Zararlı Mikroplar - e-Bug

Zararlı
Mikroplar
Bölüm 1.3: Zararlı Mikropların neden
olduğu bir çok bulaşıcı hastalıklar
öğrencilere anlatılır.
Öğrencilerden bilim adamları gibi
davranarak oluşabilecek bir hastalıklar
grubunu farklı başlıklar altında
sınıflandırmaları istenilir.
Bu aktiviteyi gerçekleştirerek öğrenciler
bir hastalığı tanımlamanın ve tedavi
etmenin kolay olmadığını öğrenirler.
Stafilokoklar
Bu ilave aktivitenin odak noktası bir sınıf
içi tartışmasıdır. Öğrenciler aşağıdaki
tartışmanın her iki alanınıda araştırırlar.
‘Çok mu temiziz? veya
Yeterli derecede temiz değilmiyiz?’
ÖĞRENME
ULUSAL MÜFREDAT
SONUÇLARI
BAĞLANTILARI
Tüm Öğrenciler:
 Bazen mikropların bizi hasta ettiklerini öğrenirler
ÖĞRENME
Ana Aşama 3
Çalışma Programı
3. Aralığı ve İçeriği
3.3 Organizmalar, davranışlar ve sağlık
Yaklaşık Eğitim Süresi
50 dakika
ULUSAL MÜFREDAT
1.3 Mikro organizmalar
Zararlı Mikroplar
Geçmiş Bilgiler
Anahtar
Kelimeler
Bakteri
Kolonileşme
Dermatofitler
Ateş
Mantar
Küf
Temizlik
Bulaşıcı
Patojenler
İsilik
Şişme/İltihap
Toksin
Virüs
Gerekli
Malzemeler
Her grup için
Bir kopya:
SH 1, SH 2, SH 3
SW 1
Mevcut Wed
Kaynakları




Büyütülmüş zararlı
mikropların
Fotoğrafları
www.who.int
www.cdc.gov
www.hpa.org.uk
ÇARPICI BİR GERÇEK
Dünya çapında, 1999 yılındaki
ölümlerin % 25 inin temel
nedeni bulaşıcı hastalıklardır.
Bulaşıcı hastalıklar 5 yaş
altındaki çocuk ölümlerinin %
63 ünden sorumludurlar.
Bazı mikroplar insanlar için zararlı olup hastalıklara neden olurlar;
İnfluenza virüsü gripe neden olur, Samfilo bakterisi can gıda zehirlenmesi
yoluyla bizi hasta eder ve dermatofit mantarları, mesela Trikofiton Atletik
ayak ve mantar enfeksiyonları gibi hastalıklara neden olurlar. Bunun gibi
mikroplara patojenler denir. Her mikrop bizi farklı şekillerde hasta
ederler.
Zararlı bakteriler vücudumuzda çoğaldıkları zaman, toksinler denilen
zararlı maddeleri üretirler ve bunlar kendimizi hasta hissetmemize, kötü
senaryolarda ise organlarımızın ve dokularımızın tahribine yol açarlar.
Virüsler parazitler gibi hareket ederler. Vücudumuza girdiklerinde,
üzerinde yaşayabilecekleri bir evsahibi hücreye yerleşirler. Hücrede
bulunurken çoğalırlar ve tümüyle geliştiklerinde ev sahibi hücreyi
parçalarlar. Mantarlar genelde ev sahiplerini öldürmezler. Dermatofitler
genellikle cilt altında büyümeyi ve kolonileşmeyi tercih ederler. Üredikleri
zaman oluşturdukları ikincil ürünleri genellikle şişmelere ve kaşınmalara
neden olurlar.
İnsanlara zararlı hastalık oluşturan mikropların bulaştığı insanlara
enfeksiyon kapmış denir. Birçok zararlı mikrop insanlardan insanlara çok
çeşitli yollarla geçebilir – hava, temas, su, yiyecek, aerosol, hayvanlar v.b..
Bu tür mikroplarla bulaşan hastalıklara bulaşıcı hastalıklar denilir.
Bütün mikropların zararlı olmadığı ve bazı mikropların kendi normal
koşullarından ayrıldıkları zaman zararlı oluklarını hatırlamak önemlidir.
