Yapı Mekanik Tesisat Projelendirmesinde Kalite

Yapı Mekanik Tesisat Projelendirmesinde Kalite

Yapı Mekanik Tesisat Projelendirmesinde Kalite
Mak. Yük. Müh. Akdeniz HİÇSÖNMEZ
Akdeniz Müşavirlik, Mühendislik Ltd. Şti.
TTMD Üyesi
_
ÖZET:
Mekanik tesisatların projelendirilme¬
sinde çok farklı uygulamalarla karşı¬
laşılmaktadır. Projenin kalitesi, tasar¬
layan ile uygulayan arasındaki iletişi¬
min düzgün yapılmasıyla doğrudan
orantılıdır. Bu yazıda özellikle, tasa¬
rım safhalarının nasıl olması ve hangi
bilgileri içermesi gerektiği konusuna
dikkat çekilmektedir.
ABSTRACT:
Quality of Mechanical Installation
Projects
Many different applications can be se¬
en during the design phases of mec¬
hanical installation projects. Quality
of the project is directly proportional
with the proper cooperation of the de¬
signer and the contractor. This article
especially focuses on the design pha¬
se, how it should be and what its con¬
tent is.
Yapıların mekanik tesisatlarının proje¬
lendirilmesinde, Türkiye genelindeki
kanaat, hazırlanan projelerin kalitesiz
olduğu ve işin yapımı esnasında proje¬
deki eksikler, belirsizlikler ve yanlış¬
lardan dolayı, bilhassa mesleki kont¬
rollüğün yapılmadığı yapılarda tesisat
müteahhitlerinin zorluklar içinde oldu¬
ğu ve kendi yorumunu kullanmak zo¬
runluluğunda kaldığıdır.
Mekanik tesisatların projelendirilme¬
sinde, proje müellifi, seçimini yaptığı
tesisat tür ve sistemlerini, hiçbir tered¬
düt ve ilave bilgiye ihtiyaç görülme¬
den, tatbik edilecek şekilde, tasarımla¬
rını, resim, hesap, şartnameler ve de¬
taylarla anlatmak zorunluluğundadır.
Projelerin kaliteliliği tasarlananın, an¬
latımdaki eksik, yanlış ve belirsizlikle¬
rin miktan ile doğru orantılıdır.
Türkiye’de bugün yürürlükte olan pro¬
jelerin hazırlanmasına esas teşkil eden
şartname T.C. Bayındırlık ve İskan Ba¬
kanlığınca hazırlanan “Makina Mü-
hendisliği Proje Düzenleme Esasları”
yayımdır. 1970’lerde hazırlanan bu
şartname o günün teknolojik koşullan
da göz önüne alınarak çok detaylı ola¬
rak hazırlanmıştır denilebir.
Bugünün teknolojik gelişimlerine göre
bazı ilaveler ve eksiltmeler yapma ge¬
rekliliği olmasına rağmen, bu şartna¬
meye uygun olarak yapılan projelerle,
tasarlananı doğru olarak anlatmak
mümkündür.
1. Tasarımın safhaları aşağıdaki şe¬
kilde istenilmektedir.
•Öneri Raporu
•Ön Proje
•Uygulama Projesi
•Detaylar
•Orjinallerin Teslimi
•İhale Dosyasının Hazırlanması
Yazımızın amacı, meslekle ilgili kişi¬
lerce bilinen bu pr oje safhaları üzeri¬
ne de irdeleme yapmak yerine, uygula¬
ma projesi ve detaylar safhasında bir
projede neler bulunması gerektiğinin
belirlenmesidir.
2. Pafta ebatları tüm proje için sabit
olmalıdır.
3. Yapı sabitleştirilen pafta ebadına,
tesbit edilen ölçeğe göre sığmıyorsa
yapı akslarına göre her kat planı iki
veya daha çok parçaya ayrılarak çi¬
zimler sabit pafta ebadına çizilmeli,
her yapı parçasının devamı için o
pafta üzerinde ilgili paftanın numa¬
rası verilmelidir.
4. Birinci paftada işin adı, üzerinde
tesisatla ilgili alt yapı hizmetlerinin
yer aldığı genel yerleşim planı ve
pafta sayısı numarası, ismi, revizyon
sayısını belirten proje listeleri yer al¬
malıdır.
5. İkinci ve bunu takip eden pafta¬
larda, ayrı tablolar halinde;
•Projede kullanılan kısaltmalar
•İnstrumantasyon ile ilgili kısaltmalar
•Ekipmanların fonksiyonlarını göste¬
ren kısaltmalar
•Ufak ölçekle çizilmiş semboller ve ne
olduğu,
•Ufak ölçekte makina ve donanımları¬
nın sembolleri ve ne olduğu,
•Her akışkanın içinde yer aldığı boru¬
nun sembolü, ne olduğu ve malzemesi¬
nin cinsi,
•Boru devrelerinde yer alan, enstrü¬
manların sembolleri (vanalar, emniyet
düzenleri, ölçü ve kumanda cihazları,
mesnetler, boru bağlantı parçalan, bo¬
ru kolonlarının neyle ilgili olduğunu
gösteren semboller, vs.)
