Hemşirelik Öğrencilerinin Engellilere Yönelik

Hemşirelik Öğrencilerinin Engellilere Yönelik

Yeni Tıp Dergisi 2010;27: 80-83
Orijinal makale
Hemşirelik Öğrencilerinin Engellilere Yönelik
Tutumlarının Belirlenmesi
Hatice Yıldırım SARI 1, Murat BEKTAŞ 1, Saliha ALTIPARMAK
1
2
Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu
2
Celal Bayar Üniversitesi Sağlık Yüksekokulu
ÖZET
Türkiye’de 2002 yılında yapılan bir araştırmaya göre 8,5
milyon engelli birey bulunmaktadır. Engelli bireyler
genellikle olumsuz tutumlarla karşılaşırlar. Sağlık hizmeti
veren profesyoneller olumsuz tutumları nedeniyle engelli
bireylere sınırlı hizmet sunabilirler ya da hizmetlerin
kalitesi yeterli olmayabilir.
Bu araştırma hemşirelik öğrencilerinin engelli bireylere
yönelik tutumlarını belirlemek amacıyla planlanmıştır.
Araştırma Türkiye’de bir Hemşirelik Yüksekokulu ve bir
Sağlık Yüksekokulu’nda toplam 392 öğrenci ile (1.2.3.4.
sınıf öğrencileri) yürütülmüştür. Araştırmada Yetersizlikten Etkilenmiş Kişilere Yönelik Tutum Ölçeği ve Sosyodemografik Soru Formu kullanılmıştır.
Öğrencilerin 87’si (%22,2) yakınları arasında engelli bir
birey bulunduğunu belirtmiştir. Öğrencilerin Yetersizlikten Etkilenmiş Kişilere Yönelik Tutum Ölçeği‘nden aldıkları ortalama puan 72,69’dur (n=392, Min:33, Max:106,
SD:12,9). Öğrencilerin eğitim aldıkları okula göre ve
cinsiyetlerine göre engelli bireylere yönelik tutum puan
ortalamaları arasında anlamlı bir fark saptanmıştır.
Araştırma sonucuna göre hemşirelik öğrencilerinin engelli
bireylere yönelik olumlu tutumlarının olduğu görülmektedir. Cinsiyetin engelli bireylere yönelik tutumları etkilemesi literatürle uyumlu bir sonuçtur. Hemşirelik öğrencilerinin olumlu tutumlarının daha da geliştirilmesi konusunda müfredat çalışmaları yapılabilir.
Anahtar Kelimeler: Engelli, tutum, engellilere yönelik
tutumlar, hemşirelik öğrencilerinin tutumları
ABSTRACT
Determination of nursing students’ attitudes towards
disabled people
Disabled individuals are often faced with negative
attitudes. The negative attitudes of professionals who
will work in health care in the future may cause them to
provide limited or poor quality care to disabled
individuals. For this reason this study was planned as a
descriptive research for the purpose of determining
nursing students’ attitudes towards disabled individuals.
There were 392 students from two school of nursing who
participated in this study. The data were collected using
the Attitudes Towards Disabled Person Scale and
Sociodemographic Data Form. Data were analyzed with
percentage calculations, t test and One Way Analysis of
Variance.
The participating students’ mean Attitudes Towards
Disabled Person Scale score was 72.69. Although there
was a statistically significant difference in the students’
attitudes towards the disabled according to school and
sex, there was no statistically significant difference in
the scores of the students who did or did not have a
disabled family member.
Nursing students’ positive attitudes towards the disabled
were up the average level.
In light of the findings it can be said that nursing
education developed positive attitudes towards disabled
individuals.
Key Words: Disability, attitude, attitudes towards disabled
individuals, nursing students attitudes
GİRİŞ
Tutumlar kişilere, kümelere, nesne ya da düşünlere yönelik süreklilik gösteren, önceden biçimlenmiş duygu, düşünce ve inançlar bütünüdür.
