Benzin Motorlarý Revizyon Rehberi

BENZİN MOTORLARI İÇİN
REVİZYON REHBERİ
İÇİNDEKİLER
GİRİŞ
SİLİNDİR BLOKU
1- Harici Muayene
2- Gömlek Delikleri
3- Gömlekler
4- Silindirler
5- Silindir Blok Yüzeyi
6- Ana Yatak Yuvaları
7- Eksantrik Kam Mili Delikleri
8- İtecek Delikleri
9- Yağ Galerileri ve Kanalları
10- İtecekler
SİLİNDİR KAPAKLARI
1- Harici Muayene
2- Supap Tertibatı
3- Conta Yüzeyi Düzgünlüğü
4- Hidrolik Basınç Muayenesi
KRANK MİLİ
1- Harici Muayene
2- Eğrilik ve Salgı
3- Muylu Çapları
4- Çatlak Muayenesi
VOLAN
KAM MİLLERİ
1- Harici Muayene
2- Eğrilik ve Salgı
3- Muylu Çapları
4- Kamlar
5- Temizlik
6- Çatlak Muayenesi
7- Zaman Dişlileri
BİYEL KOLLARI
1- Harici Muayene
2- Eğrilme ve Burulma
3- Piston Pim Ucu
4- Krank Yatağı Ucu
PİSTONLAR
1- Harici Muayene
2- Çapı
3- Segman Yuvaları
4- Pim Delikleri
YAĞLAMA SİSTEMİ
1- Yağ Pompaları
SOĞUTMA SİSTEMİ
1- Su Pompası
2- Antifriz
EĞİTİM NOTLARI
B-002-20
GİRİŞ
Bu rehber, sizlere bir benzin motorunun revizyon sırasında parçalar üzerinde yapacağınız
muayeneler ve tespit edilen hataların giderilme usulleri hakkında yol gösterecektir.
Ana bölümler olan silindir bloğu, silindir kapakları, krank mili, volan, kam mili, biyel kolları,
pistonlar, yağlama ve soğutma sistemleri içinde; bunlarla ilgili önemli konular incelenmiştir.
Her bölüm için verilmiş teknik değerler hiçbir zaman revizyonunu yaptığımız motorun kendi
katalog veya imalat kitabının verdiği teknik değerlerin yerini tutamaz.
Yalnız çaresizlik içinde size doğruya en yakın değerleri verir.
Rehberin; yukarıdaki husus göz önüne alınarak kullanılmasını tavsiye ederiz.
SİLİNDİR BLOKU
1. HARİCİ MUAYENE
a) Kırık ve çatlaklar
Blok temizlendikten sonra gözle veya büyüteçle kontrol edilir. Bloğa basınçlı su veya verilmekle
herhangi bir çatlağın olup olmadığına bakılır. Sızıntılarla çatlaklar tespit edilirse, bu arızayı
gidermek için birkaç usul kullanılır. Usullerin tatbiki çatlağın bulunduğu yere bağlıdır.
TATBİK EDİLEN USULLER:
1- Soğuk kaynak
2- Dikiş
3- Yama
b) Boya
Bloğu paslanmaya karşı korumak için dış ve iç cidarları yağlı boya ile boyanmıştır. Şayet bu
boyalar bozulmuş ise tekrar boyamak icap eder.
c) Delik Vidaları
Saplamaları tespit için blok üzerine delik delinerek, kılavuz çekilmiştir. Bunlarda sıyrılma olup
olmadıkları kontrol edilmelidir. Şayet sıyrılalar tespit edilirse buralara yeniden daha büyük delik
açılarak HELY COİL vida kılavuzu çekilir ve özel HELY COİL vidaları takılır.
d) Su Gömlekleri Birikintileri
Gömleklerin civarlarında biriken kireç tabakası temizlenmelidir. Temizlenmediği takdirde
soğutma tam olmaz. Temizlemek için basınçlı su, basınçlı su buharı veya sodalı su kullanarak
kireç tabakası eritilmeye çalışılır.
e) Saplamalar
Silindir bloğu üzerine yerleştirilen saplamaların dişli kısımları kontrol edilmelidir. Sıyrılma
vesaire varsa dişli kısımlara tekrar pafta çekilmelidir.
Makine Eğitim Merkezi ANKARA
2
EĞİTİM NOTLARI
B-002-20
2. GÖMLEK DELİKLERİ
a) Gömlek faturası derinliği
Gömlek faturası derinliği ölçüldüğünde verilen standart ölçüden fazla ise ve anormal aşıntı
mevcutsa, yeniden frezelenir. Fazla yükseklik için ilave şimler konulur.
b) Gömlek Faturası Çapı
Standart ölçüye nazaran aşınmalar mevcutsa (üst ölçü) gömlekler kullanılır ve buna göre
raybalanır.
c) Gömlek Faturası Düzgünlüğü
Gömlek faturası düzgünlüğünü temin için düzeltme raybası kullanılır ve alınan talaş kadar şim
ilave edilir.
d) Gömlek Alt Oturma Yüzeyi Düzgünlüğü
Gömlek alt oturma yüzeyi düzgün değilse, gömlek takılırken lastik contalar hasara
uğrayacaklarından, bu yüzeylerin honlanarak düzeltilmesi lazımdır.
3. GÖMLEKLER
a) Harici Çatlak ve Kırıklar
Çatlak ve kırık gömlekler değiştirilmelidir.
b) İç Çap
Mikrometre ile ölçüldüğünde tespit edilen toleranslardan fazla ise yenisi ile değiştirilmelidir.
Şayet (üst ölçü) piston mevcutsa bu gömlekler taşlanarak tekrar kullanılabilir.
0,003″ ve 0,005″ aşınmış döküm silindir gömlekleri 0,005″ üst ölçüye honlama ile düzeltilebilir.