•Tesisatta kullanılan her akışkan hattıını kapsıyacak şekilde, akışkan sıcaklı¬
ğına bağlı olarak seçilen, izolasyon
malzemelerinin özelliklerini gösteren
tablolar.
•Projenin tümünü ilgilendiren genel
notlar
6. Bir veya birkaç pafta üzerinde yer
alan ekipman (makina ve teçhizat)
listeleri. Bu listelerde;
•Klima ve havalandırma santralleri,
•Soğutma kuleleri,
•Su veya hava soğutmalı, su soğutma
gruplan (Chiller)
•Split tipi klima iç ve dış üniteler,
•Bireysel, komple klima üniteleri
•İsı değiştiriciler (Eşanjörler), ısı geri
kazanma elemanları,
•Kazanlar, brülörler
•Buhar jeneratörleri, kondens depola¬
rı, degazörler
•Hava perdeleri
•Pompalar, sirkülasyon pompalan
•Genleşme tanklan (açık, kapalı)
•Kanal tipi ısıtıcılar
•Motorlu vanalar
•Hidroforlar
•Su filtreleme ve arıtma üniteleri
•Sıcak su hazırlayıcılar (boyler)
•Güneş enerjisi sistemleri
gibi tesisatta yer alan ana makina ve
teçhizatın, sıra numarası, işareti, fonk-
siyonu, yerleştirilen mahal, hizmet etti¬
ği yapı bölümü, tipi, hava kapasitesi,
ısıtma ve soğutma kapasiteleri, havanın
cihaza giriş çıkış sıcaklıkları, cihaz ele¬
manlarının statik ve toplam basma yük¬
seklikleri motor cins ve gücü devirsayısı, kademe sayısı, gürültü nisbetleri,
ısıtıcı ve soğutucu akışkan cinsi, mo¬
torlu vanaların kvs değerleri ve büyük¬
lüğü, çapı, akışkan giriş ve çıkış sıcak¬
lık ve basınçları, cihazın basınç grubu
(PN 4-6-10-16-25-40) gibi, emniyet
vanası açma basıncı, cihazların adedi,
yedekleme durumu, bağlantı ağızları¬
nın büyüklükleri, cihaz hakkında açık¬
lamalar, imalatçı isim ve model numa¬
raları veya eşdeğerinin seçilebileceği,
bilgilerinin bu tablolarda yer alması ge¬
reklidir.
7. Yapıda kullanılan tesisat sistemle¬
rinin akım şemaları hazırlanmalıdır.
Bu şemalarda aşağıdaki bilgiler yer
almalıdır.
7.1. Kullanma Soğuk Suyu Tesisatı
Akım Şeması:
Suyun temin edildiği kaynaktan gelişi.
depolanması, basmçlandınlması (tanklı
kompresör basınçlandırılmalı, dikeyyatay bir veya birden fazla pompalı ka¬
palı genleşme tanklı tam otomatik),
fıltrelenmesi (kum fılitreleri, boru üze¬
rine monte edilebilen tip kartujlu fîlitreler vb.) arıtılması (tandem veya tekli
el kumandalı, otomatik arıtma ünitesi.
boru üzerine monte edilen mekanik ve¬
ya elektronik kireç alma ünitesi, mik¬
ropsuzlaştırma (ultraviyole fılitrelerle),
içme suyu haline getirme (aktif karbon
üniteleri), steril hale getirme (sterilizasyon üniteleri), su deposunda (tank ta¬
ban kotu, su seviye kotu, su giriş çıkış
kotları, taşma ve boşaltma, boru dona¬
nımının çaplan, monometreler, vanalar
(cinsleri) çek vafler (cinsleri), pislik tu¬
tucular, seviye kontrol sistemi, emniyet
vanaları ve düzenleri, emniyet vanası
açma basınçları vb. sistemde kullanılan
cihazların işaretleri ve benzeri bilgiler.
7.2. Kullanma Sıcak Suyu Tesisatı
Akım Şeması:
Boylerler (gömlekli veya serpantinli).
