ŞİLİ

Transkript

ŞİLİ - Carpetrium

ŞİLİ
TEMEL SOSYAL VE EKONOMİK GÖSTERGELER
Nüfus
Yüzölçümü
Dil
Başkent
Yönetim
Başlıca Bölgeleri ve
nüfusu (Haziran / 2002Bin kişi)
GSYİH (milyar $) (2003)
Kişi başına milli gelir
(2003)
GSYİH sektörel dağılımı
(2003)
GSYİH Büyüme Oranı
% (2003)
Enflasyon (%) (2003)
Dış Borç( 2003)
İşsizlik Oranı (2003)
Dış Ticaret Hacmi
İhracat 2003
İthalat 2003
Para birimi
Efektif Döviz Kuru
(Ortalama 2003)
Döviz Kuru (30Temmuz
2004)
15,5 milyon (2002)
756. 946 km2
İspanyolca
Santiago
Cumhuriyet (Başkanlık Sistemiyle Yönetilen Temsiliyetçi
Demokrasi)
Santiago Metropolitan Bölgesi (6,039), Bio Bio (1,854) Valparaiso
(1,542), Los Lagos (1,062), Maule ( 904), La Araucania (865)
72,1
4 737 $
Tarım ve ormancılık (% 4,1), İmalat sanayi ( %18,4), Hizmetler
(%68), Madencilik (%7), Balıkçılık (%1,1)
% 3,3
% 2,8
43,6 milyar $
% 8,5
39 milyar $
21 milyar $
18 milyar $
Peso
1US$ = 691,43 peso
1 US $ = 638,37 Peso
GENEL EKONOMİK DURUM
Şili’nin küreselleşmeye doğru olan kapsamlı yönelişi, ekonomisini dünyanın en açık
ekonomilerinin arasına yerleştirmiştir. Çok sayıda serbest ticaret, ticari işbirliği ve
ekonomik anlaşmaları imzalamış bulunan Şili, sağlam ve güvenilir bir ticaret ortağıdır.
Asya-Pasifik Ekonomik İşbirliği Forumu (APEC'in tam üyesidir. 1996 yılında Güney
Yarıküre Ortak Pazarı (MERCOSUR) ‘un üyesi olmuştur. Kanada, Meksika, Kosta Rika,
Guetamala, Honduras
El Salvador Nikaragua, AB veA.B.D ile
Serbest Ticaret
Anlaşmaları; Venezuela, Kolombia, Ekvador, Peru ve MERCOSUR’la (Arjantin, Brezilya,
Paraguay ve Uruguay) ile ikili ticaret anlaşmaları imzalamıştır. Japonya, Çin ile potansiyel
ticaret anlaşmaları için görüşmelerini sürdürmektedir. Dış ticaret, Şili’nin ekonomik
büyümesinin belirgin bir dayanağını oluşturmaktadır.
© İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005
Şili ekonomisinin sahip olduğu veriler incelendiğinde, ülke ekonomisinin sergilediği
rekabetçi yapı ön plana çıkmaktadır. 1997 yılında Dünya Ekonomik Forumu Global
Rekabet Raporu, Şili’yi dünyanın en rekabetçi 13 ülkesi arasında saymıştır.
1995-99 döneminde GSYİH yılda ortalama %5,5’lik bir büyüme oranı yakalamıştır. Ancak,
Asya krizi, birçok balık türünün Şili sularını terketmesine yol açan El Ninio kasırgası ve
uluslararası bakır fiyatlarındaki düşme sonucunda, GSYİH’daki sözkonusu büyüme,1998
yılında %3,4,1999 yılında ise %1,1 oranında azalmıştır. Bu olumsuz faktörler Maliye
Bakanlığı ve Merkez Bankası tarafından alınan ve bütçe harcamalarında önemli azaltmayı
da kapsayan katı önlemler politikası sayesinde kısmen giderilmiştir. 2000 yılında GSYİH
71 milyar dolar ve kişi başına milli gelir 4.640 dolar olmuştur. 1995-1999 yılları arasında
mal ve hizmet ihracatı yıllık %9, sabit sermaye yatırımları %5,8 oranında artmıştır. 19992003 döneminde ise GSYİH yılda ortalama %2,5 oranında büyüme sağlamıştır. 2003
yılında GSYİH 72,1 milyar dolar ve kişi başına milli gelir 4.377 dolar olmuştur. Mal ve
hizmet ihracatı ve yatırımlar büyümenin temel unsurları olmuştur.
Ekonomik Projeksiyon (% Değişme)
2002 2003 2004 (*)
Reel GSYİH artış oranı
2,2
3,3
5,5
İşsizlik Oranı
8,9
8,5
8,6
Tüketici fiyatları enflasyonu
2,5
2,8
1,1
Cari İşlemler Dengesi (GSYİH içindeki payı %) -1,3 -0,8
-3,2
(*)Tahmini
Kaynak:The Economist İntelligence Unit Country Report December 2004
1990 yılındaki %27,3’lük çift rakamlı enflasyon, kademeli olarak azalmakta ve
sanayileşmiş ülkelerin seviyesine yaklaşmaktadır. Yıllık enflasyon 1998’de sadece %4,7
ve enflasyonun aşağı çekildiği dokuzuncu yıl olan 1999’da %2,3 olarak gerçekleşmiştir.
Uluslararası petrol fiyatlarının yüksek olduğu 2000 yılında enflasyon %4,5 ‘e çıkmıştır.
1999-2003 yılları arasında enflasyon yılda %2,7
olmuştur. Yine de Şili Merkez
Bankasının, 1999-2003 dönemindeki hedefi olan %2-4'ten daha düşük seviyededir. 2002
yılında enflasyon oranı %2, 2003 yılında ise %1,1 olarak gerçekleşmiştir. İşsizlik oranı ise
2003 yılında % 8,5 olmuştur. Ülkede ücretler enflasyonun üzerinde artmış ve yaşam
standartlarının yükselmesini sağlamıştır.
Ticaret dengesi, 2003 yılında 21,046 milyon dolarlık ihracat ve 18,031 milyon dolarlık
ithalatla 3,015 milyon dolar fazla vermiştir.
Şili, zengin doğal kaynaklara sahip olup, dünyanın önde gelen bakır ve iyot üreticisidir.
Altın ve metal dışı madenler üretiminde de önemli bir ülke konumundadır.
Şili ithal ikameci ekonomi politikalarını 1970’lerin ortasında, diğer Latin Amerika
ülkelerinden yaklaşık on yıl önce terk etmiş ve liberal ekonominin uygulanması
doğrultusunda önemli adımlar atmıştır. Bu durum, üretim artışını ve rekabeti beraberinde
getirmiş, madencilik ve balıkçılık başta olmak üzere geleneksel ihracat endüstrilerinde
büyüme görülmüştür. Aynı zamanda, selüloz, meyve, somon, ağaç ürünleri, şarapçılık ve
metanol üretimi gibi yeni sektörler ile, gemiyle taşımacılık ve turizmi de içeren çeşitli
hizmetlerde gelişme sağlanmıştır. Bu güçlü ve artan bir şekilde çeşitlendirilmiş ihracat
sektörü son yirmi yılda büyümenin temelini oluşturmuştur.
Şili ekonomisinin bir diğer lokomotif gücü yatırımlardır. Yabancı yatırımcılar için, Standard
& Poor’s değerlendirmelerine göre politik ve ekonomik istikrarı için A- puanına sahip olan
Şili’ye yatırım yapmak çekici gelmektedir. Yabancı yatırımlar için önde gelen prensipler
ayrımcılığın olmaması ve ulusal ve yabancı yatırımcılara eşit davranılmasıdır. Bu durum
yabancı sermayeyi oldukça arttırmıştır.1974’ten 1998’e kadar 65 ülkeden gelen yabancı
sermaye 31,7 milyar doları bulmuştur. Asya krizinin ortalarında;
birçok yatırımcı
sanayileşmiş ülkelerdeki daha az riskli işleri tercih eder, projeleri erteler ve yatırımlarını
büyük bir ihtiyatla seçerken, Şili, yabancı sermaye için güvenli ve çekici bir yer olmaya
devam etmiştir. Şili’ye akan yabancı sermaye, 1999 yılı içinde 9 milyar dolarlık bir rekora
ulaşmıştır. 2001- 2003 yılları arasında, toptan sermaye yatırımlarındaki sabit kıymetler
2001- 2003 yılları arasında GSYİH'nın % 21,3'ünü oluşturmaktadır.
GSYİH’nın sektörler itibarıyla dağılımı 2003 yılında aşagıdaki gibidir.
İmalat sanayi % 18,4, tarım ve ormancılık %4,1, balıkçılık %1,1 madencilik %7, hizmetler
sektörü ise % 68’dir .
Ekonomik aktiviteler özellikle ülkenin orta kısmında yoğunlaşmıştır. Santiago nüfusun
%40,1’ini kapsamakta GSYİH’nın ise %47,2’sini üretmektedir. Valparaiso bölgesi nüfusun