Aşınma 0,005″ i geçtiğinde rektefiye edilmelidir. Döküm gömleklerde geçme sıkılığı 0,0012″
olmalıdır. Çelik gömleklerde sıkı geçme değeri 0,003″ tir. (Çelik silindir gömleklerinden çapta
azami aşınma 0,003″ veya set hasıl olmuşsa değiştirilmelidir).
c) Supap Girintileri (Varsa)
Bazı silindir gömleklerinin üzerinde supap girintileri mevcuttur. Bu girintiler yeni takılan
gömlek üzerine aynen açılmalıdır.
4. SİLİNDİRLER
a) Düzgünlük
Silindir yuvaları düzgün, temiz ve silindirik olmalıdır.
b) Çap
Silindir yuvalarının dik eksene nazaran paralel olarak alınan muhtelif çap ölçüleri eşit olmalıdır.
1. Ovallik
Silindir yuvasının aynı düzlemde birbirine dik olarak alınan ölçülerin farkıdır. (Azami ovallik
0,003″)
2. Koniklik
Aynı eksende silindirin baş tarafı ile dip tarafından alınan ölçülerin farkıdır. (Azami koniklik
0,005″).
Makine Eğitim Merkezi ANKARA
3
EĞİTİM NOTLARI
B-002-20
NOT: bu değerler ovallikte 0,003″ ten fazla, koniklikte 0,005″ ten fazla ise, silindirler
eldeki mevcut piston ölçüsüne göre rektefiye edilir. (0,003″ ila 0,005″ aşınmış silindirler 0,005″
üst ölçüye honlama ile giderilir. Honlama için 0,0015″ talaş bırakılmalıdır).
c) Camlaşma
Silindir yuvalarında meydana gelen camlaşmanın giderilmesi için silindir delikleri honlanır.
d) Set
Silindir yuvalarında çalışmadan dolayı meydana gelen set sekman değiştirme işlemi yapılmadan
önce, set alma raybası kullanılarak teşekkül eden set alınmalıdır. Alınmadığı takdirde yeni
değiştirilen sekman eskilere nazaran daha kalın olacaklarından üstte meydana gelen sete çarparak
kırılırlar.
5. SİLİNDİR BLOK YÜZEYİ
a) Düzgünlük
Silindir blokları çok değişik şartlarda çalıştığı için deforme olabilirler. Hemen her revizyonda
blok yüzeyleri iyice kontrol edilmelidir. ( Conta yüzeyindeki eğrilik boyuna 0,020″ ,enine 0,005″
geçerse taşlanmalıdır.)
1. Enine Eğrilik
Bu eğriliği kontrol edebilmek için blok yüzeyinin gayet temiz olması, icap eder. Kontrol çelik bir
cetvelle yapılır. Cetvel blok yüzeyine enlemesine konulur ve blok yüzeyinden bakılarak cetvelle
blok arasından ışık sızıp sızmadığı kontrol edilir. Işık umumiyetle her yerinden normal olarak
geliyorsa blok yüzeyi normaldir. Bu işlemi blok boyunca tekrar ederek muhtelif yerlerinden
kontrol edilmelidir.
2. Boyuna Eğiklik
Bu kontrolde, enine eğriliğin kontrolünde tatbik edilen usul ile yapılır. Cetvel bu seferinde blok
üzerine boyuna konulur. Her iki kontrolde çelik cetvelle blok arasındaki boşluğu ölçmek için
sentil de kullanılır. (Her iki kontrolde eğiklik tespit edilirse yüzey eğridir, yüzey taşlama
tezgahında taşlanarak giderilir.)
3. Hasar
Gözle yapılacak olan muayenede silindir blok yüzeyinde derin çizgilere rastlanırsa bunlar yüzey
taşlama tezgahında taşlanarak giderilir.
6. ANA YATAK YUVALARI
a) Keplerin Sıkılığı
Kepler yerlerine geçirildiğinde sağa sola olan boşluklarına bakılır. Şayet bu boşluklar normal
değerlerden küçükse kep yerine zor geçecektir. Fazla olduğunda kepin kasıntılı olarak
takılmasına sebebiyet verebilir.
b) Yatak Oturma Yüzeyleri
Yatakların oturduğu yüzeyler hem temiz hem de dairesel olmalıdır. Olmadığı takdirde yatak
normal çalışmayacaktır. Dolayısıyla ömrü kısa olacaktır. Her revizyonda yatak oturma yerleri
kontrol edilip, mevcut hasarlar giderilmelidir. Bloktaki ana yatak deliklerinden azami ovallik
0,002″ dir.
Makine Eğitim Merkezi ANKARA
4
EĞİTİM NOTLARI
B-002-20
GİDERİLMESİ
a) Yatak kapakları ağızlarından talaş alınacak,
b) Ana yataklar yeniden delinecek,
c) Blok yuvasından talaş kaldırılmayacak.
1. Pürüzler
Pürüzler yatağın yerine normal oturmasına mani olursa, ana yatak oturma yüzeyleri mümkün
mertebe hafif işlemlerle temizlenmelidir.
2. Hasar
Yukarıda bahsedilen başka, ana yatak yuvalarındaki ezikler veya sarmaların olup olmadığı
kontrol edilmelidir.
3. Yatak Tespit Pimleri Oyukları
Yatağın yuvada dönmesine mani olan pimler veya tırnak yuvalarının durumları da kontrol
edilmelidir. Pim yüksekliği, pim ile yuva arasındaki boşluk ve yatak tespit tırnaklarının
yuvalarındaki aşınmalar ile deformasyonlar kontrol edilmelidir.
