ORS

ÇOCUKTA AĞIZDAN SIVI TEDAVİSİ
Prof. Dr. Ergin ÇİFTÇİ
Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi
Çocuk Enfeksiyon Hastalıkları BD
www.erginciftci.com
www.erginciftci.com
GASTROİNTESTİNAL SİSTEM
ENFEKSİYONLARININ TEDAVİSİ
1
Sıvı ve elektrolit tedavisi
2
Beslenmenin sürdürülmesi
3
Anti-diareik ilaçlarla özgül olmayan tedavi
4
Antimikrobiyal ilaçlarla etkene özgü tedavi
www.erginciftci.com
GASTROİNTESTİNAL SİSTEM
ENFEKSİYONLARININ TEDAVİSİ
1
Sıvı ve elektrolit tedavisi
2
Beslenmenin sürdürülmesi
3
Anti-diareik ilaçlarla özgül olmayan tedavi
4
Antimikrobiyal ilaçlarla etkene özgü tedavi
www.erginciftci.com
DEHİDRASYON SINIFLAMASI
Sıvı açığı yok
Ağırlık kaybı
Yok
Klinik bulgu
Yok
Deri turgoru
Normal
Deri kıvrımı hemen düzeliyor
Hafif-Orta düzeyde sıvı açığı
Ağır sıvı açığı
Hafif %5-6
Orta %7-10
> %10
İkiden fazlası var
Huzursuzluk
Gözlerde çökme
Susamış ve istekli içiyor
İkiden fazlası var
Anormal uyuma veya letarji
Gözlerde çökme
Az içiyor veya hiç içmiyor
Yavaş
Deri kıvrımı <2 sn görülebiliyor
Çok yavaş
Deri kıvrımı >2 sn görülebiliyor
MJA 2004; 181: 565-570.
www.erginciftci.com
www.erginciftci.com
www.erginciftci.com
www.erginciftci.com
www.erginciftci.com
DEHİDRATASYON SINIFLAMASI
Sıvı açığı yok
Ağırlık kaybı
Yok
Klinik bulgu
Yok
Deri turgoru
Normal
Deri kıvrımı hemen düzeliyor
Hafif-Orta düzeyde sıvı açığı
Ağır sıvı açığı
Hafif %5-6
Orta %7-10
> %10
İkiden fazlası var
Huzursuzluk
Gözlerde çökme
Susamış ve istekli içiyor
İkiden fazlası var
Anormal uyuma veya letarji
Gözlerde çökme
Az içiyor veya hiç içmiyor
Yavaş
Deri kıvrımı <2 sn görülebiliyor
Çok yavaş
Deri kıvrımı >2 sn görülebiliyor
MJA 2004; 181: 565-570
www.erginciftci.com
YÜKSEK RİSK
Yaş < 6 ay
İshal > 8/gün
Kusma > 4/gün
DEHİDRATASYON OLMAYAN AKUT İSHAL
Normalde aldığından az olmayacak şekilde
beslenmeye devam etmesini öner
Daha fazla miktarlarda sıvı vermeyi özendir
Ayrıca her dışkı/kusma sonrası 10 mL/kg ORS ver
DÜŞÜK RİSK
Yaş ≥ 6 ay
İshal ≤ 8/gün
Kusma ≤ 4/gün
Normalde aldığından az olmayacak şekilde
beslenmeye devam etmesini öner
Daha fazla miktarlarda sıvı vermeyi özendir
Arch Dis Child 2001; 85: 132-142
www.erginciftci.com
DEHİDRATASYON SINIFLAMASI
Sıvı açığı yok
Ağırlık kaybı
Yok
Klinik bulgu
Yok
Deri turgoru
Normal
Deri kıvrımı hemen düzeliyor
Hafif-Orta düzeyde sıvı açığı
Ağır sıvı açığı
Hafif %5-6
Orta %7-10
> %10
İkiden fazlası var
