, proje özel hesabı açan kuruluşun kazancının tespitinde gelir olarak
dikkate alınmaz’’.
Araştırma ve Geliştirme (Ar-Ge) Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkındaki 5746 sayılı Kanun, teknoloji
platformlarının oluşturulmasında önemli kolaylıklar sağlamıştır. Bu kanunla, teknoloji platformları
oluşturma girişimlerinin sektörler arasında giderek yaygınlaşması ve sayılarının artması
beklenmektedir.
Konuyla ilgili daha ayrıntılı bilgiye http://platform.tubitak.gov.tr adresinden erişilebilmektedir.
49
6. Araştırma Ortamının ve Altyapısının Geliştirilmesi
6.1. Akademik Ar-Ge Destekleri
Araştırma Destek Programları Başkanlığı (ARDEB); ülkemizdeki araştırma altyapısının geliştirilmesi,
akademik araştırma faaliyetlerinin desteklenmesi ve uygun araştırma ortamının sağlanabilmesi için
üniversitelere, özel ve kamu Ar-Ge kuruluşlarına verilmekte olan TÜBİTAK desteklerini yürütmektedir.
Bu kapsamda verilmekte olan TÜBİTAK desteklerinin (kamu projeleri hariç) araştırma gruplarına göre
dağılımı Tablo 22’de yer almaktadır. Tablo 23’te, geçmiş yıllarda gerçekleşen harcamalar ve Tablo
24’te 2008 yılında önerilen ve destek kararı verilen projelerin (kamu projeleri hariç) üniversitelere göre
dağılımı verilmektedir.
Tablo 22. 2008 Yılında Araştırma Gruplarına Göre Proje Sayılarının ve Destek Miktarlarının Dağılımı*
ARDEB Araştırma
Grupları
2008’de
Önerilen
Proje Sayısı
2008’de
Destek Kararı
Verilen Proje
Sayısı
Destek
Bütçesi
(x1000 YTL)
31 Ekim 2008
İtibariyle
Yürürlükteki
Proje Sayısı
Yürürlükteki
Proje Bütçesi
(x1000 YTL)
31 Ekim 2008
İtibariyle
Harcama
(x1000 YTL)
367
84
13.249
315
46.614
12.240
277
78
9.084
263
41.595
10.903
687
150
18.453
621
94.466
20.031
515
114
15.908
334
51.367
14.772
710
136
15.204
356
44.618
11.456
1075
226
26.156
762
102.703
27.461
960
158
14.794
552
69.541
20.263
4591
946
112.848
3203
450.904
117.126
Çevre, Atmosfer, Yer
ve Deniz Bilimleri
(ÇAYDAG)
Elektrik, Elektronik ve
Enformatik (EEEAG)
Mühendislik (MAG)
Sağlık Bilimleri
(SBAG)
Sosyal ve Beşeri
Bilimler (SOBAG)
Temel Bilimler
(TBAG)
Tarım, Ormancılık ve
Veterinerlik (TOVAG)
TOPLAM
*31 Ekim 2008 tarihi itibarıyla güncellenmiştir.
Tablo 23. Bütçe Ödeneği ve Yıl Sonu İtibarıyla Gerçekleşmeler (2008 Sabit Fiyatlarıyla)
Bütçe Yılı Ödeneği
(x1000 YTL)
2004
2005
2006
2007
2008*
(Ocak-Ekim)
Harcama
(x1000 YTL)
Gerçekleşme Oranı
ARDEB
22.485
13.462
% 60
TOPLAM
22.485
13.462
% 60
KAMAG
61.168
12.153
% 20
SAVTAG
61.168
0
%0
ARDEB
110.102
52.780
% 48
TOPLAM
232.438
64.933
% 28
KAMAG
56.919
56.366
% 99
SAVTAG
68.303
52.416
% 77
91.071
157.119
% 173
TOPLAM
216.294
265.901
% 123
KAMAG
52.525
88.223
% 168
SAVTAG
68.283
81.620
% 120
ARDEB
89.293
134.418
% 151
TOPLAM
210.100
304.261
% 145
KAMAG
65.000
61.079
% 94
SAVTAG
80.000
70.945
% 89
ARDEB
105.000
117.126
% 112
TOPLAM
250000
249150
% 99
ARDEB
KAMAG: Kamu Araştırmaları Grubu
SAVTAG: Savunma ve Güvenlik Teknolojileri Araştırma Grubu
50
Tablo 24. 2008 Yılında Önerilen ve Destek Kararı Verilen Projelerin Üniversitelere Göre Dağılımı*
(Kamu Projeleri Hariç)
Önerilen Proje Sayısı
Proje Sayısı
Ege Ü.
232
65
7.846.449
Ankara Ü.
254
62
7.099.265
İstanbul Teknik Ü.
143
41
6.820.396
Hacettepe Ü.
177
52
6.624.605
Orta Doğu Teknik Ü.
209
51
5.731.218
Boğaziçi Ü.
70
26
4.523.623
Bilkent Ü.
57
24
4.304.597
Atatürk Ü.
128
24
3.237.663
İstanbul Ü.
125
25
3.059.206
Gazi Ü.
142
24
2.859.254
Pamukkale Ü.
71
21
2.727.325
Dokuz Eylül Ü.
117
23
2.725.214
Marmara Ü.
78
15
2.311.125
Sabancı Ü.
46
18
2.265.542
Akdeniz Ü.
63
16
2.065.409
S. Demirel Ü.
133
25
1.897.447
Uludağ Ü.
65
16
1.838.506
Gebze Yük. Tekn. Ens.
48
14
1.828.206
Karadeniz Teknik Ü.
90
17
1.827.457
Yıldız Teknik Ü.
61
10
1.749.977
Anadolu Ü.
63
17
1.654.969
Kocaeli Ü.
83
14
1.650.814
İzmir Yük. Tekn. Ens.
63
12
1.528.156
Cumhuriyet Ü.
22
8
1.516.793
Çukurova Ü.
99
18
1.456.536
Mustafa Kemal Ü.
62
20
1.448.530
Muğla Ü.
53
9
1.444.514
Sakarya Ü.
49
8
1.372.049
Selçuk Ü.
139
21
1.349.228
Fırat Ü.
82
16
1.281.904
Koç Ü.
28
9
1.249.968
Ç. Onsekiz Mart Ü.
91
17
1.137.746
Yeditepe Ü.
47
6
1.070.822
Harran Ü.
44
8
1.036.720
Ondokuz Mayıs Ü.
52
11
1.034.289
Kırıkkale Ü.
29
8
994.476
Erciyes Ü.
57
8
974.751
A.İzzet Baysal Ü.
42
6
943.880
Başkent Ü.
23
7
872.755
Celal Bayar Ü.
31
6
820.988
Niğde Ü.
28
5
783.580
Gata
13
5
781.825
Balıkesir Ü.
48
8
776.741
K.Maraş S. İmam Ü.
56
9
769.995
Adnan Menderes Ü.
48
8
721.855
Fatih Ü.
32
4
713.700
Yüzüncü Yıl Ü.
52
8
710.625
Gaziantep Ü.
28
7
691.944
Mersin Ü.
39
8
613.411
TOBB Eko. ve Tekn. Ü.
28
6
559.676
Gaziosmanpaşa Ü.
36
5
475.250
Afyon Kocatepe Ü.
61
3
445.137
Üniversite
51
Destek Kararı Verilen Projelerin
Destek Bütçesi (YTL)
Tablo 24. 2008 Yılında Önerilen ve Destek Kararı Verilen Projelerin Üniversitelere Göre Dağılımı* (Devamı)
Önerilen Proje
Sayısı
Proje Sayısı
Osmangazi Ü.
39
4
422.326
Dicle Ü.
39
3
380.403
İstanbul Bilgi Ü.
4
2
369.450
Maltepe Ü.
9
1
365.102
Artvin Çoruh Ü.
3
2
353.035
Dumlupınar Ü.
26
2
309.587
Kadir Has Ü.
2
1
280.289
İnönü Ü.
26
3
263.055
Z. Karaelmas Ü.
25
5
252.489
Haliç Ü.
2
1
169.250
Trakya Ü.
14
1
165.254
Uşak Ü.
6
1
148.455
Bilecik Ü.
4
1
140.156
Rize Ü.
12
5
119.514
Kastamonu Ü.
4
2
109.769
Işık Ü.
3
1
88.666
Kafkas Ü.
28
4
87.000
Galatasaray Ü.
4
1
83.700
Hitit Ü.
8
1
81.386
Düzce Ü.
14
1
81.300
Namık Kemal Ü.
31
4
78.000
Bozok Ü.
16
2
74.200
İzmir Ekonomi Ü.
5
1
57.454
İstanbul Kültür Ü.
6
2
48.100
Sinop Ü.
6
2
39.640
Ahi Evran Ü.
8
1
25.000
İstanbul Ticaret Ü.
0
1
21.850
Aksaray Ü.
15
1
13.900
Adıyaman Ü.
3
0
0
Amasya Ü.
2
0
0
Atılım Ü.
10
0
0
Bahçeşehir Ü.
8
0
0
Beykent Ü.
4
0
0
Çankaya Ü.
4
0
0
Doğuş Ü.
8
0
0
Erzincan Ü.
3
0
0
Giresun Ü.
8
0
0
Gümüşhane Ü.
2
0
0
İstanbul Bilim Ü.
1
0
0
Karabük Ü.
15
0
0
Kilis 7 Aralık Ü.
9
0
0
M.Sinan Güz. San. Ü.
7
0
0
M. Akif Ersoy Ü.
7
0
0
Nevşehir Ü.
3
0
0
Okan Ü.
1
0
0
Ordu Ü.
6
0
0
Özyeğin Ü.
1
0
0
Siirt Ü.
2
0
0
Yaşar Ü.
1
0
4.401
930
Üniversite
ÜNİVERSİTELER TOPLAMI
Diğer Kuruluşlar
GENEL TOPLAM
Destek Kararı Verilen Projelerin
Destek Bütçesi (YTL)
0
110.854.441
190
16
1.993.785
4.591
946
112.848.226
52
Şekil 23’te 2000-2008 yılları arasında
ARDEB’e yapılan başvurular ve desteklenen
proje sayıları yer almaktadır. Buna göre
ARDEB’e yapılan proje başvurusu (kamu
projeleri hariç) 2000 yılında 946 iken, 2007 yılı
sonu itibariyle 5 kat artarak 4.764’e ulaşmıştır.
2008 yılı Ekim ayı sonu itibarıyla ise 4.591
adet proje başvurusu olmuştur. Desteklenen
proje sayılarına bakıldığında ise 2000 yılında
335 proje desteklenirken, 2007 yılında bu sayı
yaklaşık 4 kat artarak 1.267 olmuştur. 2008
yılında Ekim ayı sonu itibarıyla ise 946’dır.
*2008 yılına ait veriler 31 Ekim 2008 tarihi itibariyle verilmiştir
Şekil 23. 2000-2208 Yılları Arasında ARDEB’e Önerilen ve
Desteklenen Projelerin Dağılımı (Kamu Projeleri
Hariç)
ARDEB destek programlarına yapılan proje başvuruları 2007 yılından itibaren On-Line (çevrim içi)
Başvuru Sistemi ile alınmaya başlanmıştır. Bu uygulamayla başvuruların değerlendirme süreci
kısaldığı gibi, insan gücü ve maddi kaynakların kullanılmasında da önemli ölçüde tasarruf
sağlanmıştır. On-Line Başvuru Sistemi ile 2007 yılında Araştırma (1001) ve Hızlı Destek (1002), 2008
yılında ise Kariyer Programı (3501) proje başvuruları kabul edilmeye başlanmıştır.
Tablo 25. 2008 Yılında En Fazla Proje Başvurusu Yapan İlk 10 Üniversite Sıralaması
(Kamu Projeleri Hariç)
ÜNİVERSİTELER
2008*
2000-2008* Yılları Arası Genel Toplam
Ö
D
DB
Y
Ö
D
DB
Ankara Ü.
254
62
7,1
172
1.537
504
34,2
Ege Ü.
232
65
7,8
181
1.283
435
33,8
Orta Doğu Tekn. Ü.
209
51
5,7
238
1.330
610
71,0
Hacettepe Ü.
177
52
6,6
171
1.267
493
34,1
143
41
6,8
159
896
346
36,2
Gazi Ü.
142
24
2,9
75
752
185
13,0
Selçuk Ü.
139
21
1,3
66
506
115
11,2
S. Demirel Ü.
133
25
1,9
74
716
171
11,4
Atatürk Ü.
128
24
3,2
80
602
146
17,0
İstanbul Ü.
125
25
3,1
79
553
157
13,5
Ö : Önerilen Proje Sayısı, D : Destek Kararı Verilen Proje Sayısı, DB : Toplam Destek Bütçesi (2008 sabit fiyatlarıyla
milyon YTL).
Y : 31.10.2008 tarihi itibariyle yürürlükte olan proje sayısı
Tablo 25’teki sıralamaya göre 2008 yılında Ekim ayı sonu itibarıyla önerilen proje sayılarına göre ilk üç
sırada Ankara Üniversitesi, Ege Üniversitesi ve Orta Doğu Teknik Üniversitesi yer almaktadır. İlk on
sırayı alan üniversitelerden gelen başvuru sayısının üniversitelerden gelen toplam başvuru sayısı
içindeki payı % 38,2’dir. Tablo 26’da yer alan desteklenen proje sayısına bakıldığında ise, 2008 yılında
Ekim ayı sonu itibarıyla ilk üç sırada Ege Üniversitesi, Ankara Üniversitesi ve Hacettepe Üniversitesi
yer almaktadır. Bu üç üniversitenin desteklenen proje sayısının, tüm üniversitelerin desteklenen
toplam proje sayısına oranı % 19,2’dir. 2000-2008 yılları arasında toplam desteklenen proje sayılarına
bakıldığında ise Orta Doğu Teknik Üniversitesi ilk sırayı almaktadır. Bu üniversitenin toplam
desteklenen proje sayısı içindeki payı % 8,8, ikinci sırada yer alan Ankara Üniversitesinin % 7,3 ve
üçüncü sırada yer alan Hacettepe Üniversitesinin payı ise % 7,1 dir.
53
Tablo 26. 2008 Yılında En Fazla Desteklenen 10 Üniversite Sıralaması (Kamu projeleri hariç)
ÜNİVERSİTELER
2008 (*)
2000-2008* Yılları Arası Genel Toplam
Ö
D
DB
Y
Ö
D
DB
Ege Ü.
232
65
7,8
181
1.283
435
33,8
Ankara Ü.
254
62
7,1
172
1.537
504
34,2
Hacettepe Ü.
177
52
6,6
171
1.267
493
34,1
209
51
5,7
238
1.330
610
71,0
143
41
6,8
159
896
346
36,2
Boğaziçi Ü.
70
26
4,5
90
356
180
22,2
İstanbul Ü.
125
25
3,1
79
553
157
13,5
S. Demirel Ü.
133
25
1,9
74
716
171
11,4
Bilkent Ü.
57
24
4,3
92
336
182
24,0
Atatürk Ü.
128
24
3,2
80
602
146
17,0
*31 Ekim 2008 tarihi itibarıyla güncellenmiştir
Ö : Önerilen Proje Sayısı, D : Destek Kararı Verilen Proje Sayısı, DB : Toplam Destek Bütçesi (2008 sabit fiyatlarıyla
milyon YTL).
Y : 31.10.2008 tarihi itibariyle yürürlükte olan proje sayısı
2007 Yılında Başlatılan Yeni Destek Programlarıyla İlgili Gelişmeler
2007 yılında aşağıdaki üç yeni destek programı yürürlüğe girmiştir.
Evrensel Araştırmacı Programı (EVRENA-1010): Bilim insanlarının ülkemizde yürüttüğü çalışmalara
yurt dışından meslektaşlarının katılmasına destek veren Konuk Bilim İnsanı Destekleme Programı'na
(2221) ek olarak, araştırmacılarımızın TÜBİTAK destekleriyle yürüttüğü projelerin uluslararası
boyutlarını zenginleştirmek amacıyla oluşturulmuş bir programdır.
Bu program kapsamında 2007 yılında 7, 2008 yılında ise 31 Ekim itibarıyla 34 adet proje önerisi
gelmiştir. Bu önerilerden 6 tanesi desteklenip 1.279.118 YTL toplam destek bütçesi ile yürürlüğe
girmiş, 5 tanesinin de destek kararı çıkmış ama henüz yürürlüğe girmemiştir. 14 adet başvurunun ise
değerlendirme süreci devam etmektedir.
Uluslararası Bilimsel Araştırma Projelerine Katılma Programı (1011): Bilim insanlarımızın bilimsel
çalışmaları için yurtdışında görevlendirilmesine destek sağlayan Yurt Dışı Doktora Sonrası Araştırma
Burs Programı (2219) ve ikili işbirliği anlaşmaları kapsamındaki karşılıklı ziyaret/değişim programlarına
ek olarak, birçok ulusun araştırmacılarının ve kuruluşlarının ortaklığıyla yürütülen uluslararası projelere
(üst/şemsiye proje), ülkemizde istihdam edilmekte olan araştırmacıların katılmak için gerek duydukları
desteğin sağlanması amacıyla oluşturulmuş bir programdır.
2007 yılında bu programa 3, 2008 yılında ise 31 Ekim itibarıyla 4 adet başvuru yapılmıştır. Önerilen bu
projelerden 1 tanesi 339.549 YTL ile desteklenmiştir.
Bilimsel ve Teknolojik İşbirliği Ağları ve Platformları Kurma Girişimi Projeleri (İŞBAP – 1301):
Ulusal ve uluslararası kurum, kuruluş, birim ve gruplar arasında temel bilimler, mühendislik, sağlık
bilimleri, sosyal bilimler ve ilgili teknoloji dallarında, özellikle ülkemizin bilim ve teknoloji öngörüleri
doğrultusunda gelişmesini sağlamak üzere, ilgili taraflar arasında işbirliği oluşturmak, artırmak ve
bunların somut çıktılara yönelecek şekilde gelişmesini sağlamak üzere önerilecek işbirliği ağlarının ve
platformların kurulmasını desteklemeye yönelik bir programdır.
2007 yılında yürürlüğe giren bu programa 31 Ekim 2008 itibariyle 22 adet proje başvurusu yapılmıştır.
Bu başvurulardan 7 tanesi 3.263.090 YTL toplam destek bütçesi ile kabul edilmiş ve yürürlüğe
girmiştir. Kabul edilen projelerin özet bilgileri Tablo 27’de verilmektedir.
54
Tablo 27. Yürürlüğe Giren İŞBAP Projeleri
Proje Adı
Yürütücü Kuruluş
Proje
Süresi (Ay)
Destek
Bütçesi (YTL)
Matematik Araştırma İşbirliği Ağı: Analiz,
Geometri ve Uygulamaları
Boğaziçi Ü.
36
225.130
Adana Üniversite-Sanayi Ortak Araştırma
Merkezi Projesi
Çukurova Ü.
36
750.000
Bölgesel İnovasyon Merkezleri İşbirliği Ağı
Girişim ve İş Dünyası
Konferedasyonu İktisadi İşletmesi
36
242.850
ICHMT- Uluslararası Isı ve Kütle Transferi
Merkezi
Orta Doğu Teknik Ü. - ICHMT
36
837.240
Matematik İşbirliği Ağı: Cebir ve Uygulamaları
Boğaziçi Ü.
36
234.370
ODAGEM
36
750.000
Ege Ü.
36
223.500
İleri İmalat Sistemleri ve Teknolojileri Ar-Ge
İşbirliği Ağı ve Platformu Projesi
Ulusal PV Teknoloji Platformunun
Oluşturulması
Ulusal Otomotiv Teknoloji Platformu*
* İŞBAP başvurusu kabul edilmiş olup, sözleşme aşamasındadır.
Tanıtım ve Bilgilendirme Etkinlikleri
2007 yılından itibaren tanıtım ve bilgilendirme stratejisinde değişiklik yapılarak, öncelikle az sayıda
proje başvurusu gelen üniversitelere ve yeni kurulan üniversitelere ağırlık verilmiştir. Ayrıca bu
toplantılarda tanıtımdan ziyade nitelikli proje önerisi hazırlanmasını sağlamaya yönelik
bilgilendirmelere ağırlık verilmiştir. Bu kapsamda 2007 yılında Niğde, Osmangazi, Anadolu ve Gazi
Üniversitelerinde tanıtım ve bilgilendirme toplantıları yapılmıştır. 2008 yılında da özellikle nitelikli proje
başvurusunu sağlamaya yönelik bu tür tanıtım ve bilgilendirme toplantılarına devam edilmektedir.
2008 Ocak ayında Bozok, Adıyaman ve Harran Üniversitelerinde, Şubat 2008’de Mehmet Akif Ersoy
ve Dumlupınar Üniversitelerinde, Mart 2008’de Dokuz Eylül ve Çukurova Üniversitelerinde, Mayıs
2008’de ise Yüzüncü Yıl Üniversitesinde bilgilendirme toplantıları yapılmıştır.
Panel Sistemi
ARDEB projeleri 2004 yılından itibaren Panel Sistemiyle değerlendirilmektedir. Bu panellerde çeşitli
üniversitelerden panelistler görev almaktadır. Tablo 28’de 2004-2008 yılları arasında görev alan
panelistlerin üniversitelere göre dağılımı yer almaktadır. 2004 yılında 71 panelde 423, 2005 yılında
276 panelde 1.615 panelist görev almıştır. Panel sayısı 2007 yılında 2005 yılına göre % 83 artarak
504 olmuştur. Panelist sayısı ise 2007 yılında yaklaşık olarak % 100 artışla 3.258 olmuştur. 2008 yılı
ilk 10 aylık döneminde ise 488 panelde 2.917 panelist görev almıştır. 2008 yılının 3. dönemine ait
önerilen projelerin panellerde değerlendirme işlemleri Kasım ayı içerisinde de devam edecektir.
Panelistlerin bölgesel dağılımına bakıldığında, 2005 yılında Ankara, İstanbul ve İzmir’deki
üniversitelerden görev alan panelistlerin sayısı 891’dir. Bu üç şehirden görev alan panelistlerin toplam
panelist sayısı içindeki oranı yaklaşık % 57 olmuştur. 2008 yılı ilk on aylık dönemde bu üç şehirden
toplam 1.442 adet panelist görev alırken, toplam panelist sayısı içindeki oranı yaklaşık % 51 dir. Son
yıllarda üç büyük ilimizin dışındaki illerden görev alan panelistlerin oranı artmaktadır.
55
Tablo 28. 2004-2008* Yılları Arasında ARDEB Panellerinde Görev Alan Panelistlerin Üniversitelere
Göre Dağılımı (Kamu Projeleri Hariç)
Üniversite
2004
2005
2006
2007
2008*
Toplam
A.İzzet Baysal Ü.
1
9
15
26
23
74
Adnan Menderes Ü.
4
18
22
40
24
108
Afyon Kocatepe Ü.
2
9
6
18
14
49
Ahi Evran Ü.
0
0
0
2
3
5
Akdeniz Ü.
6
39
36
61
65
207
Aksaray Ü.
0
0
0
2
2
4
Amasya Ü.
0
0
0
1
1
2
Anadolu Ü.
6
27
40
59
52
184
Ankara Ü.
33
146
143
172
133
627
Artvin Çoruh Ü.
0
0
0
1
1
2
Atatürk Ü.
6
38
49
74
67
234
Atılım Ü.
1
2
2
2
8
15
Bahçeşehir Ü.
1
2
2
7
7
19
Balıkesir Ü.
2
6
6
14
13
41
Başkent Ü.
0
8
19
25
13
65
Beykent Ü.
0
0
1
1
3
5
Bilkent Ü.
14
57
61
78
78
288
Boğaziçi Ü.
6
36
51
80
77
250
Bozok Ü.
0
0
0
0
9
9
Celal Bayar Ü.
0
12
12
24
11
59
Cumhuriyet Ü.
2
12
16
31
24
85
Ç. Onsekiz Mart Ü.
4
23
27
38
38
130
Çankaya Ü.
1
0
3
8
2
14
Çukurova Ü.
14
64
73
105
96
352
D.Akdeniz Ü.
0
2
2
1
0
5
Dicle Ü.
3
10
10
21
19
63
Doğuş Ü.
0
0
2
4
5
11
Dokuz Eylül Ü.
12
42
37
90
70
251
Dumlupınar Ü.
0
1
5
5
7
18
Düzce Ü.
0
0
1
6
2
9
Ege Ü.
24
82
88
158
110
462
Erciyes Ü.
8
26
32
61
48
175
Erzincan Ü.
0
0
0
0
1
1
Fatih Ü.
1
3
3
8
6
21
Fırat Ü.
4
27
33
61
55
180
Galatasaray Ü.
2
1
1
3
5
12
Gata
4
5
5
17
8
39
Gazi Ü.
13
56
59
103
103
334
Gaziantep Ü.
0
8
16
35
17
76
Gaziosmanpaşa Ü.
0
17
21
25
32
95
Gebze Yük. Tekn. Ens.
5
13
20
25
35
98
Hacettepe Ü.
41
92
119
169
130
551
Harran Ü.
0
12
18
34
28
92
Hitit Ü.
0
0
0
0
2
2
Işık Ü.
2
1
9
12
10
34
İnönü Ü.
3
8
15
20
37
83
İstanbul Aydın Ü.
0
0
0
0
1
1
İstanbul Bilgi Ü.
0
0
4
4
3
11
İstanbul Kültür Ü.
0
1
0
2
1
4
18
62
80
139
132
431
İstanbul Ticaret Ü.
0
2
2
1
1
6
İstanbul Ü.
26
70
65
120
109
390
56
Tablo 28. 2004-2008* Yılları Arasında ARDEB Panellerinde Görev Alan Panelistlerin Üniversitelere
Göre Dağılımı (Kamu Projeleri Hariç) (Devamı)
Üniversite
2004
2005
2006
2007
2008*
Toplam
İzmir Ekonomi Ü.
0
1
1
1
2
5
İzmir Yük. Tekn. Ens.
2
8
18
29
23
80
K.Maraş S. İmam Ü.
1
16
16
30
26
89
Kadir Has Ü.
1
1
0
2
2
6
Kafkas Ü.
1
15
11
22
13
62
Karadeniz Teknik Ü.
5
23
32
72
65
197
Kastamonu Ü.
0
0
1
0
2
3
Kırıkkale Ü.
1
7
10
20
17
55
Kocaeli Ü.
5
6
15
27
26
79
Koç Ü.
8
11
20
36
38
113
Lefke Ü.
0
0
0
0
1
1
M. Akif Ersoy Ü.
0
0
0
3
4
7
M.Sinan Güz. San. Ü.
0
1
2
3
4
10
Maltepe Ü.
0
0
1
3
2
6
Marmara Ü.
16
38
33
63
43
193
Mersin Ü.
0
3
18
26
27
74
Muğla Ü.
1
4
6
21
16
48
Mustafa Kemal Ü.
1
15
27
43
34
120
Namık Kemal Ü.
0
0
6
13
15
34
Nevşehir Ü.
0
0
0
1
0
1
Niğde Ü.
0
4
5
13
20
42
Okan Ü.
0
0
0
3
1
4
Ondokuz Mayıs Ü.
2
31
33
54
57
177
Ordu Ü.
0
0
0
5
3
8
55
116
147
210
185
713
Osmangazi Ü.
3
12
21
36
34
106
Pamukkale Ü.
2
12
19
36
36
105
S. Demirel Ü.
3
16
23
43
45
130
Sabancı Ü.
7
16
32
48
46
149
Sakarya Ü.
0
5
8
33
13
59
Selçuk Ü.
9
38
43
64
71
225
Sinop Ü.
0
0
0
0
1
1
TOBB Eko. Ve Tekn. Ü.
2
2
5
10
13
32
Trakya Ü.
3
18
8
26
11
66
Ufuk Ü.
0
0
2
1
2
5
Uludağ Ü.
13
52
51
94
84
294
Yaşar Ü.
0
0
1
4
1
6
Yeditepe Ü.
0
3
10
29
25
67
Yıldız Teknik Ü.
6
26
24
31
40
127
Yüzüncü Yıl Ü.
1
13
17
26
27
84
Z. Karaelmas Ü.
0
3
10
22
27
62
417
1.565
1.907
3.196
2.843
9.928
Üniversiteler Toplamı
Diğer Kuruluşlar
6
50
42
62
74
234
Genel Toplam
423
1.615
1.949
3.258
2.917
10.162
57
Araştırmacı/Bursiyer Bilgileri
Tablo 29. 2000-2008 Yılları Arasında Devam Eden ARDEB Projelerinde Kamu Projeleri Hariç Görev
Alan Araştırmacı ve Bursiyerlerin Araştırma Gruplarına Göre Dağılımı
Araştırmacılar
Araştırma Grupları
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008(*)
Çevre, Atmosfer, Yer ve Deniz
Bilimleri ÇAYDAG)
318
629
826
867
1111
1350
1437
1427
1183
Elektrik, Elektronik ve Enformatik
(EEEAG)
43
46
53
36
35
94
185
276
288
Mühendislik (MAG)
123
169
180
204
234
723
1427
1721
1453
Sağlık Bilimleri (SBAG)
540
455
565
476
499
1019
1438
1541
1337
Sosyal ve Beşeri Bilimler
(SOBAG)
11
29
41
57
65
185
560
896
813
Temel Bilimler (TBAG)
536
714
977
1226
1463
1840
2294
2280
1860
Tarım, Ormancılık ve Veterinerlik
(TOVAG)
692
708
556
340
397
990
1919
2279
2063
Kamu Araştırmaları (KAMAG)
0
0
0
0
0
182
1126
1476
1624
Savunma ve Güvenlik
Teknolojileri (SAVTAG)
0
0
0
0
0
0
375
723
783
2.263
2.750
3.198
3.206
3.804
6.383
10.761
12.619
11.404
TOPLAM
Bursiyerler
Araştırma Grupları
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008(*)
Çevre, Atmosfer, Yer ve Deniz
Bilimleri (ÇAYDAG)
0
0
0
0
20
80
165
284
302
Elektrik, Elektronik ve
Enformatik (EEEAG)
0
0
0
0
0
23
131
334
429
Mühendislik (MAG)
0
0
0
0
0
52
231
506
656
Sağlık Bilimleri (SBAG)
0
0
0
0
0
42
81
168
209
Sosyal ve Beşeri Bilimler
(SOBAG)
0
0
0
0
0
1
17
130
221
Temel Bilimler (TBAG)
0
0
0
0
42
159
504
905
1081
Tarım, Ormancılık ve
Veterinerlik (TOVAG)
0
0
0
0
8
72
209
370
485
Kamu Araştırmaları (KAMAG)
0
0
0
0
0
6
59
86
125
Savunma ve Güvenlik
Teknolojileri (SAVTAG)
0
0
0
0
0
0
10
27
36
TOPLAM
0
0
0
0
70
435
1.407
2.810
3.544
(*) Veriler 26.11.2008 tarihi itibarıyla verilmiştir.
58
BİDEB tarafından sağlanan burslar dışında Araştırma Destek Programlarında da proje konularında
eğitimlerini sürdürmekte olan yüksek lisans ve doktora öğrencileri bursiyer sıfatıyla yer almaktadır.
Böylelikle öğrencilerimiz, üniversitede edindikleri teorik bilgilerin yanı sıra fiilen uygulamanın içerisinde
de bulunarak geleceğin bilim insanları olarak yetişmektedirler. Tablo 28’de ARDEB projelerinde görev
alan araştırmacı ve bursiyerlerin araştırma gruplarına göre dağılımı yer almaktadır. Tablodan
görüleceği üzere, 2000 yılında 2263 araştırmacı görev alırken bu sayı 2007 yılında, 12619 araştırmacı
ve 2810 bursiyer olmak üzere 15429’a yükselmiştir. 2008 yılı ilk onbir aylık döneminde devam eden
projelerde ise 11404 araştırmacı ve 3544 bursiyer olmak üzere toplam 14948 araştırmacı ve bursiyer
görev almıştır.
6.2. TÜBİTAK Sosyal ve Beşeri Bilimler Alanındaki Araştırma Destekleri
10 Mart 2005 tarihli BTYK’nın 11. toplantısında Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırma Destekleme
Kurulu yerine TÜBİTAK bünyesinde “Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırma Grubu” (SOBAG)
kurulmasına karar verilmiş, TÜBİTAK Bilim Kurulu kararı ile sosyal bilimlerin temel alanları, temel
bilimler kapsamına alınmıştır. Böylece, diğer dallarda verilen burs ve destekler sosyal ve beşeri
bilimlerde de verilmeye başlanmıştır. SOBAG’a yapılan proje başvuruları ve alınan destekler her
geçen gün artarak devam etmektedir. Tablo 30’da yıllar itibariyle SOBAG’a önerilen ve desteklenen
proje sayıları destek bütçeleri ile birlikte verilmektedir.
Tablo 30. 2000-2008* Yılları Arasında SOBAG’a Önerilen ve Desteklenen Projeler
Destek Kararı
Verilen Proje
Sayısı
O Yıl Destek Kararı Verilen
Projelerin Toplam Bütçesi
(YTL)
13
6
82.250
6
68
13
70.800
19
2002
36
15
173.710
30
2003
40
13
200.408
28
2004
83
11
480.990
29
2005
374
110
8.607.313
129
2006
483
157
12.183.493
267
2007
645
181
20.098.899
364
2008*
710
136
15.203.894
356
TOPLAM
2452
642
57.101.757
Yıllar
Önerilen
Proje Sayısı
2000
2001
Yıl Sonu İtibarıyla
Yürürlükteki Proje Sayısı
Proje sayılarının artmasında, Sosyal ve Beşeri Bilimler alanında da araştırma projelerinin TÜBİTAK
tarafından desteklendiği bilgisinin üniversite ziyaretleri ve TÜBİTAK Araştırmacı Bilgi Sistemi (ARBİS)
duyurularıyla daha geniş kitlelere ulaştırılması önemli rol oynamıştır.
Uluslararası Projeler
2007 yılında TÜBİTAK SOBAG’ın öncülüğü ile URBAN ERA-NET ağına katılma sürecini
tamamlamıştır. URBAN ERA-NET projesinin temel hedefi, ulusal veya bölgesel düzeyde yapılan
kentsel araştırma faaliyetlerinin koordinasyonunu sağlamaktır. URBAN ERA-NET projesi 14 Avrupa
Birliği üye ülkesi ile birlikte oluşturulan bir konsorsiyum tarafından yürütülmektedir. Bu konsorsiyuma
2008 yılında 25 adet proje önerisi sunulmuş, konsorsiyum ise 12 adet projenin desteklenmesine karar
vermiştir. Türkiye’nin ortağı olduğu 4 adet proje TÜBİTAK tarafından desteklenecektir.
2008 yılında ESF bünyesinde, SOBAG’da 3 adet COST, 3 adet ESF, 2 adet ECRP, 8 adet ikili
anlaşmalar çerçevesinde olmak üzere toplam 16 uluslararası proje yürütülmektedir. Ayrıca aynı yıl
içinde sosyal ve beşeri bilimler alanında 17 adet uluslararası başvuru yapılmış, bu projelerden
halihazırda ikisi yürürlükte olup diğerlerinin değerlendirilmesi devam etmektedir.
59
Bilim İnsanı Destekleme Başkanlığı (BİDEB) Tarafından Sağlanan Destekler
Sosyal ve Beşeri bilimlerde verilen BİDEB destekleri Tablo 31’de verilmektedir.
Tablo 31. BİDEB Tarafından Sosyal ve Beşeri Bilim İnsanlarına Sağlanan Destekler
2005
Destek
2006
Destek
2007
Destek
2205 Yurt İçi Lisans Burs Programı
249
458
368
2210 Yurt İçi Yüksek Lisans Burs Programı
15
488
311
2211 Yurt İçi Doktora Burs Programı
18
157
166
2213 Yurt Dışı Doktora Burs Programı
2
13
6
2214 Yurt Dışı Araştırma Burs Programı
14
19
54
-
10
15
Destek Türü
2215 Yabancı Uyruklular İçin Doktora Burs Programı
2216 Yabancı Uyruklular İçin Araştırma Burs Programı
-
4
3
2219 Yurt Dışı Doktora Sonrası Araştırma Burs Programı
36
27
45
2224 Yurt Dışı Bilimsel Etkinliklere Katılma Desteği Programı
45
168
255
Ayrıca BİDEB’in ilk kez bu yıl Ortaöğretim Öğrencileri Arası Araştırma Projeleri Yarışması’na Sosyal
ve Beşeri Bilimler alt bilim dallarından Sosyoloji alanı dahil edilmiş ve bu alanda Türkiye’nin çeşitli
bölgelerinden toplam 241 proje yarışmaya katılmıştır. 2009 yılından itibaren Tarih alanı da Proje
Yarışması alanlarına eklenmiştir.
6.3. TÜBİTAK Elektronik Kaynaklar Ulusal Akademik Lisansı Projesi
TÜBİTAK Elektronik Kaynaklar Ulusal Akademik Lisansı (EKUAL) Projesi, ülkemiz araştırma
kurumlarının akademik içerikli elektronik bilgi kaynaklarına etkin ve yaygın erişimlerini sağlamak
amacıyla, dünyanın önde gelen yayınevleri ve veri tabanı üreticileri ile yapılan ulusal lisans
anlaşmaları ve çalışmalarını kapsamaktadır.
TÜBİTAK EKUAL Projesi ile:
•
•
•
•
•
•
Bütçe kaynakları eşit olmayan araştırma kurumları arasında bilimsel bilgiye erişimde fırsat
eşitliği yaratılması,
Veri tabanlarının yerinde kullanımı ile araştırmacılara zaman tasarrufu sağlanması,
Ülke çapında araştırma faaliyetlerinin etkinliğinin artırılması,
Ülke kaynaklarının kullanımında tasarruf sağlanması,
Ülkemiz ulusal ve uluslararası bilimsel yayın üretiminin artırılması
Ülkemizin bilimsel çalışmalarda rekabet gücünün artırılması hedeflenmektedir.
Proje, 19 Kasım 2005 tarih ve 136 sayılı TÜBİTAK Bilim Kurulu kararı ile TARAL kapsamında
desteklenmesi kararı ile hayata geçirilmiş, 11.Şubat.2006 tarih ve 139 sayılı TÜBİTAK Bilim Kurulu
kararı ile T.C. Sağlık Bakanlığı Eğitim ve Araştırma Hastaneleri kapsama dahil edilmiştir. Tablo 32’de
Üniversiteler ve Tablo 33’te Eğitim ve Araştırma Hastanelerinin listesi yer almaktadır.
Bu kapsamda 2008 yılı Kasım ayı itibariyle 135 üniversite, 5 askeri kurum, Polis Akademisi ve
TÜBİTAK Enstitülerini içerecek şekilde aşağıda yer alan veri tabanlarına ait lisanslar imzalanmış ve
lisans toplamı 19.774.894 ABD Dolarıdır.
12345678910-
Engineering Village-2 Veri Tabanı (Bibliyografik)
Thomson Web of Science Veri Tabanı (Bibliyografik)
IEEE Explore Veri Tabanı (Tam Metin)
CAB Veri Tabanı (Bibliyografik)
British Medical Journal / Clinical Evidence (Tam Metin-Kanıta Dayalı Tıp)
ScienceDirect Veri Tabanı (Tam Metin)
OVID LWW Veri Tabanı (Tam Metin)
Taylor & Francis Veri Tabanı (Tam Metin)
EbscoHost Veri Tabanı (Tam Metin)
Journal Citation Reports (Bibliyografik)
60
2008 yılı Kasım ayı itibariyle, Sağlık Bakanlığı’nın istekleri doğrultusunda ise aşağıdaki lisanslar
imzalanmıştır ve lisans toplamı 3.050.155 ABD Dolarıdır.
12345678910-
ScienceDirect Health Sciences Veri Tabanı (Tam Metin)
OVID LWW Veri Tabanı (Tam Metin)
Springer Link Veri Tabanı (Tam Metin)
Thomson Web of Science Veri Tabanı (Bibliyografik)
Xpharm Veri Tabanı (Tam Metin)
Wiley Cochrane Veri Tabanı (Kanıta Dayalı Tıp)
Wiley Interscience Veri Tabanı (Tam Metin)
Blackwell Synergy Veri Tabanı (Tam Metin)
EbscoHost Veri Tabanı (Tam Metin)
Embase Veri Tabanı (Bibliyografik)
Toplam EKUAL veri tabanları toplam giderleri Şekil 24’te, EKUAL veri tabanları sayısı ise Şekil 25’te
sunulmaktadır. Şekil 25’e göre EKUAL veri tabanları sayısı 2006’da 5 iken 2008’de 20’ye ulaşmıştır.
EKUAL veri tabanları ile 14.320 elektronik dergiye, 725.000 konferans bildirisine, 1.800 standarda
erişim sağlanmıştır.
TÜBİTAK EKUAL projesi kapsamında, bibliyografik (indeks ve öz) veri tabanları (toplam 68.636.000
kayıtlı bilgi) ve tam metin veri tabanları (yaklaşık 45.000 dergi), 8.750.000 kişi tarafından
kullanılmaktadır (Şekil 26). 2006-2008 yıllarında tam metin veri tabanları tam metin (download)
kullanımı 22.100.000 (Şekil 27), bibliyografik veri tabanları tarama (search) kullanımı 8.500.000 olmak
üzere toplam kullanım yaklaşık 30.600.000’dır.
Ulusal Lisans kapsamında ülkemizdeki tüm üniversitelere ilaveten:
•
•
•
•
•
•
•
Gülhane Askeri Tıp Akademisi
Deniz Harp Okulu Komutanlığı
Hava Harp Okulu Komutanlığı
Kara Harp Okulu Komutanlığı
Harp Akademileri Komutanlığı
Polis Akademisi
KKTC’de bulunan bütün üniversiteler
yer almaktadır.
Şekil 24. TÜBİTAK EKUAL Veri Tabanları Toplam
Gideri
Şekil 25. TÜBİTAK EKUAL Veri Tabanları Sayısı
Şekil 26. TÜBİTAK EKUAL Veri Tabanları Kaynak
Saysı
Şekil 27. TÜBİTAK EKUAL Veri Tabanları
Kullanımı
61
Bu proje ile araştırmacıların her kullanımı için 2008 yılında 2,58 dolar harcanarak doğrudan yayın
teşviği sağlanmıştır (Şekil 28). Araştırmacıların gereksinim duyduğu makaleyi yurt dışından sağlarken
her makale için ödenmesi gereken ortalama $15’lık maliyet gözönüne alındığında, ülke genelinde
sağlanan tasarruf daha iyi anlaşılmaktadır. EKUAL projesi olmasa idi, 2008 yılında indirilen 13.8
milyon makale için, 207 milyon $ yurt dışına ödenecekti. Oysa, 2008’de makale indirimi ve bibliyografik
taramalar dahil, 16.8 milyon kullanım için EKUAL projesi kapsamında bu rakamın onda biri civarında
bir miktar ödenmiştir. 2007 ve 2008 yıllarında yeni açılan üniversiteler de (53 üniversite) TÜBİTAK
EKUAL kapsamına alınmıştır. Bu üniversitelerin de, eski üniversiteler oranında yüksek kullanıma
erişmeleri halinde bu maliyetler daha da düşecektir.
* Yurtdışından doğrudan makale temini 13-35 ABD
Doları arasında değişmektedir.
Şekil 28. TÜBİTAK EKUAL Kullanıcı Birim Maliyeti
ve Toplam Kullanıcı Sayısı
Şekil 29. TÜBİTAK EKUAL Veri Tabanları
Karşılaştırmalı Birim Maliyeti
62
Tablo 32. Ulusal Lisans Kapsamına Giren Üniversiteler
Abant İzzet Baysal Üniv.
Eskişehir Osmangazi Üniv.
Koç Üniv.
Acıbadem Üniv.
Fatih Üniv.
Lefke Avrupa Üniv.
Adıyaman Üniv.
Fırat Üniv.
Maltepe Üniv.
Adnan Menderes Üniv.
Galatasaray Üniv.
Mardin Artuklu Üniv.
Afyon Kocatepe Üniv.
Gazi Üniv.
Marmara Üniv.
Ağrı Dağı İbrahim Çeçen Üniv.
Gaziantep Üniv.
Mehmet Akif Ersoy Üniv.
Ahi Evran Üniv.
Gazikent Üniv.
Melikşah Üniv.
Akdeniz Üniv.
Gaziosmanpaşa Üniv.
Mersin Üniv.
Aksaray Üniv.
Gebze Yüksek Tekn. Enst.
Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniv.
Amasya Üniv.
Gediz Üniv
Muğla Üniv.
Anadolu Üniv.
Giresun Üniv.
Mustafa Kemal Üniv.
Ankara Üniv.
Girne American Üniv.
Muş Alparslan Üniv.
Ardahan Üniv.
Gümüşhane Üniv.
Namık Kemal Üniv.
Artvin Çoruh Üniv.
Hacettepe Üniv.
Nevşehir Üniv.
Atatürk Üniv.
Hakkari Üniv.
Niğde Üniv.
Atılım Üniv.
Haliç Üniv.
Okan Üniv.
Bahçeşehir Üniv.
Harran Üniv.
Ondokuz Mayıs Üniv.
Balıkesir Üniv.
Hitit Üniv.
Ordu Üniv.
Bartın Üniv.
Iğdır Üniv.
Orta Doğu Teknik Üniv.
Başkent Üniv.
Işık Üniv.
Osmaniye Korkut Ata Üniv.
Batman Üniv.
İnönü Üniv.
Özyeğin Üniv.
Bayburt Üniv.
İstanbul Arel Üniv.
Pamukkale Üniv.
Beykent Üniv.
İstanbul Aydın Üniv.
Piri Reis Üniv.
Bilecik Üniv.
İstanbul Bilgi Üniv.
Rize Üniv.
Bilkent Üniv.
İstanbul Bilim Üniv.
Sabancı Üniv.
Bingöl Üniv.
İstanbul Kemerburgaz Üniv.
Sakarya Üniv.
Bitlis Eren Üniv.
İstanbul Kültür Üniv.
Selçuk Üniv.
Boğaziçi Üniv.
İstanbul Şehir Üniv.
Siirt Üniv.
Bozok Üniv.
İstanbul Teknik Üniv.
Sinop Üniv.
Celal Bayar Üniv.
İstanbul Ticaret Üniv.
Süleyman Demirel Üniv.
Cumhuriyet Üniv.
İstanbul Üniv.
Şırnak Üniv.
Çağ Üniv.
İzmir Ekonomi Üniv.
TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniv.
Çanakkale Onsekiz Mart Üniv.
İzmir Üniv.
Trakya Üniv.
Çankaya Üniv.
İzmir Yüksek Tekn. Enst.
Tunceli Üniv.
Çankırı Karatekin Üniv.
Kadir Has Üniv.
Ufuk Üniv.
Çukurova Üniv.
Kafkas Üniv.
Uludağ Üniv.
Dicle Üniv.
Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniv.
Uluslararası Kıbrıs Üniv.
Doğu Akdeniz Üniv.
Karabük Üniv.
Uşak Üniv.
Doğuş Üniv.
Karadeniz Teknik Üniv.
Yakın Doğu Üniv.
Dokuz Eylül Üniv.
Karamanoğlu Mehmetbey Üniv.
Yalova Üniv.
Dumlupınar Üniv.
Kastamonu Üniv.
Yaşar Üniv.
Düzce Üniv.
Kırıkkale Üniv.
Yeditepe Üniv.
Ege Üniv.
Kırklareli Üniv.
Yıldız Teknik Üniv.
Erciyes Üniv.
Kilis 7 Aralık Üniv.
Yüzüncü Yıl Üniv.
Erzincan Üniv.
Kocaeli Üniv.
Zonguldak Karaelmas Üniv.
63
Tablo 33. Ulusal Lisans Kapsamına Giren S.B. Eğitim ve Araştırma Hastaneleri
Adana Numune EAH
İstanbul Haseki EAH
Ankara Atatürk EAH
İstanbul Haydarpaşa Numune EAH
Ankara Atatürk Göğüs Hastalıkları ve Göğüs Cerrahisi EAH
İstanbul Kartal Dr. Lütfi Kırdar EAH
Ankara Dışkapı Çocuk Hastalıkları EAH
İstanbul Kartal Koşuyolu Yüksek İhtisas EAH
Ankara Dışkapı Yıldırım Beyazıt EAH
İstanbul Okmeydanı EAH
Ankara Dr. Sami Ulus Cocuk Sağlığı ve Hastalıkları EAH
İstanbul Prof.Dr. N.Reşat Belger Beyoğlu Göz EAH
Ankara Dr.A.Yurtarslan Onkoloji EAH
İstanbul Şişli Etfal EAH
Ankara Dr.Zekai Tahir Burak Kadın Sağlığı EAH
İstanbul Süleymaniye Kadın ve Çocuk Hastalıkları EAH
Ankara EAH
İstanbul Süreyyapaşa Göğüs ve Kalp-Damar Hastalıkları
EAH
Ankara Etlik Doğumevi ve kadın Hastalıkları EAH
İstanbul Taksim EAH
Ankara Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon EAH
İstanbul Ümraniye EAH
Ankara Keçiören EAH
İstanbul Yedikule Göğüs Hastalıkları ve Göğüs Cerrahisi
EAH
Ankara Numune EAH
İstanbul Zeynep Kamil Kadın ve Çocuk Hastalıkları EAH
Ankara Refik Saydam Hıfzı Sıhha Baskanlığı
İzmir Atatürk EAH
Ankara Türkiye Yüksek İhtisas EAH
İzmir Behçet Uz Çocuk Hastalıkları ve Cerrahisi EAH
Ankara Ulucanlar Göz Hastanesi
İzmir Dr.Suat Seren Göğüs Hastalıkları ve Cerrahisi EAH
Bursa Yüksek İhtisas EAH
İzmir Ege Doğumevi ve Kadın Hastalıkları EAH
İstanbul 70. Yıl Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon EAH
İzmir EAH
İstanbul Bakırköy Dr. Sadi Konuk EAH
İzmir Tepecik EAH
İstanbul Bakırköy Kadın Doğum ve Çocuk Hastalıkları EAH
Kayseri Eğitim ve Araştırma Hastanesi
İstanbul Bakırköy Ruh Sağlığı ve Hastalıkları EAH
Trabzon Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi
İstanbul Baltalimanı Kemik Hastalıkları EAH
Elazığ Eğitim ve Araştırma Hastanesi
İstanbul Bezm-i Alem Valide Sultan Vakıf Gureba EAH
İstanbul Bağcılar Eğitim ve Araştırma Hastanesi
İstanbul Dr.Siyami Ersek Göğüs Kalp ve Damar Hastalıkları EAH
Erenköy Ruh ve Sinir Hastalıkları
İstanbul EAH
Meram Eğitim ve Araştırma Hastanesi
İstanbul Fatih Sultan Mehmet EAH
Sakarya Eğitim ve Araştırma Hastanesi
İstanbul Göztepe EAH
Yıllara Göre ISI Veri Tabanında Kaynak Olarak Kullanılan Türkiye Adresli Bilimsel Dergiler
Uluslararası kabul görmüş ISI (Institute for
Scientific Information) veri tabanlarında (SCI,
SSCI, A&HCI) ilk Türkiye adresli bilimsel dergi
olan Turkish Journal of Pediatrics 1985
yılında kaynak olarak kulanılmaya başlanmıştır.
2005 yılına kadar kaynak olarak kullanılan
Türkiye de üretilen dergi sayısında (8 dergi)
fazla bir artış olmazken, 2007 yılında 31 yeni
dergi kaynak olarak kullanılmış ve toplam sayı
39’a yükselmiştir. 2008 yılında ise 18 yeni dergi
daha ilave olmuştur (Şekil 30). Son ilavelerle ISI
atıf dizinlerinde Türkiye adresli 55 dergi kaynak
olarak kullanılmaktadır.
Şekil 30. Yıllara Göre ISI Veri Tabanlarında (SCI,SSCI,
A&HCI) Kaynak Olarak Kullanılan Türkiye
Adresli Bilimsel Dergi Sayıları
64
7. Ulusal ve Uluslararası Bağlantıların Etkinleştirilmesi
Uluslararası Bilimsel ve Teknolojik İşbirliği
a. İkili İşbirliği Etkinlikleri
Türk-Alman İşbirliği Konseyi (TAİK) Bilim, Araştırma ve Teknoloji Çalışma Grubu Toplantılarında
alınan kararlar doğrultusunda; 17 – 19 Mart 2008 tarihlerinde Wolsburg/Almanya’da “Türk-Alman
Otomotiv Çalıştayı”, 30 Haziran – 1 Temmuz 2008 tarihlerinde ise Borken/Almanya’da “sağlık alanında
ortak bir çalıştay” düzenlenmiştir. Anılan çalıştaylara katılan toplam 30 Türk ve Alman bilim insanına
ikili işbirliği ve AB 7. Çerçeve Programı kapsamında ortak projeler üretme ortamı sağlanmıştır .
Sayın Cumhurbaşkanımız başkanlığında 20 Ekim 2008 tarihinde gerçekleştirilen “2010 Türkiye’de
Japonya Yılı” Danışma Konseyi toplantısına TÜBİTAK Başkanı katılmıştır. Bu sayede, Türkiye ile
Japonya arasında bilim ve teknoloji alanında işbirliği için iyi bir başlangıç zemini oluşturulmuştur.
Hemen ertesinde, 21-22 Ekim 2008 tarihinde TÜBİTAK Başkanı ile Japonya Eğitim, Kültür, Spor, Bilim
ve Teknoloji Bakanlığı (Ministry of Education, Culture, Sports, Science and Technology – MEXT) Bilim
ve Teknoloji Politikaları Başkan Yardımcısı arasında yapılan görüşmede, ilk adım olarak, iki ülke
araştırmacılarının bir araya gelerek 2009 yılı içinde ortak bir çalıştay yapılmasına karar verilmiştir.
Ayrıca, Kore’nin bilim ve teknoloji politikaları ve etki analizi konusunda çalışmalar yapan ve hükümet
tarafından finansal olarak desteklenen uzman bir araştırma enstitüsü olan STEPI (Kore Bilim ve
Teknoloji Politikası Enstitüsü) ile de işbirliği konusunda ön girişimler başlatılmış ve bu amaçla
TÜBİTAK ve STEPI arasında bir “İşbirliği Mutabakat Zaptı” imzalanması konusunda anlaşmaya
varılmıştır.
Nisan-Ekim 2008 döneminde, ikili ilişkilerin geliştirilmesi amacıyla; ABD, Bosna-Hersek ve Mısır ile ikili
işbirliği anlaşmaları imzalanması yönündeki çalışmalar sürdürülmüştür.