ısıtıcı akışkanlar (cinsi, sıcaklığı) elekt¬
rikli su ısıtıcıları, gazlı su ısıtıcıları, gü¬
neş enerjisi ile sıcak su temin sistemle¬
ri, birden fazla sistemin beraber kulla¬
nıldığı kambine sistemler ile sıcak su
temini, plakalı tipte eşanjörlerle sıcaksu temini, sıcak su sirkülasyon pompa¬
ları, pompaların otomatik kontrol ele¬
manları, boru bağlantıları ve büyüklük¬
leri, vanalar (cinsleri), çek vanalar
(cinsleri), pislik tutucular, monometre¬
ler, termometreler, emniyet vanaları ve
düzeyleri, emniyet vanası, açma ba¬
sınçları vb. sistemde yer alan cihazların
işaretler ve benzeri bilgiler.
7.3. Yangın Söndürme ve Yangından
Korunma Sistemleri Akım Şemaları
Yangın söndürme suyunun kaynağı,
yangın depoları, yangın pompalan
(cinsleri: elektrikli, benzin motorlu,
motorin motorlu, split-case pompa, bo¬
ruya monte edilebilir tip pompa, basınç
telafi pompaları, (jockey pump), yan¬
gın dolapları, yangın hidrandan,
sprinkler tesisatı, sprinkler nozulları
tipleri -klaslan, açma sıcaklık değerle¬
ri, basınç düşürme vanaları ve diskleri
(giriş-çıkış basınçları, büyüklükleri,
yapı içi ve dışı boru donanmaları, ba¬
sınç dengeleyici ring sistemleri, basım
onarım esnasmda bir devrenin devre
harici kalmasını sağlayan by-pass dev¬
releri ve kapatma-açma vanaları, yanı¬
cı madde depoları gibi yangın olasılığı¬
nın fazla olduğu yerlerde raflar arası
sprinkler tesisatı, boru donanımlarının
çapları, vanaları (cinsleri) sistemdeki
cihazların işaretleri ve numaraları,
sprinkler sistemi yaş ve kuru sistem
alarm vanaları ve donanımları, test va¬
naları, itfaiye bağlantı noktaları, di¬
rençler su perde ve kumanda vanaları
ve benzeri bilgiler.
7.4. Isıtma Tesisatı Akını Şeması
Kazanlar (seçilen sisteme göre; sıcak
su, buhar veya kızgın su), brülörler (se¬
çilen yakıt cinsine göre; doğal gaz, fu¬
el oil, motorin, tipine göre; atmosferik,
püskürtmeli, rolatif tip, tek kademeli,
çok kademeli, oransal vb.), sirkülasyon
pompalan (sabit devirli, kademeli de¬
virli, değişken devirli), genleşme depo¬
ları (kapalı genleşme depolan, komp¬
resörlü genleşme depolan, açık genleş¬
me depolan), eşanjörler (shell and tube
tipi, plakalı tip), buhar jeneratörleri
(elektrikli tip, motorin yakan tip), kondens depolan, kondens pompaları (tek
kademeli, çok kademeli), degazörler,
kollektörler (çaplan), boruları (çaplan), monometreler, termometreler, va¬
nalar (cinsleri), çek valfler (cinsleri),
pislik tutucular, kondenstoplar cinsleri;
(kovalı, termostatik, termodinamik
vb), otomatik kontrol vanaları (cinsle¬
ri; iki yollu, üç yollu, motorlu, termos¬
tatik vb.), kvs değerleri, çapları, girişçıkış basınçları, Balans vanalan (de¬
ğerler büyüklükleri); borular üzerine
büyüklüğü, Kcal/h veya Watt olarak
kapasitesi, litre saat ve litre saniye ola¬
rak akışkan miktan, sistemde yer alan
cihazların işaretleri ve benzeri bilgiler.
7.5. Havalandırma - Klima Tesisatı
Akım Şeması
Havalandırma-Klima Santralleri (cinsi,
yatay veya dikey tip, hücreleri, aspira¬
tör, egzost hücresi, kanşım hücresi, filitre, ön ısıtıcı, nemlendirici, son ısıtıcı,
soğutucu, speratör, susturucu), verişdönüş havaları ve taze hava bağlantıla¬
rı, damperler (elle kumandalı, motorla
kumandalı, pünomatik kumandalı) ısı¬
tıcıya; ısıtıcı akışkan boru bağlantıları
(sıcak su, buhar, kızgın su), soğutucu¬
ya akışkan boru bağlantıları (soğutul¬
muş su, direct expansion tipi için freon
ve cinsi), boruların üzerine, büyüklü¬
ğü, Kcal/h veya Watt olarak kapasitesi,
(litre/saat) veya (litre/saniye olarak
akışkan miktan, ısıtıcıya sirkülasyon
pompaları, otomatik sıcaklık kontrol
elemanlan (iki yollu veya üç yollu oto¬
matik kontrol vanaları, termostatik va¬
nalar, termo metreler, vanalar (cinsle¬
ri), çek valfler (cinsleri), pislik tutucu¬
lar, sistemde yer alan cihazlann işaret¬
leri, ısı geri kazanma sistemleri, VAV (
değişken hava debili) sistemleri), VRV
(değişken soğutucu akışkan debili) sis¬
temler ve benzeri bilgiler.
