EKLERİ (Türkçe) - Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü

Transkript

TÜRKİYE CUMHURİYETİ
ENERJİ VE TABİİ KAYNAKLAR BAKANLIĞI
DEVLET SU İŞLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
EMLAK VE KAMULAŞTIRMA DAİRESİ
ILISU KONSORSİYUMU
ILISU BARAJ VE HES PROJESİ
GÜNCELLENMİŞ YENİDEN YERLEŞİM EYLEM
PLANI DEĞİŞİKLİKLERİ (GYYEP)
Çevre Danışmanlık Ltd. Şti.
Mayıs 2006, Ankara
DSİ / ILISU KONSORSİYUMU
ENCON
İÇİNDEKİLER
Sayfa
KAPAK SAYFASI
İÇİNDEKİLER
i
TABLOLAR LİSTESİ
ii
ŞEKİLLER LİSTESİ
iii
EKLER LİSTESİ
iv
1. Yeniden Yerleşim
1
1.1. Genel Bakış: Politik Uyuşmazlık
1
1.2. Sağlıklı bir planlamaya temel oluşturacak doğru ve güvenilir
rakamların sunulması
1
2. Proje Yönetimi / Yürütme görevi yaptırımları
12
3. Gelir İyileştirilmesi
14
4. Yeniden Yerleşim Alanları
25
5. Halkın Katılımı ve Danışmanlık Hizmetleri (HKD)
26
6. Kültür ve Dil
28
7. Bütçe
29
8. Şikayet Mekanizması
43
9. İzleme
49
10. Diğer
54
Ekler
58
ii
ENCON
TABLOLAR LİSTESİ
Tablo 1.
Tablo 2.
Tablo 3.
Tablo 4.
Tablo 5.
Tablo 6.
Etkilenme Açısından PEİ’lerle ilgili Rakamlar
Kadastro Araştırması için Tahmini Bütçe
Kadastro Araştırması için Kısa Zaman Çizelgesi
Hanelerin Sayılarına Göre Yöneldikleri Gelir Kaynakları
Bütçe Tahsisi (ABD Doları)
Konsolide Bütçe
iii
Sayfa
4
10
10
19
31
36
ENCON
ŞEKİLLER LİSTESİ
Şekil 1.
Şekil 2.
Şekil 3.
Şekil 4.
Şekil 5.
Şekil 6.
Şekil 7.
Şekil 8.
Şekil 9.
Sayfa
Yerleşimlerin Mevcut Kadastral Durumu
9
13
YYEP Raporu Halkı Bilgilendirme, Danışmanlık Aktiviteleri ve
Şikayet Giderme Mekanizmalarının Yürütülmesine ilişkin Önerilen
Organizasyon Yapısı
Seçilen yerleşimlerin proje alanı üzerindeki dağılımı ve proje
22
alanının tarımsal kullanım deseni
23
Beton Binalar için Piyasa Değerleri ile Mevcut Birim Fiyatların
Karşılaştırılması
Kuru Tarım Alanları için Piyasa Değerleri ile DSİ Birim Fiyatlarının
24
Sulu Tarım Alanları için Piyasa Değerleri ile DSİ Birim Fiyatlarının
25
YYEP'in Uygulanması Sırasında Gerçekleştirilecek Bazı Temel
27
Aktivitelere İlişkin Akış Şeması
Kendi Olanaklarıyla Yeniden Yerleşimi Seçen PEİ’nin Şikayetlerini
45
Dile Getirme Yolları
İzleme ve Değerlendirme Döngüsü
50
iiii
ENCON
EKLER LİSTESİ
Ek 1
Ek 2
Ek 3
Ek 4
Ek 5
Ek 6
Ek 7
Ek 8
Ek 9
Ek 10
Kamulaştırmanın Yıllara Göre Dağılımı
Sular Altında Kalacak Köylerin Kadastro Durumu
Kadastral Durum Haritası
Resmi Mevzuat ile ilgili Bilgi
Proje Uygulama Zaman Çizelgesi
Kırsal Yeniden Yerleşim Alternatif Alanları
Formüller
Önerilen Yapı
Yeniden Yerleşim ve Kamulaştırmada Temel Süreçler
Dezavantajlı Gruplara İstihdam Olanağı Yaratılması ve Buna
İlişkin Eğitim Sağlanmasına Dair Proje Başvurusu
iiv
Sayfa
59
71
75
77
81
85
89
92
95
98
1.