Ayrıca, mevcut ikili işbirliği anlaşmaları çerçevesinde Nisan-Ekim 2008 döneminde, Almanya Eğitim ve
Bilim Bakanlığı (BMBF), Çin Halk Cumhuriyeti Bilim ve Teknoloji Bakanlığı (MOST), Fransa Ulusal
Bilimsel Araştırma Merkezi (CNRS), Kore Araştırma Vakfı (KRF), Macaristan Araştırma ve Teknoloji
Ofisi (NKTH), Makedonya Eğitim ve Bilim Bakanlığı, Rusya Temel Araştırma Vakfı (RFBR), Ukrayna
Bilimler Akademisi (NASU) ile ortak proje öneri çağrılarına çıkılmıştır. Bu çerçevede Kurumumuza
toplam 146 proje önerisi (Almanya: 20, Çin: 4, Fransa: 10, Kore: 7, Macaristan: 21, Makedonya: 15,
Rusya: 58, Ukrayna: 11) iletilmiştir. Bu projelerden, Türk-Alman İşbirliği Konseyi (TAİK) Bilim,
Araştırma ve Teknoloji Çalışma Grubu’nun alınan kararlar uyarınca başlatılan Yoğunlaştırılmış İşbirliği
(Intensified Cooperation-IntenC) kapsamında, karşılıklı olarak 10 ortak projenin desteklenmesine karar
verilmiş olup, diğer programlar kapsamında iletilen proje önerilerinin ise değerlendirme veya karşı
kuruluşla mutabakat sağlanması süreçleri devam etmektedir. Tüm ikili ve çoklu işbirliği programları
çerçevesinde yürürlükte olan toplam proje sayısı 263’tür. Yukarıda anılan programlarda halen
yürürlükte olan proje sayısı; Almanya: 19, Fransa: 8, Kore: 6, Macaristan: 7, Makedonya: 6 ve
Ukrayna: 9’dur.
TÜBİTAK Başkanının Finlandiya ve Estonya Ziyaretleri:
TÜBİTAK Başkanı, Sayın Cumhurbaşkanımızın 7 – 11 Ekim 2008 tarihlerindeki Finlandiya ve Estonya
resmi ziyaretlerinde resmi heyette yer almış ve iki ülkede bilim ve teknoloji konusunda temaslarda
bulunmuştur.
Bu çerçevede, Finlandiya ve Türkiye arasındaki bilimsel ve teknolojik işbirliklerinin geliştirilmesi
amacıyla 8 Ekim Çarşamba günü TÜBİTAK ile Finlandiya Akademisi arasında bir İşbirliği Anlaşması
imzalanmıştır. Söz konusu anlaşma kapsamında 2009 yılı içinde Finlandiya’da ve Türkiye’de heyet
ziyaretleri gerçekleştirilecek ve potansiyel işbirliği alanlarını belirlemek için bilim, teknoloji ve yenilikçilik
sistemleri içerisinde yer alan önemli kuruluşlarla temas sağlanacaktır. Heyet ziyaretlerini takiben
TÜBİTAK Gebze Yerleşkesinde bir çalıştay düzenlenerek iki ülkenin bilim insanları bir araya
getirilecektir. İşbirliği anlaşmasının Türkiye ve Finlandiya arasında imzalanacak olan Mutabakat Zaptı
(Memorandum of Understanding – MoU) için zemin hazırlaması öngörülmektedir.
65
b. Çok Taraflı İşbirliği Etkinlikleri
COST (European Cooperation in the field of Scientific and Technical Research – Bilimsel ve Teknik
Araştırma Alanında Avrupa İşbirliği):
Ülke olarak katılımın gerçekleştiği yürürlükteki COST aksiyon sayısı Nisan 2008’den bu yana %10
artış ile 60’tan 66’ya, proje sayısı ise %16 artış ile 74’ten 86’ya ulaşmıştır. Ayrıca bu süre içerisinde
değerlendirme aşamasında olan 16 COST proje önerisi ve ülke olarak resmi katılım işlemlerimizin
başlatıldığı 6 aksiyon bulunmaktadır.
ESOF (Euroscience Open Forum): Euroscience kuruluşu tarafından 18-22 Temmuz tarihinde
düzenlenen Euroscience Open Forum etkinliğine Kurumumuzdan katılım sağlanmıştır. ESOF2008
etkinliğine, toplam 63 ülkeden 4115 katılımcı olmuştur. Bunlardan 500’ünü çeşitli ülkelerden basın
mensupları, 450’sini ise konuşmacılar oluşturmuştur. Konuşmacılar BTY alanında “en iyi”lerden
seçilmiş ve çeşitli tematik alan ve konularda 100’ün üzerinde oturum geçekleştirilmiştir. Etkinliğin,
ülkemiz adına lobi ve ilişki ağı kurma açısından çok önemli olduğu görülmüştür. ESOF’un temel amacı
toplumun her kesiminde bilim ve teknolojinin önemini tanıtmak ve bilimsel ve teknolojik son gelişmeleri
herkesin anlayabileceği bir şekilde tüm toplum katmanlarına aktarmaktır. 2010 yılında İtalya Torino’da
düzenlenecek olan 4. ESOF Toplantısının Program Komitesi üyeliğine, 2012 yılında İrlanda Dublin’de
yapılacak 5. ESOF Toplantısı’nın Yönetim Kurulu üyeliğine TÜBİTAK Başkanı davet edilmiştir. 2014
yılında yapılacak 6. ESOF Toplantısı’nın Türkiye’de yapılması için hazırlık çalışmaları başlatılmıştır.
ESF (European Science Foundation – Avrupa Bilim Vakfı) ve EUROHORCs (European Heads Of
Research Councils – Avrupa Araştırma Kurumları Başkanları): TÜBİTAK Başkanı, 11 Eylül 2008
tarihinde EuroHorcs Yönlendirme Komitesi Toplantısına katılmıştır. EuroHorcs Başkan ve Başkan
Yardımcıları Seçimi için EUROHORCs tarafından oluşturulan 3 kişilik Komite’ye Başkanlık eden
TÜBİTAK Başkanı, 1 Ocak 2009 tarihinden itibaren göreve başlayacak olan yeni Başkan ve Başkan
Yardımcılarının seçiminde, bu sürece aday ülkelerden katılan ilk ülke olarak, büyük rol oynamış ve bu
Komite tarafından önerilen adaylar 8 Ekim 2008 tarihinde Viyana, Avusturya’da gerçekleştirilen
EUROHORCs Genel Kurulu’nda kabul edilmiştir.
OECD Bilim ve Teknoloji Politikası Komitesi: OECD Bilim ve Teknoloji Politikası Komitesi’nin
(Committee for Scientific and Technological Policy - CSTP) 93. Toplantısı, TÜBİTAK’ın ev sahipliğinde
21-22 Ekim 2008 tarihleri arasında İstanbul’da düzenlendi. Toplantıya; Avustralya, Avusturya, Belçika,
Kanada, Çek Cumhuriyeti, Finlandiya, Fransa, Almanya, Yunanistan, İtalya, Japonya, Kore,
Lüksemburg, Meksika, Hollanda, Yeni Zelanda, Norveç, Polonya, Slovakya, İspanya, İsviçre, İsveç,
Türkiye, İngiltere, ABD, Brezilya, Şili, Estonya, Endonezya, İsrail, Çin, Rusya ve Güney Afrika’dan
yaklaşık 95 üst düzey temsilci katılmıştır.
Uzay alanında faaliyet gösteren kuruluşlarla işbirliği:
ESA (European Space Agency) : Avrupa Uzay Ajansı’nın (ESA) Hollanda’daki bağlı kuruluşu olan
Avrupa Uzay Araştırma ve Teknoloji Merkezi’ne (ESTEC) 4 Temmuz 2008 tarihinde Kurumumuz
koordinatörlüğünde 18 kişilik bir heyet ziyareti gerçekleştirilmiştir. Bu ziyaret; ülkemiz kuruluşlarının
ESA tesislerinden faydalanması ve ESA ile ikili işbirliğinin geliştirilmesi açısından önem arz etmiştir.
Ziyaret sonucunda ESA ile mevcut işbirliğimizi harekete geçirmek, tanıtım ve bilgilendirme
çalışmalarını artırmak gibi önemli kararlar alınmıştır. Bu kararlar ESA ile yol haritasının çizilmesinde
önemli rol oynayacaktır.
GEO (Group on Earth Observation) : GEO’ya üyeliğimiz 21 Temmuz 2008 tarihinde GEO web
sayfasında yayınlanarak resmiyet kazanmıştır.
IAF (International Astronautical Federation) : IAF’a üyeliğimiz sözlü olarak kabul edilmiş olup, resmi
katılım sürecinin tamamlanmasına ilişkin çalışmalar devam etmektedir.
66
AB 7.ÇP INCO-NET ve INCO ERA-NET Projelerine Katılım:
Avrupa Birliğinin INCO Programı kapsamında çeşitli bölgeler için bilim ve teknoloji alanında işbirliğini
artırmak amacıyla başlatılan ve TÜBİTAK’ın 2008 başından itibaren katılmakta olduğu projeler
kapsamında aldığımız görevlere yönelik çalışmalar yürütülmüştür.
Diğer yandan, AB FP7 INCO programının 3 Eylül 2008’de açılan çağrıları akabinde yeni projelere
katılma faaliyetleri ayrıca devam etmektedir. Bunlardan Güney Kafkasya ve Orta Asya ile Arap Körfez
ülkelerine yönelik başlatılacak olan INCO-NET projeleri için hazırlıklar sürdürülmüştür. Bu projelere
TÜBİTAK dışında Türkiye’den başka ortakların da katılması hedeflenirken yine iş paketi liderlikleri elde
edilmek suretiyle projenin yönetim organlarında yer alması konusundaki girişimlerde olumlu sonuçlar
alınmaktadır.
EK
W
• Ek – 1: TÜBİTAK AB Çerçeve Programları Ulusal Koordinasyon Ofisi Raporu
• Ek – 2: Kamu Kurumları Tarafından Desteklenen veya Gerçekleştirilen Ar-Ge ve Yenilik
Projelerine Örnekler
• Ek – 3: Kamu Ar-Ge ve Yenilik Destek Programlarına İlişkin Bilgiler
• Ek – 4: TÜBİTAK Enstitüleri Tarafından Yürütülmüş veya TÜBİTAK Tarafından Desteklenmiş
Projelere Örnekler
67
Ek ‐ 1 AB Çerçeve Programları Ulusal Koordinasyon Ofisi Bu rapor 17.BTYK’dan bugüne AB 7. Çerçeve Programı kapsamındaki faaliyetleri içermektedir. 68
AB 7. Çerçeve Programı Ülke Performansı AB 7. Çerçeve Programı yaklaşık 53,2 Milyar Avro’luk fon büyüklüğü ile 2007 yılında başlamış olup 2013 yılında sona erecektir. Ülkemiz 6.ÇP için toplam fon büyüklüğünün % 1,38’ine denk gelecek şekilde katkı payı öderken aynı oran 7.ÇP için % 42 azalmıştır. Dolayısı ile ülkemizin 7.ÇP’ye aktaracağı katkı payının toplam fon büyüklüğünün % 0.8’i mertebesine gerçekleşeceği öngörülmektedir. Ülkemizin 7.ÇP katkı payı için 2008 sonu itibari ile ödemeleri, ödemelerin AB hibelerinden karşılanan miktarı ile ulusal bütçeden ayrılan miktarı ve Türk ortakların aldığı fon miktarı Tablo‐1’de gösterilmiştir. Tablo 1: AB 7.ÇP Katkı Payları ve Türk Ortakların Aldığı Fon Miktarı Katkı Payı Ödeme Yılı Alınan Fon Miktarı Hibe Katkısı (Milyon €) Ulusal Kaynak (Milyon €) 2007 9,5 12,5 Hibe Katkısı + Ulusal Kaynak (Milyon €) 22 2008 4,5 25,5 30 Türk Ortakların Aldığı Fon Miktarı (Milyon €) 17,6 17,9* TOPLAM 14 38 52 35,5 * Değerlendirilmesi tamamlanan 30 çağrıda Türk ortakların aldığı fon miktarıdır. Değerlendirme süreci devam eden ilave 19 çağrı bulunmaktadır. Bilindiği üzere Çerçeve Programları dönemsel olarak Avrupa Komisyonunca yayınlanan çağrıları takiben proje başvurusunda bulunulan bir sistemdir. 1 Kasım 2008 itibari ile 7.ÇP çağrılarına ilişkin bilgiler Tablo‐2’de yer almaktadır. Tablo 2: AB 7.ÇP Çağrıları Çağrı Durumu Sayı
Toplam Açılan 139
Kapanan 109
Değerlendirmesi Tamamlanan 90
Avrupa Komisyonunca 2008 yılı içerisinde toplam 49 çağrı açılmıştır. Bu çağrılardan 30’unun değerlendirme aşaması tamamlanmıştır. Geri kalan 19 çağrı henüz değerlendirme altındadır. Yıllara göre katkı paylarımız ile Türk ortaklar tarafından alınan fon miktarının karşılaştırılması Tablo 3’de belirtilmiştir. Tablo 3. AB 7. ÇP Katkı Paylarımız ve Türk Ortakların Aldığı Fon Miktarı Alınan Fonun Alınan Fonun Katkı Payı Ulusal Katkı Payına Türk Ortakların Aldığı Ulusal Kaynak (Hibe Katkısı Bütçeden Oranı (%) Fon Miktarı Yıl (Milyon €) + Ulusal Kaynak) yapılan (Milyon €) (Milyon €) Katkıya Oranı(%) 140 80
2007 12,5 22 17,6 70** 60**
2008 25,5 30 17,9 93
TOPLAM 38 52 35,5 ** Bu oranın değerlendirilmesi devam eden çağrı sonuçları açıklandığında artması beklenmektedir. 69
68
30 Ekim 2008 tarihinde açıklanan ve Tablo 4‐5’te belirtildiği üzere değerlendirmesi tamamlanan 30 çağrıya ilişkin ülke performansımız Tablo‐4’te sunulmaktadır. − Sözkonusu 30 çağrı 2008 yılının ilk dönemini kapsamakta olup, 2008 yılı 2. dönemine ilişkin hakem değerlendirmeleri halen devam etmektedir. Dolayısıyla Türk ortakların aldığı fon miktarının artması beklenmektedir. − Başarılı projelerdeki özel sektör oranı ilk kez % 25 seviyesine yükselmiştir. AB hedefinin % 15 olduğu düşünüldüğünde ülkemiz özel sektör kuruluşlarının programa olan ilgisi dikkat çekmektedir. Tablo 4: 2008 Yılı Çağrılarında Türk Kuruluşlarının Projelere Katılımı Türk Katılımcı Sayısı Başvurusu 588 Kazanan 117 (*) Tablo 5: 2008 Yılı Çağrılarında Türk Ortakların Payının Katkı Payı ile Karşılaştırması 2008 Yılı Katkı Payına Oranı
% 60
2008 Yılı Ulusal Bütçeden Katkıya Oranı % 70
Başarılı projelerdeki akademisyenlerimizin kurumlarına göre dağılımı Tablo‐6’da sunulmaktadır. Tablo 6: 7.ÇP Üniversite Performansı Kurum 7.ÇP Kurum
7.ÇP Proje Sayısı Proje Sayısı Orta Doğu Teknik Üniversitesi 21
Karadeniz Teknik Üniversitesi
1 Sabancı Üniversitesi 15
Doğuş Üniversitesi
1 Bilkent Üniversitesi 13
Gazi Üniversitesi
1 Boğaziçi Üniversitesi İstanbul Teknik Üniversitesi Koç Üniversitesi Dokuz Eylül Üniversitesi Ege Üniversitesi 6
6
5
4
4
Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü İstanbul Üniversitesi
Kadir Has Üniversitesi
Marmara Üniversitesi
Mustafa Kemal Üniversitesi
1 1 1 1 1 Ankara Üniversitesi Çukurova Üniversitesi Gaziantep Üniversitesi Hacettepe Üniversitesi İzmir Teknoloji Enstitüsü 3
3
2
2
2
Selçuk Üniversitesi
Sinop Üniversitesi
Trakya Üniversitesi
Yeditepe Üniversitesi
1 1 1 1 Türkiye Tersine Beyin Göçünde En İyi Altıncı Ülke Marie‐Curie Burs ve Destekleri kapsamında tersine beyin göçünü destekleyen programda Türkiye’nin başarısı artmaktadır. 7.ÇP’de Türkiye bu programdan en etkin şekilde yararlanan 6. ülke durumundadır. Bu sonuçla, bir çok üye ülke geride bırakılmıştır. 30 Haziran 2008 tarihi itibarıyla AB 7.ÇP’de Marie Curie burslarından yararlanan ülkelerin ülkeler ve geri dönen araştırmacı sayıları Şekil 1’de verilmiştir. 70
Şekil 1: Avrupa'ya Geri Dönüş Programı'ndan Yararlanan Araştırmacılar* * 30 Ekim 2008’de Avrupa Komisyonu tarafından açıklanan rakamlardır. 7.ÇP’yi Yaygınlaştırmaya Yönelik Faaliyetler Türkiye’de 7.ÇP hakkında bilgi ve tecrübenin arttırılması ve Avrupa’daki önemli araştırma kuruluşlarının Türkiye’deki araştırma kapasitesi hakkındaki farkındalığının geliştirilmesi için yurt içinde çeşitli bilgi günleri, toplantılar, konferanslar ve proje teklifi hazırlama ve proje yönetimi çalıştayları düzenlenmektedir. Bu kapsamda son dönemde gerçekleştirilen etkinlikler ile 2000’den fazla araştırma ve iş dünyası temsilcisine ulaşılmıştır. Bu dönemde gerçekleştirilen etkinliklerden bazıları aşağıda sunulmuştur. Avrupa Çiftlik Hayvanları Islahı ve Yetiştiriciliği Teknoloji Platformu Türkiye’de TÜBİTAK ve Avrupa Çiftlik Hayvanları Islahı ve Yetiştiriciliği Teknoloji Platformu’nun (FABRE TP) işbirliği ve TAGEM’in katkılarıyla, Çiftlik Hayvanları Islahı ve Yetiştiriciliği TP Türkiye Oturumu 2 Nisan 2008 tarihinde TÜBİTAK’ta gerçekleştirilmiştir. Toplantıya sanayi, kamu kurumu, üniversite ve araştırma merkezlerinden katılım sağlanmıştır. Toplantının ilk oturumunda Avrupa Teknoloji Platformları ile ilgili genel bilgi verilmiş ve FABRE TP temsilcisi tarafından platformun çalışmaları tanıtılmıştır. Hayvan ıslahı ve yetiştiriciliği alanında, Avrupa’da ve Türkiye’de yapılan çalışmaların özetlendiği sunumlar gerçekleştirilmiştir. Toplantı sonunda yapılan açık oturumda, ülkemizin bu alandaki öncelikleri ile ilgili görüşler belirtilmiş ve ileriye dönük fikirler ortaya konarak Türkiye’de Avrupa’da kurulmuş olan teknoloji platformunun eşleniği bir Ulusal Teknoloji Platformu kurulması için ilk adımlar atılmıştır. Halen ulusal platform kurma çalışmalarını sürdüren taraflar, İŞBAP projesi hazırlıklarına başlamışlardır. 185 Milyon Avro’luk Marie‐Curie Burs Fırsatları Türk Araştırmacılara Sunuldu Marie‐Curie Etkinlikleri’nin araştırmacılara, Ar‐Ge personellerine, sanayiye ve akademiye sunduğu fırsatları tanıtmak üzere düzenlenen Marie‐Curie Türkiye Konferansı, Avrupa Komisyonu’nun desteği ile 6 Haziran 2008 tarihinde gerçekleştirilmiştir. Konferansa katılan Avrupa Komisyonu Araştırma Genel Müdürlüğü Marie Curie Etkinlikleri Birim Yöneticisi ile Program Koordinatörleri, katılımcılara Marie‐Curie Etkinlikleri kapsamındaki bireysel burslar ve 185 Milyon Avro bütçesi olan ortak eğitim ağları programı ile ilgili detaylı bilgi aktarmıştır. 71
591 Milyon Avro’luk Sağlık Alanı Çağrısı Sağlık alanı 3. çağrısına Türk araştırmacıların katılımının artırılması amacıyla, TÜBİTAK AB Çerçeve Programları Ulusal Koordinasyon Ofisi tarafından “7.ÇP Sağlık Alanı 3. Çağrısı Bilgi Günleri” 23 Haziran 2008’de İstanbul’da Boğaziçi Üniversitesi’nde ve 24 Haziran 2008’de Ankara’da TÜBİTAK Başkanlık Binası’nda düzenlenmiştir. Etkinliğe Avrupa Komisyonu Araştırma Genel Müdürlüğü Sağlık Birimi yetkilileri de katılmış ve 3. çağrıda desteklenecek olan proje konuları ile başarı için ipuçları hakkında sunumlar yapmıştır. Daha önce desteklenen ÇP projelerinde aktif olarak yer almış ve hakemlik yapmış araştırmacıların da deneyimlerine yer verilen etkinlikte, TÜBİTAK AB ÇP Ulusal Koordinasyon Ofisi’nin Türk araştırmacılara sunduğu desteklerle ilgili de bilgi aktarılmıştır. AB Genişleme Süreci : Deneyimler ve Beklentiler Sosyo‐Ekonomik ve Beşeri Bilimler alanında 23‐24 Haziran 2008 tarihinde İstanbul’da “AB Genişleme Süreci: Deneyimler ve Beklentiler” başlıklı uluslararası bir konferans düzenlenmiştir. Konferansta, belirlenen konularda devam eden ÇP projelerinin araştırma sonuçları paylaşılmış, proje sonuçlarının öneri paketleri halinde politika yapıcılara iletilmesi için bir platform oluşturulmuş ve ayrıca konferansa AB üyesi ülkeler ile AB’ye üyelik yolunda ilerleyen ülkelerden katılan sosyal bilim araştırmacıları arasında uluslarası bir diyalog geliştirilmiştir. Temiz Kömür Teknolojileri Alanında Uluslararası İşbirliği Türkiye Kömür İşletmeleri ve TÜBİTAK ortaklığı ile 26‐27 Haziran 2008 tarihinde Türkiye Kömür İşletmeleri Genel Müdürlüğü’nün ev sahipliğinde düzenlenen Temiz Kömür Teknolojileri İşbirliği Etkinliği’nde, Avrupa Sıfır Emisyonlu Fosil Yakıt Güç Santralleri Teknoloji Platformu, Uluslararası Enerji Ajansı Temiz Kömür Merkezi, Avrupa Komisyonu Ortak Araştırma Merkezi Enerji Enstitüsü ve TÜBİTAK yetkilileri, bu alandaki araştırma öncelikleri ve projeler hakkında sunumlar gerçekleştirmiştir. Etkinliğe Fransa, Portekiz, İngiltere ve İtalya’dan araştırmacılar katılmıştır. Türk araştırmacılar etkinlikte poster sunumları ile proje fikirlerini tanıtma ve Avrupa’lı meslektaşları ile işbirlikleri kurma imkanı bulmuşlardır. TÜBİTAK, Teknopark Şirketlerini Uluslararası Ağlara Entegre Ediyor Teknolojik ve ekonomik gelişmenin önemli araçlarından olan Teknoparklar bünyesinde faaliyet gösteren firmaların Ulusal ve Uluslararası Ar‐Ge Desteklerine ilişkin farkındalıklarını artırmak amacıyla TÜBİTAK AB Çerçeve Programları Ulusal Koordinasyon Ofisi (UKO) ve Teknoparklar işbirliği kapsamında "Teknopark Bilgi Günleri" gerçekleştirilmiştir. Bilgi günleri kapsamında, Ulusal ve Uluslararası Ar‐Ge Destekleri, EUREKA programı ile 7.ÇP konusundaki ayrıntılı bilgiler katılımcılarla paylaşılmış, firmalarımızın proje fikirleri üzerinden değerlendirmeler yapılmıştır. 72
Tablo 8: “Teknopark Bilgi Günleri” kapsamında ziyaret edilen teknoparklar Tarih Yer İl
25 Temmuz 2008 Bilkent Cyberpark
Ankara 01 Ağustos 2008 ODTÜ Teknokent
Ankara 10 Ekim 2008 İzmir Teknoloji Geliştirme Bölgesi
İzmir 15 Ekim 2008 Kocaeli Üniversitesi Teknoparkı
Kocaeli 17 Ekim 2008 Hacettepe Üniversitesi Teknoparkı
Ankara 27 Ekim 2008 İstanbul Teknik Üniversitesi Arı Teknokent
İstanbul 7 Kasım 2008 Erciyes Teknokenti
Kayseri 21 Kasım 2008 Selçuk Üniversitesi Teknoparkı
Konya 24 Kasım 2008 Gazi Üniversitesi Teknoparkı
Ankara Uzay Alanında Çalışan Araştırmacılarımız GMES Çağrısına Hazırlanıyor Çevre ve Güvenlik için Küresel İzleme (GMES) konularında yetkin firma ve ilgili kuruluşlara yönelik 12 Eylül 2008 tarihinde Ankara’da TÜBİTAK Başkanlığında bir çalıştay düzenlenmiştir. Bu çalıştay kapsamında başarılı proje teklifleri üzerinde çalışma yapılarak güçlü ve zayıf yönler tespit edilmiştir. Avrupa Sürdürülebilir Kimya Teknoloji Platformu Türkiye’de! TÜBİTAK ve Sürdürülebilir Kimya Teknoloji Platformu (SUSCHEM) Endüstriyel Biyoteknoloji Birimi’nin işbirliği ile, “Türkiye’de Endüstriyel Biyoteknoloji” konulu bir toplantı düzenlenmiştir. İstanbul Teknik Üniversitesi’nde 25 Eylül 2008 tarihinde gerçekleştirilen bu toplantıya sanayi, kamu kurumu, üniversite ve araştırma merkezlerinden katılım sağlanmıştır. SusChem temsilcisi tarafından platformun çalışmaları tanıtılmıştır. Türkiye’de endüstriyel biyoteknoloji konusunda sürdürülen faaliyetlerin özetlendiği sunumlar gerçekleştirilmiştir. Toplantı sonunda yapılan tartışma kısmında, ülkemizin bu alandaki öncelikleri ile ilgili görüşler belirtilmiş, sıkıntılar ortaya konulmuş ve AB ile işbirliğini geliştirebilmek için geribildirimlerde bulunulmuştur. Halen Ulusal Teknoloji Platformu kurma çalışmalarını sürdüren taraflar, Bilimsel ve Teknolojik İşbirliği Ağları ve Platformları Kurma Girişimi Projelerinin (İŞBAP) taslağını oluşturmuştur. Uygulamalı Biyoteknoloji Alanında İşbirliği TÜBİTAK, Sürdürülebilir Kimya Teknoloji Platformu (SUSCHEM) ve TURBO‐PPP işbirliği ve İstanbul Sanayi Odası (İSO)’nun katkıları ile İstanbul’da 26 Eylül 2008 tarihinde ISO’da gerçekleştirilen toplantıya Avrupa Komisyonu Araştırma Genel Müdürlüğü Gıda, Tarım, Balıkçılık ve Biyoteknoloji Birim Müdürlüğü, SusChem Endüstriyel Biyoteknoloji Bölüm Yöneticisi ve Avrupa’da AB Çerçeve Programları’nda desteklenen biyoteknoloji projelerinde koordinatörlük yapmış bir çok kuruluştan araştırmacılar katılmıştır. Bu toplantı ile ilgili kişilere ÇP’de başarılı olan bu kuruluşlarla işbirlikleri yapabilme, biyoteknoloji alanındaki gelişmeleri takip edebilme ve 7. ÇP Gıda, Tarım, Balıkçılık ve Biyoteknoloji Alanı 3. Çağrısı’nın biyoteknoloji başlıklarına yönelik hazırlanacak projelerin potansiyel koordinatörü olan bu kişilerle ortak projelerde yer alabilme fırsatı sunmuştur. ERC Bilgilendirme Günleri Fikirler Özel Programı kapsamında bireysel araştırmacıların bilimsel paradigmaların sınırlarında veya ötesindeki mükemmel fikirlerini herhangi bir konsorsiyum kurma şartı aramaksızın fonlayan Avrupa Araştırma Konseyi (European Research Council‐
ERC) desteklerini tanıtmak amacıyla çeşitli üniversitelerde 6 adet bilgi günü 73
düzenlenmiştir. Toplamda yaklaşık 150 kişinin katıldığı toplantılar aşağıda listelenmiştir. Tablo 9: ERC Bilgi Günleri kapsamında ziyaret edilen üniversiteler Tarih Yer
8 Eylül 2008 Koç Üniversitesi
23 Eylül 2008 Ortadoğu Teknik Üniversitesi
10 Ekim 2008 Boğaziçi Üniversitesi
20‐21 Ekim 2008 Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi
23 Ekim 2008 Sabancı Üniversitesi
31 Ekim 2008 İzmir Ekonomi Üniversitesi
Yurtdışı Faaliyetleri Türkiye Araştırma Alanı paydaşları ile Avrupa’daki araştırma kitlesi arasındaki işbirliklerinin geliştirilmesi amacıyla, Brüksel başta olmak üzere Avrupa’nın birçok şehrinde birçok etkinlik düzenlenmekte ve diğer ülkeler tarafından düzenlenen etkinliklere Türk araştırma ve iş dünyasının yaygın katılımı sağlanmaktadır. Bu kapsamda son dönemde TÜBİTAK, TuR&Bo ve diğer ilgili kuruluşların da desteği ile Avrupa’da 15 etkinlik düzenlenmiştir. Bu etkinliklerden bazıları aşağıda sunulmuştur. Türk Araştırmacılar Avrupa "Sağlık ve Gıda Günleri”nde! Fransa’nın La Rochelle şehrinde 11‐12 Haziran 2008 tarihinde, Avrupa’nın çeşitli ülkelerinden 700 akademisyen ve sanayi temsilcisinin katılımıyla “Sağlık ve Gıda Günleri 2008” düzenlenmiştir. Etkinlik kapsamında gerçekleştirilen birebir görüşmelerin yanı sıra, bir proje pazarı düzenlenmiştir. TÜBİTAK’ın desteğiyle Türkiye’den araştırmacıların da katıldığı ve Türk araştırmacılara ait profil formlarının dağıtıldığı proje pazarında 7.ÇP Gıda, Tarım, Balıkçılık ve Biyoteknoloji Alanı 2009 çağrılarına yönelik verimli işbirlikleri kurulmuştur. TURBO’da 3. Ülkeler Resepsiyonu Brüksel‐TURBO ofisinde 25 Haziran 2008 tarihinde, işbirliği resepsiyonu düzenlenmiştir. Resepsiyonda, yeni çağrılara sunulacak projeler ile ilgili işbirliklerini geliştirmek ve TÜBİTAK’ın bu alandaki faaliyetleri ile Türkiye’nin araştırma kapasitesini tanıtmak amaçlanmıştır. Resepsiyona katılan G.Kore, Avusturalya, Mısır, Fransa, Hollanda, Yunanistan, Almanya, Malta, Güney Afrika, İsveç gibi ülkelerin temsilcileriyle işbirliği sağlanmıştır. Türk‐Alman Sağlık Çalıştayı TÜBİTAK ve BMBF arasındaki ikili işbirliği anlaşması çerçevesinde, 29 Haziran‐1 Temmuz 2008 tarihleri arasında, Alman ve Türk araştırmacıların işbirlikleri oluşturmasını amaçlayan bir çalıştay düzenlenmiştir. Çalıştay öncesinde Türk araştırmacılara Sağlık alanı 3. Çağrısı özelinde işbirliği yapabilecekleri konu başlıklarının belirlenmesinde destek sağlanmıştır. Konu başlıklarını belirleyen araştırmacılar, poster sunumları ile proje fikirlerini Alman araştırmacılar ile paylaşmışlardır. 74
Türk‐İtalyan Ar‐Ge İşbirliği TURBO ve İtalyan araştırma enstitüsü ENEA işbirliği ile 7‐8 Temmuz 2008 tarihlerinde Roma’da düzenlenen etkinlikte 7.ÇP ICT, Enerji ve Ulaştırma alanları özelindeki Türk ve İtalyan araştırmacılar, uzmanlık alanlarındaki çalışmalarını hakkında sunumlar yapmış ve proje fikirlerini paylaşmıştır. Bazı ENEA laboratuar ve bölümlerine de teknik gezilerin düzenlendiği etkinliğe, Türkiye’den araştırmacıların katılımı sağlanarak karşılıklı tanışma ve kalıcı işbirlikleri sağlanmıştır. Uzay Alanı Uluslararası Bilgi Günü Avrupa Komisyonu tarafından 9‐10 Eylül 2008 tarihinde Prag’da düzenlenen Uzay Alanı Uluslararası Bilgi Günü’nde 2. Çağrı ile ilgili araştırma öncelikleri ve proje konuları katılımcılarla paylaşılmıştır. Bilgi gününe TÜRKSAT A.Ş. sponsor olmuş ve bazı Türk sanayi kuruluşlarından temsilciler katılım sağlamıştır. Avrupa Uzay Ajansı dahil Avrupa’nın ileri gelen şirketlerinin katıldığı etkinlikte Uzay alanına yönelik yeni Ar‐Ge işbirlikleri geliştirilmiştir. GMES Forum Çevre ve Güvenlik için Küresel İzleme (GMES) konusunda Fransa dönem başkanlığında 16‐17 Eylül 2008 tarihinde bir forum düzenlenmiştir. Foruma Uzay Alanı Ana Servis Projeleri‘nin koordinatörleri katılmıştır ve Türkiye’den katılımcılar ilgili koordinatörlerle birebir görüşme fırsatı bulmuşlardır. Avrupa Komisyonu ile Araştırma Potansiyeli ve Bilgi Bölgeleri Özel Toplantısı Brüksel’de, 7. ÇP kapsamında bulunan “Araştırma Potansiyeli” ve “Bilgi Bölgeleri” alanlarında 17 Eylül 2008 tarihinde Türkiye’nin durumunun incelendiği özel bir toplantı gerçekleştirilmiştir. Toplantıda Türk araştırmacısının bu alanlardaki beklentileri dile getirilmiş ve Türkiye’nin ilgili alanlar çerçevesindeki performansının arttırılmasına yönelik olarak AB ve Türkiye tarafları arasında yapılabilecek olan işbirlikleri görüşülmüştür. Toplantıya AB Araştırma Genel Müdürlüğü’nü “Avrupa Araştırma Alanı: Araştırma Programları ve Kapasiteler” Direktörlüğü müdürü, “Bilgi Bölgeleri ve Araştırma Potansiyeli” Birim Amiri gibi üst düzey yetkililer temsil etmiştir. Toplantıda iki paydaş tarafın bir arada çalışmasının önemi vurgulanmış ve ortak eylem planı hazırlanmıştır. 75
TURBO‐Fraunhofer Institute Etkinliği Bilgi ve İletişim Teknolojileri ile Nanobilimler, Nanoteknolojiler, Malzemeler ve Yeni Üretim Teknolojileri alanlarında açılacak çağrılara hazırlık amacıyla, AB Çerçeve Programları’nda başarısını ispat etmiş Fraunhofer IAO, Stuttgart Üniversitesi, TuR&Bo ve TÜBİTAK tarafından 4‐5 Kasım 2008 tarihlerinde Stuttgart’da ortak bir çalıştay düzenlenmiş, Türk araştırma camiası temsilcileri ile Alman katılımcılar arasında çağrılara yönelik olarak işbirlikleri geliştirilmiştir. Ar‐Ge İnsan Kaynağının Geliştirilmesine Yönelik Faaliyetler TÜBİTAK AB Çerçeve Programları Ulusal Koordinasyon Ofisi tarafından, Türkiye’nin araştırmacılar için cazibe merkezi haline gelmesi amacıyla 7.ÇP Marie‐Curie Burs ve Destekleri ve AB’nin Ar‐Ge insan kaynakları politikalarına yönelik girişimler kapsamında çalışmalar yapılmaktadır. Bu bağlamda, Türkiye Araştırma Alanındaki kurumların ve araştırmacıların Marie‐Curie Burs ve Desteklerinden yararlanmasına, araştırmacıların sektörler arası dolaşımına, sanayideki Ar‐Ge insan kaynağının nitelik ve nicelik bakımından gelişimine, uluslararası işbirliklerine, Türkiye’deki araştırma kuruluşlarının yurtdışında tanıtımına ve Ar‐Ge insan kaynaklarına yönelik özel çalışma gruplarında yer almaya önem verilmektedir. Son dönemde gerçekleştirilen çalışmalar “araştırmacıların dolaşımının önündeki engellerin kaldırılmasına ve Ar‐
Ge insan kaynakları gelişimine yönelik girişimler” ve “Marie‐Curie burs ve desteklerinin etkin kullanımı” başlıkları altında sunulmaktadır. Araştırmacıların Dolaşımının Önündeki Engellerin Kaldırılmasına Yönelik Girişimler Araştırmacıların Avrupa Araştırma Alanı içinde en çok tercih ettikleri kuruluşların belirlenmesi ve bu kuruluşların niteliklerinin incelenmesi amacı ile “ev sahibi kuruluşlar kataloğu” hazırlanmaktadır. Belirlenen kuruluşlar Türkiye’deki araştırma kuruluşlarının uluslararası işbirliği arayışlarında tavsiye niteliği taşıyacaktır. Aynı zamanda bu araştırma kuruluşlarını araştırmacıları çekmekte başarılı kılan niteliklerin analizi, Türkiye’deki üniversite ve araştırma merkezlerinin yurtdışında bulunan Türk veya yabancı araştırmacılar tarafından daha çok tercih edilmelerini sağlayacak faaliyetler ile ilgili öneriler sunacaktır. Türkiye’de hem girişimci olarak, hem de akademisyen olarak araştırma ve yatırım yapmak isteyenler için bir dizi ulusal ve uluslararası yeni program uygulamaya geçmiştir. Buna paralel olarak 2008’de yürürlüğe konulan yeni Ar‐Ge Vergi Teşvik yasası ile Türkiye, girişimciler için yatırım yapmak ve Ar‐Ge personeli istihdam etmek açısından daha cazip bir ülke haline getirilmiştir. Bu çerçevede, “Yurt Dışındaki Türk Araştırmacılar, Mühendisler ve Girişimciler için Fırsatlar Kataloğu” hazırlanmaktadır. Söz konusu kataloğun amacı, yurt dışında bulunan ve Türkiye’ye geri dönmek isteyen Türk araştırmacıları, girişimcileri ve mühendisleri Türkiye’de faydalanabilecekleri ulusal ve uluslararası desteklerden haberdar etmektir. Bu sayede, Türkiye ve uluslararası kuruluşlar tarafından sunulan fırsatlar ve Türkiye’ye nasıl katkı yapabilecekleri ile ilgili farkındalık yaratılması öngörülmektedir. Beyin Göçünü Tersine Çevirmeye Yönelik Girişimler Avrupa Komisyonu yetkililerinin katılımı ile 12 Eylül 2008 tarihinde TÜBİTAK Başkanlığında Marie‐Curie Avrupa’ya Geri Dönüş Hibeleri “Nasıl IRG Projesi Yazılır?" Çalıştayı düzenlenmiştir. Çalıştayın ilk oturumunda, IRG çağrısı için hazırlık yapmakta olan araştırmacılar ile mühendislere ve araştırmacı istihdam etmek isteyen ev sahibi kuruluş temsilcilerine bilgi aktarılmıştır. Bu vesile ile, IRG proje önerileri daha önce desteklenmiş bilim insanları ve desteklenen IRG projelerine ev sahipliği yapmış 76
üniversitelerden gelen temsilciler katılımcılar ile tecrübelerini paylaşmıştır. Toplantıda Avrupa’nın önde gelen başarılı ev sahibi kuruluşlarına da dikkat çekilmiş, IRG programı gibi tersine beyin göçünü teşvik eden ve TÜBİTAK tarafından verilen ulusal hibe ve destekler katılımcılara tanıtılmıştır. Sanayideki Ar‐Ge İnsan Kaynağını Artırmak İçin Girişimler Sanayi sektöründeki Ar‐Ge insan kaynağının geliştirilmesi için araştırmacıların uluslararası ve sektörler arası dolaşımını kolaylaştırmayı amaçlayan ERA‐MIND (Avrupa Araştırma Alanı – Sanayide Dolaşımdaki Araştırmacılar) projesinin koordinatörlüğünü TÜBİTAK üstlenmiştir. Avrupa Komisyonu tarafından desteklenen projenin diğer ortakları İtalya, İrlanda ve Hollanda’daki TÜBİTAK muadili kuruluşlardır. Proje sanayi kuruluşlarındaki araştırmacıların dolaşımının kolaylaştırılması ve bu süreçte Avrupa Araştırma Ağı (EURAXESS) dahilindeki 33 ülkeden 200’ün üzerinde merkezin sanayiye verdiği hizmetlerin geliştirilmesini hedeflemektedir. Proje kapsamında sanayideki araştırmacıların dolaşımının önündeki problemler ve onların beklentileri incelenecek, EURAXESS Hizmet merkezleri aracılığı ile sanayideki araştırmacıların kullanımına sunulmak üzere çeşitli dokümanlar hazırlanacaktır. Projenin açılış toplantısı 19 Aralık 2008 tarihinde Brüksel’de tüm proje ortaklarının katılımı ile gerçekleştirilecektir. Bununla birlikte, TÜBİTAK araştırmacıların sektörler arası dolaşımının kolaylaştırılması amacı ile hazırlanan I_SEEMob (Inter‐Sectoral Mobility of Researchers in South Eastern Europe) projesinde ortak olarak yer almıştır. Yunanistan koordinatörlüğündeki projenin diğer ortakları Bulgaristan, Sırbistan, Hırvatistan, Makedonya, Arnavutluk ve Romanya’dır. Proje kapsamında projeye katılan Güneydoğu Avrupa ülkelerindeki araştırmacıların sektörler arası dolaşımını engelleyen yasal ve politik düzenlemeler incelenecek, ülkelerin uygulamalarındaki güçlü ve zayıf yönler belirlenerek ilgili hükümetlere/yetkililere önerilerde bulunulacaktır. Böylece araştırmacıların sektörler arası dolaşımının önündeki engellerin kaldırılması, dolaşımlarının teşvik edilmesi ve kariyer gelişimlerinin desteklenmesi hedeflenmektedir. Mevcut durumda müzakere aşamasında olan projede, TÜBİTAK ulusal ve uluslararası yetkililere sanayide Ar‐Ge İnsan kaynağının güçlendirilmesine yönelik önerilerin hazırlanacağı iş paketinin liderliğini üstlenmiştir. Avrupa Ar‐Ge İnsan Kaynakları Platformu Araştırmacıların dolaşımının önündeki engellerin kaldırılması amacıyla 2004 yılında oluşturulan ERAMORE ağı 2008 yılında EURAXESS Hizmet Ağı’na dönüştürülmüştür. Türkiye bu ağa 2004 yılından bu yana TÜBİTAK AB Çerçeve Programları Ulusal Koordinasyon Ofisi koordinasyonu altında katılmaktadır. Türkiye’nin araştırmacı insan kaynağını geliştirebilmesi için yurtdışında bulunan Türk ve yabancı araştırmacıları Türkiye Araştırma Alanı’na çekebilmesi ve bu araştırmacıların entegrasyonu için çaba sarfetmesi önem taşımaktadır. Türkiye bu ağ içinde yer alarak araştırmacılara ikamet, günlük bakım ve okul, uluslararası fikri mülkiyet hakları, dil okulları, diploma denklikleri, maaşlar ve vergilendirme, sosyal ve kültürel konular, sosyal güvenlik, emeklilik hakları ve sağlık bakımı ve vize konusunda bilgi ve destek sağlamakta, Avrupa gündemini dahil olduğu İnsan Kaynakları Danışma Kurulu aracılığıyla takip etmektedir. Ayrıca, Avrupa’nın diğer bölgelerinde uygulanan standartlarda hizmet verebilmek için Komisyon tarafından sağlanan araçları kullanabilmekte (eğitim faaliyetleri, EURAXESS portalı), verdiği hizmetlerde EURAXESS markasını kullanarak görünürlüğünü artırmakta, Avrupa’da araştırmacılara hizmet veren diğer merkezlerle bilgi alışverişinde bulunmaktadır. Uluslararası İşbirliklerini Güçlendirme Faaliyetleri ERA‐NET Projeleri AB Çerçeve Programları kapsamında bir uygulama aracı olarak kullanılmakta olan ERA‐NET projeleri, AB üye ve aday ülkelerinde, ülkelerdeki veya bölgelerdeki ulusal ve bölgesel araştırma programlarının koordinasyonunu ve bu yolla araştırma programlarının geliştirilip güçlendirilmesini amaçlanmaktadır. Temel hedef, Avrupa çapında araştırma projelerinin eşgüdüm ve ortaklığı doğrultusunda Avrupa Araştırma Alanının gerçekleşmesine katkıda bulunmaktır. Bu hedefe ERA‐NET ve ERA‐NET (+) aksiyonları ile ulaşılmaya çalışılmaktadır. ERA‐NET aksiyonları kapsamında, ulusal veya bölgesel araştırma programlarının düzenleyicisi veya yöneticisi olan ulusal ve bölgesel otoriteler bir araya gelerek deneyimlerini paylaşmakta, bu sayede farklı ve benzer öncelikleri belirleyerek ortak araştırma programları düzenlemekte ve birlikte çeşitli araçlar kullanarak ortak programlar, eylemler ve çağrılar oluşturmaktadırlar. ERA‐NET (+) aksiyonlarının ERA‐NET aksiyonlarından en önemli farkı ise açılacak ortak çağrılarda Avrupa Komisyonu’nun da ortak fon havuzuna belirli bir miktar fon 77
aktarmasıdır. ERA‐NET Projelerinde proje kapsamında ortak çağrıya çıkıldığında projelerin fonlanması sadece yerel kuruluş tarafından üstlenilirken, ERA‐Net (+) projelerinde ortak çağrılar sonucu fonlanan projelere Avrupa Komisyonu da 1/3 oranında destek sağlamaktadır. ERA‐Net projeleri ile ekonomik kalkınma, araştırma ve teknoloji geliştirme faaliyetleri, sosyal refah gibi birçok kritik konuda ulusal araştırma politikalarının koordinasyonu sağlanmaktadır. Uluslararası ortak faaliyetlerin tanımlandığı, politikaların ve stratejilerin geliştirildiği, standartların belirlendiği ERA‐NET projeleri, Türkiye Araştırma Alanının Avrupa Araştırma Alanı ile bütünleşmesi için önemli bir fırsattır. Bu nedenle ERA‐NET projelerine Türkiye’nin birçok tematik alan dahilinde katılımı için ilgili kuruluşlarla temaslar hızla sürdürülmektedir. Tablo 10: Türkiye’nin AB Çerçeve Programları kapsamında katıldığı ERA‐NET projeleri DEVAM EDEN PROJELER Proje Kısaltması EMIDA ARIMNet RURAGRI ERACOBUILD MATERA MATERA+ EuroNanoMed WoodWisdomNet 2 Faaliyet Alanı Canlı hayvanlarda ortaya çıkmakta olan ve varolan başlıca bulaşıcı hastalıklar konusunda Avrupa’da yapılan araştırmaların koordinasyonunu sağlamak Akdeniz’de Tarımsal araştırmaların koordinasyonunu sağlamak Avrupa’da kırsal alanlar, tarım ve sürdürülebilirlik alanları arasında gelişen yeni ilişkilere yönelik yürütülen ve yürütülmesi planlanan ulusal ve bölgesel araştırma programları arasında koordinasyonu güçlendirmek İnşaat sektöründe Ar‐Ge ve Yenilikçilik Programlarının stratejik koordinasyonunu sağlamak Avrupa’da materyal bilimi ve mühendisliği konusunda stratejik aktiviteler yürüten politikacılar ve yöneticilerin dahil olduğu sürdürülebilir bir işbirliği platformu oluşturmak Avrupa ekonomisi için enerji, sağlık ve güvenlik alanlarında hayati önem taşıyan Materyallere yönelik araştırmalar alanında ortak çağrıların açılmasını, yönetilmesini ve izlenmesini sağlamak Nano ilaç alanında araştırma ve teknoloji geliştirme faaliyetlerinin eşgüdümünü sağlamak Ahşap Materyal Bilimi ve Ormancılığa dayalı değer zinciri alanlarındaki ulusal araştırma programlarının koordinasyonunu sağlamak Etranet Üretim modellerinin Bilgi ve İletişim teknolojileri çerçevesinde yeniden yapılandırılmasını sağlamak ICT‐AGRI Tarımsal ve ilgili çevresel araştırmalarda Bilgi ve İletişim Teknolojileri ve Robotik kullanımına yönelik yürütülen araştırmaların Avrupa çapında koordinasyonunu sağlamak Urban‐net Avrupa’daki kentsel araştırma desteklerinin koordinasyonunu sağlamak EUPHRESCO Avrupa çapında bitki sağlığı alanında gerçekleştirilen araştırmaların koordinasyonunu sağlamak E‐RARE Ender görülen hastalıklar alanındaki araştırmaların verimini ve etkisini Avrupa çapında artırmak CORNET II MNT ERANET II Belli bir alan ya da sektördeki birlik, vakıf, dernek, federasyon veya geniş bir KOBİ grubu için ortak olan sorunun/sorunların çözümünü sağlayacak Ar‐Ge projesi/projeleri yaparak sonuçların en geniş şekilde ilgili KOBİ’lere yayılmasını sağlamak Mikro‐ ve nano‐teknolojiler konusunda rekabetçi bir Avrupa endüstrisi yaratmak
SEERA‐EI Güneydoğu Avrupa ülkelerindeki araştırma altyapılarının koordinasyonunu sağlamak
78
TAMAMLANMIŞ PROJELER FORSOCIETY Ulusal planlama üzerine bilgi paylaşımını ve uluslararası girişimlerin gelişimini sağlamak CORNET ETRANET SAFEFOODERA Belli bir alan ya da sektördeki geniş bir KOBİ grubu için ortak olan sorunun/sorunların çözümünü sağlayacak Ar‐Ge projesi/projeleri yaparak sonuçların en geniş şekilde ilgili KOBİ’lere yayılmasını sağlamak Bilgi ve İletişim teknolojileri aracılığı ile imalat sektörünün gelişimini sağlamak Avrupa çapında bir platform oluşturarak tüketiciler için Avrupa’da beslenme alanında güvenliği öncelikli kılmak Madde 169 Avrupa Biriliği (AB) Antlaşmasının 169. Maddesi (Article 169), AB’nin eşit şartlardaki bir ortak sıfatıyla aday ülkeler tarafından birlikte gerçekleştirilen araştırma ve geliştirme projelerinin yanında ulusal programların yürütülmesine zemin oluşturan yapılarda ve ortaklıklarda da yer almasına izin vermektedir. Ulusal programların ötesinde; Avrupa çapında dağınık bulunan ve kişisel araştırmalar yürüten bir çok araştırmacıyı ortak projeler ve mükemmeliyet ağları ile ortak araştırma programlarına yönlendirerek birçok bölgesel ve ulusal programın tek bir program altında toplanmasını amaçlayan Article 169 oldukça güçlü bir Topluluk aracıdır. Ülkemizin yer aldığı Madde 169 Girişimleri EUROSTARS: EUROSTARS, Avrupa Komisyonunun Avrupa’daki KOBİ’lerin rekabetçiliğinin arttırılması için başlattıkları araştırma ve geliştirme programıdır. Program, herhangi bir teknoloji alanı ve sektör ayrımı yapmaksızın Ar‐Ge odaklı faaliyetler yürüten KOBİ’lerin projelerinin desteklenmesini amaçlamaktadır. EMRP: Metroloji alanında Avrupa’da ortak bir Ar‐Ge programı geliştirmeyi amaçlayan AB 5. Çerçeve Programı kapsamında desteklenmiş ve 15 ayda tamamlanmış olan MERA (Planning the European Research Area in Metrology) projesi ve ardından 6. Çerçeve Programı kapsamında bir ERA‐NET Eşgüdüm Eylemi olarak desteklenen iMERA (Implementing the European Research Area in Metrology) projesinin ardından 2010 sonrası dönemde bir Madde 169 girişimi olarak EURAMET’in yürütücülüğünü üstlendiği (European Association of National Metrology Institutes) EMRP projesinin başlatılması amaçlanmaktadır. Bu projede Türkiye EURAMET’in kurucu üyesi olan TÜBİTAK Ulusal Metroloji Enstitüsü (UME) ile temsil edilecektir. Madde 171 Article 171, Avrupa Topluluğu’nun, araştırma, teknoloji geliştirme ve uygulama programlarının verimli uygulanması için gerekli olan yapıların oluşturulmasında yer almasına izin veren bir maddedir. Bu madde kapsamında birçok yapıda oluşum kurulabilir. Ancak, bu yapıların en çok kullanılanı “Ortak Girişimler”dir. Ortak girişimler, belirli bir konuda veya alanda birçok farklı paydaşın katkılarının bir araya getirildiği ve yapılandırıldığı, bu yöntemle de etkili ve güçlü bir program koordinasyonunun sağlanabildiği oluşumlardır. Ortak girişimlere en uygun örnek, “Ortak Teknoloji Girişimleri (Joint Technology Initiatives‐ JTI)”dir. 79
Türkiye’de Ortak Teknoloji Girişimleri ile ilgili farkındalık yaratmak ve bu oluşumlarda daha fazla temsil edilmek amacıyla, tematik alanlar bazında Ortak Teknoloji Girişimleri bilgi günleri düzenlenmektedir. Bilgi ve İletişim Teknolojileri alanındaki ARTEMIS (Gömülü Sistemler) ve ENIAC (Nanoelektronik‐Mikroelektronik) Ortak Teknoloji Girişimleri’nden Türk araştırma ve iş dünyasının nasıl faydalanabileceğine ilişkin bilgilerin aktarılması ve desteklenecek olan konu başlıklarının katılımcılarla paylaşılması amacıyla 24 Temmuz 2008 tarihinde Ankara’da "ICT Ortak Teknoloji Girişimleri Bilgi Günü" düzenlenmiştir. OMC‐NET OMC‐NET, “Araştırma Politikaları” altında bulunan ve Avrupa düzeyinde aşağıdan‐yukarıya ortak araştırma politikalarının geliştirilmesini amaçlayan bir mekanizmadır. Bu sebeple bu çağrılara özellikle araştırma politikalarının oluşturulmasında etkin ve aktif kurumlar başvurmaktadır. 7. ÇP’de ülkemizin katıldığı 2 adet OMC‐NET projesi bulunmaktadır: “CIA4OPM projesi” Belçika Federal Bilim Ofisi (BELSPO) koordinatörlüğünde hazırlanmış olan bir OMC‐