7.6. Soğutma Tesisatı Akım Şeması
Su soğutma grupları (ehiller) cinsi (su
soğutmalı kondenserli hava soğutmalı
kondenser. absorpsiyonlu ünite, pis-
tonlu tip kompsesörlü, santrifüj tip
kompresörlü, vidalı tip kompresörlü,
scroll tip, hermetik tip, yan hermetik
tip, açık tip kompresörlü, soğutucu
akışkan tip (R-22, R-134a vb), soğut¬
ma kuleleri cinsi; radyal fanlı, akışkan
fanlı, kapalı devre evaparatif tip vb)
genleşme deposu, soğutma suyu devre¬
si sirkülasyon pompalan, kondenser
kule devresi sirkülasyon pompalan
(cinsleri; sabit devirli, değişken debili),
boru bağlantıları (çapları), vanalar
(cinsleri), çek valfler (cinsleri), pislik
tutucular, termometreler, manometre¬
ler, emniyet düzenleri, kollektörler
(çaplan), sistem boşaltma vanalan, ara
mevsim ve kış çalışmasında kondenser
suyu by-pass devresi, otomatik kontrol
vanalan, kvs değerleri (büyüklükleri),
boru devreleri üzerinde Kcal/saat veya
Watt olarak kapasiteleri, (litre/saat) ve¬
ya (litre/saniye) olarak akışkan mikta¬
rı, ısıtıcıya sirkülasyon pompalan, oto¬
matik sıcaklık kontrol elemanları (iki
yollu veya üç yollu otomatik kontrol
vanalan, termostatik vanalar, termo¬
metreler, vanalar (cinsleri), çok valfler
(cinsleri), pislik tutucular, sistemde yer
alan cihazlann işaretleri, ısı geri kazan¬
ma sistemleri, VAV (değişken hava de¬
bili) sistemler, VRV (değişken soğutu¬
cu akışkan debili) sistemler ve benzeri
bilgiler.
-
7.7. Isıtma havalandırma ve klima
sistemleri blok diagramlar çizilme¬
lidir.
-Yapının her müstakil bölümü oda nu¬
maraları ve isimleriyle birlikte yanyana çizilerek her hacimdeki bireysel ısı¬
tıcı, soğutucu eleman (radyatör, fancoil, ünit heater, induction ünit vb) şekilsel olarak gösterilmeli, her hacime
verilen hava miktarı hacimden emilen
hava miktarı, hacimden transfer yoluy¬
la başka hacimlere geçen hava miktar¬
ları ve her hacimin hangi havalandırma
veya klima santralinden beslendiği,
hangi aspiratör vasıtasıyla havanın
emildiği bu diyagram üzerinde göste¬
rilmelidir.
7.8. Tüm tesisat türlerinin, kolon şe¬
maları ve izometrik şemaları diyag¬
ramları çizilmelidir.
- Isıtma (kalorifer) tesisatı için radya¬
tör kolon şemaları, ısıtma ve soğutma
tesisatı için fan-coil kolon şemaları ve¬
rilmelidir. Kolon şemalannda cihazı
gösteren sembol, oda numarası, yaz ve
kış sıcaklıkları, cihaz üzerine, ısıtma
soğutma kapasiteleri (Kcal/h veya
Watt), radyatör cinsi dilim sayısı, bo¬
yutu ve uzunluğu açma kapama vana¬
sının cinsi (düz şekli (alttan dağıtım,
üstten dağıtım, sürtünme kayıplannm
eşitleyici 2 veya 3 borulu sistem) özel
dağıtım, sürtünme kayıplarının eşitle¬
yici 2 veya 3 borulu sistem) özel baranşman parçalı tek borulu sistem vb.,
genleşme şekli (açık genleşme sistemi,
kapalı genleşme sistemi), hava alma
sistemi ( radyatör pürjörleri, otomatik
hava atma cihazları, hava alma tüpleri)
kolon kapama ve boşaltma vanaları ba¬
lans vanaları, boru donanımları üzerine
ısı kapasitesi boru çapları (2 inç ve 2
inçe kadar olan borular inç olarak daha
büyük borular milimetre olarak), akış¬
kan miktan (1/saat veya l/s) ve kolon
numaraları verilmelidir.