%10,2’sine tekabül ederken GSYİH’nın da %9,3’ünü üretmektedir. Kuzeyde madencilik
sektöründe meydana gelen gelişmeler ve güneyde somon yetiştiriciliği, turizm ve geniş
ölçekli metanol üretimi, ekonomik faaliyetlerin ülkenin orta kesiminde yoğunlaşmasını sona
erdirmiştir.
Nüfus
Şili, nüfusu 2002 yılı itibarıyla 15,5 milyon olarak tahmin edilmektedir. 1980’li yıllardan
itibaren nüfus artış oranının önceki dönemlere kıyasla daha düşük olduğu gözlenmektedir.
Nüfus yapısı henüz genç olmakla beraber yaşlıların oranı artmaktadır. Nüfusun etnik
dağılımı diğer Latin Amerika ülkelerine göre daha az çeşitlilik gösterir. Özellikle Batı
Avrupa ülkelerinden gelen önemli bir göçmen nüfusun varlığı vurgulanmalıdır. 2001 yılında
çalışan nüfusun %51,5’ini kadınlar oluşturmaktadır. Nüfusun okur-yazarlık oranı yüksektir.
2002 yılı sonu itibarıyla yetişkin nüfusun okur-yazar olmama oranı %4’e indirilebilmiştir. Şili
eğitim standartlarının diğer Latin Amerika ülkeleri ile kıyaslanınca daha iyi durumda olduğu
görülmektedir.
Doğal Kaynaklar
Ülke özellikle turizm açısından önemli doğal zenginliklere sahiptir. And dağları sayesinde
Şili’nin büyük bir hidroelektrik enerji potansiyeli bulunmaktadır. Kıyıları boyunca ülkenin
zengin balıkçılık kaynakları mevcuttur. Kuzeydeki çöl bölgeleri geniş mineral yatakları ile
bezenmiştir. Bakır bu bağlamda özel önem taşımaktadır. Topraklar orman gelişimi için
gerekli verimlilik düzeyine sahip durumdadır.
Şili’nin doğal kaynaklarının dağılımı şöyledir :
Kuzey Bölgesi: Bakır, demir cevheri, nitrat, altın, lityum, molibdenum, deniz ürünleri.
Orta Bölgesi: Tarım, meyve, ormanlar, hidroelektrik enerji kaynakları, kömür, deniz
ürünleri.
Güney Bölgesi: Orman, petrol, doğal gaz, kömür, hayvancılık ve deniz ürünleri.
Tarım ve Hayvancılık
Şili’nin sahip bulunduğu çeşitli toprak ve iklim yapısı ülkeye büyük bir tarımsal potansiyel
kazandırmaktadır. 1980’li yıllardan beri modernizasyon çalışmaları devam etmektedir.
Meyve üretim alanları ve yem bitkileri önemli ölçüde genişlerken, son on yılda hububat,
sebze ve endüstriyel bitki alanları %30 oranında daralmıştır. 1999-2000 sezonunda
hububat ekili alanlar %8 oranında artarak 575.000 hektara ulaşmıştır. Sebze üretimine
ayrılan alanlar %4 oranında azalarak 91.000 hektar olmuştur. Kolza tohumu için ayrılan
alanların %40,6 oranında azalması nedeniyle, endüstriyel bitkiler 1999-2000 sezonunda
%15,3 oranında azalarak 90.850 hektar olmuştur. Şili, sertifikalı tohumların önde gelen
ihracatçılarından biridir. Diğer taraftan, anılan ülke önemli miktarda sığır eti ithalatçısı olup,
ithalatını genel olarak Arjantin ve Paraguay’dan karşılamaktadır.
Meyve ve sebze ihracatı ülkenin başarılı olduğu alanlardan birisini teşkil etmektedir. Şili
dünyanın en büyük meyve ihracatçısıdır. Meyve ihracatı 1999 yılında 1.54 milyon tona
ulaşmış, sağlanan ihracat geliri 1.4 milyar dolar olmuştur. 2003 yılında ise meyve ve
sebze ihracatından sağlanan gelir 2,2 milyon dolar oarak gerçekleşmiştir. Son zamanlarda
özellikle Japonya’nın Şili’yi meyve sineğinden ari olarak tanımlaması ile birlikte Asya
pazarlarına ihracat yükseliş göstermektedir. Asya’daki diğer pazarları ise Çin, Güney Kore
ve Tayvan oluşturmaktadır. AB ile 2003 yılı Şubat ayında yürürlüğe giren Serbest Ticaret
Anlaşması, Şili'nin meyve ihracatını daha kolay hale getirmiştir. Böylece Şili'nin üzüm,
elma, armut, avokado, erik, badem, fındık ve çilek gibi ürünleri AB piyasalarına kısıtlama
olmaksızın 0 gümrük ile açılmıştır. Diğer meyveler üzerindeki kısıtlamalar ise dört yıllık
süre içerisinde derece derece kaldırılacaktır. 2004 yılında A.B.D ile yürürlüğe giren ve
Güney Kore ile de 2004 Nisan ayında yürürlüğe giren Serbest Ticaret Anlaşmaları da
Şili'nin meyve ihracatını kolaylaştırmıştır.
Şili 1980’lerden itibaren büyük ölçüde şarap ihracatına başlamış, ancak 1990’lı yıllarda
dünya piyasalarında önemli bir pazar payına ulaşmıştır. Şili, Fransa, İtalya, İspanya ve
Avustralya'dan sonra dünyanın en büyük beşinci şarap ihracatçısıdır. Şarap ihracatı 2003
yılında 681 milyon dolar olmuştur.
1999 yılında yakalanan balık miktarı 5.3 milyon tona ulaşmıştır. Ancak, aşırı balık
tutulması balık alanlarını olumsuz etkilemekte ve daha sıkı düzenlemelere yol açmaktadır.
Şili, Norveç’ten sonra dünyanın ikinci en büyük somon üreticisidir. Somon ihracatı 2003
yılında 1,1 milyar dolar olmuştur.
Şili, küçük ama hızla büyüyen kümes hayvanları, domuz, kuzu ve kırmızı et ihracatçısıdır.
Tarım Bakanlığı'nın verilerine göre, 2003 yılında Şili'nin et ihracatı 280 milyon dolardır.
2004 yılında ise yaklaşık 350 milyon dolar olacaktır.
Şili 10.5 milyon hektar doğal ormana sahip olup, orman ürünleri ihracatı 2003 yılında 2,5
milyar dolar seviyesinde gerçekleşmiştir.
Sanayi
2003 yılı GSYİH’nın %18,4’lük kısmını imalat sanayi ürünleri teşkil etmektedir. Son on
yılda seramik sektörünün üretimi düşüş içindedir. Öte yandan diğer önemli ürünler olan
konfeksiyon ve ayakkabı ürünleri ithalat sebebiyle yoğun rekabet ile karşılaşmaktadır.
Elektrikli olmayan makinalar, cam ve cam ürünleri ve plastik ürünler imalatında artış
görülmektedir. Metal ürünleri, kağıt ve kağıt ürünleri, basım-yayın, demir ve çelik ürünleri
ise genel ortalamanın üzerinde üretim artışı kaydeden sektörler olmuşlardır.
Geleneksel sanayi ürünleri arasında seramik, tekstil, ayakkabı ve deri mamülleri son on yıl
içinde en az başarılı sektörler olmuşlardır. Sözkonusu bu sektörler Asya ülkelerinden
yapılan ucuz ithalat nedeniyle pazarda varlıklarını sürdürememişlerdir. Ancak, bazı
üreticiler ayakta kalmayı başarmışlardır. Son yıllarda selüloz endüstrisinde önemli gelişme
izlenmektedir. Celco Şili'nin en büyük 1999 yılı Temmuz ayında ise, Puanta Arenas
yakınlarında Cabo Negro adı verilen üçüncü metanol üretim fabrikası açılmıştır. Böylece,
üretim kapasitesi 1.1 milyon ton/yıl’dan, 3 milyon ton/ yıla çıkmıştır. Cabo Negro dünyanın
en büyük metanol kompleksidir. Dünya üretiminin %20 sine sahiptir.
Ülkenin uzakta kalan güney bölgeleri sanayi için elverişli alanlar oluşturmaktadır. Geniş
hidroelektrik kaynakları, doğal limanlar, Arjantin’in doğalgaz alanlarına yakınlık gibi
faktörler bu bölgeyi cazip kılmaktadır.
Madencilik
Madencilik Şili ekonomisinin temel sektörü olup GSYİH’nın %7'sini ve 2003 yılı