4. Ana Yatak Ekseni
Ana yataklar ayna eksende olmalıdır. Olmadığı takdirde krank mili serbest dönmeyecektir. Bu
hal bloktaki deformasyondan meydana gelir. Bunu gidermek için yatak kapaklarının oturma
yüzeylerinden taşlama suretiyle talaş kaldırılır ve bilahare delikler ana yatak tornası ile torna
edilmek suretiyle eksenlenirler.
7. EKSANTRİK KAM MİLİ DELİKLERİ
a) Pürüz ve Hasar Muayenesi
Deliklerde herhangi bir paslanma veya hafif sarmalar mevcutsa bunlar hafif zımpara ile
giderilmelidir.
b) Delik Çapı
Şayet delikler standart ölçülerden çok farklı aşınmış ise blok değiştirilmelidir.
8. İTECEK DELİKLERİ
a) Delik Çapı
İtecek yerlerine takıldıktan sonra uygun bir kompratör bağlanarak, iteceğin delik içindeki
boşluğu ölçülür. Boşluk değeri katalog tarafından verilen değerlerden fazla ve itecek
değiştirilmekle boşluk giderilemeyecekse blok değiştirilmelidir. Bu ölçme işlemi teleskopik
geyçle de yapılabilir.
9. YAĞ GALERİLERİ VE KANALLARI
a) Temizlik
Temizleme işlemi basınçlı hava veya basınçlı buhar tatbikiyle mümkündür. ( Gömlekler
takıldıktan sonra) , bu muayene blok içine basınçlı su göndermek suretiyle yapılır. Kontrol
edilecek yerler şunlardır;
1. Fatura Civarında Sızıntı
Bu durumda gömlek faturaları blok üzerindeki yuvasına iyi oturmamıştır. Blok üzerindeki yuva
düzgünlüğünü kaybetmiştir. Bunun için gömlek çıkarılıp blok üzerindeki yuva raybalanmalıdır.
2. Alt Geçme Bölgesine Sızıntı
Makine Eğitim Merkezi ANKARA
5
EĞİTİM NOTLARI
B-002-20
Bu bölgeye takılan lastik segmanlar kaçırıyorsa yenilenmeli ve takarken dikkat edilmelidir.
Yüzey düzgün değilse honlanmalıdır.
3. Maça Tapalarında Sızını
Sıkı geçme tapalarsa yenileri ile değiştirilmeli. Vida ise kendir sarılıp sülyenlendikten sonra
yerine sıkıca vidalanmalıdır.
10. İTECEKLER
a) Çap
İtecek çapları ölçüldüğünde verilen azami boşluk payından fazla, aşınma görülürse yenisi ile
değiştirilmelidir. İtici ile blok arasındaki boşluk 0,0005″ 0,001″ olmalıdır. İtici ile blok
arasındaki azami boşluk 0,0035″ içinde yağ olmayan kuru hidrolik supap iticisi ile, supap
arasındaki boşluk, (pistonu dibe dayanmış vaziyette) 0,030″-0,070″ dir.
b) Şapka Düzgünlüğü
Şayet itecek şapkalarında gayri muntazam aşınma veya karıncalaşma varsa taşlanmak suretiyle
giderilmelidir.
c) Makaralar
Makaralı iteceklerin makara millerinde aşırı bir boşluk veya makaralarda karıncalaşma varsa
yenileriyle değiştirilmelidir.
SİLİNDİR KAPAKLARI
1. HARİCİ MUAYENE
a) Çatlak
Silindir kapağı büyüteçle kontrol edildiğinde veya sızıntı görülen yerlerdeki çatlağın durumuna
göre, dikiş veya yama yapmak suretiyle, çatlak giderilmelidir. Yukarıdaki tavsiyelerin tatbiki
imkansız ise kapak yenisi ile değiştirilmelidir.
b) Saplama Vida Delikleri
Kapak üzerine bağlanacak değer parçaları tespit için lüzumlu saplamaların vida deliklerindeki
dişler, kontrol edilmelidir. Bozukluk mevcutsa ve aynı ölçüde saplama kullanma mecburiyeti
varsa bu deliklere HELY COİL vidalarının özel kılavuzları ile kılavuz çekilerek özel HELY
COİL vidaları yerleştirilmelidir.
c) Su Gömleklerinde Birikinti
Buralardaki kireç veya diğer birikintileri temizlemek için basınçlı su, basınçlı buhar kullanılmalı
veya sodalı suda kaynatılmalıdır.
d) Karbon Birikintileri
Bu birikintileri temizlemek için özel karbon temizleme aleti kullanılmalıdır.
2. SUPAP TERTİBATI
a) Supap Yuvaları
1. Çatlak,Yanık
Supap yuvalarında çatlak veya yanıklar görülürse yuva değiştirilmelidir.
2. Oturma Yüzeyi
Makine Eğitim Merkezi ANKARA
6
EĞİTİM NOTLARI
B-002-20
a) Açısı
Supap yuvasının standart açısına göre özel supap yuva taşlama aparatlarıyla taşlanmalıdır.
b) Genişliği ve Çapı
Supap oturma genişliği ve çapı verilen ölçülere göre yuva taşlanırken ayarlanmalıdır.
b) Supap Kılavuzları
1. Karbon
Supap kılavuzlarındaki karbon birikintilerini temizlemek için tel fırçalar kullanılır.
2. Çapı, Aşınma
Katalog tarafından verilen boşluktan fazla aşınmış supap yenisi ile değiştirilmelidir.