Sıhhi tesisat boru donanından üç bo¬
yutlu izometrik diyagramlar olarak çi¬
zilmeli, temiz su (Soğuk, sıcak ve sı¬
cak su sirkülasyon) sistemi ve pis su
sistemini izometrik diyagramlannı ayrı
ayrı verilmeli bu diyagramlar üzerinde
kolon numaraları, boru çaplan (2 inç
ve 2 inçe kadar borular inç olarak, da¬
ha büyük borular milimetre olarak)
branşmanların vitrifiye malzemelere
ve cihazlara bağlantı noktalarında bağ¬
lantı elemanın ne olduğu belirtilmeli¬
dir. (lavabo, klozet, alaturka hela, nem¬
lendirici vb.) tesisatın ve kolonların
boşaltma sistemi, vakum kıncılar, aç¬
ma kapama ve boşaltma vanaları şema¬
lar üzerinde yer almalıdır.
- Pis su izometrik diyagramlannda bo¬
ru çapları milimetre olarak verilmeli,
kolon numaralan boru eğim istikameti
ve miktarı (yüzde olarak), tesisatın ha¬
valandırma sistemi ( tek havalık, çift
havalık, her cihazdan alının havalık
vb.), branşmanların cihazlara bağlantı¬
lardaki cihaz cinsleri (döşeme süzgeçi,
lavabo, closet alafranga hela, çamaşır
makinası, bulaşık makinası vb.) en alt¬
taki bodrumdan başlıyarak her üç katta
bir düşey temizleme kapakları ve kat¬
larda atık su borusunun yön değiştirdi¬
ği yerlere döşeme tipi temizleme ka¬
pakları konulmalıdır.
- Mutfak, çamaşırhane, otopark gibi
atıklarının yağtutucudan geçirilmeli
-
gerekli bölümlerin atık suları müşterek
sistemden ayrı olarak projelendirilmen
bu devre yağ tutucudan geçirildikten
sonra, müşterek tesisata bağlanmalıdır.
- Kanalizasyon kotunun altında kalan
katların atık suları, bir pis su çukurun¬
da toplanılarak, tıkanmaz tip pompa¬
larla terfi ettirilerek, dışarda ayrı bir rö¬
gar basılmalı, bu enerji kırıcı rögar da¬
ha sonra müşterek atık su sisteminin
rögarına gravite ile akış yapılarak bağ¬
lanmalıdır. Şayet pis su çukuruna tuva¬
letlerden bağlantı yapılıyorsa, pis su
çukuru kapalı bir hacme yerleştirilmeli
ve bu hacim mekanik olarak havalan¬
dırmalıdır.
- Kanalizasyon kotunun üstünde kalan
ve doğrudan doğruya müşterek atık su
sistemine bağlanan bodrum kat atık suborularmın binadan çıkış noktasına rö¬
gardaki tıkanmalar dolayısıyla atık su¬
yun binaya dönmemesi için mekanik
veya elektrikli tipte özel geri dönmez
vanalar konulmalıdır.
- Yağmur suyu toplama sistemi, bina
dışında ise, yağmur suyu boruları ve
süzgeçleri mimari projelerde gösteril¬
diği gibi olacaktır ve yağmur suyu ser¬
best olarak araziye akacaktır. Bina
içinde toplanan yağmur suyu tesisatı
için izometrik diyagram çizilmeli, bu
diyagram üzerinde kolon numaraları,
çatı süzgeçleri, düşünülüyorsa tıkan¬
maya karşı çatı süzgecinin hemen ya¬
nında yer alan ikinci bir yedek çatı süzgeçi konulmalıdır (Ani yüksek debili
yağmur olan yöreler için gerekli, An¬
talya gibi). Yağmur suyu tesisatında,
pis su tesisatında olduğu şekilde temiz¬
leme kapaklan yer almalıdır. Yağmur
suyu boru çapları milimetre olarak ve¬
rilmelidir. Borular üzerine, eğim isti¬
kameti ve yüzde olarak eğim miktarı
verilmelidir.
7.9. Otomatik kontrol prensip şema¬
ları ve çalışma prensiplerinin kade¬
me kademe izah edildiği senaryolar
hazırlanmalıdır.