Huzursuzluk
Gözlerde çökme
Susamış ve istekli içiyor
İkiden fazlası var
Anormal uyuma veya letarji
Gözlerde çökme
Az içiyor veya hiç içmiyor
Yavaş
Deri kıvrımı <2 sn görülebiliyor
Çok yavaş
Deri kıvrımı >2 sn görülebiliyor
MJA 2004; 181: 565-570
www.erginciftci.com
HAFİF-ORTA DEHİDRATASYONU
OLAN AKUT İSHAL
Hamur kıvamında deri var mı?
Evet
50-100 mL/kg ORS 4 saatte ver
Dört saat sonra yeniden değerlendir
Evet
NG ile ORS veya IV sıvı
Hala
dehidrate mi?
Hayır
Hala
dehidrate mi?
Hayır
Beslenmesine devam et
İdame ORS ver
Üre/Kreatinin/Na/K
Hayır
Na > 150 ?
Evet
HİPERNATREMİK
DEHİDRATASYON TEDAVİSİ
Evet
IV idame+açık+süren kayıpları ver
Arch Dis Child 2001; 85: 132-142
www.erginciftci.com
SIVI TEDAVİSİ
ORAL
PARENTERAL
www.erginciftci.com
AĞIZDAN SIVI TEDAVİSİ
Temel Prensip
İnce bağırsakta sodyum ve glukoz emiliminin birlikte oluşu, glukoz
emiliminin sodyum ve su emilimini arttırması, bu mekanizmanın
ishal sırasında bozulmaması
www.erginciftci.com
AĞIZDAN SIVI TEDAVİSİ
Temel Prensip
The discovery that sodium transport and glucose transport are
coupled in the small intestine so that glucose accelerates absorption
of solute and water (is) potentially the most important medical
advance of this century."
Lancet 1978; 2: 300-301
www.erginciftci.com
AĞIZDAN SIVI TEDAVİSİ (ORS!)
Dünyanın Her Yerinde Kullanılmaktadır
AFGANİSTAN
ABD
www.who.int
www.erginciftci.com
ORAL REHİDRATASYON SIVISI
ORS
•
•
İshale bağlı dehidratasyonun, elektrolit ve baz açığının
tedavisinde kullanılmak üzere hazırlanan dengeli
glukoz ve elektrolit karışımına oral rehidratasyon tuzu
adı verilir
Tuzun suda çözünmüş biçimine de oral rehidratasyon
sıvısı (ORS) adı verilir
www.erginciftci.com
ORS
www.erginciftci.com
YENİ WHO/UNICEF ORS FORMÜLÜ
Sodyum
75 mmol/L
Klor
65 mmol/L
Potasyum
20 mmol/L
Sitrat
10 mmol/L
Glukoz, anhidroz
75 mmol/L
Toplam osmolarite
245 mOsmol/L
Hipotonik ORS
Aminoasit içeren ORS
Pirinç ORS
Süper ORS
(45-60 mmol/L sodyum içeren)
(Glisin, L-Alanin, L-Glutamin)
(50 g/L pirinç karbonhidratı içeren)
(Glukozla aynı işlevi gören, emilimleri birbirinden
bağımsız ve bağırsağın farklı bölgelerinden olan
aminoasit, dipeptit, tripeptitler…)
www.who.int
www.erginciftci.com
ORS HAZIRLANMASI ve KULLANILMASI
1. Elleri sabunlu su
ile yıka
3. ORS paketini
karıştırarak
kaba boşalt
2.Temiz bir kaba 1
litre temiz su koy
4. Az miktarda
ancak sık sık
çocuğa içir