Sosyal öğrenme kuramına göre tutumlar davranışları, davranışlar da tutumları etkiler. Tutumlar
yaşantılar sonucu öğrenilirler ve çocukluk döneminde anne-babanın değer yargılarından etkilenerek oluşurlar1. Olumsuz tutumlar ve onlara eşlik
eden davranışlar hem insani hizmetlerde hem de
toplumsal hizmetlerde kişilerin seçimlerini büyük
ölçüde sınırlayabilir2.
Engelli bireylerin, engellerinden önce insan oldukları düşünülürse, onlara karşı tutumların olumlu
olduğu düşünülür. Aksi durumlarda, yani bireyin
engeli, insan olmasından daha önce görülürse
tutumların olumsuz olduğu düşünülür1. Engelli
bireylerin önce insan oldukları göz ardı edilirse
80
toplumda bağımsız yaşamaları için gereken düzenlemelerin yapılması ihmal edilebilir. “Sağlamlara
hizmetler sağlandı, sakatlar mı kaldı” deyişi bu
düşünce biçiminin bir ürünüdür1.
Engelli bireyler genellikle toplumla bütünleşmelerini engelleyen olumsuz tutumlarla mücadele
ederler. Engellilere yönelik genel toplumsal tutum,
sözel ifadelerde çok uygun, olumlu olmaktadır
ancak; gerçekte, sözel olmayan duygularda sıklıkla
engelliler reddedilmektedir3. Engelli bireylere yönelik olumsuz tutumlar toplumsal hizmetlerden
yararlanmalarını da engeller. Özellikle sağlık hizmetlerinde çalışan profesyoneller olumsuz tutumları nedeniyle engelli bireylere sınırlı hizmet sunabilirler ya da hizmetlerin kalitesi yeterli olmayabilir4.
Yeni Tıp Dergisi 2010;27: 80-83
Engelli bireylere yönelik olumlu tutumların gelişmesini sağlayan en önemli faktör engelli bireylerle,
engelli olmayan bireylerin sosyal etkileşimlerinin
artmasıdır5. Ancak engelli bireylerin ve ailelerinin
sosyal etkileşimlerinin sınırlı olduğu belirtilmektedir6. Engelli bireylere yönelik toplumsal tutumlar
onları yeterince anlamama, bilinmeyen korkusu
veya sosyal öğrenme yoluyla diğer insanlardan
kalıp düşüncelerin öğrenilmesi gibi nedenlerle
farklılık gösterebilir7.
Üniversite öğrencileriyle yapılan araştırmalarda
öğrencilerin engelli bireylere yönelik olumlu tutumlarının orta düzeyde olduğu saptanmıştır2,8. Bir
başka çalışmada genel olarak sağlık alanında eğitim gören öğrencilerin engellilere yönelik olumlu
tutumlarının yetersiz olduğu saptanmıştır9.
Seccombe ise Yeni Zelanda’daki hemşirelik öğrencilerinin engellilere yönelik olumlu tutumlara sahip
olduklarını belirlemiştir10.
Daruwalla ve Darcy hemşirelik öğrencilerinin ve
rehabilitasyon hemşirelerinin olumlu tutumlarının
turizm öğrencilerinden daha fazla olduğunu belirtmiştir3. Chan ve ark. rehabilitasyon öğrencilerinin
işletme öğrencilerine göre daha fazla olumlu
tutumu olduğunu saptamıştır11. Bu farkın en önemli
nedeni eğitimdir. Eğitim seviyesinin artması, engellilere yönelik eğitim alınması ve engelli bireylerle önceden olumlu ilişkilerin yaşanması engelli
bireylere yönelik olumlu tutumları geliştirmektedir3,7,9,12-14.
Araştırmalarda engelin tipi, yaş, ırk ve cinsiyetin
engelli bireylere yönelik tutumları etkilemediği
saptanmıştır4,9. Buna karşın Tervo ve ark. birinci
sınıftaki erkek tıp öğrencilerinin kız öğrencilerden
daha fazla olumsuz tutumları olduğunu saptamıştır13. Horner-Johnson ve ark., akrabaları ya da
arkadaşları arasında engelli bireyler bulunan
öğrencilerin zihinsel engelli bireylerin haklarına
uygun yaklaştıklarını saptamıştır2. Buna karşın
engelli kardeşi olanlar ile engelli kardeşi olmayanların tutumlarını karşılaştıran bir araştırmada iki
grup arasında anlamlı bir fark saptanmamıştır15.
