Makale09 - Ankara Üniversitesi

186
Romatizma, Cilt: 17, SayÝ: 3, 2002
MUSK†LOSKELETAL HASTALIKLARDA ULTRASONUN YERÜ
Haydar Gšk1, GŸlay Din•er1
…ZET
TÝbbÝn •eßitli alanlarÝnda tanÝsal bir yšntem olarak šnemli bir yere sahip olan ultrasonografi (USG), son
on yÝl i•erisinde muskŸloskeletal hastalÝklarÝn tanÝ ve takibinde de kullanÝlmaya baßlamÝßtÝr. YŸksek •šzŸnŸrlŸklŸ USG cihazlarÝnÝn gelißtirilmesi sayesinde eklem, tendon, kas ve ligaman gibi yŸzeyel yumußak dokularÝn gšrŸntŸlenebilmesi mŸmkŸn olmußtur. Radyasyon i•ermemesi, noninvaziv olmasÝ, tek kißi tarafÝndan uygulanabilmesi ve nisbeten ucuz olmasÝ USGÕnin šnemli avantajlarÝdÝr. Bu yazÝda USGÕnin
muskŸloskeletal hastalÝklardaki klinik kullanÝmÝndan bahsedilmektedir.
Anahtar Kelimeler: Ultrasonografi, muskŸloskeletal hastalÝk.
SUMMARY
ROLE OF ULTRASONOGRAPHY IN MUSCULOSKELETAL DISEASES
Ultrasonography has an important role in many fields of medicine and has been used in the diagnosis
and follow-up of musculoskeletal diseases in the last decade. Thanks to development of high resolution
USG transducers, imaging of superficial soft tissues like joint, tendon, muscle and ligaments has become possible. The Advantages of USG are relatively low price, noninvaziveness, applicability by a single
physician and its radiation free feature. Clinical use of USG in the musculoskeletal diseases is emphasized in this manuscript.
Key Words: Ultrasonography, musculoskeletal disease.
TÝbbÝn bir •ok alanÝnda kullanÝm alanÝ olan ultraso-
Ûerli olabilmesi incelemeyi yapan kißinin tecrŸbesi-
nografinin, muskŸloskeletal hastalÝklarÝn tanÝ ve ta-
ne ve uzmanlÝÛÝna baÛlÝdÝr. Yšntemin insan vŸcu-
kibinde yerini almasÝ son on yÝla dayanmaktadÝr.
duna bilinen bir zararlÝ etkisi olmamasÝna karßÝn,
Bunun nedeni, klasik USG cihazlarÝnÝn sahip oldu-
deneyimsizliÛe baÛlÝ olarak gšrŸntŸlerin yanlÝß elde
Ûu •šzŸnŸrlŸk ile kas, tendon gibi yŸzeyel dokula-
edilmesi ve yorumlanmasÝ hastaya zarar verecek
rÝn incelenmesinin mŸmkŸn olmamasÝ, ayrÝca yŸk-
sonu•lar doÛurabilmektedir. Bu nedenlerden štŸrŸ,
sek rezolŸsyonlu cihazlarÝn ve daha hÝzlÝ bilgisa-
ulusal ve uluslararasÝ (šrn. EULAR) dernekler USG
yarlarÝn son yÝllarda gelißtirilmiß olmasÝdÝr (1). GŸ-
eÛitimindeki gerekli unsurlarÝ ortaklaßa belirleyerek
nŸmŸzde ultrason •ok sayÝda romatolojik hastalÝ-
standardizasyon olußturmaya •alÝßmÝßlardÝr. …rne-
ÛÝn tanÝsÝnda faydalÝ bir gšrŸntŸleme yšntemi ola-
Ûin Almanya (7) ve ÜtalyaÕda (8) USGÕnin, romatolo-
rak kabul edilmektedir. Bu hastalÝklarÝn baßlÝcalarÝ
romatoid artrit, juvenil romatoid artrit (2), psoriatik
artrit, kristal depo hastalÝklarÝ, osteoartrit (3), rotator
cuff yÝrtÝÛÝ, bursit, tendinit ve tenosinovit, karpal tŸnel sendromu (4,5) ve temporal arterittir (6).