rakamlarına göre 8,5 milyar dolar ile mal ihracatının %41’ini oluşturmaktadır. Sektörde
bakır üretimi en önemli yeri almakta olup, 2003 yılında 7,5 milyar dolar ile mal ihracatının
%35,6’sını meydana getirmektedir. Ülkenin kuzey bölümü maden yönünden zengindir.
Maden cevheri hem satıha hem de denize yakındır. Bu durum avantaj oluşturmaktadır.
Ayrıca liberal yabancı yatırım rejimi ve mülkiyet haklarının korunması 1990’lı yıllarda
yabancı sermayenin ülkeye yoğun biçimde gelmesini sağlamıştır.
Şili 456 milyon ton olan dünya bakır rezervinin 1/3' üne sahip olup dünyanın en büyük
üreticisidir. 2003 yılında rafine bakır üretimi 4,9 milyon ton olmuştur. Bu miktar, dünya
üretiminin %36'sıdır. Metal dışı önemli madencilik ürünleri ise sodyum nitrat, iyot, lityum,
potasyum klorit, potasyum sülfat ve borik asittir. Diğer maden ürünleri altın, gümüş,
manganez,çinko, kurşun ve kireç taşıdır.
Enerji
Özellikle madencilik ve imalat sektörlerinde büyüyen elektrik talebi, daha fazla enerji
üretim tesislerini gerektirmektedir. Şili’nin orta ve güney bölgelerinde bulunan oldukça
fazla su kaynağı hidroelektrik projeleri için büyük potansiyel doğurmaktadır.
Hidrokarbon kaynaklarının sahibi olarak Şili devleti, petrol arama ve çıkarma faaliyetlerinde
yerel ve yabancı şirketlerle ortak girişim kurabilir. Esasen bugün için Şili’nin kuzeyinde
arama ve çıkarma yapan bu tip bir ortak girişim vardır.
Planlanmış birkaç doğal gaz projesi bulunmaktadır. Bu projelerden en önemlisi, Arjantin’in
Neuquén bölgesiyle Şili’nin orta bölgesi arasındaki boru hattı döşenmesi ile ilgili olup, 2
milyar dolardan fazlaya malolacaktır. Tamamlandığında ise birçok ilave iş imkanlarını
beraberinde getirecektir.
Jeotermal, rüzgar ve güneş enerjilerinin geliştirilmesi Şili’de henüz çok yeni olmasına
rağmen yine de büyük fırsatlar sunmaktadır. Jeotermal enerji kaynakları And dağlarında
4000 metre yükseklikte bulunmaktadır.
İnşaat Sektörü
İnşaat sektörü 1990-1997 yılları arasında hızlı bir gelişme kaydetmiştir. Konut inşaası 1996
yılında en üst noktaya ulaşmış ve 1997 yılı içinde GSYİH’nın %5,3 kadarı inşaat
sektöründen sağlanmıştır. Ancak 1998 yılında Rusya Federasyonu ve Asya’daki ekonomik
kriz nedeniyle kamu harcamalarında kesinti yoluna gidilmiş dolayısıyla inşaat sektöründe
de bir daralma görülmüştür. Konut açığının 2005 yılına kadar ortadan kaldırılması
beklenmektedir. Bu sektör rekabetin yoğun olduğu bir sektördür ve halen 400 000 insan bu
alanda istihdam edilmektedir. Modern teknoloji kullanımı yaygındır. Bu sektöre yönelik
finans olanaklarının geniş olduğu vurgulanmalıdır. Ayrıca hükümet ev sahibi olmak
isteyenlere yardım sağlamaktadır.
Hizmetler
2003 yılı sonunda, bankacılık sektöründe 13’ü yabancı olmak üzere 26 banka
bulunmaktadır. Banka aktifleri ise 56,5 milyar $ olmuştur. Aktifler içinde ticari krediler
%55,8’lik pay almaktadır. Yabancı bankalar toplam banka varlıklarının %45’ini
oluşturmaktadır. Değerlendirme kuruluşlarınca yapılan değerlendirmelerde, banka sistemi
Latin Amerika ülkeleri içerisindeki en iyi sistemdir. En önemli banka ise Banco
Santiago’dur.
Perakende ticaret diğer bir önemli hizmet sektörünü oluşturur. Bu sektörün gelişimi
Amerikan çizgisine yakın bir yol izlemektedir. Yoğun rekabet şirket birleşmelerine sebep
olmaktadır.
Çöl manzaralarından göllere kadar değişen bir doğa zenginliğine sahip olan Şili büyük bir
turizm potansiyeline sahiptir. 2003 yılında gelen yabancı turist sayısı 1,6 milyon olarak
gerçekleşmiştir. Özellikle güneydeki el değmemiş bölgeler turistleri bu yöreye çekmektedir.
Ülkenin değişik yörelerini kapsayan büyük turizm yatırımlarına girişilmiş durumdadır.
Ulaşım ve Haberleşme
Karayolu ulaşımında yollar gelişmekte olmakla birlikte halen yetersiz düzeydedir.
Yatırımlarda temel çözüm olarak yap-işlet-devret modeli benimsenmektedir. Araç sayısı
2,2 milyon’dur. Bu miktarın 1,24 milyonu otomobildir. Şili’de her yedi kişiye bir araç
düşmektedir.
Şili, 5589 mil uzunluğunda bir demiryolu hattına sahiptir. Demiryollarında iki ana sistem
vardır. Ferronor Ağı, Kuzeyde I. Bölgedeki Iquique’den V. Bölgedeki La Calera’ya kadar
uzanır ve maden alanlarını kapsar. Diğer taraftan, Devlet Demiryolları Şirketi (EFE) güney
bölgelerini kapsar. Her iki sistem birlikte, ülkenin tüm şehirlerini ve limanlarını birbirine
bağlar.
Devlet Demiryolu kuruluşu (EFE)’naya son otuz yılda yatırım yapılamamıştır. Metro
Santiago hatlarında genişleme planlanmaktadır. Devlet, kuzey demiryolu şirketi Ferronoru
özelleştirmiştir. Hükümet EFE’nin karlı hatlarını özelleştirmeyi planlamaktadır.
Ferrenor özel bir şirkettir ve 1890’dan bu yana çalışmaktadır. 1.550 millik hattı, ana bakır
yataklarını bakır çıkış limanı olan Antofagasta’ya ve Chañaral, Caldera ve Huasco gibi
diğer limanlara bağlar ve Bolivya ile Arjantin’e kadar uzanır.
EFE, 2.500 millik hattıyla başkentten güneye uzanır ve Valparaıso, Concepción ve Valdivia
gibi liman şehirlerini birbirlerine bağlar.
Havayolu ulaşımı 1990’lı yıllarda dört katına ulaşmıştır. 2000 yılında uluslararası hava yolu
ulaşımı %20 oranında artış gösterirken, iç hava ulaşımı %10 oranında azalmıştır.
Santiago’nun uluslararası hava terminal kapasitesi yap-işlet-devret modeli ile üç katına
çıkmıştır. Lan-Chile-Ladco hava yolu taşıma grubu iç hatlar trafiğinin %74,3’ünü,
uluslararası yolcu trafiğinin %40,9’unu kontrol etmektedir.
Dökümanların zamanında ulaştırılması ve taze somon ve tarım ürünleri gibi bozulabilecek
ürünlerin yetiştirilmesi için kullanılan uluslararası yük taşımacılığı, esas olarak
havayollarına dayalıdır. 1998’de havayolu yük ve yolcu taşımacılığı 931.512 ton/
kilometreye ulaşmıştır. Toplam taşımacılık içerisinde Şili havayolları % 60,6 lık bir payla
birinci durumdadır. Takip eden havayolları, ABD ve Güney Amerika şirketleridir.
Denizyolu taşımacılığında Şili, MERCOSUR ülkeleri ve Asya arasında bir bağ olmayı
hedeflemektedir. Mejıllones’ ta bir mega liman yapımı için çalışmalar devam etmektedir.
Liman etkinliğinin arttırılması amacıyla hükümet ülkenin dört büyük limanını özelleştirmiştir.
(Valparaiso, San Antonio, San Vicente ve Iquique) Ülkenin deniz filosu genişlemektedir.
Yeni yatırım ve alımlarla Şili filosu Latin Amerika’da ikinci sıraya yükselecektir. Liman
yükleme kapasitesinin 2015 yılına kadar 77 milyon ton/yıla çıkarılması planlanmaktadır.
