GenelBilgi - Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü

MOĞOLİSTAN
ÜLKE BİLGİ NOTU
Ülke coğrafyası,
nüfusu, ekonomisi,
ormancılığı,
korunan alanları,
çölleşme ile
mücadelesi,
uluslararası
ilişkileri ve
tecrübeleri
incelenmiştir.
İÇİNDEKİLER
1. Coğrafi Verileri
1.1. Konumu
1.2. Yüzölçümü
1.3. Sınırları ve Komşuları
1.4. Arazi Yapısı
1.5. İklimi
1.6. Arazi Kullanımı
1.7. Diğer İlgili Konular
2. Nüfus Bilgileri
3. Ekonomik Göstergeler
3.1. Ekonomiye Genel Bakış
3.2. Sektörlere Göre İşgücü Dağılımı
3.3. Orman, Tarım ve Hayvancılık Ürünleri
3.4. İthalat ve İhracat Ürünleri
3.5. Diğer İlgili Konular
4. Ormancılık Yapısı
4.1. Ormancılık Teşkilat Yapısı
4.2. Orman Varlığı ve Üretilen Orman Ürünleri (Odun ve Odun Dışı Ürünler)
4.3. Ormancılığın Ekonomideki Payı
4.4. Özel Sektörün Ormancılıktaki Rolü
4.5. Ormancılık Eğitmi ve Ormancılık Araştırma Enstitüleri
4.5.1. Orman Fakülteleri
4.5.2. Ormancılık Araştırma Enstitüleri
5. Korunan Alanlar
İÇİNDEKİLER
6. Çölleşme ile Mücadele ve Erozyon Kontrolü Faaliyetlerinin Yer Aldığı Kurumlar
6.1. Ulusal Odak Noktaları
6.2. Ulusal Stratejik Belge ve Eylem Planları
7. Uluslararası İlişkiler
7.1. Uluslararası Kurumlarla Olan İlişkiler ve Raporlar1
7.2. Uluslararası Projeler
8. Ülke Hakkındaki Tecrübelerimiz
1. Coğrafi Verileri
1.1. Konumu
Moğolistan, 41°35˝-52˚06˝ kuzey enlemi, 87˚47˝-119˚57˝ boylamı üzerinde
bulunmaktadır.
Grafik 1.1 Moğolistan Siyasi Haritası
1.2. Yüzölçümü
Yüzölçümü 1.566.500 km² olan Moğolistan’ın doğudan batıya uzunluğu 2367 km,
kuzeyden güneye ise 1258 kilometredir.
1.3. Sınırları ve Komşuları
Komşuları kuzeyde Rusya, güneyde Çin Halk Cumhuriyeti’dir. Çin Halk
Cumhuryeti’yle 4677 km ve Rusya Federasyonu ile 3485 km kara sınırı vardır.
1.4. Arazi Yapısı
Moğolistan’ın büyük bölümü dağlıktır ve yayla tipi araziler görülmektedir.
Ortalama yüksekliği 1580 m olup, yüksek araziler en çok Ülke’nin kuzey batısında
toplanmıştır. Sıra dağların bolca yer aldığı Ülke’de, Rusya ile kuzeybatı sınırı boyunca
Tanno-Ola Sıradağları, kuzeydoğuda Kentei Dağları, batı iç kısmında Hangay Dağları, Çin
sınırı yakınlarına batıdan güneydoğuya Moğolistan ve Gobi Altayları bulunmaktadır.
Doğuda Kerulen, kuzeyde Selenga ve Orkun nehir vadileri yer almaktadır.
Ülkenin güneydoğusunda Gobi Çölü bulunmaktadır.
Grafik 1.2 Moğolistan Fiziki Haritası
1.5. İklimi
Moğolistan’a kışların uzun ve soğuk, yazların kısa ve sıcak olduğu karasal iklim
hakimdir. Sıcaklık farkı oldukça büyüktür. Ulan Bator’da ocak ayındaki sıcaklık ortalaması 28°C, temmuz ayındaki ise 18°C’dir.
Yağış az (ormanlarda 250-550 mm, bozkırlarda 200-250 mm ve Gobi Çölü’nde 50150 mm) ve yazın düşmektedir. Temmuz ve Ağustos aylarında yıllık yağış miktarının 3/4’ü
düşmektedir. Havadaki nem oranı da çok düşüktür.