ji eÛitiminde •ok šnemli bir yere sahip olduÛu bilinmektedir. Bu Ÿlkelerde romatolog ŸnvanÝnÝ alabilmek i•in en azÝndan 200 inceleme yapÝlmasÝ ßartÝ
aranmaktadÝr. Avrupa Ÿlkelerinin aksine, AmerikaÕda romatologlarÝn •oÛu kendi baßlarÝna US ya-
Ultrasonografi, operatšre baÛÝmlÝ bir gšrŸntŸle-
pamamaktadÝrlar. †lkemizde de fiziksel tÝp ve reha-
me yšntemidir. Bu nedenle elde edilen bilginin de-
bilitasyon uzmanlarÝ tarafÝndan muskŸloskeletal
1
Ankara †niversitesi TÝp FakŸltesi Fiziksel TÝp ve Rehabilitasyon AD
Gšk ve Din•er
187
USG incelemesi yapÝldÝÛÝ bilinmektedir. MuskŸlos-
penetrasyon gŸcŸdŸr. 20 MHz transducerÕlerin ak-
keletal USGÕnin avantajlarÝ ßunlardÝr :
siyel 0.038 mmÕlik rezolŸsyon gŸcŸ vardar, ancak
¥ Romatolojik hastalÝklar i•in deÛerli diyagnostik
bilgileri verir.
¥ Yumußak doku lezyonlarÝnÝn tanÝsÝnda X-ray gšrŸntŸlemeye ŸstŸndŸr.
¥ Radyasyon i•ermez.
¥ Ünvaziv deÛildir ve manyetik rezonans gšrŸntŸlemeden (MRG) daha az pahalÝdÝr.
¥ Ünceleme daha kÝsa sŸrer, kurulumu i•in daha kŸ•Ÿk alan yeterlidir, kolay taßÝnabilir.
1.5 cmÕden daha derin yapÝlarÝn deÛerlendirilmesine izin vermez (8). Daha derinde ve daha geniß eklemlerin (šrn. omuz, kal•a eklemi) incelenmesinde
ise dŸßŸk frekanslÝ (3.5-5 MHZ) baßlÝklar kullanÝlmaktadÝr. Þekil 1Õde yŸksek frekanslÝ baßlÝkla (6-13
MHZ) elde edilen gšrŸntŸnŸn konvansiyonel baßlÝÛa gšre daha net ve yŸksek •šzŸnŸrlŸkte olduÛu
gšrŸlmektedir.
MuskŸloskeletal US incelemelerinin •oÛu Ògri
¥ Tek kißi tarafÝndan kolay uygulanabilir.
šl•ekleÓ yapÝlÝr. Yani gšrŸntŸler siyah-beyaz olarak
¥ Hastalar tarafÝndan daha kolay kabul edilebilir.
elde edilir. GšrŸntŸdeki her beyaz nokta geri yansÝ-
¥ Ger•ek zamanlÝ (real time) gšrŸntŸleme tekniÛi
yan bir ses dalgasÝnÝ gšsterir. Ses dalgalarÝ ÝßÝk
sayesinde dokularÝn dinamik olarak incelenmesi
dalgalarÝna benzer ßekilde yayÝlÝrlar. Bu nedenle bir
mŸmkŸn olur, bšylece fonksiyonel anatomi hak-
madde ne kadar yoÛun ise (šrn. kemik korteksi)
kÝnda bilgi edinilebilir.