ENCON
Yeniden Yerleşim
1.1 Genel Bakış: Politik Uyuşmazlık
Başlık:
1- Bölgedeki politik uyuşmazlıktan, Çevresel Etki Değerlendirme Raporu’nda
(ÇEDR) ve Yeniden Yerleşim Eylem Planı’nda (YYEP) çok az
bahsedilmektedir.
İKO Beklentileri:
1- Eş zamanlı olarak yürütülen çeşitli arkeolojik alanlarda, kırsal yeniden yerleşim
alanlarının hazırlanması ve sürekli katılım ve şikayet giderme
mekanizmalarının işleyişleri ile bağlantılı prosesler incelenmelidir.
Cevap:
Bu yoruma ilişkin olarak, bu sorunun cevabına geçmeden önce “politik” ve
“uyuşmazlık” kelimelerinin manalarını tekrar gözden geçirmekte fayda vardır. Bu işlemi
takiben, bu konu hakkında farklı yorumlar geliştirilebilir. Bununla beraber, bu raporun
teknik bir rapor olduğu ve yöneltilen bu sorunun söz konusu raporun kapsamının dışında
olduğu vurgulanmalıdır. Ayrıca, Uluslararası Finans Kuruluşu (IFC) el kitabı dikkatli bir
şekilde incelendiğinde, ‘politik’ kelimesine rastlamak mümkün değildir. Bu raporda, politik
sorunlardan ziyade dezavantajlı gruplar, bu grupların dezavantajlı olma nedenleri ve
ihtiyaçları objektif olarak analiz edilmektedir. Bu analizlerde herhangi bir ayrım
yapılmaksızın, bazı etki azaltıcı önlemlerin alınmasına yönelik çözümler önerilmektedir.
Ayrıca, Güncellenmiş Yeniden Yerleşim Eylem Planı (GYYEP) Raporu Bölüm 2’de
dezavantajlı gruplar ayrıntılı bir şekilde analiz edilmiş ve bu grupların dezavantajlı
olmalarının temel nedeni olarak da bölgedeki güvenlik sorunlarından bahsedilmiştir.
Ancak, bölgedeki güvenlikle ilgili sorunların temel nedenleri bu raporun ana konusu
değildir. Yine de bazı etki azaltıcı önlemlerin alınmasına yönelik tarafsız analiz ve öneriler
sunmak söz konusu bu raporun ana hedefleri arasındadır (Bu konu ayrıca GYYEP Bölüm
2’de sunulmaktadır). Son olarak Türkiye’nin demokratik bir ülke olduğu unutulmamalıdır.
Türkiye’nin laik bir devlet olmasını sağlayan kanuni hükümlerin yanında, Türk
Anayasasının 10. Maddesi, herkesin dil, ırk, renk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç,
din, mezhep ve benzeri sebeplerle ayrım gözetilmeksizin kanun önünde eşit olduğunu
garanti etmektedir. Hukuki açıdan hiçbir kişiye, aileye, zümreye veya sınıfa imtiyaz
tanınamaz. Anayasanın 12. Maddesi ise, Madde 17 ve Madde 19’un içerdiği yaşama
hakkı ve kişi güvenliğini tanımlayan temel hak ve özgürlükleri garanti altına almaktadır.
Madde 26 ifade özgürlüğünü sağlamaktadır. Anayasa tarafından güvence altına alınmış
bu haklar, Türkiye’nin de onayladığı İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi gibi uluslararası
temel haklara dayanmaktadır. Araştırma süresince, yeniden yerleşim ve etki azaltıcı
önlemler gibi bir çok önemli husus açısından söz konusu tüm sorunlar ve konular dikkate
alınmıştır.
1.2.
Sağlıklı bir planlamaya temel oluşturacak doğru ve güvenilir rakamların
sunulması (Anahtar Adım 5’e bakınız)
Başlık:
1- Yeniden yerleştirilecek insanlar / PEİ ile ilgili güvenilir ve sağlıklı rakamlar
1 / 101
ENCON
2- YYEP arazi tapuları konusuna değinmemektedir. Görünüşte (ÇEDR tartışıldığı
üzere) bölgede önemli sayıda zilyetli mülkü olan mal sahibi bulunmaktadır (kadastroda
kaydı olmayan mülkler).