Tablo 1.1 Ulan Bator Sıcaklık Değerleri (oC)
Moğolistan’da yer alan nehirlerin büyük bir çoğunluğu kapalı havza niteliğindedir.
Yalnız Kerulen ve Onon nehirleri Büyük Okyanus'a dökülmektedir.
Ülke’nin önemli gölleri şöyledir; Ubas Nor, Hara Usu, Airik Nor, Kirgis Nor ve
Hubsugul. Ayrıca çok sayıda tuz gölü de bulunmaktadır.
Ülkenin kuzeyinde devamlı donmuş araziler vardır, ayrıca kışın ırmaklar ve göller
de donar.
Ülke’de kuvvetli toz ve kum fırtınaları görülmektedir.
1.6. Arazi Kullanımı
Moğolistan’ın 156.5 milyon hektar olan arazi varlığının içinde 118,4 milyon ha (%
75.8) arazi -hayvancılık dahil- tarımsal üretim yeteneğine sahiptir. Ülke’de 1,35 milyon
hektar ekili arazi vardır ve bu arazilerin yaklaşık %57’si merkez kuzeyde Tov ve Selenge
kırsalında ve Dornod’un kuzeydoğusundaki bölgede yer almaktadır. Ekilebilir topraklar
bozkır bitkilerinin gelişebildiği koyu kestane ve kestane rengi topraklardan oluşmaktadır.
Topraklar sığ (ortalama 30 cm), organik madde içeriği %3-4, pH 6,0-7,0 değerinde olup
tarımsal üretim için uygundur.
Ülke’de 117.147.000 hektar mera arazisi vardır. Toplam mera alanının % 27,1’ini
orman-bozkır mera türleri, % 22.8’i çayır stepleri, % 19.5’i çöl steplerinden oluşmaktadır.
1.7. Diğer İlgili Konular
Moğolistan idari olarak 21 ile (“Aimag”lere) ayrılmıştır. Ayrıca toplamda 390 ilçesi
(toalling Sumi) vardır. Her idari düzeyde yerel halk tarafından seçilen bir konsey vardır.
2. Nüfus Bilgileri
Moğolistan 2,5 milyon kişilik nüfusunun yaklaşık 1,5 Milyonluk (% 56) kısmı
şehirde, yaklaşık 1 Milyonluk (% 44) kısmı ise kırsalda yaşamaktadır. Nüfus artış oranı 1,4
olup, nüfus yoğunluğu 15-64 yaş arasındadır. Ulan Bator’da nüfusun yıllık ortalama artışı
%5.5 olup ülke ortalamasından yüksek gerçekleşmiştir, bunun nedeni ise göçtür. Göç
hareketlerinin artış nedenleri olarak; köy veya kırsal kesimlere elektrik ve enerjinin yeterince
sağlanamaması, hayat pahalılığı, ulaştırma ve haberleşme imkanlarının yetersizliği, kültür ve
sosyal hizmetlerin yetersizliği ve kırsal kesim nüfusunun çağdaş yaşam koşullarına erişmede
sıkıntı yaşaması gibi faktörler gösterilmektedir.
3. Ekonomik Göstergeler
Moğolistan ekonomisi tarım-hayvancılık ile bakır ve altın gibi ülkenin temel döviz
girdisini sağlayan bir kaç malın ihracatına dayanmaktadır. Ülkede son rakamlara göre 26,1
milyon baş hayvan bulunmaktadır. Başkent Ulan Bator dışında yaşayan nüfusun büyük bir
bölümü gelirlerini hayvancılıktan sağlamaktadır. Tarım sektöründen elde edilen gelir
GSYİH’nın 1/3’ünü oluşturmaktadır.
3.1. Ekonomiye Genel Bakış
Moğolistan’ın GSMH’sı 2004 yılı cari fiyatlarıyla 1800.2 milyar Tugrik olarak
gerçekleşmiştir. 2004 yılı verilerine göre kişi başına düşen GSMH miktarı 551 $’dır. Reel
ekonomik büyüme oranı %10.6 olmuştur. Ekonomik büyüme oranın % 4.4’ü tarım sektörüne,
% 4.2’si sanayi sektörüne, % 2.0’si hizmet sektörüne aittir.
