EPS`NİN TANIMI 2EPS`NİN DÜNYADA VE TÜRKİYEDE`Kİ GELİŞİMİ

1
EPS’NÝN TANIMI
Expanded Polistiren Sert Köpük (EPSGenleþtirilmiþ Polistiren Sert Köpük), petrolden
elde edilen, köpük halindeki, termoplastik,
kapalý gözenekli, tipik olarak beyaz renkli bir
ýsý yalýtým malzemesidir.
Polistiren taneciklerinin þiþirilmesi ve birbirine
kaynaþmasý ile elde edilen EPS (Genleþtirilmiþ
Polistiren Sert Köpük) ürünlerde, taneciklerin
þiþirilmesi ve köpük elde edilmesi için
kullanýlan þiþirici gaz ‘Pentan’dýr. Pentan,
tanecikler içinde çok sayýda küçük
gözeneklerin oluþmasýný saðladýktan sonra,
üretim sýrasýnda ve üretimi takiben çok kýsa
sürede hava ile yer deðiþtirir. Böylece EPS
levhalarýn bünyesinde bulunan çok sayýdaki
(1 m3 EPS’de 3–6 milyar) küçücük kapalý
gözenekli hücreler içinde durgun hava
hapsolur. Malzemenin % 98’i hareketsiz ve
kuru havadýr.
Hareketsiz ve kuru hava, bilinen en ekonomik,
çevre dostu ve mükemmel ýsý yalýtým
malzemesidir. EPS ýsý yalýtým levhalarýnýn
ekonomik ve üstün ýsý yalýtým özellikleri bu
þekilde saðlanýr. Dünyada mevcut en iyi ýsý
yalýtýmý saðlayan birkaç malzemeden biri olan
EPS, ayný performansý, ülkemizde kullanýlan
diðer ýsý yalýtým malzemelerinden daha
ekonomik olarak saðlayan tek malzemedir.
Üretiminin enerji yoðun olmamasý, üstün teknik
özelliklerine raðmen ekonomik olmasýnýn diðer
önemli sebebidir. Etkin mekanik dayanýmýn
yanýnda þiþirici gazýn çok kýsa sürede hava
ile yer deðiþtirmesi, ürünün performansýnýn
kullaným ömrü boyunca sabit kalmasýný saðlar.
Kalýnlýðý incelmez, ýsý iletkenliði artmaz,
özelliklerinde hiçbir bozulma meydana gelmez.
EPS üretiminde son aþama olan þekil verme
(Kalýplama) aþamasýnda, taneciklerin birbirleri
ile sýkýca kaynaþmasý saðlanýr. Bu
uygulamanýn baþarýsý, ürünün yüzeyindeki
taneciklerin balpeteði þeklindeki
görüntüsünden anlaþýlýr.
EPS istenilen yoðunluklarda üretilir. Özellikleri
yoðunlukla
istenilen
yönde
deðiþtirilebildiðinden malzeme israfýna ve
gereksiz maliyet artýþlarýna sebep olmaz.
Yalýtým amacýyla genellikle 15–30 kg/m 3
yoðunluklarda kullanýlan EPS levhalar, çok
hafiftirler, diðer malzemelerle kaplanarak bitmiþ
kompozit elemanlar halinde de üretilebilirler.
EPS, her aþamada çevre dostu bir üründür;
ozon tabakasýna zarar vermez, iklim
deðiþikliklerine sebep olmaz, enerji yoðun
üretim gerektirmez, büyük oranda geri
dönüþümü olan bir malzemedir.
EPS ürünler, levha, boru veya önceden þekil
verilmiþ elemanlar halinde, yapýlarýn ýsý ve
ses yalýtýmýnda ve ambalaj sanayiinde yoðun
bir þekilde kullanýlýrlar. EPS ürünlerin ayrýca,
binalarda duvar malzemesi olarak
kullanýmýndan, soðuk hava depolarýnýn
yalýtýmýna, soðuk bölgelerdeki karayolu
yapýmýna, zeminlerin takviyesine, gemiler için
can simidi ve can yeleði yapýmýna kadar
sayýlmasý mümkün olmayan; hafifliðin,
dayanýmýn, kolay þekil verebilmenin, kolay
uygulayabilmenin ve düþük ýsý iletkenliðinin
önemli olduðu bütün uygulamalarda sýnýrsýz
kullaným alaný vardýr.
2
EPS’NÝN DÜNYADA VE
TÜRKÝYEDE’KÝ GELÝÞÝMÝ
1950’li yýllarda Almanya’da Styropor ismi ile
Alman BASF firmasý tarafýndan geliþtirilen
EPS, kýsa sürede tüm dünyada kullanýlmaya
baþlanmýþtýr. 1960’larýn baþýndan itibaren
ülkemizde de üretilmektedir.
Sahip olduðu üstün yalýtým özelliði ve
ekonomikliði, hýzla yayýlmasýnýn en önemli
nedenleridir. 1960–1986 yýllarý arasýnda
ülkemizdeki tüketim yýllýk bin ton civarýnda
iken 1986’da aniden 5 bin ton/yýl olmuþ,
1995’te 8–10 bin ton/yýl’a yükselmiþ, 2000
yýlýnda ise 30 bin ton tüketim gerçekleþmiþtir.
Bugün bütün dünyada 2.2 milyon ton EPS
kullanýlmaktadýr. Fransa ve Almanya gibi
ülkelerde yýllýk tüketimin 100–150 bin ton
olduðu düþünülürse, iklim bölgemiz ve
nüfusumuz dikkate alýndýðýnda, ülkemizdeki
tüketimin oldukça düþük kaldýðý görülmektedir.
EPS ve ýsý yalýtýmý hakkýnda bilgilenme arttýkça
ve Derneðimizin çatýsý altýndaki üreticilerin
ürün üzerindeki kalite kontrol uygulamalarý
geliþtikçe, ülkemizdeki tüketim de artacak ve
EPS’nin yararlarýndan toplumumuz etkin
þekilde faydalanabilecektir.
3
EPS’NÝN BAÞLICA TERCÝH
SEBEPLERÝ
EPS’nin baþlýca tercih sebepleri; üstün
teknik özelliklere sahip olmasýnýn yanýnda,
özelliklerinin yoðunluða baðlý olarak istenilen
yönde deðiþtirilebilmesi, ideal üretim
teknolojisinin sayesinde maliyetinin düþük
olmasý, performansýný kullaným ömrü boyunca
bozulmadan sürdürebilmesi ve çevre dostu
bir malzeme olmasýdýr. EPS ürünler, istenen
performansý, malzeme israfýna sebep olmadan
ve dolayýsý ile en ekonomik çözüm ile saðlarlar:
EPS yalýtým levhalarý;
. Y ü k s e k ý s ý y a l ý t ý m ý s a ð l a r.
(lhesap=0,033–0,040 W/mK). Yoðunluðu
arttýkça ýsý iletkenliði azalýr.
3
. EPS’nin ýsý iletkenliði düþük olduðu gibi,
sabittir; þiþirici gaza ve zamana baðlý olarak
deðiþmez.
. Basýnca dayanýklýdýr. Yoðunluk arttýkça basýnç
dayanýmý artar. Kýrýlgan deðildir. Isý yalýtým
malzemesi olarak yüksek bir eðilme dayanýmý
vardýr.
. Kapalý gözenekli olduðu için pratik olarak
ýslanmaz, yalýtýmý sürekli yapar. Kapiler su
geçirimliliði yoktur ve higroskopik deðildir.
. Buhar geçirimsizliði istenilen deðerlerde
ayarlanabilir. Yoðunluk arttýkça buhar
geçirimsizliði de artar.
. Kalýnlýðý zamanla incelmez, sabit kalýr.
. Çok hafiftir, kolay taþýnýr, kolay uygulanýr.
. Ekonomik yalýtým malzemesidir. Ayný ýsýl
performansý daha düþük maliyetle sunar.
. Çevre dostu bir malzemedir. Ýçinde ozon
tabakasýna zarar verici CFC
(Kloroflorokarbon)’lar ve türevleri (HCFC’ler)
yoktur. Ýklim deðiþikliklerine sebep olmaz. Geri
dönüþümlü (Recycle) bir malzeme olup, üretim
sonrasý çevreyi kirletecek atýk oluþturmaz.
. Sonsuz ömürlüdür. Bina durdukça yalýtým
görevine ilk günkü performansý ile devam eder.
. EPS, geniþ bir yoðunluk aralýðýnda üretilebilir,
uygulama seçenekleri sunar. Ýþe en uygun
ürünü seçme imkaný vererek kaynak
savurganlýðýný önler.
. Özel üretilmiþ EPS, düþük dinamik rijitliði ve
esnekliði ile, ses yalýtýmýnda da baþarýlýdýr.
Ürün standardýný, Avrupa Standartlarýna
uygun olarak revize eden ilk ýsý yalýtým
malzemesi olmuþtur. TSE’nin kendi kararý ile
standardýn ismini TS 7316 EN 13163 olarak
belirlemesi gereksiz bir numaralandýrma
olmaktadýr. Çünkü standard aynen EN
13163’ün tercümesidir ve Avrupa Normlarý
ile ayný kalite standardlarýný içermektedir.
EPS sektörü, daima daha ileri düzeyde
standardlara ulaþmayý hedeflemektedir.
Avrupa Normlarýnýn tercümesinde ilk sýrayý
almasý da, bu hedefin bir uygulamasýdýr.
TS EN 13163, EPS’den binalar için üretilen
yalýtým malzemeleri ile ilgili tüm taným ve
sýnýflamalarý ve yapýlmasý gereken deneyleri
içermektedir. Uluslararasý düzeyde olan bu
taným ve sýnýflamalara ilave olarak TS EN
13163’de, binalarda ýsý yalýtýmý amacý ile
kullanacak
EPS ürünlerde yoðunluðun 15
3
kg/m ’ün altýna indirilmemesi de prensip
olarak kabul edilmiþtir. Ülkemizdeki üretim
teknolojisindeki geliþmeler, ileride bu sýnýrýn
d e ð i þ m e s i n e d e i m k a n v e r e c e k t i r.
Isý yalýtým malzemeleri ile ilgili diðer önemli
standard, “TS 825 Binalarda Isý Yalýtým
Kurallarý”dýr. Bu standard, bir binanýn
toplam yýllýk ýsýtma enerjisi ihtiyacýnýn (Qyýl)
nasýl hesaplanacaðýný belirlemekte ve bu
ihtiyacýn izin verilen en büyük deðerini
sýnýrlamaktadýr. Bu kapsamda hesaplarda
kullanýlacak ýsý iletkenliði deðerlerini de,
her malzeme için EK5’te tablo halinde
vermektedir. 17 Nisan 2002 tarihli TSE Teknik
Kurulu’nda kabul edilen TS 825 EK5’te
yapýlan düzeltmeyle, EPS ürünlerin ýsý
iletkenliklerinin EN 13163’e göre
hesaplanacaðý belirtilmektedir. Grafik 1’de
EN 13163’e göre EPS ürünlerin ýsý
iletkenliklerinin yoðunlukla deðiþimi
görülmektedir. Tablo 1’de ise, 17 Nisan 2002
tarihli Teknik Kurul kararýyla TS 825 EK5’te
yapýlan düzeltmeye göre EN 13163’de verilen
formül kullanýlarak hesaplanan, EPS’in ýsý
iletkenliði hesap deðerleri yoðunluða göre
belirtilmiþtir.
4
EPS ÝLE ÝLGÝLÝ STANDARTLAR
EPS üretimi ile ilgili ilk Türk Standartý
TS 2193’tür. Bu standardda, EPS’den
baþka poliüretan, fenol köpüðü gibi
malzemeler de dahildir.Daha sonra sadece
EPS için “TS 7316 Isý MalzemeleriPolistiren Köpükten Yapýlmýþ” standartý
hazýrlanmýþtýr. Mayýs 1989 tarihinden
itibaren yürürlükte olan bu standard,
yakýn zamanda EN 13163’ün Türkçe
tercümesi olan TS EN 13163 ile
deðiþtirilecektir. 17 Nisan 2002 tarihli
TSE Teknik Kurulu’nda kabul edilen
bu standard ile EPS sektörü bir ilke
imza atmýþtýr.
(+10•C’de)
0,0500
0,045
ortalama ýsý iletkenliði
0,0450
Isý iletkenliði,(W/mK)
Isý iletkenliði,(W/mK)
0,040
0,035
0,030
4
0,0400
0,0350
0,025
0
öngörülen ýsý iletkenliði
10 15 20
30
40
50
60
70
80
90
100
0,0300
5
10
15
20
25
30
Yoðunluk(kg/ m3)
GRAFÝK–1 EPS ürünlerde ve ýsý yalýtým levhalarýnda ýsý iletkenliðinin yoðunlukla deðiþimi.
35
40
45
50
55
Yoðunluk(kg/ m3)
5
TABLO–1 Isý yalýtým amaçlý EPS levhalar için EN 13163’te belirtilen
sýnýflama ve µ deðerleri ile Norm’da önerilen denklemler kullanýlarak
hesaplanmýþ yaklaþýk eþdeðer yoðunluklar ve ýsý iletkenlikleri.
EPS’NÝN BAZI ÖZELLÝKLERÝYLE
ÝLGÝLÝ AÇIKLAMALAR
5.1 ISI ÝLETKENLÝÐÝ
EPS levhalarýn ýsý iletkenliði hesap deðeri
0.033 W/mK ile 0.040 W/mK arasýnda deðiþir.
Yoðunluk arttýkça ýsý iletkenliði azalýr.
Grafik 1’de, EPS ürünlerin l deðerlerinin
y o ð u n l u k l a d e ð i þ i m i g ö r ü l m e k t e d i r.
Bazý ýsý yalýtým malzemeleri, uzun süreli yük
altýnda kalýnlýklarýnda azalma gösterirler ve
bu sebeple zamanla ýsýl dirençleri azalýr. Bazý
ýsý yalýtým malzemelerinde ise köpük
oluþturmak için kullanýlan ve ýsý iletkenliði
düþük olan þiþirici gazýn malzemeden yavaþ
bir þekilde uzaklaþmasý sonucu, baþlangýçta
düþük olan ýsý iletkenliði zamanla artar ve
dolayýsý ile bu malzemelerin ýsýl dirençleri
kullaným sýrasýnda zamanla azalýr.