SUPAP SAPI ÇAPI
5/16″
11/32″
3/8″
EMME SUPABI
0,0015″ - 0,0035″
0,0015″ - 0,0035″
0,0015″ - 0,0035″
EKSOZ SUPABI
0,0025″ - 0,0035″
0,0025″ - 0,004″
0,0025″ - 0,004″
c) Supaplar
1. Kafada
a) Oturma Yüzeyi Açısı
Fabrika tarafından tavsiye edilen açıda, özel supap taşlama tezgahında taşlamak suretiyle temin
edilir. (En çok kullanılan supap yuvası açısı 30° ve 45° dir).
b) Oturma Yüzeyi Durumu
Karıncalaşma veya aşıntı olup olmadığı kontrol edilmeli ve taşlama ile giderilmeye
çalışılmalıdır. Giderilmezse yenisi ile değiştirmek icap eder. ( Supap yuvası oturma yüzeyi
genişliği 1/16″ - 3/32″ , 1,5mm - 2mm dir).
c) Taşlama Toleransı
Supap başının kenar kalınlığı verilen ölçüden düşük olduğu takdirde değiştirilmelidir. (Supap
başı asgari kalınlığı 1/32″ veya 0,031″).(0,8—1mm).
d) Çarpılma, Eğilme , Yanma
Supap kafasında bu durumlar tespit edilirse değiştirilmelidir.
2. Sapta
a) Eğilme
Eğikliği tespit için supap, taşlama tezgahına bağlanır. Ölçme karşı tarafa bağlanan uygun
komparatör yardımıyla yapılır. Supap komparatöre değdikten sonra çevrilir ve mevcut eğiklik
komparatörden okunur. Bu miktar 0,001″ fazla ise supap değişik bir pozisyonda tekrar
bağlanarak kontrol edilir. Aynı değer okunursa supap değiştirilir. Şayet aynı değer okunmazsa
supap eğik olarak tespit edilmiş olduğu anlaşılır.
b) Aşınma
Supap sapı mikrometre ile ölçüldüğünde verilen standart ölçüden daha küçük bir değer okunursa,
supap sapı aşınmıştır. Bu durumdaki supap değiştirilmelidir. (Supap sapında azami aşınma
0,002″) supap kılavuzları azami aşınma sınırı (yeni supap ile boşluk).
Makine Eğitim Merkezi ANKARA
7
EĞİTİM NOTLARI
B-002-20
Emme supabı
Egzoz supabı
0,005″
0,006″
c) Tırnak Yuvaları Düzgünlüğü
Supap yay tablasını tespit etmek için kullanılan tırnak yuvalarının durumu kontrol edilmeli, şayet
tırnakların oturmalarına mani olacak şekilde aşınmışsa değiştirilmelidir.
d) Supap Sapının Şapkası ve tırnak yuvalarının Kontrolü
Supap sapı şapkaları eğilmiş yada bükülmüş olmamalıdır. Zira yayın tam basmaması supapla
supap yuvası arasındaki temasın bütün yüz boyunca olmamasına sebep olur. Bu sebepten
kaçaklar olacaktır.
I. Supap tırnak yuvalarında tırnakların yerine tam oturabilmeleri için düzgün ve şekillerini
kaybetmemiş olmalıdır.
II. Serbest çalışan supaplarda motor çalışırken supabın dönüp dönmediği gözle bakmak
suretiyle anlaşılabilir. Yerlerine takarken kapalı konumdaki supabın şapkasını hafifçe
basmak suretiyle ve elle çevrilerek serbestçe çalışıp çalışmadığı kontrol edilmelidir.
III. Supap döndürücüleri sökülüp gazla yıkanmalı ve basınçlı hava ile kurutulduktan sonra
ince yağla yağlanarak yerlerine takılmalıdır. Supap döndürücülerinin çalışıp
çalışmadıkları motor çalışırken gözle muayene edilir.
e) Yaylar
1. Serbest boyları
Yayların serbest olarak boyları ölçüldüğünde katalog değerine uygun olmalıdır. Şayet bu değer
büyük yada küçük olursa yaylar değiştirilmelidir. (Eğriliği 1/16″ den fazla olan supap yayları
değiştirilir.)
2. Baskı Yükleri
Supap yaylarının elastikiyetini kontrol için verilen yay boylarında gerekli basıncı vermelidir.
Vermiyorsa supap yayı değiştirilmelidir. (Tolerans % 20 dir).
f) Külbütörler
1. Burçlar
Külbütörlerin külbütör miline geçen burçlarında aşırı boşluklar tespit edildiğinde burçlar yenisi
ile değiştirilmelidir. (Külbütör burcu ile mili arasındaki boşluk 0,0015″, külbütör burcu ile mili
arasındaki azami boşluk 0,0035″).
2. Değme Uçları Yuvarlaklıkları
Külbütörlerin supapları açmak üzere supap saplarının uçlarına değdikleri yerler çalışmadan
mütevellit yuvarlaklığını kaybederler. Bunları tekrar eski haline getirmek için belirli bir
yarıçapta taşlamak icap eder.
g) Külbütör Milleri
1. Aşıntı ve Eğiklik
Külbütör millerinde aşınma kabul edilen toleransların dışında ise mil değiştirilmelidir. Külbütör
milindeki azami aşınma (yatak yüzeylerinde) 0,001″ dir.
h) İtme Çubukları
1. Eğilme
İtme çubuklarında eğiklik tespit edildiğinde düzeltilmesi mümkün değilse değiştirilmelidir.
Makine Eğitim Merkezi ANKARA
8
EĞİTİM NOTLARI
B-002-20
i) Külbütör Ayar Vidaları
1. Aşınma
Külbütör ayar vidasının itme çubuğuna temas ettiği yerde anormal aşınma ve karıncalaşma veya
dişlerinde bir sıyırma tespit edilirse, değiştirmek suretiyle yenileştirilmelidir.
2. Kontra Somunu
Bu somunların köşeleri yuvarlaklaşmış veya dişleri sıyırmış ise değiştirilmelidir.
3. CONTA YÜZEYİ DÜZGÜNLÜĞÜ
a) Boyuna Düzgünlük
Bu durumu kontrol için yüzey temiz olmalıdır. Kontrol için çelik cetvel kullanılır. Kapak üzerine
çelik cetvel koyulduktan sonra, sentille aradaki boşluk kontrol edilmeli, şayet eğiklik tespit
edilirse yüzey taşlama tezgahında giderilmelidir.