Grafik 3.1 Moğolistan Temel Ekonomik Göstergeleri
Grafik 3.2 Moğolistan GSMH’nın Sektörlere göre Dağılımı
Altın ve bakır madencilik sektörünün temel üretimidir. Ekonominin önemli
sektörleri olan hizmet, taşımacılık ve haberleşme, toptan ve perakendecilik, banka ve mali
kuruluşlar, gayrimenkul ve ticaret hizmetleri sektörleridir.
Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti İle Moğolistan Hükümeti arasında imzalanan
başlıca ekonomik ve ticari anlaşmalar şöyledir;
1) Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Moğolistan Hükümeti Arasında Gümrük
Hizmetleri Alanında İşbirliği ve Karşılıklı Yardımlaşma Anlaşması (Karar Tarihi: 27.12.1999
ve Numarası: 99/13898, Resmi Gazete Tarihi: 15.2.2000 ve Numarası: 23965;)
2) Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Moğolistan Hükümeti Arasında Yatırımların
Karşılıklı Teşviki ve Korunmasına İlişkin Anlaşma (Karar Tarihi: 18.1.2000 ve Numarası:
2000/157, Resmi Gazete Tarihi: 28.2.2000 ve Numarası: 23978)
3) Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Moğolistan Hükümeti Arasında Gelir
Üzerinden Alınan Vergilerde Çifte Vergilendirmeyi Önleme ve Vergi Kaçakçılığına Engel
Olma Anlaşması (Karar Tarihi: 7.11.1996 ve Numarası: 96/8886, Resmi Gazete Tarihi:
30.12.1996 ve Numarası: 22863)
4) Türkiye Cumhuriyeti ile Moğolistan Arasında İmzalanan Ticaret, Ekonomik ve
Teknik İşbirliği Anlaşması (Resmi Gazete Tarihi: 19 Nisan 1993 ve Numarası: 21557 )
3.2. Sektörlere Göre İşgücü Dağılımı
Çalışan nüfusun 2003 yılı verilerine göre sektörel dağılımı, tarım ve hayvancılık
sektöründe %36.5, sanayi sektöründe %16.6, ticaret sektöründe %8.4, ulaştırma ve
haberleşme sektöründe %6.2, inşaat sektöründe %5.1 ve diğer sektörlerde %27.2’dir. Önceki
yıllarla kıyaslandığında, çalışan sayısı artmış ancak tarım ve hayvancılık sektöründe
çalışanların sayısı azalmıştır. Bunun nedeni, son yıllarda kuraklık ve aşırı kar yağışı sonucu
hayvan sayısının azalması ve nüfusun göç etmesidir.
Grafik 3.3 Moğoliistan’da Sektörlere Göre İşgücü Dağılımı
3.3. Orman, Tarım ve Hayvancılık Ürünleri
 Orman Ürünleri
Moğolistan’da 14 milyon hektarlık ormanlık alanda, 140 çeşit ağaç ile çalı
bulunmakta olup 1.4 milyar m3’lük ağaç kaynağı mevcuttur. Ormancılık faaliyetleri
konusunda piyasa ekonomisine geçişin destenmesi adına; ağaç ve ahşap malzemelerin yurt
dışına çıkarılması için ödenecek ihracat özel vergisinin belirlenmesi ile en yakın civardaki
kaliteli ormanların harap edilmesi ve buralardaki ağaçların kesilerek yurtdışına çıkarılması
engellenmiştir. 2005 yılı verilerine göre; 50.000 m3 endüstriyel yuvarlak odun ile 574.000 m3
yakıt odunu üretilmektedir. Ormancılık ile ilgili detaylara ileride değinilecektir.
 Tarım ve Hayvancılık Ürünleri
Tarım ve hayvancılık sektöründe devlet tarafından hayvansal üretimin arttırılması,
tahıl, patates, sebze vs. sulamalı tarımının geliştirilerek bakir toprağın tarıma elverişli duruma
getirilmesi, su rezervinin arttırılması, yoğun hayvancılığın geliştirilmesi gibi faaliyetler
desteklenmektedir. Hayvan sağlığının korunması, tarımt sektörü için ayrılan bütçesinin büyük
bir kısmını oluştırmaktadır.