- Havalandırma ve klima santrallerinin
otomatik kontrol prensip şemalarında
taze hava alma, hava veriş ve dönüş
damperleri (elle kumandalı, motor ku¬
mandalı veya pünomatik kontrollü),
damperlerin müşterek çalışma sistemi,
filtrelerin temizleme veya değiştirme
zamanını belirlemek için diferansiyel
basınç anahtarları, ısıtıcı giriş sıcaklığı
duyar elamanı, ısıtıcı devresi üzerinde
(2 yollu veya 3 yollu) motor kontrollü
vanalar, varsa ısıtıcı sirkülasyon pom¬
paları su sıcaklığı duyar elemanı, ısıtı¬
cı cihazında donma termostatı, soğutu¬
cu devresi üzerinde 2 veya 3 yollu mo¬
tor kontrollü sıcaklık ayar vanası vanti¬
latör ve aspiratör arızasını görmek için
diferansiyel basınç anahtarları, sulu tip
nemlendirici hücresi ve sirkülasyon
pompaları veya buharlı tip nemlendiri¬
ci, hümidistat ve çıkış havası sıcaklık
sensörü, ısı geri kazanma sistemi varsa,
sistem türü (ısı geri kazanma tekerleği,
reküparatör veya serpantinli tip), serpantinli tiplerde sirkülasyon pompası,
üç yollu motorlu kontrol vanası, dönüş
havası sıcaklık duyar elemanı, her han¬
gi bir odadan sıcaklık kontrolü istenmi¬
yorsa oda termostatı gibi bilgiler şekil-
sel ve ne olduğu işareti belirtilerek ci¬
haz işareti ve numaralan ile birlikte ve¬
rilmeli, otomatik kontrol sisteminin
konvasyonel veya dijital sistem olduğu
belirtilmelidir. Sistem seçimi bina oto¬
masyon sistemi isteniyorsa bu sistemle
müşterek çalışacak şekilde, otomatik
kontrol firmalarının görüşleri de alına¬
rak şekillendirilmeli ve çalışma prensi¬
bi senaryolan yazılmalıdır.
- Isı eşanjörlerinin Otomatik kontrol şema¬
larında, giriş çıkış kapama vanaları (cins¬
leri), primer ve sekonder devrelerde giriş
çıkış sıcaklığı seıısörieri veya termostatlan, sıcaklık kontrol motorlu vanalan (2
yollu veya 3 yollu), sirkülasyon pompalan, by-pass devreleri, vana ve çek valfler
(cinsleri) akışkan sıcaklıkları, genleşme
tankları otomatik devre doldurma sistem¬
leri, selonoid vanalar yer almalıdır. Çalış¬
ma prensibi senaryolan yazılmalıdır.
- Soğutma tesisatı, su soğutma devrele¬
ri (hava soğutmalı kondenserli devre¬
ler, su soğutmalı kondenserli devreler,
absorpsiyonlu soğutma sistemleri vb.),
birden fazla soğutma makinasınm aynk veya müşterek çalışma boru devre¬
leri, ehiller pompaları, kondenser pom¬
paları giriş çıkış vanalan (manuel veya
otomatik kontrollü) vana cinsleri (kele¬
bek, küresel, gate vana, globe vana
vb.) giriş çıkış suyu sıcaklık duyar ele¬
manları veya termostatlar, su seviyesi
alarm presostatlan, ara mevsim çalış¬
ma by-pass devreleri ve karıştırma ve¬
ya diverting vanaları genleşme tankla¬
rı, sistem otomatik devre doldurma sis¬
temi, solenoid vanalar vb. gibi soğut¬
ma devresi elemanlannın müşterek ça¬
lışmasının otomatik kontrol prensip şe¬
ması çizilmeli, prensibi senaryoları ya¬
zılmalıdır.
- Bunların yanında aspiratör devreleri¬
nin, ünit heater ve fan-eoil otomatik
kontrol şemaları ve senaryoları hazırlanmalıdır.
7.10. Sıhhi Tesisat Kat Planları Ha¬
zırlanması
- Kat planları üzerinde; vitrafıye mal¬
zemeler (lavabo, eviye closet, alaturka
hela), yer süzgeçleri, döşeme tipi te¬
mizleme kapaklan, sıcak su hazırlayı¬
cıları (boylerler), ısı eşanjörler pompa¬
lar, sirkülasyon pompaları, basınç zonlan varsa her biri için ayn ayn su basmçlandırma sistemleri (Hidroforlan)
basınç ayar ve düşürme vanaları veya
diskleri, sıcaklık ayar vanalan (cinsle¬
ri), su depoları, su filitreleme üniteleri
(tanklı tip, boruya takılabilir kartuşlu
tip veya ters yıkama yapılabilen tip
vb.), su arıtma üniteleri (tek tanklı tip,
tandem tip, microprocess kontrol panelli otomatik kontrollü, boruya takıla¬
bilir tip (manyetik veya elektronik),
dezenfeksiyon fılitreleri (ultraviyole
filtreler), içme suyu hazırlama ünitele¬
ri (charcoal tip, aktif karbonlu fılitreli),
klorlama üniteleri, basınçlı hava üre¬
tim ve depolama üniteleri, otomatik su
üniteleri, demineralizasyon üniteleri,
mutfak, çamaşırhane, soğuk depo ve
sterizasyon üniteleri ve yerleşimleri
vanalar (cinsleri), geri döndürmez va¬
nalar (cinsleri), pislik tutucuları, buhar
tesisatı-kondestoplar (cinsleri) kon¬
dens depolan, kondes pompaları, tıbbi
gaz üniteleri, basınçlı hava ve vakum
üretim ve depolama üniteleri, oksijen
tüpleri, azot protoksit tüpleri basınç
düşürme istasyonları, sarf yeri prizleri,
kapalı ve açık yüzme havuz tesisatı
üniteleri (filtreler, sirkülasyon pompa¬
lan, kimyasal dozlama üniteleri (depo
ve pompalan), saunalar, jakuziler, bu¬
har banyolan tesisatları vb. üniteler yer
almalıdır.