NET projesidir. Bu proje ile Araştırma Teknoloji Geliştirme ve Yenilikçilik Politikaları karmasının dizaynının geliştirilmesi amaçlanmaktadır. Proje kamu Ar‐Ge desteklerinin sanayi ve akademi camiaları gibi ortak paydaşları üzerinde sosyo‐ekonomik etkilerinin değerlendirmesi üzerinde durmaktadır. Proje çerçevesinde yapılacak uluslararası etkinlikler, uzmanlara yaptırılacak analiz çalışmaları, uygulanan politikalar ve bunlardan elde edilen tecrübelerin paylaşımına olanak veren diğer mekanizmalar desteklenecektir. 11 farklı ülkeden 15 ortağın bir araya geldiği projede Türkiye’den TÜBİTAK ve TTGV yer almaktadır. Yunanistan Bilim ve Teknoloji Genel Sekterliği tarafından hazırlanan I_SEEMob (Inter‐Sectoral Mobility of Researchers in South Eastern Europe) projesinde TÜBİTAK ortak olarak yer almıştır. Projenin amacı araştırmacıların sektörler arası dolaşımının kolaylaştırılmasıdır. Proje kapsamında Güneydoğu Avrupa ülkelerindeki araştırmacıların sektörler arası dolaşımını engelleyen yasal ve politik düzenlemeler incelenecek, ülkelerin uygulamalarındaki güçlü ve zayıf yönler belirlenerek ilgili hükumetlere/yetkililere önerilerde bulunulacaktır. Böylece araştırmacıların sektörler arası dolaşımının önündeki engellerin kaldırılması, dolaşımlarının teşvik edilmesi ve kariyer gelişimlerinin desteklenmesi hedeflenmektedir. TÜBİTAK – JRC İşbirliği AB Ortak Araştırma Merkezi (Joint Research Centre – JRC), AB politikalarının oluşmasına, gelişmesine, uygulanmasına ve izlenmesine bilimsel araştırmalar aracılığıyla destek sağlamak amacıyla; AB’nin bilim ve teknoloji referans merkezi olarak çalışan, Avrupa’nın çeşitli ülkelerinden gelen araştırmacıların çalıştığı İtalya, İspanya, Belçika, Almanya ve Hollanda’da bulunan ileri teknolojilerin kullanıldığı 7 adet araştırma enstitüsünden oluşan Avrupa Komisyonu’na bağlı ayrı bir direktörlüktür. TÜBİTAK ile JRC arasında İşbirliği Mutabakat Zaptı (MoU), JRC Başkanlar Kurulu’nun (JRC Board of Governors) Polonya’da 5 Temmuz 2007 tarihinde düzenlenen toplantısında TÜBİTAK adına Sn. Nüket YETİŞ ve JRC adına Sn. Roland SCHENKEL tarafından imzalanmıştır. MoU sonrasında JRC Enstitülerine yapılması planlanan Türk Heyet Ziyaretleri Eylül 2006‐Kasım 2007 tarihleri arasında, JRC ISPRA (İtalya) yerleşkesine, JRC Referans Araçlar ve Ölçümler Enstitüsü’ne (IRMM), JRC İleri Teknolojik Çalışmalar Enstitüsü’ne (IPTS), JRC Transuranyum Elementler Enstitüsü’ne (ITU) ve JRC Enerji Enstitüsü’ne (IE) yapılarak tamamlanmıştır. Ziyaret edilen JRC Enstitüleri aşağıdaki harita üzerinde gösterilmiştir. 80
2008 yılı verilerine göre JRC’ye düzenlenen ziyaretler sonrasında, JRC ile Türk araştırma kurumları arasında yapılan işbirliği anlaşması (collaboration agreement) sayısı 2’den 4’e, JRC ve Türkiye’nin ortak olarak katıldıkları ÇP projesi sayısı 9’dan (11 Türk ortak) 15’e (21 Türk ortak) yükselmiştir. JRC ile Türk araştırma kurumları arasında toplam 3 kurumsal işbirliği (institutional network) kurulmuş olup, JRC enstitülerinde araştırma yapan/yapmış olan Türk araştırmacı sayısı 20’dir. JRC’nin “Genişleme ve Entegrasyon aksiyonu” kapsamında düzenlediği çalıştaylara 350’ye yakın Türk uzman katılım sağlamıştır. JRC ziyaretleri sonrasında Türk araştırma/kamu kurumları ve JRC Enstitüleri tarafından Türkiye’de “güvenlik araştırmaları, deprem mühendisliği, ulaşım, radyoaktivite, biyokütle gazlaştırma vb.” konularda toplam 6 çalıştay/konferans/eğitim düzenlenmiştir. TÜBİTAK ve JRC arasındaki MoU gereğince yılda 20 Türk araştırmacının 1 yıl süre ile JRC Enstitüleri’nde doktora/doktora sonrası araştırma yapması için pozisyonların açılması öngörülmüştür. JRC‐TÜBİTAK Özel Bursiyerlik Programı kapsamında TÜBİTAK, Bilim İnsanı Destekleme Daire Başkanlığı (BİDEB) bursları aracılığıyla araştırmacının yaşam giderlerini sağlamakta, JRC ise ev sahibi kuruluş olarak enstitülerinden yararlanma imkanı sağlamaktadır. 2008 yılının ilk döneminde JRC ve TÜBİTAK’tan kabul alan 11 araştırmacıdan 6’sı 2008 Kasım itibariyle çalışmalarına başlamış durumdadır. Uluslararası İşbirliği Etkinlikleri Projeleri 7.ÇP Uluslararası İşbirliği Etkinlikleri kapsamında aktif ülkeler arasında yer alan Türkiye, bilim ve teknoloji alanında uluslararası işbirliğine dayalı projelerin yönetiminde öncü bir rol üstlenerek bu alandaki standartlarını yükseltme ve uluslararası ilişkilerde daha önemli bir konum elde etme olanağı yakalamayı amaçlamaktadır. Bu bağlamda, Türkiye, Avrupa Komisyonu tarafından desteklenen tüm INCO‐NET projelerine tam katılım sağlayarak, 9 projede yer almaktadır. SEA‐EU‐NET: Proje, Güneydoğu Asya ülkelerinin Çerçeve Programlarına katılımını arttırmayı hedeflemekte olup, AB üyesi, Asosye ve ASEAN üyesi 10 ülke arasındaki ikili bölgesel bilim ve teknolojik işbirliği kalite, sayı, profil ve etki açısından güçlendirmeyi amaçlamaktadır. MIRA: Akdeniz ülkelerine yönelik uluslararası işbirliği projesi olan MIRA kapsamında projeye katılan ülkeler arasında Bilim ve Teknoloji yetkinliğini belirleyerek spesifik işbirliklerinin arttırılması amaçlanmaktadır. INCO‐NET EECA: Doğu Avrupa ve Orta Asya ülkelerine yönelik olan proje kapsamında, AB ve EECA ülkeleri arasında bölgeler arası bir Bilim ve Teknoloji politika diyalogu oluşumunun desteklenmesi öngörülmektedir. 81
WBC‐INCO‐NET: Batı Balkan ülkelerini içeren WBC‐INCO‐NET uluslararası işbirliği projesi çerçevesinde katılımcı ülkeler arasında araştırma politikalarının koordinasyonu amaçlanmaktadır. INCONTACT : INCONTACT projesi kapsamında 7. ÇP uluslararası işbirliği alanı Ulusal İrtibat Noktaları arası işbirliğinin arttırılması hedeflemektedir. Bu kapsamda, ABD, Kanada, Japonya gibi gelişmiş ülkelerin Ulusal İrtibat Noktalarının da sürece dahil edilmesi benimsenmiştir. Ayrıca, Avrupa INCO Ulusal İrtibat Noktaları ile üçüncü ülke Ulusal İrtibat Noktaları arasında dinamik ve aktif bir ağ oluşturulması amaçlanmaktadır. New INDIGO: New INDIGO projesi kapsamında, Hindistan’da bilim ve teknik alanlarında faaliyet gösterek araştırma kuruluşlarının Avrupa Araştırma Bölgesi’ne ulaşımının sağlanması ve Avrupa Birliği ile Hindistan arasındaki Bilim ve Teknik işbirliğinin güçlendirilmesi hedeflemektedir. SEE‐ERA.NET PLUS: SEE‐ERA.NET PLUS projesi, Batı Balkan ülkelerinin Avrupa Araştırma Alanı’na entegrasyonunu amaçlayan SEE‐ERA.NET projesinin bir sonraki adımı olarak değerlendirilmektedir. Böylelikle, AB ve Batı Balkan ülkeleri arasındaki işbirliğinin daha da güçlendirilmesi planlanmaktadır. BS‐ERA.NET: Proje kapsamında yer alan Karadeniz Bölgesi’ndeki ülkelerin ulusal ve bölgesel düzeydeki kamu araştırma programlarının eşgüdümünün sağlanması ve geliştirilmesi hedeflenmektedir. ERA.Net RUS: Proje kapsamında, Rusya ve AB arasında Bilim ve Teknik alanlarında işbirliğinin teşvik edilmesini amaçlamaktadır. KORANET: KORANET projesi, AB ile Güney Kore arasında yakın bir Bilim ve Teknik işbirliğini öngörerek G.Kore’nin AB Çerçeve Programlarına katılımının arttırılmasını hedeflemektedir. BLACKSEA
Projesi’yle
Karadeniz
ülkeleri ile işbirliği
ERA.Net Rus
Projesi’yle Rusya
ile işbirliği
WBC.INCO.NET ve
SEE.ERA.Net.PLUS
Projeleri’yle
B. Balkan ülkeleri
ile işbirliği
KORANET
Projesi’yle
G. Kore ile işbirliği
INCO-Net MIRA
Projesi’yle
Akdeniz ülkeleri
ile işbirliği
INCO-NET.EECA
Projesi’yle D. Avrupa
ve O. Asya ülkeleri
ile işbirliği
New INDIGO
Projesi’yle
Hindistan ile
işbirliği
82
SEA.EU.Net
Projesi’yle
G.Doğu Asya
ülkeleri ile
işbirliği
TÜBİTAK Benzeri Kuruluşlarla Ülke Performansımızı Arttırmaya Yönelik Projelere Katılım TÜBİTAK, AB 7.ÇP kapsamında Avrupa’nın bilim ve teknoloji alanında önder kuruluşlarıyla birlikte pek çok projede yer almaktadır. Bununla birlikte projelerin yönetiminde de rol üstlenerek bilimsel ve idari işbirliği sayılarını arttırmayı ve AB ile ilişkilerde daha önemli bir konum elde etme olanağını yakalamayı amaçlamaktadır. Bu bağlamda, Türkiye 7. ÇP kapsamında 13 tane Ulusal İrtibat Noktası projesine dahil olmuştur. Bu projeler ile Türk araştırmacıların yeni işbirlikleri kurmaları için gerekli hazırlıklar yapılmakta ve bu faaliyetlerin bütçeleri Avrupa Komisyonu tarafından temin edilmektedir. Projelerde ortaklık yapılan ülkeler ve ortaklık sayıları aşağıdaki şekilde belirtilmiştir. Diğer Bazı Çalışmalar E‐Öğrenme Uygulamaları Yurt içinde düzenlenen etkinliklere yer ve zaman kısıtı sebebiyle katılamayan araştırmacı ve sanayi temsilcilerimiz için, 7.ÇP ile ilgili tüm bilgilerin kolayca edinilebildiği e‐öğrenme uygulaması başarı ile yürütülmektedir. TÜBİTAK AB Çerçeve Programları Ulusal Koordinasyon Ofisi’nin web sitesine (www.fp7.org.tr) üyelik ön koşuluyla erişilebilen ve tamamen ücretsiz sağlanan e‐öğrenme uygulaması sayesinde, Türkiye Araştırma Alanı’nın (TARAL) tüm paydaşlarının 7. ÇP ile ilgili hem genel hem de alt alanlar özelindeki ayrıntılı bilgilere ulaşımı kolaylaştırılmıştır. 2008 yılında e‐öğrenme uygulaması 2500’den fazla üye tarafından kullanılmıştır. Önümüzdeki dönemde Gıda, Tarım, Balıkçılık ve Biyoteknoloji Alanı ile KOBİ Yararına Araştırmalar Alanı’nda yeni modüller faaliyete geçecektir. Türkiye’de 7.ÇP iletişim ağının en önemli aracı olan TÜBİTAK AB Çerçeve Programları Ulusal Koordinasyon Ofisi web sitesi ile 7.ÇP hakkındaki güncel bilgiler, gelişmeler, ortak arama duyuruları, önemli belgeler, çağrı bilgileri ve etkinlik duyuruları Türk araştırma ve iş dünyası ile hem web sitesi üzerinden hem de e‐posta ile 83
paylaşılmaktadır. Mevcut durumda 7. ÇP Ulusal Koordinasyon Ofisi resmi web sitesinin üye sayısı 9000’in üzerinde olup araştırmacılarımızın ilgisi artarak devam etmektedir. Hukuki ve Mali Altyapının Geliştirilmesi 27 Kasım 2007 tarihli ve 26713 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan “Avrupa Birliği ve Uluslararası Kuruluşların Kaynaklarından Kamu İdarelerine Proje Karşılığı Aktarılan Hibe Tutarlarının Harcanması ve Muhasebeleştirilmesine İlişkin Yönetmelik" kapsamında, üniversitelerin ortak olduğu Çerçeve Programları projelerinin, daha etkin ve mevzuata uygun bir şekilde yürütülebilmesinin temini bakımından 14‐15 Nisan 2008 tarihlerinde Antalya’da, 40’a yakın üniversiteden katılımcı ile konuyla ilgili hususların tartışıldığı bir bilgilendirme ve paylaşım toplantısı düzenlenmiştir. Maliye Bakanlığı’ndan uzmanların da katıldığı toplantıda sorunlar ele alınmış, Çerçeve Programları, ilgili yönetmelik ve ulusal mevzuat kapsamında çözüm yolları sunulmuştur. Takip eden süreçte ortaya çıkan sorunların aşımı için TÜBİTAK ve Maliye Bakanlığı uzmanlarının çalışmaları devam etmektedir. 7.ÇP BAŞARI HİKAYELERİ 7. ÇP kapsamında halen devam eden 200’ü aşkın projeden bir kısmı aşağıda sunulmaktadır: Denize Dökülen Petrole Anında Müdahale: HoverSpill Projesi Özellikle gemi kazaları sonucunda denize dökülen petrol; kıyılar, plajlar ve kumsallar üzerinde olumsuz çevresel etkiler bırakır. Bu tür acil durumlarda kaza noktasına hızlı bir şekilde ulaşmak ve kontrol altına almak kritik bir öneme sahiptir. Denize dökülen petrol, geleneksel araç ve gemilerin ulaşımının oldukça zor olduğu bölgelere hızla yayılabilmektedir. 7.ÇP Ulaştırma alanında desteklenen HoverSpill projesinin genel amacı, bu acil durumlar için yenilikçi bir sistemin geliştirilerek hızlı ve etkin müdahalelerin yapılmasını sağlamaktır. HoverSpill projesi kapsamında karada, suda ve çamurlu alanlarda hareket edebilen, dökülen petrolü depolayabilen, düşük maliyetli, yüksek hızlarda çalışabilen, kolay kullanımlı ve bir hava yastıklı araç (hovercraft) geliştirilecektir. Italya’dan INNOVA tarafından koordine edilen ve Avrupa’dan 8 kuruluşun oluşturduğu bir konsorsiyum ile yürütülecek olan projede, Türkiye’den ADMARIN DCC’de ortak olarak yer almıştır. 1978 yılında kurulmuş olan şirket; konteyner gemileri, ro‐ro gemileri, kimyasal tankerler, yatlar ve askeri gemilere yönelik tasarım, danışmanlık ve müteahhitlik hizmeti vermektedir. 36 ay sürecek olan HoverSpill projesine sağlanacak olan toplam destek bütçesi yaklaşık 2,7 Milyon Avro’dur ve ADMARIN DCC’nin projedeki bütçesi yaklaşık 400.000 Avro’dur. Buğday ve Arpa Genom Çalışmaları: TriticeaeGenome projesi TriticeaeGenome projesi, Gıda, Tarım, Balıkçılık ve Biyoteknoloji Alanı 2007 yılı çağrısı kapsamında desteklenmiştir. 5.3 Milyon Avroluk bütçeye sahip olan proje 4 yıllık bir projedir. Projenin amacı, buğday ve arpa genom çalışmalarını hızlandırmak amacıyla hastalık, kalite ve verim genlerinin izolasyonu ve karakterizayonunda ilerleme sağlamaktır. Ayrıca yeni genlerin bulunması ve bunların kullanılması hedeflenmektedir. TriticeaeGenome projesi, Gıda, Tarım, Balıkçılık ve Biyoteknoloji Alanı’nda Avrupa’nın en başarılı kuruluşlarından biri olan INRA tarafından koordine edilmektedir. Türkiye’den Sabancı Üniversitesi’nin ortak olarak yer aldığı projenin yürütücüsü Hikmet Budak’tır. Hikmet Budak Marie‐Curie burslarıyla 2005 yılında Amerika’dan Türkiye’ye geri dönüş yapmıştır. Sabancı Üniversitesi’nde göreve başlayan Budak, 2008 yılında Gıda, Tarım, Balıkçılık ve Biyoteknoloji Alanı’nda yazılan projeleri değerlendirmek üzere Avrupa Komisyonu tarafından hakem olarak görevlendirilmiştir. Bu görevi esnasında 2009 yılı çalışma programında yer alan bir konu başlığının yazılmasında görev almıştır. Hikmet Budak bu konu başlığına koordinatör olarak proje hazırlamaktadır. Çerçeve Programları’ndaki başarılarına ek olarak, Hikmet Budak’ın bir COST projesi de bulunmaktadır. 84
Anevrizmadan Kaynaklanan Hastalıklarla Mücadele: FAD Projesi Beyin damarı baloncuğu şeklinde tanımlanabilecek anevrizma, bir atar damarın normal çapının en az 1.5 katı kadar geri dönüşümsüz genişlemesidir. Beyin kanamalarının önemli nedenlerinden bir tanesi olan anevrizma, tüm inmelerin %9’una yol açan beyin kanaması tiplerinden biri olan subaraknoid kanama (SAK)’lara yol açmaktadır. Her yıl 100.000 kişide 10 yeni SAK görüldüğü istatistiklerde yer almaktadır. Anevrizmaların çoğu tektir; ancak hastaların %25’inde birden fazla anevrizma bulunduğu bilinmektedir. 7.ÇP Sağlık alanında desteklenen FAD (Fighting Aneurysmal Diseases) projesinin genel amacı, aort anevrizmasının gelişiminin patofizyolojisini açığa kavuşturmak, hücresel ve moleküler çalışmalar yaparak anevrizma genetiği ile fenotipler arasında ilişki kurmak, böylelikle tanı, prognoz ve tedavi için yeni yöntemler bulmaktır. Fransa’dan INSERM (Institut National de la Santé et de la Recherche Médicale) tarafından koordine edilen ve Avrupa’dan 15 kuruluşun oluşturduğu bir konsorsiyum ile yürütülecek olan projede, Türkiye’den TÜBİTAK GMBE (Gen Mühendisliği ve Biyoteknoloji Enstitüsü) ortak olarak yer almıştır. 48 ay sürecek olan FAD projesine sağlanacak olan toplam destek bütçesi yaklaşık 11 Milyon Avro’dur ve TÜBİTAK GMBE’nin projedeki bütçesi yaklaşık 300.000 Avro’dur. Projede klinik veri tabanlarının oluşturulmasında, Kartal Koşuyolu Yüksek İhtisas Eğitim ve Araştırma Hastanesi de üçüncü parti olarak görev alacaktır. Yeni Nesil AB Uçaklarının İmalat ve Montaj Süresi Kısalacak: MAAXIMUS Projesi 7.ÇP Ulaştırma (havacılık dahil) Alanı’nda desteklenen MAAXIMUS (More Affordable Aircraft structure lifecycle through eXtended, Integrated, & Mature nUmerical Sizing) projesi kapsamında yeni nesil AB uçaklarının dünyadaki rakipleri karşısında teknolojik açıdan daha üstün ve daha düşük maliyetli olmasını sağlamak amacıyla imalat ve montaj süresini kısaltacak yeni bir kompozit gövde konsepti geliştirilecektir. Airbus France SAS koordinatörlüğünde 30 Milyon Avro bütçeyle ve 58 ortakla gerçekleştirilecek projede TUSAŞ – Türk Havacılık ve Uzay Sanayii A.Ş yer almaktadır. TUSAŞ projede pencere çerçevelerini Resin Transfer Molding (RTM) teknolojisi ile tasarlayarak üretim ve sertifikasyon işlerini tamamlayacaktır. 540 bin Avro bütçe alacak TUSAŞ gelecekte tasarlanacak uçaklarda da RTM teknolojisini kullanarak, tasarım alanında söz sahibi olmayı hedeflemektedir. Taşınabilir Otonom Sınır ve Geniş Alanlar İleri Gözetleme Sistemi: TALOS Projesi Klasik sınır güvenliği sistemleri sınır boyunca yerleştirilmiş pahalı yer istasyonları ve istasyonları destekleyen insan devriyelerinden oluşmaktadır. TALOS projesinin esas amacı taşınabilir, boyutlandırılabilir, bağımsız ve uyarlanabilir bir sistem geliştirip arazi testlerini gerçekleştirerek Avrupa sınırlarının korunmasıdır. Geliştirilecek sistemin aynı zamanda çok daha esnek, verimli ve düşük maliyetli olması öngörülmektedir. Proje çerçevesinde geliştirilecek İnsansız Kara Aracı ihlal gerçekleşen bölgeye acil şekilde intikal edecek, fiziksel olarak ihlalci ile temasa geçecek, ihlalci ile ses haberleşmesinde bulunacak ve eğer gerekli olursa ölümcül olmayan silahlarını kullanacaktır. Proje sonuçlandığında ise insansız kara aracı, insansız hava aracı ve sensör kulelerinden gelecek olan görüntü ve verilerin komuta kontrol merkezlerinde izlenerek yönetilmesiyle sınır güvenliği konusunda büyük gelişme sağlanacaktır. 14 ortaklı Proje konsorsiyumunda Türkiye’den ASELSAN AŞ ve STM AŞ yer almaktadırlar. Projenin koordinatörlüğünü Polonya'dan PIAP Araştırma Enstitüsü üstlenirken, Komuta‐Kontrol, Bilgisayar, Haberleşme, Keşif ve Gözetleme (C4ISR) sistem mühendisliği yöneticiliğini ASELSAN 85
AŞ yürütmektedir. Kontrolsüz sınırlar ve geniş alanlarda keşif ve gözetleme görevlerini yerine getirecek bir sistemin gerçekleştirileceği bu projede, en kritik iki iş paketi olan 'Üst Seviye Sistem Mimari Tasarımı' ve 'Komuta Kontrol Alt Sistemlerinin Geliştirilmesi' de yine ASELSAN AŞ’nin liderliğinde yürütülecektir. Söz konusu iş paketlerinde STM A.Ş. de önemli bir görev üstlenerek ASELSAN ile birlikte sistem gereksinimlerini oluşturacak, üst seviye sistem mimarisini belirleyecek tasarım ve geliştirme faaliyetlerine katılacaktır. 48 ay sürecek olan TALOS projesine sağlanacak olan toplam destek bütçesi yaklaşık 13 Milyon Avro’dur. Aselsan AŞ. 2.384.000 Avro toplam bütçe ile Projenin en yüksek bütçeli 3. Ortağıdır. STM AŞ’nin toplam bütçesi ise 1.372.800 Avro’dur. Polimer Bazlı Hızlı Üretim Teknolojileri Sürecinin Geliştirilmesi: STEPUP Uygulama alanı günden güne yayılan polimer bazlı ürünler, otomotiv, biyomedikal ve makine uygulamalarında yaygın olarak kullanılmaktadır. Fakat, üretimlerinde kullanılan hızlı üretim teknolojilerinin geliştirilmesine ve üretim miktarlarını arttırıcı yeniliklerin yapılmasına ihtiyaç duyulmaktadır. 7. ÇP Nanoteknolojiler‐bilimler, Malzemeler ve Yeni Üretim Teknolojileri alanında (NMP) desteklenen STEPUP projesinin genel amacı yüksek enerjili freze teknolojisine mekanik ve kimyasal bir yaklaşımla; şu anda kullanılan, prototipleri hazır cihazların, isteğe özel ürünleri, az/orta/çok miktarda üretilebilmelerini sağlamaktır. İtalya’dan MBN Nanomaterialia S.p.A. kuruluşu tarafından koordine edilen projede, Türkiye’den teknoloji geliştirici olarak “+90 ArtıDoksan Hızlı İmalat Teknolojileri A.Ş” de ortak olarak yer almaktadır. “+90 ArtiDoksan Hızlı İmalat Teknolojileri A.Ş” zengin makine parkı ve teknolojisinin yanı sıra, kaliteli mühendislik bilgisi ve tecrübesiyle, her türlü ürünün en kısa zamanda temini ve en uygun maliyetle üretilmesi konusunda 10 yıldır hizmet vermektedir. 48 ay sürecek olan STEPUP projesine sağlanacak olan toplam destek bütçesi yaklaşık 3.2 Milyon Avro’dur ve “+90 ArtiDoksan Hızlı İmalat Teknolojileri A.Ş”nin projedeki bütçesi yaklaşık 414.400 Avro’dur. Özel Parçalar ve Özel Üretimler için Esnek ve Verimli Üretim Sistemleri Geliştirilmesi: INNOSHADE Ev aletlerinde, araç parçalarında veya lens uygulamalarında kullanılabilen elektrokromik cihazların belli başlı bazı dezavantajları bulunmaktadır. Üretimlerinde karşılaşılan zorluklar, maliyet fazlalığı ve yanıt süresindeki gecikmeler bu malzemelerin kullanımını kısıtlayıcı etkilerdir. 7. ÇP Nanoteknolojiler‐bilimler, Malzemeler ve Yeni Üretim Teknolojileri (NMP) alanında desteklenen INNOSHADE projesinin genel amacı, elektrokromik cihazlarda kontrol edilebilir ışık geçirgenliğini sağlayarak, üretimde düşük enerji ihtiyacı ve düşük maliyet avantajı elde etmektir. Almanya’dan Fraunhofer‐Gesellschaft tarafından koordine edilen projede, Türkiye’den endüstriyel ortak‐teknoloji geliştirici ve son kullanıcı olarak ARCELIK A.Ş. yer almaktadır. 48 ay sürecek olan INNOSHADE projesine sağlanacak olan toplam destek bütçesi yaklaşık 7.7 Milyon Avro olup ARÇELİK A.Ş’nin projedeki bütçesi yaklaşık 260.800 Avro’dur. Yeni Nesil Kablosuz İletişim için Global Ölçekte Birlikte Çalışabilir Mikrodalga Erişim Sistemi: WiMAGIC AB fonlarından Türk ortaklara toplamda yaklaşık 700 bin Avro’luk finansman sağlayan bu projenin hedefi kablosuz haberleşme sistemleri için yeni teknolojilerin geliştirilmesidir. Bilindiği üzere kablosuz haberleşme erişimi halen kısıtlı ve pahalı durumdadır. Bu projenin temel amacı da, internet erişiminde hızların onlarca kez artması ve fiyatların da bir o kadar düşmesidir. Yeni nesil Wimax sistemlerinin geliştirilmesini hedefleyen WiMAGIC projesinin ortakları arasında Türkiye’den Bilkent Üniversitesi dışında Kadir 86
Has Üniversitesi ve Turkcell de bulunmaktadır. Proje koordinatörü Fransız Sequans şirketidir. İtalya, Belçika, Fransa ve Yunanistan’dan üniversitelerin de ortak olduğu 13 ortaklı projenin konsorsiyumunda Thales, Alcately‐
Lucent gibi dev şirketler bulunmaktadır. Türkiye Ve Akdeniz Ülkeleri Sismik Tehlike Konusunda Mercek Altında: SHARE Binaların inşaasında bölgesel sismik tehlike haritaları kullanılarak deprem sarsıntısı için en uygun yer seçilebilmektedir. Sismik tehlike gelecekte beklenen depremlere bağlı yer hareketlerini inceleyen çalışma anlamına gelmektedir. SHARE Projesi kapsamında sismik tehlike değerlendirmesinin, mühendislik uygulamalarının, veri toplanması ve analizlerinin ve değerlendirme prosedürlerinin Avrupa çapında uyumlaştırılmasını hedeflenmektedir. Projenin sonucunda bütünleştirilmiş bir olasılıksal sismik tehlike değerlendirmesi modelinin ve senaryolara bağlı modelleme araçlarının oluşturulacaktır. Bu projenin çıktıları enerji altyapıları gibi kritik sanayinin sismik güvenlik değerlendirmesi için girdi sağlayacaktır. SHARE Projesi tüm Avrupa’nın yanında Kuzey Afrika, Güney ve Doğu Akdeniz ülkeleri ile Türkiye’yi kapsayacaktır. Projede Türkiye’den Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve Ortadoğu Teknik Üniversitesi ortak olarak yer almaktadır. Akdeniz Ortaklığı ülkelerinden ve Avrupa’dan 13 ülkeden 18 ortağın bulunduğu projenin toplam bütçesi 5.470.000 Avro olup Avrupa Komisyonu’ndan 3.500.000 Avro talep edilmiştir. Türk ortakların bütçesine yapılacak Avrupa Komisyonu katkısı ise toplam 270.000 Avro’dur. Elektrik Harcamadan Güneş Enerjisi İle Konutların Soğutulması : ALONE Dünyanın çeşitli bölgelerinde soğutmaya olan ihtiyaç gün geçtikçe artmaktadır. Güneşten gelen ısı enerjisinin bütünleştirilmiş bir şekilde ısıtma ve soğutma amaçlı kullanımı elektrik ile çalışan geleneksel soğutma makinalarına (örneğin evlerimizde kullandığımız klima ve buzdolabı) kıyasla daha çevre dostu olduğu için büyük potansiyel taşımaktadır. Büyük çaplı güneş soğutma sistemlerinin başarılı bir şekilde çalıştığı ispatlansa da daha küçük çaplı sistemler (örneğin konutlar ve küçük sanayi uygulamaları) çeşitli ekonomik ve teknik nedenlerden dolayı henüz pazara girmeye hazır değillerdir. ALONE Projesi bu engelleri aşmayı hedeflemektedir. ALONE Projesi’nde Türkiye’den Solitem Güneş Enerjisi Teknolojileri ortak olarak yer almıştır. Avrupa’dan 6 ülkeden 8 ortağın katıldığı projenin toplam bütçesi 2.907.546 Avro’dur. SOLITEM’in bütçesi ise 279.343 Avro’dur. Avrupa Bilim ve Sanat Deniz Yolculuğu Festivali: HULDA Toplum ve Bilim arasındaki iletişimin güçlendirilmesi ve geliştirilmesi için Bilim Merkezleri, Bilim Müzeleri ve Araştırma merkezleri arasındaki işbirliğinin pekiştirilmesi amaçlanmaktadır. 7. ÇP Toplumda Bilim Alanı son çağrısında desteklenen HULDA (The European arts and sciences sailing festival) projesi, sanat ve bilim arasındaki etkileşimi toplumun farklı kesimleri arasında bir eşgüdüm sağlayarak gerçekleştirmek amacıyla oluşturulmuş bir konsorsiyum tarafından yürütülmektedir. HULDA projesi kapsamında konsorsiyum ortakları, “yenilikçi seyahat festivali konsepti” çerçevesinde farklı sanatsal ve bilimsel etkinlikler düzenleyeceklerdir. Bu etkinliklerin en önemlisi, toplumun farklı kesimlerini bilim ve sanat arasındaki etkileşim hakkında bilgilendirmek için İsveç’ten yola çıkıp, 10 sahil şehrine uğrayarak İstanbul’a ulaşacak olan HULDA Gemisi ziyaretidir. Türkiye’den İlhan Koman Sanat ve Kültür Vakfı’nın koordinatörlüğünde ilerleyen projede, Avrupa’dan 11 ortak yer almaktadır. 32 ay sürecek olan projenin toplam bütçesi 800.000 Avro olup, Türkiye’nin projedeki bütçesi 477.050 Avro’dur. 87
Avrupa’nın yeniden dönüşüm ve ekonomik yapılanması sürecinde tarihsel, bölgesel ve ulusal özelliklerinin Avrupa kimlikleri çerçevesinde belirlenmesi: SPHERE Avrupa’nın kültürel görünümünün siyasi ve demografik açından yeniden şekillenmesinde rol oynayan sosyo‐ekonomik değişimler, Avrupa kimliğinin gelişimi açısından önem arz etmektedir. 7. ÇP Sosyo‐ekonomik ve Beşeri Bilimler alanı birinci çağrısında desteklenen SPHERE (Space, place and the historical and contemporary articulations of regional, national and European identities through work and community in areas undergoing economic restructuring) projesinin amacı, Avrupa’daki ülkelerin kültürel kimlik ve uygulamalar bağlamında geçirmiş oldukları sosyo‐ekonomik dönüşümlere odaklanmak ve proje kapsamında yapılacak araştırmalarda kimlik, sınıf ve cinsiyet üzerine gelişen yeniden dönüşüme ilişkin kültürel kimliklere vurgu yapmaktır. Avrupa’nın en büyük ekonomilerinin oluşturduğu farklı bölgesel kimliklerden hareket eden proje, bölgesel ve ulusal kimlikler çerçevesinde ülkelerin geçirmiş olduğu ekonomik altyapı dönüşümlerine de odaklanmaktadır. Türkiye’den ODTÜ Kamu Politikaları ve Kentsel Araştırmalar Merkezi tarafından koordine edilen ve Avrupa’dan dört kuruluşun oluşturduğu bir konsorsiyum ile yürütülecek olan projenin toplam bütçesi 889.239 Avro’dur. 36 ay sürecek olan SPHERE projesinde Türkiye’nin bütçesi 92.789 Avro’dur. Meyve ve sebzelerin daha düşük fiyatlı, hızlı, etkin ve kaliteli bir şekilde kurutulması Kurutma, gıdaların saklanmasındaki en eski, basit ve etkin yollardan biridir ve bu yöntem ile gıdalardaki çözülebilir maddeleri yoğunlaştırılır ve konsantrasyon bakteri, maya ve küflerin büyümesi engellenir. Kurutulmuş sebze, meyve ve hazır kahve gibi ürünlerin ticari olarak kurutulmasındaki en modern yöntem Hızlandırılmış Dondurarak Kurutma (AFD) olarak bilinir ve vakum altında yapılır. Gıda dondurulur ve daha sonra buzu buharlaştırmak için ısı artırılır ve buhar da gıdayı kurutur. Dondurularak kurutulmuş gıdanın en büyük dezavantajlarından biri maliyetidir. Günümüze kadar gerçekleştirilen ön araştırmalar, geçirgen maddelerin dehidrasyonunda yüksek güçlü ultrason (HPU High Powered Ultrasound) uygulamasının, gıda gibi ısıya duyarlı maddelere işlem yapılması gerektiğinde çok etkili olduğunu göstermiştir. HPU güvenli, çevreye dost, verimli ve ekonomik güçlü bir teknolojidir. Avrupa’dan 8 kuruluşun ortak olarak yeraldığı 7.ÇP KOBİ’ler için Araştırma alanında desteklenen ve koordinatörlüğünü Türkiye’den GÖKSER Makina’nın üstlendiği ULTRAVEG projesinde, HPU’ya dayanan ön işleme yöntemleri geliştirilecektir. Geliştirilecek olan teknoloji bu alanda daha önce hiç kullanılmayan ultrason teknolojisidir. Araştırmalar sonucu ortaya çıkacak olan prototip, mevcut gıda kurutma tesislerine monte edilebilecek ve daha kısa zamanda, daha az enerjiyle ve dolayısıyla daha az maliyetle kurutma işleminin gerçekleştirilmesi sağlanabilecektir. 1987 yılında kurulmuş olan, esnek havalandırma boruları, sistemleri, gıda kurutma sistemleri üretimi için endüstriyel makina üreticisi olan GÖKSER Makina, proje çıktısının ticarileşme kısmında yer alarak son kullanıcılara satış yapabilmenin yanı sıra, kendi üretim hatlarında kurulu olan kurutma tesislerine de proje çıktısını ekleyerek kurutma tesislerini geliştirmeyi amaçlamaktadır. 24 ay sürecek olan ULTRAVEG projesine sağlanacak destek miktari yaklaşık 1,5 Milyon Avro’dur ve GÖKSER Makina’nın projedeki bütçesi yaklaşık 330.000 Avro’dur. Karadeniz Bilimsel Ağı: UP‐GRADE BS‐SCENE Karadeniz etrafında yer alan ülkelerin çevre ve sosyo‐
ekonomik araştırma enstitülerinin ve üniversitelerin yer aldığı UP‐GRADE BS‐SCENE projesi, yine bu kuruluşların elinde bulunan verilerin bir araya getirileceği ortak veri ve bilgi altyapısı oluşturacak bir Karadeniz Bilim Ağı meydana getirmeyi amaçlamaktadır. Proje kapsamında Karadeniz’de, veri ve bilgi altyapısıyla ilgili araştırmalar desteklenecektir. UP‐GRADE BS‐SCENE araştırma altyapısı, bilimsel işbirliğini, bilgi ve tecrübe değişimini teşvik etmeyi ve bölgedeki denizle ilgili veri‐bilgi yönetiminin kapasite ve performansını güçlendirmeyi amaçlamaktadır. Bu altyapısı sayesinde Karadeniz’le ilgili veriler daha iyi tanımlanacak, bu verilere ulaşım, verilerin değişim‐kullanım 88
olanakları ve kaliteleri geliştirilecektir. 4 Milyon Avro bütçeli projede Türk ortakların toplam bütçesi 800,000 Euro’dur. UP‐GRADE BS‐SCENE projesi AB ve Karadeniz ülkelerinden toplam 51 ortak kuruluşun işbirliğinde gerçekleştirilecektir. Projede Türkiye’den 7 kuruluş yer almaktadır. 1. ODTÜ Deniz Bilimleri Enstitüsü 2. Karadeniz Teknik Üniversitesi 3. Sinop Üniversitesi Balıkçılık Fakültesi 4. Dokuz Eylül Üniversitesi, Deniz Bilimleri ve Teknolojisi Enstitüsü 5. İstanbul Üniversitesi Deniz Bilimleri ve Yönetimi Enstitüsü 6. Ankara Üniversitesi 7. Karadeniz Komisyonu Türk Bilim İnsanı'nın ERC'deki Büyük Başarısı Her yıl Avrupa’da sınırlı sayıda bilim insanına verilen ve sonuçları Nobel ödülüne aday olabilecek projelerin desteklendiği dünyanın en prestijli araştırma kaynaklarından biri olarak kabul edilen ERC Advanced Grant (Avrupa Araştırma Konseyi‐İleri Düzey Araştırmacı Desteği) kapsamında 2008 yılı için Temel Bilimler alanındaki desteğe layık görülen ilk Türk, Sabancı Üniversitesi Yönetim Bilimleri Fakültesi öğretim üyesi Prof. Dr. Halil Mete SONER oldu. “Finansal Risk Yönetimi için Matematiksel Yöntemler” konulu projesi için 880 bin Euro’luk destek almayı başaran SONER, ABD'nin Princeton ve Carnegie Mellon gibi dünyaca ünlü üniversitelerindeki çalışmalarının ardından 2000 yılında Türkiye'ye geri dönmüş ve akademik hayatını ülkemizde devam ettirmeye başlamıştır. TÜBİTAK UEKAE’ye Araştırma Potansiyeli Desteği Multimedya Teknolojileri Değerlendirme, Araştırma ve Geliştirme Laboratuarı (MTRD) Ulusal Elektronik ve Kriptoloji Araştırma Enstitüsü (UEKAE) altında ses teknolojileri konusunda faaliyet gösteren bir araştırma grubudur. MTRD, 7. ÇP altındaki “Kapasiteler Özel Programı” altında yer alan bir altyapı destek programı olan “Araştırma Potansiyeli” alanında bağımsız hakem değerlendirmelerinden tam puan almayı başarmış bir proje sunmuşlar ve Araştırma Potansiyeli 2008 çağrılarında desteklenen 32 proje arasına en üst sıralardan girmeyi başarmışlardır. Proje sonucunda MTRD ekibinin çok dilli ses teknolojileri konusunda araştırma potansiyelinin artması ve başta 7. Çerçeve Programı olmak üzere uluslararası projelerde yer alabilecek teknik altyapı ve insan kaynağına ulaşmaları amaçlanmaktadır. Ekibin “MultiSAUND” isimli projeleri toplamda “36” ay sürecektir ve bu süre içerisinde 960.000 Avro civarında toplam desteğe hak kazanmışlardır. Bu bütçe ile altyapılarını geliştirmek için yapacakları “bünyelerinde deneyimli araştırmacıların istihdamı”, “alanında tanınmış olan araştırma kurumları ile karşılıklı kısa dönem personel değişimleri” ve “malzeme teçhizat alımları” gibi toplamda 5 aktivite alanındaki harcamaları %100 civarında desteklenecektir. Marie Curie Mükemmeliyet Ödülü Doç. Dr. Batu Erman’ın Tersine beyin göçünü destekleyen Uluslararası Yeniden Entegrasyon Hibeleri ile Türkiye’ye Sabancı Üniversitesi’ne dönen Doç. Dr. Batu Erman, “Molecumer Biological Targeting of T Lymphocyte Signal Transduction and Development” konulu çalışması ile Avrupa’nın bilim elçileri arasına girmeyi başarmıştır. En iyi araştırmacıları Avrupa Araştırma Alanı’na kazandırmak ve Avrupa Araştırma Alanı’nın görünürlüğünü artırmak 89
amacıyla, Avrupa Birliği 7. ÇP Marie‐Curie etkinlikleri kapsamında, 2003 yılından bu yana gerçekleştirilen “Marie Curie Excellence Awards / Marie Curie Mükemmeliyet Ödülü (EXA)” kapsamında ilk kez bir Türk Araştırmacı ödül almıştır. Sabancı Üniversitesi’nde araştırmalarını sürdürmekte olan Doç. Dr. Batu ERMAN, 5 Araştırmacı arasına girerek Marie Curie Mükemmeliyet Ödülü’ne layık görülen ilk Türk Araştırmacı ünvanını kazandı. TÜRKSAT Sanayi‐Akademi Ortaklığı Projesi’nde yer alıyor Marie‐Curie Burs ve Destekleri Sanayi‐Akademi işbirliği programı kapsamında TÜRKSAT’ın yer aldığı “Vatandaş Odaklı Hizmet Sunumu Uygulamaları Çerçevesinde e‐Hizmetler Kullanıcı Memnuniyet Endeksi (CEES ‐ Citizen Oriented Evaluation of E‐Government Services: A Reference Process Model)” Projesi Avrupa Komisyonu tarafından desteklenmiştir. Proje ile, oluşturulacak “Vatandaş Memnuniyet Endeksi” nin Türkiye koşullarında test edilmesi ve diğer ülkelerde de söz konusu endeksin kullanılmasının sağlanması amaçlanmaktadır. Toplam bütçesi yaklaşık 610.000 Euro olarak sunulan projenin planlanan başlangıç tarihi 1 Ocak 2009 olup, 3 yıl boyunca sürecektir. Beyin Dolaşımı’na Destek CNRS’ten Orta Doğu Teknik Üniversitesi’ne Marie‐Curie Etkinliklerine sunduğu “Karadeniz ekosistemi üzerindeki kontrol mekanizmaları” desteklenen Dr. Barış Salihoğlu Fransa’nın en prestijli merkezlerinden biri olan Fransa Ulusal Bilimsel Araştırma Merkezi CNRS’ten (Centre national de la recherche scientifique) ODTÜ Deniz Bilimleri Bölümü’ne AB desteği ile geldi. Boğaziçi Üniversitesi’nden Londra Cass Business’a Yard. Doç. Dr. Ceylan Onay, doğrudan yabancı sermaye yatırımları ve AB Entegrasyonu” konulu projesini yürütmek üzere Boğaziçi Üniversitesinden İngiltere Cass Business School’a gitti. Karadelikler üzerine Ortak Doktora Programı Desteği Tersine beyin göçünü destekleyen program aracılığı ile California Universitesinden “Uluslararası Astrofizik Laboratuarı Gözlemevinin kullanılarak Veri Toplanması” projesine destek alarak Türkiye’ye geri dönen Prof. Dr. Emrah Kalemci 7. ÇP’nin, endüstrinin ihtiyaç duyduğu nitelikte araştırmacıların yetiştirilmesini hedefleyen araştırma eğitim programı projesinde ortak olarak yer aldı. Uzaydaki karadeliklerin büyüme ve küçülmelerinin anlaşılarak ortaya çıkan çalışmanın jet’ler üzerinde kullanılmasını hedefleyen “Black Hole Universe” projesi 5 yıl süre ile bu konuda master ve doktora düzeyindeki araştırmacılara burs sağlayacak. Nanoteknoloji, Gıda ve Çevre Konularında Araştırma Personeli Değişim Programları Desteklendi Avrupa ile birlikte Avrupa dışındaki ülkelerle araştırmacıların değişimi aracılığıyla kısa süreli ziyaretler gerçekleştirilerek uzun süreli işbirliklerinin geliştirilmesini hedefleyen Uluslararası Araştırma Personeli Değişim Programı ‐ IRSES (International Research Staff Exchange Scheme) kapsamında Türkiye’den nanoteknoloji, gıda ve çevre alanlarında projeler desteklendi: • Çukurova Üniversitesi: Akdeniz’deki iklim değişimi, su ve üretim (CliMed, Climate Change, Water and Productivity in the Mediterranean: Capacity Building for Geospatial Modelling) başlıklı 24 ay sürecek proje kapsamında Fransa ile birlikte, Kanada, Kore, Ukrayna, Amerika ile araştırmacı değişimi gerçekleştirilecektir. • ODTÜ: Nano‐malzemelere dayanan nano‐sensörler (Nanobiosens: Nanosensors and nanomaterials) başlığındaki 36 ay sürecek olan proje kapsamında Almanya ve İngiltere ile birlikte, Amerika’daki Teksas A&M Universitesi, Boston Üniversitesi ve Kalifornia Üniversitesi ile araştırmacı değişimi gerçekleştirilecektir. • ODTÜ: Atıklardan katma değerli ürün elde edilmesi (STRUVITE Nutrient removal and value added product formation from wastes via struvite precipitation) başlıklı 24 ay sürecek olan proje Avrupa Komisyonu tarafından desteklenmiştir. 90
Ek - 2
Kamu Kurumları Tarafından Desteklenen veya
Gerçekleştirilen Ar-Ge ve Yenilik Projelerine
Örnekler
91
Kazanımlar
Diğer
Bilimsel Yayın
Fikri ve Sınai Mülkiyet
Hakları
Süreç İyileştirme
Müşteri
Kuruluş /
Kesim
Adı
Ürün/Teknoloji
İyileştirme
Destekleyen
Kurum
Yeni Süreç
Proje Adı
Yürütücü
Kuruluş Adı
Yeni Ürün/Teknoloji
Kamu Kurumları Tarafından Desteklenen veya Gerçekleştirilen Ar-Ge ve Yenilik Projelerine Örnekler
•
ASRAD
TAEK Çekmece
Nükleer
Araştırma ve
Eğitim
Merkezi
-
Milli
Savunma
Bakanlığı
•
•
√
•
•
•
Türkiye’de Gıda
Işınlama
Teknolojisinin
Uygulanması
TAEK,
Uluslararası
Atom
Enerjisi
Ajansı
Uluslararası
Atom Enerjisi
Ajansı
Tariş ve
Ege
İhraçatçılar Birliği
√
√
√
•
•
Nohutta Mutasyon
Islahı
TAEK Sarayköy
Nükleer
Araştırma
ve Eğitim
Merkezi
-
-
√
92
Proje yapılmamış olsaydı, MSB Kuvvet
Komutanlıkları için üretilen radyasyon ölçüm
cihazları yurt dışından tedarik edilebilirdi. Bu
durumda maliyeti yerli üretimin yaklaşık 3 katı
olurdu.
Askeri birliklerimize stratejik avantaj sağlamıştır.
Üretim sırasında bşka yöntemler denenmiş ve yeni
teknolojik gelişmeler sağlanmıştır.
Üretim sırasında ihtiyaç halinde yan sanayiye baş
vurulmuş, bir kısım parçalar yarı mamul hale
getirilmiştir.
Azalttığı ithalat tutarı yaklaşık 2 milyon YTL’dir.
Proje yapılmamış olsaydı, Özellikle kuru meyve ve
kabuklu yemiş ihracatı yapan firmalar, 2010 yılında
metil bromür uygulamasının yasaklanmasıyla
alternatif metot arayışına girecekler, bunun
sonucunda zaman ve ticari kayıp söz konusu
olacaktı.
Uygulanan Gıda Işınlama Teknolojisi çevre dostu
bir muhafaza yöntemidir ve katı karantina
uygulamaları olan ülkelere ihracat söz konusu
olduğunda yeni pazarlar kazanmak açısından Türk
ihracatçısına rekabet gücü sağlamaktadır.
Nohut çeşidi TAEK SAĞEL adı ile 12 Nisan 2006
tarihinde tescil ettirilmiştir: (Tarım ve Köyişleri
Bakanlığı Koruma Kontrol Genel Müdürlüğü
Tohumluk tescil ve Sertifikasyon Müdürlüğü Tescil
komitesi tarafından oy birliği ile tescil işlemleri
tamamlanmıştır.) Çeşit listesine eklenmek üzere
resmi gazeteye yollanmış ve 12 Ağustos 2006
tarihli ve 26257 sayılı Resmi Gazete de
yayınlanarak TAEK SAĞEL Nohut çeşidi milli çeşit
listesinde yerini almıştır.
Kazanımlar
Diğer
Bilimsel Yayın
Fikri ve Sınai
Mülkiyet Hakları
Müşteri Kuruluş
/ Kesim Adı
Destekleyen
Kurum
Ürün/Teknoloji
İyileştirme
Yürütücü
Kuruluş Adı
Yeni Süreç
Proje Adı
Kamu Kurumları Tarafından Desteklenen veya Gerçekleştirilen Ar-Ge ve Yenilik Projelerine Örnekler (Devamı - 1)
•
Doğu Akdeniz ve
Karadeniz
Atmosferinde
Gözlenen Yüksek
Kirletici
Düzeylerine
Neden Olan
Emisyon
Bölgelerinin
Belirlenmesi
•
TAEK Sarayköy
Nükleer
Araştırma
ve Eğitim
Merkezi
TUBİTAK
TAEK ve
TÜBİTAK
√
√
√
√
•
•
•
•
Intraokular ve
Kontakt Lens
Üretim
Teknolojisinin
Geliştirilmesi
ANADOLU
TIP
Teknolojileri
Ürt. Paz. İth.
İhr. Tic. San.
A.Ş.
DB/HM
TTGV
√
-
•
•
Ücretlendirme
Kutusu
BİRCOM
Telekom. ve
Bilişim Hiz.
San. Tic.
Ltd. Şti
DB/HM
TTGV
-
√
•
93
Proje çevresel bir sorunun çozülebilmesi için gerekli
bilgileri elde edilmesini sağlamiş ve daha önce
bilinmeyen ülkemize hava yoluyla taşınan çevre
kirleticilerin çeşitleri, miktarları, geldikleri yerler
belirlenmesi sağlanmıştır.
Aliağa bölgesi gibi büyük çevresel sorunlarla
boğuşulan bir bölgede hava kirliliğinin düzeyini ve
nedenlerini ortaya çıkarmış ve bölgedeki
belediyelere bundan sonra, hava kilrililiğini makul
düzeylerde tutabilmek için neler yapmaları gerektiği
somut bir şekilde gösterilmiştir.
Bölgedeki sanayi kuruluşlarına neden oldukları
kirlilik gösterilmiş ve yapılması gerekenler
konusunda kendileriyle birlikte bir plan program
oluşturulmuştur.
Projede Doktora derecesine sahip 10 kişi, yüksek
lisans derecesine sahip 8 kişi çalıştırılmıştır.
Projede yapılan çalışmalar 4 öğrenciye yüksek
lisans tezi, 4 öğrenciye de doktora tezi olmuştur.
Proje kapsamında yapılan çalışmalar sonucunda
firma, geliştirdiği teknoloji ile ithalatçı olarak yer
aldığı bir sektörde yerli ilk üretici olmayı başarmış ve
yurtdışı pazarlara açılmıştır.
Üretiminin %50’sini ihraç eden Firma tarafından
geliştirilen ürünlerin piyasaya girmesi ile rakip ithal
edilen ürünlerin satış fiyatlarında %50 oranında
düşüş olduğu ifade edilmektedir.
Proje kapsamında geliştirilmesi planlanan ürün hem
santral tarafında bilgisayar kullanımı gereksinimini
ortadan
kaldıracağından
hem
de
santral
markasından bağımsız olarak çalışacağından iç
pazarda ve dış pazarda rakip olacak ürün
bulunmadığı belirtilmiştir.
Proje ulusal bazda ithal ikamesi sağlayacak şekilde
bir ürünün geliştirilmesi ile sonuçlanmış, firmanın
rekabet gücünü artırarak stratejik avantaj
sağlamıştır.
Kazanımlar
Diğer
Bilimsel Yayın
Fikri ve Sınai
Mülkiyet Hakları
Müşteri
Kuruluş /
Kesim Adı
Destekleyen
Kurum
Ürün/Teknoloji
İyileştirme
Yürütücü
Kuruluş Adı
Yeni Süreç
Proje Adı
•
Mobil Hurda Balya
Presi
BİRİM Makina
Sanayi ve
Ticaret Ltd.Şti.
DB/HM
TTGV
√
•
•
Ticari Vasıta Çeki
Kollarının Ürün Kalitesi
ve Standardının
Yükseltilmesi
İzmit-Yuvacık Barajı
Su Toplama
Havzasındaki Orman
Kaynaklarının Su
Üretimi (Kalite, Miktar
ve Rejim) Amacıyla
Planlanması ve
Yönetim İlkelerinin
Belirlenmesi
Çeşitli Tekstil Boyar
Maddelerinin Sentezi
DİTAŞ Doğan
Yedek Parça
İmalat ve
Teknik A.Ş.