EPS tipi
%10
deformasyondaki
basýnç gerilmesi
(s10, kPa)
Eðilme dayanýmý
(s10, kPa)
–
(r, km/m3)
(W/mk)
EPS 50
EPS 60
EPS 70
EPS 80
EPS 90
EPS 100
EPS 120
EPS 150
EPS 200
EPS 250
EPS 300
EPS 350
EPS 400
EPS 500
50
60
70
80
90
100
120
150
200
250
300
350
400
500
75
100
115
125
135
150
170
200
250
350
450
525
600
750
20-40
20-40
20-40
20-40
30-70
30-70
30-70
30-70
40-100
40-100
40-100
40-100
40-100
40-100
16
17
18
19
20
21
23
26
31
36
41
46
51
61
0,039
0,038
0,038
0,037
0,037
0,037
0,036
0,035
0,034
0,034
0,033
0,033
0,033
0,033
Yaklaþýk
Isý
yoðunluk Ýletkenliði
EPS ýsý yalýtým levhalarý çok düþük
sýcaklýklarda da (–180•C’ye kadar), ýsý yalýtýmý
amacýyla baþarý ile kullanýlýrlar ve l deðeri
s ý c a k l ý k d ü þ t ü k ç e k ü ç ü l ü r. D ü þ ü k
sýcaklýklardaki ýsý yalýtým uygulamalarý için,
EPS ýsý yalýtým levhalarýnýn l deðerleri Grafik
2’den seçilebilir.
0,05
Isý iletkenliði,(W/mK)
m deðeri
0,04
5.2 MEKANÝK ÖZELLÝKLERÝ
0,03
EPS’nin önemli özelliklerinden biri de kýsa ve
uzun süreli yüklemelere karþý gösterdiði
mekanik dayanýklýlýktýr. EPS ýsý yalýtým
levhalarýnýn mekanik özellikleri, bir binada
normal þartlarda karþýlaþýlabilecek mekanik
etkilere baþarý ile dayanabilecek yeterliliktedir.
Isý yalýtým malzemelerinde, kalýnlýðýn belli bir
deðerden fazla azalmasý, malzemenin ýsýl
performansýnýn kabul edilemez düzeyde
bozulmasýna sebep olur. Bu sýrada malzeme
yük taþýsa bile, ana görevini yerine getiremez.
Bu sebeple ýsý yalýtým malzemelerinde, basýnç
dayanýmý deðil, %10 deformasyondaki (Yani
kalýnlýkta %10 azalma meydana geldiðindeki)
basýnç gerilemesi esas alýnýr. Bu deðere %10
deformasyondaki basýnç gerilemesi denir ve
s10 simgesi ile gösterilir. EPS levhalarýn
özellikleri yoðunluða baðlý olarak deðiþir. s10
deðeri de yoðunluða baðlý olarak artar
(Grafik 3).
0,02
0,01
–200
–150
–100
–50
0
50
100
sýcaklýk [°C]
GRAFÝK–2 EPS ýsý yalýtým levhalarýnda ýsý iletkenliðin
sýcaklýkla deðiþimi (r=20 kg/m3)
0,3
%10 deformasyondaki basýnç gerilmesi,– s
10,(kPa)
%2 ve %10 deformasyondaki basýnç gerilmesi,
(N/mm2=mPa)
EPS ýsý yalýtým levhalarýnýn üretiminde
kullanýlan þiþirici gaz, hava ile çok hýzlý bir
þekilde yer deðiþtirdiði için, EPS ýsý yalýtým
levhalarýnýn ýsý iletkenlikleri, üretimi takiben
nihai deðerine ulaþýr ve zamanla kötüleþmez;
uygulamanýn gerektirdiði yoðunluklarda
kullanýldýklarý zaman kalýnlýklarýnda da ýsýl
direncini etkileyecek bir deðiþim görülmez.
EPS ýsý yalýtým levhalarýnýn ýsý iletkenliklerinin
ve ýsýl dirençlerinin kullaným ömrü boyunca
sabit kalmasý, en önemli avantajlarýdýr.
500
0,2
400
300
0,1
200
100
0
10
15
20
Yoðunluk kg/m3
25
30
35
40
%10 deformasyonda
<% 2 deformasyonda
0
10
15
20
Yoðunluk kg/m3
25
30
35
40
45
50
55
60
Ortalama basýnç gerilmesi
Öngörülen basýnç gerilmesi
GRAFÝK–3 EPS levhalarýn <%2 ve %10 deformasyondaki basýnç gerilmelerinin yoðunlukla deðiþimi
5
Ayný þekilde, yoðunluk arttýkça EPS
levhalarýnýn kayma, eðilme ve çekme
dayanýmlarý da artar. EPS’nin elastisite modülü
(E) 0,6–3,1 MPa arasýnda deðerler alabilir.
Fakat kapalý gözenekleri içeren taneler
birbirlerine iyi kaynayýp yapýþmamýþsa, arada
kalan boþluklardan bir miktar su sýzabilir.
Taneler birbirine gereði þekilde kaynadýðý
zaman, yüzeyde balpeteði yapý sürekli bir
þekilde görülür ve malzemenin hacimce su
emme oraný %1’in altýna düþer.
EPS ýsý yalýtým levhalarý uluslararasý düzeyde,
s10 deðerlerine ve eðilme mukavemetlerine
göre sýnýflandýrýlmaktadýr. EPS ýsý yalýtým
levhalarý için, EN 13163’de kabul edilen
sýnýflamalarýn bir bölümü Tablo 1’de
gösterilmiþtir. Ürün ülkemizde uzun süre
yoðunluðuna göre sýnýflandýrýlmýþtýr.
Ülkemizde yeni kullanýlacak olan EN normuna
uygun sýnýflamada kolaylýk saðlamasý için son
sütunda, EN normuna uygun sýnýflamaya
karþýlýk gelen yaklaþýk yoðunluk deðerleri ve
EN 13163’de verilen formüle göre hesaplanan
ýsý iletkenleri deðerleri
gösterilmiþtir.
Tamamen suya batýrýlmýþ EPS numuneler
üzerinde yapýlan deney sonuçlarý Grafik 4’de
gösterilmiþtir. Tablo 2’de ise, Trakya
Üniversitesi Çorlu Mühendislik Fakültesi’nde
ve Nova Chemicals Technology Europe’da
gerçekleþtirilen su emme deney sonuçlarý
görülmektedir. Aslýnda hiçbir binada, EPS
tamamen suya batmýþ olarak uzun süre
kalmaz.
Bu nedenle EPS, pratik olarak ‘Su almaz’ diye
nitelenebilir.
Hacimce su emme oraný (%)
7
6
5
15 kg/m3
4
20 kg/m3
30 kg/m3
3
2
1
0
200
150
10 20 30 40 50
100
GRAFÝK–4 Farklý yoðunluklardaki EPS levhalarýn tamamen suya batýrýlmýþ durumda su emme oranlarýnýn zamanla deðiþimi
EPS ýsý yalýtým ürünlerinin yüzeye dik çekme
mukavemeti ise, 20 kPa ile 400 kPa arasýnda
deðiþir. Ýstenirse, daha büyük deðerlere sahip
ürünler de üretilebilir.
Malzemenin direkt su ile temasý sonucu
akýþkan suyu bünyesine almasý ile, su
buharýnýn geçiþi sýrasýnda eleman kesiti içinde
yoðuþma meydana gelmesi birbirinden
tamamen farklý olaylardýr. Malzemenin direkt
su ile temasý sýrasýnda, su içeriðinin artmasý
üzerinde malzemenin akýþkan suyu emme
özelliði etkili iken, eleman kesitinde yoðuþma
meydana gelmesi üzerinde malzemenin su
buharý geçirgenliði ve eleman kesitindeki yeri
etkilidir. Havada bulunan nem, buhar basýnç
farký sonucu malzemeye nüfuz edebilir ve
düþük sýcaklýklarda yoðuþarak akýþkan su
haline dönüþebilir. Her yapý ve yalýtým
malzemesinin cins ve kalýnlýðýna göre az veya
çok, buharýn geçiþine karþý gösterdiði bir
direnç vardýr. Bu direnç, buhar difüzyon direnç
faktörü (m) olarak tanýmlanýr. Havanýn buhar
direnç faktörü m=1’dir ve diðer malzemelerin
m deðerleri, o malzemelerin ayný þartlardaki
havaya göre kaç kat daha fazla direnç
gösterdiklerini belirtir.
5.3 SU EMME ORANI
Malzemelerin su emme oraný üzerinde etkili
büyüklük, gözeneklerinin açýk veya kapalý
oluþudur. Direkt su ile temas halinde kapalý
gözenekli malzemelerin su emme oranlarý
çok düþüktür ve EPS kapalý gözenekli bir
malzemedir. Su emme oraný çok küçük olduðu
için direkt su ile temas etse bile, özellikleri
deðiþmez.
EPS’yi meydana getiren Styrene, suda
çözülmeyen ve erimeyen bir yapýda
olduðundan kapalý gözeneklerinin duvarlarý
suyu geçirmez.
TABLO–2 EPS numuneler üzerinde Trakya Üniversitesi Çorlu Mühendislik Fakültesi’nde ve
Nova Chemicals Technology Europe’da gerçekleþtirilen su emme deney sonuçlarý.
Standart
6
(gün)
Yoðunluk
(kg/m3)
Hacimce Su Emme Oraný
(%)
EN 12087 (7 günlük)
25
0,3
EN 12087 (7 günlük)
25
0,3
TS 4502 ve ISO 2896 (20x20x5cm)
28
0,3
TS 4502 ve ISO 2896 (20x20x5cm)
28
0,8
TS 4502 ve ISO 2896 (20x20x5cm)
28
1,0
Metallerin buhar difüzyon direnç faktörleri
sonsuz (×) olduðundan, metal folyolar buhar
kesici olarak kullanýlýr. Camýn m deðeri de
sonsuzdur. Diðer malzemelerin m deðerleri
1–× arasýnda deðiþir. 15–30 kg/m3 yoðunluklar
arasýndaki EPS levhalarýn m deðeri 20 ila 100
arasýnda deðiþir. EN 13163’e göre m deðerinin
d e ð i þ i m i Ta b l o 1 ’ d e g ö s t e r i l m i þ t i r.
Tablodan da görüldüðü gibi, EPS levhalarýn,
içerden yalýtým uygulamalarý için gerekli olan
yüksek buhar direncine sahip olan tipleri
bulunduðu gibi, dýþarýdan yalýtým için gerekli
olan düþük buhar dirençlerine sahip tipleri de
olabilmektedir. Lifli malzemelerde m deðeri 1
mertebelerinde olduðu için, içerden yalýtým
uygulamalarýnda tek baþýna yeterli
performansý saðlayamaz; XPS levhalar ise,
yüksek m deðerleri sebebiyle dýþarýdan yalýtým
uygulamalarý için uygun deðildir. EPS levhalar
yoðunluðun (Tipin) uygun seçilmesi halinde,
her iki yalýtým uygulamasý için de, istenilen
performansý saðlayabilirler.
5.4 BOYUT STABÝLÝTESÝ
Yalýtým levhalarý için diðer önemli konu,
boyutlarýn sabit kalmasýdýr. Yapýlarda boyut
deðiþimi, farklý sýcaklýklarýn etkisi sonucu ýsýl
genleþme ile meydana geldiði gibi; üretimi
takiben belirli süre içinde dýþ etkilerden
baðýmsýz olarak da meydana gelebilir. Dolayýsý
ile boyutlarýn kararlýlýðý sýcaklýða ve zamana
göre ayrý ayrý düþünülmelidir. EPS’nin sýcaklýk
karþýsýnda boyut deðiþim
–5faktörü (Lineer
–5 –1 ýsý
genleþme katsayýsý) 5x10 ila 7x10 K ’dir.
Yani 17K’lik (17°C’lik) sýcaklýk farkýnda yaklaþýk
1mm/m bir deðiþim olur. Bu da, %0,1 demektir.
Normal þartlarda ve normal uygulamalarda,
bu mertebedeki boyut deðiþimi sorun
oluþturmaz ve ek tedbir alýnmasý gerekmez.
Çok büyük yalýtým levhalarýnýn büyük sýcaklýk
farkýna maruz kaldýðý yerlerde kullanýlmasý
halinde gerekli önlemler (Derz) alýnmalý ve
gerekli durumlarda mekanik tespit
uygulanmalýdýr. Üretimi takiben ayný çevre
þartlarýnda levhalarýn boyutlarýnda zamanla
kýsalma olmasý rötre olarak tanýmlanýr.
EPS levhalarda rötre ilk günlerde hýzlýdýr,
zamanla yavaþlar ve durur. Toplam rötre üretim
þekline ve yoðunluða baðlý olarak %0,3 ila
%1,0 arasýnda deðiþebilir.
Rötrenin büyük bir bölümü normal depolama
süresi içinde (1–2 hafta) gerçekleþir ve
uygulama için özel bir tedbir alýnmasý
gerekmez. Ýnce sýva tekniði ile dýþarýdan ýsý
yalýtýmý uygulamalarýnda, normalden biraz
daha uzun bir depolama süresi gerekir. Üretici
firma, tüketicinin kullaným amacýna göre
ürünün depolama süresini ayarlar veya
tüketiciye gerekli uyarýlarda bulunur.
Grafik 5’te 14 günlük levhalarda 150 günde
meydana gelen kýsalmanýn büyük bir
bölümünün 1.5–2.0 mm/m arasýnda kaldýðý
görülmektedir. Bu deðerler her yapý için izin
verilen toleranslar dahilindedir.
5.5 SICAÐA KARÞI DAYANIMI
Diðer bütün plastikler gibi EPS’nin sýcaða
karþý maksimum dayanýmý sýcaðýn süresine
ve derecesine baðlýdýr. Kýsa süreli olarak
100°C’ye kadar dayanýklý olmasýna karþýlýk
uzun sürede yoðunluða ve çevre þartlarýna
baðlý olarak maksimum 75–85°C’ye, minimum
olarak
– 180°C’ye kadar kullanýlýr. Bu nedenle çok
soðuk tesisler için de ideal bir malzemedir.