Conta yüzeyindeki eğiklik boyuna 0,020″, enine 0,005″i geçerse taşlanmalıdır.
b) Enine Düzgünlük
Boyuna düzgünlüğün kontrolü ve giderilmesindeki işlemler aynen tatbik edilir.
c) Hasar
Gözle görülür ezikler, karıncalanmalar vs. hasar olup olmadığı kontrol edilmelidir.
d) Manifold Oturma Yüzeyi
Bu yüzeyde conta oturma yüzeyi gibi kontrol edilir. Eğiklik vs. gibi hasarlar tespit edilirse düz
yüzey taşlama tezgahında giderilir.
4. HİDROLİK BASINÇ MUAYENESİ
Şayet kapakta çatlak tamiri yapılmışsa, tamirin neticesini kontrol için hidrolik basınç muayenesi
yapılır.
KRANK MİLİ
1. HARİCİ MUAYENE
a) Çatlaklar
Krank mili üzerinde bilhassa köşeleri dikkatlice muayene edilmelidir. Muayene esnasında
büyüteç kullanabilirsiniz.
Buralarda enine çatlaklıklar tespit ederseniz, krank mili değiştirilmeli, muylu üzerinde ufak
çatlaklar tespit edildiğinde krank mili taşlanmalıdır. Çatlaklar taşlamakla giderilemeyecek
kadarsa mil değiştirilmelidir.
b) Temizlik, Yağ Delikleri
Krank mili üzerindeki yağ deliklerinin tıkalı olup olmadığı kontrol edilmelidir. Tıkalı ise basınçlı
hava veya basınçlı buhar tatbik ederek delikler açılmalıdır.
c) Hasar
Krank milinin maruz kaldığı harici çarpmalardır. Bundan dolayı volan bağlama flaşında
eğiklikler, ağırlıkları tespit eden cıvatalar veya kaynaklardaki hasarlardır.
Makine Eğitim Merkezi ANKARA
9
EĞİTİM NOTLARI
B-002-20
d) Vidalar ve Vidalı Delikler
Krank mili dağıtım dişlisini tespit eden somunun, mil üzerindeki vidaların durumu ile volana
tespit cıvatalarının karşılığı vidalı deliklerin durumunu kontrol etmek lazımdır.
2. EĞRİLİK ve SALGI
a) Ana Yataklarda
Bu eğriliği tespit için (V) yatağı ile özel kompretör kullanılır. Tespit edilen eğrilik presle
doğrultulur. Krank mili salgı azami 0,003″.
ANA YATAK YAĞ BOŞLUKLARI
MUYLU ÇAPI
TAVSİYE EDİLEN YAĞ BOŞLUĞU AZAMİ YAĞ BOŞLUĞU
2″ ila 2 3/4″
0,0005″ - 0,0015″
0,0045″
2″ ila 13/16″ - 3 ½″
0,0015″ - 0,0025″
0,0055″
b) Kol Yataklarında
Buralarda tespit edilecek olan burulmalardan dolayı krank mili değiştirilmelidir.
3. MUYLU ÇAPLARI
1- Ana yatak (ovallik, koniklik, düzgünlük)
2- Kol yatakları (ovallik, koniklik, düzgünlük)
Krank mili mikrometre ile ölçüldüğünde tespit edilen koniklik ve ovallik fabrikanın kabul ettiği
toleranslardan fazla ise krank mili taşlanarak düzeltilmelidir. Krank mili taşlandıktan sonra
tekrar yukarıdaki durumları kontrol edilmelidir. Motorların krank mili taşlandıktan sonra
mutlaka parlatılmalıdır. (Polisaj)
Yatak muylularındaki azami ovallik
Yatak muylularındaki azami koniklik
Yatak muylularındaki azami aşınma
0,0015″
0,001″
0,003″
3. Yatak Genişliği
Taşlama esnasında muylu yan yüzeylerinden talaş kaldırılmayacaktır.
4. Baskı Yatağı Flanş Genişlikleri (Aralığı)
Krank mili üzerindeki baskı yatağının genişliği ölçülmelidir ki kullanılacak yatakla, genellikle
gezinti boşluğunun temin edilip edilmeyeceği meydana çıksın.
KRANK MİLİ BASKI YATAKLARI BOŞLUKLARI
KRANK MUYLUSU TAVSİYE EDİLEN
AZAMİ GEZİNTİ
ÇAPI
GEZİNTİ PAYI
PAYI AŞINMA SINIRI
2″ ila 2 3/4″
0,004″ - 0,006″
0,010″
2″ ila 13/16 - 3 1/2″
0,006″ - 0,008″
0,012″
2″ ila 1/2″ ten fazla
0,008″ - 0,010″
0,014″
5. Köşe Yuvarlatma Yarı Çapları
Taş köşesi yarı çapı hakiki yarı çaptan büyük olmalıdır. Taş köşeye tam oturmamalıdır ki,
köşeyi yakıp çatlatmasın.
Makine Eğitim Merkezi ANKARA
10
EĞİTİM NOTLARI
B-002-20
6. Yağ Delikleri
Krank mili üzerindeki yağ deliklerinin krank mili taşlandıktan sonra keskin ağızları gaz taşı ile
yuvarlatılmalıdır. Yuvarlatılmazsa yataklar üzerinde çizgiler meydana gelir.
7. Temizlik (Taşlamadan Sonra)
Krank mili taşlandıktan sonra bol temizleme mayii içinde yıkanmalı ve bol hava ile delikler
içinde taşlama artıkları kalmayacak şekilde temizlenmelidir.