DB/HM
TTGV
T.C. Çevre ve
Orman
Bakanlığı Kavak ve Hızlı
Gelişen
Orman
Ağaçları
Araştırma
Müdürlüğü
T.C. Çevre ve
Orman
Bakanlığı,
Dünya
Bankası
SETAŞ
KİMYA San.
A.Ş.
√
Kocaeli
Büyükşehir
Belediyesi,
İSU Genel
Müdürlüğü
√
√
√
•
Havzaya ilişkin geliştirilen arazi kullanım planı ve
önerilerinin uygulanmasıyla; yenilenebilir doğal
kaynaklarımızdan gelecek kuşaklarımızın
yararlanması, çevrenin kontrol ve korunması,
temiz içme suyu nedeni ile ilgili olarak insan
sağlığının korunması ve tarımsal üretimin
artırılması sağlanacaktır.
•
Projenin yapılamaması durumunda çıktının ithal
yoluyla ikame edilmesine devam edilirdi.
Proje firmanın rekabet gücünü artırarak, stratejik
avantaj sağlamış, üniversite ile işbirliği
geliştirmelerine ve uluslararası projelere katılımları
öncesinde de firmaya tecrübe sağlamıştır. Firma
önerilen proje ile V. Teknoloji Ödüllerinde Başarı
Ödülü almıştır.
√
•
DB/HM
TTGV
√
94
Proje ulusal bazda ithal ikamesi sağlayacak şekilde
bir ürünün geliştirilmesi ile sonuçlanmış, firmanın
rekabet gücünü artırarak stratejik avantaj
sağlamıştır.
Firma, proje sonunda çıkarttığı ürünüpazara
şunmuş ve ürünlerini Almanya, Hollanda, İngiltere,
Brezilya ve Orta Doğu’ya ihrac etmiştir. Ayrıca elde
edilen ürünün Türkiye’ye ithalatın önünü kesmiş
olduğuı ifade edilmiştir.
Proje sonucunda firmanın ciddi anlamda rekabet
gücünün arttığı, daha düşük fiyata ve tasarımsal
farklılıklarla daha mukavim ve yüksek kaliteli ürün
geliştirildiği, bu kapsamda tedarikçisi olunan
FORD, MAN ve MERCEDES firmaları ile satış
anlaşmalarının yapıldığı belirtilmiştir. Ayrıca firma
ürününü yurtdışında İTALYA, ALMANYA ve
İSVİÇRE gibi ülkelerde de sattığını ifade etmiş,
ihracatın cirodaki oranının 2 kat oranında artarak
%45’lere geldiği bilgisi verilmiştir.
Kazanımlar
Diğer
Bilimsel Yayın
T.C. Çevre ve
Orman
Bakanlığı,
Avrupa Birliği
T.C. Çevre
ve Orman
Bakanlığı,
Üniversiteler
, Uluslararsı
Araştırma
Kuruluşları
Fikri ve Sınai Mülkiyet
Hakları
T.C. Çevre ve
Orman
Bakanlığı -Batı
Akdeniz
Ormancılık
Araştırma
Müdürlüğü
Müşteri
Kuruluş /
Kesim Adı
Kızılçamda (Pinus
brutia tEN.)
FARKLI
Populasyonlara
AİT Fidanların
Kuraklık Stresine
Morfolojik ve
Fenolojik Tepkileri
Bakımından
Genetik Çeşitlilik
Destekleyen
Kurum
Ürün/Teknoloji
İyileştirme
Yürütücü
Kuruluş Adı
Yeni Süreç
Proje Adı
•
Proje sonucunda kızılçamın kuaraklığa
dayanıklılık bakımdan ıslahına yönelik bilimsel
bilgi üretilmiş ve sonuç raporu teknik Bülten olarak
yayınlanarak tüm kullanıcıların hizmetine
sunulmuştur.
•
Ormancılık açısından istenmeyen bir tür olan
ormangülünün MDF üretiminde kullanılması
öngörülerek hem ormangülünün sahadan
temizlenmesi hem de ekonomik olarak
değerlendirilmesi amaçlanmıştır.
Ayrıca özel sektöre böyle bir türün ülkemizde
varlığı ve kullanılabilirliği ispatlanmış olup
günümüzde veya gelecekte alternatif bir kaynak
olarak değerlendirilmesi gerektiği belirtilmiştir.
Ormangülünün sahadan temin edilip fabrikada
MDF üretimine kadar olan süreç ağırlıklı olarak
insan gücü gerektirdiğinden yeni iş imkanı da
yaratacağı düşünülmektedir.
Bilimsel olarak farklı kaynaklardan da MDF
üretilebileceği isapatlanmış olup mevcut
hammaddeler yerine alternatif ürünlerin
kullanılması yönünde bir adım atılmıştır.
Ormangülünün kullanılması ile yıllık ortalama 100
– 150 milyon doları bulunan sanayi odunu
ithalatının yaklaşık %10 azaltılabileceği bunun da
10-15 milyon dolara eşit olduğu öngörülmektedir.
Bu projede yüksek lisanslı bir öğrenci çalıştırılmış
olup çalışmanın sonunda doktor unvanını
kazanmıştır.
√
•
Ormangülü
(Rhododendron
ponticum L.)’ nün
Lifleri Kullanılarak
MDF (Orta
Yoğunlukta Lif
Levha) Üretiminin
Koşul ve
Olanakları
T.C. Çevre ve
Orman
Bakanlığı –
İç Anadolu
Ormancılık
Araştırma
Müdürlüğü
•
T.C. Çevre ve
Orman
Bakanlığı,
TÜBİTAK
-
√
√
•
•
•
95
Uzaktan Kumandalı
LED’li Deniz
Fenerleri
DİGİSİS Dijital
Sistemleri
Bilgi ve
İletişim
Teknolojileri
Sanayi ve
Tic.Ltd.Şti
KOSGEB
Kıyı Emniyet
Müdürlüğü,
Sahil
Güvenlik,
Liman
İşletmeleri,
Özel
Denizcilik
Firmaları
Kazanımlar
Diğer
Bilimsel Yayın
Fikri ve Sınai
Mülkiyet Hakları
Müşteri
Kuruluş /
Kesim Adı
Destekleyen
Kurum
Ürün/Teknoloji
İyileştirme
Yürütücü
Kuruluş Adı
Yeni Süreç
Proje Adı
•
√
•
•
•
Fiziksel VakumKaplama Sistemi
Tasarımı ve Yapımı
NANOVAK ArGe Bilişim
Müh. Dan.
San. Ve Tic.
Ltd. Şti.
KOSGEB
Üniversiteler,
Ar-Ge
Grupları,
KOBİ’ler,
Sanayi
Kuruluşları
•
√
√
√
•
•
•
•
•
OBİTEK Orta Doğu
Birleşik Teknolojileri
Eğitim Danişmanlik
San. Tİc. Ltd. Şti.
OBİTEK Orta
Doğu Birleşik
Teknolojileri
Eğitim
Danişmanlik
San. Tİc. Ltd.
Şti.
TÜBİTAK,
KOSGEB
Kamu Eğitim
ve Araştırma
Gurupları,
Özel Eğitim
ve Araştırma
Gurupları
•
√
√
•
•
•
96
Denizlerde seyir halindeki deniz taşıtlarında, yön
bulmak ve tehlikelerden haberdar olmak için ihtiyaç
duyulan LED’li uzaktan kumandalı fenerlerin
Türkiye’de üretilmesi ile ihracat attırılarak ithal ikame
sağlanmıştır.
Proje sonuçlarından elde edilen gelir yıllık ortalama
80 000 YTL’dir.
Projede 2 yüksek lisans öğrencisi görev yapmıştır.
Üretilen sistemler, vakum ve ince film teknolojilerinde
yer alan en son gelişmeleri içerecek, kullanımı kolay,
maliyeti düşük ve rekabet gücü yüksek çözümler
sunmaktadır.
BİLKENT NANOTAM Araştırma Merkezine,
BOGAZİCİ Üniversitesi Elektronik Bölümüne,
VESTEL Beyaz Eşya Ar-Ge birimine, TÜrkiye Atom
Enerjisi Kurumuna (TAEK), ASELSAN’a özel imalat
sitemler gelistirilmiş ve kullanımlarına sunulmuştur.
Proje sonuçlarından elde edilen gelir yıllık 200 000
YTL’dir.
Tahmini yillik ortalama ihracat 25.000.YTL’dir.
Yıllık azalttığı ithlat tutarı 200.000 ABD Doları’dir.
Projede 3 lisans öğrencisi yetiştirilmiştir.
Türkiye’de ilk kez plastik enjeksiyon elektroforez
tankların üretimi yapılmıştır.
Sözkonusu sistemler kullanılarak ilk kez Biyoteknoloji
alanında eğitim kitleri hazırlanmıştır.
Partikül bombardıman sisteminin düşük maliyetli ve
yüksek performanslı oluşumu sağlanmıştır.
2008 yılında proje sonuçlarından elde edilen gelir 60
000 YTL’dir.
Proje kapsamında 1 yüksek lisans ve 1 doktora
öğrencisi yetiştirilmiştir.
Kazanımlar
Diğer
Bilimsel Yayın
KOSGEB
Biyoteknoloji
moleküler biyoloji
laboratuarlarına
yönelik ürünler
üretilmesi nedeni
ile bu alanda
çalışan klnik ve
laboratuarlar.
Fikri ve Sınai
Mülkiyet Hakları
Müşteri Kuruluş /
Kesim Adı
Destekleyen
Kurum
Ürün/Teknoloji
İyileştirme
Yürütücü
Kuruluş Adı
Yeni Süreç
Proje Adı
•
Değişik
Kaynaklardan Elde
Edilen Biyolojik
Örneklerden
Nükleik
Asit Izalasyonu Için
Kit Geliştirilmesi
KOSGEB
GYTE
TEKMER
Merkez
Müdürlüğü
Işınlamayla Elde
Edilmiş Kütdiken
Limonu
Mutantlarının
Çekirdeksizlik
Özelliklerinin
Araştırılması
T.C Tarım ve
Köyişleri
Bakanlığı TAGEM Alata Bahçe
Kültürleri
Araştırma
Enstitüsü
T.C Tarım ve
Köyişleri
Bakanlığı TAGEM
T.C Tarım ve
Köyişleri
Bakanlığı Ankara Zirai
Mücadele
Merkez
Araştırma
Enstitüsü
T.C Tarım ve
Köyişleri
Bakanlığı Ankara Zirai
Mücadele
Merkez
Araştırma
Enstitüsü,
Tarım Alet
ve
Makinaları
Test Merkezi
Müdürlüğü
Süne [ Eurygaster
Spp. (Heteroptera:
Scutelleridae) ]
Mücadelesinde
Yardimci Hava
Akımlı Tarla
Pülverizatörünün
Geliştirilmesi ve
Etkinliğinin
Araştirilmasi
•
•
√
•
Fidan Üreticileri,
Limon Üreticileri
√
√
√
√
√
√
•
•
•
-
√
√
97
√
•
Proje yapılmasaydı piyasa fiyatından %20 daha
düşük olan ürün fiyatı piyasada oluşamayacaktı.
Proje çıktılarından 2007 ylında elde edilen gelir
7.885 YTL’dir.
Projede 3 yüksek lisans öğrencisi istihdam
edilmiştir.
Proje sonucu 3 adet çekirdeksiz ve bir adet erkenci
limon çeşidi elde edilmiştir. Bunun yanında
mutasyon ıslahının meyve ıslahında pratik olarak
kullanımı gösterilerek bu sürece katkıda
bulunulmuştur.
Üretim izni alınan çeşitler şu anda üretim izinlerinin
satışı aşamasındadır. Önümüzdeki 10 yılda limon
üretiminin % 10’unun bu çeşitlerden oluşağı ve bu
payın her geçen yıl artacağı öngörülmektedir.
Proje yapılmasaydı üthal eidlecek tek bir
pülvarizatörün maliyeti yaklaşık 40.000-50.000 YTL
olacaktı.
Geliştirilen pülverizatörün çiftçiler tarafından
kullanılması sonucunda; ilaçlama masrafları
yaklaşık %50 oranında azaltılmıştır.
Projenin azalttığı ithalat miktarı 25 adet pülverizatör
için 1.250.000 YTL’dir. Artırdığı ihracat miktarı ise
25 adet pülverizatör için 500.000 YTL’dir.
Kazanımlar
Diğer
Bilimsel Yayın
Fikri ve Sınai
Mülkiyet Hakları
Müşteri
Kuruluş/
Kesim Adı
Destekleyen
Kurum
Ürün/Teknoloji
İyileştirme
Yürütücü
Kuruluş Adı
Yeni Süreç
Proje Adı
•
Hassas Tarım
Teknikleri
Kullanılarak
Hububat Ekim
Alanlarında Verime
Etki Eden
Değişkenliklerin
Belirlenmesi
T.C Tarım ve
Köyişleri
Bakanlığı –
TAGEM -Toprak
Gübre Ve Su
Kaynaklari
Merkez
Araştirma
Enstitüsü
Marmara Bölgesi
Şartlarina Uygun
Etçi Tip Koyun
Geliştirme
Çalişmalari
T.C Tarım ve
Köyişleri
Bakanlığı –
TAGEM Marmara
Hayvancılık
Araştırma
Enstitüsü
Müdürlüğü
TÜBİTAK
(1007Programı)
, T.C Tarım ve
Köyişleri
Bakanlığı -Köy
Hizmetleri
Genel
Müdürlüğü
•
Üreticiler ve
tarım
işletmeleri
√
√
√
•
•
•
GAP Pamuk
Entegre Ürün
Yönetimi
Araştırmaları
Projesi
GAP EYAM,
G.doğu Anad.
TAE,
Kahramanmaraş
TAE, Nazilli
Pamuk AE,
Çukurova
T.A.E., Akdeniz
T.A.E.,
Diyarbakir
Zir.Müc.A.E.,
Adana
Zir.Müc.A.E
T.C Tarım ve
Köyişleri
Bakanlığı TAGEM
-
√
√
√
•
•
•
•
•
DPT
-
√
98
Bu çalışma ile dünyanın bir çok ülkesi ile eş
zamanlı ”Hassas Tarım Teknolojileri” ile çalışılma
olanağı yakalanmıştır.
Bu çalışma yarı kurak tarım alanlarında yapılan ilk
çalışma özelliği göstermektedir. Bu çalışma
tarımsal çevre kirliliğinin önüne geçilebileceğini de
ülkemiz adına göstermiştir.
Hassas Tarım Teknolojilerinin büyük işletimlerde
kullanılması kısa zamanda ekonomik anlamda
kendini amorti edebilecektir.
Proje de eğer değişken oranlı gübre uygulaması
yapılabilseydi sadece gübre girdisinden %30 luk bir
tasarruf yapılabileceği ve bu miktarla en az aynı
ürün alınabileceği belirlenmiştir.
Yerli koyun ırklarımız arasında etinin kalite ve
lezzeti açısından önde gelen Kıvırcık koyununun
kuzularında yaşama gücü besi performansı ve et
verim kabiliyeti iyileştirilmiştir.
Bölgede entansif kasaplık kuzu besisi yapan
işletmelere beğenerek yetiştirecekleri bir genotip
kazandırılmıştır.
Diğer bölgelerimizde benzeri melezleme
çalışmaları ile yetiştiricilere örnek oluşturulmuştur.
Proje kapsamında1 yüksek lisans 3 doktora
öğrencisi yetiştirilmiştir.
Yüksek verim potansiyeline sahip, hastalık, zararlı
ve GAP ikliminin kurak şartlarına dayanıklı, kabul
edilebilir sınırlarda ve yüksek lif kalitesine sahip
yeni çeşitler geliştirilmiştir.
Çıkurova ve GAP Bölgesi için tescil ettirilen bu
çeşitler bölge çiftçisinin hizmetine sunulmuştur.
Bazi Ekonomik Sparid
Üyelerinin Kültür
Özelliklerinin
İncelenmesi
Bodrum Su Ürünleri
Araştırma Enstitüsü
T.C Tarım ve
Köyişleri
Bakanlığı TAGEM
T.C Tarım ve
Köyişleri
Bakanlığı TAGEM,
Tarimsal Üret.
Geliş. Gn. Md.
Kazanımlar
Diğer
Bilimsel Yayın
Fikri ve Sınai
Mülkiyet Hakları
T.C Tarım ve
Köyişleri Bakanlığı TAGEM - Ankara
Etlik Veteriner
Merkez Kontrol ve
Araştırma
Enstitüsü, İzmir
Bornova, Adana,
Elazığ, Erzurum,
Konya, Samsun
Veteriner Kontrol ve
Araştırma
Enstitüleri
Müşteri
Kuruluş /
Kesim Adı
Kanatli
Kesimhanelerinin
Parçalama
Ünitelerinden Alınan
Boyun ve Kanat
Örneklerinden
Salmonella Izolasyonu,
Serotiplendirilmesi ve
Antibiyotik
Dirençliliğinin
Araştirilmasi
Destekleyen
Kurum
Ürün/Teknoloji
İyileştirme
Yürütücü Kuruluş
Adı
Yeni Süreç
Proje Adı
•
Bu çalışmada, insanlarda toplu zehirlenmelere neden
olan Salmonella enfeksiyonlarının önemli kaynakları
arasında bulunan kanatlı etlerinde Salmonella
izolasyonu Dünya Sağlık Örgütü’nün önerdiği şekilde
yapılmış ve bu uygulamanın yurt çapında
genelleştirilmesi sağlanmıştır.
•
Bu proje ile alternatif türlerin yetiştiriciliği ile ilgili
sorunlar ele alınmış ve yetiştiricilik sektörüne yeni
türlerin kazandırılması suretiyle, tür çeşitliliği ve
pazarlık gücümüz artırılarak, ülke ekonomisine büyük
bir katkı sağlanmıştır.
Üretim yöntemleri belirlenen türlerden elde edilen
yavruların bir kısmı bölgede mevcut özel balık
işletmelerine verilmiştir. Daha ekonomik üretim
yöntemleri ile ilgili çalışmalar halen sürdürülmektedir.
Proje kapsamında 2 yüksek lisans ve 1 doktora
öğrencisi yetiştirilmiştir. Ayrıca, üniversitelerden gelen
lisans öğrencilerine staj imkanı sağlanmıştır.
√
-
√
√
•
√
•
•
Mısır Kökenli İşlenmiş
ve İşlenmemiş
Ürünlerde GMO
(Genetically Modified
Organisms) Genetik
Olarak Değiştirilmiş
Organizmalar içeren
Ürünlerin Tespiti
Ankara İl Kontrol
Laboratuvar
Müdürlüğü
DPT
√
-
•
99
Ülkemiz yurtdışından mısır ve bunlardan imal edilen
birçok gıda maddesini ithal etmektedir. İthal edilen bu
ürünler ülkemiz insanı tarafından tüketilmekte ve
insan sağlığını etkilem ihtimali bulunmaktadır. Bu
çalışma ile piyasadaki mısır kökenli işlenmiş veya
işlenmemiş gıda maddelerinin GMO yönünden durum
tespiti yapılmaya çalışılmış, aynı zamanda GMO
tespiti için uygulanan analiz metotlarının geçeliliği
sağlanmıştır.
Bu çalışma yasal düzenleme yapılıp GMO denetimleri
zorunlu olduğunda laboratuvar alt yapısının hazır
olmasını sağlamıştır.
Kazanımlar
Diğer
Bilimsel Yayın
Fikri ve Sınai
Mülkiyet Hakları
Aile Destek
Hizmetlerinin
Değerlendirilmesi ve
Kalite
Standartları
Geliştirilmesi Projesi
T.C Başbakanlik
Aile ve Sosyal
Araştirmalar
Genel
Müdürlüğü,
Anadolu
Araştirma,
Danişmanlik ve
Eğitim
Hizmetleri
LTD.ŞTİ
Müşteri
Kuruluş /
Kesim Adı
Destekleyen
Kurum
Ürün/Teknoloji
İyileştirme
Yürütücü
Kuruluş Adı
Yeni Süreç
Proje Adı
•
T.C
Başbakanlik
Aile ve
Sosyal
Araştirmalar
Genel
Müdürlüğü
√
√
•
•
•
•
•
•
Granitik Kayaçların
Seramik
Hammaddesi Olarak
Kullanımının
Araştırılması
•
MTA Genel
Müdürlüğü
-
√
-
•
Eskişehir – Sivrihisar
– Beylikova
Kompleks
Cevherinin Pilot
Ölçekte Liçi ve
Solvent Ekstraksiyon
Yöntemiyle Nadir
Toprak
Elementlerinin ve
Toryumun
Birbirinden Ayrılması
Projesi
MTA Genel
Müdürlüğü, ETİ
Maden Genel.
Müdürlüğü,
TAEK
•
-
-
√
√
√
√
•
100
Aile destek hizmetleri alanında çalışan kurum ve
kuruluşlar tespit edilmiş, faaliyetleri belirlenmiş ve
değerlendirilmiştir,
Hizmet alanların beklentileri tespit edilmiştir,
Hizmet alanına ilişkin mevcut kriterler değerlendirilmiştir,
Uluslararası uygulamalar değerlendirilmiştir,
Hizmet alanına ilişkin sorunlara çözüm önerileri
getirilmeye çalışılmış ve mevcut standartlara katkı
sağlanmıştır,
Hizmetlerin yürütülmesinde insan kaynakları, faaliyet ve
fiziki mekân standartları geliştirilmesi yönünde katkı elde
edilmiştir.
Granitik kayaçlardan elde edilen ürünlerin seramik
bünyelere kullanılabileceği görülmüş ve pişirme
testleriyle sonuçlar desteklenmiştir.
Projenin devamı olarak Japonya ile işbirliği içerisinde
başlatılan çalışmalar, enerji maliyetlerini düşüreceği ve
prosesi basitleştireceğinden aynı seramik bünyelerin
daha ucuz ve kolay bir şekilde üretilmesinin önünü
açacaktır ve böyle bir çalışma literatürde ilktir.
Proje sonuçları Yozgat ili Sorgun ilçesinde seramik
alanındaki özel sektör yatırımını ve istihdamı önemli
ölçüde artırmıştır.
Bölgede bulunan ve rezerv bakımından Türkiye’de tek,
Dünya’da ise sıralamaya girecek ve stratejik olan
Toryum mineralinin %92’si kazanılarak hem çevresel
hem de ekonomik kazanım bakımından etkileri olan bir
maden değerlendirilebilecektir.
Proje çıktılarından biri de kullanım alanları ileri
teknolojide
oldukça
fazla
olan
nadir
toprak
elementlerinin kazanılmasıdır. (Ce, La ve Nd)
Ek - 3
Kamu Ar-Ge ve Yenilik Destek Programlarına
İlişkin Bilgiler
101
Hayatboyu Öğrenme (LLP) -Leonardo da Vinci Programı – Yenilik Transferi
(Transfer of Innovation=TOI)
1. Kurumun Adı: Başbakanlık DPT AB Eğitim ve Gençlik Programları Merkezi Başkanlığı
2. Programın Amacını Belirtiniz: Yenilik Transferi Projelerinin amacı, mesleki eğitim ve öğretimi
geliştirmek ve teşvik etmek amacıyla önceden yapılmış Leonardo da Vinci veya başka yenilikçi
proje sonuçlarının ya da çıktılarının yeni ülkeler ya da sektörlere transfer edilmesidir.
3. Programdan Faydalanan Kesimleri, İlgili İfadenin Önüne X İşareti Koyarak Belirtiniz:
...X..Özel Sektör
...X. Kamu Kurumları
...X. Üniversiteler
...X. Sivil Toplum Kuruluşları
...X Tüm kurum ve kuruluşlar.
4. Program Çerçevesinde Verilen Destek Kapsamını İlgili Seçeneğin/Seçeneklerin Başına X
İşareti Koyarak Belirtiniz:
.... X.Proje desteği
....... Altyapı yatırımı
....... Burs
....... Diğer (Açıklayınız).
5. Program Kapsamında Verilen Desteklerin Türünü İlgili Seçeneğin/Seçeneklerin Başına X
.... X...Hibe
....... Kredi
....... Diğer (Açıklayınız).
6. Programın Yürürlüğe Giriş Tarihini Belirtiniz: 01 Ocak 2005
7. Programa Fon Sağlayan Başka Kurum ve Kuruluşlar var mı? Varsa
Sağladıkları Fonların Program Bütçesine Oranını Belirtiniz:
---------------------------------------------
102
İsimlerini ve
8. Yıllar İtibarıyla Program Kapsamında Verilen Destek Tutarını Belirtiniz:
Destek Tutarı (Cari YTL)
Yıl
Kurumunuz
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008 (tahmini)
-----------------------------------ABEGP Merk.Bşkl.
ABEGP Merk.Bşkl.
ABEGP Merk.Bşkl.
ABEGP Merk.Bşkl.
Diğer
Fon
Kaynakları
Toplam
-----------------
1.412.240 €
5.355.920 €
4.830.752,39 €
4.352.463 €
9. Yıllar İtibarıyla Program Kapsamında Yapılan Proje Başvuru Sayısını, O Yıl Destek Kararı
Verilen, Yürürlükte Olan ve Sonuçlanan Proje Sayılarını Belirtiniz:
Proje Sayıları
Yıl
Başvuru Sayısı
Destek
Kararı
Verilen
2000
2001
-------------
2002
-------
2003
2004
------------89 ön kabul
29 tam teklif
144 ön kabul
61 tam teklif
72
24
99
21
2005
2006
2007
2008
Yürürlükteki
Proje Sayısı
5
5
15
15
24
21
Sonuçlanan
Proje Sayısı
5
-------------
10. Program Kapsamında Gelen Başvurular Hangi Yöntemle Değerlendiriliyor? Aşağıda
Verilen Seçeneklerden En Uygun Olanını Önüne X İşareti Koyarak Belirtiniz ve Söz
Konusu Yöntemin Kurumunuzda Nasıl Uygulandığını Kısaca Açıklayınız:
.... X. Projeye Özgü Olarak Oluşturulan Dış Uzman Grubu Tarafından Değerlendiriliyor.
Açıklayınız.
Öncelikle Program uzmanları başvuruları şekil şartları bakımından incelemektedir. Bu
aşamayı geçen başvuruların her biri iki ayrı bağımsız dış uzman tarafından
değerlendirilmektedir.
....Üyeleri Projeye Göre Değişmeyen, Belli Bir Alandaki Dış Uzman Grubu Tarafından
Değerlendiriliyor.
.....Kurum Dışından Görüş
Değerlendiriliyor. Açıklayınız.
Alınarak
.....Diğer. Açıklayınız.
103
veya
Alınmayarak
Uzmanları
Tarafından
11. Program Kapsamında Desteklenen Projeler Hangi Yöntemle İzleniyor? Aşağıda Verilen
Seçeneklerden En Uygun Olan(lar)ını Önüne X İşareti Koyarak Belirtiniz ve Söz Konusu
Yöntemin Kurumunuzda Nasıl Uygulandığını Kısaca Açıklayınız:
.. X...Gelişme Raporu ile İzleme
... X..Sonuç Raporu ile İzleme
... X..Proje Süresi İçinde Yerinde Ziyaret ile İzleme
... X..Diğer: Proje bitiminden sonra da denetim yapılmaktadır.
12. Program Kapsamında Sonuçlanan Projelerin Sosyo-Ekonomik Etkilerini Belirlemeye
Yönelik Çalışmalar Yapılıyor mu? Açıklayınız.
Proje Başvur Formunda projenin sissitematiğine yönelik faaliyet planı istenir. Projenin her
aşamasında buna dönük faaliyet yapılır. Her denetlemede bu takip edilir ve her raporda bu
durum belirtilir. Bununla birlikte, Program faaliyeti henüz başlangıç aşamasında olduğu için
sonuca dönük istatistiksel bir çalışma başlatılmamıştır.
13. Destek Programına İlişkin Mevzuatı ve Varsa Mevzuata Elektronik Olarak Erişilebilecek
Adres(ler)i Belirtiniz:
1. http://ec.europa.eu/education/programmes/llp/national_en.html
2. http://www.ua.gov.tr/index.cfm?action=detay&yayinid=78438BF5A486B2FC7E1B91629A
5B0DBAAF77
3. http://ec.europa.eu/education/lifelong-learning-programme/doc82_en.htm
4. http://www.ua.gov.tr//index.cfm?action=detay&yayinID=62753A107A4E617591C7C74787
E7D05E26DE5
5. http://www.ua.gov.tr//index.cfm?action=detay&yayinID=7057961DA2997472D989AA33B2
80D479932BC.
6. http://www.ua.gov.tr/index.cfm?action=detay&yayinID=264716B71038E9C8D93787D3B3
F63FB0BED2.
104
98/10 Sayılı Araştırma-Geliştirme (Ar-Ge) Yardımına İlişkin Tebliğ
Kapsamında Sermaye Desteği
1. Kurumun Adı:
Dış Ticaret Müsteşarlığı
2. Programın Amacını Belirtiniz:
“Teknolojik Ürün “ ve Teknolojik Proses İnovasyonu” kavramları çerçevesinde, bilgi birikimi
projeyi gerçekleştirien firmada kalmak üzere, ticari değeri olan ürünlerin elde edildiği teknoloji
geliştirme düzeyindeki Ar-Ge faaliyetlerine %50 oranında Sermaye Desteği (Kredi)
sağlanmasıdır.
X Özel Sektör
X Kamu Kurumları
X Üniversiteler
.....Sivil Toplum Kuruluşları
.....Diğer (Belirtiniz)
4. Program Çerçevesinde Verilen Destek Kapsamını İlgili Seçeneğin/Seçeneklerin Başına
X İşareti Koyarak Belirtiniz:
X
Proje desteği
.......Altyapı yatırımı
.......Burs
.......Diğer (Açıklayınız).
5. Program Kapsamında Verilen Desteklerin Türünü İlgili Seçeneğin/Seçeneklerin Başına
.......Hibe
X
Kredi
6. Programın Yürürlüğe Giriş Tarihini Belirtiniz:
4 Kasım 1998 tarihli ve 23513 sayılı Resmİ Gazete’de yayımlanma suretiyle yürürlüğe girmiştir.
7. Programa Fon Sağlayan Başka Kurum ve Kuruluşlar var mı? Varsa İsimlerini ve
TTGV (%25)
105
Destek Tutarı (Cari milyon YTL)
Yıl
Diğer Fon
Kaynakları
4.6
2.5
4.1
3.8
6.3
1.9
7.4
7.3
10.0
Kurumunuz
13.8
7.5
12.3
11.6
19.0
5.5
22.3
22.1
30.0
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008 (tahmini)
Toplam
18.4
10.0
16.4
15.4
25.3
7.4
29.7
29.4
40.0
9. Yıllar İtibarıyla Program Kapsamında Yapılan Proje Başvuru Sayısını, O Yıl Destek
Kararı Verilen, Yürürlükte Olan ve Sonuçlanan Proje Sayılarını Belirtiniz:
Proje Sayıları
Yıl
Başvuru
Sayısı
Destek Kararı
Verilen
2000
2001
87
121
55
32
2002
133
51
2003
2004
160
229
67
64
2005
132
25
2006
2007
128
309
101
198
420
275
2008 (tahmini)
Yürürlükteki
Proje Sayısı
76*
78
89
Sonuçlanan
Proje Sayısı
112
141
88
44
35
116
239
514
73
75
17
30
40
78
98
*Önceki yıllardan kalan birikimli proje sayısı
..... Projeye Özgü Olarak Oluşturulan Dış Uzman Grubu Tarafından Değerlendiriliyor.
Açıklayınız.
.....Üyeleri Projeye Göre Değişmeyen, Belli Bir Alandaki Dış Uzman Grubu Tarafından
.....Kurum Dışından Görüş Alınarak veya Alınmayarak Uzmanları Tarafından Değerlendiriliyor.
Açıklayınız.
X Diğer. Açıklayınız.
Değerlendirme Uygulamacı kuruluş (TTGV) tarafından yapılmaktadır.
106
....Gelişme Raporu ile İzleme
....Sonuç Raporu ile İzleme
....Proje Süresi İçinde Yerinde Ziyaret ile İzleme
X Diğer (Belirtiniz)
İzleme işlemi TTGV tarafından yapılmaktadır.
Söz konusu desteğin etkilerinin ölçülmesine yönelik olarak etki analizi projesi çalışmalarına
başlanmış olup, halihazırda bu çalışmalar devam etmektedir.
www.dtm.gov.tr adresinden “İhracat Ana Sayfa Başlığı” İhracatta Devlet Yardımları Bölümü
www.ttgv.org.tr
107
1501 Sanayi Ar-Ge Projeleri Destekleme Programı*
1. Kurumun Adı:
Dış Ticaret Müsteşarlığı
Bu desteğin amacı ülkemiz sanayine kurumsal Araştırma Teknoloji Geliştirme yeteneği
kazandırarak, dışa bağımlı olmadan kendi teknolojisini kendisinin üretebilmesine ve ileri
teknoloji seviyelerine ulaşmalarına imkan sağlamak için Türkiye’de yerleşik katma değer
yaratan kuruluşların Araştırma-Geliştirme (Ar-Ge) nitelikli ve yenilikçi proje harcamalarına
%60’a varan oranlarda uluslararası anlaşmalar çerçevesinde geri ödemesiz (hibe) olarak
destek sağlanmasıdır.
X Özel Sektör
X Kamu Kurumları
X Üniversiteler
X Proje desteği
.......Burs
X Hibe
.......Kredi
4 Kasım 1998 tarihli ve 23513 sayılı Resmİ Gazete’de yayımlanma suretiyle yürürlüğe
girmiştir.
TÜBİTAK (% 75)
108
Destek Tutarı (Cari milyon YTL)
Yıl
Diğer Fon
Kaynakları
9.76
29.52
27.12
41.47
49.30
99.12
128.14
190.46
Kurumunuz
3.20
9.84
9.04
13.83
16.43
33.05
42.72
63.49
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008 (tahmini)
Toplam
12.96
39.36
36.16
55.30
65.73
132.17
170.87
253.95
Proje Sayıları
Yıl
Başvuru
Sayısı
Destek Kararı
Verilen
2000
2001
260
333
180
275
2002
374
286
2003
2004
418
503
279
374
2005
595
2006
2007
711
809
Yürürlükteki
Proje Sayısı
521*
610
732
Sonuçlanan
Proje Sayısı
160
204
449
851
1021
1228
534
566
1464
1646
298
384
2008 (tahmini)
*Önceki yıllardan kalan birikimli proje sayısı
109
165
186
164
242
..... Projeye Özgü Olarak Oluşturulan Dış Uzman Grubu Tarafından Değerlendiriliyor.
Açıklayınız.
Açıklayınız.
...X..Diğer. Açıklayınız.
Değerlendirme işlemi uygulamacı kuruluş olan TÜBİTAK tarafından yapılmaktadır.
....Sonuç Raporu ile İzleme
.....Proje Süresi İçinde Yerinde Ziyaret ile İzleme
Uygulamacı kurum (TÜBİTAK) tarafından izlenmektedir.
..X..Diğer (Belirtiniz)
İzleme işlemi uygulamacı kuruluş olan TÜBİTAK tarafından yapılmaktadır.
Söz konusu desteğin etkilerinin ölçülmesine yönelik olarak etki analizi projesi çalışmalarına
başlanmış olup, halihazırda bu çalışmalar devam etmektedir.
www.dtm.gov.tr adresinden İhracat Ana Sayfa Başlığı, “İhracatta Devlet Yardımları” Bölümü
www.tubitak.gov.tr
110
KOSGEB Teknoloji Ar-Ge ve Yenilik Destekleri
1. Kurumun Adı:
Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı (KOSGEB)
Yen bir ürün ve üretim teknolojilerini geliştiren işletmelerin Araştırma ve Geliştirme faaliyetlerine
desek olmak, Üniversite-Sanayi İşbirliğinin gelişmesini sağlamak
.X.Özel Sektör
.....Kamu Kurumları
.....Üniversiteler
. X.Diğer (Girişimciler)
4. Program Çerçevesinde Verilen Destek Kapsamını İlgili Seçeneğin/Seçeneklerin Başına X İşareti
Koyarak Belirtiniz:
. X.Proje desteği
.......Burs
5. Program Kapsamında Verilen Desteklerin Türünü İlgili Seçeneğin/Seçeneklerin Başına X İşareti
Koyarak Belirtiniz:
. X..Hibe
. X..Kredi
24.04.05 tarih ve 25795 sayılı Resmi Gazete
7. Programa Fon Sağlayan Başka Kurum ve Kuruluşlar var mı? Varsa İsimlerini ve Sağladıkları
Fonların Program Bütçesine Oranını Belirtiniz:
KOSGEB Teknoloji Ar-Ge ve Yenilik Destekleri KOSGEB Başkanlığı bütçesinden karşılanmaktadır.
Başka kurum ve kuruluşların kaynakları kullanılmamaktadır.
111
Yıl
Diğer Fon
Kaynakları
-
Kurumunuz
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008 (tahmini)
414.513
1.585.589
1.903.385
4.678.459
19.463.569
12.472.955
5.424.748
4.409.110
5.235.830* Eylül
ayı sonu itibari ile
gerçekleşen
rakamdır. Yıl
sonuna kadar
6.300.000 YTL
tahminidir.
Toplam
414.513
1.585.589
1.903.385
4.678.459
19.463.569
12.472.955
5.424.748
4.409.110
Yıl sonuna kadar
6.300.000 YTL
tahminidir.
Proje Sayıları
Yıl
Başvuru Sayısı
Destek Kararı
Verilen
Yürürlükteki
Proje Sayısı
Sonuçlanan
Proje Sayısı
2000
2001
109
143
66
89
2002
147
03
34
2003
2004
265
727
174
516
45
81
17
20
2005
Teknoloji Ar-Ge Desteği alan İşletme Sayısı 402 adet
2006
2007
Teknoloji Ar-Ge Desteği alan İşletme Sayısı Eim 2008 itibariyle 123 adet
2008 yılı sonu itibariyle tahmini rakam 150 adet
2008 (tahmini)
10. Program Kapsamında Gelen Başvurular Hangi Yöntemle Değerlendiriliyor? Aşağıda Verilen
Seçeneklerden En Uygun Olanını Önüne X İşareti Koyarak Belirtiniz ve Söz Konusu Yöntemin
Kurumunuzda Nasıl Uygulandığını Kısaca Açıklayınız:
..... Projeye Özgü Olarak Oluşturulan Dış Uzman Grubu Tarafından Değerlendiriliyor. Açıklayınız.
.....Üyeleri Projeye Göre Değişmeyen,
Belli
Bir
Alandaki
Dış
Uzman
Grubu
Tarafından
Açıklayınız.
112
X...Diğer. Açıklayınız.
Gelen başvurular TEKMER’lerde ön inceleme yapıldıktan sonra, Üniversitelerde proje konusu ile ilgili
bölüme gönderilmekte ve buradan Uzman Görüşü almaktadır. Daha sonra Uzman Görüşü ile beraber
KOSGEB ve Üniversite Öğretim Üyelerinin de içinde bulunduğu Değerlendirme ve Karar Kurulu
tarafından ve Karar Kurulu’nda değerlendirilmektedir. Bu kurul projenin desteklenip
desteklenmeyeceği, eğer desteklenecekse hangi desteklerden ne miktarda destekleneceği yönünde
nihai karar vermektedir.
X..Gelişme Raporu ile İzleme
X..Sonuç Raporu ile İzleme
X.Proje Süresi İçinde Yerinde Ziyaret ile İzleme
....Diğer (Belirtiniz)
12. Program Kapsamında Sonuçlanan Projelerin Sosyo-Ekonomik Etkilerini Belirlemeye Yönelik
Çalışmalar Yapılıyor mu? Açıklayınız.
Hayır. Ancak bu yönde çalışmalar yapılması planlanıyor.
http://www.kosgeb.gov.tr/Mevzuat/yonetmelik.aspx
http://www.kosgeb.gov.tr/Mevzuat/yonerge.aspx
113
Sanayi Tezleri (San-Tez) Destek Programı
1. Kurumun Adı:
Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, Sanayi Araştırma ve Geliştirme Genel Müdürlüğü
üniversite-sanayi işbirliğinin kurumsallaştırılması, üniversitelerde yapılan bilimsel çalışmaların
ticarileştirilerek ülkemize katma değer yaratacak, ülkenin uluslararası pazarlardaki rekabet gücünün
artırılmasına katkı sağlayacak yeni ürün ve/veya üretim yöntemi geliştirilmesi, mevcut üründe ve/veya
üretim yönteminde yenilik yapılması amacıyla sanayinin ihtiyaçları doğrultusunda belirlenecek yüksek
lisans ve/veya doktora tez çalışmalarının seçilmesi, desteklenmesi, izlenmesi, sonuçlandırılması ve
sonuçların değerlendirilmesidir.
X Özel Sektör
X Kamu Kurumları
X Üniversiteler
X Proje desteği
.......Burs
X Hibe
.......Kredi
05 Temmuz 2007
Proje bütçesinin % 25’i Proje ortağı firmalar, tarafından 3. er aylık dönemler halinde proje
hesabına nakti olarak yatırılmaktadır.
114
Yıl
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008 (tahmini)
Kurumunuz
4.134.827
15.074.311
20.000.000
Diğer Fon Kaynakları
(Proje Ortağı Firmalar)
1.178.369
4.829.157
7.000.000
Toplam
5.313.196
19.903.468
27.000.000
Proje Sayıları
Yıl
Başvuru
Sayısı
Destek Kararı
Verilen
2000
2001
-
-
2002
-
-
2003
2004
-
-
2005
-
-
2006
2007
42
186
2008
117
17
68
26 adet ( 2008
yılı 1. dönem)
Yürürlükteki
Proje Sayısı
-
Sonuçlanan
Proje Sayısı
-
-
14
65
26
-
-
-
-
NOT: 2008 Yılı 2. Dönem proje değerlendirme süreci devam ettiği için sadece 2008-1
döneminde desteklenen proje sayısı verilmiştir.
X Projeye Özgü Olarak Oluşturulan Dış Uzman Grubu Tarafından Değerlendiriliyor.
Açıklayınız.
Proje Başvuruları; değerlendirme grubu ve proje ortaklarının katıldığı proje
değerlendirme panellerinde değerlendirilmektedir.
Üyeleri Projeye Göre Değişmeyen, Belli Bir Alandaki Dış Uzman Grubu Tarafından
Açıklayınız.
115
X Gelişme Raporu ile İzleme (3 ayda bir)
X Diğer (Belirtiniz): 6 Aylık Gerçekleşme Raporu ile İzleme
X Proje Süresi İçinde Yerinde Ziyaret ile İzleme (6 ayda bir)
X Sonuç Raporu ile İzleme
Henüz yapılmıyor.
http://www.sanayi.gov.tr
116
4691 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu
1. Kurumun Adı: Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Sanayi Araştırma ve Geliştirme Genel Müdürlüğü
Bu Kanunun amacı, üniversiteler, araştırma kurum ve kuruluşları ile üretim sektörlerinin işbirliği
sağlanarak, ülke sanayinin uluslararası rekabet edebilir ve ihracata yönelik bir yapıya kavuşturulması
maksadıyla teknolojik bilgi üretmek, üründe ve üretim yöntemlerinde yenilik geliştirmek, ürün kalitesini
veya standardını yükseltmek, verimliliği artırmak, üretim maliyetlerini düşürmek, teknolojik bilgiyi
ticarileştirmek, teknoloji yoğun üretim ve girişimciliği desteklemek, küçük ve orta ölçekli işletmelerin
yeni ve ileri teknolojilere uyumunu sağlamak, Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulunun kararları da dikkate
alınarak teknoloji yoğun alanlarda yatırım olanakları yaratmak, araştırmacı ve vasıflı kişilere iş imkânı
yaratmak, teknoloji transferine yardımcı olmak ve yüksek/ileri teknoloji sağlayacak yabancı
sermayenin ülkeye girişini hızlandıracak teknolojik alt yapıyı sağlamaktır.
X..Özel Sektör
.....Üniversiteler
.......Proje desteği
X….Altyapı yatırımı
.......Burs
X.....Hibe
.......Kredi
6 Temmuz 2001
117
Yıl
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008 (tahmini)
Diğer Fon
Kaynakları
Kurumunuz
Toplam
2.610.000,00
3.466.400,00
7.999.000,00
9.900.000,00
8.049.280,20
Proje Sayıları
Yıl
Başvuru
Sayısı
Destek Kararı
Verilen
Yürürlükteki
Proje Sayısı
Sonuçlanan
Proje Sayısı
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008 (tahmini)
X... Projeye Özgü Olarak Oluşturulan Dış Uzman Grubu Tarafından Değerlendiriliyor.
Açıklayınız.
Bakanlık Sanayi Araştırma ve Geliştirme Genel Müdürünün başkanlığında Bayındırlık ve İskan
Bakanlığı, DPT, YÖK, TÜBİTAK, TOBB ve TTGV’nin yer aldığı kurum ve kuruluşların
görevlendireceği, Bölge kuruluş başvuru dosyasını Kanun ve Yönetmelik hükümleri ve temsil
ettikleri kuruluşu ilgilendiren hususlar açısından değerlendirebilecek eğitim, bilgi, deneyim ve
yetkiye sahip bir asil ve bir yedek temsilciden oluşan Değerlendirme Kurulu bölge
başvurularını değerlendirir.
4691 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu ve Uygulama Yönetmeliği’ne göre;
1) Kurucu Heyetin oluşturulması,
2) Yer seçiminin yapılması,
3) Yöredeki mevcut Ar-Ge ve sanayi potansiyelinin yeterliliği halinde;
¾
Kurucu Heyet Bölge kuruluşu ile ilgili başvurusunu Bakanlığımıza yapar.
¾
Başvuru dosyası Bölge kuruluş kriterlerine göre incelenir, eksiklikleri varsa
Kurucu Heyete tamamlattırılır.
¾
Eksiklikleri tamamlanan dosya Değerlendirme Kurulu Üyelerine gönderilir.
118
Değerlendirme Kurulu Bakanlığımız Sanayi Araştırma ve Geliştirme Genel Müdürünün
Başkanlığında aşağıdaki kurum temsilcilerinden oluşur. Bunlar;
¾ Bayındırlık ve İskân Bakanlığı,
¾ DPT,
¾ YÖK,
¾ TÜBİTAK,
¾ TOBB,
¾ TTGV,
¾
Kurul, Bakanlığımız Sanayi Araştırma ve Geliştirme Genel Müdürünün
Başkanlığında en az 5 üyenin katılımı ile toplanır.
¾
Kurul üyeleri başvuru dosyasını, Kanun ve Yönetmelik hükümlerine göre
üyelerin temsil ettikleri kuruluşu ilgilendiren hususlar açısından inceler ve
değerlendirir.
¾
Başvurunun Kurul tarafından uygun bulunması durumunda başvuru ile
ilgili Kurul Kararı Bakanlık Makamı tarafından Bakanlar Kurulu’na sunulur.
¾
Bakanlar Kurulu Kararı ile tespit edilen Bölge Resmi Gazetede yayımlanır.
Açıklayınız.
X .Sonuç Raporu ile İzleme
Faaliyete geçen Teknoloji Geliştirme Bölgelerinden, Genel Müdürlüğümüzce hazırlanan
formatla “izleme ve değerlendirme kriterleri” tabloları istenilmekte,
gelen bilgiler Genel
Müdürlüğümüzce değerlendirilmektedir.
2001 yılından itibaren uygulamaya konulan ve sanayicimizi, araştırmacılarımız ve
üniversitelerimiz ile buluşturarak teknoloji yoğun üretime yönelik yeni ürün ve üretim yöntemleri
geliştirmelerini sağlayacak bu kanun kapsamında Eylül 2008 tarihi itibariyle 31 adet Teknoloji
Geliştirme Bölgesi kurulmuştur.
Bu bölgelerden 18 adedi faaliyete geçmiş olup, 887 firmada toplam 10.000 kişiye istihdam
sağlanmıştır. Halen 2.671 proje üzerinde çalışılmaktadır. 165 adet patent alınmıştır. Bölgelerden 400
milyon ABD doları ihracat gerçekleşmiştir. Toplam 32 yabancı firma bölgelerde yer almış olup, bu
firmalarca 450 milyon ABD doları yatırım gerçekleşmiştir.
Henüz faaliyete geçmemiş olan 13 bölgemizin de altyapı işlemlerini tamamlamaları halinde
faaliyete geçtiği düşünüldüğünde, ülkemize daha fazla katkı sağlayacağı beklenmektedir.
4691 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu
www. sanayi.gov.tr
119
ULUSAL ve ULUSLARARASI KURULUŞLARLA İŞBİRLİĞİ-2005K120010
1. Kurumun Adı: TÜRKİYE ATOM ENERJİSİ KURUMU
2690 Sayılı Kurum Kanunu’nun 4.Maddesi (a) fıkrasının Kurumumuza yüklemiş olduğu görev
ile ilgili teşvik unsurunun bir gereği olarak TAEK dışındaki araştırmacılar tarafından; nükleer
alanda yürütülecek bilimsel araştırmalar ile nükleer tekniklerin çeşitli bilim dallarında
uygulanmasına ilişkin çalışmaların yapılması, nükleer cihazların geliştirilmesi ve nükleer enerji
üretimi ile ilgili incelemelerin belirlenmesi faaliyetlerinde ayni ve nakdi destek sağlanması.
.....Özel Sektör
X Üniversiteler
X Proje desteği
.......Burs
.......Hibe
.......Kredi
X Diğer (Açıklayınız).
Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi (CERN) laboratuvarına giderek, bilimsel araştırmaları
sürdürmek,
toplantılara
katılmak,
uzmanlarla
bir
araya
gelerek
çalışmaların
değerlendirilmesine yönelik Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi’ne yapılacak seyahatlere 6245
sayılı Harcırah Kanunu uyarınca bütçe olanakları çerçevesinde destek verilmektedir.
2005
Yok
120
Yıl
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008 (tahmini)
Diğer Fon
Kaynakları
Kurumunuz
Toplam
222.214,45
229.521,38
199.892,32
835.331,86
2.350.000,00
222.214,45
229.521,38
199.892,32
835.331,86
2.350.000,00
Proje Sayıları
Yıl
Başvuru
Sayısı
Destek Kararı
Verilen
Yürürlükteki
Proje Sayısı
Sonuçlanan
Proje Sayısı
2000
2001
2002
2003
2004
6
6
2005
8
12
14
2006
2007
2008 (tahmini)
2
1
X
Projeye Özgü Olarak Oluşturulan Dış Uzman Grubu Tarafından Değerlendiriliyor.
Açıklayınız.
TAEK tarafından gerek görüldüğü durumlarda yüksek enerji fiziği, parçacık hızlandırıcıları
ve nükleer fizik alanlarındaki ulusal stratejinin belirlenmesi konularında danışmanlık
yapmak, CERN-Türkiye ilişkilerine yönelik bilgi alışverişinde bulunmak, CERN’de yapılan
çalışmaların ulusal ölçekte geri dönüşünü sağlamak için koordinasyonda bulunmak ve
CERN’de yapılacak çalışmalarla ilgili TAEK’e sunulan proje önerilerini bilimsel açıdan
değerlendirmek üzere CERN Bilim Komitesi oluşturulmuştur.
Açıklayınız.
121
X Gelişme Raporu ile İzleme
X Sonuç Raporu ile İzleme
CERN Bilim Komitesi Üyeleri ve TAEK-CERNOFİS’in ortaklaşa hazırlayacağı çalışmalara ait tüm
formları, raporları ve gelişmeleri içeren şifreli bir web sayfası yapım aşamasındadır.
122
Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Ar-Ge Programları
1. Kurumun Adı: Tarım ve Köyişleri Bakanlığı (Tarımsal Araştırmalar Genel Müdürlüğü)
2. Programın Adı ve (Varsa) Kodu:
PROGRAM/PROJE KODU
PROGRAM/PROJE ADI
1982A020030
Bitkisel Araştırma Projesi
2001A030010
Anadolu Alacası Geliştirme Projesi
1983A030090
Hayvancılık Araştırma Projesi
1984A020020
Bitkisel Mücadele Araştırma Projesi
1982A040030
Su Ürünleri Araştırma Projesi
2007K120370
Bitki Genetik Kaynakları, Biyolojik Çeşitlilik, Ex-Situ Koruma Projesi
2006A020030
Toprak ve Su Kaynakları Araştırma Projesi
1999A020030
Güneydoğu Anadolu Bölgesi Sulu Tarım Alanlarında Sulama
Tekniği ve Mekanizasyon Eğitim Projesi
2004K120160
Ülkesel Süne Projesi
2004K120170
Türkiye F1 Hibrit Sebze Çeşitlerinin Geliştirilmesi ve Tohumluk
Üretiminde Kamu – Özel Sektör İşbirliği Projesi
2001A030020
Türkiye Patentli Büyük Ebeveyn ve Ebeveyn Geliştirme Projesi
1987A030030
Hayvan Hastalık ve Zararlıları Araştırma Projesi
2000A020010
Tarımsal Coğrafi Bilgi Sistemleri ve Uzaktan Algılama Araştırma
Projesi
2001A020050
Tehdit Altındaki Bitki Türlerinin Bulundukları Ekosistemlerinde
Korunması ve Yönetimi Projesi
2001K100100
Biyogüvenlik Araştırma - Geliştirme Projesi
2007K120380
Ülkesel Gıda ve Yem Araştırmaları Projesi
2001K100090
Bitkisel Biyolojik Çeşitlilik ve Korunması Projesi
2004C010050
Gıda ve Yem Araştırmaları Projesi
ANADOLU ALACASI GELİŞTİRME PROJESİ
Türkiye yerli sığır ırklarının ıslahı ve yaygın olarak yetiştirilen kültür sığır ırkları için boğa döl kontrolünü
içeren bir ıslah programı bu güne kadar başarılı bir şekilde ortaya konulamamıştır. Dolayısı ile,
yetiştiricinin gereksinmesi olan sperma, üstün verim yeteneği olup olmadığı bilinmeyen boğa
spermaları veya yüksek döviz ödenerek ithal edilen sperma ile karşılanmaktadır.
Bu proje ile ülke şarlarına uygun seçilmiş boğalardan kaliteli sperma üretmeyi amaçlamıştır.
BİTKİSEL ARAŞTIRMA PROJESİ
Halen yurdumuzda kültürü yapılan yaklaşık 115 dolayında bitki türü (DİE kayıtlarına göre) mevcuttur.
Bu proje ile Ülke ihtiyaçlarını karşılamak, Verimliliği artırmak, Doğal kaynakları en verimli şekilde
kullanmak ve ürün kalitesini artırmak amaçlanmıştır.