- Yukarıda belirtilen cihazlara hizmet
götüren boru donanından (Soğuk su,
sıcak su, sıcak su sirkülasyonu, filitrlenmiş su, antılmış su, damıtılmış su,
deminarilize edilmiş su, steril su, içme
suyu, atık su, yağmur toplama sistemi,
tıbbi gazlar, basınçlı hava, vakum, ok¬
sijen, azot protoksit, buhar, kondens),
cihazlara bağlantılan üzerindeki arma¬
türleri ile beraber verilmeli, boru çap¬
lan, eğimler (istikameti ve yüzdesi)
sistem, boşaltma olanaklan gösteril¬
melidir.
- Seçilen cihazların, ana makina ve teç¬
hizat listelerinde olmayanların bir lis¬
tesi yapılarak, cinsleri, adetleri, kapasi¬
teleri ve cihazlarla ilgili tüm bilgiler,
pafta yanlannda veya ayrı bir pafta ha¬
linde listeler halinde verilmelidir.
7.11. Yangın söndürme yangından
korunma sistemi projeleri kat
planları, ayrı bir idare (itfaiye mü¬
dürlüğü) tarafından onaylanaca¬
ğından ayrı paftalar halinde hazırlanmaiıdır.
- Bu paftalarda, yangın suyu depolan,
yangın ana pompalan, basınç telafi
pompaları (jokey pump) veya yangın
hidrofor sistemleri, yangın dolapları
sprinkler tesisatı, birden fazla basınç
zonu olan yapılar için seçilen sistemin
gereklerine uygun olarak kat depolan,
basınç düşürücüler, sprinkler alarm vanalan ve donanımları, yangm hidrantları, itfaiye bağlantı yerleri, sistem test
vanalan, flow switch (akış anahtarı) ve
diğer gerekli teçhizat ile boru dona¬
nından, ring sistemleri, by -pass boru
ve vanaları, açma kapama vanaları, ka¬
pasite ve büyüklükleri, boru çaplan ve
sprinkler sistemlerinin hidrolik hesap¬
ları yapılarak boru çapı ve pompa ba¬
sınç yüksekliği tesbit edilmelidir.
- Su ile yangın söndürmesi yapılamı¬
yorsa, hacimler paftalar üzerinde işa¬
retlenerek bu hacimlerin projelerinin
özel ihtisas firmalarına yaptınlacağı
notu pafta üzerine konulmalıdır.
-
Kapalı yangın merdiveni şartlarının
ve asansör kovalarının basınçlandınlmaları ile yangın kaçış koridorlarından
duman atma sistemi projeleri ve atrium
şeklindeki hacimler, kapalı oto parkla¬
ra otomatik olarak açılan duman pen¬
ceresi projeleri havalandırma klima te¬
sisatı paftalarında gösterilmelidir.
7.12. Isıtma-Havalandırma ve Klima
Tesisatları Kat Planları HazırlanmaIıdır.
- Boru ve hava kanallarının aynı pafta
üzerinde verildiği durumlarda pafta
üzerindeki çizim ve yazıların üst üste
gelerek takip edilemez bir durum ya¬
rattığından, her kat için, boru ve ilgili
makina teçhizatlar ayrı, hava kanalı ve
ilgili makina ve teçhizatlar ayrı pafta¬
lar halinde projelendirilmelidir.
- Boru paftalarında, müstakil hacimle¬
rin isimleri numaralan, yaz-kış sıcak¬
lık dereceleri Kcal/h veya Watt cinsin¬
den ısı kayıp değerleri, hacimlerdeki
ısıtma ve soğutma üniteleri (radyatör¬
ler, fan-coil’ler), hava ısıtma apareyleri (unit heater), havalandırma klima
santralleri; makina tesisat odalan, ısı
santralleri, kazanlar, su soğutma grup¬
ları, soğutma kuleleri, yakıt tanklan,
brülörler, kollektörler, sirkülasyon
pompalan, ısı eşanjörleri, genleşme
depoları (açık veya kapalı), denge de¬
poları, degazörler, kondens depolan,
kondens pompaları, basınç düşürme
vanaları, emniyet düzenleri (emniyet
vanalan, emniyet sifonlan vb.), termo¬
metre, monometre, presostat, su tagdiye cihazları vanalar (cinsleri) ve diğer
boru donanımı teçhizatı yer almalıdır.