Türkiye’de hemşirelerin akıl hastalığı olanlara
yönelik tutumlarını değerlendiren çalışmalar bulunmaktadır16,17. Bağ ve Ekinci sağlık personelinin akıl hastalığı olan bireylere yönelik olumlu
tutumlarının orta düzeyde olduğunu saptamıştır16.
Eğitim düzeyi yüksek olan sağlık personelinin
ruhsal sorunları olan bireylere yönelik daha iyi
niyetli bir tutum içinde oldukları belirlenmiştir16.
Doğan, dördüncü sınıf öğrencilerin akıl hastalığı
olan bireylere yönelik tutumlarının birinci sınıf
öğrencilerine göre olumlu yönde farklılık gösterdiğini saptamıştır17.
Engelli bireylere yönelik tutumları inceleyen araştırmalar çoğunlukla batı toplumlarında yapılmıştır.
Kültürel değerlerin engelli bireylere yönelik olumlu
ve olumsuz tutumları belirleyen en önemli unsur
olduğu belirtilmiştir18. Bu bağlamda batı toplumlarında tutumu yansıtan sonuçların Türk toplumunda farklılık göstermesi beklenmektedir. Türkiye’de
engelli bireylere yönelik tutumları değerlendiren
araştırmalar sınırlıdır19,20. Akbuğa ve Gürsel beden
eğitimi-spor yüksekokulu öğrencilerinin engellilere
yönelik tutumlarına eğitimin etkisini incelemişlerdir19. Kargın ise öğretmenlerin işitme engelli
çocuklara yönelik tutumlarını değerlendirmiştir20.
Engelli bireylere sağlık hizmeti verecek olan
hemşirelik öğrencilerinin engelli bireylere yönelik
tutumlarını inceleyen araştırmalara ulaşılamamıştır.
Bu araştırma hemşirelik öğrencilerinin engelli
bireylere yönelik tutumlarını belirlemek amacıyla
planlanmıştır.
MATERYAL VE METOT
Araştırma bir Hemşirelik Yüksekokulu ve bir Sağlık
Yüksekokulu’nda yürütülmüştür. Hemşirelik Yüksekokulu ve Sağlık Yüksekokulu Ege Bölgesinde,
farklı iki ilde bulunmaktadır. Araştırma için birinci,
ikinci, üçüncü, dördüncü sınıf öğrencilere bilgi verilmiş katılmak isteyen öğrencilerin anket formunu doldurmaları istenmiştir.
Hemşirelik Yüksekokulunda toplam 219 öğrencinin
145’i araştırmaya katılmıştır. Sağlık Yüksekokulunda toplam 296 öğrencinin 247’si araştırmaya
katılmıştır.
Veri Toplama Aracı: Araştırmada Yetersizlikten
Etkilenmiş Kişilere Yönelik Tutum Ölçeği (YEKYTÖ)
ve Sosyodemografik Soru Formu kullanılmıştır.
Yetersizlikten Etkilenmiş Kişilere Yönelik Tutum
Ölçeği (YEKYTÖ): Ölçek Yuker ve Block tarafından
1986’da (Attitudes Towards Disabled Person)
engelli bireylere yönelik olumlu ve olumsuz tutumları değerlendirmek için geliştirilmiştir. Özyürek
tarafından Eğitim Fakültesi birinci ve dördüncü
sınıf öğrencileri örnekleminde Türkçe uyarlaması
yapılmıştır. Ölçeğin amacı, engel gruplarını özel
olarak ayırmaksızın, genel anlamda yetersizlikten
etkilenmiş kişilere yönelik tutumları ölçmektir.
Ölçeğin güvenirlik katsayısı .67-.83, test-tekrar
test güvenirlik katsayısı .76 olarak saptanmıştır1.