Moğolistan’da bitkisel üretim öncelikli olarak tahıl, patates, lahana, havuç, pancar,
kuru soğan, sarımsak, salatalık, domates, kabak üretimidir. Bitkisel üretimde verim değerleri
incelendiğinde; 135.622 ton buğday, 80.192 ton patates, 49.171 ton sebze üretimi yapıldığı
görülmektdir. Bir hektar alandan elde edilen tahıl 2001 yılında 7.1 centner (elli kilogramlık
bir ağırlık birimi), 2002 yılında 4.8 centner, 2003 yılında 8.0 centner, 2004 yılında 8.0 centner
olmuştur. Bir hektar alandan elde edilen patates ise 2001 yılında 65.6, 2002 yılında 50.7, 2003
yılında 93.4, 2004 yılında 88.3 centner olarak gerçekleştirmiştir. Son dört yılda toplam 750
hektar alan sulama kapasitesine sahip 4 sulama tesisinin yeniden kurulması ve 3744 hektar
alan sulama kapasitesi olan 14 sulama tesisinin onarılarak işletilmeye başlamasıyla sulamalı
tarım alanı 4494 hektar artmıştır. 2000 yılından beri patates, sebze ekimi yapan aile sayısı 3.7
bin artmış ve elde edilen ürün miktarı da % 33.3 oranında artış göstermiştir. Üretim iç
tüketiminin ancak %20’sini karşılamaktadır.
Grafik 3.4 Moğoliistan’da Tahıl, Patates ve Sebze Üretim Değerleri
Ülke hayvan varlığı bakımından zengindir. 2004 yıl sonu itibariyle hayvan sayısı
27.966.000’dur. Olumsuz hava kuşullarından (“zud”kış felaketi) etkilelen hayvan varlığı
yıllar itibariyle azalmalar göztermektedir. Hayvancılık geleneksel yöntemlerle yapılmaktadır.
olduğundan verim değerleri de düşüktür. Hayvancılık sektörüne yönelik olarak hayvan deri
kalitesinin arttırılması, hayvan ırklarında melezleme yapılması ve hayvanların meradaki
ekstansif yapılan besicilikten entansif besiciliğe geçilmesi konularında destekler vardır.
Moğolistan ekonomisinde hala önemli bir yeri olan hayvancılık sektörü, toplam istihdamın
yaklaşık %50’sine sahip olmakla birlikte, GSYiH’nın %35’ini karşılamaktadır. Moğolistan’da
et ve et ürünlerine olan iç talep karşılanmakta ve belirli bir kısmı ihraç edilmektedir. Hayvan
kesimi zamanında yaklaşık 70 bin ton et işleme kapasitesine sahip büyük ve küçük 28 fabrika
faaliyet göstermektedir. Toplam etin %10’u fabrika yöntemiyle hazırlanmaktadır. 2001-2004
yılında 8 adet et işleme fabrikası işletilmeye başlanmıştır. Et işleme fabrikaları tasdik
edilerek, yaklaşık 20 fabrikaya et ihracat izni verilmiştir. Süt ve süt ürünleri ile ilgili
KOBİ’lerin sayısı 33’e ulaşmıştır.
3.4. İthalat ve İhracat Ürünleri
Moğolistan’ın 2004 yılı verilerine göre dış ticaret hacmi 1864.9 milyon dolardır. Ülke
ihracat % 38.5, ithalat ise % 26.3 oranında artış göstermiştir. İthalat tutarı ihracat tutarından
158.3 milyon dolar fazladır.
2004 yılı verilerine göre 1.011.600.000 dolarlık mal ve hammadde ithalatı yapılmıştır.