İKO Beklentileri:
b) YYEP (2000/2001) ve YYEP 2005 arasındaki farklılıkları açıklayınız.
Cevap: (a ve b birlikte)
Bu konuya ilişkin olarak, daha önceki YYEP Raporu’nun metodolojisi hakkında
bazı bilgileri vermek yararlı olacaktır. Önceki YYEP Raporu’nda, yerleşim yerlerindeki
nüfusu, altyapıyı, toprak kompozisyonunu, doğal vejetasyon alanlarını, su kaynaklarını ve
toprak kullanım modellerini tespit etmek için konusal (tematik) haritalar kullanılmıştır.
Nüfus sayımına ilişkin olarak da, önceki YYEP Raporu’nda da nüfus sayımı yapılmıştır.
Ancak, bu nüfus sayımının metodolojisinde bazı sorunlar vardır. 1990’ların başlarında
meydana gelen göç hareketlerinden ve doğru kayıtların yetersizliğinden dolayı etkilenen
insanların sayısını tahmin etmek oldukça zordur. O dönemde bölgede kapsamlı bir nüfus
sayımı yapmanın zor olmasından dolayı, 1990 ve 1997 yıllarında Devlet İstatistik
Enstitüsü (DİE) tarafından yapılan araştırmalara ait güncel olmayan veriler nüfus sayımı
için kullanılmıştır. Ayrıca, bu sayım için kullanılan metodolojisiyle ilgili olarak da bir takım
sorunların olduğu görülmektedir. Güvenlikle ilgili sorunlardan kaynaklanan göç dalgasına
ek olarak, birçok ailenin mevsimlik tarım işçisi veya diğer iş kollarında çalışmaya bölgenin
dışına geçici olarak gitmesinden dolayı bölgede yüksek düzeyde iç ve dış göç
yaşanmaktadır. Bundan dolayı, bölgede yeniden yerleştirilecek insanların sayısı veya
etkilenen insanların sayısının net bir değerlendirmesi yapılamamıştır.
0F1
Önceki YYEP Raporu’nda 2000 yılı nüfus sayımına göre projeden 71,186 insan
etkilenirken, 1990 yılı sayımına göre ise projeden 55,127 insan etkilenmektedir. Ayrıca
metodolojisi uygulanmıştır:
önceki YYEP Raporu’nda nüfus sayımı ile ilgili iki farklı
Birinci metot dolu yerleşim yerleri için, ikinci metot ise boş yerleşim yerleri için
kullanılmıştır. Fiziksel ve/veya ekonomik olarak yer değiştirecek insanların tahmini
(hesaplanan) sayısı 61,620’dir. Geçmiş dönemlere ait bu rakamların gösterdiği değişikler
açıklanamamaktadır. Ayrıca, bu raporda projeden etkilenmedikleri varsayılarak toprağını
kaybeden insanlar göz ardı edilmekte ve bu insanlara hak ettikleri tazminatlar
önerilmemektedir. Bu durum projeden etkilenen gerçek nüfus için verilen rakamı
kaçınılmaz olarak azaltmaktadır. Önceki YYEP Raporu’nda boş ve boşaltılmış yerleşim
yerleri için kullanılan hesaplama prosedürü metodolojisi şu şekildedir: Ilısu bölgesindeki
köylerin yaklaşık %40’ı bir veya birden çok mezraya sahiptir. Bir köyün tüm mezraları
tamamen veya kısmen etkileniyorsa, ilgili köyün nüfusu kullanılabilir ki sadece bu köyle
bağlantılı merkez veya bazı mezraların etkilendiği varsayılarak. Güvenilir ve doğru bir
tahmin yapmak için mezra ve köy nüfuslarının ayrı ayrı hesaplanmaları gerekmektedir.
Ancak, bu noktada ortaya çıkan temel sorun sadece 1997 yılı DİE mezra sayım verilerinin
mevcut olması ve bu verilerin 1997 yılından önce yayımlanmamış olmasıdır. Bu sonuç
2000 yılı nüfus hesaplamaları için hiç bir artış oranı eklenmeden güncellenmiştir.
Böylelikle, önceki YYEP Raporu’nda 1997 yılı verileri kullanılarak 2000 yılı için bir
hesaplama yapılmıştır. Saha çalışması ve görüşmeler sırasında yapılan gözlemler
kullanılarak bir analiz yapılmıştır.