5.6 EPS’NÝN ÖMRÜ
EPS, sonsuz ömürlü bir malzemedir. Buna
karþýlýk, bazý kiþiler EPS’nin kullanýldýðý yerde
zamanla yok olduðunu iddia etmektedir. Olayýn
esasý þöyledir: EPS doðru yerde, doðru kalýnlýk
ve yoðunlukta, yapý fiziði ve inþaat kurallarýna
göre uygulandýðý takdirde malzemenin yok
olmasý diye bir þey bahis konusu olamaz.
Buna karþýlýk sýcak bir bölgede basýnç altýnda
(Örneðin bir teras çatýda), þap ve karo
tabakalarýnýn altýnda bilgi eksikliðinden veya
ucuz fiyat cazibesiyle düþük yoðunlukta
(Örneðin 10 kg/m3) EPS kullanýlmasý halinde,
sýcaðýn ve basýncýn etkisiyle EPS yumuþayýp
ezilir ve üzerindeki tabakalarýn çökmesine
neden olabilir. Bu gibi yerlerde yüksek
yoðunlukta 20–30 kg/m3 EPS kullanýlmalýdýr.
Nitekim Almanya’da 31 yýllýk bir teras çatýdan
alýnan 20kg/m3’lük EPS malzemesi bilirkiþi
huzurunda test edilmiþ ve malzemenin 31 yýl
önceki özelliklerinin deðiþmediði görülmüþtür.
Arzu edilirse bu belge temin edilir.
5.7 EPS’NÝN DÝÐER YAPI
MALZEMELERÝNE VE
KÝMYASALLARA KARÞI DURUMU
EPS, çimento, beton, kireç, alçý, ahþap, metal,
anhidrit gibi klasik yapý malzeme ve
bileþenlerine karþý tepkisizdir. Bazý
kimyasallara karþý ise duyarlýdýr.
3
Rötre (mm/
m)
2
1
0
14
50
10
0
Zaman,(gü
n)
150
200
Kimyasal maddelere karþý olan durumu
hakkýnda detaylý bilgi, EPS üreticilerinden
veya PÜD (Polistiren Üreticileri Derneði)’den
alýnabilir.
GRAFÝK–5 EPS levhalarda rötrenin zamanla deðiþimi
7
5.8 EPS’NÝN BÝYOLOJÝK DURUMU
5.11 EPS VE ÇEVRE
EPS, mikroorganizmalar için bir besin maddesi
deðildir. Küflenmez, çürümez, kokmaz. Aþýrý
þartlar altýndaki þiddetli kirlenmelerde diðer
polimer esaslý malzemelerde de görülebildiði
gibi mikroorganizmalar yuvalanabilir.
Ancak EPS burada sadece bir taþýyýcý olarak
kalýr ve biyolojik olayýn dýþýndadýr.
Köpük malzeme üretiminde çevre açýsýndan
önemli bir bileþen þiþirici gazdýr. EPS
üretiminde þiþirici gaz olarak pentan
kullanýlmaktadýr. Alevlenme sýcaklýðýnýn ilave
edilen kimyasal katkýlarla daha yüksek
derecelere ulaþtýrýlmasý da mümkündür. 20
kg/m
EPS’nin yanabilmesi için 800
MJ/m3’lük ýsý ve kendi hacminin 130 katý hava
gerekir. Yapý elemanlarýnda sýva, þap, alçý
pano, v.b. malzeme ile kaplanmýþ haldeki
EPS levhalarýn yukarýda belirtilen yanma
þartlarýna ulaþmasý beklenmez. Ancak tüm
polimer esaslý ve polimer katkýlý malzemelerin
(EPS, XPS ve etkin miktarda polimer baðlayýcý
içeren sert mineral yünü levhalarýn, v.b.)
havalandýrma kanallarý veya giydirme cephe
sistemleri gibi hava sirkülasyonunun çok
yüksek olduðu uygulamalarda kullanýlmasý
uygun deðildir.
Diðer yandan, EPS’nin yanmasý halinde çýkan
gazlarýn miktarý, ahþap gibi B2 sýnýfý ve her
bina bünyesine girmiþ olan malzemelerin
yanmasýndan çýkan gazlardan çok daha azdýr.
Tablo 4’te bu durum açýkça görülmektedir.
EPS bir hidrokarbon olup parlama noktasý
360°–370°C’dir (DIN 54836). Kendiliðinden
yanabilmesi için ortam sýcaklýðýnýn 490°C’ye
ulaþmasý gerekir (ASTM 1929).
EPS saðlýða zararlý deðildir. Bu nedenle ayný
malzemeden yapýlmýþ ambalaj ürünleri,
yiyecek endüstrisinde yaygýn þekilde kullanýlýr.
5.9 EPS VE ELEKTRÝK
%98’i havadan ibaret olan EPS’nin elektriksel
durumu havaya benzer. Bu nedenle elektrik
özelliði havadaki nemle ilgilidir. Polistiren zinciri
(Polimeri), kutup teþkil edecek molekül gruplarý
ihtiva etmez.
5.10 EPS VE YANMA DURUMU
EPS’nin baþlýca iki tipi vardýr:
a) Normal alev alanlar (B2),
b) Zor alev alanlar (B1)
TABLO–3 DIN 4102’ye göre yapý malzemelerinin yanýcýlýk sýnýflarý
Yapý Malzemesi
Lifli malzemeler, MW
Camyünü, Kayayünü
Yanmaz
A1
A2
•
•
Genleþtirilmiþ Polistiren, EPS
Poliüretan, PUR
Cam Köpüðü
Doðal Mantar
Yanar
•
B1 Zor
alev alýr
•
•
•
Kamýþ
Ahþap
Ekstrude Polistiren, XPS
Yapý malzemelerinin yanma durumlarý ile ilgili
olarak yapýlan sýnýflamalarda Alman DIN 4102
normundan faydalanýr. DIN 4102’ye göre bazý
yapý malzemelerinin yanýcýlýk özellikleri Tablo
3’te gösterilmiþtir.
EPS ýsmarlarken zor alev alýcý olarak
(B1 sýnýfý) ýsmarlanýrsa, üretici o malzemeyi
rahatça temin edebilir. B1 sýnýfýna giren bu
malzemelerin alev almasý için, alevin
malzemeye direkt olarak belli bir süre temas
etmesi gerekir. Alev uzaklaþtýðýnda, malzeme
kendi kendine söner.
8
•
B2 Normal
alev alýr
•
•
•
•
•
B3 Kolay
alev alýr
•
Pentan herkesce de çok iyi bilinen doðal
gazlardan olan Metan ve Etan’ý da içeren
Kimyasal Grubuna (Alkaliler) girmektedir. Bu
gruba ayrýca Propan (LPG) ve Bütan gazlarý
da girmektedir ki; bunlarý mutfaklarýmýzda,
evlerimizi ýsýtmada ve taþýtlarýmýzda kullanýrýz.
Diðer alkali gazlarda (Örneðin Metan) olduðu
gibi, Pentan da doðal prosesler neticesi sürekli
olarak ortaya çýkmaktadýr ki; bunlara
hayvanlarýn sindirim sistemlerini ve
mikroorganizmalar tarafýndan bitki örtüsünün
anaerobik ayrýþýmýný örnek verebiliriz.
Atmosfere verilir verilmez, bu gazlar çok hýzlý
bir þekilde bozunurlar.
TABLO–4 EPS’nin yanmasý halinde Ahþap, Ahþap Lifi Levhalar ve Genleþmiþ Mantara göre açýða çýkan gaz bileþikleri
(StyroporHandBuch, Prof.E.Neufert).
Malzeme
Yanýcý gazlarýn
bileþimi
Yanma sýrasýnda çýkan gazlarýn PPM
cinsinden hacimsel oraný
300 °C
400 °C
500 °C
600 °C
Karbonmonoksit
Monostyrol
Benzol/Homologe
Halojen Bileþikleri
50
200
Eser
0
200
300
10
0
400
500
30
0
1000
400
40
0
Karbonmonoksit
Monostyrol
Benzol/Homologe
Halojen Bileþikleri
10
50
Eser
10
50
100
20
15
500
100
20
13
1000
50
30
11
Ahþap (Çam)
Karbonmonoksit
400
6000
12000
15000
Ahþap lifi levhalarý
Karbonmonoksit
Benzol/Homologe
14000
Eser
24000
300
59000
300
69000
1000
Genleþmiþ mantar
Karbonmonoksit
Benzol/Homologe
1000
Eser
3000
200
15000
1000
29000
1000
EPS normal yanýcý
EPS zor yanýcý
Atmosfere karýþan pentan hýzlý bir þekilde
CO2 ve H2O’ya ayrýþmaktadýr. Bu þekilde
atmosfere katýlan CO2 miktarý, EPS levhalarýn
saðladýðý ýsý yalýtýmý sonucu daha az yakýt
tüketimi ile bir haftadan daha kýsa bir sürede
dengelenmekte, bundan sonraki süre, sera
etkisinin azaltýlmasýna katký saðlamaktadýr.
Bir hidrokarbon (HC) olan Pentan, troposfer
tabakasýnda çok düþük rakýmlarda
bozunurken, Ozon tabakasýna zarar vermez
ve iklim deðiþikliklerinde etkin deðildir. XPS’in
üretiminde kullanýlan CFC’ler ve türevleri
(HCFC’ler) Ozon tabakasýna kadar
ulaþabilmekte ve bu tabakada hepimizin bildiði
hasarlara neden olmaktadýr. Ayrýca iklim
deðiþikliklerine de sebep olduðundan Avrupa
Birliði ülkelerinde kullanýmlarý yasaklanmýþtýr.
Bu malzemelerin ayrýca uçucu organik
bileþikler sorunu da vardýr. Pentanýn çevreye
etkisi sadece insan kaynaklý uçucu organik
bileþiklere katkýsýdýr. Bu katký da çok düþük
düzeydedir.
EPS kullanýmýnýn, insan kaynaklý Uçucu
Organik Bileþikler (VOC’s) üzerindeki katkýsý
sadece %0.2’dir. Bütün bunlarýn yanýnda EPS
endüstrisi, VOC emisyonunun azaltýcý
çalýþmalarýný da yoðun bir þekilde
sürdürmektedir.
EPS’nin üretiminde kullanýlan pentandan çok
daha fazlasý, evsel atýklarýn ayrýþmasýndan
ortaya çýkan metan gazý olarak atmosfere
verilmektedir.
Kanada’daki Victoria Üniversitesi’nden
Profesör Hocking’in son zamanlarda yaptýðý
bir araþtýrmaya göre standart kaðýt bardaðýn
ayrýþýmýndan ortaya çýkan metan gazý,
EPS’den bardak üretilmesi sonucu ortaya
çýkan pentan gazýndan elli misli daha fazladýr.
EPS Yalýtým Levhasý üretmek için kullanýlan
her 1 kg petrole karþýlýk, 150 kg petrolden
fazlasý, bu ürünün saðladýðý ýsý yalýtým sonucu
daha az yakýt tüketilmesiyle tasarruf
edilmektedir.
EPS köpük ürünlerde çok az miktarda
“Styrene” bulunur. EPS köpük ürünler üzerinde
yurtdýþýnda yapýlan araþtýrmalarda, bu
ürünlerdeki Styrene’nin saðlýða zararlý
olabileceðine dair bir bulguya rastlanmamýþtýr.
EPS, Ozon tabakasýna zarar vermeyen, iklim
deðiþikliklerinde etkin olmayan, insanlarýn
sebep olduðu VOC emisyonuna çok az (%0,2)
ve dolaylý etkisi olan, geri kazanýmý kolay,
üretiminde yoðun enerji tüketmeyen ve
saðladýðý ekonomik ýsý yalýtýmý ile enerji
kaynaklarýnýn çok verimli bir þekilde
kullanýlmasýný saðlayan çevre dostu bir
üründür.
5.12 EPS’NÝN EKONOMÝK DEÐERÝ
EPS ile XPS ayný hammaddeden üretilirler.
Ayný hammadde ile daha pahalý ürün
üretilmesinin sebebi, üretim teknolojisinin
deðiþikliðidir. Üretim teknolojisi daha pahalý
olan ve üretimi sýrasýnda daha yoðun enerji
tüketen ürünün maliyetinin yüksek olmasý
normaldir. Ülkemizdeki duruma benzer olarak,
Avrupa’daki ürünlerde de EPS, ayný ýsýl
performans için daha ekonomik seçenektir.
Ayný yoðunluktaki EPS ve XPS ile taþyünü
ürünler için Derneðimiz tarafýndan yaptýrýlan
basit bir fiyat karþýlaþtýrmasý Tablo 5’te
verilmiþtir. Diðer yandan duvar yalýtýmlarýnda
16–20 kg/m3 yoðunluklardaki EPS levhalar
ile gerekli ýsýl performans saðlanýr.
9
Bu uygulamalarda daha yüksek yoðunluklarýn
kullanýlmasý zorlanmýþ bir kaynak israfýdýr.
Dolayýsý ile EPS, duvarlarda ayný ýsýl direnç
için, Tablo 5’te görülenden daha büyük
ekonomi saðlamaktadýr.
Döþeme, v.b. taþýyýcý elemanlarýn ise, yeterli
taþýma gücü için kalýnlýklarýnýn fazla olmasý
gerekmekle birlikte, boþluksuz yapýlarý
sebebiyle ýsý iletkenlikleri çok yüksektir. Taþýyýcý
yapý elemanlarýnýn yeterli ýsýl performansý
saðlamak için sahip olunmasý gereken
kalýnlýklar, taþýma gücü için gerekli olan
kalýnlýklarýn çok üstüne çýkar ve kabul edilemez
deðerlere ulaþýr.
6
NÝÇÝN ISI YALITIMI? NÝÇÝN EPS?
Baþta Ýstanbul olmak üzere son yýllarda bazý
kentlerimizde özellikle kýþ mevsimlerinde
görülen hava kirliliðinin çeþitli nedenleri
arasýnda, ýsýnma amacýyla tüketilen muhtelif
yakýt maddelerinin en önemli sebep olduðu
bilinmektedir. Baþka bir deyimle, eðer daha
az yakýtla yetinebilirsek, havanýn da ayný
oranda daha az kirleneceði kuþkusuzdur.