Örneğin, Salmonella ve Samfilobakteri tavukların bağırsaklarında
genellikle onlara bir zarar vermeden yaşarlar, ancak insan bağırsağına
girdikleri zaman normal yaşamlarında oluşturdukları toksinler insanları
çok hasta ederler.
Vücutlarımız bu tür enfeksiyonları yok etmek için bizleri bazı durumlara
adapte eder;
- Ateş: Mikroplar genellikle normal vücut ısısı olan 37oC yi tercih
ederler. Ateş insanların bağışıklık mekanizmasının vücudun
içerisinde bulunan bu bakteri veya virüs tehdidini azaltmak
etkisizleştirmek için bir tepkisidir.
- Şişme: Elde bir kesik genellikle kesik etrafında bir şişmeye neden
olur. Bu da ayni ateş gibi vücudun daha lokalize bir şekilde bir
savunmasıdır.
- İsilik: Bu da vücudun mikrobiyal toksinlere karşı bir reaksiyonudur.
Bu konu daha sonraki bölümlerde daha detaylı olarak tartışılacaktır.
İlave Hazırlıklar
1. SH 1 - SH 3 teki hastalık kartlarını kesin her gruba bir set verin. Bu
kartları film kaplayın ve daha sonra kullanmak üzere sert kartona
yapıştırın.
2. SW 1 i her bir grup için kopyalayın.
1.3 Mikro-organizmalar
Zararlı Mikroplar
Giriş
1. Derse mikropların bazen insanlara zararlı olabileceğini anlatarak başlayın. Bakteriler çoğaldıkları zaman
vücudumuza zararlı olan toksinleri üretirler. Virüsler hücrelerimiz içinde parazitler gibi davranırlar ve
onları tahrip ederler. Bazı mantarlar cildimizde büyümeyi tercih ederler ve onların kaşıntılara ve
ağrılara neden olurlar. Mikropların kaç çeşit isimleri olduğunu bulun – mikroplar, bakteriler, ‘bug’ lar
v.b.
2. Sınıftan sınıf içi tartışmalarla ve işittikleri hastalık isimlerini hatırlatarak enfeksiyonların (bulaşıcı
hastalıklar) listesini yapmalarını isteyin. Hangi mikropların hastalıklara neden olduklarını biliyorlar mı?
Bugün sınıftaki öğrenciler için hangi hastalıkların bir tehdit oluşturduğunu sorun. Onlara 1900 lerin
başlarındaki en büyük tehlikenin kızamık olduğunu ve bu hastalığa yakalanan çocukların çoğunun
öldüğünü anlatın!
3. Sınıfta, bakterilerin ve diğer mikropların neden olduğu hastalıkların insanlardan diğer insanlara
geçmesi durumunda bulaşıcı olarak adlandırıldıklarını anlatın. Bulaşıcı bir mikrop ile bulaşıcı olmayan
bir mikrop arasındaki farkları tartışın. Sınıfta öğrencilerle mikropların çeşitli taşınma yollarını örneğin;
dokunma, su, yiyecek, vücut sıvıları ve hava.
4. Sınıf içi tartışmada belirtilen bulaşıcı hastalıkları ve nasıl bulaştıklarını tartışın.
Ana Aktivite
1. Bu aktivite 3-5 kişilik gruplarla yapılmalıdır. Bu aktiviteyle dünyada problem olan bazı bulaşıcı
öğreneceklerini anlatın.
hastalıkları
2. Her gruba hastalıkların bulunduğu SH 1 – SH 3 kartlarından verin.
3. Farklı sorunlara yönelebilmek için bilim adamlarının bazen hastalıkları gruplandırmaya ihtiyaç duyduklarını
anlatın. Her grup SW 1 deki başlıkları incelemelidir.
4. Her gruba, SW 1 deki ilk başlığı – Bulaşıcı ajanı tamamlamalarını söyleyin. Birkaç dakika sonra, her grubun
konuşmacısına ilk sonuçları okumalarını söyleyin. Söylenilen her sonucu tartışmalar için beyaz tahtaya
yazın.