Şili dış ticaretinin yüzde doksanı limanlardan geçer. Şili’nin kamu limanları 1998 yılında
toplam 23 milyon ton yük elleçlemişlerdir. Bu miktarın yaklaşık %80’i, dört ana limandan
geçmiştir. Maden yatakları bulunan kuzeyde Antofagasta, merkezi kısımda Valparaiso ve
San Antonio ve güneyde San Vicente. Liman trafiğinin yılda %6 artacağı tahmin
edilmektedir.
Toplam olarak 47 liman bulunmaktadır ve bunlardan bir düzinesi uluslararası yükleri
elleçleyecek özel ekipmanla donatılmıştır.
Ulusal ticari denizcilik 207 milyon tondan fazla kapasiteli 85 gemiden oluşmaktadır.
Şili, Latin Amerika’da haberleşme alanında ilk özelleştirmeye giden ülke olmuştur.
Telefonlarda 1993 yılından bu yana dijital sistem kullanılmaktadır.
Ekonomide Liberalizasyon
Şili 1970’lerde ticaretin serbestleştirilmesi doğrultusunda attığı adımlar ile Latin Amerika’da
bir ilki gerçekleştirmiştir. Tarife dışı engeller kaldırılmış ve tarife sistemi basitleştirilerek tek
bir gümrük tarifesinin uygulanması yoluna gidilmiştir. Bu gümrük tarifesi 1999 yılı itibarıyla
%10’a, 2000 yılında %9’a, 2001 yılında %8’e, 2002 yılında %7’ye ve 2003 yılında %6’ya
indirilmiştir . Öte yandan Şili’nin 2000 yılında uyguladığı gümrük tarifelerinin ağırlıklı
ortalaması %6,4 olarak gerçekleşmiştir. Bu durum büyük ölçüde Meksika, Venezuela,
Kolombiya, Ekvator, Kanada, Peru ile varılan ikili anlaşmaların ve Mercosur ülkeleri ile
yapılan ortak anlaşmanın sonucudur. Mercosur ülkeleri ile yapılan anlaşma sonucunda bu
ülkelerden yapılacak ithalata uygulanan ortalama gümrük tarifeleri %8’den %5,7’ye
düşürülmüştür. Merkosur ülkelerine Şili’nin yaptığı ihracatta uygulanan ağırlıklı ortalama
gümrük tarife oranı ise %8,2’den %3,2’ye düşmüştür.
Şili’nin liberalleşme sürecindeki en büyük avantajı ülkenin siyasi çevrelerinde oluşan ve
liberal bir ekonomi ile sağlam para ve maliye politikalarına dayanan ortak görüş birliğidir.
Özellikle döviz piyasasında tümüyle liberalleşmeye gidilmiştir. Bu durum, dış ticareti olumlu
etkilemiştir.
MERCOSUR ülkeleri ile yapılan anlaşmalar sonucunda tarifelerden alınan gelirler düşüş
gösterecektir. Ancak, bu gelişme dış ticaretin liberalleşmesi açısından olumlu bir durum
sayılmaktadır.
Hükümet ve muhalefet arasında varılan görüş birliği ile gümrük tarifelerinde indirim yoluyla
dış ticarette liberal ve saydam bir ortam yaratılmıştır. Özelleştirme alanında önemli yol
alındığı vurgulanmalıdır. Devlet, özel sektör ile rekabet ettiği belli alanlardan da yavaş,
ancak sürekli bir tempo ile çekilmektedir. Tüm bu çabalar sonunda Şili ekonomisinin daha
liberal bir yapıya ulaşacağı beklenmelidir.
DIŞ TİCARET
Yıllara Göre Şili’nin Dış Ticareti (Milyar $)
Yıllar İhracat İthalat Hacim Denge
1992
10,0
9,2
19,2
0,8
1993
9,2
10,2
19,4
-1,0
1994
11,6
10,9
22,5
0,7
1995
16,1
14,7
30,8
1,4
1996
15,4
16,5
31,9
-1,1
1997
16,7
18,2
34,9
-1,5
1998
14,9
17,4
32,3
- 2,5
1999
17,1
14,7
31,8
2,4
2000
19,2
17,0
36,2
2,2
2001
18,2
16,4
34,6
1,8
2002
18,1
15,9
34,0
2,2
2003
21,0
18,0
39,0
3,0
Kaynak:The Economist İntelligence Unit Country Profile 2004
Şili’nin dış ticaret politikalarındaki liberalleşme 1974 yılında başlamış ve bu durum ülke
ekonomisinin dünya ekonomisi ile entegre olması sürecine ivme kazandırmıştır. Toplam
dış ticaret, 1985-1990 yılları arasında üç kat artmıştır. 1991-1999 yılları arasında ise iki kat
yükselmiştir. Mal ve hizmet ihracı 2003 yılında GSYİH’nın %36.4’ünü oluşturmaktadır.
1998 yılında ise bu oran %26,3 tü.
İhracat
Şili’nin 2003 yılındaki ihracatı bir önceki yıla göre %16 oranında artarak 21,0 milyar $’a
ulaşmıştır.
Şili,
ihraç ürünlerinin çeşitlendirilmesi yoluna gitmiştir. Geleneksel olmayan ihraç
ürünlerinin yıllık artışı 1990-2002 yılları arasında ortalama % 8.5’tur.
Bakır, 1973 yılında toplam ihracatın %73,8 ini oluştururken, yıllık bakır üretiminin 800.000
milyon ton’dan 4,4 milyon tona çıkmasına rağmen, 2003 yılında toplam ihracatın % 36’
sını oluşturmaktadır. Selüloz, meyve, somon ve şarap yeni ihracat kalemleri arasında
önemli olmuştur. Bunlardan başka metanol, sertifikalı tohumlar, software, demir işleme
aletleri, işlenmiş ağaç ürünleri ve beyaz ve kırmızı et ihracat içerisinde önem kazanan
diğer ürünlerdir. Ayrıca, bazı geleneksel ihraç ürünleri altın, nitrat ve balık ürünleri ihracatı
da artış göstermektedir.
Şili’nin ihraç ettiği belli başlı ürünler aşağıda ki tabloda yer almaktadır.
(milyon$)
Madde Adı
Bakır
Taze meyve
Selüloz
Balık ve
ürünleri
1999
6.026
1.393
1.121
2000
7.285
1.368
1.405
2001
6.537
1.433
1.122
2002
6.282
1.492
1.118
2003
7.503
1.677
1.236
280
232
255
322
370
İhracat Yapılan Başlıca Ülkeler (%)
ÜLKELER
ABD
Japonya
Çin
Güney Kore
1999
18,3
13,7
2,2
2000
16,9
13,3
4,7
2001
18,8
11,7
5,6
2002
19,2
10,6
6,8
2003
17,7
10,9
8,9
4,1
4,1
3,0
3,9
4,4
Şili, ihraç ettiği ürünlerdeki çeşitlendirmeye paralel olarak ihraç pazarlarını da
çeşitlendirmiştir İhraç pazarı olarak, ABD ve Japonya büyük önem taşımaktadır. AB
ülkeleri arasında özellikle İngiltere ön sıralarda yer alır. Bölge ülkeleri içinde özellikle
Arjantin, Şili’li üreticiler için çok önemli bir pazardır ve önemini önümüzdeki yıllarda da
koruyacaktır.
Şili'nin ihracatının % 27,9'u Asya'ya, 24,8'i Avrupa'ya, %19,5'i Latin Amerika'ya ve %20,5'i
A.B.D ve Kanada'ya yapılmaktadır. Ençok ihracat yaptığı ülke %17,7 ile A.B.D'dir.
İthalat
Şili’nin ithalatı 1990 yılında 7,1 milyar dolardan 1997’de 18,2 milyar dolara yükselmiştir.
Ancak, iç talepteki düşüşle birlikte bu miktar 1999 yılında 14 milyar $ olmuştur. 2003
yılında ise ithalat 18,0 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. 2003 yılında tüketici malları
ithalatı sabit kalem olarak kalmıştır. Toplam ithalat içindeki payı 16,5’tir. Sermaye malları
ithalatı oranı %24,2, ara malları ithalatı ise %56,4’tür. Mal ve hizmet ithalatı GSYİH'nın %
33,3'ünü oluşturmaktadır. Bu oran 1998 yılında %29,6 idi.
Şili’nin ürün grupları itibarıyla ithalatı aşağıda ki tabloda yer almaktadır
(milyon$)
Madde Adı
1999
2000 2001 2002
2003
Ara mallar
8.776 10.520 9.951 9.634 10.956
Sermaye malları 3.076 3.430 3.549 3.470 3.668
Tüketici malları 2.587 3.076 2.898 2.836 3.167
Şili tarafından ithal edilen ürünler arasında, kimyasallar, mineral yakıtlar, makina ve ulaşım
araçları, doğal gaz,demir-çelik ürünleri ve tekstil yer almaktadır.
İthalat Yapılan Başlıca Ülkeler (%)
