docİsrail Siyasetinde Etkin bir Din Adamının ardından: R. Ovadiyah Yosef
download 
Şikayet Transkript
İsrail Siyasetinde Etkin bir Din Adamının ardından: R. Ovadiyah Yosef
ORTADOĞU ARAŞTIRMALARI ANALİZ SERİSİ Bilgi Kültür Merkezi 10/28/2013 İsrail Siyasetinde Etkin bir Din Adamının Ardından: R. Ovadiyah Yosef No: 12 Ortadoğu Enstitüsü, Sakarya Yazar Hakkında: Eldar Yrd. Doç. Dr. Eldar Hasanov Hasanov, Yrd. Doç. Dr. Sakarya R. Ovadiyah politik faaliyete Yosef/ עובדיה יוסף- girerek kurduğu Şas (23.09.1920-07.10.2013) Partisi’nin ölünceye – Ekim ayının kadar manevi lideri başlarında ölen olmuştur. Yahudi Ovadiyah Yosef ilginç olmayanlara Üniversitesi Felsefe ve Din Bilimleri Bölümü Öğretim Üyesidir. Yrd. Doç. Dr. Hasanov’un araştırma konuları İsrail, Yahudilik, Yahudilik Tarihi ve Müslüman-Yahudi İlişkileri üzerine yoğunlaşmaktadır. Bilgi Kültür Merkezi: 2004 yılından itibaren faaliyet Özet: Ekim ayında ölen İsrail Sefarad Cemaati lideri R. Ovadiyah Yosef, siyasette de etkin bir konuma sahipti. Şas Partisinin kurucusu ve ölene kadar manevi lideri olan Yosef, Sefaradlara göre çağın en büyük din âlimidir. gösteren Bilgi Kültür Merkezi Sakarya merkezli bir sivil toplum kuruluşudur. http://bilgikultur.org/ Yosef’in Müslümanlara ve Yahudi olmayan tüm insanlara karşı bağnazca bir tutum içerisinde olduğu bilinmektedir. Ortadoğu Enstitüsü: Bilgi Kültür Merkezi altında faaliyet gösteren bir kişiliktir. Sefarad bakışında bağnaz bir bu birimde Ortadoğu’nun siyasi, Yahudilere göre çağın tutum benimseyen gelişmelerini merkeze alan en büyük din âlimi Yosef’in Filistin’in çalışmalar yapılmaktadır. sayılan Yosef, 1973-83 Müslüman Arapları yılları arasında İsrail hakkında olumsuz Adres: Maliye Cd., Büyükşehir Sefarad Cemaati’nın görüşleri sürekli Bel. Sanat Galerisi, No:2-1, Kent Hahambaşısı olmuş, bu dillerde dolaşmıştır; E-mail: görevinden sonra kültürel ve ekonomik Park, 54100, Adapazarı, Türkiye, [email protected] İsrail Siyasetinde Etkin bir Din Adamının Ardından: Ovadiyah Yosef - Hasanov Sayfa 1 Yosef onların yeni bir fetva Bağdat’ta doğdu. öldürülmeleri vermesiyle hem Doğarken ismi gerektiğini sürekli Aşkenaz hem Sefarad Abdullah Yusuf olarak tekrarlamış, din bilginleri tarafından konulmuş, sonradan vaazlarında bunu hep eleştirilmiştir. İnsan değiştirilerek aynı vurgulamıştır. hakları bağlamında anlama gelen Ovadiyah Dünyanın çeşitli koyu Yahudi ırkçılığı yapılmıştır. Babasının bölgelerindeki Yahudi mahiyetli adı Yaakov, annesinin olmayanların, açıklamalarından adı Gorgia olmuştur. uğradıkları doğal dolayı hem İsrail’deki Babası kasaplık felaketleri hak yönetim tarafından yaparak hayatını ettiklerini, onların hem Diaspora’daki kazanıyordu. Yosef 4 aslında Yahudiler için etkin Yahudi grupları yaşındayken ailesinin bir köle olarak tarafından zaman yanında Kudüs’e göç yaratıldıklarını zaman eleştirilmiş, etti (aliyah). defalarca dile uyarılmıştır. Çocukluğunda Porat getirmiştir. Yosef Yosef yeşivasında (dini dindar olmayan okul) dini eğitim Yahudilere yönelik pek