5. SW 1 deki her başlık tamamlandıktan sonra, sınıf sonuçlarını tümüyle tartışın.
a. Bulaşıcı organizmalar
Sınıfa üç temel mikrop çeşidi olduğunu hatırlatın. Mikrobu tanımlamak hastalığın uygun bir şekilde
tedavisi için önemlidir örneğin hastalığa neden olan mikrobun tespiti tedavi için çok önemlidir,
örneğin antibiyotikler virüsleri etkisiz hale getirmek için kullanılamazlar.(Bu kısım 4.ncü bölümde
ele alınacaktır).
b. Belirtiler
Öğrenciler bazı hastalıkların benzer belirtiler gösterdiklerini fark edebilirler, örneğin; ateş veya
kızarıklık gibi. Hasta olduğunuz zaman doktoru ziyaret etmenin ve uygun ve tam teşhislerin
önemini tartışabilirsiniz.
c.
Taşınması
Birçok hastalık dokunma veya solunum yoluyla kolaylıkla taşınabilir. Diğer hastalıklar oldukça
belirgindir ve kan nakli veya diğer vücut sıvılarını nakledip tedavi edilirler.
d. Engelleyici önlemler
İnsanlar birkaç basit önlem ile hastalıkların yayılmasını engelleyebilir ve enfeksiyonlardan
kendilerini korumayı gerçekleştirebilir. Muntazam el yıkanması ve öksürüğümüzün ve
hapşırığımızın kapatılmasının birçok genel enfeksiyonun engellenmesindeki rolü gösterilmiştir.
Prezervatiflerin doğru kullanılması CYB (STI) Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıkların yayılmasını
azaltmaktadır.
1.3 Mikro-organizmalar
Zararlı Mikroplar
Ana Aktivite devamı
a. Tedavi
Hastalıkların tıbbi müdahale gerektirdiklerini, bazılarının yatak istirahatına ihtiyaç gösterdiğini
ve bazılarının sıvı almaları gerektiğini ancak bazı ağrıkesicilerin kullanılarak belirtilerin
hafifletebileceğini belirtmeliyiz. Öğrencilere antibiyotiklerin yalnızca bakterilerin yol açtığı
enfeksiyonların tedavisinde kullanıldığını belirtin.
Genel
Öğrencilerin anlamalarını kontrol etmek için aşağıdaki soruları sorun:
a. Hastalık nedir?
Bir hastalık belirlenebilen tanı grupları veya belirtileri tarafından karakterize edilebilen bir
rahatsızlıktır.
b. Bulaşıcı hastalık nedir?
Bir mikrobun neden olduğu ve başka insanlara yayılabilen bir hastalıktır.
c. Niçin daha önce bazı enfeksiyonlar yerel bir bölgede görülmelerine rağmen günümüzde tüm
dünyada görülmektedir?
Bulaşıcı hastalıkların birçoğu belli bir ülkede veya bölgede başlarlar. Geçmiş dönemlerde
hastalıklar kolaylıkla izole edilebilirlerdi. Ancak günümüzde, eskiye nazaran, insanlar daha
hızlı, daha sık, ve daha uzaklara seyahat etmektedirler. Bir insan Avustralya’dan İngiltere’ye
aynı gün içinde ulaşabilmektedir ve yolda da Hong Kong’ta durabilmektedir. Eğer bu insan
yeni bir grip virüsü türünü taşıyorsa, uçakta temas ettiği, Hong Kong havaalanında temas
ettiği insanlara, İngiltere’ye indiği zaman karşılaştığı tüm insanlara bu virüsü bulaştırabilir. Bu
insanlarda karşılaştıkları ve temasta oldukları dünyadaki tüm diğer insanlara bu virüsü
bulaştırabilirler.Ve birkaç gün üçünde yeni türdeki grip virüsü dünyanın her yerine dağılmış
olacaktır!!!
İlave Aktivite
1. Sınıfa mikroplar hakkında iyi veya kötü daha önce ne düşündüklerini sorun. Sınıfa bilim adamları
arasında halen devam etmekte olan ve anlaşamadıkları bir tartışmanın sürdüğünden bahsedin. Bu
tartışmanın iki tarafı şunlardır:
a. Kendi üzerimizdeki mikropları öldürerek hastalıkları sona erdirmemiz gerekmektedir.