Ölçek 20 maddeden oluşmaktadır ve 6’lı likert
biçiminde hazırlanmıştır (+3 Tamamen Katılıyorum,
+2 Katılıyorum, +1 Biraz Katılıyorum, -1 Biraz
Katılmıyorum, -2 Katılmıyorum, -3 Kesinlikle Katılmıyorum). Ölçeğin 2, 5, 6, 11 ve 12. maddeleri ters
şekilde puanlanmaktadır. Tüm maddeler işaretleri
dikkate alınarak toplandıktan sonra, negatif değerleri ortadan kaldırmak amacıyla +60 eklenerek
toplam puan elde edilmektedir. Ölçekten alınacak
en yüksek puan 120’dir. Ölçekten alınan yüksek
puan engelli kişilerin, engelli olmayan kişilerle
81
Yeni Tıp Dergisi 2010;27: 80-83
benzer şekilde algılandığı anlamına gelmektedir.
Düşük puan ise, engelli kişilerin engelli olmayan
kişilerden farklı algıladığını göstermektedir1.
Sosyodemografik Soru Formu: Soru formunda
okuduğu okul, bölümü, sınıfı, yakınları arasında
engelli birey bulunma durumu, engelli bir arkadaşının bulunması durumu, klinikte engelli bir bireye
bakım verme durumu, bakım verdiği bireyin engel
durumu gibi tanımlayıcı özellikleri içeren sorular
yer almıştır.
Verilerin Toplanması: Veriler 2007-2008 öğretim
yılı sonunda, öğrencilerin toplu olarak ders yaptıkları bir sınıfta, öğretim elemanı gözetiminde
toplanmıştır. Öğrencilerin soru formunu doldurmaları 10-15 dakika sürmüştür. Başlangıçta öğrencilere soru formunun içeriği ve nasıl doldurulacağı
konusunda bilgi verilmiştir.
Verilerin Analizi: Verilerin değerlendirilmesinde
sayı, yüzdelik ve ortalama hesaplamalar, t testi ve
tek yönlü varyans analizi kullanılmıştır.
Araştırma Etiği: Araştırmanın yapılabilmesi için
Hemşirelik Yüksekokulu Müdürlüğü’nden ve Sağlık
Yüksekokulu Müdürlüğü’nden yazılı izin alınmıştır.
Araştırmadan önce öğrencilere araştırmanın amacı
hakkında bilgi verilmiştir. Anket formu araştırmaya
katılmayı isteyen öğrenciler tarafından doldurulmuştur.
BULGULAR
Öğrencilerin %15,1’i (n=59) sağlık memurluğunda,
%84,9’u (n=333) hemşirelik bölümünde, %63’ü
(n=247) Sağlık Yüksekokulu’nda, %37’si (n=145)
Hemşirelik Yüksekokulu’nda eğitim görmektedir.
Öğrencilerin %31,1’i (n=122) birinci sınıfta, %22,2’si
(n=87) ikinci sınıfta, %31,6’sı (n=124) üçüncü sınıfta, %15,1’i (n=59) dördüncü sınıfta okumaktadır.
Öğrencilerin %21,4’ü (n=84) kız, %78,6’sı (n=308)
erkektir.
Öğrencilerin 87’si (%22,2) yakınları arasında engelli
bir birey bulunduğunu belirtmiştir. Bunlardan 5’i
(%1,3) anne-babasının, 5’i (%1,3) kardeşinin, 55’i
(%14) akrabalarından birinin engelli olduğunu
ifade etmiştir. Otuz dört öğrenci engelli bir arkadaşı
bulunduğunu belirtmiştir. Öğrencilerden 143’ü
klinikte engelli bir bireye bakım vermiştir. Öğrencilerin 27’si zihinsel, 9’u işitme, 2’si görme, 39’u
fiziksel, 13’ü birden çok engele sahip bireylere
bakım verdiklerini belirtmişlerdir. Öğrencilerin YEKYTÖ
ölçeğinden aldıkları ortalama puan 72,69’dur
(n=392, Min:33, Max:106, SD: 12,9). Öğrencilerin
eğitim aldıkları okula göre engelli bireylere yönelik
tutum puan ortalamaları arasında istatistiksel
olarak anlamlı fark saptanmıştır (Tablo 1). Cinsiyetlerine göre engelli bireylere yönelik tutum puan
ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı
bir fark saptanmıştır (Tablo 2).