Bir binanýn bütününde yalýtým uygulanmasý
halinde, yakýt sarfiyatýndan ortalama %70
tasarruf saðlanabileceði matematiksel bir
gerçektir. Bu durumda havayý kirleten zararlý
maddeler ve yakýt masraflarý ayný oranda
azalacaktýr. Isý yalýtým malzemelerinin ýsý
iletkenlikleri (l) genel olarak 0.03–0.04 W/mK
arasýnda deðiþir.
ISI YALITIM MALZEMELERÝ FAYDA/MALÝYET HESAPLARI
EPS/XPS KARÞILAÞTIRMASI
(1)
(2)
(3)
(4)
Isý iletkenliði Kalýnlýk
hesap deðeri
d
lh
(W/mK)
3
EPS (yoðunluk 28 kg/m )
XPS (yoðunluk 28 kg/m3)
3
28 kg/m EPS º 44 USD/m
(m)
0,035
0,035
0,031
0,031
Isý geçirgenlik 1 m2
direnci
maliyeti
d/lh
(5)
(6)
Ekonomik
deðerº
1$ baþýna ýsýl
direnç
(m2K/W)
USD/m2
(m2K/W)/USD
1,00
1,63
0,613
1,00
2,81
0,356
(44 USD/27)= 1,63 USD/m2;
27º (3.5 cm kalýnlýkta levha sayýsý – 1)
3
(90 USD/32)= 2,81 USD/m2;
32º 3.1 cm kalýnlýkta levha sayýsý
28 kg/m3 XPS º 90 USD/m3
Alýnan bu örnekte görüleceði gibi, harcanan her USD baþýna en büyük ýsý geçirgenlik direncini saðladýðý
için en ekonomik ve etkin yalýtým malzemesi, EPS olmaktadýr.
Cam yünü, taþ yünü v.b. diðer ýsý yalýtým malzemelerinin fayda-maliyet karþýlaþtýrmalarýný da, aþaðýdaki
formüllere göre günün geçerli fiyatlarýný esas alarak yapabilirsiniz.
Malzeme kalýnlýðý (3)
Isý geçirgenlik direnci (4)
Malzemenin ýsý iletkenlik hesap deðeri (2)
Ekonomik deðer (6)
=
Isý geçirgenlik direnci (4)
Metrekare maliyet (5)
Isý yalýtým malzemelerinin ýsý iletkenlikleri (l)
genel olarak 0.03–0.04 W/mK arasýnda
deðiþir. Grafik 6’da l deðeri 0.04 W/mK
alýnarak, ýsý yalýtým malzemeleri ile ýsý
iletkenlikleri farklý diðer bazý yapý
malzemelerinin ayný ýsýl dirence sahip olmalarý
için gerekli eþdeðer kalýnlýklar gösterilmektedir.
Malzemelerin ýsý iletkenlikleri TS 825’ten
alýnmýþtýr.
Günümüzde taþýyýcý olmayan duvarlarda
kalýnlýðýn azaltýlmasý önemli bir hedef
olmaktadýr. Bu durumda ince yapý elemanlarý
ile istenilen ýsýl performansýn saðlanmasý
Grafik 6’da görüldüðü gibi, ancak ýsý yalýtým
malzemeleri ile mümkündür.
10
5
l= 0.130 W/mK
16 cm ahþap
cm ýsý yalýtým malzemesi
l= 0.200 W/mK
25 cm gaz beton
l= 0.300 W/mK
38 cm hafif beton
l= 0.300 W/mK
l= 0.450 W/mK
38 cm hafif tuðla
l= 2.100 W/mK
263 cm betonarme
56 cm yatay delikli tuðla
GRAFÝK–6 Isý iletkenliði 0.040 W/mK olan 5 cm ýsý yalýtým malzemesine
eþdeðer kalýnlýkta bazý yapý malzemeleri.
TABLO–5
Yalýtým
malzemesi
l= 0.040 W/mK
Taþýyýcý elemanlarýn ýsýl yalýtýmý, özellikle
ö n e m l i o l m a k t a d ý r. B i n a l a r ý n b ü t ü n
elemanlarýnýn sürekli bir þekilde yalýtýlmasý,
ýsýl konforun kalitesini artýrýrken, gerekli olan
yakýt miktarýný da önemli ölçüde azaltacaktýr.
Ýster gecekondu, ister villa veya büyük bina
olsun, ýsýtýlan her türlü binada ýsý yalýtýmý
yaptýrmak devlet politikasý olmalýdýr. Kentlerin
hava kirliliði ancak bu þekilde azaltýlabilir.
Ayrýca, ýsý yalýtýmý ile saðlanan enerji tasarrufu
ve saðlanan döviz kazancý, ülkenin geliþimi
amacýyla deðerlendirilerek, toplumun refah
düzeyinin iyileþtirilmesi amacýyla da
kullanýlabilir. Sadece mevcut binalarýn gereði
gibi yalýtýlmasý halinde ülke genelinde 3 milyar
$/yýl döviz tasarrufu, 12 milyon TEP/yýl enerji
tasarrufu ve 40 milyon ton/yýl CO 2
emisyonunda azalma saðlanabilecektir. Isý
yalýtýmýnýn istenilen
verimi saðlamasý için, tüm ýsý kaybeden
elemanlarýn kesintisiz bir þekilde yalýtýlmasý
esastýr. Betonarme elemanlarýn ve duvarlarýn
ayrý ayrý yalýtýlmasý sistemin verimini büyük
ölçüde düþürür.
Doðru malzeme, doðru detay ve doðru
uygulama ile gerçekleþtirilmiþ ýsý yalýtýmý
aþaðýdaki artýlarý saðlar:
Isý yalýtýmý = Daha iyi konfor þartlarý
+ Temiz hava + Enerji (Yakýt) tasarrufu + Döviz
kazancý + Düþük yakýt faturasý + Bina
sakinlerinin bütçesinde ve ülke ekonomisinde
iyileþme + Kalkýnma
Sonuç olarak ýsý yalýtýmý, bina sakini için daha
iyi konfor þartlarý ve daha düþük yakýt masrafý
anlamýna gelirken, saðladýðý yakýt ve enerji
tasarrufu ile ülke genelinde de temiz hava,
döviz kazancý ve kalkýnma anlamýna
gelmektedir.
Ancak bu þemanýn kusursuz iþleyebilmesi
için ýsý yalýtým malzemesinin üretilirken çevreyi
kirletmemesi, fazla enerji tüketmemesi ve
ekonomik olmasý gerekir.
• Eðer, ýsý yalýtým malzemesi üretilirken ozon
tabakasýna zarar veriyorsa, iklim
deðiþikliklerinde etkili oluyorsa, bu malzeme
ile gerçekleþtirilen ýsý yalýtýmýnýn çevreye
olumlu etkisinden bahsetmek mümkün olmaz.
• Eðer ýsý yalýtým malzemesi üretilirken, ýsý
yalýtým uygulamasý ile saðlanacak enerji
tasarrufuna eþdeðer veya daha fazla enerji
tüketiyorsa, ýsý yalýtýmýnýn getireceði enerji
tasarrufundan ve ülke kalkýnmasýndan
bahsetmek de mümkün olmaz.
• Eðer ýsý yalýtým malzemesi pahalý ise, ýsý
yalýtým uygulamasýnýn geri ödeme süresi
uzayacak ve tüketiciye olan ekonomik katkýsý
da azalacaktýr.
Geriye sadece saðlayacaðý daha iyi konfor
þartlarý kalýr. Ancak daha iyi konfor þartlarýnýn,
ozon tabakasýna zarar vermeyen, iklim
deðiþikliklerine sebep olmayan, üretimi
sýrasýnda yoðun enerji tüketilmesi gerekmeyen
ve pahalý olmayan bir ýsý yalýtým malzemesi
ile saðlanmasý tartýþmasýz daha akýlcý bir
çözüm olacaktýr. Yüksek enerji verimliliði ile
üretilen, çevre dostu, yüksek kaliteye sahip,
ekonomik EPS ýsý yalýtým ürünleri, bu çözümü
sunmaktadýr.
7
EPS’NÝN TEKNÝK ÖZELLÝKLERÝNÝN
EN 13163’E GÖRE DEÐERLERÝ
Ülkemizde yalýtým sektöründe yakýn zamana
kadar uluslararasý standard olarak DIN
normlarý esas alýnmaktaydý. Günümüzde
Avrupa Normlarý (EN) hem uluslararasý
standard olarak, hem de Türkçe tercümeleri
ile ülkemizde ulusal standard olarak etkin bir
þekilde kullanýlmaktadýr. EN normlarý, yalýtým
malzemelerinin teknik özelliklerini belirli sýnýflar
halinde ve belirli aralýklar içinde vermektedir.
Isý iletkenliði için ise, bir sýnýflama yapýlmamýþ;
EPS için yoðunluk ve ýsý iletkenliði arasýnda
önerilen baðýntý EK’lerde gösterilmiþtir.
Tablo 6’da EN 13163’e göre EPS’nin teknik
özelliklerinin deðiþim aralýklarý verilmiþtir.
EPS üretim teknolojisindeki geliþmeler,
özelliklerin yoðunluða baðýmlýlýðýný bire bir
olmaktan çýkarmýþtýr. Tablo 6’da gösterilen ýsý
iletkenlik deðerleri, tabloda verilen
yoðunluklardan daha düþük yoðunluklarda da
elde edilebilir.
TABLO–6. EPS’nin teknik özelliklerinin EN 13163’e göre deðiþim aralýklarý
TEKNÝK ÖZELLÝK
BÝRÝM
Yoðunluk,r
kg/m3
W/mK
Isý Ýletkenliði, lh
(Denklem B.4 esas alýnarak)
%10 deformasyondaki
basýnç gerilmesi, s10
DEÐÝÞÝM ARALIÐI
Sýnýr deðerler verilmemiþ
0,040 – 0,037
0,036 – 0,035
0,034
0,033
(r= 15–21 kg/m3 için)
(r= 22–29 kg/m3 için)
(r= 30–40 kg/m3 için)
(r= 41–45 kg/m3 için)
kPa
30 – • 500
Eðilme Dayanýmý, se
Yüzeye dik çekme
dayanýmý, sç
kPa
50 – • 750
kPa
20 – • 400
Su emme oraný (h), Sh
%
- 1–5
Dinamik sertlik, s’
MN/m3
- 5–50
Su buharý difüzyon
direnç faktörü, µ
(–)
20 – 100
GENLEÞTÝRÝLMÝÞ POLÝSTÝREN(EPS)
ÝLE EXTRUDE POLÝSTÝREN(XPS)
VE MÝNERAL YÜNLERÝ’NÝN
(MW–Taþyünü, Camyünü)
BAZI ÖNEMLÝ TEKNÝK
ÖZELLÝKLERÝNÝN
KARÞILAÞTIRILMASI
8
Ülkemizde yüksek pazar payýna sahip ýsý
yalýtým malzemeleri EPS, XPS ve mineral
yünleri (MW)’dir. Ancak bu malzemelerin teknik
özellikleri ile ilgili bilgiler sektörümüzde son
derece sýnýrlý kalmýþtýr. Aþaðýda, EPS, XPS
ve MW’un bazý önemli teknik özellikleri ile ilgili
karþýlaþtýrma özeti her ürüne ait EN normlarý
(Avrupa Normlarý) ve diðer uluslararasý
kaynaklar esas alýnarak verilmiþtir.
Isý iletkenliði: EN Normlarýnda ýsý iletkenliði
ile ilgili sýnýr deðerler verilmemiþ ve üreticinin
beyanýna býrakýlmýþtýr. Aþaðýda, her
malzemenin ýsý iletkenliðini etkileyen faktörler
ve ýsý iletkenliðinin deðiþim aralýðý
açýklanmýþtýr.
EPS’nin ýsý iletkenliði yoðunluðuna baðlýdýr.
Yoðunluk arttýkça ýsý iletkenliði azalýr. Üretimde,
þiþirici gaz olarak Pentan gazý kullanýlmaktadýr.
Ozon’a zarar vermeyen ve iklim deðiþikliklerine
sebep olmayan çevre dostu bu gaz, üretimi
takip eden saatler içinde havayla yer deðiþtirir
ve ürünün ýsý iletkenliði küçük gözenekler
içinde hapsedilmiþ hava ile saðlanýr ve sabit
kalýr. EPS’nin ýsý iletkenliði hesap deðeri,
yoðunluðun 15–45 kg/m3 arasýnda deðerler
almasý halinde, 0,033 ile 0.040 W/mK arasýnda
deðer alýr.
XPS’in ýsý iletkenliði kullanýlan þiþirici gaza
göre deðiþmektedir. En düþük ýsý iletkenliði
Ozon’a zarar veren CFC’lerle saðlanmaktadýr.
Ancak günümüzde bu gazlarýn kullanýmý
yasaktýr. Ozon’a daha az zarar veren
HCFC’lere geçildikçe, ürünün ýsý iletkenliði
artmakta ve iklim deðiþikliklerine sebep olan
sera etkisi görülmektedir.
11
Avrupa Birliði ülkelerinde 2002 yýlýndan itibaren
HCFC’lerin kullanýmý yasaklanmýþtýr. Bu
durumda þiþirici gaz olarak HFC’ler veya CO2
kullanýlmasý gereklidir. Bu gazlarýn kullanýmý
ýsý iletkenliðinde yine artýþa sebep olmaktadýr.
Diðer yandan, XPS’in üretimde kullanýlan
þiþirici gazlarýn (CO2 hariç), havayla yer
deðiþtirmesi, aylar hatta yýllar sürmektedir ve
XPS ürünlerin ýsý iletkenliði, üretiminde
kullanýlan þiþirici gaz ile saðlanmaktadýr.
Havadan daha düþük ýsý iletkenliðine sahip
bu gazlarýn hava ile yer deðiþtirmesi sonucu,
ürünün ýsý iletkenliði artmaktadýr. XPS ürünlerin
ýsý iletkenlikleri zamanla artmakta, malzeme
yaþlanmaktadýr. XPS’in ýsý iletkenliði hesap
deðeri, þiþirici gaza baðlý olarak, 0,030–0,045
W/mK arasýnda deðerler alýr. Düþük ýsý
iletkenliði veren þiþirici gazlar, Ozon’a zarar
verdikleri için ve/veya iklim deðiþikliklerine
sebep olduklarý için kullanýmlarý yasaklanmýþtýr
veya kýsa bir süre içinde yasaklanacaklardýr.