4. ÇATLAK MUAYENESİ
Krank mili taşlanmadan evvel yapılan kontrolde tespit edilemeyen çatlakları meydana çıkarmak
için, krank mili taşlandıktan sonra kontrol edilmelidir.
1. Magna flux ile yapılacak
a) Yuvarlatma yarı çaplarındaki çatlaklar
b) Enine çatlaklar
c) Boyuna çatlaklar
Krank mili taşlandıktan sonra yapılan muayenede yukarıdaki çatlaklar tespit edildiğinde krank
mili yenisi ile değiştirilir.
VOLAN
Monte edildikten sonra 5″ yarı çap üzerinde volanda okunan azami salgı 0,003″ olmalıdır.
Kaldırılacak azami talaş miktarı 0,062″ (Düz volanlarda).
KAM MİLLERİ
1. HARİCİ MUAYENE
a. Çatlak, Kırık
Kam mili taşlanmadan evvel yapılan kontrolünde, çatlak veya kırıklar tespit edilirse,
değiştirilmelidir.
b. Hasar
Kam milindeki hasarlar normal ve anormal şartlar altında çalışmadan veya düşürmeden dolayı
meydana gelen ezilmeler ve kırılmalardır. Bu hasarlar kamlarda meydana gelirse mil
değiştirilmelidir.
c. Vidalar ve Vidalı Delikler
Kam mili dişlisini tespit eden cıvata ve cıvata deliklerindeki dişlilerin bozulmasıdır. Bozuk olan
vida deliklerine yeniden kılavuz çekilerek düzeltilmelidir.
2. EĞRİLİK ve SALGI
a. Yatak Muylularında
Kam mili yatak muylularında kabul edilen toleranslardan fazla eğiklik tespit edildiğinde
değiştirilmelidir. Kam milindeki azami eğilme 0,002″ olup düzeltilerek giderilir.
Makine Eğitim Merkezi ANKARA
11
EĞİTİM NOTLARI
B-002-20
3. MUYLU ÇAPLARI
Azami yatak muylusu aşınması
Azami yatak boşluğu
Kam mili yataklarında azami aşında
Kam mili yatak boşluğu
0,002″
0,004″
0,002″
0,001″ - 0,002″
Kam mili mikrometre ile ölçüldüğünde verilen standart ölçülere nazaran tespit edilen düşük
ölçülerle ovallik ve koniklikleri kam taşlama tezgahında taşlamak suretiyle giderilmelidir.
4. KAMLAR
a) Aşınma
Kamlarda tespit edilen gayri muntazam aşınmaları gidermek için özel kam mili taşlama
tezgahında taşlanmalıdır.
b) Kırılma
Bazı hallerde kamlarda az miktarda tespit edilen kırıklıkları kaynakla doldurduktan sonra
taşlamak suretiyle giderebiliriz.
c) Yükseltme, Taşlama
Kamlarda, tespit edilecek olan değişik yükselme miktarını eşitlemek için kam mili, kam taşlama
tezgahında taşlanmalıdır.
5. TEMİZLİK
Kam mili taşlandıktan sonra herhangi bir talaş artığının kalmaması için iyice temizlenmelidir.
6. ÇATLAK MUAYENESİ
a) Magna Flux İle
Kam mili taşlanmadan önce görülmeyen çatlaklıkların bulunabilmesi için elektro mıknatısla
yapılan kontroldür.
7. ZAMAN DİŞLİLERİ
Normal dişli boşluğu 0,002″ - 0,005″. Boşluk 0,010″ geçerse kam dişlisi değiştirilir. Yeni kam
dişlisi ile boşluk 0,005″ i geçerse krank dişlisi değiştirilir. Kam mili gezintisi 0,001″ - 0,003″.
BİYEL KOLLARI
1. HARİCİ MUAYENE
a) Çatlaklık, Kırıklık
Biyel kolu, harici olarak muayene edildiğinde, çatlaklık ve kırıklık tespit edilirse, yenileri ile
değiştirilmelidir.
b) Hasar
Çatlak ve kırıkların haricinde biyel kolunda tespit ettiğimiz eziklikler veya biyelin normal
çalışmasına mani olacak bozulmuş kısımlardır.
c) Delikler
Yağlama deliklerinin tıkalı olup olmadıklarını kontrol etmek icap eder. Şayet tıkalı ise basınçlı
hava ile açılmalıdır.
Makine Eğitim Merkezi ANKARA
12
EĞİTİM NOTLARI
B-002-20
d) Temizlik
Biyel kolunda diğer muayeneleri yapmak için temizlenmelidir. Temizleme mayii olarak gaz yağı
veya temizleme solventleri kullanılır.
2. EĞİLME VE BURULMA
A- Eğilme
B- Burulma
Biyel kolundaki olması muhtemel eğikliği ve burulmayı tespit için biyel kolları, biyel kontrol
aparatında kontrol edilmelidir. Tespit edilen eğiklik ve burukluklar, özel doğrultma aparatları ile
düzeltilmelidir. Şayet bu burukluklar düzeltilmeyecek şekilde ise yenisi ile değiştirilmelidir.
3. PİSTON PİMİ UCU
a)
Burç
1. Çap
Teleskopik geyç ve mikrometre ile ölçülür. Tespit edilen değerler, toleranslar dahilinde
olmalıdır. Aksi halde yenisi ile değiştirilmelidir. Piston piminin biyel kolu burcu içindeki azami
boşluğu 0,001″
PİSTON PİMİNİN KOL BURCUNDAKİ BOŞLUĞU
PİSTONDAKİ PİM BOŞLUĞU
PİM ÇAPI İNÇ BAŞINA
0,0002″
0,0003″
KOLDAKİ PİM BOŞLUĞU
PİM ÇAPI İNÇ BAŞINA
0,0004″
0,0005″
2. Durumu
Karıncalaşma veya deforme olup olmadığı kontrol edilmeli. Böyle bir arıza tespit edildiğinde
burç değiştirilmelidir.