BİTKİSEL BİYOLOJİK ÇEŞİTLİLİK VE KORUNMA PROJESİ
Bu proje ile ülkemizin mevcut zengin biyolojik çeşitliliğini korumak için toplama programlarının
hazırlanması, toplanan materyalin gen bankalarında ve koleksiyon bahçelerinde ex situ muhafazaya
alınması gerekmiştir. Aynı zamanda “Türkiye Bitki Genetik Çeşitliliğinin Yerinde (in situ) Muhafazası
Ulusal Planı”nda belirlenmiş ilkeler ve öncelikler çerçevesinde seçilecek “Gen Koruma ve Yönetim
Alanları”nda biyolojik çeşitliliğin ve bitki genetik kaynaklarının ekosistem muhafazası anlayışı içerisinde
in situ muhafazasına ihtiyaç ortaya çıkmıştır. Bununla birlikte mevcut zengin biyolojik çeşitliliğimizin
korunması kadar mevcut durumun izlenmesi, bilgilerin belli periyotlarda güncelleştirilmesi ve bu
amaçla bir veri tabanı oluşturulması amaçlanmıştır.
BİTKİSEL MÜCADELE ARAŞTIRMA PROJESİ
Bu proje ile Ülkemizdeki kültür bitkilerinde hastalık, zararlı ve yabancı otlar ile mücadelede, çevre ve
insan sağlığının korunması esas alınarak, kimyasallara alternatif metot ve tekniklerin araştırılması ve
uygulamaya verilmesi ile; bol, kaliteli ve ilaç kalıntısı bulunmayan güvenilir ürün elde edilmesi
hedeflenmektedir.
123
BİYOGÜVENLİK ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJESİ
Bu projenin temel gerekçesi Mayıs 2000’de Nairobi’de imzalanarak yürürlüğe giren ve ülkemizin de
taraf olduğu “Carthegena Biyogüvenlik Protokolü” nden doğan ülkemiz yükümlülüklerinin yerine
getirilmesidir.
Proje kapsamında; Türkiye’de mevcut kapasite geliştirme programlarının ve biyoteknolojinin mevcut
durumu, biyogüvenlik ile ilgili mevcut kurumsal, idari, teknik ve hukuki durumların yeterlilik seviyeleri,
Ulusal Biyogüvenlik Çerçevesini oluşturan ana unsurlar ve öncelikleri, Biyogüvenlik Protokolü’ne
uygun idari sistem ve kurumsal mekanizmaların ana hatları, Bilimsel değerlendirmelerin bölgesel
seviyede paylaşımı için mekanizma ve ihtiyaçlar ile Biyogüvenlik Takas Mekanizmasına katılım için
ülke ihtiyaçları belirlenmiştir.
BİTKİ GENETIK KAYNAKLARI, BİYOLOJİK ÇEŞİTLİLİK, EX-SITU KORUMA PROJESİ
Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesine taraf olduğunda Madde 6 ile verilen “Korunma ve Sürdürülebilir
Kullanım için Alınacak Genel Tedbirler” ve Madde 9 ile “Ex situ Koruma” maddeleri hükümlerince,
genetik kaynaklarının sürdürülebilir kullanımı ve ex situ koruma konularında taahhütte bulunmaktadır.
Yapılması planlanan tesis ile bu taahhütleri yerine getirilmesi sağlanacaktır. Bu nedenle yeni, modern,
işlevsel bir sistemin devreye sokulması gerekli görülmektedir.
Büyük bir bölümü omurgasızlara özellikle de böceklere (Insecta) ait olmak üzere Türkiye’deki hayvan
türleri sayısının, Avrupa Kıtası’nda yaşayanların hemen hemen bir buçuk katı kadar, yani 80.000
civarında olduğu varsayılmaktadır. Mikroorganizmaların tür sayısı için belirli bir tahminin yapılması
oldukça güç olmakla birlikte zengin bir çeşitliliğin varlığı bilinen bir gerçektir. Mikroorganizmalar,
doğada geniş moleküler ve kimyasal biyolojik çeşitliliğe sahiptir. Ekosistemdeki jeokimyasal döngüler
ve besin zinciri gibi olayların devamlılığında temeli oluştururlar. Genetik manipülasyonlara uygun
hücresel özellikleri ve genetik çeşitlilikleri nedeniyle, yeni genetik ürünler üretmeyi hedefleyenler için
mikroorganizmalar en uygun canlılar olmuştur. Mikroorganizmaların bu özellikleri ve potansiyellerinin
korunması için dünyada birçok kültür toplama merkezleri vardır. Türkiye’de de 5 adet kültür
koleksiyonu merkezi bulunmaktadır. Mikrobiyal biyoçeşitliliğin korunması için bu kültür merkezlerinin
dünya standartlarına uygun bir şekilde sayılarının artırılması ve stabilitesinin devamlılığının
sağlanması gereklidir.
GIDA VE YEM ARAŞTIRMALARI
Gıda ve Yem Sanayinin teknolojik durumunu geliştirmek, sorunlarını gidermek, halkın iyi beslenmesini
sağlamak,
Geleneksel gıdalarımızın yaşatılmasını, tanıtılmasını ve modern teknolojiden
yararlanabilecek bir duruma getirilmesini sağlamak, Gıda ve Yem Sanayine öncülük, danışmanlık
yapmak, Yem Normlarına ve Gıda Standartlarına katkıda bulunmak, uygulamadaki Standart ve
Normların aksayan yanlarını tespit etmek, yeni bilgi ve metotlar geliştirmek, kalite kriterlerini tespit
ederek Gıda ve Yem Maddelerinin kalitesini yükseltmek amaçlanmaktadır.
GÜNEYDOĞU ANADOLU BÖLGESİ SULU TARIM ALANLARINDA SULAMA TEKNİĞİ VE
MEKANİZASYON PROJESİ
Söz konusu proje, Şanlıurfa’da kurulmuş bulunan Merkezin faaliyetlerinin esasını oluşturacaktır.
Ancak, Merkezin yeni olması, bina ve altyapı donanımlarının yetersiz olması gibi hususlar da dikkate
alınarak TAGEM’e bağlı olarak çalışan ve bölgeye hizmet götürebilecek durumda olan Araştırma
Enstitüleri vasıtasıyla çalışmalar başlatılmıştır. Merkezin tam olarak faaliyete geçmesi ile de tüm
faaliyetler Merkeze devredilecektir. Geçiş süresi üç yıl olarak öngörülmüştür. Bu sürede Merkez tam
kapasiteyle çalışabilecek duruma getirilemezse, bu projede görevli diğer enstitülerden yararlanmaya
devam edilecektir.
HAYVANCILIK ARAŞTIRMA PROJESİ
Bu projenin amaçlar; hayvansal üretimde kendine yeterliliği sağlamak, çiftçi gelirlerini artırmak ve milli
ekonomiye katkı sağlamak, hayvansal ürünlerden elde edilen ihracat gelirlerini artırmak, ürün bazında
uluslararası rekabet gücünü artırmak, sürdürülebilir sürü sağlığı ve zoonoz riskini azaltmak, damızlık
ihtiyacını yurt içi kaynaklardan karşılamak, kanatlı hayvan, arı ve ipekböceği ürünlerinde verimlilik ve
kalite artışı sağlamak, hayvansal protein açığını kapatmak, üretimden kaynaklanan çevre kirliliğinin
önlenmesine katkı sağlamaktır.
HAYVAN GEN KAYNAKLARI OLUŞTURMA PROJESİ
Yerli ırklar önemli bir eğitim, araştırma ve kültür materyali olduğu halde ülkemizde bu güne kadar
yeterince önem verilmemiş, üzerinde yeterli çalışma yapılmamış ve hatta bazı ırklar daha tam olarak
124
tanımlanmadan kaybedilmiştir. Yürütülen projemiz, öncelikle kaybolma riski taşıyan yerli evcil hayvan
ırklarımızın korunması ve tanımlanmasını amaçlamaktadır.
HAYVAN HASTALIK VE ZARARLILARI ARAŞTIRMA PROJESİ
Bu proje ile; sağlıklı ve üstün verimli bir hayvan popülasyonuna sahip olunması, halkın sağlıklı ve
yeterli hayvansal gıda tüketiminin sağlanması, yurt içi ve yurt dışı canlı hayvan ve hayvansal ürün
ticaretinin geliştirilmesi, hayvan hastalıkları ile etkin bir şekilde mücadele edilmesi, teşhis, kontrol ve
üretimde modern tekniklerin geliştirilmesi, laboratuar ekipmanı, teşhis kitleri aşı ve ilaç üretiminde dışa
bağımlılığın en aza indirilmesi, tarımsal sanayi içinde hayvancılığın olması gereken düzeye getirilmesi
ve ülkemizin gelişmiş ülkeler arasında layık olduğu yeri alması amaçlanmıştır.
SU ÜRÜNLERİ ARAŞTIRMA PROJESİ
Önemli bir besin kaynağı olan su ürünleri üretimini kalkınma plan ve programlarında belirtilen ilke ve
hedefler doğrultusunda arttırmayı sağlamak üzere, öncelikle su ürünleri kaynaklarının gerçek
durumlarını belirlemek, bunların verim devamlılıklarını muhafaza edecek şekilde üretimde kullanılması
ve yetiştiricilik yoluyla ekonomik değere haiz alternatif su ürünlerinin ülke çapında yetiştirilmesi ve
yaygınlaştırılması, mevcut stokların tespiti ve izlenmesi, stoklara zarar vermeyecek yeni avlanma
yöntemleri araştırılarak istihsalin arttırılması, su ürünleri üretiminin düşmesine neden olan hastalık ve
zararlı etkenlerinin araştırılması, su ürünleri sektörü ile uğraşan kitlenin sosyo-ekonomik yapısının
belirlenmesi ve iyileştirilmesi amacıyla, Tarımsal Araştırma Master Plan esasları ile AB Balıkçılık
Tarama Süreci çerçevesinde önerilen ve yapılması istenen su ürünleri araştırma proje ve faaliyetleri
yürütülmekte ve planlanmaktadır.
TARIMSAL COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ VE UZAKTAN ALGILAMA ARAŞTIRMALARI PROJESİ
Bilgi kaynaklarına daha hızlı ulaşarak karar vericilerin daha hızlı hareket etmelerini sağlamak,
mükerrer çalışmaları önlemek, yapılan çalışmaların gelecek nesillere güvenli bir şekilde intikalini
sağlamak için Tarımsal Araştırmalar Genel Müdürlüğü (TAGEM) tarafından Araştırma Yönetimi ve
Bilgi Sistemleri kurulmuştur. 1997 yılında kullanıcıların hizmetine sunulan projenin amacı; Güçlü bir
araştırma yönetim sistemi oluşturarak, araştırma faaliyetlerinin etkinliklerini ve tanıtımını artıracak
uygulamaların geliştirilmesi, kaynakların daha etkin ve verimli kullanılmasının sağlanması, Milli Tarım
veri tabanlarına kaynak sağlayacak bilgi altyapısının oluşturulması, araştırmacıların literatür temini
konusunda karşılaştıkları sıkıntıları gidermek ve yeni teknolojileri daha kolay takip edebilmelerini
sağlamak olarak belirlenmiştir. Genel Müdürlük, kurulu bulunan elektronik kütüphaneden Bakanlıkta
çalışan ortalama 1600 araştırıcı Literatür taraması yapmaktadır. Ayrıca 59 Araştırma enstitüsünün
elektronik kütüphane modulü aracılığı ile yıllık 3000 civarında literatür talepleri karşılanmaktadır.
TEHDİT ALTINDAKİ BİTKİ TÜRLERİNİN BULUNDUKLARI EKOSİSTEMLERİNDE KORUNMASI
VE YÖNETİMİ PROJESİ (LIFE)
Ülkemizde genetik kaynaklardaki kayıplar nedeniyle; nesli tehlikede ve ekonomik değeri yüksek olan
gıda, aromatik, tıbbi ve süs bitkisi olan yabani bitkilerin de yerinde korunmalarına ve üretimlerine gerek
duyulmaktadır. Ekonomik potansiyeli olan bu yabani bitkilerin in-site (yerinde) korunabilmesi için etkili
programların belirlenmesi, uygulanması ve sürdürülebilirliğinin sağlanması gereklidir. Bu bağlamda
talep edilen bütçeden sağlanacak olan kaynak ile yukarıda belirtilen hedeflerin gerçekleştirilmesi
gerekçemizin ana hatlarını oluşturmaktadır.
TÜRKİYE PATENTLİ BÜYÜK EBEVEYN VE EBEVEYN GELİŞTİRME PROJESİ
Türkiye tavukçuluğu damızlık materyal (etçi ve yumurtacı) konusunda tamamen dışa bağımlı
bulunmakta ve yurt dışından parent stock materyal getirilerek yurt içinde hibrid sürüler oluşturup et ve
yumurta ihtiyacı karşılanmaya çalışılmaktadır.
Bu proje ile yurt içinde kendi yumurtacı ebeveynlerinizi elde etmek sureti ile dışa bağımlılığın
sakıncalarında kurtulmak amaçlanmaktadır.
TÜRKİYE F1 HİBRİT SEBZE ÇEŞİTLERİNİN GELİŞTİRİLMESİ VE TOHUMLUK ÜRETİMİNDE
KAMU-ÖZEL SEKTÖR İŞBİRLİĞİ PROJESİ
Ülkemizde sebze türlerinin özellikle F1 hibrit tohumluklarının üretiminde özel sektörün büyük ağırlığı
vardır ve üretimde olan çeşitlerin çoğu dış kaynaklı çeşitlerdir. Genetik yapıları nedeniyle hibritlerin
verim, kalite ve diğer özelliklerden dolayı standart çeşitlere göre çok üstün olmaları, tohumluklarının
her yıl yenilenme mecburiyetleri, ebeveyn tohumluklarının kontrol altında tutulabilmesi, daha fazla alt
yapı ve teknoloji gerektirmeleri, tohumluk üretiminin daha zahmetli olması, bunlara karşılık da karlılığın
125
yüksek olması gibi nedenlerle bu ürünlerin tohumculuğunda özel sektör aktif rol almaktadır. Kamu,
mevcut yapısı nedeniyle bu sahada fazla etkili olamamaktadır.
Bu proje sonunda yerli tohum üretimimizin Pazar payının % 30’lara çıkarılması hedeflenmiştir.
TOPRAK VE SU KAYNAKLARI ARAŞTIRMA PROJESİ
Kaynakları etkin kullanmanın yolu mevcut kullanımı bilmek ve darboğazları ortaya koyup çözüm
üretmekle mümkündür.
Tarım alanlarının verimliliklerinin sürdürülebilirlikleri için toprak alanlarının özelliklerinin en iyi şekilde
tanımlanması gereklidir. Bu tanımlamayı sağlamak toprakların fiziksel, kimyasal ve biyolojik
özelliklerinin belirlenmesi ile mümkündür. Özelliklerin ortaya konması ile toprak kaynaklarının veri
tabanı oluşturulacak ve her türlü uygulamaya gerekli verileri sağlayacaktır.
Bu nedenle risk altındaki tarım alanlarında kirliliğin ortaya konması ve izlenmesi ile gerekli tedbirlerin
alınması sağlanacaktır.
Toprak ve su analizlerinde kalitenin artırılması ve laboratuarlarda standartlaşmanın sağlanması, ulusal
ve uluslararası standardizasyonu sağlayacak ve verilerin kabul edilebilirliğini arttıracaktır.
Yine biyodizel, güneş ve rüzgâr enerjisi, organik atık ve benzeri gibi alternatif enerji kaynaklarının
kullanımının yaygınlaşması, enerji ve dolayısıyla üretim maliyetlerini minimize edecektir. Uygun
tarımsal ekipman ve toprak işleme teknikleri toprakta nem korunumunu sağlamakla karlılığı artıracak,
toprak ve su muhafazasını sağlayacaktır.
ÜLKESEL GIDA VE YEM ARAŞTIRMALARI
Gıda ve Yem Sanayiinin teknolojik durumunu geliştirmek, sorunlarını gidermek, halkın iyi beslenmesini
sağlamak, Geleneksel gıdalarımızın yaşatılmasını, tanıtılmasını ve modern teknololoji’den
yararlanabilecek bir duruma getirilmesini sağlamak, Gıda ve Yem Sanayiine öncülük, danışmanlık
yapmak, Yem Normlarına ve Gıda Standartlarına katkıda bulunmak, uygulamadaki Standart ve
Normların aksayan yanlarını tespit etmek, yeni bilgi ve metotlar geliştirmek, kalite kriterlerini tespit
ederek Gıda ve Yem Maddelerinin kalitesini yükseltmek amaçlanmaktadır.
ÜLKESEL SÜNE PROJESİ
Buğdayın en önemli zararlısı olan süne, hububat üretimini kalite ve kantite yönünden olumsuz yönden
etkilemekte ve zararlı ile mücadele yapılmadığı zaman %100 ürün kaybına neden olmaktadır. Bu
nedenle ülkemizin kaliteli buğday ihtiyacı artmakta ve bu açığı ithalat yolu ile gidermektedir.
Yapılacak çalışmalar sonucunda süne ile ilgili başarılı bir mücadelenin yanında, çevre kirlenmesi
önlenecek, doğal fauna korunacak, üreticinin geliri artırılmış olacak,
X Özel Sektör
X Kamu Kurumları
X Üniversiteler
X Sivil Toplum Kuruluşları
X Proje desteği
X Altyapı yatırımı
.......Burs
.......Hibe
.......Kredi
X Diğer (Genel Bütçe, TÜBİTAK, Özel Sektör, Dış Kaynak, Bakanlık Ar-Ge, Transfer)
126
Programın Yürürlüğe Giriş Tarihleri:
1982 yılı Bitkisel Araştırma Projesi
2001 yılı Anadolu Alacası Geliştirme Projesi
1983 yılı Hayvancılık Araştırma Projesi
1984 yılı Bitkisel Mücadele Araştırma Projesi
1982 yılı Su Ürünleri Araştırma Projesi
2007 yılı Bitki Genetik Kaynakları, Biyolojik Çeşitlilik, Ex-Situ Koruma Projesi
2006 yılı Toprak ve Su Kaynakları Araştırma Projesi
1999 yılı Güneydoğu Anadolu Bölgesi Sulu Tarım Alanlarında Sulama Tekniği ve
Mekanizasyon Eğitim Projesi
2004 yılı Ülkesel Süne Projesi
2004 yılı Türkiye F1 Hibrit Sebze Çeşitlerinin Geliştirilmesi ve Tohumluk Üretiminde Kamu –
Özel Sektör İşbirliği Projesi
2001 yılı Türkiye Patentli Büyük Ebeveyn ve Ebeveyn Geliştirme Projesi
1987 yılı Hayvan Hastalık ve Zararlıları Araştırma Projesi
2000 yılı Tarımsal Coğrafi Bilgi Sistemleri ve Uzaktan Algılama Araştırma Projesi
2001 yılı Tehdit Altındaki Bitki Türlerinin Bulundukları Ekosistemlerinde Korunması ve Yönetimi
Projesi
2001 yılı Biyogüvenlik Araştırma - Geliştirme Projesi
2007 yılı Ülkesel Gıda ve Yem Araştırmaları Projesi
2001yılı Bitkisel Biyolojik Çeşitlilik ve Korunması Projesi
2004 yılı Gıda ve Yem Araştırmaları Projesi
TÜBİTAK≈≈7,6
Özel Sektör≈≈2,2
Dış Kaynak≈≈1,5
Bakanlık Ar-Ge≈≈ 1,3
Transfer≈≈7,2
Yıl
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008 (tahmini)
Diğer Fon
Kaynakları
Kurumunuz
2 010 200
6 194 000
9 215 000
11 565 000
12 716 000
13 440 000
15 715 250
17 122 900
35.267.000
10 500 000
5 100 000
127
Toplam
Proje Sayıları
Yıl
Başvuru
Sayısı
Destek Kararı
Verilen
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008 (tahmini)
Yürürlükteki
Proje Sayısı
1050
1040
990
Sonuçlanan
Proje Sayısı
850
580
641
172
164
560
681
498
106
158
134
86
161
136
195
X Projeye Özgü Olarak Oluşturulan Dış Uzman Grubu Tarafından Değerlendiriliyor.
Açıklayınız.:
Enstitü Araştırma Komitesi (EAK):
Enstitü araştırma komite başkanı müdür ya da müdürün görevlendireceği müdür
yardımcısından, Üyeler ise enstitüde çalışan araştırmacılardan oluşur,
Belirlenen stratejiler ve plan doğrultusunda, hazırlanan yeni teklif, devam eden ve
sonuçlanan projeleri değerlendirir..
Program Değerlendirme Çalışma Grupları:
Üyeleri çeşitli kamu kurumları temsilcileri ve sivil toplum kuruluşlarının temsilcileri çiftçiler ve
birlik temsilcilerinden oluşur. .
Aksine bir karar olmadıkça yılda bir kere toplanır, toplantı tarihi ve yeri TAGEM tarafından
belirlenir, toplantı belgeleri katılımcılara toplantıdan önce ilgili daire başkanlığınca gönderilir,
bu işle ilgili harcamalar TAGEM bütçesinden karşılanır, toplantı sekretaryası, ilgili daire
başkanlığı tarafından yürütülür ve nihai kararlar TAGEM’e iletilir, karar oyu gerektiğinde,
kararlar mevcut katılımcıların oy çokluğu ile alınır, Grup kararları, Bilim Kurul’ları için tavsiye
niteliğindedir.
X Üyeleri Projeye Göre Değişmeyen, Belli Bir Alandaki Dış Uzman Grubu Tarafından
Bilim Kurulları (BK) :
Tarımsal araştırma projeleri altı bilim kurulu tarafından değerlendirilir.
Bunlar:
Tarla Bitkileri Bilim Kurulu
Bahçe Bitkileri, Bilim Kurulu
Hayvancı1ık Bilim Kurulu
Su Ürünleri Bilim Kurulu
Gıda Bilim Kurulu
Doğal Kaynaklardan Bilim Kurulu
Bilim Kurulu üyeleri, Genel Müdürlüğün teklifi ve Makam’ın onayı ile görevlendirilir,
BK aksine bir karar olmadıkça, yılda en az iki kez, 2/3 çoğunlukla toplanır, kararlar salt çoğunlukla
alınır,
128
Proje teklifleri, ilgili dairelerce değerlendirildikten sonra, belirlenen formatta BK’ya sunulur.
BK toplantılarının sekretaryası, sorumlu daire başkanlıkları tarafından yürütülür ve değerlendirilen
proje kararları ilgili daire başkanlıklarına gönderilir.
BK toplantı proje kararları, ilgili kuruluşlara Araştırma Yönetimi Daire Başkanlığı tarafından
gönderilir.
Toplantı tarihi ve yeri, BK Başkanının önerisiyle Genel Müdürlükçe belirlenir,
İlk değerlendirme sonucunda, yeterli puanı alamayan projelerin liderleri gereğinde BK’ya davet
edilerek, projesini savunması istenir. Bu durumdaki projelerle ilgili karar, BK tarafından
kesinleştirilir,
Gerek duyulan konularda, ilgili uzmanların BK’ya katılımı sağlanır, bu uzmanların oy hakkı yoktur,
BK’da yapılan çalışmalara ilişkin doküman arşivleri ilgili dairelerce tutulur,
BK görevlerinin yapılması için gerekli bütün ihtiyaçlar ve malzemeler TAGEM’ce ilgili bütçe
kaynakları kullanılarak temin edilir,
BK toplantılarıyla ilgili giderler, TAGEM’e tahsis edilen Proje bütçesi kaynaklarından karşılanır,
X Kurum Dışından Görüş Alınarak veya Alınmayarak Uzmanları Tarafından Değerlendiriliyor.
Açıklayınız.
Danışman/ Raportör
BK’ da değerlendirilen yeni teklif projeler gerek görüldüğünde raportör veya danışmana gönderilir.
Genellikle Üniversite öğretim üyesinden oluşur.
X Gelişme Raporu ile İzleme:
Proje yürütücüleri 6 aylık dönemler halinde yılda iki kez rapor hazırlanır. Bu raporlar ilgili daire
başkanlığının görüşü ile bilim kurullarında değerlendirilir.
X Sonuç Raporu ile İzleme:
Program değerlendirme ve bilim kurullarında değerlendirilir. Yayınlanıp yayınlanmamasına karar
verilir.
X Proje Süresi İçinde Yerinde Ziyaret ile İzleme:
Proje iş takvimine göre yılda en az bir kez proje izleme komitesince yerinde izleme yapılır. İzleme
komitesi ilgili daire başkanlığı ve BK üyelerinden oluşur.
2006 yılından itibaren her programla ilgili sosyo- ekonomik çalışmalar başlatılmıştır.
Mastır Plan Uygulama kılavuzu:
http://www.tagem.gov.tr/YAYINLAR/mastirplan2.zip
http://www.tagem.gov.tr/YAYINLAR/ars-yonetim2.zip
129
Enerji Verimliliği, Yenilenebilir Enerji ve Çevre Teknolojileri Destekleri
1. Kurumun Adı: TÜRKİYE TEKNOLOJİ GELİŞTİRME VAKFI (TTGV)
Çevre Teknolojileri Desteği; Öncelikle ihracat potansiyeli yüksek iş kollarında faaliyet
gösteren firmaların ihracat potansiyeli ile rekabet gücünü artırmak, çevreye zararı en aza
indirmek amacıyla üretim süreçlerinde minimum kaynak tüketimi ve minimum atık üretimi
prensibine dayalı temiz üretim projelerinin uzun vadeli - geri dönüşlü olarak desteklenmesi
hedeflenmektedir.
Enerji Verimliliği Desteği; Enerji verimliliği yatırımları önündeki finansal engellerin aşılması
ve yatırımların teşvik edilmesi, sanayide oldukça yüksek olan enerji yoğunluğunun ve enerji
maliyetlerinin düşürülmesi, sanayicinin, enerji etütleri dahil olmak üzere, enerji verimliliğine
yönelik uygulama ve yatırım projelerinin uzun vadeli geri dönüşlü olarak uygun şartlarda
desteklenmesi hedeflenmektedir.
Yenilenebilir Enerji Desteği; Yenilenebilir kaynaklardan (rüzgar, güneş, biyokütle, hidrolik,
jeotermal) enerji üretimi ve yeni alanlarda kullanımı hedefleri doğrultusunda, özel sektörün
yenilenebilir enerji kaynaklarından enerji üretimi ve kullanımı ile ilgili yatırım projelerinin uzun
vadeli geri dönüşlü olarak desteklenmesi hedeflenmektedir.
..X..Özel Sektör
.....Üniversiteler
..X..Proje desteği
..X..Altyapı yatırımı
.......Burs
.......Hibe
.. X..Kredi
.......Diğer (Açıklayınız):
Ağustos 2006
130
Program kapsamında proje desteğinin fonlaması %100’ü TTGV’nin kendi özkaynaklarından
karşılanmaktadır.
Destek Tutarı (ABD $)
Yıl
Diğer Fon
Kaynakları
-
Kurumunuz
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008 (tahmini)
574.137
1.000.000
Toplam
574.137
1.000.000
Proje Sayıları
Yıl
Başvuru
Sayısı
Destek Kararı
Verilen
Yürürlükteki
Proje Sayısı
Sonuçlanan
Proje Sayısı
2000
2001
-
-
-
-
2002
-
-
-
-
2003
2004
-
-
-
-
2005
-
-
2006
2007
2008 (tahmini)
5
4
1
1
2
1
8
6
5
2
..X..Projeye Özgü Olarak Oluşturulan Dış Uzman Grubu Tarafından Değerlendiriliyor.
Açıklayınız.
Önbaşvuruda bulunan projelerin kurum içinde bulunan uzmanlar tarafından Çevre ve Yenilik
kriterleri göz önünde bulundurularak ön değerlendirmesi yapılır, firma yerinde ziyaret edilerek
işletme ve firma yapısı hakkında da fikir edinilir. Çevre ve Yenilik açısından başlıca kriterleri
sağlamayan projeler ön değerlendirme esnasında elenir.
Bir sonraki aşamada ise Alan Komitesi Üyeleri olarak ifade edilen proje konusu ile ilgili 3
Uzmandan oluşan (Akademisyen ve Kamu/Özel Sektör Temsilcileri) değerlendiriciler firmayı
ayrı ayrı ziyaret ederek, Proje Değerlendirme Raporlarını TTGV’ye iletir. Bu değerlendirme
sonrasında da TTGV Yönetim Kurulu tarafından proje destek kararları oluşturulur.
131
Açıklayınız.
..X..Gelişme Raporu ile İzleme
..X..Sonuç Raporu ile İzleme
..X..Proje Süresi İçinde Yerinde Ziyaret ile İzleme
Proje izleme süreci, TTGV Proje Sorumlusu’nun yanı sıra Vakıf tarafından atanan bir dış
uzman olan Proje İzleyicisi tarafından periyodik olarak gerçekleştirilmektedir. Proje İzleyicisi
proje kapsamındaki gelişmeleri görmek ve TTGV’ye raporlamak amacıyla iki ayda bir olmak
üzere proje sahibi firmayı yerinde ziyaret eder. Proje süresince firmalardan, Aylık Harcama
Dosyaları ile birlikte projenin ilerlemesi hakkında bilgi notları da talep edilmektedir. Ayrıca,
destek sözleşmesinde de belirtilen belirli aralıklarla Gelişme Raporları belirli formatlarda
firmalardan sağlanmaktadır. Proje bitimini takiben 2 ay içinde ise Sonuç Raporunun firmalar
tarafından sağlaması zorunludur.
Ağustos 2006’dan bu yana yürütülen Program’ın sosyo-ekonomik etkilerine yönelik bir
çalışmaya şu aşamada başlanmamıştır.
http://www.ttgv.org.tr/page.php?id=35
132
Endüstriyel Teknoloji Projesi (ETP) Destekleri
1. Kurumun Adı: TÜRKİYE TEKNOLOJİ GELİŞTİRME VAKFI
Program 4 Kurumun (TÜBİTAK MAM, UME, TPE ve TTGV) faaliyetlerini içeren bir yapıda
tasarlanmış, çeşitli iş paketlerinden oluşmaktadır. TTGV’nin yürütmüş olduğu iş paketlerinden
en önde geleni geri ödemeli Ar-Ge Proje Desteği olmuştur. Bu anlamda desteğin amacı şu
şekilde verilmiştir :
“Ticari değeri olan yeni ürün oluşturulmasına veya mevcut ürünlerin rekabet gücünün
yükseltilmesine ya da bu amaçla üretim yöntemi, sistemi ve tekniklerinin araştırılmasına ve
geliştirilmesine yönelik Ar-Ge projeleri için geri ödeme koşuluyla sermaye desteği sağlamak”
..X..Özel Sektör
.....Üniversiteler
..X..Proje desteği
.......Burs
.......Hibe
..X..Kredi
17 Haziran 1999
Program kapsamında proje desteğinin fonlaması %75’i Hazine Müsteşarlığı kanalıyla Dünya
Bankası fonlarından, %25’i ise TTGV’nin kendi özkaynaklarından karşılanmıştır.
133
Diğer Fon
Yıl
Kurumunuz
Kaynakları
Toplam
(HM/DB)
2000
615.357
1.846.071
2.461.428
2001
1.526.251
4.578.753
6.105.004
2002
1.589.198
4.767.593
6.356.790
2003
3.062.469
9.187.406
12.249.875
2004
3.550.204
10.650.612
14.200.816
2005*
5.926.088
5.948.431
11.874.519
2006*
2.995.857
2.995.857
2007*
70.350
70.350
2008
*Tahsis edilen fon sınırının üzerine geçilmesinden ötürü, 2005 yılı ortasından 2007
yılı başına kadar devam eden projelere kullandırım %100 TTGV’nin kendi
özkaynaklarından yapılmıştır.
Proje Sayıları
Yıl
Başvuru
Sayısı
Destek Kararı
Verilen
Yürürlükteki
Proje Sayısı
Sonuçlanan
Proje Sayısı
2000
2001
126
121
40
29
40
54
16
2002
133
47
78
24
2003
2004*
152
69
60
61
106
131
36
48
2005
-
4
-
-
-
-
96
75
8
-
58
2006
2007
2008 (tahmini)
51
8
-
*2005 yılı içerisinde sadece ETP kapsamında kabul edilen başvuru sayısı 69 olup (diğer
başvurular DTM kaynaklı fona başvuru olarak alınmıştır), geçmiş yıldan değerlendirmesi devam
etmiş ve 2004 yılında desteklenmesine karar verilen proje sayısı miktarı 61’dir.
Açıklayınız.
Önbaşvuruda bulunan projelerin kurum içinde bulunan uzmanlar tarafından Ar-Ge ve Yenilik
işletme ve firma yapısı hakkında da fikir edinilir. Ar-Ge ve Yenilik açısından başlıca kriterleri
Uzmandan oluşan (2 Akademisyen-1 Kamu/Özel Sektör Temsilcisi) değerlendiriciler firmayı
134
Açıklayınız.
Dosyaları ile birlikte projenin aylık gidişatı hakkında bilgi notları da talep edilmektedir. Ayrıca,
TTGV’nin Dünya Bankası kaynaklarıyla yürütmüş olduğu ETP kapsamında Ekonomik Etki
Analizi çalışmaları planlanmış ve uygulanmıştır. 2000-2006 yılları arasında üç aşamalı olarak
gerçekleştirilen Etki Değerlendirme Çalışmaları, Programın başında ortasında ve sonunda
olmak üzere uygulanmış, analizler daha çok üretim, verimlilik, ihracat, istihdam, yenilikçilik,
gibi global ekonomik/teknolojik göstergelere odaklanmış, sosyal etki tarafına ağırlık
verilmemiştir.
4495 no’lu Hazine Müsteşarlığı ile Dünya Bankası arasında imzalanan İkraz Anlaşması
http://www.worldbank.org.tr/external/projects/main?pagePK=64283627&piPK=73230&th
eSitePK=361712&menuPK=361747&Projectid=P009073
135
Teknoloji Geliştirme Projeleri (TGP) Desteği
“Ticari değeri olan yeni ürün oluşturulmasına veya mevcut ürünlerin rekabet gücünün
yükseltilmesine ya da bu amaçla üretim yöntemi, sistemi ve tekniklerinin araştırılmasına ve
geliştirilmesine yönelik Ar-Ge projeleri için geri ödeme koşuluyla sermaye desteği sağlamak”
..X..Özel Sektör
.....Üniversiteler
..X..Proje desteği
.......Burs
.......Hibe
..X..Kredi
17 Haziran 2005
Program kapsamında proje desteğinin fonlaması %75’i DTM (DFİF) kaynaklarından, %25’i ise
TTGV’nin kendi özkaynaklarından karşılanmaktadır.
Yıl
2000
2001
2002
Diğer Fon
Kurumunuz
Kaynakları
(DTM)
-
136
Toplam
-
2003
2004
2005
2006
2007
2008 (tahmini)
3.587.979
3.772.965
4.575.960
10.763.938
11.318.894
13.727.878
14.351.917
15.091.858
18.303.836
Proje Sayıları
Yıl
Başvuru
Sayısı
Destek Kararı
Verilen
Yürürlükteki
Proje Sayısı
Sonuçlanan
Proje Sayısı
2000
2001
-
-
-
-
2002
-
-
-
-
2003
2004*
160
-
-
-
2005
132
19
-
2006
2007
128
145
96
82
200
100
19
115
157
185
2008 (tahmini)
40
72
85
*2004 yılında DTM ile TTGV arasında Protokol’ün revizyonu sırasında proje değerlendirme
çalışmaları devam etmiş, ancak firmalarla destek sözleşmeleri imzalanamamıştır. Yeni
Protokol 17 Haziran 2008 tarihinde yürürlüğe girmiştir.
Açıklayınız.
Önbaşvuruda bulunan projelerin kurum içinde bulunan uzmanlar tarafından Ar-Ge ve Yenilik
işletme ve firma yapısı hakkında da fikir edinilir. Ar-Ge ve Yenilik açısından başlıca kriterleri
Uzmandan oluşan (2 Akademisyen-1 Kamu/Özel Sektör Temsilcisi) değerlendiriciler firmayı
Açıklayınız.
137
Dosyaları ile birlikte projenin aylık gidişatı hakkında bilgi notları da talep edilmektedir. Ayrıca,
2006 yılından bu yana etkin bir şekilde yürütülen Program’ın sosyo-ekonomik etkilerine yönelik
bir çalışmaya şu aşamada başlanmamış, ancak gelecek yıllarda biten projelerin etkilerinin
değerlendirilmesi amacıyla çalışmalar yürütülmesi öngörülmüştür.
TTGV’nin Dünya Bankası kaynaklarıyla yürütmüş olduğu Programların (TGP ve ETP) Etki
Değerlendirme Çalışmaları (2000-2006) periyodik olarak yürütülmüş ve sonuçlandırılmıştır.
98/10 Sayılı Tebliğ
www.dtm.gov.tr/dtmadmin/upload/IHR/DevletYardimlariDb/devyardnot.doc
http://www.alomaliye.com/ekim_06/98_10_arge.htm
http://www.rnd.gen.tr/NEWS_IMG/5_2_sanayiarge_teblig.pdf
138
139
Ozon Tabakasını İncelten Maddelerin (OTİM) Giderilmesi Projesi Destekleri
Programın amacı Türkiye’de OTİM’lerin kullanıldığı tüm sektörlerde (Soğutma, Havalandırma,
Köpük, Çözücü, Aerosol, Yangın Söndürme ve Tarım) OTİM kullanımını ve dolayısıyla OTİM
ithalatının minimize edilmesidir. Bu kapsamda başta KOBİler olmak üzere, ilgili kurum ve
kuruluşlarda gerekli teknoloji ve ekipman dönüşümlerine yönelik projeler Montreal Protokolu
fonu çerçevesinde desteklenmiştir.
X..Özel Sektör
X...Kamu Kurumları
......Üniversiteler
X..Sivil Toplum Kuruluşları
......Diğer (Belirtiniz)
..X..Proje desteği
..X..Altyapı yatırımı
.......Burs
..X..Diğer (Açıklayınız): Farkındalık yaratma, kurumsal kapasite geliştirme, eğitim, vb.
. X..Hibe
..X..Kredi
24 Ocak 1994 (021934 no’lu hibe)
6 Kasım 1995 (021942 no’lu hibe)
Program kapsamında proje destekleri esas olarak Montreal Protokolu fonundan Hazine
Müsteşarlığı aracılığıyla sağlanmıştır. Fondan yararlanan kurum ve kuruluşlar projeler bazında
değişen oran ve miktarlarda katkı sağlamışlardır.
140
Destek Tutarı (ABD $)
Yıl
Diğer Fon
Kaynakları
Kurumunuz*
Toplam
2000**
14.145.944,60
2001
1.074.860,88
2002
4.127.657,45
2003
1.952.154,22
2004
671.585,92
2005
372.866,65
2006
504.185,77
2007
436.303,00
2008
1.814.441,51
Toplam
25.100.000,00
* Kurumumuz aracılığıyla aktarılan Montreal Protokolu Fonu
** 1994 yılından itibaren
14.145.944,60
1.074.860,88
4.127.657,45
1.952.154,22
671.585,92
372.866,65
504.185,77
436.303,00
1.814.441,51
25.100.000,00
Proje Sayıları
Yıl
Başvuru
Sayısı
Destek Kararı
Verilen
Yürürlükteki
Proje Sayısı
Sonuçlanan
Proje Sayısı
180
170
0
170
2000*
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008 (tahmini)
Toplam
*1994 yılından itibaren
Açıklayınız.
Teknoloji ve ekipman dönüşümleri için gelen proje başvuruları, öncelikle TTGV’deki uzman
ekip tarafından değerlendirilmiştir. Sonrasında Montreal Protokolu tarafından belirlenen
kriterler çerçevesindeki teknik değerlendirme, uluslararası danışmanlar ve ilgili diğer uzmanlar
(özel sektör/ üniversite) tarafından gerçekleştirilmiştir. Dünya Bankası yetkilililerinin
onaylarının alınmasını takiben desteklekleme sürecine başlanmıştır.
141
Açıklayınız.
Projenin çıktı ve sonuçları Montreal Protokolu Fonu kriterleri çerçevesinde değerlendirilmiştir.
Buna göre öne çıkan etkiler aşağıda özetlenmektedir:
•
•
•
•
•
•
OTİM kullanımına getirilen sınırlamalar yasal çerçevede düzenlenmiştir.
Birinci öncelikli OTİM kullanımı, zorunlu alanlar dışında tamamen sıfırlanmıştır.
170 firma ve kuruluş OTİM alternatifi malzeme ve teknolojilere dönüşüm sağlamıştır.
Özellikle Türkiye’de OTİM kullanılmadan üretilen soğutucuların yurtdışına ihracatı ile
uluslararası ticarette önemli başarılar elde edilmiştir.
OTİM ithalatlarının izlenmesi, lisanslandırılması ve sınırlandırılmasına yönelik bir system
kurulmuştur.
Proje kapsamında kullandırılan 25 milyon $’lık fonun yaklaşık %30’u ile bir döner sermaye
oluşturulmuş, benzer kapsamdaki projelerin desteklenmesine devam edilebilmektedir.
142
Ek – 4
TÜBİTAK Enstitüleri Tarafından Yürütülmüş
veya TÜBİTAK Tarafından Desteklenmiş
Projelere Örnekler
143
Proje Adı
Destekleyen Kuruluş
RAPIT SOFCs Marie Curie Projesi : “Reducing Air Pollution
in Turkey using Solid Oxide Fuel Cells”(Kati Yakıt Pilleri
kullanımı sayesinde Türkiye’de Hava Kirliliğinin Azaltılması)
- MTKI-CT-2005 – 029594
AB (6. ÇP)
Proje Başlama Tarihi
10.01.2006
Proje Bitiş Tarihi
09.01.2008
Proje Süresi
2 yıl
Yürütücü Kurum/Kuruluşlar
Uludağ Üniv., Birmingham Üniv.,
ADELAN, TÜBİTAK-BUTAL.
Müşteri Kurum(lar)
Marie Curie Action
Projenin Amacı
• Proje kapsamında SOFC konusunda çekirdek bir araştırma grubunun oluşturulması, Teknoloji
Transferi vasıtasıyla düzenlenecek eğitim ve çalıştaylarda temiz enerji üretimi ile ilgili temel
konularda veri tabanı oluşturulması ve topluma temiz enerji opsiyonlarının tanıtılması SOFC
teknolojilerinin zamanla ülke geneline yaygınlaştırılması suretiyle çevre emisyonlarının ve enerji
kaynaklı hava kirliliğinin temiz enerji teknolojileri ile azaltılması amacıyla, AB Çerçeve Programları
kapsamında 10 Ocak 2006- 09 Ocak 2008 tarihlerinde yürütülen € 226.960.63 toplam bütçeli
Marie Curie RAPIT SOFCs MTKI-CT-2005 – 029594 nolu proje, Birmingham Universitesi ve
Uludağ Üniversitesi işbirliğiyle TUBITAK BUTAL’da gerçekleştirilmiştir. Nihai proje gerçekleşme
bütçesi 209.669,89 Euro’dur.
Çıktıların Ekonomik Katma Değeri ve Sosyal Kazanımlar
• Bu projenin uygulanmasıyla, SOFC konusunda çekirdek bir araştırma grubunun oluşturulması ve
Türkiye’nin batısındaki seri üretimlerde uygulanacak inovasyon teknikleriyle SOFC alanında ticari
anlamda gelişme sağlanabilmesi, ayrıca, SOFC teknolojilerinin zamanla ülke geneline
yaygınlaştırılması suretiyle, ekonomik ve çevresel katkı sağlanması.
144
Proje Adı
Diyanet İşleri Başkanlığı Taşra Teşkilatı Stratejik Yönetim
Çalışma Programları
T.C. Diyanet İşleri Başkanlığı
01.02.2008
Proje Bitiş Tarihi
30.06.2008
Proje Süresi
5 ay
TÜBİTAK-TÜSSİDE
Diyanet İşleri Başkanlığı
Projenin Amacı
• Modern yönetim yaklaşımı olan stratejik yönetim modelinin Diyanet İşleri Başkanlığı taşra
teşkilatında kurgulanması, uygulanması ve bunun süreklilik kazanması gerekmektedir. Bu
bağlamda; ülke genelinde tüm taşra yöneticilerinin uygulamalı çalışmalar ile stratejik yönetim
konusunda donanım kazanması amaçlanmıştır. Bu amaçla gerçekleştirilecek proje ile
organizasyonel yapısı, yönetim yaklaşımı ve iş süreçlerine yenilik getirilmesi ve taşra teşkilatının
bütününü kapsaması sağlanacaktır.
• Sistem Tasarımı: Stratejik yönetimi sistemi yaygınlaştırılması
• Hizmet Kalitesi veya Standardını Yükseltme: Yeni yönetim yaklaşımları ile vatandaş odaklı hizmet
anlayışı ile sunulan hizmetin kalitesi arıttırılması
• Yöntem Geliştirme: Kurulması planlanan sistemler kendi içlerinde uygun yöntem geliştirme
çalışmalarını
• Araştırma-Geliştirme (Kurum dışı): Örnek kurumlar (benzer yapıda veya hizmet alanında)
çalışmalar araştırılacak ve projeye katkı sağlayacaktır.
145
Proje Adı
Fırçasız DC Servo Motor Geliştirilmesi Projesi
ASELSAN A.Ş.
15.08.2006
Proje Bitiş Tarihi
30.06.2008
Proje Süresi
21 ay
TÜBİTAK-UZAY
ASELSAN A.Ş.
Projenin Amacı
• Bu projenin amacı, şimdiye kadar yapılan çalışmalardaki bilgi birikimini kullanarak, ASELSAN
A.Ş. için kalıcı mıknatıslı servo motor tasarımı yapmak, prototipini üreterek laboratuvarda ve
kullanım yerinde testlerini gerçekleştirmektir.
• Projede kapsamında:
o Güncel motor teknolojisi ve tasarım teknolojileri incelenecektir.
o Gereken simulasyon ortamı geliştirilecek ve sonuçları testlerle karşılaştırılarak benzetim
güvenilir hale getirilecektir.
o Benzetim yazılımı ile geliştirme ve tasarım çalışmaları yapılacaktır.
o Alternatif topolojiler gözden geçirilerek özellikle tank tureti otomasyonunda kullanılabilecek
teknoloji önerileri geliştirilecektir.
146
Proje Adı
BURSARAY
Hafif
Raylı
Taşıma
Kompanzasyonu Sistemi Projesi
Reaktif
Güç
BURULAŞ AŞ.
14.12.2007
Proje Bitiş Tarihi
14.06.2008
Proje Süresi
6 ay
TÜBİTAK - UZAY
BURULAŞ AŞ.
Projenin Amacı
• BURSARAY Hafif Raylı Taşıma Sistemi’nin II. Etap şebekesinin güç kalitesinin düzeltilmesi ve
şönt kompanzasyon sistemleri kurulması
• Bu alanda getirilen yönetmeliklere uygun sistemler geliştirilerek ceza koşullarının ortadan
kaldırılması ve enerji verimliliği sağlanacaktır.
147
Proje Adı
Kayseri Raylı Taşıma Reaktif Güç Kompanzasyonu Sistemi
Projesi
SIEMENS Ulaşım A.Ş.
13.12.2007
Proje Bitiş Tarihi
12.06.2008
Proje Süresi
6 ay
TÜBİTAK - UZAY
SIEMENS Ulaşım A.Ş.
Projenin Amacı
• Devreye alındıktan sonra güç çarpanı kapasitif bölgede kalacak olan Kayseri Raylı Taşıma Orta
Gerilim (OG 34,5 kV) fiderlerinin güç çarpanlarını belli sınırlarda yükselterek, normal çalışma
koşullarında 2008 yılı başında yürürlüğe girecek olan yönetmeliğe göre şebekenin güç kalitesini
düzeltecek şönt kompanzasyon sistemleri kurmak.
• İşletmenin ceza ödeme durumunda kalmaması sağlanacak, enerji verimliliği ile ekonomik katkı
sağlanacaktır.
148
Proje Adı
Ford Otosan Hibrid Elektrikli Araç Kontrol Ünitesi Tasarımı
ve Prototip Üretimi
Ford Otosan A.Ş.
13.12.2006
Proje Bitiş Tarihi
02.05.2008
Proje Süresi
1,5 yıl
TÜBİTAK - MAM Enerji Enstitüsü
Ford Otosan A.Ş.
Projenin Amacı
•
Hibrid elektrikli araçlarda ECU (Engine Control Unit) ve elektrikli sürüş sisteminin üzerinde
çalışarak aracın kontrolünü sağlayacak yazılım ve donanım geliştirilmesi.
•
Başka alanlarda da kullanılabilecek analog ve dijital giriş/çıkışlara sahip kontrol ve güç kartı
üretilmiştir.
•
Yurtdışından 35.000 ABD Doları’na ithal edilen bu ürün şimdi 450 ABD Doları’na ülkemizde
üretilebilmektedir.
•
Kontrol kartı yeni projelerle geliştirilerek, araç kontrol ünitesi olarak kullanılabilecek hale
getirilebilecek bir altyapıya sahiptir.
149
Proje Adı
Ford Otosan Hibrid Hafif Ticari Araç Prototipi Geliştirilmesi - 2
Ford Otosan A.Ş.
28.09.2006
Proje Bitiş Tarihi
30.06.2008
Proje Süresi
2 yıl
Ford Otosan A.Ş.
Projenin Amacı
•
Birinci faz projedeki aracın ticari ürüne dönüştürülmesi için gerekli ön çalışmaların yapılması.
•
Prototip üretimin gerçekleştirilmesi.
•
Hibrid araçların yaygınlaşması ile fosil yakıt tüketimi, ulaşımdan kaynaklanan hava kirliliği ve
gürültü önemli derecede azalacaktır.
•
Dünya hafif ticari araç pazarında önemli bir paya sahip olan otomotiv sektörümüz, bu konumunu
hibrid araç teknolojisi ile geliştirebilecektir.
•
Elektrik motoru, batarya, vb. alt sistemler ile mevcut iş sahaları genişleyecektir.
150
Proje Adı
Cost Assessment Sustainable Energy Systems (CASES)
AB (6. ÇP)
28.04.2006
Proje Bitiş Tarihi
28.10.2008
Proje Süresi
2,5 yıl
Fondazione Eni Enrico Mattei
(FEEM)
Projenin Amacı
•
Enerji üretiminin iç ve dış maliyetlerinin detaylı tahminlerinin derlenerek 2030’a kadarki süreç
için enerji senaryoları hazırlanması.
•
Enerji kullanım verimliliğinin geliştirilmesi için politikaların değerlendirilmesi.
•
Araştırma sonuçlarının enerji üreticileri, kullanıcıları ve karar verici mekanizmalara ulaştırılması.
•
Mevcut bilgi birikimi geliştirilecek ve Avrupa enerji pazarının önemli kuruluşları ile birlikte
çalışma imkanı kazanılacaktır.
•
Ticarileşme sürecinde olan birçok alt teknolojinin ve enerji stratejilerinin oluşturulması
çalışmalarına aktif katılım sağlanmış olacaktır.
151
Proje Adı
Aegilops Taushii’de Tuz Stresine Dayanıklılığı Sağlayacak
Yeni Gen Kaynaklarının Belirlenmesi ve Fizyolojik,
Moleküler Karakterizasyonu
TÜBİTAK (1001 Programı)
01.06.2005
Proje Bitiş Tarihi
01.08.2008
Proje Süresi
3 yıl
TÜBİTAK - MAM Gen Mühendisliği ve
Biyoteknoloji Enstitüsü
TÜBİTAK
Projenin Amacı
•
Buğdayda tuz stresine dayanıklılığı sağlayacak yeni gen kaynaklarının belirlenmesi.
•
Bu kaynakların, tuz stresine duyarlı buğday türlerinin iyileştirilmesinde kullanılmak üzere
karakterizasyonlarının yapılması.
•
Ülkemizde günlük kalori tüketiminde çok önemli bir yeri olan buğdayın tuzluluk stresine
dayanıklı hale getirilmesi tarımsal ekonomi açısından önemli yarar sağlayacaktır.
•
Elde edilecek yeni gen kaynakları, önemli buğday ekim alanlarımızda görülen tuzlanma
tehlikesine karşı, tuzluluk stresine dayanıklı tür geliştirme imkanı sağlayacaktır.
•
Elde edilen tüm yeni genler paylaşım için uluslararası gen bankasına (NCBI) sunulacaktır.
152
Proje Adı
Biochemical Mechanisms Of Hazelnut Rancidity and Impact
On Quality
01.05.2006
Proje Bitiş Tarihi
01.05.2008
Proje Süresi
2 yıl
TÜBİTAK - MAM Gıda Enstitüsü
CNR
Projenin Amacı
•
Fındıkta kötü kokuya ve tada neden olan uçucu maddeleri araştırmak.
•
Bunların açığa çıkmasına neden olan lipaz ve lipoksijenaz enzimlerini inceleyerek İtalya ve
Türkiye’de yetişen fındık türlerinin kalitesi üzerine etkisini belirlemek.
•
Fındık kalitesini ve raf ömrünü arttırmak için yeni teknolojilerin geliştirilmesi imkanı
sağlanacaktır.
•
Gerek fındık üreticileri gerekse bununla ilgili gıda sektörü (çikolata, fırıncılık, şekerleme, vs) bu
proje sonuçlarından önemli ölçüde yararlanarak katma değeri yüksek yeni ürünler
geliştirebilecektir.
153
Proje Adı
Bulaşık Makinelerinde Koku Oluşumunun İzlenmesi
Arçelik A.Ş.
20.11.2007
Proje Bitiş Tarihi
13.06.2008
Proje Süresi
7 ay
Arçelik A.Ş.
Projenin Amacı
•
Bulaşık makinelerinde koku oluşumunun izlenmesine yönelik markörlerin belirlenmesi.
•
Çalışma kapsamında, su ve deterjan tüketimini minimize edecek yeni beyaz eşya
tasarımlarına yönelik ön-bilgi edinilmektedir.
154
Proje Adı
SAFEFOODERA (Forming a European
Protecting Consumers Against Health Risks)
Platform
for
AB (6.ÇP)
02.08.2004
Proje Bitiş Tarihi
04.08.2008
Proje Süresi
4 yıl
Avrupa Komisyonu
Projenin Amacı
•
Gıda kaynaklı sağlık risklerine karşı tüketicilerin korunması amacıyla bir Avrupa Platformu
oluşturulması projenin temel amacıdır.