almıştır. R. Ben Tsiyon olumlu tutum Abba Şaul, R. Baruh benimsememiş, sorun Ben Hayim, R. Yehuda yaratıcı bir kişiliğe Moallem, R. Tsiyon sahip olması hasebiyle Taraftarları arasında Levi vs. gibi Sefaradlar zaman zaman İsrail lakapları: Posek ha- arasında saygın kişiler toplumundaki Sefarad- dor/Neslin müftüsü; Yosef’in sınıf Aşkenaz çatışmasına da Gadol ha-dor/Neslin arkadaşları olmuşlar. katkıda bulunmuştur. büyüğü; Maor 1940’ta, yani 20 yaşında Nitekim bazı Yisrael/İsrail’in nuru; “rabbi” (Yahudi din hükümlerinde Maran/Hoca. bilgini) unvanını alan geleneksel hükme Yosef 1944’te Suriye uymayıp da kendisi İsrail Siyasetinde Etkin bir Din Adamının Ardından: Ovadiyah Yosef - Hasanov Sayfa 2 kökenli etkin bir din bulunduğu süre cemaati hahambaşısı bilgini olan R. zarfında milli olarak atanmıştır. Abraham Halevi duygularını dışa 16.10.1972’de 68 oya Fattal’ın kızı 17 yaşlı vurmuştur; İsrail karşı 81 oy ile İsrail Margalit Fattal (ö. 1994) Devleti aleyhine Sefarad Cemaati ile evlenmiş ve ondan açıklamada bulunmayı Hahambaşısı (rişon le- 11 çocuğu olmuştur. reddetmiş, Mısır Tsiyon) seçilen Yosef 1945’te Kudüs’te ordusuna askeri 1983’e kadar bu Sefarad Yahudi cemaati teçhizat katkısında makamda kaldı. Bazı Bet Din’ine (din bulunmayı yasaklamış, fetvalarında geleneği bilginlerinden oluşan vaazlarını İbranice esas almayıp çağın dini mahkeme) vermekte ısrarcı şartlarına göre hüküm “dayyan” (yargıç)” olmuştur. 1950’de yeni vermesi sebebiyle olarak atanmış, 1947’de kurulmuş İsrail eleştirilere maruz kalan Ahavah ve Ahvah Devleti’ne dönen Yosef Yosef bu makamında yeşivasının kurucusu Ben Tsiyon midraşında Sefarad ve Aşkenaz din R. Aharon Choueka (dini okul) okumuş, bilginleriyle gerilim tarafından ders vermek aynı zamanda Petah yaşamış ve sonunda için Kahire’ye davet Tikva Bet Din üyesi Aşkenaz cemaati edilmiştir. R. Ben olarak çalışmıştır. hahambaşısı ile mutat Tsiyon Meir Hay 1953’te Sefarad oturumlara zaman Uziel’in isteği üzere öğrenciler için Or ha- zaman katılmamıştır. Kahire’deki Bet Din’in Torah yeşivasını 1984’te Litvanya yöneticiliğini (Roş Bet kurmuştur. 1958- Yahudilerinin kanaat Din) yapmıştır. Helal 1965’te Kudüs Bet Din önderi R. Eleazar gıda kuralları üyesi, 1965’te Kudüs Menahem Shach’ın konusunda cemaat Bet Din Yargıtayı telkiniyle Yosef, tabanı üyeleriyle (Supreme Rabbinical ultra-Ortodoks anlaşmazlıklar yaşamış Court of Appeals) üyesi, Sefaradlar ve ve 1949’da istifa 1968’de Tel Aviv- Mizrahilerden oluşan etmiştir. Yosef Mısır’da Jaffa’nın Sefarad İsrail Siyasetinde Etkin bir Din Adamının Ardından: Ovadiyah Yosef - Hasanov Sayfa 3 Şas Partisi’ni kurdu. “koşer” (helal gıda) teskin edeceği sözleri (Şas kelimesi Şomrey sertifikasını tesis etti ve basında yayınlandı. Sefarad terkibinin baş bu sertifika dindar Yosef ruhani harflerinden oluşup Sefaradlar tarafından hizmetlerinin yanı sıra Sefarad Muhafızlar kabul edildi. O her akademik hizmetler de anlamına gelir.) hafta Şabat/Cumartesi yapmıştır. Porat Yosef Shach’tan daha liberal geceleri vaaz verir ve