Ülkenin ithal ettiği bazı ürünler şöyledir; ağaç ve ahşap eşyalar; selüloit, kağıt, karton. İthal
edilen malların % 70.4’ü döviz karşılığı ticaretten, % 5.1’i yabancı kredi sermayesiyle ithal
edilen mallardan, % 5.2’si yabancı yardım mallarından, % 9.4’ü ise yabancı yatırım ile ithal
edilen mallardan, % 9.7’si ise yabancı siparişçilerin (müşteri) malzemeleri ve eşyalarından
oluşmaktadır. İthal edilen malların toplam tutarında makine, mekanik teçhizat ve parçalar,
elektronik eşyalar ve yedek parçaları 201.5 milyon dolar veya % 19.9, mineral ürün 231.3
milyon dolar veya % 22.9, bunun içinde petrol ürünleri 210.2 milyon dolar veya % 90.9,
hayvansal ve bitkisel ürün ve gıda ürünleri 157.3 milyon dolar veya %15.6, oto ve hava
taşımacılık araçları ve yedek parçaları 103.9 milyon dolar veya % 10.3, dokuma ve tekstil
ürün 100.9 milyon dolar veya % 10, maden ve madenden yapılmış ürün 71 milyon dolar veya
% 7, kimyasal ürünler 46.5 milyon dolar veya % 4.6 oranında yer almaktadır. İthalat yapılan
ülkeler ise, ABD % 48.6, Japonya % 14, Çin Halk Cumhuriyeti %14.7, Kazakistan %6.7’dir.
2004 yılında 853.3 milyon dolarlık mal ve hammadde ihracatı gerçekleşmiştir. İhraç
edilen mallar içerisinde, maden ürünleri 346.5 milyon dolar ile % 40.6; inci, kıymetli ve yarı
kıymetli taş, kıymetli madenler, süs eşyaları, madeni para 239.9 milyon dolar ile % 28.1;
dokuma ve tekstil ürünleri 194.2 milyon dolar ile % 22.8; canlı hayvan, hayvansal ve bitkisel
ürünler ve gıda ürünleri 24.6 Milyon doları ile % 2.9; deri hammaddeleri, işlenmiş deri, post
ve bunlardan yapılmış ürünler 22.6 Milyon dolar ile % 2.7 oranlarında yer almakta olup
toplam ihracatın % 97.1’ine karşılık gelmektedir. Moğolistan’ın ihracat yaptığı ülkeler; Çin %
47, ABD %17.9, İngiltere %15.7’lik paya sahip bulunmaktadır.
Türkiye’den Moğolistan’a ihraç edilen başlıca mallar, yiyecek, içecek sanayinde
kullanılan makineler, sabun ve deterjan, plastik mamulleri, çimento, canlı mayalar, diğer
sentetik lif iplikleri ve televizyon alıcılarıdır. Moğolistan’dan ithal edilen en önemli madde
kurutulmuş şirdendir. 18 Şubat 1998 tarihinde Ulan Bator’da imzalanan “Türkiye-Moğolistan
Karma Ekonomik ve Ticaret Komitesi İkinci Dönem Toplantısı Protokolü’nde ticarete konu
malların sınırlı olduğu kaydedilerek, bu kapsamda ticaretin kompozisyonunu çeşitlendirmek
ve ticareti yapılabilecek yeni ürünleri belirlemek amacıyla gerekli önlemlerin alınması
kararlaştırılmıştır.
3.5. Diğer İlgili Konular
Bakır cevheri ve konsantreleri, altın, petrol, molibden, turgiten, merit, fluospar ve
kömür Moğolistan’ın en önemli yer altı zenginliklerini oluşturmaktadır.
4. Ormancılık Yapısı
4.1. Ormancılık Teşkilat Yapısı
Moğolistan ormanları 1987 yılına kadar, Ormancılık ve Orman Ağaç Bakanlığı Av
Ekonomisi Bölümü tarafından denetlenmekteydi. Sonradan orman ürünleri bileşeni Hafif
Sanayi Bakanlığı’na devredilmiş, bakanlık ismi ise “Çevre Koruma Bakanlığı” olmuştur.
Günümüzde Doğa, Çevre ve Turizm Bakalığı (Ministry of Nature, Environment and Tourism)
bu görevi üstlenmektedir. 31 Mart 1995 tarihli Orman Kanunu 6. Maddesi’ne göre orman
yönetiminde Devletin Merkez İdari Teşkilatı yetkili kılınmıştır.