•
15 üye ülke, 3 asosiye ülke, 2 bölgesel yönetimin katılımıyla 480 milyon kişilik nüfusu temsil
eden bir çalışmadır.
•
Önemli ihracatçısı olduğumuz AB ülkelerinin gıda güvenliği programlarına katılım ve ortak
çalışmalar yürütülmesi sağlanacaktır.
•
Gıda güvenliğine dayalı olarak dış ticarette oluşturulan bariyerler önemli ekonomik kayıplara
neden olabilmektedir. Bu alanda kazanılan bilgiler ile ülkemize önemli ekonomik ve bilimsel
katkılar sağlayacaktır.
155
Proje Adı
Türkiye’de Yetişen 18 Çeşit Fındığın Natürel ve Kavrulmuş
Olarak Tat, Aroma ve Duyusal Yönden Araştırılması ve
Özellikleri Arasındaki İlişkilerin Belirlenmesi
15.10.2007
Bitiş Tarihi
15.10.2008
Proje Süresi
1 yıl
-
Projenin Amacı
•
Türkiye’de yetişen fındık çeşitlerinin tat ve aroma bileşenlerinin belirlenmesi ve aralarındaki
ilişkilerin ortaya çıkartılması.
•
Hangi çeşit fındığın ne amaçla kullanılacağının belirlenmesi ile endüstriyel uygulamalarda
verimliliğin artması sağlanacaktır.
156
Proje Adı
Bazı Sebze ve Meyveler için MAP Çalışması Yapılması
Migros Türk A.Ş. ve BOS A.Ş.
05.06.2007
Proje Bitiş Tarihi
21.07.2008
Proje Süresi
1 yıl
Migros Türk A.Ş. ve BOS A.Ş.
Projenin Amacı
•
Bazı meyve ve sebzeler için modifiye atmosferde paketleme (MAP) çalışması yapılması.
•
Taze meyve ve sebzelerin raf ömrünün uzatılması ve gıda kayıplarının engellenmesi
sağlanabilecektir.
157
Proje Adı
Belediyelere Yönelik Sıfır Deşarj Konsepti
AB (6.ÇP)
01.09.2003
Proje Bitiş Tarihi
29.08.2008
Proje Süresi
5 yıl
TÜBİTAK - MAM Kimya ve Çevre
Enstitüsü
Avrupa Komisyonu
Projenin Amacı
•
Belediyeler, küçük yerleşim birimleri, desentralize alanlar için sürdürülebilir su yönetimi konsepti
geliştirilmesi ve örnek uygulamalar.
•
Küçük yerleşim alanlarından kaynaklanan su kirliliğinin önlenmesi,
•
Su tasarrufu,
•
Su ve besin elementi geri kazanımı,
•
Doğal kaynakların korunması,
sağlanabilecektir.
158
Proje Adı
KİPLASMA Endüstriyel Atık Entegre Bertaraf Tesisi
Kurulumu Öncesi Dioksin/Furan (PCDD/F) ve Poliklorlu
Bifeniller (PCBs) Kirlilik Seviyelerinin Belirlenmesi ve
Değerlendirilmesi
KİPLASMA A.Ş.
09.10.2007
Proje Bitiş Tarihi
08.10.2008
Proje Süresi
1 yıl
TÜBİTAK - MAM Kimya ve Çevre
Enstitüsü
KİPLASMA A.Ş.
Projenin Amacı
•
Dilovası’nda üretim yapacak tesisin kurulumundan önce çeşitli çevresel ortamlarda (ortam
havası, toprak, bitki,su) ve yerel gıda örneklerinde (süt,yumurta) PCDD/F ve PCB kirlilik seviye
tespitinin yapılması,
•
Elde edilen verilerin ilgili ulusal ve uluslararası yönetmeliklere göre değerlendirilmesi,
•
Sağlık riski değerlendirmesi yapılması.
•
Bölgedeki mevcut durum izlenmiş ve değerlendirilmiş olacaktır.
•
Farklı bir teknoloji ile kurulan atık yakma tesisinin faaliyetlerinin çevreye etkisinin
kıyaslanabileceği veriler sağlanmış olacaktır.
159
Proje Adı
Elektron Mikroskopik ve Mikroanalitik İncelemeler Yolu ile
İşgörmezlik Ana Nedenlerinin Analizi ve Ürün İyileştirmeler
Ford Otosan A.Ş.
05.11.2007
Proje Bitiş Tarihi
04.07.2008
Proje Süresi
8 ay
TÜBİTAK - MAM Malzeme Enstitüsü
Ford Otosan A.Ş.
Projenin Amacı
•
Çeşitli araçların hidrolik pompa sistemindeki sorunu çözebilmek ve ürün iyileştirmelerinde
bulunabilmek için elektron mikroskobik ve mikroanalitik incelemeler yolu ile bilimsel çalışmalar
yapılması.
•
Çalışmalar sırasında müşterinin ürettiği bazı araçların hidrolik sistemlerindeki işgörmezlik
sorununun çözümünde ve ürün iyileştirmelerinde belirli somut aşamalara gelinmiştir.
160
Proje Adı
TCP Kalite Tekstil Malzemenin Buruşmazlık Özelliğinin
Geliştirilmesi
Zorlu Linen A.Ş.
11.06.2007
Proje Bitiş Tarihi
10.10.2008
Proje Süresi
1,5 yıl
Zorlu Linen A.Ş.
Projenin Amacı
•
TCP Kalite tekstil malzeme yüzeyinde buruşmazlık sağlayacak özellikte kaplama uygulamasının
nanoteknolojik yöntemler ile yapılabilirliğinin araştırılması ve bu amaçla uygun sol-jel
formülasyonların geliştirilmesi.
•
Tekstil malzemelerinde sağlanacak kalite gelişimi ve mukavemet artışı ile iç piyasa ve dünya
pazarlarında firmanın satış payı artırılabilecektir.
161
Proje Adı
Seramik Tip Malzemeler ile Al-Metal
İncelenmesi ve Çözümlerin Araştırılması
Etkileşimlerinin
Assan Alüminyum A.Ş.
13.07.2007
Proje Bitiş Tarihi
10.09.2008
Proje Süresi
14 ay
Assan Alüminyum A.Ş.
Projenin Amacı
•
Farklı tip seramik örnekleri ve Al alaşımları kullanılarak, statik ve dinamik şartlarda metalseramik etkileşim deneylerinin yapılması ve sıcaklık, zaman, alaşım elementi, farklı kaplama
malzemeleri gibi parametrelerin incelenmesi.
•
Çalışmada elde edilecek veriler ürün ve süreç iyileştirmede doğrudan kullanılacaktır.
162
Proje Adı
Gizleme Ağı Sistemi
ÖZTEK Tekstil A.Ş.
12.02.2008
Proje Bitiş Tarihi
21.11.2008
Proje Süresi
9 ay
Monte edilmiş gizleme ağı
ÖZTEK Tekstil A.Ş.
Projenin Amacı
•
ÖZTEK A.Ş. firması tarafından Milli Savunma Bakanlığı için pilot çapta üretilecek olan gizleme
ağının üretim koşullarının laboratuar düzeyinde optimize edilmesi.
•
Bu projenin başarısıyla gizleme ağlarının ithali yerine yurt içinden tedarikinin mümkün olması,
dolayısıyla bu konudaki dışa bağımlılığın ortadan kalkması mümkün olabilecektir.
163
Proje Adı
Obüs Kundakları Üretim Prosesinin Geliştirilmesinde
Radyografi Uygulamaları
Anadolu Döküm Sanayi A.Ş.
08.10.2007
Proje Bitiş Tarihi
08.10.2008
Proje Süresi
1 yıl
Anadolu Döküm Sanayi A.Ş.
Projenin Amacı
•
Dökümleri yapılacak olan Fırtına Obüs Kundaklarının üretim prosesinin geliştirilmesi sürecine
katkıda bulunmak amacıyla ilgili standart ve şartnamelere uygun bir muayene prosedürü
hazırlanarak radyografi uygulamaları yapılması.
•
Fırtına Obüs Kundağı döküm parçalarının üretim sürecinde radyografi uygulamaları yapılarak,
olası döküm süreksizlikleri saptanabilecek, bunun paralelinde belirlenen hataların giderilmesi
sağlanarak proses geliştirilmesine katkıda bulunulabilecektir.
164
Proje Adı
Krom-Nikel-Demir Alaşımı Kaydırıcılar
ERDEMİR T.A.Ş.
26.02.2008
Proje Bitiş Tarihi
26.11.2008
Proje Süresi
9 ay
ERDEMİR T.A.Ş.
Projenin Amacı
•
NiCrFe ve CrFe esaslı alaşımlardan yüksek sıcaklıkta aşınmaya dayanıklı malzeme
geliştirilmesi.
•
Proje kapsamında üretilen parçalar orijinallerine oranla 4 kat daha uzun süre dayandıkları için
müşteriye değişim-onarım maliyeti olan 1.500.000 YTL kadar kar sağlamaktadır.
165
Proje Adı
Kobalt Bazlı Yüksek Sıcaklık Kaydırıcıları
ERDEMİR T.A.Ş.
22.04.2008
Proje Bitiş Tarihi
22.12.2008
Proje Süresi
8 ay
ERDEMİR T.A.Ş.
Projenin Amacı
•
Yaklaşık %70 hurda kullanılarak Co esaslı kaydırıcı nitelikte süperalaşım geliştirilmesi ve
destekleyicinin ihtiyacını karşılayacak miktarda parça imalatı yapılması.
•
Üretilen parçalar orijinallerine oranla 4 kat daha uzun süre dayandıkları için müşteriye değişimonarım maliyeti olan 1.500.000 YTL kadar kar sağlamaktadır.
•
Hurda malzemeler kullanılarak ek kar elde edilmekte ve dönüşüm için kullanılmaktadır.
166
Proje Adı
Marmara Bölgesinin Deprem Aktivitesinin Çok Disiplinli
Yöntemlerle İzlenmesi ve İstanbul Kıyı Şeridi/Kıta Sahanlığı
Zeminine Olası Etkilerinin Araştırılması (MAZDDA)
İstanbul Büyükşehir Belediyesi
18.04.2007
Proje Bitiş Tarihi
28.11.2008
Proje Süresi
1,5 yıl
TÜBİTAK - MAM Yer ve Deniz Bilimleri
Enstitüsü
İstanbul Büyükşehir Belediyesi
Projenin Amacı
•
Marmara Bölgesi’ne ilişkin izlenen jeolojik verilerin ve elde edilen bilgilerin karşılıklı paylaşımı ile
deprem aktivitesinin izlenmesi.
•
Zeminin depreme göstereceği tepkinin özelliklerinin belirlenmesi.
•
İBB’nin orta vadede afet koordinasyon ve teyakkuza yönelik bilgi edinmesi sağlanacaktır.
•
Yerleşim yerlerinin planlanması için gerekli olan temel bilgiler üretilecektir.
167
Proje Adı
Kocaeli İli için Zemin Sınıflaması ve Sismik Tehlike
Değerlendirme Projesi
Kocaeli Büyükşehir Belediyesi
05.10.2005
Proje Bitiş Tarihi
06.10.2008
Proje Süresi
3 yıl
TÜBİTAK - MAM Yer ve Deniz Bilimleri
Enstitüsü
Kocaeli Büyükşehir Belediyesi
Projenin Amacı
Kocaeli ilini kapsayan jeofizik etüdler ile;
•
Zeminin deprem açısından davranışının değerlendirilmesi,
•
Güvenli yerleşim alanlarının sismik bölgeleme esaslarına dayalı olarak makro ölçekte
belirlenmesi,
Zemin sınıflaması ile gelecekte olabilecek bir depremin hangi alanı ne düzeyde etkileyebileceği
bilgisinin sağlanması.
•
Kocaeli Büyükşehir Belediyesi’nin deprem güvenli yerleşime uygunluk ve deprem hasarlarının
azaltılmasına yönelik çalışmalarına temel teşkil edilecek ve maliyetin azaltılmasına önemli bir
katkı sağlayacaktır.
168
KARAR NO
Y
2005/202 2006 – 2008 Kamu Ar-Ge Ödeneği
BTYK’nın 2004/1 nolu kararının gereğini yerine getirebilmek için 2006-2008 yılları arasında 2005
yılında ayrılan ek Ar-Ge kaynağının Türkiye Araştırma Alanının geliştirilmesinde kullanılmak üzere
her yıl artırılarak TÜBİTAK bütçesine eklenmesine devam edilmesine karar verilmiştir.
İL G İLİ Dİ ĞE R K AR A RL A R
•
W
2004/1 Ulusal Bilim ve Teknoloji Politikaları Uygulama Planı 2005- 2010
DAHA ÖNCE GELİŞME RAPORLANAN TOPLANTI
•
•
•
•
•
W
SORUMLU KURULUŞ L AR
•
I
•
Maliye Bakanlığı
Devlet Planlama Teşkilatı
•
W
TARAL kapsamındaki kuruluşlar
G E LİŞ ME
I
8 Eylül 2004 tarihli 10. BTYK Toplantısı’nda alınan 2004/1 no.lu karar gereğince, 2005 yılından
itibaren TÜBİTAK bütçesine, Türkiye Araştırma Alanının geliştirilmesi amacıyla kullanılmak üzere ek
ödenek konulmaktadır. Tablo 34‘te 30 Kasım 2008 itibarıyla 2008 Yılı TARAL bütçesi ile
gerçekleşmeler sunulmuştur.
Tablo 34. 2008 Yılı TARAL Bütçesi ve Gerçekleşmeleri (Milyon YTL)
Bütçe
2008 Yılı Kasım Sonu
İtibariyle
Gerçekleşen Gider
2008 Yılı Kasım
Sonu İtibariyle
Giderlerin Bütçeye
Oranı (%)
Akademik Ar-Ge Programı
105
136
130
Sanayi Ar-Ge Programı
175
166
95
Savunma Araştırmaları Programı
80
80
100
Kamu Araştırma Programı
65
71
109
Bilim İnsanı Destekleme Programı
48
53
110
Bilim ve Toplum Prog
10
2
20
TARAL Toplam
483
508
105
AB 7. ÇP
50
51
102
559
91
Bir Önceki Yıldan Devreden Ödenek
83
Toplam
616
Tablo 35, TARAL Programları kapsamında halihazırda yürüyen projelerin ödenek yetersizliği nedeniyle
2008 yılı Bütçesinden karşılanamayarak 2009 yılına aktarılan tutarlar ile bu projelerin 2009
taahhütlerini göstermektedir. 2009 yılı içinde yeni proje alınması veya mevcutların dışında yeni bilim
insanı desteği sağlanması halinde ihtiyaç duyulan ödenek miktarları da tabloda sunulmaktadır.
TÜBİTAK'ın 2009 yılı Bütçe Tasarısında bu programlar için öngörülen ödenekler dikkate alındığında
ihtiyaç duyulan ek ödenek tutarı 2009 yılı TARAL Bütçe Açığı olarak ortaya çıkmaktadır.
169
Tablo 35. 2009 yılı TARAL Bütçe Açığı
(1)
Yürürlükte Olan
Projelerin
Taahhütleri
(1a)
(1b)
2008'den
2009
Kalan
Yılına Ait
(2)
Yürürlüğe
Girecek
Projelerin/
Desteklerin
Tahmini
Taahhütleri
(1a)+(1b)+(2)
2009 Yılı
Toplam
Taahhütleri
2009
Bütçesi
2009 TARAL
Bütçe Açığı
Kamu Ar-Ge Destek Programı
63
80
79
222
70
152
Savunma ve Uzay Ar-Ge Destek
Programı
124
99
43
266
90
176
Akademik Ar-Ge Destek Programı
32
56
82
170
120
50
Sanayi Ar-Ge Destek Programı
64
180
95
339
190
149
15
15
0
Bilim ve Toplum Projeleri
Bilim İnsanı Destek Programı
TOPLAM
15
5
22
11
38
15
23
288
452
310
1050
500
550
EK
•
W
-
170
KARAR NO
Y
2007/101 Küresel Isınma, İklim Değişikliği, Alınacak Tedbirler ve Adaptasyon (Uyum) Alanında
Çalışma Yapmak
Küresel ısınma, iklim değişikliği, alınacak tedbirler ve uyum için gerekli bilimsel ve teknolojik
araştırma programları, sorumlu kuruluşlar tarafından hazırlanarak bir sonraki Bilim ve Teknoloji
Yüksek Kurulu (BTYK) toplantısına sunulacaktır.
•
W
-
•
•
•
•
•
W
I
Küresel Isınma, İklim Değişikliği ve Senaryolar : Çevre ve Orman Bakanlığı
İklim Değişikliğinin Etkileri
: Tarım ve Köyişleri Bakanlığı
Alınacak Tedbirler ve Uyum Çalışmaları
: Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı
•
•
•
•
W
•
•
•
•
Dışişleri Bakanlığı
Bayındırlık ve İskân Bakanlığı
Ulaştırma Bakanlığı
G E LİŞ ME
Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı
TÜBİTAK
TOBB
I
Tarım Alanındaki Gelişmeler
07.08.2007 tarih ve 26606 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 2007/12247 sayılı “Tarımsal Kuraklıkla
Mücadele İle Kuraklık Yönetimi Çalışmalarına İlişkin Usul Ve Esaslar Hakkında Bakanlar Kurulu
Kararı” ve bu karara bağlı olarak çıkartılan “Tarımsal Kuraklık Yönetiminin Görevleri, Çalışma Usul Ve
Esaslarına Dair Yönetmelik” hükümleri gereğince “Tarımsal Kuraklıkla Mücadele Stratejisi ve Eylem
Planı” hazırlanmıştır.
Söz konusu Bakanlar Kurulu Kararı ile, Merkez Birimleri; Tarımsal Kuraklık Yönetimi Koordinasyon
Kurulu, İzleme, Erken Uyarı ve Tahmin Komitesi, Risk Değerlendirme Komitesi, Veri Akış Birimi,
Çalışma Grubundan oluşmaktadır. Ayrıca 81 ilde ise, Tarımsal Kuraklık Yönetimi Koordinasyon Kurulu
kararlarını uygulamak ve Tarımsal Kuraklık Eylem Planı çalışmalarını yürütmekle görevli Tarımsal
Kuraklık İl Kuraklık Merkezi bulunmaktadır. Söz konusu komiteler hazırladıkları raporları, üst kurul olan
Tarımsal Kuraklık Yönetimi Koordinasyon Kuruluna sunma aşamasına gelmişlerdir.
Ayrıca, söz konusu Bakanlar Kurulu Kararı gereği düzenlenen “Türkiye Tarımsal Kuraklıkla Mücadele
Stratejisi ve Eylem Planı” eki “İl Tarımsal Kuraklık Eylem Planı”, İl Müdürlüklerimiz tarafından
hazırlanma çalışmaları sürdürülmekte olup, bu raporlar İzleme, Erken Uyarı ve Tahmin Komitesi ne
sunulacaktır.
Tarımsal Kuraklıkla Mücadele Planının temel amacı kamuoyunun bilinç düzeyini arttırarak tüm
paydaşların sürece dahil edilmesiyle arz ve talep yönetiminin de dikkate alarak çevresel açıdan
sürdürülebilir tarımsal su kullanım planlaması ile kuraklığın yaşanmadığı dönemlerde ileriye dönük
gerekli bütün tedbirlerin alınmasının; kriz dönemlerinde ise etkin bir mücadele programını uygulayarak
kuraklığın etkilerinin asgari düzeyde kalmasını sağlamaktır.
Bu itibarla; Kuraklıkla mücadelede, kurak yıllarda alınması gereken tedbirlerden önce normal
şartlardaki yıllarda alınması gereken tedbirler daha çok önem kazanmaktadır. Bu nedenlerle “Kuraklık
Eylem Planı” sadece kuraklık olduğu yıllarda alınacak önlemleri değil, kuraklık olmadan önce yağışlı
yıllarda alınacak tedbirleri de içermektedir. Bu bağlamda merkezde ilgili bakanlıklar konuları itibariyle
gelecek yıllarda yapacakları yatırımlar ve kuraklık halinde kısa dönemde yapacakları çalışmaları
171
kapsayan eylem planlarını hazırlamaktadırlar.
İllerde ise uygulamaya yönelik tüm kuruluş
çalışmalarını kapsayan tarımsal kuraklık eylem planları hazırlanmaktadır. Tarımsal Kuraklıkla
Mücadele Stratejisi ve Eylem Planı çalışmaları da bu kapsamda 2008-2012 dönemini kapsayacak bir
şekilde tamamlanmıştır.
Kuraklıkla Mücadele ile Kuraklık Yönetimi Çalışmalarına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Karar gereği,
Hazırlanmakta olan eylem planlarında kuraklık için alınması gereken önlemler belirli adımlarda
belirlenmiştir. Bu adımlar içinde Sulu ve kuru tarım arazileri için ayrı ayrı çalışma yapılmaktadır.
Kuraklık Eylem planında Normal Koşullarda yapılacak işler ile Kurak koşullarda yapılacak işler olarak
belirlenmiş Kuraklık Eylemi 4 adıma ayrılmıştır. Bu adımlar, 1.Adım Kuraklık Alarmı, 2.Adım Kuraklığa
Hazırlanma, 3.Adım Kısıtlama, 4. Adım Acil Eylem şeklinde belirlenmiştir.
Ayrıca, Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü ile işbirliği içerisinde, Meteorolojik veriler yanında
toprak neminin ülke genelinde ölçümlerine esas, erken uyarı sistemlerinin bilgi ağları aracılığıyla
oluşturulup bir merkeze bağlanmalarını sağlayarak, izleme ve erken uyarının yapılması temel ilkeler
olarak esas alınmaktadır.
Bu eylem planı ile aşağıda yer alan amaçlar hedeflenmektedir.
1. Kuraklık Risk Tahmini ve Yönetimi
Tarımsal kuraklık tahminine dayalı kriz yönetimi uygulanacaktır.
Kuraklık nedeniyle oluşacak iç göçün yönetimi sağlanacaktır.
2. Sürdürülebilir Su Arzının Sağlanması
Potansiyel su tutma kapasitesi artırılacaktır.
Su iletim kanalları modernize edilecek, su depolama ve iletim kanallarının idame ve
yenileme yatırımları zamanında yapılacaktır.
Atık suların toplanması ve arıtılmış atık suların, tarım ve sanayide tekrar kullanımına
yönelik tedbirlerin alınması sağlanacaktır.
Yeraltı sularının etkin yönetimi sağlanacaktır.
Toprakta bulunan suyun muhafazasını artıran arazi kullanım teknikleri geliştirilecek,
en önemli doğal su deposu olan toprakların korunması ve geliştirilmesine yönelik arazi
kullanım planlamaları yapılacaktır.
3. Tarımsal Su Talebinin Etkin Yönetimi
Tarım havzaları belirlenerek, tarımsal ürünlerin en uygun yetişme alanları, su varlıkları
da dikkate alınarak tespit edilecek ve tarımda su kullanımı azaltılacaktır.
Sulama iletim sistemleri modernize edilecektir.
Tarımsal amaçlı yeraltı sularının etkin kullanımı sağlanacaktır.
Bitkisel ve hayvansal üretim politikaları, kuraklık riski göz önüne alınarak
uygulanacaktır.
4. Destekleyici Ar-Ge Çalışmalarının Hızlandırılması ve Eğitim/Yayım Hizmetlerinin
Artırılması
Kuraklıkla mücadeleyi destekleyici Ar-Ge çalışmaları hızlandırılacaktır.
Başta çiftçiler olmak üzere ilgili kesimlere yönelik eğitim ve yayım hizmetleri
artırılacaktır.
5. Kurumsal Kapasitenin Geliştirilmesi
Tarımsal kuraklıkla etkin mücadele için gerekli yasal düzenlemeler yapılacak ve
kurumsal yapılanma güçlendirilecektir.
Orman dışı yangınlarla mücadelede gerekli kurumsal kapasite geliştirilecektir.
Diğer taraftan, 19.02.2008 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan “Tarımsal Üretime Yönelik Düşük Faizli
Yatırım Ve İşletme Kredisi Kullandırılmasına İlişkin Uygulama Esasları Tebliğ” in (Tebliğ No: 2008/10)
“Tarla içi modern basınçlı sulama sistemleri (damla sulama, yağmurlama sulama)” başlıklı 20.
Maddesinde yer alan “Karar kapsamında, tarlaya getirilen suyun tarla içine dağıtılması amacıyla,
sadece tarla içi modern basınçlı sulama sistemlerinin (damlama/yağmurlama sulama sistemleri)
kurulması konusunda yatırım kredisi kullandırılır” ifadesi ve 2007/12012 Sayılı Bakanlar Kurulu Kararı
172
kapsamında, T.C. Ziraat Bankası A.Ş., “Tarla İçi Modern Basınçlı Sulama Sistemleri” nin (Damla
Sulama, Yağmurlama Sulama) temini konusunda, 5 yıl vadeli % 0 faizli kredi kullandırmaktadır.
Ayrıca, sulama suyu kullanımında tasarruf sağlayan, sulama yatırımlarında ise maliyeti azaltıcı
önlemler alınmıştır. Bu çerçevede öz kaynağı ile yatırım yapan üreticilere %50 hibe desteği verilmeye
devam edilmektedir. Öz kaynağı olmayan ancak modern sulama sistemleri yatırımı yapmak isteyen
üreticilerin finansman ihtiyaçlarını karşılamak üzere 5 yıl süreli faizsiz kredi kullandırılmaya devam
edilmektedir.
2007 Yılı İlkbahar Döneminde Türkiye’nin Çeşitli İllerinde Meydana Gelen Kuraklık Nedeniyle Zarar
Gören 583 154 çiftçiye ek ödeneklerle birlikte 277,5 Milyon YTL nakdi destek yapılmıştır. Ayrıca
destekten faydalanan bu çiftçilerin T.C. Ziraat Bankası A.ş. ile Tarım Kredi Kooperatiflerine Olan
Tarımsal Kredi Borçları ertelenmiştir. 2008 Yılı ilkbahar döneminde de Türkiye'nin çeşitli illerinde
meydana gelen kuraklık nedeniyle zarar gören 498 207 çiftçiye 535,6 Milyon YTL nakdi destek
yapılmıştır. Ayrıca bu destekten faydalanan bu çiftçilerin T.C. Ziraat Bankası A.Ş. ile Tarım Kredi
Kooperatiflerine olan Tarımsal Kredi Borçları ertelenmiştir.
İyi Tarım Uygulamaları ve Organik Tarımın yaygınlaştırılması çalışmalarına devam edilmektedir.
Tahıllarda kurağa toleransı yüksek çeşitler tespit edilerek tavsiye listeleri oluşturulmuştur. Kurağa daha
dayanıklı çeşit geliştirme çalışmalarına ise devam edilmektedir. Kuraklığa en toleranslı Ekmeklik 7
çeşit, Makarnalık 3 çeşit ve Arpada 6 çeşit olmak üzere tohumluklarının yoğun olarak üretimlerinin
sağlanması için, Kamu kuruluşları (TÜGEM, TİGEM, TAGEM), Birlikler ve Özel sektör kuruluşları
birlikte çalışarak 2009 yılında tohum üretimini arttırmak üzere yapılan programlar çerçevesinde ekim
çalışmaları devam etmektedir.
Bakanlığımız ile İstanbul Teknik Üniversitesinin işbirliği ile uygulanmak üzere Uzaktan Algılama ve
Coğrafi Bilgi Sistemleri ile “Tarımsal Rekolte İzleme ve Takip Merkezi “ kurulmasına ilişkin proje 2008
yılı bütçesi kapsamında DPT tarafından desteklenmeye alınmıştır. Proje 2008–2011 yılları arasında
yürütülecektir. Bu kapsamda kuraklığın Coğrafi Bilgi Sistemleri ve Uzaktan Algılama yöntemleri
kullanılarak erken tespiti amacıyla bir kuraklık takip ve erken uyarı sistemi kurulması için alet, ekipman
ve bilgisayar programı alım çalışmaları devam etmektedir.
Konya Bahri Dağdaş Uluslararası Araştırma Enstitüsünde “Kuraklık Test Merkezi” kuruluşu ile ilgili;
kaynak tahsisi yapılarak alt yapı çalışmalarına başlanılmıştır. Bu kapsamda, A.B.D.’ye yerinde yapılan
çalışmaları görmek üzere bir heyet gönderilmiştir.
Sıfır toprak işlemeli tarım desteği yürürlüğe konulmuştur. Bu uygulama ile toprakta daha çok suyun
muhafazası, girdi ve maliyetlerde tasarruf sağlanmaktadır.
Ulaştırma Alanındaki Gelişmeler
Projenin Adı: Ulaştırma Sektöründe Sera Gazı Azaltımı
Müşteri Kurum: TC Ulaştırma Bakanlığı
Proje Yürütücüsü Kurum ve Kuruluşlar: İTÜ Makine Fakültesi ve İnşaat Fakültesi ile TÜBİTAKMAM
Projenin Süresi: 01.10.2006-01.10.2009
“2007/101 Küresel Isınma, İklim Değişikliği, Alınacak Tedbirler ve Adaptasyon (Uyum) Alanında
Çalışma Yapmak” konulu BTYK Kararına istinaden, ilgili kuruluşlar arasında yer alan Ulaştırma
Bakanlığı tarafından, “Ulaştırma Sektöründe Sera Gazı Azaltımı” başlıklı bir proje çalışması
yürütülmektedir.
Ulaştırma Bakanlığı tarafından önerilen, TÜBİTAK tarafından Kamu Kurumları Araştırma Ve Geliştirme
Projeleri Destekleme Programı kapsamında desteklenen ve İTÜ Makine Fakültesi ve İnşaat Fakültesi
ile TÜBİTAK-MAM tarafından yürütülmekte olan 105G039 numaralı proje, 01.10.2006 tarihinde
başlamış olup, 01.10.2009 tarihinde tamamlanacaktır.
Projenin Amacı
Yürütülen bu proje çalışmasında, 16.10.2003 tarih ve 4990 sayılı, ‘Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği
Çerçeve Sözleşmesine Katılmamızın Uygun Bulunduğuna Dair Kanun’da belirtilen yükümlülükler
çerçevesinde; öncelikle durum saptaması ve ulaştırma sektöründen kaynaklanan sera gazlarına ilişkin
173
veri toplama çalışmalarının gerçekleştirilmesi amaçlanmaktadır. Proje kapsamında ayrıca araç
tiplerine, sınıflarına ve teknolojilerine göre ulaşım yöntemlerinin tanımlanması ve her bir grup için sera
gazı emisyon envanterinin elde edilmesi de amaçlanmaktadır.
Projenin Kapsamı ve Çıktıları
Karayolu, denizyolu, demiryolu ve havayolu yolcu ve yük taşımacılığında sera gazı emisyonlarının
karşılaştırmalı olarak kaynaklarının saptanması ve buna göre alınacak önlemlerde öncelik belirlenmesi
proje kapsamında yer alan hususlardan biridir. Farklı iş paketleri çerçevesinde, her yıl, karayolu,
demiryolu, denizyolu ve havayolu yolcu ve yük taşımacılığından kaynaklanan sera gazı emisyonlarına
ilişkin envanter çıkartılmaktadır. Bunun için emisyon envanterinin oluşturulmasında izlenecek yöntem
saptanarak, gerekli metodoloji tanımlanmış olup, sera gazı emisyonuna etki eden ulaştırma kaynaklı
parametreler de tanımlanarak, bu emisyonların kontrolüne yönelik kısa ve uzun dönemli senaryolar
hazırlanarak alınacak önlemler ve izlenecek ulaştırma politikaları için temel oluşturulacak, emisyona
etki eden parametreler (taşıt grupları ve bölgesel özellikler) saptanacak ve analiz edilecek, gerekli
projeksiyonlar yapılacak ve çeşitli senaryolar kapsamında sonuçlar değerlendirilecektir.
Bu envanter kapsamında ülke bazında sera gazı emisyonlarının azaltılması amacıyla yapılacak
faaliyetlerin belirlenmesi ve bu faaliyetlerin devlet nezdinde desteklenmesi için gerekli yasal
düzenlemelerin ve teşvik mekanizmalarının saptanması konusundaki önerilerin hazırlanması
gerçekleştirilecektir.
Bununla birlikte TÜBİTAK MAM Enerji Enstitüsü tarafından emisyon gazları azaltımına yönelik hibrit
elektrikli araçlar ve biodizel yanma modellenmesi çalışılacaktır.
Gelişme
Ulusal Bildirime yönelik olarak, ulaştırma sektöründen kaynaklanan sera gazı emisyonları (1990 –
2005) yıl serisi için 2007 yılında ve (1990 – 2006) yıl serisi için 2008 yılında hesaplanarak Birleşmiş
Milletler Sekretaryasına sunulmak üzere TÜİK’e iletilmiştir.
Marmaray projesinin uygulamaya konmasının, sera gazı azaltımına yönelik olarak getireceği
faydaların belirlenmesi amacıyla çalışmalar yapılmıştır. Marmaray'a bağlı ek sistemlerin de birlikte
değerlendirildiği toplu taşımacılık sistemine yönelik sera gazı (karbon dioksit) emisyon hesapları
karayolu ulaşımı ile karşılaştırılmalı olarak yapılmıştır.
İstanbul’da şehir içi toplu taşımacılıkta kullanılan otobüslerde doğal gazın yakıt olarak kullanımının,
yakıt tüketimi ve karbon dioksit emisyonları açısından getirileri incelenmiştir. Bu amaçla Hasan Paşa
garajında çalışmakta olan dizel yakıtlı ve çift-yakıtlı (dizel yakıtı + doğal gaz) otobüslerin yakıt
tüketimleri incelenerek, sonuçlar irdelenmiştir. Ayrıca Hasan Paşa garajından alınan verilerin dışında,
matematiksel bir model oluşturularak otobüs hattı boyunca gerçekleşen çevrim üzerinden yakıt
tüketimleri ve emisyonlar hesaplanmıştır. Ayrıca, Ankara’da şehir içi ulaşımda kullanılan doğalgaz
yakıtlı otobüslerin değerlendirmesi yapılmıştır.
Emisyon envanteri çalışmalarında kullanılmak üzere Türkiye’ye özgü emisyon faktörlerinin
belirlenmesi de proje kapsamında hedeflenmektedir. Bu amaçla İstanbul şehir çevriminin
oluşturulmasına yönelik veri toplama çalışmaları sürdürülmüştür. Belirlenen çeşitli parkurlar üzerinde
veri toplama aracı ile trafik akımına ilişkin veriler toplanmıştır. Elde edilen verilerin değerlendirilmesi
sonucu, İstanbul Şehir Çevrimi oluşturulmasına yönelik olarak yöntem geliştirme çalışmalarına devam
edilmektedir.
Ayrıca, hibrit elektrikli araç prototipi geliştirme çalışmaları devam etmektedir.
Arazi Kullanımı ve Ormancılık
Yutak alanlardan olan ormanların korunması çerçevesinde; ormanları yangınlar, zararlı böcek ve
hastalıklar başta olmak üzere her türlü biyotik ve abiyotik faktörlere ve yasa dışı faktörlere ve yasa dışı
müdahalelere karşı korumak amacıyla yürütülen çalışmalar artırılmıştır. Hazırlanan Eylem Planları
kapsamında yürütülen; bozuk orman alanlarının iyileştirilmesine dönük rehabilitasyon çalışmaları,
baltalık ormanların koru ormanlarına dönüştürülmesi, genç meşçere bakımı çalışmaları ve ormanların
fonksiyonlarına göre planlama çalışmalarına hız verilmiş olması ile ormanlar tarafından tutulan karbon
miktarının artırılması hedeflenmektedir. Ayrıca, 5 Şubat 2008 tarihli Resmi Gazetede yayınlanarak
yürürlüğe giren Orman Amenajman Yönetmeliğinde amenajman planlarının katılımcı bir yaklaşımla
hazırlanması için gerekli düzenlemeler yer almıştır.
174
Ülkemiz orman alanları ve diğer arazi kullanım sınıfları itibari ile karbon stoklarının belirlenmesi ve stok
değişimlerinin izlenmesi amacıyla, bir TUBİTAK projesi hazırlık çalışmaları devam edilmektedir.
“Ormancılık Bilgi Sisteminin Geliştirilmesi Projesi” ile ilgili olarak ise, 2008 yılında 8 adet pilot gözlem
alanı belirlenmiş olup bunlardan Bolu’da yer alan pilot alanda çalışmalar başlatılmıştır. 2008 yılı içinde
ilgili uzmanlarca tepe durumu, toprak, döküntü, yaprak, çökelme, biyoçeşitlilik ve vejetasyon, ozon
zararı ve fenoloji konularında değerlendirme çalışmalarına ve eğitimlere devam edilmiştir. Proje
kapsamında; ozon zararı, çökelme, tepe durumu, biyoçeşitlilik ve vejetasyon, toprak ve ring testi kalite
kontrolü, laboratuar kalite kontrolü ve döküntü değerlendirme konularında 11 uzman yurtdışı toplantı
ve eğitimlere katılım sağlamış, bu doğrultuda edinilen deneyimlerden değerlendirme çalışmalarında
faydalanılmıştır.
Ayrıca; Bakanlığımız
yürütülmektedir:
-
Onnancı1ık
Araştırma
Müdürlüklerince
aşağıda
adı
geçen
projeler
Uludağ Göknarı Ormanlarında Ölü Örtü ve Toprak İçindeki Karbon Miktarının Tespiti (Bolu
Yöresi Örneği)
Sündiken Dağlarındaki (Eskişehir) Sarıçam (Pinus sylvestris L.) Meşcerelerinde Karbon
Birikiminin Belirlenmesi
Dendrokronolojik Yöntemle Güneybatı Anadolu Bölgesinde Geçmişe Yönelik İlkbahar Yağış
Miktarlarının Tespiti
Verimli Karaçam Ormanlarında Ölü Örtü ve Toprak İçindeki Karbon Miktarının Tespiti (Bolu
Yöresi Örneği)
Ga1yan-Atasu Barajı Su Toplama Havzasında Arazi Kullanımının Toprak ve Su Kalitesi
Üzerine Etkilerinin Araştırılması
İzmir Sasalı'da Tuzluluğa ve Tuzlu-Alkaliliğe Dayanıklı Bitki Türlerinin Belirlenmesi
Mersin ilinde Küresel ısınmaya Yönelik Düşünce, Bilgi ve İnançların Değerlendirilmesi
Kentsel Planlama Alanında Gelişmeler
Kentler ve İklim Değişikliği Etkileşimi/İlişkisi Projesi:
Henüz analiz aşamasında olan proje kapsamında, kentsel alanların küresel iklim değişikliğinden nasıl
etkilendiği ve kentlerin küresel iklim değişikliği üzerine etkileri araştırılmaktadır. Proje kapsamında
ayrıca, yerleşmelerin ekolojik yapıya uyumuna, enerji etkinliğine, iklim değişikliği ile etkileşime yönelik
faktörlerin tanımlanması ve bu faktörlerin her birine ilişkin ülke genelindeki durumun ortaya
çıkarılmasına yönelik olarak diğer ülkelerdeki örnek çalışmaların incelenmesi gerçekleştirilecektir.
Enerji Verimli, İklime Duyarlı Planlama ve Yerleşme Stratejileri Geliştirilmesi Projesi:
Yukarıda bahsi geçen projeye ek olarak, mekânın yönetimi, planlanması, koruma-kullanma dengesinin
sağlanması üçgeni çerçevesinde, sürdürülebilir yerleşmelerin temini ve yaşam kalitesinin arttırılması
için, iklim değişikliğinin etkilerinin en az düzeye indirilmesi, enerjinin etkin ve verimli kullanımının
sağlanması, enerji verimli ve iklim duyarlı yerleşmelerin oluşmasına katkı sağlayacak planlama ve
yapılaşma ilkelerinin belirlenip irdelenmesi, yapılan irdeleme sonuçlarının uygulama aşamasında test
edilerek sonuçlarının değerlendirilmesi, değerlendirme sonuçlarının ülke bazında farklı özelliklere
sahip daha büyük yerleşmelerde geliştirilmesi amacı ile ilgili proje çalışmaları yürütülmektedir.
Sanayi Alanında Gelişmeler
Ev Aletlerinin Enerji Etiketlemesi
4077 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunun 14. maddesi (Tanıtma ve kullanma kılavuzu) ile
31. maddesine (Yönetmelikler ve diğer düzenlemeler) ve 4703 sayılı Ürünlere İlişkin Teknik Mevzuatın
Hazırlanması ve Uygulanmasına Dair Kanuna dayanılarak uyumlaştırılan 12 adet ilgili AB Direktifi
mukabili olarak Bakanlığımızca yayımlanan Yönetmelik ve Tebliğler aşağıda yer almaktadır:
1. Ev Tipi Buzdolapları, Derin Dondurucular, Buzdolabı Derin Dondurucular Ve Bunların
Bileşimlerinin Enerji Etiketlemesine İlişkin Tebliğ (24.03.2002 /24705 R.G.)
2. Ev Tipi Ampullerin Enerji Etiketlemesine İlişkin Tebliğ (20.08.2002 /24852 R.G.)
3. Ev Tipi Çamaşır Makinelerinin Enerji Etiketlemesine İlişkin Tebliğ (20.08.2002 /24852 R.G.)
175
4. Ev Tipi Bulaşık Makinelerinin Enerji Etiketlemesine İlişkin Tebliğ (20.08.2002 /24852 R.G.)
5. Ev Tipi Çamaşır Kurutma Makinelerinin Enerji Etiketlemesine İlişkin Tebliğ (20.08.2002 /24852
R.G.)
6. Ev Tipi Kurutmalı Çamaşır Makinelerinin Enerji Etiketlemesine İlişkin Tebliğ (20.08.2002
/24852 R.G.)
7. Ev Tipi Elektrikli Fırınların Enerji Etiketlemesine İlişkin Tebliğ (26.02.2003 /25032 R.G.)
8. Ev Tipi Klimaların Enerji Etiketlemesine İlişkin Yönetmelik (14.12.2006/26376 R.G.)
Söz konusu Yönetmelik ve Tebliğlerin amacı; enerji tüketiminde tasarruf ve tüketicilerin enerjiyi daha
verimli kullanan elektrikli cihazları tercih edebilmelerini sağlamaktır. Bu kapsamda, Yönetmelik ve
Tebliğ kapsamındaki aletlerin etiket denetimi Bakanlığımızca yapılmaktadır.
Sanayi Ve Ticaret Bakanlığı İle Enerji Ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Arasında İmzalanan İşbirliği
Protokolü Ve Enerji Verimliliği Eylem Planı
Bakanlığımız ile Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı arasında enerji verimliliği konusunda yakın bir
işbirliği içerisinde çalışılması, bu çerçevede mevcut yasalarda değişiklikleri de içeren yasal mevzuat
çalışmalarının yapılması, enerji verimliliğinin tanıtılması ve özel sektörle yapılabilecek işbirliği
konularında yoğunlaşacak bir çalışma grubunun kurulması hususlarında 22 Şubat 2008 tarihinde
varılan mutabakat sonucunda bir dizi toplantı gerçekleştirilerek taslak protokol ve ekinde yer almak
üzere eylem planı hazırlanmıştır. Söz konusu Protokol ve Eylem Planı 15 Haziran 2008 tarihinde
imzalanarak yürürlüğe girmiş olup, Protokol kapsamındaki faaliyetlere ilişkin değerlendirmeler Enerji
Verimliliği Koordinasyon Kurulu toplantılarında ele alınmaktadır.
Diğer taraftan, söz konusu Protokolün ekinde yer alan ve;
1. Enerji kullanan malların tanıtma ve kullanma kılavuzlarında enerji verimliliğine ilişkin
hususların yer alması suretiyle tüketici bilincinin kazandırılması,
2. Organize sanayi bölgelerinde enerji yönetim birimlerinin kurulması,
3. KOBİ’lerin, Enerji Verimliliği Danışmanlık Şirketleri (EVD)’nden, enerji verimliliğine yönelik
alacakları eğitim, etüt ve danışmanlık hizmetlerinin desteklenmesi,
4. Tüketici Konseyi gündemine enerji verimliliği konusunun alınması ve sunum yapılması,
5. 15 Şubat 2008 tarihli Enerji Verimliliği Başbakanlık Genelgesinin STB ilgili ana ve destek
birimlerinde uygulanması,
6. En-Ver Projesine katılım ve En-Ver Der’e üyelik,
7. Sanayi Envanteri çıkarılması çalışmasına En-Ver envanterinin entegrasyonu,
8. Enerji etiketlemelerinde piyasa gözetimi ve denetimi,
9. Enerji verimli ürünlerin yaygınlaştırılması konusunda, özel sektörün gönüllü katılımının
sağlanması,
10. 5627 sayılı kanunun 7 (ğ) ve 7 (h) maddelerinin iptali,
olmak üzere 10
sürdürülmektedir.
eylemden
oluşan
Eylem
Planı
kapsamında
Bakanlığımızca
çalışmalar
Ürünlerde Eko-Tasarım
Enerji Kullanan Ürünlerin Çevreye Duyarlı Tasarım Gerekliliklerinin Belirlenmesine İlişkin 2005/32/EC
sayılı AB Direktifinin (Directive Establishing A Framework For The Setting Of Ecodesign Requirements
For Energy-Using Products- Ecodesign) uyumlaştırılması 60. Hükümet 2008 Yılı Programı gereğince
Bakanlığımıza tevdi edilmiştir. Bu kapsamda, söz konusu Direktif mukabili olarak Bakanlığımız
koordinasyonunda ve ilgili kurum ve kuruluşlarla işbirliği içinde hazırlanan taslak yönetmelik görüş ve
önerileri alınmak üzere AB Komisyonu’na gönderilmiş olup, Komisyonun cevabi değerlendirmeleri
beklenmektedir. Yönetmeliğin yürürlüğe girmesini takiben bu yönetmelik uyarınca çıkarılacak
uygulama mevzuatının uyumlaştırılması çalışmaları başlatılacaktır.
Iso/Pc242 No’lu Proje Komitesi Bölgesel Çalışma Toplantısı
Birleşmiş Milletler Sınai Kalkınma Teşkilatı (UNIDO), enerji yönetim sistemleri hakkında farkındalığı
arttırmak amacıyla, gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin Uluslararası Standardizasyon Teşkilatı’nın
176
(ISO) yeni geliştirilen standartlar sürecine katılımlarını teşvik etmekte ve standartlarla ilgili ulusal
kuruluşlarla işbirliği faaliyetleri gerçekleştirmektedir.
Bu bağlamda; enerji yönetim sistemleri hakkında farkındalığı arttırmak amacıyla Uluslararası
Standardizasyon Teşkilatı (ISO) ve UNIDO işbirliğinde Bakanlığımız ve TSE ev sahipliğinde “Enerji
Yönetim Standartları” ile ilgili ISO/PC242 No’lu Proje Komitesi Bölgesel Çalışma Toplantısı Haziran
2009 tarihinde Türkiye’de düzenlenecektir. Söz konusu Bölgesel Çalışma Toplantısına ilişkin olarak
bugüne kadar aşağıdaki çalışmalar gerçekleştirilmiştir.
•
Ülkemizin, ISO 242 No’lu Proje Komitesine tam üye olarak katılma isteği,
sekreterliğine iletilmiş ve tam üye olunmuştur
•
Türk Standartları Enstitüsü tarafından ISO/PC 242 No’lu komitenin çalışmalarını yakından takip
etmek üzere bir ayna komite oluşturulmuştur.
•
Üç uzmanın katılımıyla oluşturulmuş olan ayna komite, TSE’nin web sitesinde MTC 108 No’lu
ayna komite olarak yer almıştır.
•
TSE tarafından, ISO/PC 242 No’lu Proje Komitesinin Bölgesel Çalışma Toplantısının Haziran
2009 içerisinde ülkemizde yapılmasının planlandığı ISO/PC 242 Sekretaryasına bildirilmiştir.
ilgili komite
Söz konusu toplantının teknik detayları ile organizasyon çalışmaları sürdürülmektedir.
Enerji Verimliliği Konusunda Türkiye’deki Kobi’lerin Lokal Kapasitelerinin Güçlendirilmesi
BM Bin Yıl Kalkınma Hedefleri” doğrultusunda, İspanya Hükümeti tarafından gelişmekte olan ülkelerin
öncelikle çevre ile ilgili projelerinde kullanılmak üzere aktarılan Küresel Çevre Fonundan (GEF)
karşılanmak üzere Bakanlığımız, KOSGEB, TSE ve UNIDO işbirliği ile “Enerji Verimliliği konusunda
Türkiye’deki KOBİ’lerin Lokal Kapasitelerinin Güçlendirilmesi” konusunda 5 yıllık bir süre için ve
yaklaşık 4 Milyon Dolarlık tahmini bir bütçeye sahip olması beklenen bir proje oluşturmak üzere
mutabakata varılmıştır. UNIDO Ankara Bölgesel İşbirliği Merkezi tarafından görevlendirilen bir Türk
Uzman yardımıyla UNIDO Genel Merkezi uzmanlarınca PIF hazırlama çalışmaları sürdürülmektedir.
PIF’in hazırlanmasını takiben konu, Bakanlığımız ve bağlı ve ilgili kurum ve kuruluşlarınca
değerlendirilecektir.
Eko Verimlilik (Temiz Üretim) Programı
BM Kuruluşları işbirliği ile Bin Yıllık Kalkınma Hedefleri Fonu çerçevesinde İspanya Hükümeti
tarafından finanse edilen Türkiye Cumhuriyeti adına Birleşmiş Milletler’in ana paydaşı olarak Çevre ve
Orman Bakanlığı koordinatörlüğünde yürütülen “Türkiye’nin İklim Değişikliği Kapasitesinin Arttırılması”
projesi kapsamında, UNIDO sorumluluğunda, iklim değişikliği risklerinin sanayiye adaptasyonunu
içeren 684 000 Dolarlık bütçeye sahip Eko Verimlilik (Temiz Üretim) Programı yürütülmektedir. Bu
çerçevede, hayata geçirilebilecek diğer olası projeler konusunda UNIDO ile Bakanlığımız arasında
görüşmeler sürdürülmektedir.
“Türkiye’nin İklim Değişikliğine Uyum Kapasitesinin Arttırılması” projesi içerisinde yer alan Adana ve
Kayseri illerini kapsayan “Seyhan Nehri Havzası”nın kapsadığı alanda veya Ülkemiz sanayisinin ve
organize sanayi bölgelerinin yoğun olduğu bir bölgede bir “Eko Verimlilik Merkezi” kurulmasının çok
yararlı olacağı kanaatindedir.
EK
•
W
-
177
KARAR NO
Y
2007/ 102 Ulusal Nükleer Teknoloji Geliştirme Programı (2007-2015)
Ulusal Nükleer Teknoloji Geliştirme Programı’nın uzun vadeli bir devlet politikası olarak
gerçekleştirilmesi için gereken tüm tedbirlerin alınmasına, ekteki bütçenin gerek görüldüğünde
revize edilmek kaydıyla 2007- 2015 dönemi için tahsisine ve Ulusal Nükleer Teknoloji Geliştirme
Programı’nın ilgili kurum ve kuruluşlarla birlikte eşgüdüm içinde Türkiye Atom Enerjisi Kurumu
tarafından gerçekleştirilmesine karar verilmiştir.
W
•
•
•
•
I
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı
•
TAEK
•
W
W
•
TÜBİTAK
G E LİŞ ME
Üniversiteler
I
Nükleer enerji teknolojileri geliştirmeyi ve enerji üretebilecek tesisleri yerli olanaklarla tasarımlayarak
önümüzdeki on yıl içerisinde işletmeye almayı hedefleyen “Ulusal Nükleer Teknoloji Geliştirme
Programı” Türkiye Atom Enerjisi Kurumu tarafından hazırlanmış, Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu’nun
7 Mart 2007 tarihli toplantısında da uygulamaya başlanmasına karar verilmiştir.
Bu Program kapsamında, bünyesinde güç reaktörlerini, araştırma reaktörlerini, yakıt çevrim tesislerini
ve eğitim merkezlerini içeren bir merkez kurulacaktır. Bu Merkezin organizasyon şeması Şekil 31’de
verilmektedir. Bu amaca binaen Sinop’ta 39 milyon metrekare alan Türkiye Atom Enerjisi Kurumu’na
tahsis edilmiştir. Sinop Nükleer Teknoloji Merkezi (SNTM) kurulması çalışmaları kapsamında Sinop
sahasının yer lisansının alınmasına yönelik yer ve çevre etütlerine ilgili kurum/kuruluş ve
üniversitelerle işbirliği halinde devam edilmektedir. Önceliklerimiz doğrultusunda, reaktör ve yakıt
teknolojisine yönelik çalışmalar yapılmıştır. Nükleer teknoloji programı kapsamında ihtiyaç duyulacak
nükleer yakıt geliştirme ve yakıt üretim tesislerinin SNTM bünyesinde kurulmasına yönelik çalışmalar
devam etmektedir.
Nükleer tesislerin kurulması için son derece büyük önem arz eden sismik araştırmalar tamamlanmıştır.
Ancak, detaylı yer etütlerinin devam etmesi nedeniyle saha üzerinde herhangi bir tesis henüz
kurulmamıştır. SNTM detaylı yer araştırmalarının meteorolojik etütleri kapsamında sahada meteoroloji
ölçüm istasyonu kurulmuş, istasyonun enerji ihtiyacı ve veri iletişim sisteminin temini ile sistem
yazılımının düzenlenmesine ilişkin hazırlıklar tamamlanmıştır. SNTM yeri ve yakın dolayının
hidrojeolojik yapısının araştırılması kapsamında karotlu gözlem kuyuları açılmış olup, ilgili testlerin
tamamlanmasına ilişkin çalışmalar devam etmektedir.
Bu çalışmalara ek olarak, SNTM detaylı yer ve çevre etütleri kapsamında aşağıdaki çalışmalar
yürütülmektedir:
-
Çevresel izleme faaliyetleri
-
Deniz hidrolojisi
-
Taşkın ve tsunami araştırmaları
-
Flora ve fauna tespiti çalışmaları
-
ÇED çalışmaları
178
Sinop sahasının detaylı yer ve çevre araştırmaları tamamlanmak üzeredir. Bugüne kadar yapılan
harcamalar TAEK bütçesinden karşılanmış olup; bundan sonra yapılacak harcamalar BTYK’nın 7 Mart
2007 tarihli 15. Toplantısında alınan kararın ekinde bulunan bütçeden karşılanacaktır.