¥ Aspirasyon, biyopsi, enjeksiyon gibi girißimlerde
rehber olarak kullanÝlabilir.
ses dalgalarÝnÝ o kadar fazla geri yansÝtÝr ve ekranda o kadar beyaz gšrŸnŸr. Su vŸcuttaki en az yansÝtÝcÝ maddedir, bu nedenle ses dalgalarÝ doÛrudan
Ultrasonografinin faydalarÝ yanÝnda dezavantaj-
suyun i•inden ge•tiÛinden siyah olarak gšrŸntŸ ve-
larÝ da mevcuttur. Manyetik rezonans gšrŸntŸleme
rir. Ünceleme sÝrasÝnda bir ekleme en azÝndan iki
ile kÝyaslandÝÛÝnda, •šzŸnŸrlŸÛŸ gšreceli olarak da-
scan yapÝlmalÝdÝr. Patolojik bir bulgu saptandÝÛÝnda
ha azdÝr. USG yapan kißiler arasÝnda farklÝ yorum-
ise iki farklÝ dŸzlemde scan gereklidir. Elde edilen
lar olabilmektedir (dŸßŸk inter-rater reliability). Tet-
gšrŸntŸnŸn Ÿst noktasÝ daima baßlÝÛÝn proksimalin-
kiki šÛrenmek ancak uzun sŸreli eÛitim ve tecrŸ-
dedir. Longitudinal taramada genellikle sol proksi-
beyle mŸmkŸn olmaktadÝr. Deneyimli bir eÛitimcinin
maldir. Transvers taramada, sol inceleyen kißi tara-
supervizšrlŸÛŸ altÝnda en azÝndan 300-400 incele-
fÝndan gšrŸlen sol kÝsÝmdÝr.
me yapÝlmasÝnÝn gerekliliÛi šne sŸrŸlmektedir (9).
ULTRASON UYGULAMA TEKNÜÚÜ VE
DONANIMI
MuskŸloskeletal hastalÝklarÝn tanÝsÝnda yŸksek rezolŸsyonlu cihazlar kullanÝlmaktadÝr. Ultrason uygulama baßlÝÛÝ (transducer) incelenecek dokuya
gšre se•ilmektedir. Tendon, ligament ve kŸ•Ÿk eklem gibi yŸzeyel yapÝlarÝn incelemesinde yŸksek
frekanslÝ (13-20 MHZ) lineer baßlÝklar en iyi gšrŸntŸyŸ vermektedir. ‚ok yŸksek frekanslÝ transducerÕlerin ana kÝsÝtlÝlÝÛÝ ultrasonografi dalgalarÝnÝn
Þekil 1: Konvansiyonel ve yŸksek frekanslÝ USG ile elde edilen gšrŸntŸlerin karßÝlaßtÝrÝlmasÝ
188
MUSK†LOSKELETAL HASTALIKLARDA ULTRASONUN YERÜ
2. Bursit: Bursalar i•inde sÝvÝ veya midekoik materyal saptanabilir.
3. Tendinit: Tendonlar kalÝn, homojen olmayan ve
hipoekoik bir gšrŸntŸ verirler.
4. Tenosinovit: Tendon kÝlÝfÝnda genißleme ve
i•indeki sÝvÝnÝn anekoik gšrŸnŸmŸ. Tendon kÝlÝfÝ
i•inde sinovial kalÝnlaßma midekoik olarak gšrŸlŸr.
5. Tendinozis: Tendon homojen deÛildir ve kalsifikasyonlar izlenebilir.
Þekil 2: Ultrasonografik incelemelerde kullanÝlan •eßitli
baßlÝklar (transducer)
GŸnŸmŸzde daha yeni US tekniklerinin gelißtirilmesi ile renkli doppler US ve power doppler US or-
6. Erozyonlar: Kemik yŸzeylerde bozulma veya
•ukurlaßma izlebilir.
7. Osteoartrit: Eklemi olußturan kemik yŸzeylerde
dŸzensizlikler gšrŸlebilir.
taya •ÝkmÝßtÝr (10). Renkli doppler US, bŸyŸk da-
8. AyrÝca US ile abse, flegmon, hematom, šdem,
marlarda kan akÝmÝnÝ deÛerlendirmede kullanÝlan
subkŸtan hava, yumußak doku tŸmšrleri, ganglion,
bir yšntemdir. Bu teknik ile dokularÝn renkli haritala-
tendon yÝrtÝlmalarÝ, fokal kas patolojileri, osteomye-
rÝ ortaya •ÝkarÝlÝr. Rengin miktarÝ kan akÝmÝnÝn de-
lit, kÝkÝrdak kalÝnlÝÛÝnda azalma, kondrokalsinoziste
recesi ile ilißkilidir. …te yandan, kŸ•Ÿk damarlarda
kÝkÝrdak kalsifikasyonlarÝnÝn tanÝsÝ mŸmkŸn olabil-
ve akÝmÝn az olduÛu durumlarda etkinliÛi sÝnÝrlÝdÝr.
mektedir.