4.2. Orman Varlığı ve Üretilen Orman Ürünleri (Odun ve Odun Dışı Ürünler)
Ülke toprağının yaklaşık %9’unu kapsayan orman varlığı, yangın, zararlı haşereler,
ağaç hastalıkları, yasa dışı yollardan büyük miktarlarda ağaç kesimi gibi nedenlerle
azalmaktadır. Ormanlar ağırlıklı olarak kuzeyde bulunmaktadır. Kısa bir ısınma dönemi,
nedeniyle büyüme için yeterince uzun bir süre sunmamaktadır. Ülke ormanlarında karışık
kozalaklı ve geniş yapraklı türler görülmektedir. Yaygın türler; Larix sibirica, Pinus sibirica,
yosun ve likenlerdir. Moğolistan ormanlarının iklim açısından çok sayıda fonksiyonu
bulunmaktadır. Ormanlar, ekolojik açıdan havzayı korumakta çevresel sorunlar açısından bir
yutak görevi görmekte ve zararlı emisyonları azaltmaktadır.
Grafik 4.1 Moğolistan Orman Varlığı
4.3. Ormancılığın Ekonomideki Payı
Ormancılık Moğolistan’ın ana gelir kaynaklarından değilidir. 2005 yılı verilerine
göre ormancılıkta elde edilen gelir ve kamu harcamaları aşağıdaki tabloda sunulmuştur,
Grafik 4.1 Moğolistan Orman Varlığı
Orman
Geliri
1 000
ABD$
658
Kamu Harcaması (1 000 ABD$)
İç Fınansman
Dış Finansman
Toplam
Operasyonel Transfer Operasyonel Transfer Operasyonel Transfer
Harcama Odemeleri Harcama Odemeleri Harcama Odemeleri
222
415
33
-
256
415
Moğolistan, ormanların korunması, rehabilitasyonu ev piyasa ekonomisine
geçilmesi için bazı yasal değişiklikler yapılarak, “Orman konusunda ulusal programı”
oluşturmuştur. Sözkonusu programın yürürlüğe girmesiyle, aşağıdaki politikalar
belirlenmiştir;
 Ağaç ve ahşap malzemelerin yurt dışına çıkarılması için ödenecek ihracat özel
vergisinin belirlenmesi ile en yakın civardaki kaliteli ormanların harap edilmesi ve
buralardaki ağaçların kesilerek yurtdışına çıkarılması engellenmiştir.
 Zarar gören ormanların telafi edilmesine yönelik çalışmaların normatif gider
değeri yeniden belirlenmiş ve ormanlaştırma çalışmaları iki kat artmıştır. Bu çalışmalara işsiz
vatandaşların katılımı çok olmuştur.
 Ormanların, halk ve yerel kuruluşlarca sahiplenilmesini teminen çalışmalar, bu
konuda eğitimler düzenlenerek ormanın korunmasına ilişkin stratejik tedbirler alınarak
uygulanmaya başlanmıştır.
 Ormancılık sektörünün faaliyetlerini ülke genelinde birleştirerek düzenlemeye
görevli devlet kurumunun bünyesinde ormancılık faaliyetleri canlanmaya başlayarak, ormanın
korunması ile telafi edilmesine ilişkin çalışmalar hızlanmıştır. Devlet kurumunun, yabancı
ülkeler ve uluslararası kuruluşlarla işbirliğini arttırarak, onlar tarafından Moğolistan
ormancılık sektöründe yapılacak projelerin karşılıklı fikir değişiminde bulunarak
uygulanmasına yönelik uygun şartları oluşturmaktadır.
4.4. Özel Sektörün Ormancılıktaki Rolü
Moğolistan ormanlarının idaresi tamamen kamudadır. Yapılmakta olan uluslararası
projelerde orman yönetimi gelişimi için devlet desteğiyle özel girişimcilerin yetiştirilmesi,
devlet ve özel sektöre ait entegre orman yönetimi vurgulanmaktadır.
4.5. Ormancılık Eğitimi ve Ormancılık Araştırma Enstitüleri
Ormancılık eğitimi ve araştırma çalışmaları doğa bilimleri ile diğer ilgili
bölümlerde üniversitelerde lisans ve yüksek lisans düzeyinde ve bazı araştırma enstitülerinde
yürütülmektedir.