ÜLKELER 1999 2000 2001 2002 2003
Arjantin
12,6 15,5 17,2 17,8 17,7
ABD
18,9 17,9 16,1 14,7 12,2
Brezilya
6,1
7,2
8,4
9,4
9,6
Çin
4,1
5,1
5,7
6,4
6,2
Şili esas olarak ithalatını Güney Amerika’dan gerçekleştirmektedir. Bu bölgenin payı
toplam ithalat içinde %33,6, A.B.D. ve Kanada'nın payı %18,6, Avrupa’nın payı % 19,
Asya ülkeleri’nin payı ise 15,9’dur.
Toplam ithalatın % 19’u AB’den yapılırken Arjantin’den yapılan ithalat % 18’tir. Şili 2003
yılının başında ticaret anlaşması yapmadığı ülkeler de dahil olmak üzere tüm ülkeler için
tarife oranlarını %6 seviyesine çekmiştir. Yüksek vergi oranları sadece buğday, un, bitkisel
yağlar ve şeker için devam etmektedir.
Şili ekonomisi ve dış ticaretinin hızla gelişmesinin ardında uygulanan dış ticaret politikaları
yatmaktadır. Öyle ki, dünya ekonomisi ile entegrasyon ve açık pazar sisteminin devamı
konusunda ülkede kesin bir görüş birliği mevcuttur
Ekonomik Entegrasyonlara Üyelik
Şili, ALADI (Latin Amerika Entegrasyon Birliği), APEC (Asya Pasifik Ekonomik İşbirliği
Forumu), GATT/WTO, IMF, UN, UNCTAD, UNİDO, WIPO, IBRD, G-24, G-77 örgütlerine
üyedir.
Şili 1994 yılından bu yana
Güney Amerika Ortak Pazarı MERCOSUR’la üyelik
görüşmelerini sürdürmüş olup, 1 Ekim 1996’da MERCOSUR (Brezilya Arjantin, Uruguay,
Paraguay) ile Şili arasında bir ortaklık anlaşması imzalanmış ve 1996 sonundan itibaren
geçerli olmak üzere gümrük tarifelerinde önemli indirimler yapılmıştır.
MERCOSUR'un kuruluş aşamasında Şili bu Birliğe üyelik konusunda çekimser
davranmıştır. Sonraki dönemde Şili’nin NAFTA'ya üyeliğinin çıkmaza girmesi nedeniyle Şili
ve MERCOSUR üyeleri arasındaki ticaret büyük ivme kazanmıştır. MERCOSUR
üyelerinden Brezilya ve Arjantin'in Şili'nin dış ticaretinde önem kazanmaları, bu Birliğe
katılmanın Şili için önemini daha da artırmıştır.
1990'larda Şili Meksika ve Kanada ile Serbest Ticaret Anlaşmaları (STA) imzalamıştır. Bu
dönemde ayrıca, Venezüella, Kolombiya, Ekvador, Peru ile Tercihli Ticaret Anlaşmaları
yapmıştır. Şili, Asya Pasifik Ekonomik İşbirliği Örgütünün (APEC) bir üyesi olarak kendine
Asya pazarında sağlam bir yer edinmeye gayret etmektedir. 1999 yılında ve 2000 yılı
başlarında Şili, Kosta Rika, Guetamala, Honduras El Salvador ve Nikaragua ile STA
imzalamıştır. El Salvador ve Kosta Rika ile imzalanan STA 2004 yılının ortalarında
onaylanmıştır. İhracat yönelikli kalkınma stratejisine devam eden Şili 2002’de AB ve
Güney Kore ile STA’lar imzalamıştır. 2 yıl süren ve Aralık 2002’de neticelenen görüşmeler
sonucunda Haziran 2003’te ABD ile imzalamış olduğu STA iki ülke parlamentolarının
onayının ardından 1 Ocak 2004’te yürürlüğe girmiştir. Bu anlaşmaya göre iki ülke malları
birbirlerinin pazarlarına 12 yıl boyunca tamamen gümrük vergisinden muaf olarak
girecektir.
Mart 2003’te EFTA ile de STA için görüşmelere başlanmış ve sonuçlanmıştır. Şili halen
Çin Halk Cumhuriyeti ve Japonya ile STA imzalamak için görüşmelere devam etmektedir.
Bu arada, 2004 yılı başında Hindistan ile tarife inidirimine gitmek için görüşmelere
başlayacağını duyurmuştur.
Son olarak, 2004 yılında Yeni Zelanda ve Singapur ile de Ekonomik Ortaklık Anlaşması
imzalanması için çalışmaların devam etmesi beklenmektedir.
TÜRKİYE İLE TİCARET
Türkiye ile Şili, iki ayrı yarım kürede birbirlerinden çok uzak iki ülkedir. Buna rağmen, her
iki ülke halkı arasında özel bir sempati vardır. 1923'te kurulan Türkiye Cumhuriyeti'ni ilk
tanıyan Latin Amerika ülkesi Şili olmuştur. Bu davranış, Türkiye'de Şili ulusunun milli
bağımsızlığa ve ülkeler arasındaki dostluğa verdiği değerin somut bir ifadesi olarak kabul
edilmiş ve her iki ülke arasında daha 1926'da imzalanan Dostluk Anlaşması, ilişkilerin
sağlam temellerini oluşturmuştur. Şili ile Türkiye arasındaki ticari ilişkiler esas olarak 1970'li
yıllarda başlamıştır. 1983 yılından itibaren bakır ürünleri, 1984 yılından itibaren çam
tomruğu ve 1988 yılından itibaren balıkunu için Şili, Türkiye'nin ithalatında önemli bir pay
almıştır.
Yıllara Göre Dış Ticaretimiz (1000 $)
Yıl
İhracat
İthalat
Hacim
Denge
1992
1.727 27.926 29.653 -26.199
1993
1.899 42.281 44.180 -40.382
1994
2.310
7.734 10.044
-5.424
1995
7.815 19.240 27.055 -11.425
1996
7.004 10.137 17.141
-3.133
1997
12.564 26.163 38.727 -13.599
1998
27.250 25.125 52.375
2.125
1999
11.734 35.753 47.487 -24.019
2000
16.279 92.274 108.553 -75.995
2001
19.920 73.473 93.393 -53.553
2002
19.798 79.270 99.068 -59.472
2003
15.528 160.490 176.018 -144.962
2004(Ocak-Ekim) 21.722 156.968 178.690 -135.246
Kaynak: Dış Ticaret Müsteşarlığı EBİM Kayıtları
İki ülke arasındaki dış ticaret dengesi geçmiş yıllarda sürekli olarak ülkemiz aleyhine
gerçekleşmekle birlikte, 1998 yılında 2,1 milyon $ fazla vererek ülkemiz lehine gelişme
göstermiştir. Dış ticaret fazlasının en önemli nedeni, Şili’ye yapılan inşaat demiri
ihracatının fazla olmasıdır. Türkiye ile Şili arasındaki ticaret hacmi 2003 yılında 176 milyon
$ en üst seviyeye ulaşmış bulunmaktadır. 2004 yılı Ocak- Ekim döneminde ise iki ülke
arasındaki dış ticaret hacmi 178 milyon $ olmuştur.
Türkiye Şili'nin ticari ortakları arasında 32. Sırada yer almaktadır.
İhracat
Şili’ye olan ihracatımız yıllar itibarıyla giderek artan bir seyir izlemektedir. 1998 yılında
ihracatımız en üst seviyeye çıkarak 27.2 milyon $ olarak gerçekleşmiştir. 2003 yılında ise
bir önceki yıla göre % 22 oranında azalarak 15.5 milyon $ olmuştur. 2004 yılı Ocak- Ekim
ayında ihracatımız 21,7 milyon $ olarak gerçekleşmiştir.
Şili’ye yönelik ihraç kalemlerimize baktığımızda, önemli kalemleri demir-çelik çubuklar,
demir-çelikten radyatörler, tütün, canlı mayalar, otobüs-kamyon lastiği, demir-çelikten
eşya, kara taşıtlarının aksam ve parçaları ve dokunmuş mensucat oluışturmaktadır.
Türkiye’nin Şili’ye İhraç Ettiği Belli Başlı Ürünler (1000$)
GTİP MADDE ADI
721420
732219
240110
210210
850423
401120
842211
732181
611592
870899
300310
090930
701329
848180
871000
611020
391740
732410
870893
845011
2002
Demir-çelik çubuklar
Demir-çelikten radyatörler
Tütün (sapları koparılmamış)
Canlı mayalar
Sıvı dielektrik transformatörleri
Otobüs-kamyon dış lastiği
Bulaşık yıkama makinaları
Demir-çelikten gazlı-gazlı-diğer yakıt
Diğer çoraplar
Kara taşıtları için aksam ve parçaları
Penisilanik asit bünyeli penisilin
Kimyon tohumu
Bardaklar camdan
Diğer muslukçu eşyası
Tanklar ve diğer zırhlı araçlar