Sonuç olarak yalýtým projesinde EPS veya
XPS yazýlmasý, ürünün ýsý iletkenliðinin
tanýmlanmasý için yeterli deðildir. En az EPS
için hangi yoðunluðun seçileceði belirtilmeli;
XPS için ise, kullanýlan þiþirici gaz tanýmlý
olmalýdýr. EPS ve XPS ürünlerin ýsý
iletkenlikleri, birbirine yakýn deðerlerdedir,
ancak XPS’in ýsý iletkenliði yapýda zamanla
artýþ gösterirken, EPS’nin deðerleri sabit
kalacaktýr. Mineral yünlerinin (Camyünü,
taþyünü) ýsý iletkenlikleri de, EPS ve XPS’in
deðerlerine yakýn, fakat biraz daha yüksektir.
XPS’in üretimde kullanýlan þiþirici gazlarýn
çevreye zararlý etkileri azaldýkça, XPS ürünlerin
ýsý iletkenlikleri de, mineral yünlerine benzer
yüksek deðerlere ulaþmaktadýr. Ancak, mineral
yünleri daha düþük basýnç dayanýmý ve özel
iþlem görmedikleri durumda, açýk gözenekleri
sebebiyle yüksek su emme gösterirler. Yapýda
mineral yünlerinin ýslanmasý veya yük altýnda
kaldýðýnda önemli azalmalarýn olmasý halinde,
kullaným sýrasýnda ýsý iletkenliðindeki artýþ
büyük deðerler alýr.
Basýnç dayanýmý: Mineral yünlerinin %10
deformasyondaki basýnç gerilmesi/dayanýmý
EN 13162’de 0.5–500 kPa arasýnda
verilmektedir. EPS için %10 deformasyondaki
basýnç gerilemesi EN 13163’te 30–•500 kPa
olarak verilmekte; XPS’in %10
deformasyondaki basýnç gerilmesi/dayanýmý
ise, EN 13164’te 100–•1000 kPa olarak
verilmektedir. Rakamlardan da görüldüðü
üzere mineral yünlerinin basýnç dayanýmlarý
çok küçük deðerlere kadar inmektedir.
EPS, binalarda normal þartlarda meydana
gelebilecek yükleri taþýyabilecek kapasitedir.
Aðýr trafik yükü, v.b. ekstrem durumlarda
meydana gelebilecek aþýrý gerilmeler için
EPS’nin basýnç gerilemesi daha yüksek
sýnýflarý vardýr.
12
Eðilme dayanýmý: Mineral yünlerinin eðilme
dayanýmý EN 13162’de sýnýrlandýrýlmamýþtýr.
EPS için eðilme dayanýmý EN 13163’te
50–•750 kPa olarak verilmekte; XPS’in eðilme
dayanýmý
ise,
EN
13164’te
sýnýrlandýrýlmamaktadýr. Eðilme dayanýmýnýn
uygulamada anlamlý olmasý için, ürünün
esneme kabiliyetini gösteren dinamik rijitliliðinin
küçük olmasý gerekir. Böylece ýsý yalýtýmýnýn
yanýnda ses yalýtýmý da yapabilmesi mümkün
olur.
XPS esneme kabiliyeti olmayan bir
malzemedir, dolayýsýyla EN normunda dinamik
rijitliðin ölçülmesine gerek duyulmamýþtýr.
Mineral yünleri ve EPS esneme kabiliyetine
sahip, dolayýsý ile de ses yalýtým amacýyla da
kullanýlabilecek malzemelerdir. EPS ses yalýtým
levhalarý özel olarak üretilirler ve dinamik
rijitlikleri 5 MN/m3’ten daha küçük olur. EN
normunda mineral yünlerinin dinamik rijitliðin
ölçülmesi belirtilmiþ, ancak sýnýr deðerleri
verilmemiþtir.
Su buharý difüzyon direnç faktörü: Mineral
yünlerinin su buharý dirençleri çok küçüktür,
havaya eþdeðerdir (m=1). EPS’nin buhar
direnci geniþ bir aralýkta deðiþebilir
(m=20–100). Dolayýsý ile de uygulamanýn
gerektirdiði þartlar malzeme israfýna sebep
olmadan saðlanabilir. XPS’in buhar direnci
genellikle yüksektir (m=80–200). Özel
ü r ü n l e r i n d e 2 5 0 ’ y e k a d a r ç ý k a b i l i r.
XPS’in daima yüksek su buharý difüzyon direnç
faktörü sebebiyle, XPS ürünler dýþarýdan ýsý
yalýtým uygulamalarý için kullanýlmamalýdýr.
Dýþarýdan yalýtým tekniðinde, yalýtým
malzemesinin su buharý direnci küçük
olmalýdýr. Mineral yünlerinin su buharý direnci
çok küçüktür ancak bu durumda üzerine
uygulanacak sýva ile yalýtým malzemesinin ara
kesitinde yoðuþma riski vardýr. 15–16 kg/m3
yoðunluklardaki EPS hem buhar difüzyon
direnci bakýmýndan en uygun seçeneði sunar,
hem de üzerine uygulanan sývayla beraber
çalýþarak, sývanýn çatlamasýný önlerken sývanýn
altýnda yeterli mekanik özelliklere sahip sert
bir zemin oluþturur.
Su emme durumu: Mineral yünleri, açýk
gözenekleri sebebiyle, özel olarak tedbir
alýnmaz ise, su emmeleri çok yüksek
malzemelerdir. Kapalý gözenekleri sebebiyle
EPS ve XPS’in su emmeleri düþüktür. XPS’in
su emme deðerleri EPS’den biraz daha
düþüktür, ancak belirli yoðunluklarda EPS’nin
su emme deðerleri XPS’in su emme deðerine
kadar düþebilir.
Yanýcýlýk durumu: Mineral yünlerinin ana
maddesi olan cam ve taþ lifler yanmaz.
Ancak bu lifleri bir arada tutmak için katýlan
polimer baðlayýcý yanýcýdýr. Mineral yünlerinin
yangýn karþýsýndaki davranýþý, polimer
baðlayýcýnýn miktarý ile yakýndan ilgilidir.
EPS ve XPS alevden etkilenen malzemeler
olduðundan, binalarda EPS’nin B1 sýnýfý zor
alev alan tiplerinin kullanýlmasý uygun olur.
Fiyat durumu: Karþýlaþtýrýlan malzemeler
arasýnda en ekonomik olan malzeme EPS’dir.
EPS, deðiþik yoðunluklarda üretilebilmesi ve
yoðunluk deðiþimi ile teknik özelliklerinin
istenilen aralýklarda deðiþtirilebilmesi ile, diðer
malzemelerle ayný ýsýl performansý malzeme
israfýna sebep olmadan en ekonomik þekilde
sunan, özellikleri zaman içinde kötüleþmeyen,
yaþlanmayan, tüketici ve çevre dostu bir ýsý
ve ses yalýtým malzemesidir.
9
UYGULAMALAR
EPS ürünleri binalarda ýsý ve ses yalýtýmý
amacýyla kullanýldýðý gibi, bazý özel mühendislik
yapýlarýnda ve inþaat dýþý bazý sektörlerde de
çeþitli amaçlarla kullanýlýrlar ve kullaným
alanlarý sürekli geliþmektedir. Aþaðýda baþlýca
uygulama alanlarý belirtildikten sonra, yalýtým
uygulamalarý ile ilgili kýsa açýklamalar
verilmiþtir. Detaylý teknik bilgi PÜD ve Dernek
üyelerinden temin edilebilir.
EPS ÜRÜNLERÝNÝN YALITIM AMAÇLI
KULLANIM ALANLARI
. Binalarda duvarlarýn ýsý yalýtýmýnda
. Binalarda eðimli ve teras çatýlarýn ve teras
bahçelerin ýsý yalýtýmýnda
. Binalarda döþemelerin ýsý yalýtýmýnda
. Binalarda tavanlarýn ýsý yalýtýmýnda
. Binalarda çýkmalarýn ýsý yalýtýmýnda
. Binalarda yüzer döþemelerde darbe sesi
yalýtýmýnda
. Binalarda hava sesi yalýtýmýnda çok örtülü
elemanlarýn oluþturulmasýnda
. Soðuk hava depolarýnýn ýsý yalýtýmýnda
. Kümeslerin ýsý yalýtýmýnda
. Borularýn yalýtýmýnda
. Jaluzi yuvalarýnýn ýsý yalýtýmýnda
. Boru, tank, depo yalýtýmýnda
BÝNALARDA DÝÐER AMAÇLARLA
. Dilatasyon derzlerinde
. Hafif yapý bloklarýnýn
(Hafif tuðla, briket v.b.) üretiminde
. Asmolen yapýmýnda
. EPS granülden hafif beton ve yalýtým sývasý
üretiminde
. Kapý üretiminde dolgu malzemesi olarak
. Prefabrik hafif beton elamanlarýn yapýmýnda
. Kompozit (Çok katmanlý bitmiþ) levhalar
üretiminde
ÖZEL MÜHENDÝSLÝK YAPILARINDA
. Pantoon (Yüzer marina) yapýmýnda
. Soðuk bölgelerdeki karayolu yapýmýnda
. Gevþek zeminlerde dolgu yapýlarak zemin
mukavemetini artýrmak amacýyla
. Köprülerde dilatasyon derzlerinde
DÝÐER ÝÞLERDE
. Tüm ambalaj sanayiinde
. Gemiler için can yeleði ve can simidi
yapýmýnda
. Rüzgar surf’ü üretiminde
. Küçük deniz tekneleri yapýmýnda
. Dekorasyon iþlerinde
10
BÝNALARDA EPS YALITIM
UYGULAMARI
Binalarda EPS uygulamalarý ile ilgili geniþ
açýklamalar her uygulama için ayrý
dokümanlar halinde hazýrlanmaktadýr.
Aþaðýda her eleman için özet açýklamalar
verilmiþtir. Doðru uygulamalar için gerekli
geniþ kapsamlý bilgiler, PÜD’e baþvurularak
elde edilebilir.
TS 825’de önerilen hesap metodu, sadece
binanýn yýllýk ýsýtma enerjisi ihtiyacýný
(Qyýl) sýnýrlamaktadýr. Her proje için
Qyýl deðeri hesaplanmadan, yalýtým
malzemesi için kalýnlýk sýnýrlarý vermek
TS 825’e ters düþen bir davranýþ olacaðýndan
bu deðerler verilmemiþtir. Eðer PÜD’den
talep edilirse, proje TS 825’e uygun
olarak deðerlendirilip, izin verilen
Qyýl deðerini saðlayacak þekilde EPS
levhalarýn yoðunluk ve kalýnlýk deðerleri
belirlenerek hesap sonuçlarý ile birlikte
baþvuru sahibine gönderilebilir.
10.1 DIÞ DUVARLAR
Dýþ duvarlar bir yapýnýn ýsý kaybeden en
önemli kýsýmlarýndandýr. EPS ile yalýtým gücü
güçlendirilmiþ dýþ duvar uygulamalarý
yapýlýrsa, saðlanacak ýsýl konfor ve büyük
orandaki yakýt tasarrufundan ayrý olarak
yalýtýmsýzlýktan doðan iç rutubetlenme,
küflenme, boya dökülmesi gibi sorunlar da
ortadan kalkacaktýr.
Bir dýþ duvarda ýsý yalýtýmý üç þekilde
yapýlabilir : Dýþ taraftan, iç taraftan ve çift
duvar arasý.
10.1.1 DIÞ TARAFTAN YALITIM
(Önerilen yoðunluk: 15–16 kg/m3)*
Ülkemizde yeni baþlayan bu sistem, dýþ
ülkelerde yaygýn bir þekilde yýllardýr
uygulanmaktadýr. Bu sistem, yapý fiziði
yönünden en uygun sistem olup EPS levhalarý
tüm binayý dýþardan bir manto gibi sarar.
Dýþ taraftan yalýtým :
. Isý köprülerinin oluþmasýný önler,
. Yazýn aþýrý ýsýnmayý önler,
. Su buharýnýn kesit içinde yoðuþma riski en
azdýr. Isý yalýtým malzemesinin buhar
direncinin düþük olmasý istenir.
. Yapý fiziði hasarlarýnýn önemli bir bölümü,
dýþarýdan ýsý yalýtýmý uygulamalarý ile
engellenebileceði gibi, mevcut hasarlarýn
onarýmýnda da en etkin ve kalýcý uygulama
olmaktadýr.
* Önerilen yoðunluklarýn altýna inilmemelidir. Ýstenirse daha yüksek yoðunluklar kullanýlabilir.
13
Dýþ taraftan yalýtým sistemi, yeni yapýlara
uygulandýðý gibi, mevcut binalara da kolayca
uygulanabilir. Özellikle, mevcut yapýlarýn
restorasyonunda çok tercih edilmektedir.
Kullanýlmakta olan binalarda, uygulama
sýrasýnda tüm iþler bina dýþýnda gerçekleþir,
içeriye iþçi girmez.
Dýþ taraftan yalýtým uygulamasý için tüm
cepheye iskele kurulmasý gerekir, özel
yapýþtýrýcýlara ve uzman uygulama ekibine
ihtiyaç vardýr. Maliyeti biraz daha yüksektir.
Ancak duvarlarýn ýsý yalýtýmýnda tercih edilmesi
gereken, doðru çözümdür.
EPS levhalarý, duvara özel yapýþtýrýcý ve
dübellerle tespit edildikten sonra, EPS üzerine
cam elyafýndan kanaviçe yapýþtýrýlýr. Bu
kanaviçe, bir armatür vazifesi görür.
Kanaviçenin üzerine toplam kalýnlýðý 4–5 mm
olan sentetik sýva yapýlarak iþ bitirilir
(Resim 1). Kullanýlacak EPS levhalarýn gereði
kadar (Üretim teknolojisine baðlý olarak 3–6
hafta) dinlendirilmiþ, rötresini almýþ olmalarý
gerekir. Diðer uygulamalarda (Ýçerden yalýtým,
çatý yalýtýmý ve diðerleri) beklemeye gerek
yoktur.
Dýþ taraftan duvar yalýtýmýnda, yüksek
yoðunluklu EPS levhalar, ince sývada
çatlaklara sebep olabileceði ve buharýn dýþarý
çýkacaðý kesitte yüksek buhar dirençleri
oluþturacaðý için tercih edilmemelidir.