4.5.1. Orman Fakülteleri
Moğolistan’da ormancılık eğitimi, Mongolian University of Science and
Technology üniversitesinde verilmektedir. (http://www.must.edu.mn/must_en/)
4.5.2. Ormancılık Araştırma Enstitüleri
Moğolistan’da ormancılık araştırmaları üniversitelerin yanında çeşitli bilimsel
araştırma enstitülerinde yapılmaktadır. Aşağıda bazı araştırma enstitülerinin isimleri
verilmiştir;





Mongolian Academy of Sciences (MAS)
Delopment and Environment Center
MonAme Scientific Research Center
Economic Research Institute (ERI)
The American Center for Mongolian Studies (ACMS)
5. Korunan Alanlar
Yaban hayatını ve biyo-çeşitliliğin korunması ve sürdürülebilirliğinin sağlanması
ekolojik dengenin sağlanması açısından oldukça önemlidir. Orman varlığındaki azalmanın
ekolojik sonuçları ile karşı karşıya kalan Moğolistan son yıllarda orman koruma faaliyetlerine
önem vermektedir. Moğolistan’ın topraklarının yaklaşık% 10.9’u, yaklaşık 17,1 milyon hektar
arazi ( bu alanın 8,4 milyon hektarı orman arazisidir) korunan alan olarak ilan edilmiştir.
Çok sayıda misk geyiği bulunan Ülke’de Avrasya ormanların tipik toynaklıları
(Moschus moschiferus), Elk (Alces alces), Karaca (Capreolus pugargus), ve Ren geyiği
(Rangifer tarandus) bulunmaktadır. Kuzey Moğolistan’da, halen az sayıda geleneksel şekilde
geyik sürüleri olan aileler vardır. Ayrıca; özellikle tayga ormanı steplerinde bulunan; kurt
(Canis lupus), kahverengi ayı (Ursus arctos), Wolverine (Gulo Gulo), ve Eurasiona vaşak
(Felis lynx), baykuş (Strix nebulosa), kuzey baykuşu (Aegolius funereus), siyah gagalı
çalıhorozu (Tetrao parvirostris) ve çam ispinozgillerden kuş (Pinicola enucleator) Ülke’nin
biyoçeşitlilik zenginliğidir.
Grafik 5.1 Moğolistan Korunan Alan varlığı
6. Çölleşme ile Mücadele ve Erozyon Kontrolü Faaliyetlerinin Yer Aldığı
Kurumlar
Moğolistan arazilerini % 90’ı ciddi çölleşmeye maruz kalmaktadır. Çölleşme ile
mücadele ve erozyon kontrolü konularında yetkili kurum Moğolistan Doğa Çevre ve Turizim
Bakanlığı’dır.
6.1. Ulusal Odak Noktaları
Mr. Banzaragch Tsesed
Genel Müdür, Doğa Çevre ve Turizim Bakanlığı
Telefon: (976-51) 267 548
Faks: (976-51) 267 548
banzragch(at)mne.gov.mn
Mr. Batbold Dorjgurkhem
Müdür, Doğa Çevre ve Turizim Bakanlığı
Telefon: (976) 11 266 197
Faks: (976) 11 321 401
dbatbold(at)mne.gov.mn, batbodo(at)yahoo.com,
6.2. Ulusal Stratejik Belge ve Eylem Planları
Moğolistan 1997 tarihinde kendi Çölleşme ile Mücadele Eylem Planını
hazırlamıştır. Söz konusu plan aşağıdaki stratejilere odaklanmaktadır;







Kamu bilinçlendirme çalışmaları
Ekosistemler ve kullanımları ile ilgili bilginin yaygınlaştırılması
Eylem Politikaları ve Planlar oluşturma
Teknolojiler ve Yöntemler Geliştirme
Kamu personelinin kapasite artırımı çalışmalrarı
İzleme
Pilot projeler
7. Uluslararası İlişkiler
Türkiye ile Moğolistan arasında 2/11/2006 tarihinde Ankara’da “Türkiye
Cumhuriyeti Hükümeti ile Moğolistan Hükümeti Arasında Çevre Alanında İşbirliği
Anlaşması” yapılmış, 15.02.2011 Tarih, 27847 Sayılı Resmi Gazete’de 2011/1338 karar
sayısı ile yayınlanmıştır. Tarafların çevreyle ilgili başlıca işbirliği alanları şöyledir;
1. Ormancılık ve ağaçlandırma,
2. Çölleşme ile mücadele ve erozyonun kontrolü,
3. Doğal kaynakların yönetimi,
4. Su kullanımının sürdürülebilir yönetimi,
5. Atık su yönetimi,
6. Sürdürülebilir arazi kullanımı,
7. Toprak koruma,
8. Atık yönetimi,
9. Eko-turizmin geliştirilmesi,
l0. Biyoçeşitliliğin korunması,
11. Özel Çevre Koruma Alanlarının yönetimi ve korunması,
12. Yaban hayatı yönetimi,
13. Ozon tabakasının korunması için programların geliştirilmesi,
14. Sürdürülebilir doğal kaynak kullanım teknolojileri transfer/geliştirilmesi,
15. Çevresel etki değerlendirmesi,
16. Çevre koruma alanında, Türkiye ve Moğolistan'ın taraf olduğu bölgesel ve uluslararası