Süveter,kazak,hırkayelek vs pamuktan
Plastikten tüp,boru,ve hortum bağ. ele.
Paslanmaz çelikten eviye-lavabolar
Kata taşıtları için debriyajlar vb aksam
Tam otomatik çamaşır yıkama makina.
2003
3.394 2.367
1.581 1.419
1.781 1.103
712
921
1.405
823
576
710
384
539
45
420
331
406
304
396
300
347
219
240
106
226
6
198
198
300
190
122
189
161
184
211
174
74
157
2004
(Ocak-Ekim)
6.258
2.250
899
799
540
258
637
693
436
319
53
299
208
212
87
319
202
185
İthalat
2003 yılında Şili’den ithalatımız, bir önceki yıla oranla % 102 oranında artarak 160,4
milyon $ olarak gerçekleşmiştir. 2004 yılı (Ocak-Ekim ) ayında ise ithalatımız 178,6 milyon
$ olmuştur.
Belli başlı ithal kalemlerini ise, arıtılmış bakır katotları- katot parçaları, nitrat, potasyum
nitrat, pamuk, kimyasal gübreler, deodorantlar, elma, sebze tohumları, koyun ve kuzuların
ham derileri ve kivi oluşturmaktadır.
Türkiye’nin Şili’den İthal ettiği Belli Başlı Ürünler (1000$)
GTİP MADDE ADI
740311
283421
520942
310590
330720
080810
120991
410210
380820
843049
282741
120999
390230
283691
282760
843041
100510
380890
392321
411119
081050
2002
Arıtılmış bakır katotları–katot parçaları
Nitrat, Potasyum nitrat
Pamuk men
Diğer azot,fosfor ve potasyum içeren
mineral, kimyasal gübreler
Vücut deodorantları
Elma-taze
Sebze tohumları
Koyun ve kuzuların ham derileri
Zararlı mantarları yokediciler
Diğer delme/sondaj makinaları
Bakır oksiklorür-hidroksiklorür
Ekim amacıyla kullanılan diğer tohum,meyve
ve sporlar
Propilen kopolimerleri ilk şekillerde
Lityum karbonatlar
İyodürler ve oksiiyodürler
Kendinden hareketli delme/sondaj makinaları
Mısır(tohumluk)
Diğer bitkileri koruyucu
Etilen polimerlerinden torbalar ve çanta.
Lif, pano ve diğerleri
Kivi
2003
73.234 150.636
541
1.672
943
1.263
947
200(OcakEkim)
146.935
2.424
110
-
546
669
194
544
298
111
864
810
667
647
543
317
267
260
553
1.029
618
409
429
309
76
149
5
53
51
106
60
102
6
195
167
161
159
144
113
104
95
73
90
352
133
450
312
12
18
207
İki Ülke Arasındaki Anlaşma ve Protokoller
-Ticaret ve Ekonomik, Teknik ve Bilimsel İşbirliği Anlaşması” 9 Ekim 1989 tarihinde
Ankara’da imzalanmıştır.
- İki ülke arasında “Kültürel, Bilimsel ve Eğitim İşbirliği Anlaşması” 7 Nisan 1995 tarihinde
Santiago’da imzalanmıştır.
-Türkiye-Şili Hükümetlerarası Karma Ekonomik Komisyonu (KEK) I. Dönem toplantısı
Mutabakat Zaptı 21 Ağustos 1998 tarihinde Santiago’ da imzalanmıştır.
-Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması Anlaşması 21 Ağustos 1998 tarihinde
Santiago’da imzalanmıştır.
- İki ülke arasında resmi pasaport sahiplerinin vizeden muaf olmaları konusunda “Vize
Muafiyet Anlaşması”, 30 Kasım 1990 tarihinde Santiagoda imzalanmış ve 13 Haziran 1991
tarihli Resmi Gazetede yayınlanmıştır.
- 5 Mart 1997 tarihinde İstanbul Ticaret Odası ile Santiago Ticaret Odası arasında
diplomatik kanallar aracılığıyla bir “İşbirliği Anlaşması” imzalanmıştır.
PAZAR İLE İLGİLİ BİLGİLER
Gümrük Vergileri, Diğer Vergiler ve Ticari Engeller
Şili, göreceli olarak açık bir ekonomi politikası izlemektedir. Ancak, birçok tarım ürünü sıkı
bitki sağlığı koşul ve kısıtlamalarına tabidir. 2001 yılı başında Şili’nin gümrük tarife oranı
%8’e indirilmiştir. Her yıl %1 oranında indirilmek suretiyle 2003 yılında bu oran %6'ya
indirilmiştir. Yeknesak gümrük tarife oranı kullanılmış mallar dışında tüm mallara
uygulanmaktadır. Kullanılmış mallarda ise bu oran %16,5’a çıkmaktadır.
Diğer taraftan, Şili ile ticaret anlaşması olan ülkelerden gelen mallar ise gümrük
vergisinden muaf veya %8’lik oranın çok daha altında bir oran uygulanmaktadır.
İthal mallarda dahil olmak üzere tüm mallar %19 oranında Katma Değer Vergisine (KDV)
tabidir.
İthal otomobiller lüks vergisine tabidir. CIF bedeli olarak 15.000 $’ın üzerinde olan
araçlardan %85 oranında vergi tahsil edilmektedir. Vergiye tabi diğer lüks mallar ise yatlar,
mücevherat ve kürklerdir. İhracat üretiminde kullanılan sermaye mallarının alımındaki
gümrük vergileri yedi yıllık bir süre için ertelenebilir veya bazı koşullar altında ortadan
kaldırılabilir.
Ayrıca, bilgisayarlar gümrük vergisinden muaftır.
İthalat Lisansları ve İthali Yasaklanmış Mallar
1990 tarihli bir uygulama ile lisans verme konusunda tüm yasal kısıtlamalar kaldırılmıştır.
İthalat lisansları rutin bir şekilde verilmektedir. Sözkonusu lisanslar kontrolden ziyade daha
çok istatistiki amaçlar için kullanılmaktadır. Diğer taraftan, lisans prosedürü silah ve tıbbi
malzeme ithalatında çok sıkı biçimde uygulanmaktadır.
Ancak, kullanılmış otomobil ve taşıma araçlarını ithal etmek yasaktır.
Tarife Dışı Engeller
Şili, hayvan ve bitki sağlığı koşullarını ithalatı engellemede bir araç olarak kullanmaktadır.
Özellikle et ürünleri ile meyve ürünlerinin ithalatında tarife dışı engellemeler görülmektedir.
Şili'ye ithal edilen tüm mallar örnek alınmak suretiyle, sağlık otoritelerinin analizine tabidir.
Ateşli silahlar için askeri yetkililerden izin alınması gerekmektedir.
Telafi edici vergiler, anti damping vergileri, minimum gümrük değeri, ithal fiyat bandı gibi
araçlara da müracaat edilmektedir.
İthal fiyat bandı sistemi buğday, buğday unu, bitkisel yağ ve şeker ithalatında tarife dışı
engel olarak uygulanmaktadır.
Bu sistemde, eğer ithal fiyatları eşik fiyatın altında ise vergilendirme yapılmaktadır.
Standartlar
Şili, Ulusal Standartlar Kurumu tarafından benimsenen şekliyle ISO 9000 standartlarını
ülkenin standart uygulamalarının bir parçası haline getirmektedir. Özellikle kimya sanayi
ürünleri bu standartlara göre üretilmektedir. Genelde standartlar zorunlu değildir. Ancak,
şirketler gönüllü olarak sözkonusu standartları yerine getirmektedirler. İthal edilen ürünler
özellikle sanayi güvenliği, inşaat malzemeleri, gaz ve elektrik sanayileri gibi alanlara ilişkin
olduğunda standartları uygulamak zorunludur.
Hayvan ve bitki sağlığı ile ilgili bazı standartlar ise ithalatı engellemek amacıyla
kullanılabilmektedir. Kurallar önceden haber verilmeden değiştirilebilmektedir. Öncelikle
tarım ürünleri alanında görülen bu uygulamalar Dünya Ticaret Örgütü’nün öngördüğü
uygulamalara uygun düşmemektedir. Ayrıca, kozmetik ve bio-kimya ürünleri özel
standartlara bağlı olabilmektedir.
Ambalaj ve Etiketleme
İthal edilen ürünlerin üzerindeki etiketlerde ürünün geldiği ülkenin belirtilmesi geleneksel