1F2
1
Önceki YYEP Raporu’nun en ciddi dezavantajlarından birisi de veri toplama metodolojisidir.
Toplanan bütün veriler proje özelinde olmalıdır. Bu yüzden DİE nüfus sayımı verileri PEİ’nin tespit
edilmesi için kullanılamaz. Ilısu Projesi kapsamında yeni bir nüfus sayımı yapılması gerekmektedir.
2
Bu metodolojinin temel varsayımı kapsamlı bir sayımın yapılması durumda (mümkün olduğunca)
gerçeğe en yakın değere ulaşmaktır.
2 / 101
ENCON
Ancak, boş yerleşim yerleri için yapılan hesaplamalarda net ve kesin sonuçlar elde
etmek için 1990 yılı verilerinin kullanılması gerekmekteydi, çünkü boş köylere ait veriler
sadece 1990 yılı verilerinde mevcuttu. Ancak, 1990 yılı verilerinde boş mezralara ait
veriler bulunmadığından ötürü, önceki YYEP Raporu’ndan boş köylere ait nüfus bilgilerine
ulaşmak mümkün değildir. Önceki YYEP Raporu’nda boşaltılmış yerleşim yerleri için 1997
DİE verileri, boş yerleşim yerleri için de 1990 DİE verileri kullanılmış ve boş mezralar için
bulunan ortalama rakamın da 1997 DİE verileri kullanılarak elde edildiği ifade edilmiştir.
Önceki YYEP Raporu’nda kullanılan hesaplama prosedürü bir çok açıdan tatmin edici ve
güvenilir değildir (Bölüm 5’de ayrıntılı bir şekilde açıklanmaktadır). Sağlıklı bir yeniden
yerleşim ölçeği sağlayabilmek için yeniden yerleşim tazminatına hak sahibi olan insanları
tespit etmek için yapılan hesaplamalar yeterli değildir.
Sosyoekonomik bir araştırma tasarlamak ve Ilısu bölgesindeki nüfusu tespit etmek
amacıyla, önceki YYEP Raporu 1990 yılı nüfus sayımı verileri ve 1997 araştırma verilerini
kullanarak hesaplamalar gerçekleştirmiştir. Ayrıca, 2000 yılında yapılan ulusal nüfus
sayımı verilerinin yakın bir gelecekte ifşa edilecek olması dikkat çekicidir. Ancak, elde
edilecek bu verilerin tüm bölgeyi kapsayıcı nitelikte olmayacağını düşünmekteyiz.
Sosyoekonomik araştırmanın geçerliliğini ve doğruluğunu sağlamak için proje özelinde bir
nüfus sayımının yapılması gerekmektedir. Bunun yanında, Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma
Organizasyonu (OECD) ve Dünya Bankası (DB) direktiflerine dayanan etkin bir analiz
yapılmalıdır.
Ilısu bölgesindeki köylerin yaklaşık %40’ı bir veya birden çok mezraya sahiptir. Bir
köyün tüm mezraları tamamen veya kısmen etkileniyorsa, sadece köy merkezi veya bu
köy merkeziyle ilişkisi olan bazı mezraların etkilenmesi durumunda bu köyün nüfusu
kullanılabilir. Net ve güvenilir bir hesaplamanın (tahmin) yapılması gerekiyorsa, mezra ve
köy nüfuslarının ayrı ayrı hesaplanmaları gerekmektedir. Ancak, bu noktada ortaya çıkan
temel sorun, sadece 1997 yılı DİE mezra sayım verilerinin mevcut olması ve bu verilerin
tüm periyodu kapsamamasıdır. Önceki YYEP Raporu’nda, 1997 yılı verileri ile birlikte
saha çalışması ve 2000 nüfus sayımından sonra yapılan ilk görüşmeler sırasındaki
gözlemlere dayanan bir nüfus hesaplaması yapılmıştır. Yapılan hesaplamanın sonuçları
nüfusta herhangi bir artış olduğunu göstermemektedir.