sözleşmelerin uygulanmasında ortak programların geliştirilmesi,
17. Çevresel eğitim,
18. Ortak ilgi konusu olarak görülen herhangi diğer bir alan.
3–4 Aralık 2008 tarihlerinde Moğolistan ile Karma Ekonomik ve Ticaret Komitesi
(KEK) III. Dönem Toplantısında Mutabakat Zaptı imzalanmıştır.
7.1. Uluslararası Kurumlarla Olan İlişkiler ve Raporlar
Birleşmiş milletlerin birçok kuruluşu ve diğer uluslar arası kuruluşlar
Kazakistan’da çalışmaktadır.





 UNEP-Mongolia Assesment Report
UNDP- National Report
UNESCO- Mongolia
UNICEF- Country Report Mongolia
World Bank- Country Report
IMF – Moğolistan
7.2. Uluslararası Projeler
Moğolistan’da gerçekleştirmekte olan bazı uluslararası projeler şöyledir;
 Dünya Bankası Projeleri
“Ulaanbaatar Clean Air Project”
“Improving Disaster Risk Management in Mongolia”
“Second Sustainable Livelihoods Project Additional Financing”
“Solid Waste Management Demonstration Project for the Urban Poor in Ulaanbaatar”
“MONSTAT: Strengthening the National Statistical System of Mongolia”
“Mongolia Multi-Sectoral Technical Assistance Project”
“MN-Energy Sector Additional Financing”
“Index based Livestock Insurance Project Additional Financing”
“MN-Sustainable Livelihoods II Mongolia”
 The Asia Foundation
Engaging Stakeholders for Environmental Conservation
 JICA
“The Project on Capacity Development in Urban Development Sector in Mongolia”
 UNDP/ Projesi
“Support to Integrity and Transparency Efforts in Mongolia”
 UNDP/UNEP Ortak Projesi
“Strengthening Envıronmental Governance In Mongolia Phase II”
 Edinburgh University
“Project Mongolia”
8. Ülke Hakkındaki Tecrübelerimiz
16-24 Kasım 2008 Tarihinde OGM Mülga T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı ile
TİKA işbirliğince Moğolistan Ölgiy Vilayeti’nde 45 hektarlık sahada orman kurulması
konusunda bir seyahat gerçekleştirilmiştir. Hazırlanan görev raporunda; mevsim koşullarının
uygun olmaması nedeniyle gezilemeyen sahayı yeniden görebilmek için mayıs- temmuz
ayları arasında bir ziyaret öngörülmüştür.
9. Kaynaklar











T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı resmi internet sitesi
T.C. Dışışleri Bakanlığı resmi internet sitesi
T.C. Ekonomi Bakanlığı İhracat Bilgi Platformu
İstanbul Ticaret Odası “Moğolistan Ülke Raporu”
TİKA “Moğolistan Ülke Raporu”
Moğolistan Türkiye Büyükelçiliği remi internet sitesi
Orman Genel Müdürlüğü resmi internet sitesi
Birleşmiş Milletler Çölleşme ile Mücadele Sekreterliği (UNCCD) resmi internet
sayfası
Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) resmi internet sayfası
Doğa için Dünya Yaban Hayat Fonu “Mongolian Forest Ecosystems” Batsukh N.
Dünya Bankası “Mongolia Forestry Sector Review”Nicholas Crisp, JohnDick,
Michael Mullins