3. Yağ Deliği (Varsa)
Biyel kolu yağlama deliği ile karşılaşmalı ve açık olmalıdır. Açık değilse basınçlı hava ile
açılmalıdır.
4. KRANK YATAĞI UCU
a)
Yatak deliği
1. Çap
Yatak deliği ölçüldüğünde ovallik veya koniklik tespit edilirse delik çapını istenilen ölçüde
delmek için kapak veya biyel uçlarından taşlanır ve bilahare istenilen ölçüde delinir. Biyel kolu
yatak deliğindeki azami ovallik sıra motorlarda 0,002″, V motorlarda 0,0015″ dir.
2. Yüzey
Yatak yüzeyi, yatak sarmalarından dolayı yeni yatağın yerine doğru oturmasına mani olacak
şekilde bozulmuşsa 1 No’ lu düzeltme işlemi tatbik edilir.
3. Yatak Tespit Pimi veya Girintileri
Bazı model motorlarda yatak tespit pimlerinin yükseklikleri verilmiştir. Bunu kontrol etmek icap
eder. Aynı zamanda pimin yerine istenilen sıkılıkta oturup oturmadığını kontrol etmelidir.
Makine Eğitim Merkezi ANKARA
13
EĞİTİM NOTLARI
B-002-20
Girintilerinde temiz olup olmadıkları kontrol edilmeli ve girintiler yatak tespit tırnağının
oturmasına mani teşkil etmeyecek şekilde düzgün olmalıdır.
4. Saplama Delikleri ve Yuvaları
Saplama delik ve yuvaları saplamaların rahat yerine oturmasına ve geçmesine mani olmayacak
şekilde serbest olmamalıdır.
5. Biyel Kolu Boyu
Eksenden eksene: Bu ölçü katalogu tarafından verilen standart ölçüde olmalıdır, değilse biyel
kolu eğilmiş veya burulmuştur. Düzeltmek mümkünse düzeltilmelidir. Aksi halde
değiştirilmelidir.
6. Biyel Kolu Ağırlığı
Yalnız yüksek hızlı benzin ve dizel motorları için kontrol edilmeli ve verilen değere uygun
olmalıdır.
BİYEL KOLU YAN BOŞLUĞU (GEZİNTİSİ)
Sıra Motor
0,004″ - 0,014″
V Motor
0,007″ - 0,014″
TAVSİYE EDİLEN BİYEL KOLU YATAKLARI YAĞ BOŞLUĞU
MUYLU ÇAPI
TAVSİYE EDİLEN BOŞLUK AŞINMA SINIRI AZAMİ BOŞLUK
2″ - 2 3/4″
0,0005″ - 0,0015″
0,0035″
2″ - 13/16″ - 3 1/2″
0,0015″ - 0,0025″
0,005″
PİSTONLAR
1. HARİCİ MUAYENE
1- Çatlak, kırık, yanma
2- Göçme
3- Çizilme, sarma
Piston harici olarak yapılan muayenesinde bu arızalar tespit edilirse behemahal yenisi ile
değiştirilmelidir.
4- Temizlik
Pistonda diğer kontrollerin yapılabilmesi için temizlenmelidir. Piston tepesinde biriken
karbonlar, karbon kazıma aleti ile temizlenmelidir. Sekman yuvaları da özel sekman yuvaları
temizleme aparatı ile temizlenmelidir. Alüminyum pistonlarda sekman yuvalarından talaş
kaldırılmamasına dikkat edilmelidir.
2. ÇAPI
1- Tepede
2- Sekman bölgesindeki boşluk 0,020″ - 0,030″
3- Etekte
a) Ovallik A,B,C,D,E kamlarında izah edildiği gibi
b) Koniklik 0,0015″
Makine Eğitim Merkezi ANKARA
14
EĞİTİM NOTLARI
B-002-20
Toplam piston boşluğu (takriben) 0,0005″ - 0,0015″
Pistonlardaki ölçme işlemi mikrometre ile yapılır ve ölçme neticesi elde edilen değerler kabul
edilen fabrika toleransları dahilinde olmalıdır. Değilse değiştirilmelidir.
PİSTONLARDA
a) Ovallik
Birbirine dik olarak alınan ölçülerin farkıdır.
b) Koniklik
Aynı eksende birbirine paralel olarak alınan ölçülerin farkıdır.
3. SEGMAN YUVALARI
a) Yan Boşluk
Segman, yuvasına koyulduktan sonra sekmanla yuvası arasındaki boşluğun ölçülmesidir. Bu
boşluk kabul edilen toleranslardan fazla olup yeni sekman değiştirmekle giderilemeyecekse
piston değiştirilmelidir.
PİSTON BOŞLUKLARI
PİSTON TİPİ ÇAPATKİ
Dökme demir, yarı çelik (semi steel) ağır hizmet alüminyum
Yarık etekli, çelik takılı
Elektro kaplamalı pistonlarda
″ T ″ yarıklı, ″U″ yarıklı
Yarıksız, genleşme kontrolsüz, alüminyum pistonlar
PİSTON ÇAPI
3″ 1/2″ e kadar
3″ 9/16″ - 4 3/8″
4″ 7/16″ - 5 ¼″
SEKMAN AĞIZ ARALIKLARI
ASGARİ
0,009″
0,012″
0,015″
SEKMAN YAN BOŞLUKLARI
PİSTON PİMİ
EN ÜST YUVA
Tavsiye edilen Boşluk Aşınma
Sınırı
Alüminyum
0,0015″ - 0,002″
0,006″
Dökme demir ve çelik
0,002″ - 0,0025″
0,006″
Bütün kamyon ve traktörler
0,003″ - 0,004″
0,006″
İNÇ BAŞINA BOŞLUK
0,00075″ - 0,001″
0,0006″ - 0,00075″
0,005″
0,0004″ - 0,0006″
0,001″
AZAMİ
0,029″
0,032″
0,035″
DİĞER YUVALAR
Tavsiye edilen
Aşınma
Boşluk
Sınırı
0,001″ - 0,0015″ 0,004″
0,0015″ - 0,002″ 0,004″
0,003″ - 0,004″
0,006″
b) Derinlik
Sekman yuvasının derinliğine olan ölçüsüdür. Bu değeri kontrol etmeden önce sekman yuvasının
dip tarafına birikmiş olan pislikler temizlenmelidir.