Ancak, önceki YYEP Raporu, DİE tarafından 1990 ve 1997 yıllarında
gerçekleştirilen araştırmalara ait güncel olmayan veriler kullanılarak yeniden
yapılandırılmıştır. Ancak, bu yeniden yapılandırma süreci sorunludur. Doğru ve güvenilir
hesaplamaların yapılması için kullanılan önemli verilerin büyük bir bölümü eksiktir ve 1990
yılı nüfus sayımının yapısı 1997 yılı araştırmasının yapısına uymamaktadır. Bu nedenle,
önceki YYEP Raporu’nda bazı eksiklikler bulunmaktadır. Başarılı bir YYEP, projeden
etkilenen insanlara kapsamlı olarak uygulanan nüfus sayımı ve sosyoekonomik
araştırmalara dayanmaktadır. Bu tip araştırmaların bulguları projenin PEİ üzerindeki
potansiyel etkilerini değerlendirmek ve tahmin etmek, ayrıca bu etkileri minimize edecek
uygun stratejileri geliştirmek açısından son derece önemlidir.
Ayrıca, önceki YYEP Raporu’nda verilen ortalama hane büyüklüğü ile ilgili
bilgilerde tutarsızlıklar mevcuttur. Önceki YYEP Raporu sayfa 50’de ortalama hane
büyüklüğü 7.2 olarak gösterilirken, yine aynı raporda sayfa 25’de ortalama hane
büyüklüğü 6.3 olarak verilmiştir. Buna ek olarak, köy muhtar anketlerine göre ortalama
hane büyüklüğü 7.8 olarak tespit edilmiştir. Geçmiş YYEP Raporu’nda verilen hane
büyüklüklerine ilişkin tüm bilgilerde tutarsızlıklar bulunmaktadır.
Yukarıda bahsedilen bilgiler doğrultusunda, nüfus sayımının, tüm PEİ’nin hak ve
mülk sahipliğine bakılmaksızın kapsandığı çok yönlü bir araştırma olduğunun
vurgulanması gerekmektedir. Nüfus sayımı, bütün PEİ’nin ve mal varlıklarının kesin
3 / 101
ENCON
envanterini sağlamaktadır. Bu envanter, projeden etkilenen alana sonradan taşınan
insanların tazminat alma ve/veya yeniden yerleştirilmek umuduyla verdikleri hileli
beyanları minimize etmek için kullanılabilir. Ayrıca, ilgili OECD direktifleri ve DB İşlevsel
Politikaları (OP) 4.12 etkilenen alandaki güncel nüfusun tespit edilebilmesi için bir nüfus
sayımı yapılmasını şart koşmaktadır. Nüfus sayımı, yeniden yerleşim programını
tasarlamak ve yeniden yerleşim ölçeğini belirlemek için sosyoekonomik bir araştırmayı
(anket) içermesi gerekmektedir. Böylelikle, etkilenen nüfus ve proje etkileri seri adımlar
vasıtasıyla tespit edilebilir.
Bu argüman doğrultusunda, GYYEP Raporu’nun metodolojisi hakkında bazı
bilgiler vermek yararlı olacaktır. Metodolojiyle ilgili olarak, uygulama periyodu (takip eden
8 yıl) için herhangi bir tahmin yapılmamış olması göz önünde bulundurulmalıdır. Ayrıca,
bölgede kaba doğum oranının, kaba ölüm oranı kadar yüksek olduğu kesinlikle
unutulmamalıdır. Bununla beraber, bölgedeki göç oranı da (bölgeye ve bölgenin dışına
göç) oldukça yüksektir. Hoşgör ve Smits (2002) 1, ekonomik nedenlerden dolayı özellikle
20. yüzyılın ikinci yarısından itibaren bölgede yoğun bir göç dalgasının meydana geldiğini
ve şehir hayatına dair bilgisi ve eğitimi çok düşük olan bölge insanının Türkiye’nin
batısındaki büyük şehirlere ve Batı Avrupa’ya göç ettiklerini ileri sürmektedirler. Mevcut
şartlar altında bir takım hesaplamalar (tahminler) yapmak çok sağlıklı değildir çünkü
ortalama mutlak sapma ve ortalama standart hata gibi göstergeler çok yüksek
çıkmaktadır. YYEP dinamik bir plan olduğundan dolayı, bazı değişiklikler projenin
finansmanı sağlandıktan sonra yeni gereksinimlere göre yapılmalıdır. Ayrıca, ilgili
bölümde bahsedildiği üzere, bölge ile ilgili nüfus hareketlerine yönelik bir araştırma
tamamlanmak üzeredir. Bu araştırmanın tamamlanmasından sonra, göç eden nüfusla ilgili
kesin verileri elde etmek mümkün olacaktır. Böylelikle, sağlıklı tahminler yapabilmek için
bu veriler ile birlikte YYEP’deki ilgili veriler de kullanılabilir. Son olarak, Bölüm 5 ayrıntılı bir
şekilde tekrar incelendiği takdirde, bu önemli noktaları yakalayabilmek mümkün olacaktır.