Zararlı mikropları yok etmek için her şeyi, kendimiz dahil olmak üzere mümkün olduğu
kadar temiz tutmalıyız.
b. Bizler çok fazla temiziz! Enfeksiyonlarla nasıl mücadele edilmesi gerektiğini artık
vücudumuz bilemiyor.
Çok fazla temizlendiğimizden, vücudumuz zararlı mikroplara karşı herhangi bir bağışıklık
oluşturamamaktadır ve bu nedenle daha sık hasta olmaktayız.
2. Öğrencilere araştırma malzemelerini temin ederek, bir makale yazmalarını isteyiniz. Veya,her bir
araştırmanın temel alındığı konularda neler düşündüklerini sorun. Öğrencilere doğru veya yanlış cevap
olmadığını bilim adamlarının bu konuda anlaşamadıklarını hatırlatın.
1.3 Mikro-organizmalar
Zararlı Mikroplar
Dikkat edilecek Noktalar
* MRSA antibiyotiğe dirençli bir bakteridir. Genelde
metisiline dirençlidir. Dirençli olmasının nedeni bu
veya benzeri antibiyotiklerin fazla ve yanlış
kullanımlarıdır. Tedavisi hala antibiyotik tedavisi
olmasına rağmen bu antibiyotiklere de direnç
oluşturmaktadır!
3. Yayılması
Yayılması
Hastalık
Cinsel temas
Kan
Temas
1. Bulaşıcı Mikroplar
Bulaşıcı Mikrop
Hastalık
Microbe
Bakteriler
Virüs
Mantar
Solunum
Ağızdan ağıza
HIV, Su çiçeği, Grip, Kızamık,
Beze Ateşi
Uçuk
2. Belirtiler
Ateş
Kaşıntı
Boğaz ağrısı
Yorgunluk
Yaralar
Beyaz Akıntı
Grip, Kızamık, Su çıçeği, MRSA
Grip, Kızamık, Su çiçeği,
Bakterisel Menenjit
Grip, Beze ateşi
4. Bulaşıcılığın Engellenmesi
Önlemler
El Yıkamalar
kapatılması
Hastalık
Asemptomatik
Bakterisel menenjit, HIV
Bakterisel menenjit, Klamidiya,
MRSA
Öksürük ve hapşırıkların
Belirtiler
Klamidiya, HIV, Uçuk
Klamidiya, MRSA
Grip, Kızamık, Su çiçeği,
Bakterisel Menenjit
Prezervatif
kullanılması
Gereksiz antibiyotik
kullanılmaması
Aşılama
Hastalık
Grip, Kızamık, Su çiçeği, MRSA,
Bakterisel Menenjit
Grip, Kızamık, Su çiçeği,
Bakterisel Menenjit
Klamidiya HIV, Uçuk
MRSA*, Uçuk
Grip, Kızamık, Su çiçeği
Bacterial meningitis,
Chickenpox, Measles,
Flu, Glandular fever
Glandular fever,
HIV
Klamidiya, Uçuk
5. Bulaşıcılığın tedavisi
Tedavi
Antibiyotikler
Yatak İstirahatı
Mantar önleyicileri
Sıvı Alımı
Hastalık
Klamidiya, Bakterisel Menenjit,
MRSA*
Su çiçeği, Beze Ateşi, Kızamık,
Grip
Uçuk
Su çiçeği, Beze Ateşi, Kızamık,
Grip
Zararlı
Mikroplar
Metisilin Dirençli Stafilokok Aureus (MRSA)
Enfeksiyon Ajanı
Bakteri: Stafilokokus aureus
Belirtiler
Sağlıklı kişilerde asimptomatik. Cilt enfeksiyonlarına neden olurlar,
ameliyat yaralarını, damarları, akciğerleri, daha önce hasta olan
üriner sistemi enfekte edebilirler.
Teşhis
Boğaz kültürü ve antibiyotik direnç testi
Ölüm oranı
Yüksek – Eğer doğru antibiyotik verilmezse
Bulaşıcılığı
Bulaşıcı. Direk cilt temasından.
Önlenmesi
Muntazam olarak el yıkanması.
Tedavisi
Birçok antibiyotiğe dirençlidir. Hala bazı antibiyotikler etki
etmektedir, MRSA sürekli olarak adaptasyona uğramaktadır.