bir uygulamadır. Bunun yanında, paketlenmiş ürünlerin etiketleri, kalite, içerik, net ağırlık
gibi bilgileri içermek zorundadır.
Gıda ürünlerinin üzerinde İspanyolca olarak ürünü oluşturan tüm unsurlar ve katkı
maddeleri ile ürünün son kullanma tarihi hakkında bilgiler bulunmalıdır. İthal edenin ya da
üretenin adı paket üzerinde görülmelidir. Tüm ağırlık ölçüleri metrik sisteme göre olmalıdır.
Yeterli koşulları taşımayan ürünler ithal edilebilir ancak müşteriye sunulmadan önce bu
koşullar sağlanmış olmalıdır. Örneğin, İngilizce hazırlanmış etiketlerin İspanyolca etiketler
ile değiştirilmesi gerekecektir.
İhracat Sübvansiyonları
Şili, geleneksel olmayan, yeni ürünlerin ihracatı amacıyla ihracatı teşvik tedbirleri
uygulamaktadır. İhracatı teşvik tedbirleri ihracat prosedürlerini kolaylaştırmak ve
hızlandırmaya yöneliktir. Şili Hükümeti, aynı zamanda ihracat yapanlara hızlı bir şekilde
KDV ödemesi yapmaktadır.
Ayrıca, diğer bir ihracat teşvik tedbiri, ihracatçıların ithal edilmiş sermaye teçhizatı için
gümrük vergilerinin yedi yada daha fazla süre ile ertelenmesidir.
Devlet İhaleleri
İthalatı yapılan malların ihalelerde şansı büyüktür. Hükümet, alım yapacağı zaman yerli
malların koşulları, ithal edilenler kadar iyi olduğu takdirde yerli malları tercih etmektedir.
Aksi takdirde daha iyi koşullarla sunulan ithal ürünler satın alınmaktadır. Gerek kamu,
gerekse özel sektöre ait ilanlar yerel gazetelerde yayınlanmaktadır. İhalelere katılanlar belli
miktar banka teminatına sahip olmalıdırlar. Ayrıca ihalelere prosedürü bilen yerli aracılar
vasıtasıyla katılmak en iyi yöntemdir.
Fikri- Sınai Mülkiyet Hakları
Şili’de patent, ticari marka, endüstriyel tasarımlar, modeller ve telif hakları Paris
Konvensiyonu hükümleri çerçevesinde korunmaktadır. Fikri mülkiyet hakları rejimi birkaç
istisna dışında uluslararası normlarla uyumludur. Endüstriyel tasarım ve modeller
yenilenmeksizin 10 yıllık bir süre ile korunmaktadır.
Ticari marka kaydı yenilenebilir 10 yıllık dönemlerde yapılmaktadır. Şili kongresi telif hakkı
korumasını 1992 de yaptığı bir düzenleme ile yazarın hayatı+ 50 yıla çıkarmıştır. Şili’de iş
yapmak isteyen girişimci ticari marka kaydını yaptırmalıdır.
Video ve ses bantlarının taklidi 1985 yılından beri cezai hükümlere tabidir. Şili yetkilileri
video, video oyunları, audio ve bilgisayar programları korsanclığına karşı önlemler
almaktadır. Ancak, izinsiz kullanım oranları yine de yüksektir.
Şili’de faaliyette bulunmak isteyen yabancı firmalar için problem, ticari markaların başka
firmalarca daha önce kayda aldırılmış olmasıdır.
Dağıtım ve Satış Kanalları
Şili’de bir şube açmak en iyi pazara giriş yöntemlerinden birisi olarak belirtilebilir. Bu
uygulama yasaldır. Ancak, böyle bir yöntem için satışların büyük hacimli olması
gerekmektedir. Bir temsilci ile çalışılması, başka bir geçerli yöntemdir. Teknik bilgi yanında
pazar bilgilerine sahip olan bu tip temsilcilikler oldukça elverişli olabilmektedirler.
Bir ortak bulmak yoluyla ya da aracılarla dağıtım kanalı oluşturmak Şili’de en çok
uygulanan yöntemlerden birisidir. 3000 kadar ithalatçı Şili’de faaliyet göstermekte ve
bunların bazıları aracı olarak çalışmaktadır. Tüm firmalar Santiago merkezlidir. Öte
yandan, büyük firmalar ülke çapında ofisler açmaya yönelmektedir. Genelde yabancı
firmalar, bir toptancı ya da dağıtımcı bularak pazara girmektedirler. Bu aracı ya da
ortakların atak, ürün hakkında bilgili, kullanıcı firma ve karar alma çevreleriyle iyi ilişkiler
içinde olmaları avantaj olacaktır. Özellikle aracının reklam yollarından yararlanması
satışlar için gereklidir. Bu husus satışları önemli ölçüde etkilemektedir.
Franchising, 1990 yılından beri Şili’de gelişme içindedir. 1995 yılında 7.500 kişi bu alanda
çalışmakta ve 105 milyon $ üzerinde satış gerçekleştirilmektedir. Ülkenin iyi ekonomik
durumu, açık pazar ekonomisi, kredi olanakları ve yüksek kültür seviyesi gibi sebepler
franchising için elverişli bir ortamın ortaya çıkmasını sağlamaktadır. Otomotiv hizmetleri,
kozmetik, tamir ve kira servisleri, temizlik, bakım ve güzellik merkezleri, emlakçılık, otel ve
süper market işletmeciliği, spor olanakları, restorantlar
gibi alanlarda franchising
faaliyetleri için büyük potansiyel bulunmaktadır. Bu tip firmalar normal ticaret kanunlarına
bağlı olarak faaliyetlerini yürütebilmektedir.
Doğrudan Pazarlama, özellikle hizmet sektöründe, bankacılık, seminer organizasyonu,
iletişim hizmetleri gibi alanlarda iyi düzeydedir. Ancak genel olarak doğrudan pazarlama ve
katalog yöntemi yaygın değildir. Satış sonrası servis kaygıları ve düşük kalite sebebiyle
müşteriler bu tip pazarlama yöntemine çok ilgi göstermemektedirler. Ayrıca, gerekli data
bankalarına ulaşma noktasında yetersizlikler söz konusudur. Şili’li müşteri için temel
alışveriş yolu vitrinlerden seçme yoluyla yapılandır. Katalog seçimi yaygınlaşamamıştır.
Reklam ve Promosyon
Televizyon, radyo, gazete ve dergi yoluyla reklam yapmak geçerli ve yaygın bir
uygulamadır. Reklamcılık için özel kuruluşlar mevcuttur. Geçen yıllarda 700 milyon $ yıllık
reklam harcaması öngörülmekteydi. Harcamaların %43 kadarı televizyona yöneliktir.
Gazeteler %35 oranında reklam payına sahip olmuşlardır ve bunun %58 kadarı tek bir
gazeteye ait olmuştur. Söz konusu gazete ulusal nitelikli EL-MERCURIO gazetesidir.
Tüketici Tercihleri
Şili halkı için halen tüketici tercihlerinde en belirleyici olan faktör fiyattır. Ucuz fiyatlı Asya
malları pahalı Avrupa ve Amerikan mallarına göre daha fazla satılmaktadır. Ancak sanayi
dalına ve müşteriye bağlı olarak tercihler değişebilmektedir. Doğal olarak elektronik, inşaat
makinaları gibi belli alanlarda yüksek teknoloji ve servis kalitesi önem kazanmakta ve
pahalı ancak kaliteli mallar alıcı bulmaktadır. Özellikle daha fazla tekniğe dayalı ürünlerin
bizzat satıcılar tarafından satılması ve alıcıların kendi bürolarında ziyaret edilmeleri
gerekmektedir. Ziyaretler sırasında bakım ve tamir hizmetleri sağlayacak personel de hazır
bulunmalıdır. Kredi kartları kullanımı yaygındır. Faturalar için normal ödeme süresi
genellikle 30 gündür. Bu unsurlar tüketici alışkanlıkları açısından önem taşımaktadır.
Doğal olarak tüketici ürünleri dışında kalan ürünlerde pazara girebilmek için kaliteli satış
sonrası bakım ve destek hizmetleri gerekmektedir. Coğrafi uzaklık ve iletişim eksikliği gibi