Power doppler US ise nisbeten daha yeni bir tekniktir. Uygulama tekniÛi a•Ýdan etkilenmez ve yu-
MUSK†LOSKELETAL US Ü‚ÜN GENEL KLÜNÜK
mußak doku hiperemisini gšstermede etkindir
ENDÜKASYONLAR
(11,12). Bu nedenle muskŸloskeletal hastalÝklara
baÛlÝ enflamasyonu deÛerlendirmede yararlÝdÝr.
1. Klinik olarak tanÝsÝ ßŸpheli sinovitin saptan-
GŸnŸmŸzde power doppler USÕnun duyarlÝlÝÛÝnÝ
masÝ : …zellikle kal•a, gleno-humeral ve ayak bile-
daha da arttÝrmak i•in intravenšz kontrast madde-
Ûi gibi eklemlerde az miktardaki efŸzyonlarÝn sap-
lerin gelißtirilmesine •alÝßÝlmaktadÝr. AyrÝca 3 bo-
tanmasÝnda.
yutlu US ile ilgili •alÝßmalar sŸrdŸrŸlmektedir. US
2. …zellikle artrosentez veya radyosinoviortezis
ile elde edilen gšrŸntŸlerin depolanmasÝ gŸnŸmŸz-
šncesi sinovitin tipinin saptanmasÝ : Anekoik si-
de kaÛÝda, filme, video kasete, optik disklere ve di-
novit varlÝÛÝnda sÝvÝ artÝßÝ sšzkonusudur. Midekoik
jital ortamlara yapÝlabilmektedir.
yapÝlarÝn sentezi ile sÝvÝ aspirasyonu yapÝlamaz.
BazÝ durumlarda sadece kŸ•Ÿk bir alanda sÝvÝ biri-
MUSK†LOSKELETAL ULTRASONOGRAFÜDE
SAPTANAN TEMEL BULGULAR
kimi sšz konusu olabilir. Bu durum šzellikle septik
artrit, abse ve flegmonda belirgindir. Power doppler
US ile enflamatuvar ve enfeksiyoz kaynaklÝ efŸz-
1. Sinovit: SÝvÝ anekoik (siyah) gšrŸntŸ verir. Sino-
yonlar enflamatuvar olmayanlardan ayrÝlabilir (13).
vial kalÝnlaßma midekoik (gri) gšrŸntŸ verir.
Bu šzellik, diyagnostik aspirasyon kararÝ verilme-
Gšk ve Din•er
189
sinde yardÝmcÝ olabilir. Radyosinoviortezis endi-
rotator cuff yÝrtÝklarÝ, sinovit, efŸzyon, tendinit veya
kasyonu a•ÝsÝndan veya etkinliÛini kontrol etmek
tenosinovitin varlÝÛÝ gšsterilebilir (16). Dinamik in-
amacÝyla sinovial kalÝnlaßmanÝn miktarÝ šl•Ÿlebilir.
celeme ile impingement sendromu tanÝsÝ koyulabi-
Romatoid artritli hastalarda eklemde pannus varlÝÛÝ
lir. Normalde supraspinatus tendonu kol abdŸksi-
ve vaskŸlarizasyonun miktarÝ US ile ortaya konula-
yona gelirken akromionun altÝndan dŸzgŸn ßekilde
bilir (14).
kayar. Donuk omuzda supraspinatus tendonu ve
3. Klinik olarak ߟpheli tendinit veya tenosiovitin saptanmasÝ : US, tendinit/ tenosinovit, bursit ve
sinovitin birbirinden ayrÝmÝnÝ yapabilir.