SNTM
Halkın bilgilendirmesi
ofisi ve basın merkezi
Eğitim Tesisleri
Nükleer Reaktör
Tasarım ve Mühendislik
Enstitüsü
Araştırma
Reaktörleri
Prototip
Reaktörler
Radyofarmasötik Üretim
Laboratuvarları
Malzeme Test ve
Karakterizasyon
Laboratuvarları
Nükleer Reaktör
ve Yakıt Çevrimi
Enstitüsü
Isıl-Akışkan
Laboratuvarı
Yakıt
Simülasyon
Laboratuvarı
Deneysel Yakıt
Geliştirme ve Üretim
Laboratuvarı
Nükleer Yakıt
İmalat Tesisi
Ağır Su
Üretim
Tesisi
Yakıt Test
Laboratuvarı
Yeni Yakıt
Geliştirme
Laboratuvarı
Yakıt Çevrimi
Güvenliği
Laboratuvarı
Reaktör Dinamiği
Laboratuvarı
Nükleer Enerji
Teknolojisi
Uygulama
Enstitüsü
Koruma Binası
Testleri ve
Simülasyonu
Laboratuvarı
Titreşim Testleri
Laboratuvarı
Bilgisayar
Destekli
Simülasyon
Laboratuvarı
Hidrojen
Üretimi
Laboratuvarı
Tuzlu
Sudan
Tatlı Su
Elde
Edilmesi
Lab.
Proton
Hızlandırıcıları
Tesisi
Elektron
Hızlandırıcısı
Tesisi
Atık Depolama
Araştırma
Laboratuvarı
Şekil 31. Sinop Nükleer Teknoloji Merkezi Organizasyon Şeması
179
Sinkrotron Tesisi
Hızlandırıcı Okulu
İleri Malzeme
Geliştirme
Laboratuvarı
Kullanılmış Yakıt
Araştırmaları
Laboratuvarı
Parçacık Fiziği
Araştırma ve
Uygulama Enstitüsü
KARAR
Y
2007/201 Bilim ve Teknoloji İnsan Kaynağı
Ülkemizdeki Ar-Ge personeli sayısını artırmak ve Ar-Ge personelinin mesleklere ve sektörlere
göre dağılımını iyileştirmek üzere TÜBİTAK koordinasyonunda, Bilim ve Teknoloji İnsan Kaynağı
Stratejisi ve Eylem Planı’nın hazırlanması için çalışmaların başlatılmasına karar verilmiştir.
•
W
•
-
•
•
•
I
•
•
•
Maliye Bakanlığı
MEB
STB
•
W
YÖK
DPT
TÜBİTAK
W
TARAL kapsamındaki kuruluşlar
G E LİŞ ME
I
Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu’nun (BTYK) 20 Kasım 2007 tarihli 16. toplantısında alınan Bilim ve
Teknoloji İnsan Kaynağı Stratejisi ve Eylem Planı’nın hazırlanması kararı kapsamında TÜBİTAK
tarafından bir dizi çalıştay gerçekleştirilmesi planlanmış ve 01.12.2008 tarihi itibariyle bu çalıştaylardan
11 tanesi gerçekleştirilmiştir.
Planlanan çalıştaylardan ilk ikisi konuk araştırmacılarla 2008 yılı Nisan ayında düzenlenmiştir. Bu
çalıştaylarda, konuk araştırmacıların sorunları ele alınmış ve bu sorunlara ait çözüm önerileri
tartışılmıştır.
19-21 Eylül 2008 tarihlerinde Ulusal Genç Araştırmacı Kariyer Geliştirme Programı Yürütücüleri ile
gerçekleştirilen çalıştayda, Türkiye’deki genç ve başarılı araştırmacıların yaşadıkları sorunlar ve
çözüm önerileri ele alınmış ve Türkiye’nin bilim insanları için cazibe merkezi haline getirilebilmesi
için mekanizmalar tartışılmıştır. Ayrıca, TÜBİTAK Ulusal Genç Araştırmacı Kariyer Geliştirme
Programı da araştırmacılara sağladığı katkılar ve iyileştirmeye açık yönleri bakımlarından
değerlendirilmiştir.
Genç araştırmacılarla gerçekleştirilen çalışmayı, 21-23 Eylül 2008 tarihlerinde yükseköğretim
sektöründe çalışan araştırmacılarla gerçekleştirilen çalıştay izlemiştir. Yükseköğretim sektöründe
araştırma yapmanın önündeki engeller ile çözüm önerilerinin ve Türkiye’nin bilim insanları için cazibe
merkezi haline getirebilmek için önerilerin ele alındığı çalışmada, Bilimsel ve Teknolojik Araştırma
Projelerini Destekleme Programı (1001) da değerlendirilmiştir.
23-25 Eylül 2008 tarihlerinde uluslararası projelerin yürütücüleriyle gerçekleştirilen çalışmada,
araştırma yapmanın önündeki engeller ve çözüm önerileri ele alınmıştır. Bunun yanı sıra, uluslararası
araştırma destek programlarından birey, kurum ve ülke bazında elde edilen kazançlar ile iyileştirmeye
açık konular saptanmış ve bilim insanları için Türkiye’yi cazip hale getirebilecek öneriler ve
mekanizmalar tartışılmıştır.
Çalıştaylar, 8-10 Ekim 2008 tarihleri arasında özel sektör proje yürütücüleri ile gerçekleştirilen
çalışmalar ile devam etmiştir. Türkiye’de özel sektör çalışanlarının araştırma yapmada karşılaştıkları
sorunlar ve çözüm önerileri ile Türkiye’nin araştırmacılar için cazibe merkezi haline getirilmesini
sağlayacak önerilerin ele alındığı çalıştayda, TÜBİTAK özel sektör destek programları da
değerlendirilmiştir.
10-11 Ekim 2008 tarihlerinde özel sektör Ar-Ge yöneticileri ile bir çalıştay gerçekleştirilmiştir. Ar-Ge
yöneticisi gözüyle özel sektörde araştırma yapmanın önündeki engeller ve çözüm önerilerinin
tartışıldığı çalıştayda yine TÜBİTAK özel sektör destek programları ele alınarak, güçlü ve iyileştirmeye
180
açık yönleri belirlenmiştir. Özel sektör temsilcileri ile düzenlenen çalıştaylar, Ar-Ge harcaması ve ArGe personeli sayısına ilişkin hedeflere ulaşılması bakımlarından ayrı bir önem taşımaktadır.
31 Ekim-1 Kasım 2008 tarihlerinde TÜBİTAK enstitülerinde çalışan araştırmacılar ile bir çalıştay daha
gerçekleştirilmiştir. Araştırma yapmayı engelleyen faktörler ile çözüm önerilerinin ele alındığı
çalıştayda, Türkiye’yi bilim insanları için cazibe merkezi haline getirebilmek için gerekli mekanizmalar
ve öneriler değerlendirilmiştir.
19 Kasım 2008 tarihinde TÜBİTAK Savunma ve Güvenlik Teknolojileri Araştırma Grubu (SAVTAG) ile
Kamu Araştırmaları Grubu (KAMAG) tarafından desteklenen projelerin yürütücüleri ile Ankara’da bir
çalıştay düzenlenmiştir. TÜBİTAK KAMAG ve TÜBİTAK SAVTAG proje yürütücüleri, araştırma
yapmanın önündeki engelleri ve çözüm önerilerini değerlendirerek; Türkiye’nin araştırmacılar için
cazibe merkezi haline getirilebilmesi için gerekli önerileri tartışmıştır. Ayrıca Kamu Kurumları Araştırma
Projelerini Destekleme Programı (1007) da değerlendirilmiştir.
Son olarak 23-25 Kasım 2008 tarihleri arasında TÜBİTAK Bilim İnsanı Destekleme Daire Başkanlığı
(BİDEB) tarafından desteklenen doktora bursiyerleri ve TÜBİTAK projelerinde görev alan doktora
öğrencilerinin, 25-27 Kasım 2008 tarihleri arasında ise rektör yardımcılarının katıldığı iki çalıştay daha
TÜSSİDE’de düzenlenmiştir. Bu çalıştaylarda araştırma yapmanın önündeki engeller ve çözüm
önerileri, araştırma görevlilerinin ve rektör yardımcılarının gözüyle değerlendirilmiştir. Ayrıca Türkiye’yi
araştırmacılar için cazip hale getirebilmek için gerekli mekanizmalar tartışılmıştır.
Çalıştayların çıktıları, Bilim ve Teknoloji İnsan Kaynağı Stratejisi ve Eylem Planı'nın hazırlanmasında
kullanılacaktır. BTYK’nın strateji ve eylem planının hazırlanması ile ilgili sorumlu kuruluşlar olarak
belirlediği Maliye Bakanlığı, Milli Eğitim Bakanlığı, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, Yüksek Öğretim
Kurumu, Devlet Planlama Teşkilatı, TÜBİTAK ve ilgili diğer kurum/kuruluşlar ile birlikte yapılacak
çalışmalar sonunda, belge son haline getirilecektir. Sorumlu ve ilgili kuruluşların birlikte yapacağı
çalışmalar, 2009 yılı içinde TÜBİTAK'ın koordinasyonunda başlayacaktır.
Çalıştaylara katılım hakkındaki özet bilgiler Tablo 36‘da sunulmaktadır.
Tablo 36. Bilim ve Teknoloji İnsan Kaynakları Stratejisi Çalıştayları Özet Tablosu
No
Çalıştayın Adı
Davetli Profili
Çalıştayın
Yapıldığı Tarih
Çalıştayın Yapıldığı
Yer
Davetli
Sayısı
Katılımcı
Sayısı
1
Konuk Araştırmacılar
Gözüyle Türkiye -1
17 Nisan 2008
TÜBİTAK-Başkanlık
43
15
2
Gözüyle Türkiye -2
22 Nisan 2008
İstanbul
51
24
3
Bilim ve Teknoloji İnsan
Kaynakları Stratejisi
Birinci Çalıştayı
TÜBİTAK-ARDEB
Tarafından Desteklenen
Ulusal Genç Araştırmacı
Kariyer Geliştirme
Programı Yürütücüleri
19-21 Eylül 2008
TÜBİTAK-TÜSSİDE
120
24
4
İkinci Çalıştayı
TÜBİTAK-ARDEB
1001 Programı
Yürütücüleri
21-23 Eylül 2008
TÜBİTAK-TÜSSİDE
120
24
5
Üçüncü Çalıştayı
Uluslararası Projelerin
Yürütücüleri
23-25 Eylül 2008
TÜBİTAK-TÜSSİDE
130
29
6
Dördüncü Çalıştayı
TÜBİTAK-TEYDEB
Özel Sektör Proje
Yürütücüleri
8-10 Ekim 2008
TÜBİTAK-TÜSSİDE
117
28
7
Beşinci Çalıştayı
TÜBİTAK-TEYDEB
Özel Sektör Ar-Ge
Yöneticileri
10-11 Ekim 2008
TÜBİTAK-TÜSSİDE
132
23
8
Kaynakları
Stratejisi
Altıncı Çalıştayı
TÜBİTAK Enstitülerinde
Çalışan Araştırmacılar
31 Ekim-1 Kasım
2008
TÜBİTAK-TÜSSİDE
82
77
181
Tablo 36. Bilim ve Teknoloji İnsan Kaynakları Stratejisi Çalıştayları Özet Tablosu (Devamı)
No
Çalıştayın Adı
Davetli Profili
Çalıştayın
Yapıldığı Tarih
Çalıştayın Yapıldığı
Yer
Davetli
Sayısı
Katılımcı
Sayısı
9
Kaynakları
Stratejisi
Yedinci Çalıştayı
TÜBİTAK-SAVTAG,
TÜBİTAK-KAMAG
Projelerin Yürütücüleri
19 Kasım 2008
TÜBİTAK-Başkanlık
160
57
10
Kaynakları
Stratejisi
Sekizinci Çalıştayı
TÜBİTAK-BİDEB
tarafından desteklenen
doktora bursiyerleri ve
TÜBİTAK projelerinde
görev alan doktora
öğrencileri
23-25 Kasım 2008
TÜBİTAK-TÜSSİDE
179
40
11
Kaynakları
Stratejisi
Dokuzuncu Çalıştayı
Rektör Yardımcıları
25-27 Kasım 2008
TÜBİTAK-TÜSSİDE
132
70
Toplam
1266
411
EK
•
W
-
182
Ek Kararlar
183
KARAR NO
Y
2005/3 Ulusal Bilim ve Teknoloji Sistemi Performans Göstergeleri
Ülkemizin bilim ve teknoloji performansı, aşağıdaki göstergeler başta olmak üzere çeşitli ulusal ve
uluslararası kabul görmüş göstergeler bazında izlenecek ve değerlendirilecektir:
1.Gayri Safi Yurt İçi Ar-Ge Harcamalarının (GSYARGEH) GSYİH’e Oranı
2.Kişi Başına GSYARGEH
3.Toplam Araştırmacı (Tam Zaman Eşdeğer)
4.Bin Çalışan Kişi Başına Araştırmacı Sayısı
5.Özel Sektör Tarafından Gerçekleştirilen GSYARGEH’in Toplam GSYARGEH’e Oranı
6.Kamu Sektörü Tarafından Gerçekleştirilen GSYARGEH’in Toplam GSYARGEH’e Oranı
7.Yüksek Öğretim Sektörü Tarafından Gerçekleştirilen GSYARGEH’in Toplam GSYARGEH’e Oranı
8.Üçlü Patent Sayısı
9.Milyon Kişi Başına Bilimsel Makale Sayısı
10.Milyon Kişi Başına Atıf Sayısı
11.Kendi içinde Yenilik Yapan KOBİ’lerin Tüm KOBİ’lere Oranı
12.Birlikte Yenilik Yapan KOBİ’lerin Tüm KOBİ’lere Oranı
13."Pazara Yeni" Ürünlerin Satış Gelirinin Toplam Ciroya Oranı
14.Yüksek Teknoloji Sektörlerinde Katma Değerin Toplam İmalat Sanayi Katma Değerine Oranı
15.Yenilik Harcamalarının Toplam Ciroya Oranı
16.A-tipi Üniversite ve İleri Araştırma Programları Mezunlarının İşgücüne Katılım Oranı
17.Genel Rekabetçilik Sırası
18.Küresel Rekabet Endeksi Sırası: Altyapı
19.Rekabetçilik Sırası: Teknolojik İşbirliği
20.Rekabetçilik Sırası: Teknolojik Gelişmenin Finansmanı
21.Rekabetçilik Sırası: Ar-Ge'yi Etkileyen Hukuki Ortam
22.Teknoloji Ödemeler Dengesi
Bu göstergelerin çeşitli ülkeler için bilinen son değerleri karşılaştırma amacıyla 2005/3 – Ek 1’de
sunulmaktadır.
Bu göstergelerin doğru ve güvenilir şekilde derlenmesi ve izlenmesi bilim ve teknoloji stratejimizin hem
geçmiş uygulamasını değerlendirmek, hem de gelecek ile ilgili hedefler belirlemek açısından önemlidir.
Bu nedenle, tüm ilgili kuruluşların, sorumlu kuruluşların veri toplama, tasnif ve analiz çalışmalarında
azami işbirliğini sağlamalarına karar verilmiştir.
W
• DAHA ÖNCE GELİŞME RAPORLANAN TOPLANTI LAR
•
•
•
•
•
•
I
BTYK
•
•
W
W
•
•
Maliye Bakanlığı
TÜBİTAK
184
DPT
TÜİK
G E LİŞ ME
I
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından gerçekleştirilen 2007 Yılı Ar-Ge Faaliyetleri Araştırması ile
yukarıda anılan 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 numaralı göstergeler; OECD Bilim ve Teknoloji Temel Göstergeleri
2008/1 ile 8 no.lu gösterge; Bilimsel Enformasyon Enstitüsü (Institute for Scientific Information - ISI)
endekslerine göre 9 no.lu Ulusal Bilim ve Teknoloji Sistemi Performans Göstergeleri güncellenmiştir.
Güncellenen göstergeler ve bu göstergelerin AB-15 ile AB-27 değerleri bu bölümün sonunda yer alan
Tablo 46’da özetlenmektedir. Bu bölümde, 2008 sabit fiyatlarıyla açıklanan rakamlar, dosya genelinde
olduğu gibi DPT’nin Kamu Sabit Sermaye Yatırım ve Dış Para Deflatörleri’nin Diğer Hizmetler kalemi
kullanılarak hesaplanmıştır.
Ar-Ge Harcamaları
Açıklanan son verilere göre 2006 yılında % 0,60 olan Gayri Safi Yurt içi Ar-Ge Harcamalarının
(GSYARGEH) Gayri Safi Yurt İçi Hasılaya (GSYİH) oranı 2007 yılında % 18,3’lük bir artışla % 0,71’e
yükselmiştir. (Şekil 32) TÜİK 2008 yılında GSYİH istatistiklerinde revizyona gitmiştir. Yapılan bu
çalışma sonucunda yıllar itibarıyla GSYİH rakamlarında eski seriye göre bir artış gerçekleşmiştir.
Bunun sonucu olarak, Ar-Ge harcamalarının GSYİH içindeki payı eski hesaplamalara göre açıklanan
seriye kıyasla azalmıştır. Yeni değerlerin yanında karşılaştırmanın yapılabilmesi için eski değerler de
aynı şekilde verilmektedir. Bu eski değerlere göre ise, 2006 yılında % 0,76 olan rakam, 2007 yılında %
22,4’lük bir artışla % 0,93’e yükselmiştir.
* Yeni GSYİH ile hesaplanan 2006 ve 2007 yılı değerleri için
yükseköğretim kesimi Ar-Ge personel harcamalarında brüt
ücretler kullanılmıştır.
Kaynak: TÜİK Ar-Ge İstatistikleri
Şekil 33. Gayri Safi Yurt İçi Ar-Ge Harcamaları ile Gayri
Safi Yurt İçi Hasıla (2008 sabit fiyatlarıyla)
** 2007 yılı için GSYİH değeri eski yöntemle açıklanmamış
olup, mevcut verilere göre tahmini bir değer elde edilmiştir.
Ayrıca, yükseköğretim kesimi Ar-Ge personel harcamalarında
brüt ücretler kullanılmıştır.
Şekil 32. Gayri Safi Yurt İçi Ar-Ge Harcamalarının Gayri Safi
Yurt İçi Hasılaya Oranı (%)
Şekil 33’te, 2008 sabit fiyatlarıyla yıllar itibariyla
GSYİH
ve
GSYARGEH’teki
artışlar
gösterilmektedir. Kamu ve özel sektördeki
araştırma birimleri ve personelini kapsayan anket
sonuçları ile üniversitelerin kesin hesapları, detay
yatırım
programları,
bütçe
ve personel
dökümlerine dayanarak yapılan hesaplamalara
göre, 2006 yılında 5 milyar YTL olan
GSYARGEH % 28’lik bir büyüme ile 2007 yılında
6,4 milyar YTL’ye yükselmiştir. GSYİH ise 2006
yılından 2007 yılına %4’lük bir artış göstererek
863 milyar YTL’den 897 milyar YTL’ye ulaşmıştır.
Bu
oranlardan
da
anlaşılacağı
üzere,
185
*
Şekil 34. Yıllara Göre Gayrı Safi Yurt İçi Ar-Ge
Harcamaları (2008 sabit fiyatlarıyla)
GSYARGEH’deki büyüme GSYİH’deki büyümeye göre daha fazladır. Şekil 34’te de 2008 sabit
fiyatlarıyla 1995’ten 2007 yılına kadar açıklanan GSYARGEH değerleri verilmektedir.
2007 yılında satın alma gücü paritesi (SAGP) cinsinden Ar-Ge harcamaları, 2006 yılına göre % 34,7
artarak 4883 milyon ABD Doları’ndan 6578 milyon ABD Doları’na yükselmiştir. Satın alma gücü
paritesi cinsinden kişi başına düşen Ar-Ge harcaması ise aynı yıllarda 69,8 ABD Doları’ndan % 33.5’lik
bir artışla 93,2 ABD Doları’na yükselmiştir.
Şekil 36.Fonlayan Sektörlere Göre GSYARGEH’ninToplam
GSYARGEH’ye Oranı (%)
Şekil 35. Kişi Başına GSYARGEH ( SAGP$)
Şekil 36’da yıllar itibarıyla GSYARGEH’in fonlayan sektörlere göre dağılımı verilmektedir. Özel sektör
tarafından Ar-Ge’ye ayrılan fonların toplam GSYARGEH içindeki payının 2003 yılından itibaren arttığı
ve 2007 yılında % 48,4’e ulaşarak, ilk defa kamu sektörü tarafından Ar-Ge’ye ayrılan fonların payını
geçtiği gözlenmektedir.
*
Şekil 37. Gerçekleştiren Sektörlere Göre Gayri Safi
Şekil 38. Yıllara Göre Kamu Sektörü Ar-Ge
Yurt İçi Ar-Ge Harcamalarının Toplam Gayri
Safi Yurt İçi Ar-Ge Harcamalarına Oranı (%)
186
Şekil 37’de ise yıllar itibarıyla GSYARGEH’in gerçekleştiren sektörlere göre dağılımı verilmektedir.
Özel sektör tarafından gerçekleştirilen araştırma harcamalarının oranı 2005’te % 33,8’den 2006 yılında
% 37’ye, 2007 yılında ise % 41,3’e yükselmiştir. Kamu sektöründe bu oran, 2005’te %11,6’dan 2006
yılında %11,7’ye yükselmiş, 2007 yılında ise % 10,6’ya gerilemiştir. Yükseköğretim sektöründe ise
2005 yılında % 54,6 olan oran 2006 yılında %51,3’e, 2007 yılında ise % 48,2’ye gerilemiştir.
Gerçekleştiren sektörlere göre Ar-Ge harcamalarının yıllara göre dağılımı Şekil 38, 39 ve 40’ta
gösterilmektedir. Genel anlamda şekillere bakıldığında, son yıllarda tüm sektörler adına bir artışın
göze çarptığını ve bu artışın en fazla özel sektörde gerçekleştiğini söylemek mümkündür.
*
Şekil 39. Yıllara Göre Yüksek Öğretim Sektörü Ar-Ge
Şekil 40. Yıllara Göre Özel Sektör Ar-Ge Harcamaları
(2008 sabit fiyatlarıyla)
Tablo 37’de 2002-2007 yılları arasında çeşitli ülkelerin satın alma gücü paritesi (SAGP) doları
cinsinden Ar-Ge harcamalarındaki artışı sunulmaktadır. Tabloya göre Türkiye 2007 yılındaki Ar-Ge
harcamaları bakımından 41 ülke arasında 23. sırada, 2002-2007 yıllarında Ar-Ge harcamalarında
gözlenen artış yüzdesi bakımından ise 2. sıradadır.
187
Tablo 37. Çeşitli Ülkelerin Gayrı Safi Yurtiçi Ar-Ge Harcamaları (Milyon Cari SAGP Doları)*
Ülke
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2002-2007
Değişim
(%)
Çin
39445
46945
57670
71063
86758
144280
266
23
Türkiye
3009
2843
3573
4417
4884
6578
119
31
Arjantin
1162
1363
1630
1931
2318
2524
117
27
Güney Afrika
2330
2724
3154
3654
4271
4992
114
24
Singapur
3004
3119
3668
4248
4783
6390
113
20
Meksika
4171
4388
5109
5919
7132
8595
106
29
Çek Cumhuriyeti
2064
2299
2458
2932
3489
4047
96
13
İspanya
9809
10917
11800
13284
15596
18590
90
12
Tayvan
10428
11676
13131
14528
16553
19684
89
37
Romanya
580
645
733
833
1067
1076
85
Miktara
Göre Sıra
3
6
Güney Kore
22507
23969
27936
30618
35886
41181
83
32
İrlanda
1430
1615
1832
1985
2290
2490
74
10
Hindistan**
12832
13837
14956
16770
18803
21083
64
41
İzlanda
264
251
243
293
354
427
62
35
Yunanistan
1245
1421
1471
1643
1735
1980
59
18
İsrail
6140
5964
6430
7148
7985
9668
57
14
Avustralya
9885
10683
11698
12809
14026
15359
55
21
Avusturya
5230
5704
6012
6781
7249
7865
50
38
Slovenya
578
520
621
673
784
854
48
28
Norveç
2792
2998
3094
3352
3686
4062
45
34
Portekiz
1453
1445
1553
1698
1840
2105
45
9
Rusya
Federasyonu
15980
18027
17808
18121
20155
22893
43
33
Macaristan
1493
1460
1439
1617
1831
2120
42
36
Yeni Zelanda
1010
1107
1085
1189
1303
1429
41
39
Lüksemburg
424
452
486
512
542
578
36
2
Japonya
108166
112274
117495
128695
138782
147353
36
30
Polonya
2472
2478
2774
2936
3110
3312
34
1
ABD
277055
289722
301016
324465
343748
370854
34
16
İsveç
9651
10408
10463
11231
11815
12743
32
19
İsviçre
6704
7081
7479
7900
8344
8814
31
25
Finlandiya
4815
4956
5394
5566
5945
6283
31
4
Almanya
56657
59484
61393
62448
66689
70659
25
8
Kanada
19142
20057
21536
22823
23306
23839
25
15
Brezilya**
12053
12154
12397
13057
13997
15005
24
26
Danimarka
4147
4229
4341
4457
4652
5126
24
7
İngiltere
30636
31071
32057
33413
35591
37602
23
40
Slovak
Cumhuriyeti
398
420
404
436
467
473
19
17
Hollanda
8891
9042
9641
9843
9959
10426
17
22
Belçika
6011
5897
6036
6177
6472
6884
15
11
İtalya
17269
17309
17501
17827
18754
19729
14
5
Fransa
38153
36887
38025
39594
41436
43340
14
Kaynak: OECD Bilim ve Teknoloji Temel Göstergeleri 2008/1
* Veri bulunmayan yıllar için 1995-2007 yılları arasındaki ortalama artış yüzdesi kullanılarak tahmin yapılmış ve elde edilen veriler italik olarak
yazılmıştır.
** Brezilya’ya ve Hindistan’a ilişkin veriler Unesco İstatistik Ofisi kaynaklıdır.
188
Ar-Ge İnsan Kaynağı
2006 yılında 54.444 olan Tam Zaman Eşdeğer (TZE)1 Ar-Ge personeli sayısı 2007 yılında 63.377’ye
yükselmiştir. TZE araştırmacı sayısı ise aynı yıllar arasında 42.663’ten 49.668’e yükselmiştir. (Şekil
41)
10.000 çalışan başına toplam TZE Ar-Ge personeli sayısı 2006’da 26 iken 2007 yılında 29,9’a
yükselmiştir. 10.000 çalışan başına toplam TZE araştırmacı sayısı ise 2006 yılında 20 iken, 2007
yılında 23’e yükselmiştir. (Şekil 42) Türkiye, TZE Ar-Ge personeli için belirlediği 2010 hedefine 2007
yılında ulaşmıştır.
Şekil 41. TZE Toplam Ar-Ge Personeli ve
Araştırmacı Sayısı
Şekil 42. On Bin Çalışan Kişi Başına TZE Ar-Ge
Personeli Sayısı ve Araştırmacı Sayısı
Şekil 43. Yıllar İtibarıyla TZE Ar-Ge Personelinin İstihdam
Edildiği Sektöre Göre Dağılımı
Şekil 44. Yıllara Göre TZE Özel Sektör Ar-Ge Personeli
Şekil 43’te TZE Ar-Ge personelinin istihdam edildiği sektörlere göre yıllar itibarıyla dağılımı, Şekil 44’te
ise yıllara göre özel sektörde istihdam edilen Ar-Ge personelinin sayısı verilmektedir. Şekillerden de
görüldüğü gibi, özel sektör tarafından istihdam edilen Ar-Ge personeli sayısında, 2006 yılında olduğu
gibi 2007 yılında da önemli bir artış gerçekleşmiştir. Bu durum, özel sektör tarafından Ar-Ge’ye ayrılan
fonların ve özel sektör tarafından gerçekleştirilen Ar-Ge harcamalarının artışı ile de paralellik
göstermektedir. Özel sektör tarafından istihdam edilen TZE Ar-Ge personeli sayısı 2007 yılında, 2006
yılına göre % 34,6 oranında artarak 24.261’e ulaşmıştır.
2002-2007 yılları arasında çeşitli ülkelerin TZE Ar-Ge personeli sayıları Tablo 38’de, TZE araştırmacı
sayıları ise Tablo 39’da sunulmaktadır. Tablolara göre, Türkiye 2007 yılındaki hem TZE Ar-Ge
personeli, hem de TZE araştırmacı sayısı bakımından 38 ülke arasında 18. sırada, 2002-2007 yılları
arasındaki artış bakımından da 2. sırada yer almaktadır.
1
Tam Zaman Eşdeğer: Bir yıl içerisinde Ar-Ge’de çalışan insan gücünün Ar-Ge faaliyetlerine ayırdığı zamanı kişi/yıl olarak
tanımlayan değerdir. Bir TZE bir kişi-yıl olarak düşünülebilir. Dolayısıyla zamanının % 30'unu Ar-Ge çalışmaları için ve kalanını
da diğer faaliyetlerde harcayan bir kişi, 0,3 TZE olarak ele alınmaktaktır. Benzer olarak, tam zamanlı bir Ar-Ge çalışanı, bir ArGe biriminde sadece 6 ay istihdam edildiyse, bu 0,5 TZE anlamına gelir.
189
Tablo 38. Çeşitli Ülkelerin TZE Ar-Ge Personeli Sayısı (*)
Miktara
Göre Sıra
Ülke
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2002-2007
Değişim (%)
14
Meksika
51263
59875
80685
89398
104417
121959
138
18
Türkiye
28964
38308
39960
49251
54444
63377
119
23
Çek Cumhuriyeti
26032
27957
28765
43370
47729
52522
102
27
Singapur
21871
23514
25492
28586
30129
36079
65
10
Brezilya**
125092
142229
157595
170203
183819
198524
59
1
Çin
1035197
1094831
1152617
1364799
1502472
1638892
58
9
İspanya
134258
151487
161933
174773
188978
212387
58
32
Yeni Zelanda
19343
21664
20695
23178
25959
29074
50
7
Güney Kore
172270
186215
194055
215345
237599
249708
45
12
Tayvan
120013
127628
138604
149154
161314
172001
43
28
Güney Afrika
23404
25189
29696
28798
30994
33357
43
34
İrlanda
13582
14450
15713
16690
17647
18979
40
21
Avusturya
38893
39852
42891
47584
50322
54159
39
24
Arjantin
37413
39393
42454
45361
49359
51388
37
38
İzlanda
2797
2940
2960
3226
3516
3833
37
26
Yunanistan
29195
31849
30803
33603
35140
38334
31
37
Lüksemburg
3850
4010
4318
4392
4586
4777
24
13
Avustralya
107209
113875
118145
122575
127172
131941
23
8
Kanada
183240
189520
199060
207244
215764
224634
23
31
Portekiz
24250
25529
25629
25728
27426
29236
21
29
Norveç
27335
29014
29748
30492
31745
32686
20
36
Slovenya
8615
6805
7132
8994
9765
9755
13
16
İsveç
71314
72978
72459
77704
78715
80552
13
19
Finlandiya
55044
57196
58281
57471
58257
62123
13
33
Macaristan
23703
23311
22826
23239
25971
26741
13
11
İtalya
164023
161828
164026
175248
178928
182686
11
25
Danimarka
42406
41607
42687
43499
45182
47217
11
15
Hollanda
87423
85986
91565
89526
94689
96316
10
20
Belçika
52054
52256
52253
53517
55161
57091
10
35
Slovak Cumhuriyeti
13631
13354
14329
14404
15028
14931
10
2
Japonya
857300
882414
896211
921173
935182
934025
9
5
Fransa
339847
342307
348714
353554
357443
361375
6
6
İngiltere
321543
319239
313848
321919
334686
341041
6
22
İsviçre
51731
51990
52250
52511
52774
53038
3
4
Almanya
480004
472533
470729
480758
489145
492051
3
17
Polonya
76214
77040
78362
76761
73554
72751
-5
3
Rusya Federasyonu
986854
973382
951569
919716
916509
896269
-9
30
Romanya
32799
33077
33361
33222
30802
29417
-10
* Veri bulunmayan yıllar için 1995-2007 yılları arasındaki ortalama artış yüzdesi kullanılarak tahmin yapılmış ve elde edilen
veriler italik olarak yazılmıştır. ABD ve Hindistan için ise TZE Ar-Ge Personeli verisi bulunmadığı için tabloya dahil edilememiştir.
ABD sıralamaya dahil edildiğinde ilk sırayı alacak, bu da diğer ülkelerin sıralamada bir sıra geriye gitmesi sonucunu
doğuracaktır. Hindistan’ın eklenmesi ise aralarında Türkiye’nin de bulunduğu pek çok ülke için sıralamayı değiştirecektir.
** Brezilya’ya ilişkin veriler Unesco İstatistik Ofisi kaynaklıdır
190
Tablo 39. Çeşitli Ülkelerin TZE Araştırmacı Sayısı*
Miktara
Göre Sıra
Ülke
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2002-2007
Değişim (%)
15
Meksika
29206
33558
44614
48401
55613
63899
119
18
Türkiye
23995
32660
33876
39139
42663
49668
107
26
Çek Cumhuriyeti
14974
15809
16300
24169
26267
29134
95
29
Yeni Zelanda
13386
15822
14581
17235
20372
24079
80
31
Güney Afrika
12519
14131
17915
17303
19531
22045
76
2
Çin
810525
862108
926252
1118698
1223756
1373317
69
25
Singapur
18120
20024
21359
23789
25033
30161
66
10
İspanya
83318
92523
100994
109720
115798
131020
57
7
Güney Kore
141917
151254
156220
179812
199990
218004
54
32
Yunanistan
14268
15631
17884
19593
19907
21809
53
12
Tayvan
69887
75111
81209
88859
95176
105455
51
11
Brezilya**
71859
79301
84979
91990
99579
107794
50
38
İzlanda
1743
1917
1959
2155
2371
2608
50
35
İrlanda
9376
10039
11010
11587
12167
13396
43
21
Arjantin
26083
27367
29471
31868
35040
36636
40
39
Lüksemburg
1819
1949
2031
2227
2346
2514
38
23
Avusturya
24124
24060
25955
28795
30452
32850
36
36
Slovak Cumhuriyeti
9181
9627
10718
10921
11776
12004
31
28
Portekiz
18984
20242
20684
21126
22858
24733
30
17
İsveç
45476
48186
48784
55090
55729
59049
30
37
Slovenya
4642
3775
4030
5253
5834
5935
28
13
Avustralya
73173
78160
81384
84741
88237
91876
26
9
Kanada
115860
118860
125330
131318
137592
144166
24
34
Macaristan
14965
15180
14904
15878
17547
18618
24
19
Hollanda
38159
37282
41441
40436
45852
47201
24
24
Danimarka
25547
24882
26167
28179
28653
30726
20
20
Finlandiya
38630
41724
41004
39582
40411
45541
18
14
İtalya
71242
70332
72012
82489
83231
83980
18
6
Fransa
186420
192790
200064
204484
211641
219048
18
22
Belçika
30668
30917
32400
33146
33924
35328
15
30
Norveç
20260
20989
21163
21653
22433
23240
15
1
ABD
1342454
1430551
1393523
1387882
1435070
1483862
11
3
Japonya
646547
675330
677206
704949
709691
713166
10
27
İsviçre
24474
24933
25400
25876
26361
26856
10
5
Almanya
265812
268942
270215
277628
282063
287714
8
8
İngiltere
174433
178035
173715
179387
183535
187872
8
16
Polonya
56725
58595
60944
62162
59573
60556
7
33
Romanya
20286
20965
21257
22958
20506
19808
-2
Rusya Federasyonu
491944
487477
477647
464577
464357
454259
-8
4
* Veri bulunmayan yıllar için 1995-2007 yılları arasındaki ortalama artış yüzdesi kullanılarak tahmin yapılmış ve elde edilen
veriler italik olarak yazılmıştır. Hindistan için ise TZE Araştırmacı verisi bulunmadığı için tabloya dahil edilememiştir. Hindistan’ın
tabloya eklenmesi aralarında Türkiye’nin de bulunduğu pek çok ülke için sıralamayı değiştirecektir.
** Brezilya’ya ilişkin veriler Unesco İstatistik Ofisi kaynaklıdır.
191
Patent ve Faydalı Model Sayıları
* 31.10.2008 tarihi itibariyle
Yerli patent ve faydalı model başvuru sayılarının
yıllara göre dağılımı Şekil 45’te görülmektedir.
Yıllar itibariyle gerek yerli patent başvurusu
gerekse yerli faydalı model başvurusu sayılarında
sürekli olan bir artış göze çarpmaktadır. 2008 yılı
patent ve faydalı model başvuru sayıları yalnızca
10 aylık dönemi içermektedir. 2008 yılı Ekim sonu
itibariyle yerli patent başvuru sayısı 1910, faydalı
model başvuru sayısı 2445’tir. 2007 yılının aynı
döneminde yerli patent ve faydalı model başvuru
sayıları sırasıyla 1412 ve 2464 olarak
gerçekleşmiştir.
Kaynak: Türk Patent Enstitüsü
Şekil 45. Yerli Patent ve Faydalı Model Başvurularının
Yıllara Göre Dağılımı
Şekil 46. Yerli Patent Tescillerinin Yıllara Göre Dağılımı
Şekil 47. Yerli Faydalı Model Tescillerinin Yıllara
Göre Dağılımı
Şekil 46 ve 47’de yerli patent ve faydali model tescil sayıları yıllar itibariyle verilmektedir. Her iki
şekilde de TÜBİTAK ve Türk Patent Enstitüsü işbirliği ile başlatılan patent teşvik sisteminin de etkisiyle
son yıllarda diğer yıllara göre daha hızlı bir artış gözlenmektedir. 2008 yılı Ekim sonu itibariyle yerli
patent tescil sayısı 290 iken, 2007 yılının aynı aylarında bu sayı 245’tir. Faydalı model sayısına
bakıldığında ise, 2007 ve 2008 yılları Kasım ayına kadar olan sürede sırasıyla 1829 ve 1625 yerli
faydalı model tescil edilmiştir.
Türkiye’den yapılan Avrupa patent başvuruları ve tescil sayılarında da 2005 yılından 2007 yılına
önemli ölçüde bir artış gerçekleşmiştir. Başvuru sayısı ve tescil sayısında ikişer kat bir artış olmuştur.
Türkiye’den yapılan Avrupa patent başvuruları ve tescil sayıları Şekil 48’de, yıllara göre çeşitli ülkelerin
Avrupa patent tescillerinin sayısı ise Şekil 49’da verilmektedir. Şekil 49’dan da izlenebileceği gibi
Türkiye 2007 yılında AB-27 içinde yer alan pek çok ülkenin önüne geçmiştir. Artış oranı itibariyle de en
hızlı artış sağlayan ülkedir.
Kaynak: Avrupa Patent Ofisi Yılık Raporları
Kaynak: Avrupa Patent Ofisi Yıllık Raporları*
Şekil 48. 2005, 2006 ve 2007 Yıllarına Göre Türkiye’den
Yapılan EP Başvuruları ve Tescilleri
Şekil 49. 2005, 2006 ve 2007 Yıllarına Göre Çeşitli Ülkelerin
EP Tescil Sayısı
192
Şekil 48 ve 49’da da görüleceği üzere, TÜBİTAK’ın 2006 yılından bu yana WIPO Nezdinde Yapılan
Uluslararası Patent Başvuru (PCT) sahiplerine ve Avrupa Patenti (EP) başvuru sahiplerine sağladığı
destekler başvuru sayılarını dikkate değer bir şekilde arttırarak Türkiye menşeli daha fazla buluşun
uluslararası arenada etkin bir şekilde korunmasını ve ülke ekonomisine katkı sağlamasını mümkün hale
getirmiştir.
Tablo 40’tan da anlaşılacağı üzere, Avrupa Patent Ofisi tarafından tescil edilen patent başvurularında,
Türkiye en fazla koruma talep edilen ülkelerlerden biridir. Türkiye’nin koruma talep edilen ülkeler
içerisinde yer aldığı tescilli Avrupa Patenti sayısı, toplam tescilli Avrupa Patenti sayısının % 47,9’udur.
Ayrıca koruma talebi sayısı, Tablo 40 ve 41’den anlaşılacağı üzere yıldan yıla artış göstermektedir.
Tablo 40. Avrupa Patent Başvurularında ve Tescillerinde Türkiye’nin Koruma Kapsamındaki Ülkeler
İçerisine Alınması Yönündeki Talep Sayıları ve Türkiye’de Tescil Edilen Avrupa Patentleri
EP Başvuru Sayısı
EP Tescil
Sayısı
Türkiye’nin Koruma Talep
Edilen Ülkeler İçerisinde Yer
Aldığı Tescilli EP Patenti
Sayısı (TR elected state)
2001
110.025
34.704
1
2003
116.613
59.992
2.166
2006
135 429
62.777
24.947
2007
140 725
54 699
26.219
Yıl
Kaynak: Avrupa Patent Ofisi Yıllık Raporları*
Tablo 41. Avrupa Patent Tescili Alan Başvurular Kapsamında Başvuru Sahiplerince Koruma Talep
Edilen Ülkelerin Belirlenme Sayıları (2007)*
Ülkelerin Belirlenme
Sayısı
Ülkelerin Belirlenme
Oranı
Almanya
53 934
%98.6
Fransa
51 301
%93.8
İspanya
35 437
%64.8
Türkiye
26 219
%47.9
Macaristan
15 840
%29.0
Polanya
8 858
%16.2
Ülke
Kaynak: Avrupa Patent Ofisi Yıllık Raporu
Tablo 42’de OECD ülkeleri tarafından WIPO nezdinde yapılan uluslararası patent başvurularının
(PCT) sayıları görülmektedir. Tabloya göre Türkiye 2006, 2007 yıllarında ve 2008’in ilk 10 aylık
döneminde başvuru sayısı bakımından 38 ülke arasında 26. sırada; 2002-2007 yılları arasındaki artış
yüzdesine göre de % 320’lik bir artışla 2. sırada yer almaktadır.
193
Tablo 42. OECD Ülkeleri Tarafından WIPO Nezdinde Yapılan Uluslararası Patent Başvuru (PCT)
Sayıları
Sıra *
7
Ülke
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
(Kasım ayı
itibari ile)
Sıra**
2002-2007
Değişimi
(%)
Çin
1018
1295
1706
2503
3926
5438
3757
1
434
85
111
115
174
269
357
239
2
320
9
15
11
20
20
32
16
3
256
2520
2949
3558
4689
5946
7061
4466
4
180
26
Türkiye
37
Arjantin
4
Kore
32
Portekiz
34
36
49
55
68
91
59
5
168
2
Japonya
14063
17414
20264
24868
27025
27743
18532
6
97
34
Slovenya
44
65
62
85
79
86
69
7
95
19
Avusturya
552
644
709
851
913
1002
602
8
82
16
İspanya
719
785
823
1125
1200
1292
923
9
80
30
Çek
Cumhuriyeti
73
83
95
117
107
131
102
10
79
18
Belçika
696
776
832
1076
1031
1122
735
11
61
22
Singapur
330
282
431
443
474
531
349
12
61
11
İtalya
1982
2163
2189
2348
2706
2949
1846
13
49
15
İsrail
1174
1129
1227
1454
1595
1736
1236
14
48
36
Slovakya
26
26
26
31
31
37
28
15
42
27
Meksika
132
131
118
141
168
187
138
16
42
9
İsviçre
2755
2861
2899
3291
4
3778
2441
17
37
20
Rusya
539
586
519
657
695
737
494
18
37
35
İzlanda
39
58
46
44
56
52
40
19
33
25
Yeni Zelanda
300
300
339
349
351
399
230
20
33
23
İrlanda
308
311
322
340
422
408
311
21
32
1
ABD
41296
41032
43352
46826
51242
54118
33777
22
31
5
Fransa
5090
5171
5184
5748
6260
6567
3761
23
29
12
Kanada
2260
2271
2104
2319
2573
2845
1866
24
26
3
Almanya
14326
14662
15214
15984
16732
17826
12121
25
24
38
Romanya
25
16
18
15
26
31
10
26
24
10
İsveç
2990
2612
2851
2883
3333
3656
2594
27
22
17
Danimarka
979
1036
1049
1122
1161
1154
868
28
18
33
Yunanistan
75
67
79
55
83
88
77
29
17
13
Avustralya
1759
1680
1837
1996
2000
2053
1299
30
17
29
Lüksemburg
143
117
125
119
128
164
126
31
15
14
Finlandiya
1762
1557
1672
1893
1844
1995
1342
32
13
21
Norveç
549
533
476
584
609
607
428
33
11
8
Hollanda
3977
4479
4284
4500
4544
4356
2715
34
10
24
Güney Afrika
384
357
411
358
424
405
258
35
5
6
İngiltere
5376
5206
5027
5085
5086
5532
3644
36
3
31
Polonya
116
154
107
97
101
105
79
37
-9
28
Macaristan
185
114
136
158
146
166
110
38
-10
*2007 yılı patent başvuru sayısına göre sıralama
**2002-2007 yılları arasındaki değişim yüzdesine göre sıralama
194
Üçlü (Triadik) Patent Sayıları
Türkiye kaynaklı üçlü patent sayısının 2006 ve
2007 yılı değerlerine ilişkin veri bulunmadığından
1995-2005 dönemine ait veriler Şekil 50‘de
sunulmaktadır. Yıllara göre çeşitli ülkelerin triadik
patent sayıları ise Tablo 43’te görülmektedir. Bu
tabloya göre, Türkiye 2000-2005 yılları arasında
% 420’lik bir artışla 5’ten 26’ya yükselmiştir.
Türkiye,
triadik
patent
sayısındaki
artış
bakımından OECD ülkeleri arasında ilk sırada yer
almaktadır.
Şekil 50. Yıllara Göre Türkiye Kaynaklı Triadik
Patent Sayısı
Tablo 43. Yıllara Göre Çeşitli Ülkelerin Triadik Patent Sayıları
Triadik Patent Sayısı
2000
2001
2002
2003
2004
2005
Almanya
6071
6085
5975
6077
6212
6298
Fransa
2280
2317
2345
2462
2512
2472
İngiltere
1659
1677
1698
1695
1667
1651
Hollanda
1078
1300
1125
1110
1120
1092
İsviçre
798
789
775
793
802
807
İtalya
664
701
668
714
718
722
36
30
27
38
41
41
Macaristan
Türkiye
5
8
9
12
16
26
Çek Cumhuriyeti
8
14
15
16
16
16
Polonya
8
8
13
14
13
13
Yunanistan
8
6
8
10
9
11
Portekiz
4
6
6
7
7
11
Slovak Cumhuriyeti
2
2
2
3
3
3
195
Bilimsel Yayın Sayıları
Uluslararası kabul görmüş, Institute for Scientific Information (ISI) atıf endekslerinde bilimsel yayın
sayısı bakımından ülke sıralamasında Türkiye 2000 yılında 25. sıradayken 2007 yılında 18. sıraya
yükselmiştir. Toplam yayın sayısı, milyon kişi başına düşen yayın sayısı ve ülke sıralamalarının yıllara
göre dağılımı sırasıyla Şekil 51, 52, 53 ve 54’te verilmiştir.Şekillerden de görüldüğü üzere Türkiye
kaynaklı yayın sayısı ve milyon kişi başına düşen yayın sayısı yıllar itibarıyla artış göstermektedir.
Kaynak: ISI Veritabanı
Şekil 51. Yıllara Göre Türkiye Kaynaklı Bilimsel Yayın Sayısı
Şekil 52. Yıllara Göre Türkiye’de Milyon Kişi Başına
Düşen Yayın Sayısı
Şekil 53. Yıllara Göre Bilimsel Yayın Sayısı Bakımından
Türkiye’nin Dünya Sıralamasındaki Yeri
Tablo 44’te dünyada 2007 yılında en fazla bilimsel
yayın yapılan 35 ülke ve AB-27 verileri yer
almaktadır. Bilimsel yayın sıralamasında Türkiye
18. sıradadır. Ancak, 2002-2007 yılları arasındaki
artış oranında dünya genelinde İran ve Çin Halk
Cumhuriyeti’nden sonra 3. sırada yer almaktadır.
Tablo 45’te dünyada 2007 yılında milyon kişi
başına en fazla bilimsel yayın yapılan 45 ülke ve
AB-27 verileri yer almaktadır. Türkiye, 2002-2007
yılları arasındaki artış oranı bakımından Grenada,
Palau, Seyşel Adaları, Litvanya ve Liechtenstein’ın
ardından 6. sıradadır.
*Sıralamada ABD’de yer almaktadır.
Şekil 54. Yıllara Göre Milyon Kişi Başına Düşen Bilimsel
Yayın Sayısı Bakımından Türkiye’nin Dünya
Sıralamasındaki Yeri
196
Tablo 44. Yıllara Göre Çeşitli Ülkelerin Bilimsel Yayın Sayısı
Miktara
Göre Sıra
Ülke
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2002-2007
Değişim
(%)
27
İran
2450
3285
4295
5589
7345
10457
327
4
Çin Halk Cumhuriyeti
41935
51473
63624
74569
91400
98953
136
10315
12425
15403
16679
18889
21779
111
9051
9909
11385
12466
74
18813
19918
22525
28295
74
27434
29746
32708
34081
73
25268
27907
31450
36185
72
8028
8061
69
20087
21394
69
8090
9125
62
7264
7816
7822
56
8101
8393
9748
56
37549
41488
45800
53
8801
9420
50
18127
19337
50
6571
7542
49
55370
59400
41
23378
24528
40
16556
17508
18577
38
11467
12029
13236
37
33326
35175
38329
39988
37
6355
6791
7232
7576
36
55087
58935
62644
64201
34
18
Türkiye
25
Yunanistan
7151
7734
14
Brezilya
16257
17076
12
Güney Kore
19728
23120
11
Hindistan
21092
25352
32
Portekiz
4765
5240
5991
6430
19
Tayvan
12696
14052
15814
17539
31
Çek Cumhuriyeti
5634
5940
6801
7140
33
Singapur
5020
5723
6567
28
Meksika
6257
6981
7772
9
İspanya
30028
31410
34694
29
Norveç
6278
6495
7258
7912
20
Polonya
12892
14206
16056
16147
35
Güney Afrika
5056
4982
5446
5726
8
İtalya
42241
44726
48676
51446
16
İsviçre
17580
18580
20517
20998
21
Belçika
13418
14399
15518
23
Avusturya
9649
10184
11173
10
Avustralya
29194
31373
34
Yeni Zellanda
5582
5730
7
Kanada
47838
50750
13
Hollanda
AB 27
30
Hong Kong
2
İngiltere
24
25488
26602
28762
31023
32942
34024
33
452323
475432
508616
532977
567640
599064
32
7294
8427
8912
8938
9647
9375
29
100116
110708
114697
118791
124329
128212
28
Danimarka
10140
10501
11112
11835
12313
12930
28
85212
85789
91547
95285
99296
104524
23
8973
9275
9737
9858
10647
10820
21
3
Almanya
26
Finlandiya
6
Fransa
58366
59487
62335
64568
68015
69212
19
17
İsveç
18705
18954
20014
20634
21596
22053
18
22
İsrail
12435
12869
13331
13337
13726
13776
11
5
Japonya
86440
90279
91507
90206
93917
90396
5
15
Rusya Federasyonu
27730
26721
27065
26910
26302
27385
-1
1
ABD
311207
307449
293027.6
310520.8
* 2006 ve 2007 yılı için ABD değerine ulaşılamamıştır.