Ancak, baþka seçenek olmadýðýnda
düþünülebilecek bu sistemin, aþaðýda
açýklanan sakýncalarý vardýr:
. Döþeme alýnlarý, bölme duvar alýnlarý
yalýtýlamaz ve ýsý köprüleri oluþur. Özellikle
kuzeye bakan cephelerde, bu elemanlarýn iç
köþelerinde küflenme ve hatta terleme
beklenir.
. Yalýtýmý kesiklidir (Yama gibidir).
. Dýþ duvarlar, döþemeler, kolonlar, v.b.
taþýyýcý elemanlar atmosfer þartlarýna maruz
býrakýlmýþtýr, korunmamýþtýr.
Isýl genleþmeler, kirli atmosfer, farklý zemin
oturmalarý, v.b. sonucu gevrek yapýdaki
taþýyýcý ve diðer malzemelerde meydana
gelen kýlcal çatlak, v.b. etkisi ile yaðmur, kar
suyu duvara sýzar ve yapý elemanýnýn
ýslanmasýna sebep olur. Yapýnýn kullaným
ömrünü azaltýr.
. Su buharýnýn kesit içinde yoðuþma riski
fazladýr. Isý yalýtým malzemesinin buhar
direnci, yoðuþmaya sebep olmayacak kadar
yüksek olmalýdýr (Gereðinden fazla yüksek
olduðunda duvarýn nefes almasýný önler).
Yapý fiziði açýsýndan, buharýn durdurulmasý
deðil, kesit içinden buharýn yoðuþma olmadan
iletilmesi uygundur. Kesitteki yoðuþmayý
önlemek için, buhar kesicilerle buharýn
tamamen iç mekanda býrakýlmasý uygun
deðildir. Böylece bir gereklilik oluþtuðunda
sistem deðiþtirilmelidir.
. Isýtma sistemi kapatýldýðýnda ortamýn hýzla
soðumasýna sebep olur, iç ortam sýcaklýðý
hýzla düþer.
. Yaz konforuna katkýsý olmaz.
Ýç taraftan yalýtým, hýzla ýsýnma saðladýðý için,
konferans salonu, v.b. uzun aralýklarla, kýsa
süreli kullanýlan binalar için uygun bir sistemdir.
Diðer mekanlarda, uygulama kolaylýðý
saðlamasý, alçý sýva veya alçý panolar ile
yalýtým malzemesinin kolayca kaplanabilir
olmasýnýn yanýnda, maliyetin de daha düþük
olmasý tüketiciye cazip görünürse de, sistemin
verimli çalýþamayacaðý unutulmamalýdýr.
Bu teknikte, EPS levhalarý, duvarýn iç yüzüne
yapýþtýrýcý harç ile arada boþluk kalmayacak
þekilde tespit edilir. Sistemde, ýsý yalýtýmý
buhar basýncýnýn yüksek olduðu iç tarafa
konulduðu için, buhar direnci yüksek olan
yoðunluklar önerilir.
RESÝM–1 Dýþ taraftan duvar yalýtýmýnda EPS uygulamasý
10.1.2. ÝÇ TARAFTAN YALITIM
(Önerilen yoðunluk: 20–35 kg/m3)
Bu sistem, mevcut binalarda kolay uygulanýr.
Ancak döþemelerin ve iç duvarlarýn birleþim
noktalarýnda ýsý köprüleri oluþur ve bu teknik
yalýtýmýn verimini düþürür. Ýç taraftan yalýtým,
yapý fiziðine uygun bir sistem deðildir.
Ülkemizin büyük bir bölümünde betonarme
kiriþ ve perdelerin iç yüzüne uygulandýðýndan,
hangi malzeme olursa olsun ýsý yalýtýmý ile
betonarme eleman arasýnda yoðuþma
meydana gelmektedir.
14
RESÝM–2 Ýç taraftan duvar yalýtýmýnda EPS uygulamasý
Ancak gereðinden fazla buhar direnci, duvarýn
nefes almasýný önleyeceðinden, duvar
kesitinde buhar kontrolü yapýlarak iklim
þartlarýnýn gerektirdiði buhar difüzyon direnç
faktörü (m) belirlenmeli ve buna uygun
yoðunluk seçilmelidir. Kullanýlan EPS levhalar
B1 sýnýfý olmalýdýr ve kaplamasýz
býrakýlmamalýdýr. EPS levhalarýn üzerine, sýva,
alçý pano, sunta, lambri gibi kaplamalar
kolaylýkla yapýlýr.
10.1.3. ÇÝFT DUVAR ARASI YALITIM
(Önerilen yoðunluk: 15–20 kg/m3)
Çift duvar arasýna yerleþtirilen ýsý yalýtýmýndan
oluþan bu sistem, ülkemizde çok yanlýþ bir
þekilde uygulanmaktadýr. Ülkemizdeki
uygulamalar, yapý fiziði kurallarýna tamamen
aykýrýdýr ve içerden yalýtým uygulamalarýndan
daha fazla sakýncalar taþýmaktadýr. Bu
sistemin ülkemizdeki uygulamalarýnda kolon,
kiriþ ve döþemelerin arasýna örülen iki tuðla
arasýna kontrolsüz ve rasgele þekilde yalýtým
levhalarý yerleþtirilir. Bu durumda, aþaðýda
belirtilen sakýncalar hakimdir:
. Tüm betonarme elemanlar ve yalýtým
levhalarý arasýndaki boþluklar ýsý köprüleri
oluþturur. Cephenin büyük bir bölümü
yalýtýmsýz betonarme elemanlardan meydana
gelen ýsý köprülerinden oluþur.
. Tüm taþýyýcý elemanlar, atmosfer þartlarýna
maruz býrakýlmýþtýr, korunmamýþtýr.
. Kesit içinde yoðuþma ihtimali fazladýr.
. Ýç taraftan yalýtýma nazaran maliyet artar.
Fakat anlamlý bir fayda saðlanmaz.
. Ýki duvarýn birlikte çalýþmasýný ve stabilitesini
saðlayacak bað elemanlarý yoktur.
. Yoðuþma, yaðmur suyu sýzmasý, v.b.
sebeplerle kesit içinde meydana gelebilecek
suyun dýþarý atýlabilmesi için uygun detaylar
oluþturulmamýþtýr.
. Ýki duvar arasýnda birlikte çalýþmalarýný
saðlayacak bað elemanlarý bulunur.
. Ýki duvar arasýnda oluþabilecek suyun,
sisteme zarar vermeden dýþarý atýlabilmesi
için gerekli detaylar geliþtirilmiþtir.
. Dýþ duvar ayný zamanda cephe kaplamasý
görevini görür.
Bu sistemde, ýsý yalýtým levhalarý arasýnda
boþluk kalmayacak þekilde yerleþtirilmeli ve
gerekli yerlerde çift duvar arasýnda
oluþabilecek suyun, kolaylýkla dýþarý atýlmasýný
saðlayacak detaylar çözülmelidir. Boþluða
yerleþtirilecek ýsý yalýtým levhalarýnýn
sürekliliðinin saðlanmasý sistemin verimi için
çok önemlidir (Resim 3). Daha fazla teknik
bilgi için PÜD ile irtibat kurunuz.
10.1.4. BODRUM DUVARLARI
(Önerilen yoðunluk: • 25kg/m3)
Bodrum katlarýnýn topraða bitiþik dýþ
duvarlarýnda topraktan su gelmesini önlemek
için, duvarýn dýþ tarafýna su yalýtýmý yapýlmasý
zaruridir. Su yalýtým tabakasýnýn, hasar
görmesini önlemek için korunmasý gerekir. Bu
koruma, yeni bir briket duvar örmek veya beton
perde yapmak gibi pahalý sistemler yerine
EPS levhalar ile çok ekonomik olarak
gerçekleþebilir. Resim 4’te görüldüðü gibi,
EPS levhalar uygun yapýþtýrýcýlar ile su yalýtým
tabakasýna yapýþtýrýlarak problem çok süratli
ve ekonomik þekilde çözülebilir. Su yalýtýmý
üzerine arada boþluk kalmayacak þekilde
yapýþtýrýlan EPS levhalar, ýsý yalýtýmýný da
baþarýyla saðlarlar. Bodrum duvarlarýnda
hacimce su emme oraný %1 ve daha küçük
olan ürünler kullanýlmalýdýr (Resim 4).
RESÝM–3 Çift duvar arasýnda ýsý yalýtýmýnda EPS uygulamasý
Avrupa’daki uygulamalar ise, dýþarýdan
yalýtýmýn deðiþik bir görünümü þeklindedir ve
dýþardan yalýtýmýn avantajlarýnýn önemli bir
bölümünü taþýmaktadýr. Bu uygulamalarda:
. Betonarme elemanlar ile iç duvar ayný
hizadadýr. Yalýtým kesintisiz olarak tüm
cepheye uygulanýr.
RESÝM–4 Bodrum duvarlarýnýn ýsý yalýtýmýnda ve su yalýtýmýnýn
korunmasý için EPS uygulamasý
10.2. ÇATILAR
Çatýlar, üzerinde çatý örtüsünün bulunduðu
çatýlar ve direkt atmosfere açýlan teras çatýlar
olmak üzere iki gruba ayrýlýr.
15
Eðimli ve teras çatýlarda ýsý yalýtýmý uygulama
prensipleri birbirinden önemli farklýlýklar
gösterir.
10.2.1. TERAS ÇATILAR
(Önerilen yoðunluk: 20–30 kg/m3)
Teras çatýlar, bir yapýnýn en kritik yerlerinden
biridir. Yazýn en çok güneþ alan, kýþýn ise kar
ve buz nedeniyle en uzun süreyle soðuða
maruz kalan kýsýmlardýr. Bu nedenle, ýsý
yalýtýmý mutlaka gereklidir. Yapýlacak ýsý
yalýtýmý sadece soðuðu ve sýcaðý önlemekle
kalmayýp ayný zamanda betonarme döþemeyi
ýsýl gerilmelerden ve tahribatýndan korur,
yapýnýn ömrünü uzatýr, onarým ihtiyacýný azaltýr.
Teras çatýlarýn ýsý yalýtýmý mekanik açýdan da
zorlanýr.
Üzerinde gezilip gezilmemesine ve yalýtým
levhalarýna gelecek yüklere baðlý olarak
genellikle 20–30 kg/m3 yoðunluklar arasýndan
seçim yapýlýr. Eðer yapý elemaný, yoðun trafik,
v.b. büyük basýnç gerilimlerinin etkisinde
kalacak ise, daha yüksek yoðunluklardaki
ürünler de kullanýlabilir.
Uygulama sýrasýnda düzgün yüzey üzerine
buhar dengeleyici ve buhar direncini saðlayan
katman yerleþtirilir. Üzerine EPS ýsý yalýtým
levhalarý aralarýndan boþluk kalmayacak
þekilde yerleþtirilir. Levhalarýn üzerine su
yalýtýmý uygulanýr (Resim 5). Teras bahçelerinin
ýsý yalýtýmýnda da EPS yalýtým levhalarý baþarý
ile kullanýlýr.
Bu açýklamalar, tüm polimer esaslý ve etkin
þekilde polimer baðlayýcý içeren ýsý yalýtým
malzemeleri için de geçerlidir.Mertek arasýnda
ve mertek altýnda, iki tarafý sýva vb. kaplý
kompozit EPS elemanlar kullanýlabilir. Bu
durumda havalandýrma boþluðu ile birlikte
geleneksel su yalýtým malzemeleri de
kullanýlabilir.
Mertek hizasýndaki ýsý yalýtýmý üç farklý
seviyede uygulanabilir:
a.) Mertek üzerinde
(Önerilen yoðunluk: 15–20 kg/m3)
Mertekler üzerine döþenecek ahþap kaplama
üzerine bir kat asfaltlý su yalýtým membraný
buhar kesici olarak döþenir ve üzerine çatý
örtüsü havalandýrma boþluðu býrakmadan
uygulanýr. Farklý profildeki EPS ürünlerle farklý
uygulamalarda mümkündür.(Resim 6)
b.) Mertek arasýnda
(Önerilen yoðunluk: 15–16 kg/m3)
Bu sistemde EPS levhalarý mertek aralarýna
sýkýþtýrýlýr. Mertekler arasý mesafe 48–49 cm
olursa, EPS levhalarý daha iyi sýkýþtýrýlýr. En
altta ise sýva, lambri, alçý pano, sunta, tavan
tahtasý gibi çeþitli kaplama olanaklarý vardýr.
(Resim 6)
c.) Mertek altýnda
(Önerilen yoðunluk: 15–20 kg/m3)
EPS levhalar, merteklere çakýlan özel galvanizli
birleþtirme parçalarý yardýmýyla birbirine
kenetlenir. En alt tarafa yine sýva, lambri,
sunta, alýçý pano gibi kaplama yapýlýr
(Resim 6).
RESÝM–5 Teras çatýlarýn ýsý yalýtýmýnda EPS uygulamasý
10.2.2. EÐÝMLÝ ÇATILAR
(Önerilen yoðunluk: 15–20 kg/m3)
Eðimli çatýlarda ýsý yalýtýmý, mertek seviyesinde
kullanýlabilir. Mertek hizasýnda yapýlacak ýsý
yalýtýmý ile kullanýlmayan çatý boþluklarý
kullanýlabilir hale getirilerek ek bir mekan
olarak deðerlendirilebilir. Bütün ýsý yalýtým
uygulamalarýnda olduðu gibi, ýsý yalýtým
levhalarýnýn arasýnda boþluk kalmamasýna
özen gösterilmelidir. EPS levhalarla mertek
hizasýnda ýsý yalýtýmý uygulamalarýnda
levhalarýn iç yüzeyleri sýva, alçý pano, v.b.
malzemelerle kaplanmalý, dýþ yüzeyi ile çatý
örtüsü arasýnda havalandýrma boþluðu
býrakýlmadan ýsý yalýtýmýnýn soðuk tarafýna,
nefes alan membran türünde su yalýtýmý
uygulanýr .