deltoid kasÝ arasÝnda adhezyon gšrŸlŸr. BazÝ Ÿlkelerde (šrn. Üsvi•re) omuz aÛrÝsÝ veya gŸ•sŸzlŸÛŸ
olan RA hastalarÝna rutin olarak US incelemesi yapÝlmaktadÝr. AßaÛÝda standart bir US incelemesin-
4. ErozyonlarÝn saptanmasÝ : USÕnun hem aksiyel
de kullanÝlan muayene pozisyonlarÝ gšrŸlmektedir
hem de lateral rezolŸsyonunun ŸstŸn olmasÝ, ke-
(Þekil 3). US yapan kißi genellikle hastanÝn arka-
mik yŸzeyindeki •ok kŸ•Ÿk dŸzensizliklerin gšrŸn-
sÝnda oturur (17).
tŸlenmesini saÛlar. Bšylece kemik yŸzeydeki destrŸktif veya hipertrofik deÛißiklikler dŸz grafide hatta
MRÕda ortaya •Ýkmadan •ok šnce ortaya konabilir
(15).
1. Anterior transvers (rotator cuff)
2. Anterior longitudinal scan
3. Anterior transver scan (uzun biseps tendonu)
4. Lateral transvers
5. Lateral longitudinal
MUSK†LOSKELETAL US Ü‚ÜN …ZEL KLÜNÜK
6. Posterior transvers
ENDÜKASYONLAR
7. Posterior longitudinal
OMUZ
Omuzda rotator cuffÕun incelemesi, muskŸloskeletal ultrasonografi i•in en fazla kabul gšrmŸß endi-
8. Akromio-klavikular longitudinal
9. Aksiller longitudinal (kol kaldÝrÝlarak)
Omuz eklemi US incelemesi endikasyonlarÝ
kasyondur. Ancak omuzun anatomik karmaßÝklÝÛÝ
¥ EfŸzyon / sinovial proliferasyon
nedeniyle incelemesi zor ve zaman alÝcÝdÝr. US ile
¥ Bursit
Þekil 3: SaÛ omuzun US incelemesi
190
MUSK†LOSKELETAL HASTALIKLARDA ULTRASONUN YERÜ
¥ Biseps tendonu tenosoniviti
jeksiyon yapÝlabilir. Hasta US yapan kißinin šnŸnde
¥ Biseps tendon rŸptŸrŸ
oturur. Bir dirsekte saptanan bulgularÝn diÛeri ile kÝ-
¥ Rotator cuff rŸptŸrŸ
yaslanmasÝ šnemlidir.
¥ Kalsifik tendinit
¥ Erozyon ve osteofitler
¥ Eklem fareleri
EL BÜLEÚÜ, EL VE PARMAKLAR
¥ Osteokondromatozis
US šzellikle sinovit, tenosinovit veya ganglia sonu-
¥ Akromioklavikular eklem lezyonlarÝ
cu gelißen karpal tŸnel sendromunun tanÝsÝnda ya-
ROMATOÜD ARTRÜTÕÜN OMUZ TUTULUMUNDA
G…R†LEN SPESÜFÜK BULGULAR
rarlÝdÝr. Tendon rŸptŸrŸnde u•lar gšrŸntŸlenebilir.
‚ok yŸksek frekanslÝ baßlÝklar ile yapÝlan US, romatizmal hastalÝklarda interfalangeal eklem tutulu-
¥ ‚evresel hipoekoik sinovit
muna ait •ok kŸ•Ÿk bulgularÝ dahi saptayabilir
¥ Erozyonlar
(20,21). Multiplanar šzelliÛi sayesinde US, konvan-
¥ Bilateral bulgular
siyonel grafilerde saptanamayan kŸ•Ÿk erozyonlarÝ
¥ Pannus i•inde hipervaskŸlarite (renkli doppler
tesbit edebilir. Hasta US yapan kißinin šnŸnde otu-
US)
rur. El eklemlerinde gelißen sinovit volar yŸzŸn incelemesi ile daha kolay gšrŸlebilir. Genellikle elde-
DÜRSEK
ki fleksšr tendonlar ekstansšr tendonlara gšre daha kolay incelenebilir (22).