Makine Eğitim Merkezi ANKARA
15
EĞİTİM NOTLARI
B-002-20
c) Hasar
Piston çıkarılırken tatbik edilen yanlış uygulamadan ve müdahaleden dolayı meydana gelen
eğilmeler ve ezilmelerdir.
d) Yağ delikleri ( Yağ Sekmanlar için)
Yağ sekmanları tarafından sıyrılan yağların geri dönüşümü kolaylaştırmak için yağ
sekmanlarının yuvalarına açılan deliklerin açık olup olmadığı kontrol edilmeli ve açılmalıdır.
4. PİM DELİKLERİ
1. Çap
Kabul edilen aşınma sınırları içinde olup olmadığını kontrol için delik çapı ölçülmelidir. Ölçme
işlemi teleskopik geyç veya geçer geçmez özel mastarla kontrol edilir. Arzu edilen değerler
tespit edilmezse piston değiştirilmelidir.
PİSTON PİMLERİ GEÇME TOLERANSLARI
PİM TİPİ
ALÜMİNYUM PİSTON
Tam serbest pistonda
Avuçla itecek kadar veya
Segmanla tespit edilmiş
tıklayarak geçecek kadar sıkı
Tam serbest pistonda tapa ile
Pim çapı inç başına 0,0002″
tespit edilmiş
Tam serbest pime takılan tapa
ile tespit edilmiş
Burçlu pistonda oynak pim
Burçsuz pistonda oynak pim
Piston tespit vidalı
DÖKME DEMİR PİSTON
(Burçlu piston) parmakla veya
avuçla itecek kadar sıkı
Pim çapı inç başına 0,0003″
(Burçlu piston) avuç içi ile
itecek veya tıklayarak
geçirecek kadar sıkı pim çapı
inç başına 0,0002″ boşluk
Baş parmakla geçirilebilecek
kadar sıkı pim çapı inç başına
--0,0005″ boşluk.
Gevşek geçme, piston pimi
Baş parmak veya avuç ile
kendi ağırlığı ile pistondan
geçirilebilecek kadar sıkı. Pim
çıkmalıdır. pim çapı inç başına
çapı inç başına 0,0004″ boşluk.
0,0006″ boşluk.
Tespit vidası tarafında: Hafiforta tıklayarak geçecek
Her iki taraf avuç içi ile sıkı
Pim çapı inç başına 0,0001″
veya tıklayarak geçecek.
boşluk. Serbest tarafında: Baş
Piston pimi çapı inç başına
parmak veya avuç içi İle
0,00015″ boşluk.
geçecek kadar sıkı pim çapı inç
başına 0,0004″ boşluk.
Baş parmak veya avuç içi ile
itecek kadar sıkı pim çapı inç
başına 0,0003″ boşluk
2. Burç
a) Çapı
Burçsuz deliklere tatbik edilen usul aynen tatbik edilir.
b) Durumu
Burçta yağlama kifayetsizliğinden dolayı herhangi bir sarmanın vukua gelip gelmediğinin
kontrolüdür.
Makine Eğitim Merkezi ANKARA
16
EĞİTİM NOTLARI
B-002-20
YAĞLAMA SİSTEMİ
1- YAĞ POMPALARI
a)
Dişli tip
Dişliler arasındaki azami boşluk
Avara dişli milindeki azami boşluk
Dişli ile pompa gövdesi arasındaki azami boşluk (yeni dişli ile)
pompa milinde monte edilmiş vaziyette salgı olarak ölçülen azami boşlu
b) Rotorlu Tip
Pompa dişlisinde azami salgı (mil pompa üzerinde dişliden ölçülen)
Rotorlar arasındaki
Rotorların gövde içindeki azami gezintisi
Pompa gövdesi ile dış rotor arasındaki azami boşluk
c)
Yağ Pompası Mil ve Yatakları
Pompa milinde yatak bölgesindeki azami aşınma
Pompa mili burcunda azami aşınma
Pompa mili yatağı burcu yağ boşluğu
Pompa mili gezintisi
Dişlilerle kapak arasındaki boşluk
0,018″
0,0023″
0,0035″
0,005″
0,005″
0,010″
0,004″
0,008″
0,002″
0,002″
0,001″
0,003″-- 0,010″
0,002″-- 0,007″
SOĞUTMA SİSTEMİ
1- SU POMPASI
Pompa burçlarında yağ boşluğu
Pompa çarkı ile gövdesi arasındaki boşluk
Termostatın tam açılması Üstünde yazılı sıcaklık
Termostatın tam kapanması Üstünde yazılı sıcaklık
0,001″ - 0,002″
1/32″
+25°F
-10°F
2- ANTİFRİZ
METİL ALKOL
ETİL ALKOL
GLİSERİN
ETİLEN GLİKOL
KAYNAMA SICAKLIĞI
°C
65
80
108
165
Makine Eğitim Merkezi ANKARA
17
SICAKLIKLAR İÇİN ANTİFRİZ YÜZDESİ
-6
12
20
20
15
-12
20
30
30
25
-17
30
40
40
35
-23
35
45
45
40
-29
40
50
50
45