Geçmişi
İlk olarak 1961 de rapor edilmiştir. Küresel olarak artan bir
problemdir.
Kızamık
Enfeksiyon Ajanı
Virüs: Paramiksovirüs
Belirtiler
Ateş, Burun akıntısı, kırmızı ve sulanan gözler, öksürük, kızarıklık ve
ağrıyan şişen boğaz.
Teşhis
Kan örneği ve antikor testi.
Ölüm oranı
Düşük ancak üçüncü dünya ülkelerinde yüksek.
Bulaşıcılığı
Bulaşıcı. Öksürük ve hapşırıktan oluşan damlacıklar, cilt temasından
veya virüsün bulunduğu cisimlerle temas.
Önlenmesi
Aşılama yönüyle önleme.
Tedavisi
Yatak istirahatı ve sıvı alımı.
Geçmişi
Virüs ilk olarak 1911 de rapor edildi, gelişmiş ülkelerde hala az
sayıda hastalıklar görülmesine rağmen son yıllarda, çok büyük
ölçüde azalmıştır. Üçüncü dünya ülkeleri için hala bir hastalık
sorunudur.
Grip
Enfeksiyon Ajanı
Virüs: Influenza
Belirtiler
Başağrısı, ateş, üşütmek, kas ağrıları; muhtemel boğaz ağrısı,
öksürük, göğüs ağrısı.
Teşhis
Kan örneği ve antikor testleri
Ölüm oranı
Orta ancak çok küçüklerde ve yaşlılarda yüksek
Bulaşıcılığı
Çok bulaşıcıdır. Havadaki zerreler üzerinde bulunan virüsün
solunması yoluyla. Direk cilt kontağı ile.
Önlenmesi
Mevcut türlerine karşı aşılanma ile.
Tedavisi
Yatak İstirahatı ve sısvı alımı ve yaşlılarda grir aşıları ile
Geçmişi
Asırlar boyunca mevcuttur, hastalık belli dönemlerde ortaya cıkar.
Zararlı
Mikroplar
Ağız veya Vajinal Mantarlar
Enfeksiyon Mikrobu
Mantar: Kandida albikans
Belirtiler
Kaşınma, yanma, ağrı ve ağzın beyaz kaplanması veya vajinada
kaşıntı ve beyaz akıntı.
Teşhis
Kültür, mikroskobik inceleme ve kültür geliştirme.
Ölüm oranı
Yoktur
Bulaşıcılığı
İnsandan insana temas ve bağırsak florasından
Önlenmesi
Belirtiler, normal koruyucu bakterilerin fazla antibiyotik kullanımı
sonucu ölmeleri ve bu mantarın fazla büyümesinden ortaya çıkar
bu nedenle fazla antibiyotik kullanımını engelleyin.
Tedavisi
Mantar karşıtları
Geçmişi
Bütün kadınların yaklaşık % 75 i bu hastalığı en az bir defa
geçirmişlerdir.
Klamidya
Enfeksiyon Mikrobu
Bakteri: Klamidya trakomatis
Belirtiler
Birçok durumda herhangi bir belirti olmaz ancak bazen vajina veya
penisten bir akıntı olur. Şişen testisler ve çocuk yapamama
sorunları oluşturabilir.
Teşhis
Kültür veya idrar testi örneğinin molekül testi.
Ölüm oranı
Nadir.
Bulaşıcılığı
Cinsel temasta bulaşıcıdır.
Önlenmesi
Cinsel temasta prezervatif kullanın.
Tedavisi
Antibiyotikler.
Geçmişi
İlk defa 1907 yılında keşfedildi. Küresel bir sorun olarak
yaygınlaşmaktadır.
Bakterisel Menenjit
Enfeksiyon Mikrobu
Bakteri: Neiserya menenjiti
Belirtiler
Başağrısı, boyun sertleşmesi, yüksek ateş, sinirlilik, sayıklama,
kızarıklık.
Teşhis
Belkemiği sıvısı örneği ve moleküler test.
Ölüm oranı
Orta – çocuklarda ve yaşlılarda yüksek risk.
Bulaşıcılığı
Ağız sıvısından ve damlacıkların solunmasından bulaşıcılık
Önlenmesi
Birçok türlerine karşı aşılanma, enfeksiyonu almış hastalarla
temastan kaçınılması gerekmektedir.