Dirsek eklemi klinik muayenede kolay ulaßÝlabilen
bir eklemdir. Ünat•Ý aÛrÝlarda nedeni araßtÝrmak ve
intraartikŸler efŸzyonu doÛrulamak i•in yapÝlabilir
KAL‚A
(18). Olekranon fossada saptanan nonekojenik bir
Kal•a aÛrÝsÝ olan hastalar sÝklÝkla diyagnostik a•Ý-
boßluk intraartikŸler efŸzyonu gšsterir (19). Klinik
dan klinisyene bir bilmece olußtururlar. AÛrÝ eklem-
muayenede ߟpheye dŸßŸldŸÛŸnde sinovit, bursit
den kaynaklanabileceÛi gibi, bir baßka bšlgeden
ayrÝmÝ yapÝlabilir. Tenis•i ve golf•Ÿ dirseÛinde ten-
yansÝyabilir. UnutulmamasÝ gereken bir baßka nok-
don kalÝnlaßmasÝ, tendon kalsifikasyonu ortaya ko-
ta kronik artriti olan hastalarda sinovite raÛmen sÝk-
nulabilir. Ultrasonun rehberliÛinde eklem i•ine en-
lÝkla aÛrÝ yoktur (23). Entezopatiler ve periartropati-
Þekil 4: SaÛ dirsekte US incelemesi
191
Gšk ve Din•er
Þekil 5: El bileÛi, el ve parmaklarda US incelemesi
ler enflamasyonu taklit edebilirler. Kal•a ekleminde
¥ Septik artrit
US šzellikle sinovit veya efŸzyonun tanÝsÝnda fay-
¥ Aseptik nekroz
dalÝdÝr. ‚ok az miktardaki efŸzyonlar dahi saptana-
¥ Juvenil kronik artrit
bilir. Hatta US bu konuda o kadar hassastÝr ki, 1
¥ Kapital femoral epifiz
mlÕlik bir efŸzyonun bile saptanabileceÛi šne sŸrŸlmektedir. False pozitif, false negatif oranlarÝ olduk-
DÜZ
•a dŸßŸktŸr. ‚ocuklarda kal•a efŸzyonunun en sÝk
Ultrason diz incelemesinde yaygÝn olarak kullanÝl-
nedeni ge•ici sinovittir (24). TanÝ efŸzyonun 2 ile 3
maktadÝr. Yeni yŸksek frekanslÝ problar ile hem yŸ-
hafta i•inde kaybolmasÝ ile doÛrulanÝr. Aksi durum-
zeyel periartikŸler hem de intraartikŸler yumußak
da Legg-Perthes-Calve hastalÝÛÝndan ߟphelenilir.
dokular deÛerlendirilebilmektedir. MuskŸloskeletal
AyrÝca efŸzyonun tam olarak yerini saptadÝktan
USÕnun en klasik endikasyonlarÝndan birisi poplite-
sonra yapÝlan ponksiyon, doktor a•ÝsÝndan kolay,
al bšlgede bulunan Baker kistleridir. RŸptŸre olmuß
hasta a•ÝsÝndan ise daha az travmatik olmaktadÝr.
Baker kisti ile ortaya •Ýkan klinik tablo tromboflebit-
Üliopsoas ve trokanterik bursit ile kalsifikasyonlar
ten ayÝrt edilebilir. Prepatellar bursit, patellar tendi-
US ile ortaya koyulabilir. AÛrÝ ßikayeti olan kal•a
nit tanÝsÝ koyulabilir. …zellikle suprapatellar recess
protezli bir hastada eklem i•inde efŸzyon saptan-
de bulunan sinovial proliferasyonun miktarÝ šl•Ÿle-
masÝ protezde gevßeme yada enfeksiyonu gšsterir.
SÝklÝkla kapsŸl dÝßÝndaki sÝvÝ birikimleri enfeksiyo-
bilir. ‚eßitli •alÝßmalardan elde edilen sonu•lara
gšre tendinit ve tendon rŸptŸrlerinin deÛerlendiri-
nun belirtisidir (25). AyrÝca yumußak doku kitleleri
incelenebilir.