yeşivasının Tel Aviv ve pragmatik dünya bu vaazlar uydudan şubesi olan Torah ve görüşüne sahip olan yayınlanırdı. Son ha-Horaah yeşivasını, Yosef, 1979’da Bar İlan yıllarda bu vaazların Tel Aviv’de kendi tesis Üniversitesi’ne bağlı kaydı internete de ettiği Dayyanlar Din Bilimleri yükleniyordu. Yosef Enstitüsü’nü Fakültesi’nin (Rabbinical vaazlarında dini yönetmiştir. Şas Seminary- İsrail’in konularla yetinmemiş, Partisi’nin desteklediği Yeşiva Üniversitesi gibi eşcinsellerle ilgili El ha-Ma‘ayan bir eğitim merkezi olup meselelerin tartışılması, okullarında 40.000 Humanities and Jewish rakip siyasetçilerin alt kusur öğrenci eğitim Studies programında edilmesi, Araplarla almaktadır. Bu okullar Lisans denkliği ilgili görüşleri gibi tamamen dini eğitim tanınıyordu) yöneticisi toplumsal, politik ve vermektedir. Velut bir olmayı kabul etti fakat güvenlik konularına da yazar olan Yosef, Haredi tabanın baskısı değinmiştir. 2003 fetvalarında kolaycı ve aldığı tehditler seçimlerinde Yosef’in metodu benimsemiş ve üzerine bu projeden seçmenlere hitaben, bu yüzden çok geri çekilmek zorunda öldükten sonra hesaba eleştirilmiştir. İlk kaldı. Yosef sosyal çekilirken bir meleğin eserini 18 yaşında alanda da çok aktifti. gelip onları yazmıştır. Yabbi‘a Omer Yemeklerin Yahudi “endişelenme, rahatla. adlı bu “responsa” şeriatına uygun Sen seçimlerde Şas Partisi (fetva) kitabı Kudüs’te olduğunu teyit etmek için oy kullandın. Sen 1954, 1956, 1960, 1964 amacıyla Beyt Yosef adlı cennetin 5. katına buyur” İsrail Siyasetinde Etkin bir Din Adamının Ardından: Ovadiyah Yosef - Hasanov Sayfa 4 ve 1969 yıllarında halkın arasında bulunan” yeşivalarda dini eğitim yayınlanmıştır. 1952’de ifadelerini kullanmıştır. almaya teşvik Yosef, ahkâm ve Yosef 2005’te Ynetnews ediyordu. 2007’de bir vaazlardan oluşan tarafından yapılan vaazında dini ritüellere Hazon Ovadiyah adlı “tarih boyunca 200 en uymayan askerlerin eserini yayınladı; bu büyük Yahudi kim?” savaşta ölmelerine eserin vaazlar kısmı oylamasında 23. sırada üzüntü duymadığını geliştirilerek 1967’de yer almıştır. dile getiren Yosef, Ocak yeniden yayınlandı. İsrail Devleti’nin 2013’te yeşiva Yehavey Daat adlı Yahudiler için kurtuluş öğrencilerini askere responsa külliyatında olup olmadığı gitmek yerine ülkeyi Yosef’in fetvaları Yalkut konusunda muğlak bir terk etmeye çağırdı. Yosef adıyla derlendi. tutum benimseyen Yosef kadınların askere 1970’te Yosef’e Tevrat Yosef zaman zaman gitmemeleri gerektiğini Literatürü alanında anti-Siyonist olmakla düşünüyor, “kadının işi İsrail Ödülü verilmiştir. suçlanmış, bu dikiş yapmaktır” Sefaradlar kadar suçlamaları reddederek diyordu. Sekülerlere Aşkenaz otoriteler de Siyonist olduğunu yönelik bakışı pek sert onun bilgeliğini takdir belirtmiştir. 2010’da değildi ve çağdaş etmişler. 