Tedavisi
Penisilin, oksijen ve sıvılar.
Geçmişi
İlk olarak bir bakteri şeklinde 1887 yılında keşfedilmiştir. Az
gelişmiş ülkelerde sık görülen bir hastalıktır.
Zararlı
Mikroplar
HIV/AIDS
Enfeksiyon Mikrobu
Virüs: İnsan Bağışıklıkeksikliği Virüsü (HIV).
Belirtiler
Bağışıklık sisteminin çöküşü, Pnömoni, lezyonlar
Teşhis
Kan örneği ve antikor testi
Ölüm oranı
Orta –anti-AIDS ilaçlarının olmadığı ülkelerde yüksek
Bulaşıcılığı
Çok bulaşıcı. Cinsel temas, Kandan kana temas, iğnelerin
paylaşılması, anneden yeni doğan çocuğa bulaşması.
Önlenmesi
Cinsel temas esnasında mutlaka bir prezervatif kullanın.
Tedavisi
Tedavisi yoktur ancak anti-HIV ilaçları yaşam beklentisini arttırır.
Geçmişi
İlk defa 1983 yılında bulundu. Halen küresel bir hastalıktır.
Beze Ateşi (Öpüşme Hastalığı)
Enfeksiyon Mikrobu
Virüs: Epstayn Çubuğu
Belirtiler
Boğaz ağrıları, yutkunma güçlüğü, aşırı yorgunluk.
Teşhis
Kan örneği ve antikor testi.
Ölüm oranı
Düşük.
Bulaşıcılığı
Çok fazla bulaşıcı değildir. Öpüşme ve içkilerin paylaşılması
Önlenmesi
Enfeksiyon almış hastalar ile direk temastan kaçının.
Tedavisi
Yatak istirahatı ve sıvı alımı, ağrıyı gidermek için parasetamol
kullanılabilir.
Geçmişi
İlk tanımlanması 1889 yılında olmuştur, nüfusun % 95 i enfeksiyonu
almıştır ancak % 35 belirtileri oluşturmuştur. Nadir olarak izole
edilmiş salgınlar görülmüştür.
Suçiçeği
Enfeksiyon Mikrobu
Virüs: Varisela-zoster
Belirtiler
Vücutta ve başta kabarık kızarıklıklar
Teşhis
Kan örneği ve antikor testi
Ölüm oranı
Düşük
Bulaşıcılığı
Çok bulaşılı. Direk cilt teması veya hapşırık ve öksürük
damlacıklarının solunumu.
Önlenmesi
Aşılama ile önlenebilir.
Tedavisi
Yatak istirahatı ve sıvı alımı, bazı büyüklerde anti-viral
enjeksiyonları.
Geçmişi
İlk tanımlanması 1865 yılında olmuştur, aşılama programlarının
uygulandığı ülkelerde ülkelerde azalmıştır. Başka bir değişim
olmamıştır.
Zararlı
Mikroplar
3. Bulaşması
Kurallar
Bulaşması
1. Hastalık kartlarınızı her bir kutudaki
başlıklarına göre gruplayınız.
Hastalık
Cinsel Temas
2. Her başlıkta belirtilen hastalıkların
benzerlikleri veya farklılıklarına göre
benzerlikleri fark ettiniz mi?
Kan
Dokunma
1. Bulaşıcı Mikroplar
Bulaşıcı Mikrop
Solunum
Hastalık
Ağızdan ağıza
Bakteriler
4. Enfeksiyonun Önlenmesi
Virüsler
Önlenmesi
Mantarlar
Hastalık
Ellerin Yıkanması
Öksürük ve Hapşırığın
kapatılması
2. Belirtileri
Hastalık
Belirtiler
Asemptomatik
Ateş
Prezervatif
Kullanılması
Gereksiz antibiyotik
kullanımının
engellenmesi
Aşılanma
Kızarıklık
Boğaz Ağrısı
5. Enfeksiyonun Tedavisi
Tedavi
Yorgunluk
Antibiyotikler
Lezyonlar
Beyazımsı Akıntı
Yatak İstirahatı
Anti-mantar ilaçları
Sıvı alımı
Hastalık