Kal•a ekleminde US inceleme endikasyonlarÝ
¥ Kal•a aÛrÝsÝ
¥ Ü• rotasyonun kÝsÝtlanmasÝ
1. anterior longitudinal
2. anterior transvers
3. lateral transvers
¥ ‚ocukta aksayarak yŸrŸme
¥ Artroplasti sonrasÝ kal•a aÛrÝsÝ
¥ Transient sinovit
Þekil 6: Kal•a ekleminin US incelemesi
192
MUSK†LOSKELETAL HASTALIKLARDA ULTRASONUN YERÜ
Þekil 7: Diz ekleminde US incelemesi
minde US en iyi teknik olarak kabul edilmektedir.
Diz eklemindeki efŸzyon ve sinovitin saptanmasÝnda en az MRG kadar etkilidir. Sinovial zarÝn kalÝnlÝÛÝ šl•Ÿlerek sinovitin derecesi anlaßÝlabilmektedir.
Power Doppler US ile sinoviyum i•inde yoÛun enflamasyon olan alanlarda hiperemi gšsterilebilmek-
AYAK BÜLEÚÜ VE AYAK
Ayak bileÛi ve talo-navikŸler eklemde sinovitin birbirinden ayÝrÝmÝ yapÝlabilir. Bu sayede eklem i•i
ponksiyon i•in doÛru nokta saptanabilir. Retrokalkaneal aÛrÝnÝn, aßil tendiniti veya retrokalkaneal
tedir. AyrÝca periferik meniskŸs yÝrtÝklarÝ, meniskŸs
bursite mi baÛlÝ olduÛu ortaya konulabilir. Bšylece
kistleri ve meniskŸslerdeki dejeneratif deÛißimler
bursit tanÝsÝ konulduÛunda steroid enjeksiyonu
US ile saptanabilmektedir (26). …te yandan US pe-
hastayÝ rahatlatabilir. Topuk aÛrÝsÝ varlÝÛÝnda plan-
riartikŸler veya intraartikŸler sÝvÝ aspirasyonlarÝ, in-
tar fasiitis tanÝsÝ koyulabilir.
filtrasyon veya biyopsilerde rehber olarak kullanÝlabilmektedir. Longitudinal ve transvers kesitlerde in-
Ayak bileÛi ve parmaklarda US kesitleri
celeme yapÝlÝr ve daima asemptomatik taraf ile kar-
1. anterior longitudinal
ßÝlaßtÝrÝlÝr.
2. anterior transvers
Þekil 8: Ayak bileÛi ve parmaklarda US incelemesi
193
Gšk ve Din•er
A
B
C
D
Þekil 9: (A) Rotator cuff rŸptŸrŸ; (B) Rotator cuff rŸptŸrŸ; (C) Triseps tendiniti; (D) Gastroknemiusta rŸptŸr
3. anterior longitudinal (parmaklar ve šn ayak)
9. dorsal transvers
4. lateral transvers
10.plantar longitudinal
5. lateral longitudinal (4Õde patoloji varsa)
6. medial transvers
7. medial longitudinal (6Õda patoloji varsa)
YukarÝda bazÝ muskŸloskeletal hastalÝklara ait US
gšrŸntŸleri yer almaktadÝr (Þekil 9)
8. dorsal longitudinal
KAYNAKLAR
4.
Sureda D, Quiroga S, Arnal C, et al. Juvenile rheumatoid
arthritis of the knee: evaluation with US. Radiology 1994;
190:403-406.
Buchberger W, Judmaier W, Birbamer G, et al. Carpal tunnel syndrome: diagnosis with high resolution ultrasonography. AJR 1992; 159:793-798.
5.
Grassi W, Lamanna G, Farina A, Cervini C. Sonographic
imaging normal and osteoarthritic cartilage. Semin Arthritis Rheum 1999; 28:398-403.
Chen P, Makland N, Redwine M, Zelitt D. Dynamic high resolution sonography of the carpal tunnel. AJR 1997;
168:533-537.
6.