16
RESÝM–6 Eðimli çatýda mertek hizasýnda ýsý yalýtýmýnda
EPS uygulamalarý
10.2.3. ÇATI ARASI DÖÞEMESÝNDE
(Önerilen yoðunluk: 15–20 kg/m3)
Eðimli çatýlarda ýsý yalýtýmý, çatý arasý
döþemesinde de uygulanabilir. Çatý arasý hiç
kullanýlmýyorsa, EPS levhalarýný yanyana,
aralarýnda boþluk kalmayacak þekilde dizmek
yeterli olur.
Dikmelere rastlayan kýsýmlar, testere veya
býçakla kesilerek EPS’den çýkartýlýr. EPS
levhalarý ýslanmadýðýndan, çatý arasýna su
gelse dahi, yalýtým görevini yapmaya devam
eder (Resim 7). Ülkemizde çatý arasý boþluklar
yaþama amacýyla kullanýlmasa bile depolama
amacýyla kullanýlýr ve bu alana girilip çýkýlýr.
Bu sebeple çatý arasý döþemesi üzerine
yerleþtirilen yalýtýmýn üzerinin, uygun bir þap
veya buhar direnci yüksek olmayan uygun bir
kaplamayla kapatýlmasý önerilir. Yalýtýmýn
sürekliliðinin bozulmamasý için araya harç ve
benzeri yabancý madde girmemesine dikkat
edilmelidir. Yalýtým malzemesi olarak EPS
levhalar kullanýlmasý halinde, EPS ürünlerin
düþük su emme oraný ve yeterli mekanik
dayanýmý sayesinde üzerine uygulanacak
kaplama için ilave bir konstrüksiyon gerekmez.
Çatý arasý döþemesinin yalýtýmýnda genellikle
15–20 kg/m3 yoðunluklardaki EPS levhalar
yeterli olmakla birlikte etkili olacak yüklerin
hesaplanýp, ona uygun yoðunluðun seçilmesi
önerilir.
b.) Az Meyilli Sanayi Çatýlarý
(Önerilen yoðunluk: 20–30 kg/m3)
Galvanizli saç profillerden teþkil edilen çatý
üzerine EPS levhalarý boylamasýna
yerleþtirilerek her levha mekanik olarak
profillere tespit edilir. EPS kaplama iþi bittikten
sonra, üzerine uygun þekilde su yalýtým
membranlarý ile su yalýtýmý saðlanýr (Resim
9).
RESÝM–9 Metal az meyilli sanayi çatýlarýnýn yalýtýmýnda
EPS uygulamasý
10.3. DÖÞEMELER
10.3.1. ZEMÝN DÖÞEMELERÝ
(Önerilen yoðunluk: • 20 kg/m3)
RESÝM–7 Çatý arasý döþemesinin yalýtýmýnda EPS uygulamasý
10.2.4. SANAYÝ ÇATILARI
a.) Meyilli Sanayi Çatýlarý
(Önerilen yoðunluk : 18–24 kg/m3)
Sanayi yapýlarýnýn çatý yalýtýmý, gerek iþ
randýmaný, gerekse üretim yönünden çok
önemlidir. Yalýtýmsýz veya eksik yalýtýmlý sanayi
yapýlarýnda mekanlar, kýþýn çok soðuk, yazýn
çok sýcak olur. Öte yandan, bazý sanayi
yapýlarýnda, üretim gereði nisbi nem oraný
yüksek olur. Bu tür yapýlarda, yalýtým eksikliði
ile kýþ mevsiminde, tavanda yoðuþma görülür.
EPS, tüm bu mahzurlarý temelden çözer. Çift
kat trapez veya oluklu levhalar arasýna
yerleþtirilen EPS levhalar, en ekonomik ve
kalýcý bir þekilde ýsý yalýtýmý saðlar. Uygulama
öncesinde, üretici firmalarla temas edilmesi
önerilir (Resim 8).
EPS levhalar ve üzerine döþeme kaplamasý
ile gerçekleþtirilen uygulama, zemin
döþemelerinin yalýtýmýnda da kullanýlabilir.
Zemin döþemelerinde, ýsý yalýtýmýna ilave
olarak binanýn ve zeminin özelliklerine göre,
basýnçlý su yalýtýmý veya zemin suyu yalýtýmý
yapýlýr. Her iki yalýtýmýn birlikte yeterli
performansý göstermesi için gerekli detaylara
uyulmalýdýr. Üzerine yük alan döþeme ve
zeminlerde, tahmini yüklere göre
hesaplanacak gerilmeleri taþýyacak uygun
yoðunluklardaki EPS levhalar seçilir
(Resim 10).
RESÝM–10 Zemin döþemelerinin ýsý yalýtýmýnda
EPS uygulamasý
10.3.2. KATLAR ARASINDAKÝ
DÖÞEMELER
(Önerilen EPS: Özel Ses Tecrit Levhasý–EPS
T)
Ülkemizde binalar için bir gürültü standartý
olmamasýna karþýlýk, ileri ülkelerde bu tür
standartlar vardýr. Bu standartlara göre,
daireleri birbirinden ayýran döþemelerde ses
yalýtýmý yapýlmasý zorunludur.
RESÝM–8 Meyilli sanayi çatýlarýnýn yalýtýmýnda EPS uygulamasý
17
EPS levhalar bu iþ için en ekonomik yalýtým
malzemesidir. Ses yalýtýmý saðlanabilmesi
için, dinamik rijitliði küçük olan ve ilave
iþlemlerle elastikiyet kazandýrýlmýþ özel EPS
Ses Yalýtým Levhalarý kullanmak gerekir. Özel
iþlem görmemiþ, normal EPS levhalarý bu iþ
için kullanýlamaz. Özellikle darbe sesi yalýtýmý
amaçlanan bu uygulamalarda, duvar diplerine
1 cm kalýnlýkta EPS þerit konulmasý
unutulmamalýdýr. Üst kattan gelecek gürültüleri
büyük ölçüde önleyen bu uygulamayla,
döþemelerde yaklaþýk 28–30 dB gürültü
azalmasý saðlanýr.
Ses yalýtýmýnda, esnek katman içinde rijit
malzeme bulunmamasý çok önemlidir.
Bu sebeple, ses yalýtýmý da amaçlanan
uygulamalarda, harcýn yalýtým levhalarýnýn
arasýna sýzmasýný önlemek için, EPS ile þap
arasýna bir kat naylon örtü örtülür veya derzler
þeritle kapatýlýr. Þap kalýnlýðý 4–5 cm’den az
olmamalýdýr (Resim 11).
Saðlanacak ýsý ve ses yalýtýmý kalýnlýða baðlý
olarak artar. Pratikte kullanýlan kalýnlýk 2–3
cm arasýndadýr. Ses yalýtýmý amaçlandýðýnda,
duvar diplerine 1 cm kalýnlýkta EPS þerit
konulmasý ve sýva, döþeme ve süpürgelik gibi
rijit elemanlarýn direkt olarak temasýnýn
önlenmesi ihmal edilmemelidir (Resim 12).
Yalnýz ýsý yalýtýmý amaçlanýrsa, döþemeye
gelen hareketli yükler ve yalýtýmýn üzerindeki
katmanlarýn aðýrlýklarý hesaplanarak gerekli
mekanik özellikleri saðlayan yoðunluk seçilir.
Ses yalýtýmý da amaçlanýyorsa, kullanýlmasý
gereken ürün gerekli mekanik özellikleri
karþýlamasý þartýyla EPS T’dir.
RESÝM–12 Yerden ýsýtmalý döþemelerde EPS uygulamasý
10.4. TAVANLAR
10.4.1. BODRUM TAVANLARI
(Önerilen yoðunluk : 15–20 kg/m3)
Isýtýlmayan bodrum katlarýný, hemen üstündeki
dairelerden ayýran döþemelerde ýsý yalýtýmý
yoktur, oysa olmasý gerekir. Daire döþemesi
yalýtýmsýz olduðu için, bu daireleri ýsýtmakta
güçlük çekilir. Kullanýlmakta olan dairenin
döþemesinden bir ýsý yalýtým uygulamasý
olanaksýz olduðundan, döþemeden geçen ýsý
kaybýný önlemek için, bodrum tarafýndaki tavan
yalýtýlýr.
RESÝM–11 Döþemelerde EPS ile ýsý ve ses yalýtýmý uygulanmasý (Yüzer döþeme)
Ülkemizde doðalgaz kullanýlan apartmanlarda
daire sakinleri kombili sistemi tercih etmektedir.
Bu durumda müstakil daireler arasýnda ýsý
yalýtýmý olmasý gerekmektedir. Kat arasý
döþemelerde EPS kullanýlarak hem ýsý, hem
de ses yalýtýmý saðlanabilir.
10.3.3. YERDEN ISITMALI DÖÞEMELER
(Önerilen yoðunluk : > 20 kg/m3)
Yerden ýsýtmalý döþemelerde, sýcak su borularý
þap tabakasýnýn içinde yer alýr. Borularýn
içindeki sýcaklýðýn gereksiz yere alt kata
geçmesini önlemek amacýyla, borularýn altýna
EPS ile ýsý yalýtýmý yapýlýr. Burada kullanýlacak
EPS, bloktan kesilmiþ normal EPS (Herhangi
bir özel iþlemle elastikiyet verilmemiþ levhalar)
olabileceði gibi, ki bu durumda sadece ýsý
yalýtýmý saðlar, dinamik sertliði özel iþlemle
düþürülerek elastikiyet kazandýrýlmýþ özel
EPS Ses Yalýtýmý Levhalarý (EPS T) da olabilir.
Özel ses yalýtým levhalarý kullanýlýrsa, ýsý
yalýtýmýnýn yanýnda özellikle darbe ses yalýtýmý
da saðlanýr.
Bunun için, EPS levhalarýnýn uygun yapýþtýrýcý
ile (Yapýþtýrýcý için EPS üreticisine baþvurunuz)
bodrum tavanýna yapýþtýrýlmasý yeterlidir. EPS
levhalarýn üzerine sýva yapýlýr veya iç yüzü
kaplamalý kompozit hazýr elemanlar
kullanýlabilir (Resim 13).
Ayný iþlem, üst taraftan yalýtým yapýlmasý
olanaksýz olan ve ýsý kaybeden her türlü
döþemenin tavanýna da uygulanabilir. Örneðin,
baþkasýna ait olan bir teras döþemesi altýndaki
daire sahibinin kendi tavanýna yalýtým yapmasý
mümkündür.
RESÝM–13 Bodrum tavanlarýnýn yalýtýmýnda EPS uygulamasý
18
10.4.2. ASMA TAVANLAR
(Önerilen yoðunluk : 15–20 kg/m3)
Bazý binalarda, çeþitli nedenlerle asma tavan
yapmak gerekli olur. Böyle yerlerde, EPS ile
asma tavan yapmak, ekonomik bir çözümdür.
EPS boyutlarýna uygun olarak 50 X 100 cm
ölçülerinde ‘^’ profillerle teþkil edilecek metal
bir konstrüksiyona EPS levhalar basitçe
oturtulur. Hava cereyaný veya baþka bir
nedenle levhalarýn uçmasýný önlemek için,
levhalarýn üst tarafýna klipsler bastýrýlýr. Ýki
tarafý kaplamalý EPS kompozit elemanlar
kullanýlmalýdýr (Resim 14).
Böylece daha az miktarda yem yeterli olur ve
yem masraflarýndan büyük tasarruf saðlanýr.
Ayrýca kanatlý hayvanlarýn çýkardýðý yüksek
orandaki su buharý, kümesteki nisbi rutubeti
yükseltir. Bu rutubetli hava, kümesin yalýtýmsýz
çatý altýna veya dýþ duvarýn iç yüzüne çarpýnca
buhar halinden su haline dönüþür. Eðer ýsý
yalýtýmý yapýlýrsa, yoðuþma olmaz. Bu nedenle,
kümeslerin çok iyi bir þekilde yalýtýlmasý
zorunludur.
EPS, ekonomik ve pratik bir malzeme
olduðundan, kümeslerin yalýtýlmasý için ideal
bir çözümdür. Yalýtým, kümesin her tarafýna
yapýlmalýdýr. Yani sadece çatý yalýtýmý ile
yetinmeyerek duvarlarda, hatta soðuk
iklimlerde döþemelerde de yalýtým yapýlmalýdýr.
11.2. SOÐUK HAVA DEPOLARINDA (SHD)
EPS KULLANIMI
RESÝM–14 Asma tavan yapýlmasý
10.4.3. ÇIKMA ALTLARI VE AÇIK GEÇÝT
ÜZERÝNDEKÝ DÖÞEMELER
(Önerilen yoðunluk : 15–16 kg/m3)
Apartman binalarýnda, genellikle giriþ katýnýn
üstündeki birinci kat döþemesinin yan
taraflarýnda 1–1.5 m geniþliðinde çýkmalar
bulunur. Bu çýkmalarýn altý açýk olduðundan,
büyük ýsý kayýplarýna yol açar. Döþeme çok
soðuk olduðu gibi hacimler yeterince ýsýnmaz.
Eðer döþemede, 10.3.1 ve 10.3.2 bölümlerde
bahsedilen þekilde ýsý veya ses yalýtýmý önlemi
alýnmamýþsa, bu takdirde çýkma altýnýn alt
yüzüne ýsý yalýtýmý uygulamak gerekir.
Çýkmalarýn yalýtýmýnda madde 10.1.1’de
açýklanan, dýþ taraftan ýsý yalýtým tekniði
kullanýlabileceði gibi, iki veya bir tarafý ahþap
yünü kaplý EPS kompozit levhalar ile de ýsý
yalýtýmý yapýlabilir. Bu levhalarýn yüzlerinde
çok güzel sýva tutan odun lifleri
bulunduðundan, levhalar çimento harç ile
yapýþtýrýlabilir ve geleneksel sýva ile kolayca
sývanabilir. Sývadan önce, levhalarýn birleþim
yerlerini sýva teli ile örtmek gerekir.
EPS, soðuk hava depolarýnýn (SHD) ýsý yalýtýmý
amacýyla en çok kullanýlan malzemelerden
birisidir. Bir SHD’nun rantabl olmasý, kullanýlan
yalýtým malzemesinin cinsine ve iklime göre
seçilecek kalýnlýða baðlýdýr. SHD’nun yalýtýmlý
yüzeylerinde ýsý kaybýnýn q=8–9 W/m2 olmasý
esas alýnarak ve iç hava sýcaklýðý ile ortalama
dýþ hava sýcaklýðýna baðlý olarak tavsiye edilen
yalýtým kalýnlýklarý Tablo 7’de belirtilmiþtir.