Ayrıca, raporda çok kolay bir şekilde düzeltilebilecek bazı baskı hataları bulunmaktadır.
Analizin çok farklı olduğu, araştırmadan elde edilen verilerin kullanıldığı ve raporda
kolaylıkla düzeltilebilecek bazı hataların olabileceği tekrar vurgulanmalıdır. Ancak, PEİ ile
ilgili nihai veriler aşağıda sunulmaktadır (Tablo 1’e bakınız).
2F
Tablo 1. Etkilenme Açısından PEİ’lerle ilgili Rakamlar
İller
Batman
Diyarbakır
Mardin
Siirt
Şırnak
Toplam
Kısmen Etkilenen
(Nüfus)
12,745
10,723
4,002
10,972
1,016
39,458
Tamamen
Etkilenen
(Nüfus)
8,075
2,512
630
2,732
1,355
15,304
Toplam
(Nüfus)
20,820
13,235
4,632
13,704
2,371
54,762
Boş Yerleşim
Yerleri
14
1
2
23
9
49
Boş yerleşim yerlerine ilişkin olarak, 24 boş yerleşim yeri tamamen, 25 boş
yerleşim yeri ise kısmen etkilenmektedir. Boş yerleşim yerlerinin yanı sıra, 116 yerleşim
yeri kısmen, 83 yerleşim yeri ise tamamen etkilenmektedir (Toplamda 199 yerleşim yeri).
Ayrıca, araştırma sırasında toplam 8479 hane halkı anketi yapılmıştır.
Hak sahipliği matrisine ilişkin olarak da, söz konusu matris, yalnız ilgili Türk
Kamulaştırma ve Yeniden Yerleşim mevzuatı çerçevesine göre değil, aynı zamanda ilgili
1
J. Smits and A. Gunduz-Hosgor, Linguistic capital. Language as a socio-economic resource among Kurdish
and Arabic women in Turkey, in Ethnic and Racial Studies 26:5 (2003), 829–53.
4 / 101
ENCON
IFC kriterlerine göre de hazırlanmıştır. Araştırmayla ilgili olarak, temel verileri
yapılandırmak için ilk olarak 313 km²’lik sınırların içerisinde su altında kalacak bütün
haneler teker teker ziyaret edilmiş ve hane reisleriyle yüz yüze görüşmeler yapılmıştır.
Ayrıca, bölgeden halihazırda göç etmiş hanelerin hak sahipliği durumlarını açığa
kavuşturmak için projeden etkilenen alanda göç ve tarama anketleri uygulanmıştır. Bu
uygulama araçlarından sonra, uygulanan 8479 hane anketinden hak sahipliği durumu,
sosyoekonomik, sosyo demografik, sosyokültürel ve yeniden yerleşim seçenekleri ile ilgili
bilgiler elde edilmiştir. Hane halkı verilerinin tekrar edilmesini (veri tabanına girilmiş
verilerin tekrar girilmesi) önlemek için tüm veri setleri ayrıntılı bir şekilde iki defa kontrol
edilmiştir (hem araştırma sırasında hem de verilerin veritabanına girilmesi sırasında). Bu
tip hataları önlemek için tüm yerleşim birimleri ve bu birimlerdeki haneler proje alanını
gösteren güncellenmiş harita üzerinde işaretlenmiştir. Böylelikle, herhangi bir etkilenen
yerleşim yerindeki hane reisi analiz edildiğinde, bu hanenin başka bir yerleşim yerine kayıt
edilmesi kesinlikle önlenmiştir. Ayrıca, araştırmanın yapıldığı gün evinde bulunamayan
haneler araştırma gününün sonunda harita üzerinde işaretlenip ‘ertesi gün tekrar ziyaret
edilecek haneler’ listesine kayıt edilmiştir. Eksik veri durumunu önlemek için bu haneler
tekrar ziyaret edilmiştir.