82
Tablo 1. Öğrencilerin Okullarına Göre Engelli
Bireylere Yönelik Tutumlarının Karşılaştırılması
Bölüm
Hemşirelik YO (n=145)
Sağlık YO (n=247)
n
66,8
76,1
ss
13,4
11,4
T
7,291
P
,001
Tablo 2. Öğrencilerin Cinsiyetlerine Göre Engelli
Bireylere Yönelik Tutumlarının Karşılaştırılması
Cinsiyet
Kız (n=308)
Erkek (n=84)
n
78,0
71,2
ss
10,8
13,1
T
4,347
P
,001
Öğrencilerin eğitim gördükleri sınıfa göre puan
ortalamaları arasında bir fark bulunmamasına
(f=2,340, p=,073) rağmen eğitim görülen sınıf
düzeyine göre öğrencilerin tutum puanları artış
göstermektedir. Birinci sınıfların puan ortalamaları
70,9±13,8, ikinci sınıfların puan ortalamaları 71,9
±13,4, üçüncü sınıfların puan ortalamaları 73,4±
11,6, dördüncü sınıfların puan ortalamaları 76,0±
12,6’dır.
Öğrencilerin klinikte engelli bir bireye bakım verme durumuna göre puan ortalamaları arasında
anlamlı bir fark yoktur (t=1,356, p=,176). Klinikte
engelli bireye bakım verenlerin puan ortalaması
X=73,8±12,4 (n=143), bakım vermeyenlerin puan
ortalaması X=72,0±13,1dir (n=249).
Öğrencilerin yakınları arasında engelli birey bulunma durumuna göre (t=,223, p= ,824) ve ark. arasında engelli birey bulunma durumuna göre (t=,666,
p=,506) gruplar arasında anlamlı farklılık saptanmamıştır.
TARTIŞMA
Bu araştırmada hemşirelik öğrencilerinin engelli
bireylere yönelik tutumlarının belirlenmesi amaçlanmıştır. Araştırmaya katılan tüm öğrencilerin
YEKYTÖ ölçeğinden aldıkları toplam puan 72,69’dur.
(Min:33, Max:106, SD:12,9). Bu puan hemşirelik
öğrencilerinin engelli bireylere yönelik olumlu
tutumlarının olduğunu göstermektedir. Üniversite
öğrencilerinin ve sağlık alanında eğitim gören
öğrencilerin engellilere yönelik tutumlarının orta
düzeyde olduğunu belirleyen araştırmalar bulunmaktadır2,8,9. Seccombe ise hemşirelik öğrencilerinin olumlu tutumları olduklarını ifade etmiştir10.
Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık Özürlüler İdaresi
Başkanlığı tarafından yaptırılan “Toplum Özürlülüğü
Nasıl Anlıyor” araştırmasına göre engellilere yönelik
toplumsal tutumların olumlu olduğu, genç yaştaki
bireylerin olumlu tutumlarının daha yüksek olduğu
saptanmıştır21.
Öğrencilerin eğitim gördükleri sınıfa göre puan
ortalamaları arasında anlamlı bir fark bulunmamasına (f=2,340 p=,073) rağmen eğitim görülen sınıf
düzeyine göre öğrencilerin tutum puanları artış
Yeni Tıp Dergisi 2010;27: 80-83
göstermektedir. Bu artışın hemşirelik eğitimiyle
ilişkili olduğu düşünülmektedir.
Thompson ve ark. hemşirelik öğrencilerinin kronik
hastalıklarla ilgili dersler aldıktan sonra engellilere
yönelik olumlu tutumlarının anlamlı derecede
etkilendiğini belirtmiştir7. Hemşirelik eğitimi müfredatında özellikle üçüncü sınıfta kronik hastalıklar
ile ilgili dersler ağırlık kazanmaktadır.