SHD’nun döþeme, duvar ve çatýlarýnda
uygulanmasý tavsiye edilen EPS yoðunluklarý
ise þöyledir:
Döþemeler
Duvarlar
Tavanlar
Teras Çatýlar
: 20–30 kg/m3
: 15–18 kg/m3
: 15–18 kg/m3
: 24–30 kg/m3
SHD inþaatýnda, buhar difüzyon olayý çok
önemlidir. PÜD ile veya uzman firmalarla
görüþülmelidir.
11
DÝÐER EPS YALITIM
UYGULAMALARI
11.1. TAVUK ÇÝFTLÝKLERÝNDE EPS
KULLANIMI
Hayvanlar, insanlardan daha fazla ýsý ve su
buharý çýkarýrlar. Özellikle kanatlý hayvanlarýn
çýkardýðý ýsý ve su buharý çok fazladýr.
Tavuklardan kümese yayýlan bu ýsý enerjisi,
kümesin yalýtýmsýz olmasý halinde, kolayca
dýþ havaya yayýlýr ve hayvanlar gerekli enerjiyi
tekrar kazanabilmek için fazla miktarda yem
yemek zorunda kalýrlar. Oysa, kümes yalýtýmlý
olursa, ýsý içeride kalýr ve tavuklara gerekli
olan enerji (Isý) miktarý azalýr.
RESÝM–15 Soðuk hava depolarýnýn yalýtýmýnda EPS uygulanmasý
19
TABLO–7
Soðuk Hava Depolarýnda (SHD) iklim þartlarýna göre tavsiye edilen en az yalýtým kalýnlýklarý (q=9 W/m2, l= 0,035 W/mK)
SHD Ýç Hava Sýcaklýðý
(°C)
Yalýtým Kalýnlýðý
Ilýman Bölgeler
(Ortalama dýþ sýcaklýðý =10°C)
(Ortalama dýþ hava sýcaklýðý =10°C)
Yalýtým Kalýnlýðý
Sýcak Bölgeler
(Ortalama dýþ sýcaklýðý =20°C)
(Ortalama dýþ hava sýcaklýðý =20°C)
+5
2 cm
6 cm
±0
4 cm
8 cm
–5
6 cm
10cm
–10
8 cm
12cm
–15
10cm
13cm
–20
12cm
15cm
–25
13cm
17cm
–30
15cm
19cm
11.3. BORULARIN YALITIMI
EPS ürünler, uzun süre ile 80–85°C’ye kadar
maruz kalabilirler. Kýsa sürelerle 100°C’ye
kadar olan sýcaklýklar da EPS ürünlere zarar
vermez. Kullaným þartlarý, bu aralýklarda kalan
borular için de EPS ýsý yalýtým ürünleri baþarý
ile kullanýlabilirler (Resim 16). Sýcak su ve
ýsýtma sistemlerinde, borulardan ýsý kaybýný
azaltmak için, soðuk su sistemlerinde yüzeyde
terlemeyi önlemek ve donmaya karþý korumak
için, havalandýrma kanallarýnda sýcaklýk
daðýlýmýnýn homojenliðini saðlamak için,
soðutma elemanlarýnda soðutma borularýndan
soðutma kaybýný azaltmak ve yüzeyde
yoðuþmayý önlemek için, sývýlaþtýrýlmýþ
gazlarýn tutulduðu kaplarda –180°C’ye kadar
ýsý iletimini azaltmak için EPS ýsý yalýtým
ürünleri uluslararasý düzeyde kullanýlmaktadýr.
Borularda yalýtým amacýyla, 20–30 kg/m3
yoðunluktaki ürünler tercih edilmektedir.
Yalýtým kalýnlýklarý ise, kullaným amacýna
(Yukarýda belirtilen), kullanýlan boru
malzemesine, boru çapýna, v.b. çok sayýda
faktöre baðlýdýr. Bu sebeple, salt boru çapýna
baðlý bir tablo vermek yerine, müþterinin
üretici veya PÜD ile irtibata geçmesi tavsiye
edilmiþtir.
12
EPS’DEN MAMUL BAZI HAZIR
YAPI ELEMANLARI
EPS ürünlerine çýplak levhalar olarak bir
inþaatýn her yerinde rastlanýrken, baþka
malzemelerle birleþtirerek veya özel form
verilerek çeþitli amaçlara yönelik hazýr yapý
elemanlarý olarak da kullanýlýrlar.
Aþaðýda, üretimine baþlanmýþ veya henüz
ülkemizde üretilmeyen, fakat talep olduðunda
kolayca üretilebilecek durumda olan bazý EPS
ürünleri görülmektedir.
RESÝM 17
EPS yalýtýmlý, ahþap elyaftan yapýlmýþ
briket.
Boþluklarda istenirse beton doldurularak
ve demir teçhizat yapýlarak taþýyýcýlýk
temin edilmektedir.
RESÝM 18
RESÝM–16 Borularýn ýsý yalýtýmýnda EPS uygulanmasý
20
Kenarlarý geçmeli veya bindirmeli, bir veya iki
yüzüne deðiþik amaçlara yönelik baþka
malzemeler yapýþtýrýlmýþ kompozit levhalar.
Alüminyum folyo, sunta, betopan, alçý pano,
ahþap yünü, ahþap kaplama, metal v.s. kaplý
bu EPS ürünleri, yapýda çok büyük pratiklik
ve ekonomi saðlamaktadýr.
Kaplamalarla, kullaným yerinin gereklerine
uygun olarak yüzeyine yanmazlýk, yüksek
aþýnma dayanýmý, sýva tutuculuk v.b. özellikler
kazandýrýlabilir.
RESÝM 21
EPS ile üretilen asmolen bloklarý, hafif ve ekonomik
oluþlarý ile ilginç seçenekler oluþturmaktadýr.
Asmolen döþeme sistemi seçilmesi halinde,
binanýn yükünü hafiflettiði için de olumlu olmaktadýr.
RESÝM 19
EPS’den mamul, hazýr jaluzi yuvalarý. Aslýnda
yalýtýmsýz olan jaluzi yuvalarýndan büyük ýsý
kayýplarý olur. EPS hazýr jaluzi yuvalarý, ýsý
kaybýný büyük ölçüde önler.
RESÝM 22
Tavan süslemelerinde ve sövelerde de EPS,
kalýpla her türlü þekli kolayca alabilmesi ve
uygulama kolaylýðý ile aranan bir malzeme
olmaktadýr. EPS ile tavan kaplama karolarý da
üretilebilmektedir.
RESÝM 20
EPS’den mamul, hafif asmolen elemanlarý,
binanýn döþeme aðýrlýðýný azaltýr, demirden
ve kalýptan tasarruf saðlar. Kalýp ihtiyacý
olmadýðýndan inþaat süresi kýsalýr.
21
1
13
EPS’NÝN DÝÐER UYGULAMALARINDAN ÖRNEKLER
13.1. AMBALAJ
EPS, saðlýða zararlý olmadýðý için ve mekanik
dayanýmý, esneme kabiliyeti sebebiyle her
türlü maddenin ambalajýnda vazgeçilmez ve
ekonomik ürünler sunmaktadýr (Resim 23).
Gýda maddelerinin ambalajýndan, elektronik
eþyanýn ambalajýna kadar her türlü maddenin
emniyetli bir þekilde taþýnmasýný ve
muhafazasýný saðlamaktadýr.
1 3 . 4 . S Ý L O V E S U TA N K L A R I N I N
YALITIMINDA
EPS ile silo ve su tanklarýnýn kaplanmasý da
mümkündür. Resim 25’te, yurtdýþýnda
uygulanmýþ örnekler görülmektedir.
Ambalaj ürenlerinde her uygulama için,
kendine has þartlarýn saðlanmasý
gerektiðinden, ürün özellikleri hakkýndan genel
kurallar belirtmek yerine, müþteri ile üreticinin
karþýlýklý anlaþmasý esastýr.
RESÝM–23 EPS ürünlerin ambalaj sektöründe kullaným alanlarý ile ilgili örnekler
13.2. BARDAK
EPS ile dayanýklý, saðlýklý bardak üretimi
yapýlmaktadýr. EPS bardaklarýn kullanýmý gayet
yaygýndýr.
13.3. KARAYOLLARINDA
EPS, inþaat sektöründe hemen her alanda
kullanýlmaktadýr. EPS bloklar, karayollarý
ulaþýmýnda, zemin takviyesi veya karayolunun
don etkisinden korunmasý amacýyla da
kullanýlmaktadýr (Resim 24).
RESÝM–24 EPS bloklarla zemin takviyesi
22
RESÝM–25 EPS ürünlerle silo ve su tanklarýnýn yalýtýlmasý
14
FARKLI ISI ÝLETKENLÝÐÝNE SAHÝP ISI YALITIM MALZEMELERÝNÝN AYNI
ISIL DÝRENCÝ (d/l) SAÐLAMASI ÝÇÝN GEREKLÝ EÞDEÐER KALINLIKLAR
TABLO–8 Ayný ýsýl direnç için eþdeðer kalýnlýklar
Isýl
Direnç
(m2 K/W)
1.0 1.0 1.1 1.1 1.2 1.2 1.3 1.3 1.4 1.4 1.5 1.5
Isý
Ýletken.
1.6 1.6 1.7 1.7 1.8 1.8 1.9 1.9 2.0 2.0 2.1
Eþdeðer Kalýnlýklar (mm)
0,03
3
3
3
3
3
3
3
4
4
4
4
4
4
5
5
5
5
5
5
5
6
6
6
0,03
3
3
3
3
3
3
4
4
4
4
4
4
5
5
5
5
5
5
5
6
6
6
6
0,03
3
3
3
3
3
4
4
4
4
4
4
5
5
5
5
5
5
5
6
6
6
6
6
0,03
3
3
3
3
4
4
4
4
4
4
5
5
5
5
5
5
5
6
6
6
6
6
6
0,03
3
3
3
3
4
4
4
4
4
4
5
5
5
5
5
6
6
6
6
6
6
7
7
0,03
3
3
3
4
4
4
4
4
4
5
5
5
5
5
6
6
6
6
6
6
7
7
7
0,03
3
3
4
4
4
4
4
4
5
5
5
5
5
5
6
6
6
6
6
7
7
7
7
0,03
3
3
4
4
4
4
4
5
5
5
5
5
5
6
6
6
6
6
7
7
7
7
7
0,03
3
4
4
4
4
4
4
5
5
5
5
5
6
6
6
6
6
7
7
7
7
7
8
0,03
3
4
4
4
4
4
5
5
5
5
5
6
6
6
6
6
7
7
7
7
7
8
8
0,04
4
4
4
4
4
5
5
5
5
5
6
6
6
6
6
7
7
7
7
7
8
8
8
TABLO–9 Ayný ýsýl direnç için eþdeðer kalýnlýklar
Isýl
Direnç
2
(m K/W)
2.0 2.0 2.1 2.1 2.2 2.2 2.3 2.3 2.4 2.4 2.5 2.5
Isý
Ýletken.
2.6 2.6 2.7 2.7 2.8 2.8 2.9 2.9 3.0 3.0 3.1
Eþdeðer Kalýnlýklar
0,03
6
6
6
6
6
6
6
7
7
7
7
7
7
8
8
8
8
8
8
8
9
9
9
0,03
6
6
6
6
6
7
7
7
7
7
7
7
8
8
8
8
8
8
9
9
9
9
9
0,03
6
6
6
6
7
7
7
7
7
7
8
8
8
8
8
8
9
9
9
9
9
9
9
0,03
6
6
6
7
7
7
7
7
7
8
8
8
8
8
8
9
9
9
9
9
9
101 102
0,03
6
7
7
7
7
7
7
8
8
8
8
8
8
9
9
9
9
9
9
100 102 104 105
0,03
7
7
7
7
7
7
8
8
8
8
8
8
9
9
9
9
9
100 102 103 105 107 109
0,03
7
7
7
7
7
8
8
8
8
8
9
9
9
9
9
9
101 103 104 106 108 110 112
0,03
7
7
7
8
8
8
8
8
8
9
9
9
9
9
100 102 104 105 107 109 111 113 115
0,03
7
7
8
8
8
8
8
8
9
9
9
9
9
101 103 105 106 108 110 112 114 116 118
0,03
7
8
8
8
8
8
9
9
9
9
9
9
101 103 105 107 109 111 113 115 117 119 121
0,04
8
8
8
8
8
9
9
9
9
9
100 102 104 10
108 110 112 114 116 118 120 122 124
23
15
17 NÝSAN 2002 TARÝHÝNDE TÜRK STANDARTLARI ENSTÝTÜSÜ TEKNÝK
KURULUNCA TS 825 EK 5’DEKÝ EPS ISI ÝLETKENLÝÐÝ HESAP DEÐERLERÝNDE
YAPILAN DÜZELTMEYE ÝSTÝNADEN HESAPLANAN DEÐERLER VE EN 13163’E
GÖRE SU BUHARI DÝFÜZYON DÝRENÇ FAKTÖRLERÝ
( 25 OCAK 2003 TARÝH ve 25004 SAYILI RESMÝ GAZETE' DE YAYINLANMIÞTIR. )
TABLO–10
Yoðunluk
(kg/m3)
24
Isý Ýletkenliði
hesap deðeri
(W/mK)
Su buharý
difüzyon direnç
faktörü
(–)
15
0,040
20 – 40
16
0,039
20 – 40
17
0,038
20 – 40
18
0,038
20 – 40
19
0,037
20 – 40
20
0,037
30 – 70
21
0,037
30 – 70
22
0,036
30 – 70
23
0,036
30 – 70
24
0,036
30 – 70
25
0,035
30 – 70
26
0,035
30 – 70
27
0,035
30 – 70
28
0,035
30 – 70
29
0,035
30 – 70
30
0,034
40 – 100
31
0,034
40 – 100
32
0,034
40 – 100
33
0,034
40 – 100
34
0,034
40 – 100
35
0,034
40 – 100
36
0,034
40 – 100
37
0,034
40 – 100
38
0,034
40 – 100
39
0,034
40 – 100
40
0,034
40 – 100
41
0,033
40 – 100
42
0,033
40 – 100
43
0,033
40 – 100
44
0,033
40 – 100
45
0,033
40 – 100