Schmidt WA, Kraft HE, Vorpahl K et al. Color duplex ultrasonography in the diagnosis of temporal arteritis. N Engl
1.
Gibbon WW. Musculoskeletal ultrasound. BailliereÕs Clin
Rheumatol 1996; 10: 561-588.
2.
3.
194
MUSK†LOSKELETAL HASTALIKLARDA ULTRASONUN YERÜ
J Med 1997; 337:1336:42.
7.
8.
9.
Manger B, Kalden JR. Joint and connective tissue ultrasonography. A rheumatologic bedside procedure? A German
experience. Arthritis Rheum 1995; 38:736-742.
Grassi W, Cervini C. Ultrasonography in rheumatology: an
evolving technique. Ann Rheum Dis 1998; 57:268-271.
Wakefield RJ, Gibbon WW, Emery P. The current status of
ultrasonography in rheumatology. Rheumatology 1999;
38:195-201.
10. Rubin JM, Bude RO, Carson PL, Bree RL, Adler RS. Power
doppler US: a potentially useful alternative to mean frequency-based color doppler US. Radiology 1994; 190:853856.
11. Newman JS, Adler RS, Bude RO, Rubin JM. Detection of
soft-tissue hyperemia: value of power doppler sonography. AJR 1994; 163;385-389.
12. Newman JS, Laing TJ, McCarthy CJ, Adler RS. Power
doppler sonography in synovitis: assessment of therapeutic response. Radiology 1996; 198:582-584.
13. Breidahl WH, Newman JS, Taljanovic MS, Adler RS. Power doppler sonography in the assessment of musculoskeletal fluid collections. AJR 1996; 166:1443-1446.
14. Hau M, Schultz H, Tony HP, et al. Evaluation of pannus
and vascularization of the metacarpophalangeal and proximal interphalangeal joints in rheumatoid arthritis by highresolution ultrasound. Arthritis Rheum 1999; 42(11):
2303-2308.
15. Schmidt WA. Value of sonography in diagnosis of rheumatoid arthritis (Commentary). Lancet 2001;
357(7):1056-1057.
16. Backhaus M, Manger B. The use of ultrasonography in the
rheumatological diagnosis of the shoulder. Rheumatol Eur
1997; 26: 89.
17. Schmidt WA. Musculoskeletal Ultrasonography for the
Rheumatologist. Handouts. ACR Meeting Ð October 2000.
18. De Maeseneer. Elbow effusion: distribution of joint fluid
with flexion and extension and imaging implications. Invest Radiol 1998; 33(2):117-125.
19. Koski J. Ultrasonography of the elbow joint. Rheumatol Int
1990; 10:91-94.
20. Grassi W, Tittarelli E, Pirani O, Avaltroni D, Cervini C. Ultrasound examination of metacarpofalangeal joints in rheumatoid arthritis. Scand J Rheumatol 1993; 22:243-247.
21. Grassi W, Filippucci E, Farina A, Cervini C. Sonographic
imaging of distal falanx. Semin Arthritis Rheum 2000;
29(6):1-7.
22. Backhaus M, Kamradt T, Sandrock D, et al. Arthritis of the
finger joints: A comprehensive approach comparing conventional radiography, scintigraphy, ultrasound and contrast-enhanced magnetic resonance imaging. Arthritis
Rheum 1999; 42(6):1232-1245.
23. Eberhardt K, Fex E, Johnsson K, Geborek P. Hip involvement in early rheumatoid arthritis. Ann Rheum Dis 1995;
54:45-48.
24. Bosch R, Niedermeier C, Heimkes B. Stellenwert der sonographie in der differentialdiagnose des kindlichen hŸftgelenkergusses. Z Orthop Ihre Grenzgeb 1998;
136(2):412-419.
25. Van Holsbeeck M, Eyler W, Sherman L, et al. Detection of
infection in loosened hip prosthesis: efficacy of sonography. AJR 1994; 163:381-384.
26. Schmidt WA, Volker L, Zacher J et al. Colour doppler ultrasonography to detect pannus in knee joint synovitis. Clin
Exp Rheum 2000; 42:1232-45.