- Tesisatın türüne göre; ısıtma sıcak su
borulan 120°C’ye kadar, kızgın su borulan, (120°C ‘nin üstü) alçak basınç,
orta basınç ve yüksek basınç buhar ve
kondens borulan, soğutma suyu dona¬
nından üzerinde yer alacak tüm enstrü¬
manlarla beraber çizilmeli, boru çapı
ve eğimleri ve boşaltma sistemleri gös¬
terilmelidir.
7.13. Detaylar, standart detaylar ve
kesitler verilmelidir.
-Yaş hacimler, makina tesisat odalan,
havalandırma ve klima santralleri ve ısı
santrallerinin en az 1/50 ölçekli kat plan¬
ları, tesisatın en yoğun olduğu yerlerden
geçen en az iki kesiti verilmelidir.
-Tesisat şartlanmn 1/20 ölçeğinde keşaftlarda bakım onarım yapabilme olanağı sağlanmalı, proje mimarı bu yönde yönlendi¬
rilmelidir.
- Her katta asma tavan içinde yer alan
boru ve hava kanallarının yoğun oldu¬
ğu yerlerden en az iki kesit olarak, te¬
sisatın işlenebilirliğinden emin olun¬
malıdır.
- Tüm tesisat türlerinde kullanılan, ma¬
kina teçhizat, enstrümanlar için stan¬
dart detaylar hazırlanmalı bu detaylar
her proje ile beraber verilmelidir. (Bo¬
ru, sabit ve hareketli mesnet detayları,
izoleli ve izolesiz boru mesnet aralıkla¬
rı, akışkan sıcaklığına göre boru izolas¬
yon büyüklük ve detayları, boru askı
detayları, düz hava kanalı, ayrılma ve
birleşme parçalan, daralma ve genişle¬
me parçalan, yuvarlak ve dikdörtgen
kanal bağlantıları, kanal askı detaylan,
damper, yangın damperi panjur, men¬
fez, difüzör montaj detaylan.
- Titreşimli makinalann döşemeye
oturma veya tavandan askı detayları,
(aspiratörler, klima santralı ve pompalann montaj detaylan).
- Isıtma ve soğutma ünitelerinin stan¬
dart montaj detaylar.
- Sıhhi tesisat cihazları standart montaj
detayları (Lavabo, eviye, çift gözlü evi¬
ye, alaturka hela, duş teknesi ve tesisatı,
küvet ve tesisatı, montaj detaylan.)
- Boru ve hava kanallarının duvar, dö¬
şeme, tavan ve çatıdan geçiş detayları.
7.14. Proje müellifi, yaptığı her pro¬
jedeki yerel, koşullar tasarlanan te¬
sisat türleri, yürürlükte yasa ve yö¬
netmelikler, yerli piyasadan veya
yurt dışından temin edilecek tüm
makina teçhizat ve enstrümanları
göz önünde bulundurarak, makina
tesisat işlerinin nasd yapılacağını,
malzeme, makina ve teçhizat nicelik
ve niteliklerini nasıl temin ve monte
edileceğini en ince detayına kadar
belirten “şartnameleri” hazırlaya¬
rak, proje raporu ile beraber verme¬
lidir.
şifleri verilmeli, her katta
SONUÇ
Yukarıda belirtilen hususlar evvelce bi¬
linmeyen. yeni bir şey değildir ve göz¬
den kaçan bazı ilavelerde yapılabilir.
Tasarımcıların tümünün uyması gere¬
ken standartların hazırlanmasında ko-
nu üzerindeki tecrübelerimizin bir özeti olarak, yararlanılabilir düşüncesiyle
hazırlanmıştır.
Burada rahatlıkla söyliyebilirim ki, yu-
karıda yazdığım tüm maddelerdeki
bilgileri içeren bir makina tesisat projesi “Kalite Proje” olarak nitelendirilebilir.
TTMD kurucu ve şeref üyesidir. TTMD yönetim kurullarında başkan
vekilliği ve üyelik yapmıştır. Halen kurucusu olduğu, Makina Tesisat
Mühendislik ve Müşavirlik hizmetleri yapan “Akdeniz Müşavirlik
Mühendislik ve Tic. Ltd. Şti”ni yönetmektedir. 1964-1970 yılları arasında
tesisat mühendisliği konusunda çalıştığı Kanada ve Amerika’nın British
Columbina ve Nova Scotia eyaletlerinde “'Profesyonel Mühendis" unvanını
almıştır. TMMO Türk Mak. Müh. Odası, Türk Isı Bilimi ve Tekniği Derneği,
Türk Müşavir Mühendisler ve Mimarlar Birliği ve ASHRAE üyesidir.
Dergi, Sempozyum ve Seminerlerde yayınlanmış makaleleri mevcuttur.