Bu metodoloji sayesinde araştırma sırasında kullanılmış verilerin tekrar kullanımı
ve veri kaybı önlenmiştir. Araştırmanın ardından, Sosyal Bilimler İçin İstatistiksel Paket
Programı (SPSS) içerisinde bir veri tabanı oluşturulmuştur. Bu veri tabanında her haneye
farklı bir numara verilmiş ve bu numaralar analiz sırasında birbirleri ile çapraz olarak
karşılaştırılmıştır. Eğer herhangi bir hanenin numarası iki kere kaydedilmişse, söz konusu
hanenin bilgileri tekrar kontrol edilmekteydi. İki hanenin bilgilerinin aynı olması durumda,
aynı olan bu bilgilerden birinin kaydı veri tabanından silinir. Ancak, silinen bu veriler başka
bir yerde ‘silinen tekrarlanmış hane verisi’ başlığı altında muhafaza edilmektedir. Hanelere
verilen numaralar farklı olduğundan dolayı, yeniden yerleşim ve hak sahipliği yapısına bu
bilgilerin etkisi de kontrol edilmiştir. Benzer veri tekrarlamaları bu veritabanlarında
meydana geldiğinde, hane verilerinin tekrarlanmasını önlemeye yönelik gerekli
iyileştirmeler yapılmıştır.
Böylece ilerleyen aşamalarda, söz konusu hane verilerinin farklılığını muhafaza
etmek amacıyla özel bir kategorizasyon sistemi geliştirilmiştir. Bu sistem üç ana kategori
altında oluşturulmuştur. Saha araştırması sırasında anket uygulanan haneler birinci
kategori altında toplanmıştır. Bölgeden halihazırda göç etmiş ancak projeden etkilenen
alanda bazı taşınmazları bulunan haneler de ikinci kategoriyi oluşturmaktadırlar. Son
olarak, tarama anketleri analiz edilen halihazırda göç etmiş haneler de üçüncü kategoriyi
oluşturmaktadır. Bu üç kategori Türk mevzuatı ve IFC el kitabına uygun olarak üç alt
kategoriye ayrılmıştır. Her hane bu üç kategoriden yalnız bir tanesine dahil edilmiştir.
Ayrıca, varlıkları olan herhangi bir hane sular altında kalacaksa, bu hanelerin
kamulaştırma tazminatlarından yararlanmaları gerekmektedir. Bu argüman doğrultusunda,
ilgili kategorideki Hak Sahipliği Matrisi de bu hanelerden her birini içermektedir. Söz
konusu hanelerin kategori detaylarına ilişkin olarak, rezervuar alanında suların
yükselmesiyle bazı haneler ev, otluk, ahır gibi yapısal varlıklarıyla birlikte tarla gibi arazi
varlıklarını da kaybederken, bazı haneler de ya yapısal varlıklarını veya arazi varlıklarını
yitirmektedir. Farklı her bir kategori hak sahipliği matrisinde ayrı ayrı gösterilmiş ve bu
kategorilerden her biri ayrıntılı bir şekilde açıklanmıştır. Bu bilgi doğrultusunda, herhangi
bir varlığı sular altında kalacak olan herhangi bir hane yeniden yerleşime hak
kazanacaktır. Özet olarak, herhangi bir varlığı sular altında kalacak olan haneler, sular
altında kalan varlıklarının değerine mukabil, kamulaştırma tazminatı almaya ve yeniden
yerleşim haklarına hak kazanırlar. Söz konusu hanelerin hak sahipliği matrisinin en uygun
hücresine yerleştirilmesine ilişkin olarak, herhangi bir hane hakkında elde edilen bilgiler
doğrultusunda o hanenin sular altında kalacak mal varlığının olup olmadığını kontrol edilir.