sebeplerle Şili’li müşteri satış sonrası hizmetler konusunda sorunlar yaşamaktadır. Tüketici
haklarının korunması noktasında titiz olunduğu bilinmelidir. Sonuç olarak, fiyat yanında
satış sonrası hizmetlerinin sağlanması da tüketici tercihlerini belirleyen bir diğer faktör
durumundadır.
İŞADAMLARININ PAZARDA DIKKAT ETMESI GEREKEN HUSUSLAR
Ticareti Etkileyen Kültürel Faktörler
Şili’deki iş ve ticaret dünyasının gelenekleri, Avrupa ve Amerika’da olanlardan çok farklı
değildir. İş günü sabah 9.00’da başlar ve akşam 18.00-19.00’da sona erer. Öğle arası 1
saat sürmektedir. İş görüşmelerinin, öngörüldüğü zaman başladığı söylenebilir. Dakiklik
söz konusudur. Özellikle promosyon çalışmaları yürütülürken İspanyolca konuşulması
yararlıdır.
Resmi Tatiller
Yeni Yıl
Kutsal Cuma
Dünya İşçi Günü
Deniz Kuvvetleri Günü
Corpus Cristi
St.Peter / St. Paul
Meryem Ana yortusu
Milli Birlik Günü
Bağımsızlık Günü
Silahlı Kuvvetler Günü
Kolomb Günü
Azizler Günü
Azize Immaculate
Conception Günü
Noel Günü
(∗)
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
1 Ocak
Nisan ayının ilk cuma günü
1 Mayıs
21 Mayıs
4 Haziran (∗)
2 Temmuz (∗)
15 Ağustos
Eylül ayının ilk Pazartesi günü
18 Eylül
19 Eylül
15 Ekim (∗)
1 Kasım
8 Aralık
: 25 Aralık
Tatil olarak hesaplanan tarihler haftanın Salı, Perşembe ve Cuma günlerine rastladığında bunlardan
önceki Pazartesi günü; haftanın daha sonraki günlerine rastladığında ise bunları takip eden ilk Pazartesi
günü kutlanmaktadırlar. Bu yüzden, kesin tarihler yıllar itibarıyle değişebilmektedir.
Genel İş Ortamı
Serbest iş ortamının varlığı vurgulanmalıdır. Şili’de daha az bürokratik ve daha saydam bir
yapının varlığından söz edilebilir. İş gücü yetenekli, iyi eğitimli ve verimlidir. Bu sayede
ihraç ürünlerinde yenilikler gündemdedir. Ayrıca yabancı yatırımlar çerçevesinde yeni
teknoloji ülkeye kazandırılmaktadır. Büyük çaplı firmalar ekonomiye hakim olsalar da orta
ve küçük ölçekli işletmelerin sayısı artmaktadır. Özelleştirme çabaları geniş ölçüde başarılı
sonuçlar vermiştir.
Vize
Türkiye’den Şili’ye gitmek isteyen ve normal pasaport sahibi olan kişilerden, kalış süresi 90
günü aşmamak şartıyla, vize talep edilmemektedir.
İklim
Ülkede büyük bir iklim çeşitliliği vardır. Kuzey bölgelerinde iklim daha kuru ve geceyle ( 00
C) gündüz (300 C) arasındaki büyük sıcaklık farklarıyla çöl iklimidir. Orta bölgede ılıman ve
yumuşak sıcaklıklar ve dört mevsimli yılıyla akdeniz iklimi hakimdir. Ülkenin güney ucunda
ise şiddetli yağmurlar ve düşük sıcaklıklar (00 C-100 C ) dikkati çeker. En sıcak ay Ocak
olup, en soğuk ay Haziran ayı olmaktadır. Haziran ayı aynı zamanda en yağışlı ay
durumundadır. Şubat, sadece 2mm ortalama yağış ile en kurak aydır.
GENEL DEĞERLENDİRME
Diğer Latin Amerika ülkeleriyle olduğu gibi Şili ile olan ticari ilişkilerimiz de mevcut
potansiyelin altında seyretmektedir. İki ülke arasındaki ticaretin istenilen boyutta
olmamasının temel nedeni sözkonusu ülkenin, ülkemize olan coğrafi uzaklığıdır. Bu
bağlamda, iş çevrelerimizin Şili ve genelde tüm Latin Amerika ülkeleri hakkında yeterince
bilgi sahibi olmadıkları ve bundan dolayı da bölgeye yönelik ilgilerinin gelişmediği
izlenmektedir.
Ülke gündeminde yer alan doğal gaz boru hattı, havaalanı, liman ve özellikle otoyol inşaatı
gibi altyapı projeleri ülkemiz müteahhitlik firmaları açısından önemli fırsatlar olarak
değerlendirilebilir.
Ülkenin ithalat talepleri incelendiğinde elektrikli ve elektronik ekipmanlar, elektrikli ev
aletleri, sağlık gereçleri, hazır gıda maddeleri, tekstil ürünleri ve çeşitli demir çelik
ürünlerinin ihracat potansiyeli arzettiği görülmektedir. İş adamlarımızın Şili’nin dışa açılma
yönünde olumlu olarak değişen ekonomi politikasından yararlanarak bu sektörlerdeki
ihracat imkanlarını en iyi şekilde değerlendirmesi gerekmektedir. Buna karşılık doğal
kaynaklar açısından zengin bir ülke olan Şili’den ülkemizde yeterli miktarda bulunmayan
mineral ve kimyasal maddelerin ithal edilmesi düşünülebilir.
Şili ile ekonomik ve ticari ilişkileri geliştirmek için özel sektör kuruluşları ve iş adamlarının
dikkatini bu bölgeye çekmek gerekmektedir. Bunun için gerekli çalışmaların ilgili kuruluşlar
tarafından yürütülmesi, İş Konseylerinin kurulması, karşılıklı pazar imkanlarının öncelikli ve
doğru bir şekilde tespit edilmesi için pazar/ülke araştırmalarının yapılarak, ilgili iş
adamlarına ve kuruluşlara iletilmesi ve bölge ülkelerine sektör bazında heyet ziyaretlerinin
düzenlenmesi faydalı olacaktır.
Diğer taraftan, her iki ülke de, coğrafi konumları ve bölgesel ilişkileri nedeniyle kendi
pazarları yanında , dahil oldukları bölgesel işbirliği kapsamındaki diğer pazarlara da
girebilme şansı vaadetmektedir. Bir yandan Şili, Asya Pasifik Ekonomik İşbirliği (APEC)
organizasyonuna üyedir. Çeşitli Latin Amerika ülkeleriyle ikili ticaret liberalizasyonu
anlaşmaları ve Mercosur ve Kanada,AB, A.B.D ile serbest ticaret anlaşmaları mevcuttur.
Bu anlaşmalar ve coğrafi konumuyla Türkiye'nin
özellikle Latin Amerika ülkeleri
pazarlarına girme şansını arttırabilecektir.
AB ile imzalanan ve 1 Şubat 2003’te yürürlüğe giren STA uyarınca Şili mallarının % 85’i
AB pazarına gümrüksüz girebilmektedir. Bu yıl bu rakam % 96’ya çıkacaktır. Şili’nin AB’ye
olan ihracatı % 18 oranında artmıştır. Ayrıca, 1/95 sayılı Ortaklık Konseyi Kararının 16.
maddesi uyarınca ülkemizin Şili ile STA yapması gerekmektedir
Şili madencilik sektöründe önemli bir ülkedir ve bu alanda işbirliği yapılabilecek alanlar
arasında yer almaktadır. Dünyanın en büyük ikinci madencilik fuarı EXPOMIN bu ülkede
gerçekleştirilmektedir
Her iki ülke için birbirlerinin iş pazarlarına girebilme için uygun bir yöntem, bir ülkenin
hammaddesinin diğer ülkede ortak girişimler eliyle işlenmesi ve işlenmiş ürün olarak
yeniden ihraç edilmesi olabilecektir.

ŞİLİ - Carpetrium

Transkript

Benzer belgeler

Seyahat Arjantin Patagonyası çok popüler, Şili tarafında patika bile

özge ersu gezileri Patagonya

Ekim 2011 - Latin Amerika Çalışmaları Araştırma ve Uygulama

Şili Ülke Raporu - Latin Amerika Çalışmaları Araştırma ve Uygulama

Untitled - Aktuel Tours

Şili

gündem - Sakarya SMMM Odası

Her köşe başında karşımıza bir başka buzul

Temmuz – Ağustos – Eylül 2015 - Latin Amerika Çalışmaları

Şili Ülke Raporusili_ulke_raporu848,80 KB