Sağlık Bakanlığı tarafından
toz şeklinde paketler
halinde hazırlanmıştır.

Ayrıca toz ve hazır
solüsyon şeklinde
hazırlanmış ticari ORS
preparatları da
bulunmaktadır.

Toz şeklinde paketlenmiş
olan ORS preparatları 1
litre kaynatılmış ılık su
içinde eritilerek solüsyon
haline getirilir.

Bu solüsyon ılık veya soğuk
olarak içilebilir.

Hazırlanan sıvı daha sonra
kaynatılmamalı ve 24
saatten uzun süre
bekletilmemelidir.
www.erginciftci.com
ORS NASIL VERİLMELİ?

Kaşık veya bardakla verilmeli

Biberon kullanılmamalı

Bebeklerde damlalık ya da iğnesi çıkarılmış şırıngayla
ağıza damlatılarak verilebilir

<2 yaş çocuklarda 1-2 dakikada bir çay kaşığı ile

Büyük çocuklarda bardakla yudum yudum verilmelidir
www.erginciftci.com
ORS’NİN AVANTAJLARI
Kolay Temin Edilebilir, Kullanılabilir

Sağlık Bakanlığından ücretsiz olarak sağlanabilir

ORS ucuzdur

Kolay taşınabilir

Kolaylıkla hazırlanabilir

Her yerde uygulanabilir

İntravenöz tedavi yakın izlem ve fazla personel
gerektirdiği halde, ORS uygulaması sırasında yalnızca
annenin ilgilenmesi yeterli olabilir.
www.erginciftci.com
ORS’NİN AVANTAJLARI
Etkilidir

Elektrolit emilimi daha yavaş ve düzenli olur

İzotonik, hipotonik, hipertonik dehidratasyonda

Hipopotasemi ve hiperpotasemide

Asidozlu hastalarda

Elektrolit düzeylerinin ölçülemediği durumlarda da
güvenle kullanılabilir
www.erginciftci.com
ORS’NİN AVANTAJLARI
Komplikasyonu Azdır

İntravenöz tedavide görülebilecek tromboflebit gibi
komplikasyonlar görülmez

Çocuk susuzluk derecesine göre ihtiyacı olan sıvı
miktarını kendi belirler

İntravenöz tedavide olabilecek yetersiz sıvı gidişi ya
da aşırı yüklenme gibi komplikasyonlar görülmez
www.erginciftci.com
ORS’NİN UYGUN OLMADIĞI
DURUMLAR

Sıvı içemeyen hastalar (Bilinç veya solunum bozukluğu)

Ağır dehidratasyonu olan hastalar

Şiddetli, tekrarlayan kusması olan hastalar

Akut karın şüphesi durumunda

Ciddi sodyum bozukluğu (120-160 mmol/L dışı)

Dışkı ile kaybı çok fazla (> 15 mL/kg/saat) olan hastalar

Glukoz absorbsiyonunun bozulduğu durumlar; ORS verilmesiyle
dışkılama artar, dehidratasyon artabilir.
JAAPA 2005; 18: 24-29
www.erginciftci.com
ORS KOMPLİKASYONLARI
Hipernatremi
 İshal halen şiddetli olarak süren ve yoğun miktarda ORS
almak zorunda olan çocuklarda görülür
 Yaşam boyu sakatlık veya ölüme yol açabilir
www.erginciftci.com
DEHİDRATASYON SINIFLAMASI
Sıvı açığı yok
Ağırlık kaybı
Yok
Klinik bulgu
Yok
Deri turgoru
Normal
Deri kıvrımı hemen düzeliyor
Hafif-Orta düzeyde sıvı açığı
Ağır sıvı açığı
Hafif %5-6
Orta %7-10
> %10
İkiden fazlası var
Huzursuzluk
Gözlerde çökme
Susamış ve istekli içiyor
İkiden fazlası var
Anormal uyuma veya letarji
Gözlerde çökme
Az içiyor veya hiç içmiyor
Yavaş
Deri kıvrımı <2 sn görülebiliyor
Çok yavaş
Deri kıvrımı >2 sn görülebiliyor
MJA 2004; 181: 565-570
AĞIR DEHİDRATASYONU
OLAN AKUT İSHAL
20 mL/kg SF IV bolus olarak ver
Dolaşım
düzeldi mi?
Hayır
www.erginciftci.com
Üre/Kreatinin/Na/K
Tam kan sayımı
ESR/CRP
Arter kan gazları
Kan, idrar ve dışkı kültürü
Kan şekeri
Bolusu 40 mL/kg’a kadar yinele
> 40 mL/kg ise mekanik ventilasyon
Evet
12 saatte rehidrasyon (ORS) Evet
İdame sıvı
Na > 150 ?
YOĞUN BAKIM
Hayır
3-4 saatte rehidrasyon
(½ IV sıvı veya ORS)
HASTANE
Sıvıya devam et
ORS yetersiz kalırsa NG ile ORS veya IV sıvı ver
Beslenme başla
Arch Dis Child 2001; 85: 132-142