2004’te Maariv Dünya Siyonist Yahudi toplumunu gazetesi ona “İsrail’in Örgütü’ne katılan Şas “özgürlük ve liberallik en etkili rabbileri” Partisi İsrail’in ilk nesli” adlandırmıştır. listesinde yer verdi. Siyonist ultra-Ortodoks İsrail’de dini otoritenin Gazete onun hakkında partisi oldu. Yosef merkezi yer “özellikle Halaka (dini İsrail’in yaptığı savaşın tutmadığını kabullenen hukuk) alanında usta , … dini hükümlerle Yosef sekülerizmi bir kendine özgü görüşleri muvafık olduğunu yaşam biçimi olarak olan, … Tevrat ilminde düşünse de benimseyen Yahudiler fenomen olduğu kimse müntesiplerini askeri ile Tanrı ve Tevrat tarafından tartışılmayan, hizmete gitmek yerine inancına sahip olan … sayısız vaazlarıyla ama dini ritüellleri İsrail Siyasetinde Etkin bir Din Adamının Ardından: Ovadiyah Yosef - Hasanov Sayfa 5 yerine getirmeyen olmak ve İsrail’de Aşkenazlar karşısında Yahudiler arasında Kuzey Afrika ve Sefaradları ve Mizrahi ayrım gözetilmesi Ortadoğu kökenli Yahudilerin sesi oldu, gerektiğini Sefarad ve Mizrahi onların haklarını savunmuştur. Yahudilere özgü bir savundu. Ultra Birincilere olumsuz minhag (yerel hüküm, Ortodokslardan olması bakan Yosef onların örf) geliştirmek istediği hasebiyle her ne kadar Yahudi topluluğundan ifade edilmiştir. O, bu sekülerlere mesafeli atılması gerektiği düşüncesini “tacı eski olsa da Mizrahi ve görüşünde idi. Yosef’in ihtişamına Sefarad cemaatinden Kabbala’ya bakışı pek kavuşturmak” olarak olan sekülerlere müşfik olumlu olmamıştır. açıklıyor, bununla davrandı. Bu da onun Sefarad geleneği Sefarad ve Mizrahi Avrupa kökenli hilafına Yosef Zohar’a Yahudileri Aşkenazlar Aşkenaz kesimin dayalı hükümleri kabul karşısında daha yüksek karşısında, Ortadoğu etmemiş, “Bizim seviyeye çıkarmayı kökenli Mizrahi ve mistisizmle bir işimiz amaçlıyordu. Onun Sefaradların yanında yok” demiştir. Bu hahambaşı olduğu yer aldığını söylemeye yüzden sadece dönemlerde İsrail imkân vermektedir. Bar Aşkenazlarla değil toplumundaki en İlan Üniversitesi’nden özellikle Müslüman önemli sorunlardan Harediler uzmanı M. ülkelerden gelen biri, Aşkenaz ve Friedman şöyle Sefaradlarla, nitekim Sefarad cemaatler demektedir: “Bu büyük kendisinden önceki ve arasındaki toplumsal Yahudi şeriatı bilgini sonraki Sefarad uyuşmazlıktı ve İsrail’in siyasi ve kültürel hahambaşılarla da Yosef’in vaazları ve hayatında çok güçlü etki çekişme içerisinde fetvaları bu ayrımı ve büyük ağırlığı olan olmuştur. daha da politik varlık yarattı. Bu Fetvalarında diğer şiddetlendirmekteydi. da Ortadoğu Yahudileri Yahudilerden farklı Yosef İsrail kültürüne revaç verdi ve toplumunda Ortadoğu Yahudi İsrail Siyasetinde Etkin bir Din Adamının Ardından: Ovadiyah Yosef - Hasanov Sayfa 6 geleneğine güç zarar vermek anlamına --1973 Yom Kipur kazandırdı.” geliyordu. O yazılı Savaşı’nda eşleri Din bilginlerinin vahiy olan Tanah’a ve kaybolan kadınların – susmayı veya sözlü vahiy olan eşlerin ölüp ölmediği gelenekten bir cevap Talmud’a müstesna netliğe kavuşmadan ve bulmayı tercih ettikleri önem verdi, fakat “get” (boşanma belgesi) konularda Yosef cesur sonradan oluşmuş almadan- yeniden davrandı. Aşkenaz din hukuk literatüründe, evlenmelerine yönelik bilginlerinin “humra” yerel örfler olan izin. (kolaycılıktan uzak minhag’a