Tablo 2’de görüldüğü gibi öğrencilerin cinsiyetlerine göre engelli bireylere yönelik tutum puan
ortalamaları arasında anlamlı bir fark saptanmıştır.
Kızların puan ortalaması erkeklerin puan ortalamasından yüksektir. Araştırma sonucumuzla benzer
şekilde Tervo ve ark. erkek tıp öğrencilerinin kız
öğrencilerden daha fazla olumsuz tutumları olduğunu saptamıştır13.
Öğrencilerin yakınları arasında engelli birey bulunma durumuna göre ve arkadaşları arasında engelli
birey bulunma durumuna göre gruplar arasında
anlamlı farklılık saptanmamıştır. Horner-Johnson
ve ark., akrabaları ya da arkadaşları arasında engelli bireyler bulunan öğrencilerin zihinsel engelli
bireylerin haklarına uygun yaklaştıklarını saptarken, Şenel engelli kardeşe sahip olmanın tutumları
etkilemediğini saptamıştır2,15. Bizim araştırmamızda elde ettiğimiz sonuç Şenel tarafından desteklenmektedir15. Literatürde kişinin engelli bireylerle
önceden bir deneyiminin bulunmasının olumlu
tutumları etkilediği vurgulanmaktadır3,7,9,12-14.
Araştırmamızda öğrencilerin klinikte engelli bir
bireye bakım verme durumuna göre puan ortalamaları arasında anlamlı bir fark olmadığı saptanmıştır. Ancak klinikte engelli bireye bakım veren
öğrencilerin puan ortalaması, bakım vermeyenlerin puan ortalamasına göre yüksektir.
Araştırmamızı iki farklı şehirde yer alan bir hemşirelik yüksekokulu ve bir sağlık yüksekokulunda
yürüttük. Bu iki okulun öğrencilerinin puan ortalamaları arasında anlamlı bir fark saptanmıştır. Bu
durum kültürel farklılıklarla ilişkili olabilir. Kültürel
değerlerin engelli bireylere yönelik olumlu ve
olumsuz tutumları belirleyen en önemli unsur
olduğu belirtilmiştir18. Tutumlar yaşantılar sonucu
öğrenilirler ve çocukluk döneminde anne-babanın
değer yargılarından etkilenerek oluşurlar1. Bu gerekçeyle tutumu etkileyen faktörler farklı çalışmalarda farklı şekilde saptanmış olabilir.
Araştırma sonucuna göre hemşirelik öğrencilerinin
engelli bireylere yönelik olumlu tutumlarının olduğu
görülmektedir. Cinsiyetin engelli bireylere yönelik
tutumları etkilemesi literatürle uyumlu bir sonuçtur. Türkiye’de 8,5 milyon engelli birey bulunmaktadır22. Geleceğin hemşireleri engelli bireylerin
bakımında sorumluluklar üstleneceklerdir.
Hemşirelik öğrencilerinin olumlu tutumlarının daha
da geliştirilmesi konusunda müfredat çalışmaları
yapılabilir.
REFERANSLAR
1. Özyürek M. Engellilere Yönelik Tutumların Değiştirilmesi Ankara;
Kök Yayıncılık 2006: p.11-23.
2. Horner-Johnson W, Keys C, Henry D, Yamaki K, Oi F, Watanabe K,
Shimada H, et al. Attitudes of Japanese students toward people with
intellectual disability. Journal of Intellectual Disability Research 2002;46:
365-78.
3. Daruwalla P, Darcy S. Personal and Societal Attitudes to Disability.
Annals of Tourism Research 2005;32: 549–70.
4. Rosenthal DA, Chan F, Livneh H. Rehabilitation students' attitudes
toward persons with disabilities in high- and low-stakes social contexts: A
conjoint analysis. Disability & Rehabilitation 2006; 30;28: 1517-27.
5. Wong DKP. Do contacts make a difference? The effects of
mainstreaming on student attitudes toward people with disabilities.