197
Tablo 45. Milyon Kişi Başına Düşen Bilimsel Yayın Sayısı Bakımından Ülke Sıralamaları
Miktara
Göre Sıra
Ülke
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2002-2007
Değişim
(%)
38
Grenada
29
145
163
162
303
568
1858
30
Palau
152
402
899
696
692
738
386
40
Seyşel Adaları
108
202
106
222
279
439
305
37
Litvanya
211
218
290
315
409
597
183
17
Liechtenstein
625
1061
963
1012
1117
1532
145
44
Türkiye
149
177
216
231
270
311
109
33
Luksemburg
368
352
484
512
661
682
85
36
Hırvatistan
349
374
428
491
531
639
83
23
Yunanistan
648
699
817
893
1024
1118
73
27
Estonya
523
532
611
656
716
899
72
31
Güney Kore
417
487
575
621
681
707
69
26
Tayvan
565
622
695
766
877
933
65
29
Portekiz
461
503
572
611
759
759
65
2
Monako
1554
2292
2500
2338
2208
2537
63
28
Çek Cumhuriyeti
552
583
667
701
794
896
62
18
Slovenya
928
1002
1049
1191
1232
1494
61
42
Kıbrıs Rum Kesimi
237
217
248
283
342
376
59
41
Lübnan
250
273
312
352
384
393
57
35
Slovakya
412
439
503
480
546
641
56
43
Bulgaristan
220
219
236
257
258
336
52
39
Polonya
336
371
420
423
475
508
51
15
Singapur
1206
1356
1536
1679
1784
1763
46
9
Norveç
1381
1419
1575
1706
1885
2005
45
19
İrlanda
1015
1038
1196
1280
1392
1469
45
24
İspanya
726
746
811
865
945
1034
43
45
Malta
210
249
175
238
230
298
41
25
İtalya
728
768
832
877
942
1009
39
1
İsviçre
2400
2525
2776
2828
3136
3277
37
14
Belçika
1306
1396
1498
1592
1679
1776
36
5
İzlanda
1693
1769
1878
1853
2175
2296
36
16
Avusturya
1181
1240
1354
1383
1445
1583
34
34
Macaristan
499
522
551
617
625
665
33
932
976
1040
1087
1154
1218
31
7
AB 27
Hollanda
1583
1643
1768
1900
2011
2072
31
12
Avustralya
1489
1581
1660
1732
1867
1928
29
13
Yeni Zellanda
1414
1433
1569
1658
1747
1813
28
11
Kanada
1528
1604
1724
1826
1923
1953
28
4
Danimarka
1888
1949
2057
2185
2268
2376
26
6
İngiltere
1686
1855
1913
1972
2055
2110
25
21
Almanya
1033
1039
1108
1153
1202
1265
22
20
Hong Kong
1079
1237
1300
1296
1353
1301
21
8
Finlandiya
1725
1778
1861
1879
2024
2050
19
3
İsveç
2097
2116
2224
2283
2379
2418
15
22
Fransa
975
988
1028
1059
1109
1123
15
32
Japonya
678
707
716
705
734
706
4
10
İsrail
1963
1994
2028
1993
2016
1989
1
198 ABD değerlerlerine ulaşılamadığından, sıralamaya dahil edilmemiştir.
* 2006 ve 2007 yılları için milyon kişi başına düşen bilimsel yayın sayısı
Gösterge
No
Tablo 46. Güncellenen Bilim, Teknoloji ve Yenilik Göstergeleri, AB-15 ve AB-25 Değerleri ile
Karşılaştırması
1
Gösterge Adı
TÜRKİYE
2002
2003
2004
2005
2006
2007
Hedef 2010
0,61
0,67
0,79
0,76
0,93*
2
Gayri Safi Yurt İçi Ar-Ge
Harcamalarının (GSYARGEH)
GSYİH’e Oranı (1987 bazlı
GSYİH ile)
0,66
Gayri Safi Yurt İçi Ar-Ge
Harcamalarının (GSYARGEH)
GSYİH’e Oranı (1998 bazlı
GSYİH ile)
0,53
0,48
0,52
0,59
0,60**
0,71**
2****
2
Kişi Başına GSYARGEH
(SAGP $)
42,8
41,6
51,4
60,7
69,8
93,2**
124
3
Toplam Araştırmacı (Tam
Zaman Eşdeğer)
23.995
32.659
33.876
39.139
42.663
49.668
Toplam Personel (Tam Zaman
Eşdeğer)
28.964
38.308
39.960
49.252
54.444
63.377
Bin Çalışan Kişi Başına
Araştırmacı Sayısı
1,1
1,5
1,6
1,8
2
Bin Çalışan Kişi Başına Ar-Ge
Personeli Sayısı
1,4
1,8
1,8
2,2
28,7
23,2
24,2
Kamu Sektörü Tarafından
Gerçekleştirilen
GSYARGEH’in Toplam
GSYARGEH’e Oranı
7,0
10,4
Yüksek Öğretim Sektörü
Tarafından Gerçekleştirilen
GSYARGEH’e Oranı
64,3
4
5
Özel Sektör Tarafından
Gerçekleştirilen
GSYARGEH’e Oranı
6
7
8
Üçlü Patent Sayısı
Bilimsel Yayın Sayısı
AB27
2006
AB15
2006
1,76
1,88
491,7
590,5
1.332.397
1.133.469***
150.000****
2.258.669
1.955.965***
2,3
2,3
6
6,4***
2,6
3
-
10,2
11,1***
33,8
37
41,3
50
63
63,8
8
11,6
11,7
10,6
12
13,8
13,0
66,3
67,9
54,6
51,3
48,2
38
22,1
22,1
9
12
16
26
-
-
100
14.575***
14.467***
10.315
12.425
15.573
16.679
18.889
21.779
-
567.640
465.113
149
177
216
231
270
311
400
1154
1179
9
Milyon Kişi Başına Bilimsel
Yayın Sayısı
17
Genel Rekabetçilik Sırası
48
46
39
43
48
35
-
18
Küresel Rekabet Endeksi
Sırası: Altyapı
45
44
43
45
45
45
-
19
Rekabetçilik Sırası: Teknolojik
İşbirliği
-
-
-
55
40
-
-
-
20
Rekabetçilik Sırası: Teknolojik
Gelişmenin Finansmanı
-
-
-
45
39
-
-
-
21
Rekabetçilik Sırası: Ar-Ge'yi
Etkileyen Hukuki Ortam
-
-
-
38
36
41
* 2007 yılı için GSYİH değeri eski yöntemle açıklanmamış olup, mevcut verilere göre tahmini bir değer elde edilmiştir. Ayrıca,
yükseköğretim kesimi Ar-Ge personel harcamalarında brüt ücretler kullanılmıştır.
** 2006 ve 2007 yılı değerleri için yükseköğretim kesimi Ar-Ge personel harcamalarında brüt ücretler kullanılmıştır.
Tablo 50. Güncellenen Bilim, Teknoloji ve Yenilik Göstergeleri, AB-15 ve AB-25 Değerleri ile
*** 2006 değeri olmayan veriler için 2005 değerleri kullanılmıştır.
****Söz konusu göstergeler için verilen hedefler BTYK 17. Toplantısı’nda yapılan revizyon nedeniyle 2013 yılına aittir.
199
-
E K KARAR T AS L AĞI
I
Ar-Ge personeli sayısı 2013 yılı hedefi göz önüne alınarak, bin çalışan başına düşen araştırmacı
sayısına ilişkin hedef revize edilerek, 2013 yılı hedefinin 5 olmasına karar verilmiştir.
200
KARAR NO
Y
2005/9 Ulusal Uzay Araştırmaları Programı
1.Ulusal Uzay Araştırmaları Programının uzun vadeli ve sürdürülebilir yapıda bir devlet politikası olarak
bütçesi ve yol haritası ile birlikte gerçekleştirilmesi için gereken tüm tedbirlerin alınmasına,
2.Ulusal Uzay Araştırmaları Programı koordinasyonunun ulusal kurum ve kuruluşlarla birlikte tam bir
eşgüdüm içinde TÜBİTAK tarafından yapılmasına,
3.Türkiye’nin Avrupa Uzay Ajansına üyeliğini gerçekleştirecek
koordinasyonunda zaman geçirilmeden başlatılmasına,
çalışmaların
TÜBİTAK’ın
karar verilmiştir.
•
W
-
DAHA ÖNCE GELİŞME RAPORLANAN TOPLANTI LAR
•
•
•
•
•
•
•
I
TÜBİTAK
•
W
W
TARAL Kapsamındaki Kuruluşlar
G E LİŞ ME
I
10 Mart 2005 tarihinde yapılan BTYK 11. toplantısında “Ulusal Uzay Araştırmaları Programı” 2005/9
nolu karar gereği son dönemde gerçekleştirilen faaliyetler aşağıda program başlıkları altında
sıralanmıştır.
A. Faaliyetler
Bilim, Teknoloji ve Uygulamaya Yönelik Projeler
Ulusal Uzay Araştırmaları Programı’nın 10 yıllık eylem planı kapsamında Türk Silahlı Kuvvetleri,
Bakanlıklar, üniversiteler ve özel kurum ve kuruluşlar tarafından bilim, teknoloji ve uygulamaya yönelik
projeler geliştirilmeye ve DPT, TÜBİTAK ve diğer kurumlarca desteklenmek üzere önerilmeye devam
edilmektedir.
Uzay Teknolojileri Araştırma Enstitüsü (TÜBİTAK-UZAY) tarafından özgün olarak tasarlanan,
geliştirilen ve üretilen yaklaşık 8 metre optik çözünürlüklü RASAT yer gözlem uydusunun 2009 yıl
sonunda veya 2010 yılında uzaya gönderilmesi için uluslararası uydu fırlatıcısı firmalarla görüşmeler
devam etmektedir.
Türk Silahlı Kuvvetleri ve diğer kamu kurumlarının sivil uydu görüntü ihtiyacını karşılamak amacıyla
başlatılan, TÜBİTAK-UZAY ve TAİ işbirliğiyle gerçekleştirilen “2,5 Metre Çözünürlüklü Görüntüleme
Amaçlı Bilimsel Araştırma ve Teknoloji Geliştirme (Göktürk 2)” projesinin birinci yıl çalışma planı
tamamlanarak tasarım sürecine girilmiştir. Bu proje kapsamında geliştirilecek olan yer gözlem amaçlı
uydu ilk Türk tasarımı ve üretimi uydu olacaktır. Uydunun 2012 yılında uzaya gönderilmesi
hedeflenmektedir.
201
İnsan ve Bilgi
TÜBİTAK-2230 no.lu Yurt Dışı Yüksek Lisans Burs Programı, “Ulusal Uzay Araştırmaları Programı”
çerçevesinde belirlenen hedeflere ulaşmak için ülkemizde, uzay bilimleri ve teknolojileri alanlarında
yeterli sayıda ve gerekli nitelikte uzmanların kısa vadede yetiştirilmesi amacıyla hazırlanmıştır. Bu burs
çağrısı sonucunda 2008 yılında 294 adet başvuru yapılmıştır. Başvuruların değerlendirilmesi sonucu
uygun bulunan 10 öğrenci yurtdışında eğitim görmek üzere gönderilmiştir. Eğitimlerini tamamladıktan
sonra Türkiye’de ilgili kuruluşlarda çalışmaya başlayacaklardır.
TÜBİTAK 2230-Yurt Dışı “Uzay Araştırmaları” Yüksek Lisans Burs Programı kapsamında seçilen
bursiyerler için 22 Temmuz 2008 tarihinde bir uyum programı düzenlenmiştir. Bu programda uzayla
ilgili kurum ve kuruluşlar ziyaret edilmiş; kendilerine eğitimlerini tamamladıktan sonra çalışabilecekleri
ülkemizdeki potansiyel işyerleri tanıtılmıştır.
Bilim ve Toplum Etkinlikleri
Öte yandan TÜBİTAK, uzayın ve uzay bilimlerinin ilköğretim ve lise öğrencilerine, öğretmenlere ve
halka tanıtılmasını hedef alan etkinliklere de yoğun destek sağlamaktadır. Bu kapsamda her yıl
TÜBİTAK tarafından Ulusal Gözlem Şenlikleri düzenlenmektedir. 2008 yılında, TÜBİTAK Bilim Toplum
Dairesi tarafından Antalya’da TÜBİTAK Ulusal Gözlemevi’nde düzenlenen gözlem şenliğine yaklaşık
500 kişi katılmış, iki gün boyunca seminerler, çeşitli eğitsel faaliyetler, teleskopla gökyüzü taramaları
ve yarışmalar yapılmıştır. Ayrıca, TÜBİTAK bilim toplum etkinlikleri kapsamında desteklenen Ankara
Üniversitesi Gözlemevi tarafından, Ankara’da eğitim gören yaklaşık 5000 ilköğretim ve lise öğrencisine
uzayın tanıtılması amacıyla seminerler verilmiş ve TÜBİTAK tarafından proje kapsamında sağlanan
teleskoplarla gök cisimlerinin gözlenmesi sağlanmıştır.
TÜBİTAK, bilim toplum etkinlikleri çerçevesinde öğretmenlerin uzay konusunda eğitilmesine de destek
vermektedir. 2008 yılında TÜBİTAK tarafından desteklenen ve Sabancı Üniversitesi tarafından
gerçekleştirilen “Uzay Konusunda Eğiticilerin Eğitimi” seminerine İstanbul’da görev yapan 80
öğretmene bir hafta boyunca uzay konularında eğitim verilmiştir.
Uluslararası İlişkiler
Avrupa Organizasyonları ile Uzay Alanında Stratejik İşbirliği Faaliyetleri
1. Avrupa Uzay Ajansı (ESA), Avrupa Komisyonu (EC) ve Avrupa Savunma Ajansı (EDA)
Avrupa Uzay Ajansı (ESA), Avrupa Komisyonu (EC) ve Avrupa Savunma Ajansı (EDA) tarafından 9
Eylül 2008 tarihinde Brüksel, Belçika’da “First Joint EC-ESA-EDA Workshop on Critical Space
Technologies for European Strategic Non-Dependence” konulu bir çalıştay düzenlenmiştir. Bu
çalıştaya ülkemizden özel davetli olarak TÜBİTAK’tan katılım sağlanmıştır. Çalıştayın amacı,
Avrupa’nın Kritik Uzay Teknolojilerindeki stratejik bağımsızlığının (non-dependence) daha uyumlu bir
Avrupa için ilgili anahtar taraflarla (Avrupa Birliği ve ESA üyeleri, Avrupa Komisyonu, ESA, EDA ve
Avrupa sanayi kuruluşları) mevcut durumu tespit etmek ve acil bir eylem planı ortaya koymaktır.
Konusunda ilk olan bu girişim ile 3 Avrupa Kuruluşu (ESA, EC ve EDA) kritik uzay teknolojileri için
Avrupa’nın stratejik bağımsızlığını sağlamada bundan sonra birlikte hareket edecektir. Avrupa’nın kritik
uzay teknolojilerinde bağımlılığının üst düzeyde görüşüldüğü bu toplantıda Sadece AB’ye üye uzay
teknolojilerinde gelişmiş ülkelerin katıldığı bu toplantının sonucunda Avrupa’da kritik uzay teknolojileri
için bir görev gücü (Task Force) kurulması kararlaştırılmıştır. Bu görev gücü içinde TÜBİTAK da yer
almaktadır.
2. Küresel Yer Gözlem Grubu (GEO) Avrupa Çalışma Grubu, Avrupa Komisyonu, Avrupa Uzay
Ajansı (ESA)
GEO “Avrupa Proje Çalıştayı” Avrupa Komisyonu, Avrupa GEO Çalışma Grubu, Avrupa Uzay Ajansı
(ESA) tarafından 3-4 Eylül tarihlerinde Brüksel, Belçika’da gerçekleşmiştir. Bu çalıştayda GEO ve AB
Çerçeve programlarında devam eden projelerin koordinatörleri ile konuyla ilgili Avrupa’daki tüm taraflar
(GMES, INSPIRE, GEO FP7 projeleri, JRC, Pan Avrupa Organizasyonları ör; EUMETSAT gibi)
çalıştay da temsil edilmişlerdir. Türkiye’den TÜBITAK davetli olarak katılmıştır. Bu süreç, ülkemize
yeni projeler ve Avrupa’daki genel resmin içinde yer alınmasında kolaylaştırıcı fırsatlar yaratacaktır. Bu
çalıştay ile GEO üyelerinin kritik uzay teknolojilerindeki son durumu ve Avrupa Birliği Çerçeve
Programları uzay projeleri hakkında bilgi alınmış; ilgili organizasyonlar ve uzmanlarla işbirliği olanakları
görüşülmüştür. TÜBİTAK bu sürecin devamında da yer alacaktır.
202
Avrupa Uzay Ajansı (ESA) İle İlişkiler
ESA ile 2008 sonrası çalışma planı ve faaliyet listesi 28-29 Nisan 2008 tarihlerinde TÜBİTAK
Başkanlığında ESA Uluslararası İlişkiler Bölüm Başkanı ile yapılan resmi toplantıda görüşülmüştür. Bu
toplantıda Türkiye’nin ESA’ya tam üyeliğe geçişini kolaylaştıracak ara bir anlaşma hazırlanması
konusunda görüş birliğine varılmıştır. Öncelikle ESA’nın opsiyonel programlarına katılımı
sağlanacaktır. Böylece Türkiye ESA’nın resmi programlarında ortak olarak yer alacaktır.
TÜBİTAK ile Avrupa Uzay Ajansının (ESA) ortak organizasyonu ile Hollanda’nın Noordwijk şehrinde
yer alan Avrupa’nın en büyük Uzay Merkezi olan Avrupa Uzay Araştırma ve Teknoloji Merkezine
(ESTEC) 4-5 Temmuz 2008 tarihlerinde resmi bir ziyaret gerçekleştirilmiştir. Ülkemizden uzay
teknolojileri alanında çalışmalar yapan ilgili kamu, üniversite ve sanayi kuruluşlarından 18 uzman bu
ziyarete katılmıştır. Ziyaret kapsamında Uzay Standartları, Telekomünikasyon, Uzay araçları ve Uydu
Test merkezi, Sanal Tasarım Merkezi ile Malzeme ve Parça laboratuarları gezilmiştir. Ülkemiz
kuruluşlarının Avrupa Uzay Ajansı (ESA) tesislerinden faydalanması ve ikili işbirliğinin somut adımlarla
geliştirilmesi, ESTEC tesislerinin işlevlerin yerinde görülmesi, uzmanlar ile ortak çalışmalar, ikili
projeler konularında görüşmeler yapılmıştır. Türkiye’deki gelişmelere temel olabilecek veriler elde
edilmiştir. Bu ziyaret sayesinde taraflar arasında ortak bir diyalog platformu oluşturulmuştur.
Küresel Yer Gözlem Grubu (GEO)
Gönüllü uluslararası hükümetler arası bir organizasyon olan Küresel Yer Gözlem Grubu’na (GEO)
Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti adına TÜBİTAK’ın üyelik başvurusu kabul edilmiş ve Türkiye GEO ya
74 üncü üye ülke olarak girmiştir. Türkiye’nin üyeliği 18-20 Kasım tarihlerinde Romanya’nın Bükreş
şehrinde yapılan 2008 yılı GEO’ya üye ülkeler zirve toplantısında ilan edilmiştir.
International Astronautical Federation (IAF)
Uzayın küresel düzeyde kullanımı ve incelenmesini teşvik etmek amacıyla 1951 yılında kurulmuş,
dünyadaki uzayla ilgili faaliyet gösteren en büyük organizasyon olan ve kâr amacı gütmeyen “The
International Astronautical Federation (IAF)” ile TÜBİTAK arasında üyeliği de kapsayan işbirliğine
yönelik görüşmeler sonuçlanmıştır. TÜBİTAK’ın üyeliği 2009 yılında IAF tarafından ilan edilecektir.
Eurisy
TÜBİTAK, toplumda uzay ile ilgili farkındalık yaratmak amacıyla ortak faaliyetleri destekleyen ve
organize eden, Avrupa Uzay Ajansı (ESA)’nın da üyesi olduğu bağımsız bir Avrupa kuruluşu olan
EURISY’a üye olmuştur. Üyeliğinin ilk yılında ortak çalışmalara aktif olarak katılım sağlamış;
“Gelecekteki Uzay Sektörü için İnsan Kaynaklarını Güven Altına Almak” konulu çalıştayın
organizasyonunda ve içeriğinin hazırlanmasında program komitesinde yer almıştır. Bu çalıştay Mart
2009 tarihinde Çek Cumhuriyetinin Prag şehrinde düzenlenecektir.
Bölgesel Uzay-Yer Gözlem Araştırma Platformu Girişimi “SharEARTH”
TÜBİTAK’ın koordinatörlüğünde, Rusya, Ukrayna, Almanya, İspanya, İtalya, Bulgaristan, Romanya,
Yunanistan, Polonya, Lüksemburg, Moldova, Azerbeycan, Macaristan, Hırvatistan, Gürcistan,
Slovakya, Slovenya gibi ülkelerin ortak olarak katıldığı Uzay genelinde Yer Gözlem alanında
“SharEARTH” kısa başlığı altında bir platform oluşumu için girişim başlatılmıştır. Bu girişim ile
Türkiye’nin özellikle Karadeniz Havzasında sözkonusu ortak platforma önderlik etmesi ilgili ülkelerce
24-25 Temmuzda TÜBİTAK başkanlığında gerçekleştirilen bir çalıştay sonucunda benimsenmiştir. Bu
girişime Avrupa Uzay Ajansı (ESA) ve Birleşmiş Milletler Dış Uzay Ofisi, Uzay Uygulamaları Birimi
tarafından da destek verilmiştir. Platform ortakları düzenli olarak görüş alışverişinde bulunacak ve
bölgedeki araştırmalarda özellikle AB Çerçeve Programları kapsamında ortak çalışmaları teşvik
edecektir.
Asya Pasifik Uzay İşbirliği Organizasyonu (APSCO)
Türkiye, uzay teknolojisi ve uygulamalarında Asya Pasifik İşbirliği Örgütü’ne (APSCO) Haziran 2006’
da kurucu üye sıfatıyla katılmıştır. Türkiye’nin APSCO üyeliğine ilişkin kanun tasarısı TBMM
gündemine alınmıştır. APSCO Genel Sekreteri ve idare heyeti 13-15 Ekim tarihlerinde TÜBİTAK’ı
ziyaret etmiştir.
203
B. Ulusal Uzay Teknolojileri Platformunun Kurulması
Uzay teknolojileri, devletlerin gelişme süreçlerini hızlandırmada, ülkelerin kalkınmasında, toplumların
yaşam kalitesinin yükseltilmesinde ve güvenliğinde anahtar rol oynamaktadır. Bu nedenle, uzay
bilimleri ve uzay teknolojileri alanındaki çalışmalar, tüm dünyada hızla artmaktadır. Özellikle 2000’li
yıllarda uzay araştırmaları dünya çapında bir rekabet alanına dönüşmüştür. Başta A.B.D olmak üzere,
Avrupa (Avrupa Birliği, Avrupa Uzay Ajansı, Fransa, Almanya, İtalya, İngiltere gibi ülkeler), Rusya, Çin,
Japonya, Hindistan, Kanada ve Brezilya gibi ülkelerin uzaya ayırdıkları yıllık bütçelerin toplamı
yaklaşık 180 milyar ABD dolarına ulaşmıştır.
Türkiye’de uzay faaliyetleri özellikle 1990'lı yıllardan sonra ülke gündemine (bilimsel araştırma
projeleri, uzay gözlemevi, yer istasyonları, haberleşme uyduları, vb) girmiştir. Fakat bu faaliyetler
ülkemizin uzay alanında yetkin olması için gerekli ve yeterli uzmanın yetiştirilmesini, altyapının
kurulmasını, ülke kalkınmasına destek olacak uzay teknolojilerinin ve ulusal uzay sanayisinin
gelişmesini sağlayamamıştır.
2004 yılı ve sonrasında “Uzay Araştırmaları” Sayın Başbakan’ın himayelerine aldığı öncelikli
alanlardan biri olmuştur. BTYK’nın 10 uncu ve 11 inci toplantılarında alınan kararlarla birlikte “Ulusal
Uzay Araştırma Programı” ve 10 yıllık gelişme planı öngörü bütçesi ile birlikte hazırlanmış ve Resmi
Gazetede yayınlanarak yürürlüğe girmiştir. Uluslararası alanda TÜBİTAK’ın özellikle Avrupa Uzay
Ajansı (ESA) ile yaptığı işbirliği anlaşması ve Asya Pasifik Uzay Organizasyonuna (APSCO) kurucu
üye olarak girmesi ülkemizin küresel alanda etkin olmaya başladığının somut göstergeleridir.
2008 yılı Kasım ayı itibariyle Ulusal Uzay Araştırmaları Programı temelinde gerçekleştirilen girişimler,
gelişmeler, işbirlikleri, projeler ve birçok atılım ve somut çalışmalar sayesinde Türkiye’nin uzay
araştırmaları alanında uluslararası itibarı ve görünürlüğünde sürekli bir ilerleme gözlenmektedir.
Diğer taraftan ülkemizin uzay araştırmalarında uzun erimli, kendi kaynakları ve kendi insan gücü ile yol
alabilmesi ulusal bir uzay altyapısının kurulmasına bağlıdır. Ancak böyle bir altyapı ile uzaya
ulaşabilme (fırlatma merkezi, fırlatıcı sistemler, roket geliştirme yeteneği) ve uzayı kendi kontrolünde
kullanabilme (uydular, uzay araçları, uzay istasyonlarında uzay teknolojisi geliştirme) yeteneği
kazanılabilir. Bu alandaki araştırmalar zorunlu ve stratejiktir.
Uzaya yönelik olarak, Türkiye’de Yer Gözlem (Uzaktan Algılama) ve Bilimsel araştırma amaçlı uydu ve
teleskop verilerinin kullanımında ve yer istasyonlarının uydularla operasyonel işletiminde deneyim
kazanılmıştır. Uzaktan algılama sistem ve teknolojileri ile üretilen veriler birçok bilimsel disiplinde
araştırma ve uygulamaya dönük olarak kullanılmaktadır. Bunlar, örneğin, atmosfer bileşenleri ve
atmosferdeki değişimler, deniz üretkenliği, afet araştırmaları, fiziksel planlama, yerleşim yerlerinin,
tarım alanlarının, orman arazilerinin, yeryüzü değişimlerin gözlenmesinden askeri amaçlı keşif ve
istihbarat toplanmasına kadar çok geniş bir yelpazede uygulama alanı bulmaktadır. Sivil ve askeri
amaçlı haberleşme uygulamaları sayesinde çok geniş bir alanı kapsayacak şekilde görüntü ve ses
haberleşmesi yapmak mümkün olabilmektedir.
Türkiye’nin jeo-stratejik konumu gereği yer gözlem ve haberleşme uydularına kendi kontrolü altında
sahip olması son derece önemlidir. Türkiye’nin bugüne kadar sahip olduğu uydular (Dört adet
Haberleşme ve 1 adet Yer Gözlem Araştırma uydusu) yurtdışından tedarik edilmiştir. Ancak uydu
teknolojileri alanında sürdürülen çalışmalar ve bugüne kadar gerçekleştirilen projeler kapsamında
edinilen deneyim ve altyapı, uydu sistemlerinin tasarım ve üretimine yönelik çalışmalara başlangıç
olabilecek nitelikte sayılabilir.
Ülkelerin, uzay harcamalarının önemli bir bölümü, hazırlanan uyduların istenilen dünya yörüngesine
ulaştırılmasını sağlayacak uydu fırlatma hizmetlerine gitmektedir. Bunun yanında zaman içinde
uyduların ağırlık ve boyutlarının küçülmesi, küçük ölçekli ve düşük maliyetli fırlatma sistemlerine
duyulan ihtiyacı da artırmaktadır. Günümüzde kullanılan uydu fırlatma sistemleri, birden fazla küçük
uyduyu tek seferde yörüngeye taşıyabilecek şekilde kullanılabilmesine rağmen, bu yöntem fırlatma
maliyetlerinin yeterince düşmesini sağlayamamış, ayrıca birden fazla uydunun birlikte taşınması, kritik
bir problem anında tüm sistemlerin birden etkilenmesini hatta yok olması tehlikesini getirmiştir. Bu
sebeple, gelecekte, uydu fırlatma sistemleri için ana hedef olarak aşağıdaki başlıklar sayılabilir: yüksek
güvenilirlik, düşük maliyet, esnek görev profili, faydalı yükün boyut ve ağırlığında azalması ve
dayanıklılıktır.
Uzay ortamı için ürün geliştiren ülkeler, uydu ve uzay teçhizatının uzay ortamında çalışırlığının
onaylanması ve ürünün kalifiye olabilmesi için geliştirilen ürünün kısa bir süre için de olsa uzay
ortamına çıkarılmasına ihtiyaç duymaktadır. Bu amaçla “sonda roket”leri kullanılmaktadır. Diğer
taraftan, milli güvenlik ve savunma, haberleşme, uzaktan algılama ve bilimsel çalışmalar amacıyla
204
kullanılacak uyduların milli olmayan fırlatma sistemleri ile fırlatılması, bağımlılığa, gizliliğin
korunamamasına ve uydu görevlerinin tehlikeye atılmasına neden olmaktadır.
Dünyada mini/mikro uydular için fırlatma hizmeti güvenli ve maliyet etkin bir şekilde elde
edilememektedir. Bu tip uyduların, büyük uyduların yanında ve birkaç tanesi birlikte olmak üzere esas
fırlatılacak uydunun yörünge planına göre atılmasından dolayı istenilen zamanda istenilen yörüngeye
uydu fırlatmak mümkün olmamaktadır.
Ülkemizin hedefleri doğrultusunda, önümüzdeki dönemde, uzay ortamı için üretilmiş pek çok ürünün
ülkemiz kaynakları ile geliştirileceği öngörülmektedir. Uzay için üretilen ürünlerin uzay ortamında
kalifikasyonu ve bilimsel deneyler için düşük maliyetli bir test platformuna ihtiyaç vardır. Kısa
dönemde, bu testlerin, milli olmayan imkânlarla yapılması daha maliyet etkin görülebilir. Ancak, milli
imkânların kullanımı, orta/uzun vadede maliyet avantajı ve buna ek olarak teknolojik kazanç
sağlayacaktır.
Belirtilen sebeplerden dolayı, ülkemizde geliştirilecek uydu ve uzay teçhizatı için düşük maliyetli bir
test platformu olarak da kullanılabilecek bir uydu fırlatma sisteminin maliyet etkin olarak
geliştirilmesinin ve kullanılmasının önemli bir milli yetenek olduğu değerlendirilmektedir.
Bu kapsamda ülkemizde uzay teknolojilerinin geliştirilmesi için gerekli ortamların yaratılması ve bu
teknolojilerin kritik ve stratejik durumu gözetilerek ilgili kurum, kuruluş ve sanayinin bir platform
etrafında koordine edilmesi ülke kaynaklarının daha verimli ve etkin kullanılması için gereklidir. Türkiye
kurum ve kuruluşları ile birlikte sürekli artan bir ivme ile uzay alanında gelişmesine devam etmektedir.
Ancak böyle bir platform ortamı farklı kurum ve kuruluş arasındaki koordinasyon ve işbirliğini daha da
güçlendirecektir.
Bilindiği üzere 2006/31 sayılı Başbakanlık Genelgesi’nde belirtilen karar çerçevesinde, sorumlu
kuruluş olma sıfatıyla TÜBİTAK tarafından Teknoloji Platformlarının kurulması girişimini başlatmıştır.
İlk aşamada Elektrik ve Elektronik, Tekstil, Denizcilik, Otomotiv, Metal, Enerji, İlaç ve Tarım
sektörlerinde Teknoloji Platformu kurma çalışmaları başlatılmıştır. 7 Mart 2007 tarihinde
gerçekleştirilen BTYK’nın 15. toplantısında ise Enerji, İlaç ve Tarım sektörleri için Teknoloji Platformu
kuruluş çalışmalarının başlatılmasına karar verilmiş ve TÜBİTAK tarafından çalışmalar başlatılmıştır.
Teknoloji Platformlarının amacı Ar-Ge ve yenilik desteklerinin anılan sektörlerde rekabet gücünü
artırmaya yönelik kullanılması sürecini desteklemek ve bu amaçla paydaşlar arasında iletişim ve
koordinasyon ortamı sağlamaktır. Dolayısıyla, bu platformların işlevi sektörün güncel sorunlarını ve
vizyonunu belirleyerek, stratejik araştırma gündeminin saptanması ve somut uygulama önerileri,
ihtiyaç duyulan program ve proje konularının ortaya konulması olacaktır.
E K KARAR T AS L AĞI
NO
BTYK’nın 2005/9 ve 2006/31 sayılı kararlar çerçevesinde sorumlu kuruluş olma sıfatıyla TÜBİTAK’ın
koordinasyonunda “Ulusal Uzay Teknolojileri Platformu” kurulmasına karar verilmiştir.
205
Yeni Karar
206
KARAR NO
E
2008/201 Uluslararası Araştırmacılar Koordinasyon Komitesi’nin Kurulması
•
T
2007/201 Bilim ve Teknoloji İnsan Kaynağı
•
•
•
•
•
... . ...
I
Dışişleri Bakanlığı
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı
YÖK
İçişleri Bakanlığı Emniyet Genel Müdürlüğü
•
•
•
•
Maliye Bakanlığı
Sağlık Bakanlığı
TÜBİTAK
•
Üniversiteler
•
TOBB
W
G E RE K ÇE
I
Bilim insanı yetiştirilmesi ve geliştirilmesi Sayın Başbakanın 2004 yılından bu yana himayesinde olan
konulardan biri olup, Ar-Ge’ye yatırılan mali kaynakların katma değere dönüşmesinde birinci
derecede belirleyicidir. Bu nedenle, Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu (BTYK) tarafından bilim ve
teknoloji insan kaynağı strateji belgesi ve eylem planının hazırlanmasına ilişkin çalışmalar başlatılmış,
bilim insanı sayısındaki gelişim için hedefler belirlenmiştir. Bu hedefler doğrultusundaki ilerlemeler de
çeşitli göstergeler aracılığıyla BTYK tarafından izlenmektedir.
Belirlenen nicel hedefleri yakalamanın, bilim ve teknoloji insan kaynağımızın nitel gelişimini
desteklemenin bir yolu da, ülkemizin uluslararası araştırmacılar açısından cazibe merkezi haline
gelmesinin sağlanmasıdır. Çünkü, deneyim veya yazılı olarak ifade edilmesi mümkün olmayan örtük
bilginin etkin bir şekilde aktarımı ancak araştırmacıların aynı fiziki ortamda birlikte çalışmasıyla
mümkün olabilmektedir. Ayrıca, aynı ortamda çalışırken kurulan ilişkiler, konuk araştırmacı başka bir
ülkeye göç etse bile devam etmekte, uluslararası ve kurumlar arası işbirliklerinin gelişmesine de
katkıda bulunmaktadır. Bu nedenle, ülkeler, farklı araştırma kültürlerinde yetişen nitelikli bilim
insanlarının kendi ülkelerine gelerek araştırma faaliyetlerine katılmasını arzu etmekte ve bunun için
çok çeşitli teşvik araçları geliştirmektedir. Dünyadaki araştırmacı dolaşımından azami ölçüde
yararlanmak üzere çeşitli ülkelerin geliştirdiği strateji ve araçlar, Ekte Tablo 1’de özetlenmektedir.
Uluslararası araştırmacıları cezbetmek için ülkeler arasında gözlenen rekabette ülkemizin durumunu
değerlendirmek üzere 2008 yılı Nisan ayında iki defa “Konuk Araştırmacılar Gözüyle Türkiye”
çalıştayı düzenlenmiştir. Bu çalıştaylarda, özellikle ailesiyle birlikte ülkemize gelmeyi planlayacak
araştırmacılar için araştırmacının kendi başına aşması güç bazı sorunlar olduğu tespit edilmiştir. Bu
sorunların başlıcaları aşağıda özetlenmektedir:
1. Araştırmacının çalışma ve oturma izni alması ve bu izinlerin yenilenmesi süreci
Araştırmacıların çalışma ve oturma izinleri sözleşme süresine bağlı olmakta ve sözleşmeler yaygın
olarak kısa süreli olarak yapılmaktadır. Bu nedenle, izinlerin çok sık yenilenmesi zorunluluğu
doğmaktadır. İzinlerin yenilenmesi genellikle pahalı ve uzun bir süreç olarak değerlendirilmektedir.
Yenileme süreci ilk başvurudan farksızdır. Uluslararası araştırmacıların, yenileme için gerekli
dokümanlar, ödenecek hizmet bedelleri gibi konularda, tutarlı ve anlaşabilecekleri bir lisanda bilgi
alabilecekleri bir irtibat noktası bulunmamaktadır. Bu bilgiler, internet ortamında da İngilizce olarak yer
almamaktadır. Çalışma ve oturma izinlerinin kısa süreli verilmesi, konuk araştırmacıların Türkiye’deki
207
araştırma faaliyetlerine dahil olmak konusunda kararsız kalmalarına neden olmaktadır
2. Araştırmacının eşinin çalışma izni alması
Yabancı uyruklu araştırmacıların eşlerine çalışma izni verilmesi konusunda kolaylık sağlanması,
ailesiyle birlikte Türkiye’ye gelmek isteyen araştırmacılar için ailenin ekonomik refahının
sağlanabilmesi açısından kritik bir önem taşımaktadır.
3. Araştırmacının çocuklarına sunulan eğitim olanakları
Konuk araştırmacılar çocuklarını, yabancı dilde eğitim veren özel okullarda okutmak zorunda
kalmaktadır. Özel okulların ücretlerinin yüksek olması, özellikle birden fazla çocuğu olan ailelerin
bütçesini zorlamaktadır. Bir önceki maddede de ifade edildiği üzere, konuk araştırmacıların eşlerinin
çalışma izni alamaması bu sorunu daha kritik bir hale getirmektedir.
4. Araştırmacının diploma denkliğinin sağlanması ve akademik yükselme süreci
Akademik yükselmelerde, lise, yüksek lisans ve doktora çalışmalarına ilişkin belgelerin ve yazılan
tezlerin Türkçe’si talep edilmektedir. Doktoralı araştırmacıların lise diplomalarının da denkliğinin
aranması bürokrasiyi artıran bir uygulama olarak değerlendirilmektedir. Bu belgelerin temininin yanı
sıra, tezlerin Türkçe’ye çevrilmesi zorunluluğu da zorluk yaratmaktadır.
Akademik kadro ve derecelerde uluslar arası araştırmacıların önündeki engellerin (doçentlik sınavı
gibi) Türkiye’ye gelmeleri ve uzun süreli kalmalarında caydırıcı olduğu gözlenmektedir.
5. Sağlık hizmetlerinden yararlanma
Uluslararası araştırmacılar, sağlık hizmetlerinden faydalanırken, TC kimlik numaraları olmaması
nedeniyle işlemlerde bazı sorunlar yaşamaktadır; nitelikli ve güvenceli sağlık hizmetlerine
erişememektedir.
Bir bölümü birden fazla kurumun katkısını gerektiren bu konuların, belli bir sürede, belli süreçlerle
çalışacak sonuç odaklı bir komitenin tarafından ele alınması ülkemizin araştırmacı dolaşımından daha
fazla yarar sağlayabilmesi açısından önem taşımaktadır.
6. Araştırmacıların özlük haklarının ülke sınırları arasında taşınabilmesi
Çeşitli zamanlarda farklı ülkelerde çalışan uluslararası araştırmacılar, bir ülkeden diğerine göç
ederken, bir önceki ülkede kazandığı özlük haklarını diğer ülkeye taşımakta önemli engellerle
karşılaşmaktadır. Bu da genel olarak araştırmacıların dolaşımını olumsuz yönde etkilemektedir.
Ülkemizin bu konuda uluslararası araştırmacılar lehine getireceği esneklikler, Türkiye’yi konuk
araştırmacılar açısından daha cazip hale getirecektir.
KARAR TASL AĞ I
LA
ĞI
Ülkemizin uluslararası araştırmacılar için daha cazip hale gelmesini sağlamak üzere aşağıda
çerçevesi çizilen Uluslararası Araştırmacılar Koordinasyon Komitesi’nin kurulmasına ve 1 Ocak 2009
tarihine kadar üye kurumların temsilcilerini belirleyerek, ad-soyad ve iletişim bilgilerini TÜBİTAK’a
bildirmelerine karar verilmiştir.
1. Üyeleri:
Uluslararası Araştırmacılar Koordinasyon Komitesi’ne üye kurumlar Dışişleri Bakanlığı, Maliye
Bakanlığı, Milli Eğitim Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı,
Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, Yüksek Öğretim Kurumu, Türkiye Bilimsel ve Teknolojik
Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) ve İçişleri Bakanlığı Emniyet Genel Müdürlüğü’dür.
208
Uluslararası Araştırmacılar Koordinasyon Komitesi’nde her kurum bir üst düzey yönetici ile
temsil edilir. Daimi temsilci Genel Müdür veya dengi seviyedeki bir üst düzey yöneticidir. Bu
temsilciye toplantı gündemine bağlı olarak orta düzeyde yönetici(ler) ve uzman düzeyinde
çalışan(lar) eşlik eder.
2. Görev Süresi:
Uluslararası Araştırmacılar Koordinasyon Komitesi’nin görev süresi Bilim ve Teknoloji Yüksek
Kurulu’nun (BTYK) 19. Toplantısının yapılacağı tarihte sona erer. BTYK tarafından gerek
görülmesi halinde Komite’nin çalışma süresi alınacak bir ek karar ile uzatılabilir.
3. İşleyişi:
Uluslararası Araştırmacılar Koordinasyon Komitesi, TÜBİTAK’ın koordinasyonunda ayda en az
bir kez toplanır ve toplantıların sekreterya hizmeti TÜBİTAK tarafından yerine getirilir. Komite,
ihtiyaca bağlı olarak üyelerin bir bölümünün katılacağı alt çalışma grupları kurabilir. Ayrıca,
Komite gündemle ilgili gördüğü kurum temsilcilerini veya kişileri davetli statüsünde Komite
toplantılarına veya alt grup çalışmalarına davet edebilir.
4. Görevi ve Uluslararası Araştırmacılar Koordinasyon Komitesi’nin Çalışmalarından Beklenen
Çıktılar:
Uluslararası Araştırmacılar Koordinasyon Komitesi’nin görevi ülkemize gelen uluslararası
araştırmacıların aşağıdaki konularda yaşadıkları sorunları, konu komite üyesi kurumun
sorumluluğunda ise çözmek, değilse değişiklik önerisini hazırlayarak karar alacak makama
sunmak veya sunulmasını sağlamaktır.
i.
Araştırmacının çalışma ve oturma izni alması ve bu izinlerini yenilenmesi süreci
ii.
Araştırmacının eşinin çalışma izni alması süreci
iii.
Araştırmacının çocuklarına sunulan eğitim olanakları
iv.
Araştırmacının diploma denkliğinin sağlanması ve akademik yükselme süreci
v.
Sağlık hizmetlerinden yararlanma süreci
vi.
Araştırmacıların özlük haklarının ülke sınırları arasında taşınabilmesi
vii.
Komite tarafından eklenecek konular
EK
W
•
Ek: Çeşitli Ülkelerin Uluslararası Araştırmacılara Yönelik Strateji ve Teşvikleri
209
2008/201 no.lu kararın ekidir.
Tablo 1. Çeşitli Ülkelerin Uluslararası Araştırmacılara Yönelik Strateji ve Teşvikleri
Bilim ve Teknoloji İnsan Kaynağının Ülkeye Girişini
Kolaylaştırıcı Göç Politikaları
Dolaşım (Mobilite) Stratejileri
Avusturalya
Kaynağının Dolaşımını
Teşvik Edici Stratejiler
Ülkeye Bilim ve
Teknoloji İnsan
Kaynağı Akışını
Sağlayacak Bilgi
Sağlayan Web
Sayfaları ya da
Organizasyonlar
Araştımacıların dolaşımını
da içeren uluslararası
araştırma işbirliklerini teşvik
edici girişimler
FEAST (Forum for
European –Australia
S&T Cooperation –
Avrupa –Avusturalya
B&T İşbirliği Forumu)
– www.mobility.org.au
Diaspora Stratejisi
Kolaylaştırıcı
Prosedürler
Özel Vizeler
Uzun Dönem İş
vizesi, Eğitim
vizesi, Konuk
Akademisyen
vizesi
Avusturya
Avusturya Federal
Hükümeti’nin 23. Yasama
Dönemi Programı’nda
dolaşım yer almaktadır.
Araştırmacının
Dolaşım PortalıAvusturya
(www.research
inaustria.at)
Güney Amerika’da bulunan
Kaynağı için ağlar:
• ASciNA (Güney
Amerika’daki Avusturyalı
Bilim insanları ve
Bursiyerler) için site
(www.ascina.at)
• OST (Bilim ve Teknoloji
Ofisi) bilim insanları ağı
(www.ostina.org/content/view
/7/26)
Belçika
Her eyalet bu konuyla ilgili
önceliklerini kendisi belirler
ama dolaşım her bölgenin
öncelikli politikalarından
birisidir.
Araştırmacının
Dolaşım PortalıBelçika
(www.eracareersbelgium.be)
European ERA-Link projesi
çerçevesinde Amerika
Birleşik Devletleri’nde iletişim
ve işbirliği gibi konularda ağ
oluşturma çalışmaları
(Flaman hükümeti)
Kanada
Dolaşım, Kanada’nın ArGe’de dünyanın önde gelen
ülkeler arasında yer
almasını sağlamak ve
Kanada’da yenilikçi ve
rekabetçi bir ekonomi inşa
etmek olan ulusal
stratejisinin önemli
araçlarından biridir.
Genel Göç
Politikaları
Var
Bilimsel Vize
(2005/71 nolu EC
Kanunu altında yer
almaktadır.)
Var
Bilim ve Teknoloji Alanlarında Yetkin Kişilerin
Ülkeye Girişini Kolaylaştırmak için Diploma Gibi
Konularda Denkliklerinin Tanınması
Kuruluşlar
AEI-NOOSR
ENIC-NARIC
Avusturya
Bilimsel Vize
(2005/71 nolu EC
Kanunu altında yer
almaktadır.)
Kanada’da
dünyanın ileri
gelen profösörleri
için açılmış
programa (Canada
Researh Chairs
Program) başvuran
kişiler , geçici
olarak çalışma
vizesinden (Labour
Market Opinion)
muaf tutulurlar.
210
Kampüs dışı
çalışma izni
Var
Bilgilendirme
Çalışmaları
CICIC
ENIC-NARIC
Avusturya
tarafından
yürütülür.
Diğer
Tablo 1. Çeşitli Ülkelerin Uluslararası Araştırmacılara Yönelik Strateji ve Teşvikleri (Devamı – 1)
Ülkeye Bilim ve
Teknoloji İnsan
Sağlayacak Bilgi
Sağlayan Web
Sayfaları ya da
Organizasyonlar
Çek
Cumhuriyeti
Dolaşımın desteklenmesi
ihtiyacı bir çok güncel
dokümanda detaylı bir
şekilde anlatılmıştır.
Örneğin, Ekonomik Büyüme
Stratejisi, Ulusal Reform
Programı, 2005-2010 Ulusal
Yenilik Politikası, Çek
Cumhuriyeti Ulusal
Kalkınma Planı.
Araştırmacının
Dolaşım Portalı- Çek
Cumhuriyeti
(www.eracareers.cz)
Var
Finlandiya
Bilim ve Teknolojinin ve
yükseköğretimin
uluslararası hale
getirilmesinin genel
hedefidir.
Araştırmacının
Dolaşım PortalıFinlandiya (Finlandiya
Akademisi web sitesi
olan “www.aka.fin”
üzerinden portala
ulaşmak mümkündür.)
Göçmen Bürosu
müdürlüğü ve
yüksek öğrenim
enstitüleri
arasındandaki
işbirliklerine dayalı
resmi olmayan
uygulamalar vardır.
Japonya
Eğitim, Kültür, Spor, Bilim
ve Teknoloji Bakanlığı
(MEXT) tarafından
hazırlanan “Bilim ve
Teknolojinin Uluslararası
Aktivitesinin Stratejik
Teşviki” (Stratejik Promotion
of the International Activity
of Science and Technology)
. Öncelik sırasında yer alan
en önemli konulardan birisi
de Asya ülkeleri ve
uluslararasılaştırılan
üniversitelerle işbirliklerini
güçlendirmektir.
Diaspora Stratejisi
Kolaylaştırıcı
Prosedürler
Özel Vizeler
Bilimsel Vize
(2005/71 nolu EC
Kanunu altında yer
almaktadır.)
211
Genel Göç
Politikaları
Kuruluşlar
Bilgilendirme
Çalışmaları
Var
NARIC
NARIC
tarafından
yürütülür.
Finlandiya
Ulusal Eğitim
Kurulu (ENICNARIC)
Çoklu giriş vizesi
Var
Diğer
Kore
Araştırmacıların uluslararası
dolaşımı iki ana başlık
altında çalışmaktadır: yurt
dışına eğitim ve araştırma
için giden Kore vatandaşları
ve Kore’ye gelen yabancı
araştırmacılar.
Hollanda
Eğitim, Kültür ve Araştırma
Bakanlığı araştırmacıların
dolaşımını teşvik
etmektedirler. Bu konuyla
ilgli politika, Hollanda
Bilimsel Araştırma Kuruluşu
(NOW) tarafından hayata
geçirilmektedir.
Yeni
Zelanda
Araştırma, Bilim ve Teknolji
Bakanlığı, şu anda olduğu
gibi gelecekte de Yeni
Zelanda’nın araştırma, bilim
ve teknoloji alanında üstün
performans gösteren kişi ve
takımları yetiştirebilmesi, bu
tür kişileri ülkeye
çekebilmesi ve burada
tutabilmesi için bir strateji
planı hazırlamaktadır.
Ülkeye Bilim ve
Teknoloji İnsan
Sağlayacak Bilgi
Sağlayan Web
Sayfaları ya da
Organizasyonlar
Diaspora Stratejisi
Genel bir web sayfası
bulunmamaktadır fakat
her bir program için
ayrı bir web sayfası
vardır.
Dünya genelinde Koreli
araştırmacılar arasında bilgi
paylaşımını sağlayacak bir
portal oluşturulmuştur. Ayrıca
kendi alanında dünya
çapında önde gelen bilim
insanları, hem Kore’yi
tanımaları için ve hem de
Kore’de bulunan
araştırmacılarla işbirliği ağları
kurmaları için Kore’ye davet
edilmektedirler.
Kolaylaştırıcı
Prosedürler
Özel Vizeler
Genel Göç
Politikaları
Kuruluşlar
Bilim kartı, Bilgi
Teknolojileri Kartı,
Altın Kart
Araştırmacının
Dolaşım Portalı:
Hollanda
(www.eracareers.nl)
ve ayrıca NWO web
sitesi (www.nwo.nl)
Bilimsel Vize
(2005/71 nolu EC
Kanunu altında yer
almaktadır.)
Eleman arzının
yetersiz olduğu
meslekler için.
212
Üst düzey bilim
insanları için,
çalışma iznine
gerek duyulmadan
oldukça hızlı bir
prosedür
uygulanmaktadır.
Ayrıca aile üyeleri
için kolaylaştırıcı
prosedürler
mevcuttur.
Var
NZQA
Bilgilendirme
Çalışmaları
Diğer
Ülkeye Bilim ve
Teknoloji İnsan
Sağlayacak Bilgi
Sağlayan Web
Sayfaları ya da
Organizasyonlar
Norveç
Özel bir stratejisi
bulunmamaktadır, ama
hükümet Norveç’teki
araştırma yapısının
uluslararası hale gelmesine
oldukça önem vermektedir
ve bu konuda dolaşımın en
önemli ayağı olduğu
uluslararası araştırma
programlarına büyük
yatırımlar yapmaktadır.
Araştırmacının
Dolaşım PortalıNorveç
(www.eracareers.no)
Güney
Afrika
Bir çoğu Ulusal Araştırma
Kurumu (NRF) tarafından
yürütülen; araştırmacıları,
doktora öğrencilerini ve
Kaynağını ülkeye çekecek
veya Güney Afrika
vatandaşı olan bu alandaki
kişilerin yurt dışına
gidebilmeleri için destek
sağlayacak mekanizmalar
bulunmaktadır.
NRF web sitesi
(özellikle Güney Afrika
Araştırma Başkanları
Girişimi’nın linki), Bilim
ve Teknoloji İnsan
Kaynağı’nın ülkeye
gelişi ile ilgili bilgiler
sunmaktadır.
(www.nrf.ac.za/sarchi/)
Afrika Birliği – Afrika
Diaspora Bakanlar
Konferansı gibi platformlar
kullanılmaktadır. Ayrıca,
Bilim ve Teknoloji
Departmanı, Güney
Afrikalıların bulunduğu bir
çok bölgede “Güney Afrika
Günleri” düzenlemektedir.
İsviçre bilim, araştırma
ve yenilik portalı.
(www.myscience.ch)
İsviçreli bilim insanlaryla
İsviçreyle sıkı bağları olan
bilim insanlarının da yer
aldığı İsviçre Yetenekler Veri
Tabanı oluşturulmuştur
(www.swisstalents.org).
Ayrıca soldaki hücrede
belirtilen web sitesi de
bulunmaktadırwww.myscience.ch
İsviçre
Konuyla ilgili açıkça
belirtilmiş bir stratejileri
bulunmamaktadır.
Diaspora Stratejisi
Kolaylaştırıcı
Prosedürler
Kişi ile birlikte
gelen aile üyeleri
için kolaylaştırıcı
prosedürler
mevcuttur.
Özel Vizeler
Genel Göç
Politikaları
Araştırmacılar,
bursiyerler ve
öğretim
görevlileri/okutman
lar için çalışma
izni.
Kalifiye işçi ve
uzman personel
için iş izni kota
planı
2002 Göç Kanunu
yabancı uzmanlar
için çalışma iznini
içermektedir.
Kuruluşlar
Bilgilendirme
Çalışmaları
Diğer
Norveç Eğitimde
Kalite Güvencesi
Ajansı (NOKUT)
SAQA
Avrupa Serbest
Ticaret Birliği (EUEFTA) üyesi
olmayan ülke
vatandaşları için
213
ENIC İsviçre
Almanya,
Avusturya,
İtalya ve
Fransa ile
diploma
denkliği
anlaşması
Ülkeye Bilim ve
Teknoloji İnsan
Sağlayacak Bilgi
Sağlayan Web
Sayfaları ya da
Organizasyonlar
Diaspora Stratejisi
İngiltere
Öğrenci ve araştırmacıların
uluslararası dolaşımı ile ilgili
konular, Küresel Bilim ve
Yenilik Forumu (GSIFGlobal Science and
Innovation Forum)
tarafından yayınlanan
“Araştırma ve Geliştirmede
Uluslararası Katılım
Stratejisi” içinde yer almıştır.
İngiltere Ağı (Network
UK)-araştırmacının
dolaşım portalı
(www.britishcouncil.or
g/eumobility).
Araştırma ve Geliştirmede
Uluslararası Katılım GSIF
Stratejisi’nde, İngiltere’nin
İngiltere’de çalışan ya da
daha önce çalışmış olan
araştırmacıların envanterinin
tutulacağı bir ağın
kurulmasını teşvik etmesi ve
bu ağın gelişimini sağlaması
gerektiği belirtilmiştir. Royal
Society,British Academy ve
Kraliyet Mühendislik
Akademisi ve Birleşik Krallık
Araştırma Konseyleri
tarafından ortaklaşa
yürütülecek ve daha önce
ülkede çalışmış olan
araştırmacılar envanteri ile
bağlantılı yeni bir uluslar
arası burs programı da 20082009 döneminde yürürlüğe
girecektir.
Avrupa
Komisyonu
Bakınız Avrupa Komisyonu
COM(2001)331 (20/6/2001).
Stratejinin amacı;
araştırmacılar için, açık ve
Avrupa ülkeleri arasında
çalışma iznine gereksinim
duymadan iş gücü piyasası
geliştirmektir.
Araştırmacının
dolaşım portalıAvrupa.
(Haziran2008’den
itibaren geçerli web
sayfası EURAXESS
portalı olmuştur –
http://ec.europa.eu/era
careers/index_en.cfm)
Avrupa komisyonu
tarafından, Avrupa dışında
çalışan Avrupa’lı
araştırmacıların iletişim
ağının oluşturulması
önerilmektedir.
Kolaylaştırıcı
Prosedürler
Özel Vizeler
Genel Göç
Politikaları
Kuruluşlar
Bilgilendirme
Çalışmaları
Belirli öğrenciler
için iş izni
aranmaz.
Avrupa Ekonomik
Alanı’na(EEA)
dahil olmayan ülke
vatandaşları için
Desteklenen
Araştırmacı
(Sponsored
Researcher)
çalışma izni
kategorisi
Var.
NARIC İngiltere
NARIC İngiltere
tarafından
yürütülür.
Bilimsel Vize
(Scientific Visa)
(2005/71 nolu EC
Kanunu altında yer
almaktadır.)
Kaynak: OECD The Global Competition for Talent:Mobility of the Highly Skilled
214
NARIC ağı,
ENIC ağı
Diğer

Toplantı Hazırlık Notları

Transkript

Benzer belgeler

Sunumlarda İzlenmesi Gereken Esaslar

H2020 Sosyo-Ekonomik ve Beşeri Bilimler Alanı

Araştırma - Samsun Tabip Odası

1 PROF. DR. DİLHAN ERYURT Filmlerin ortak girişi Kız çocuğu

TÜBİTAK TEYDEB 1509 Sunumu

Kasım

Prof Dr. ORHAN ALTAN