dayalı -- Etiyopya’lı durma, azimet) hükümlerde değişikler Falaşaların (Beta metodunu yapmaya çekinmedi. Yisrael) Yahudi olarak benimsemesine karşın Onun reformları kabul edilmeleri Yahudi Hukukunun Aşkenaz din bilginleri konusunda fetva. kolaycı olduğu tarafından kıyasıya düşüncesiyle eleştirildi. Bazı fetvaları gelenekteki birçok toplumsal ve politik hükmü çağın şartlarına rahatsızlığa sebep oldu. uygun olarak Onun meşhur güncelledi. O bu fetvalarından bazıları yaklaşımında Yahudi şöyle sıralanabilir: Hukuku’ndaki --9 yaşına kadar hayatının “yumuşaklığın gücü erkeklerin ve kızların korunmasının diğer büyüktür” prensibine bir arada eğitim şeylerin üzerinde yer dayanıyordu. Yosef’e görmelerine yönelik aldığı) prensibine göre “humra1 prensibi izin. dayandırmıştı. İsrail’in ile fetva vermek --Evlenmemiş Sina Yarımadası’ndan Talmud’un ruhunu kadınların saçlarını geri çekilmesini de anlamamak ve açmalarına yönelik izin. 1979’da bu prensibe günümüz nesillerine --Barış hatırına Filistinlilerden alınan bazı yerlerden vaz geçilmesine izin. O bu fetvasını, Yahudi Hukuku’nda yer alan “pikuah nefeş” (insan dayandıran Yosef, 2. İsrail Siyasetinde Etkin bir Din Adamının Ardından: Ovadiyah Yosef - Hasanov Sayfa 7 İntifada’dan sonra Yosef’e suikast olmayanlar) dünyada 2000’deki barış planlama nedeniyle Yahudilere hizmet ermek görüşmelerinin hapsetti. 2009’da İran içinler. Yoksa onların bu sonuçsuz kalmasının cumhurbaşkanı dünyada yerleri yok… ardından Filistinlilere Mahmut Yabancılar neye yarar? karşı çok sert üslup Ahmedinejad’a beddua Onlar çalışacak, ekecek benimsemiştir. 2001’de ederek hastalanmasını biçecek, biz de efendiler bir vaazında diledi. 2010’da gibi oturup yiyeceğiz. Araplardan Filistinlilerle yapılan Yabancılar bundan dolayı bahsederken “onlara barış görüşmelerini yaratılmışlar.” Nitekim merhamet etmek kınadı ve Filistinlilerin Yosef yabancıları haramdır. Onları yok edilmesi eşeklerle roketlerle yok etmek gerek, gerektiğini söyledi. karşılaştırmıştır. Bu çünkü onlar şeytan ve Filistin tarafın itirazı açıklamaları ADL ve lanetlidirler.” dediği üzerine Başbakan AJC tarafından haberlere yansıdı. Netanyahu, Yosef’in kınanmıştır. (Yosef açıklama sözlerinin kendisini --Sivil davaların İsrail yaparak yanlış alıntı bağladığını ve resmi mahkemelerinde yapıldığını geçerliliğinin olmadığı görülmesini yasakladı belirtmiştir.) 2005’te açıklamasını yaptı. ve üyelerinin dini Başbakan Ariel Şaron’u Yosef’e göre Yahudi hassasiyetleri tek taraflı geri çekilme olmayanların olmadığını öne sürerek planından dolayı Yosef dünyadaki varlık İsrail Ali Mahkeme’sini “şeytani ve duygusuz” sebebinin Yahudilere 1999 Şubat’ta şiddetle adlandırdı ve bir sene hizmet etmek olduğu eleştirdi. içerisinde ilahi azaba hükmü Yahudi maruz kalacağını Hukuku ve söyledi. İsrail güvenlik geleneğinde mevcuttu. güçleri 2005 Nisan’ında 2010 Ekim’de yaptığı Filistin Halk Kurtuluş bir vaazında şunları Cephesi’nin üç üyesini söyledi: “Goyim (Yahudi -- 2000’de bir vaazında Holokost kurbanı Yahudilerin günahkarların ruhlarının İsrail Siyasetinde Etkin bir Din Adamının Ardından: Ovadiyah Yosef - Hasanov Sayfa 8 reenkarnasyonu Yosef Kudüs’te Har sokaklara döküldüğü, olduklarını, Nof’ta ikamet onun defin merasimine temizlenmek için ilahi ediyordu. 