Research in Developmental Disabilities 2008;29: 70–82.
6. Sarı HY, Baser G, Turan JM. Experiences of Mothers of Children
with Down Syndrome. Paediatric Nursing 2006;18: 29-33.
7. Thompson TL, Emrich K, Moore G. The effect of curriculum on the
attitudes of nursing students toward disability. Rehabilitation Nursing
2003;28: 27-30.
8. Nagata KK. The measurement of the Hong Kong-based 'Baseline
Survey of Students' Attitudes toward People with a Disability': crosscultural validation in Lebanon. International Journal of Rehabilitation
Research 2007;30: 239-41.
9. Tervo RC, Palmer G. Health professional student attitudes towards
people with disability. Clinical Rehabilitation 2004;18: 908-15.
10. Seccombe JA. Attitudes towards disability in an undergraduate
nursing curriculum: The effects of a curriculum change. Nurse Education
Today 2007;27: 445–51.
11. Chan CCH, Lee TMC, Yuen HK, Chan F. Attitudes Toward People
With Disabilities Between Chinese Rehabilitation and Business Students: An
Implication for Practice Rehabilitation Psychology 2002;47: 324-38.
12. Mangili E, Ponteri M, Buizza C, Rossi G. Attitudes toward disabilities and
mental illness in work settings: a review. Epidemiologia e Psichiatria Sociale
2004;13: 29-46.
13. Tervo RC, Azuma S, Palmer G, Redinius P. Medical students'
attitudes toward persons with disability: a comparative study. Archives of
Physical Medicine and Rehabilitation 2002;83: 1537-42.
14. Lindgren CL, Oermann MH. Effects of an educational intervention
on students' attitudes toward the disabled. Journal of Nursing Education
1993;32: 121-6.
15. Şenel HG. Yetersizliğe Sahip Kardeşi Olanlarla, Olmayanların Yetersizliğe Yönelik Tutumları ve Kaygı Düzeyleri Yönünden Karşılaştırılması. Özel
Eğitim Dergisi 1995;2: 33–9.
16. Bağ B, Ekinci M. Sağlık Personelinin Ruhsal Sorunları Olan
Bireylere Yönelik Tutumlarının Araştırılması (Examining of attitudes towards
mentally ill people in a sample health professionals). Elektronik Sosyal
Bilimler Dergisi 2005;3: 107-27.
17. Doğan S. Hemşirelik yüksekokulu öğrencilerinin ruh hastaları ve
hastalıklarına karşı tutumlarının değerlendirilmesi. III. Ulusal Hemşirelik
Kongresi Esnaf Ofset 1992; 783-7
18. Florian V. Cross-cultural differences in attitudes towards disabled
persons. A study of Jewish and Arab youth in Israel. International Journal of
Intercultural Relations 1982;6: 291-9.
19. Akbuğa B, Gürsel F. Bilgilendirme Yoluyla Beden Eğitimi Spor
Yüksekokulu Öğrencilerinin Engelli Bireye Yönelik Değişen Tutumları.
SPORMETRE Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi 2007;V: 5-8
20. Kargın T. Farklı Eğitim Özgeçmişlerine Sahip Öğretmenlerin İşitme
Engelli Çocuklara Yönelik Tutumlarının Çeşitli Değişkenler Açısından
Karşılaştırılması. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi
2001;34: 93-104.
21. Kaner S, Öğülmüş S, Büyüköztürk Ş, Dökmen Z. Toplum Özürlülüğü Nasıl Anlıyor? TC Başbakanlık Özürlüler İdaresi Başkanlığı yayını 2009.
22. Türkiye özürlüler araştırması ikincil analizi, son gelişme raporu.
Başbakanlık Özürlüler İdaresi Başkanlığı yayını. 2002. (Erişim Tarihi: 16/07/
2009).
Yazışma adresi:
Dr. Hatice Yıldırım SARI
Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu, İzmir
e-mail: [email protected]
Yazının geldiği tarih
: 15.10.2009
Yayına kabul tarihi
: 01.03.2010
83