13.01.2013’te katıldığı bildirilir. Times ceza olan Holokost’ta sinagogda Şaharit of Israel defin cezalandırıldıklarını (kuşluk vakti) ibadeti merasimine 800.000 söyledi. sırasında düştü ve kişinin katıldığını ve --2005’te ABD’de 1.800 Hadassah Medical bununla da ülke civarında kişinin Center’e (Kudüs) tarihinde en kalabalık ölümüne sebep olan yerleştirildi. 21 Eylül’de defin merasiminin Katrina Fırtınası’nın durumunun olduğunu belirtir. ilahi bir intikam ağırlaşması üzerine Ölümünden saatler olduğunu söyledi. Ona Hadassah Ein Karem önce kendisini ziyarette göre bu fırtınanın Hospital’a yerleştirilen bulunan İsrail sebebi, siyahiler Yahudi Yosef 07.10.2013 Cumhurbaşkanı Şimon kutsal kitaplarını tarihinde burada vefat Peres “Onu başından öptüğümde sanki okumamaları ve Seçim Şas Partisi’nin ABD yönetiminin yılı Knesset’te sandalye sayısı Filistin’de iki İsrailoğulları’nın büyüklüğünü 1984 4 öptüm… Elini desteklemeleridir. 1999 17 (seçimlerde üçüncü) tuttuğumda sanki Yosef, ABD’nin ve 2003 11 2006 12 İsrail Başbakanı inşaatların 2009 11 Benyamin durdurulması 2013 11 (seçimlerde dördüncü) devletli çözümü diğer ülkelerin Doğu Kudüs’te konusundaki baskılarını “biz onların kölesi değiliz” diyerek protesto etti. tarihe dokunduğumu hissettim” dedi. Netanyahu onun hakkında “İsrail etti. Yosef’in ölümünün halkı neslimizin en bilge duyurulması üzerine insanlarından birini yaklaşık 700.000 kaybetti. O fetva verirken İsrail’linin yani İsrail’in İsrail’in günlük nüfusunun 10%’unun yaşamındaki realiteleri ve İsrail Siyasetinde Etkin bir Din Adamının Ardından: Ovadiyah Yosef - Hasanov Sayfa 9 çağın şartlarını da dikkate Kudüs’te Sanhedria kendine özgü külahı, almıştır” dedi. mezarlığına eşinin önü altın işlemeli Cenazesini taşıyan yanına gömüldü. cüppesi, koyu renk araba mezarlığa Arkasında 10 çocuk ve gözlüğü, gür gri sakalı gitmeden önce Porat birçok torun ve torun olan, problem yaratıcı Yosef yeşivasına çocukları bıraktı. çıkışlar yapan fevri bir uğradı. Ovadiyah Yosef Akıllarda kalan resmi: kanaat önderi. Notlar http://mobile.nytimes.com/201 7%99%D7%95%D7%A1%D7% 3/10/08/world/middleeast/rab A3 bi-ovadia-yosef-influentialspiritual-leader-in-israel-dies- Itzhak Alfassi - Fred Skolnik, at- “Yosef, Ovadiah”, 93.html?from=obituaries&WT. Encyclopaedia Judaica, 2nd ed., z_mob_rel=1 XXI, 399. http://www.bendbulletin.com Ariel Pikar, “Alternativa le- /article/20131008/NEWS0107/3 Yisraeliyut he-hilonit”, Şabat, 10080345/ 11.10.2013 (yayın eki). http://www.jta.org/2013/10/07 /life-religion/ovadia-yoseffounder-of-shas-andsephardi-sage-dies-at-93 http://digitaljournal.com/articl e/359844) http://he.wikipedia.org/wiki/ %D7%A2%D7%95%D7%91% D7%93%D7%99%D7%94_%D İsrail Siyasetinde Etkin bir Din Adamının Ardından: Ovadiyah Yosef - Hasanov Sayfa 10