Örneğin, herhangi bir hane sular altında kalacak olan 200 dekar tarlaya ve bir eve
sahipse, bu hanenin hak sahipliği matriksindeki yeri kategori B1’dir. Öte yandan, hane
5 / 101
ENCON
sadece sular altında kalacak olan 100 dekar tarlaya sahipse, bu hanenin hak sahipliği
matrisindeki yeri kategori C1 olacaktır. Son olarak eğer hane sadece sular altında kalacak
olan bir eve sahipse, bu hanenin hak sahipliği matrisindeki yeri A1 olacaktır. Herhangi bir
hane içinde, hane reisi sular altında kalmayacak olan bir çok varlığa sahiptir, ancak
kamulaştırma tazminatı almaya ve yeniden yerleşim hakkına hak kazanabilmesi için bu
varlıklardan en az bir tanesinin sular altında kalması gerekmektedir. Hak sahipliği
matrisinden, ‘Herhangi bir mal varlığınız sular altında kalacak mı?’ sorusuna verilen
cevaplar filtre edilerek faydalanılmıştır. Varlık sahipliği kanalıyla herhangi bir
değerlendirme yapılmamıştır. Örneğin, herhangi bir hane sular altında kalacak olan 10
adet eve sahipse, bu hane hak sahipliği matrisine 10 defa kayıt edilmez, ancak hak
sahipliği matrisinin en uygun hücresinde sadece bir kere kayıt edilir. Bu bilgi
doğrultusunda, 10 adet evini veya sadece 1 evini kaybedecek hanelerin ikisi de hak
sahipliği matriksinde aynı kategoride değerlendirilmiştir. Çünkü her iki hanede varlıklarının
(sular altında kalacak ) değerlerine paralel olarak kamulaştırma tazminatı almaya hak
kazanacaklardır. Bununla beraber, her iki hanede varlıkları sular altında kaldığından
dolayı yeniden yerleşim hakkına sahip olacaklardır. Ayrıca, söz konusu kanunların ön
koşullarına uyulduğu sürece (GYYEP Raporu’nda Bölüm 5.6.1 ve Bölüm 4.3.2’de
açıklanmaktadır), projeden etkilenen alanda yaşayan ancak herhangi bir mal varlığına
sahip olmayan haneler de (sular altında kalacak olan bir evde yaşayan kiracı veya bir
tarlanın ortakçısı veya kiracısı) diğer varlık sahibi hanelerle birlikte yeniden yerleşim
hakkına sahip olacaklardır. Bu haneler farklı kategorilere yerleştirilmişlerdir. Buna ek
olarak, Ilısu Projesi kapsamında alınacak olan etki azaltıcı önlemler de ayrıntılı bir şekilde
Hak Sahipliği Matrisinde ve Bölüm 7’de sunulmaktadır. Bu kategoride 7 hane ve 141 kişi
yer almaktadır. Ayrıca, bu kategori Türk mevzuatları ile IFC el kitabı arasındaki farklılıkları
ortaya koymaktadır. Söz konusu bu haneler için ilave etki azaltıcı önlemler de önerilmiştir
(Türk mevzuatları bu önlemleri kapsamamaktadır).
3F3
Son olarak, bu iki raporun metodolojileri birbirinden tamamen farklıdır. Bu yüzden
iki rapor arasında bazı farklılıkların olması normal karşılanmalı ve aralarında mukayese
yapılmamalıdır. Bununla beraber, GYYEP Raporu’nun, ilgili OECD direktiflerine ve DB
4.12. Uygulama Direktiflerine (OD) uygun olarak proje alanında uygulanan anketlerden
oluşturulduğu unutulmamalıdır.
c) Kadastro çalışması eksik olan yerleşimlerin sayısını belirtiniz
Cevap:
Bu konuya bağlı olarak aşağıdaki konular hakkında açıklama yapılabilir:
•
Relokasyon İşleri
Altyapı relokasyon işleri yollar, tren yolları ve nakil hatları için yapıldı.
Kamulaştırma çalışmalarından sorumlu olan kurumlar; yollar için Karayolları Genel
Müdürlüğü (KGM), ve Devlet Su İşleri (DSİ), tren yolları için Türkiye Cumhuriyeti Devlet
Demiryolları (TCDD), iletim hatları için Türkiye Elektrik İletim A.Ş. (TEİAŞ) ‘dir.
Relokasyon yolları ve relokasyon tren yollarının yerleri ve tahmini uzunlukları taslak olarak
belirlenmiştir. Bununla beraber, kesin güzergahların belirlenmesi ve detaylı mühendislik
hesapları henüz yapılmamıştır. Kamulaştırma maliyeti çalışmaları taslak güzergahlar
kullanılarak yapılmıştır. Bu koşullar altında altyapı kamulaştırma çalışmalarından
etkilenecek insanların kesin sayısının belirlenmesi mümkün değildir. Buna karşın,
kamulaştırmadan etkilenecek olan kuru tarım, sulu tarım ve mera alanları Köy Hizmetleri
3
Sular altında kalacak olan söz konusu varlıklarla ilgili bilgilerin güvenilirliği Coğrafi Bilgi Sistemleri
(GIS) tarafından sağlanan bilgilerle teyit edilmiştir.
6 / 101
ENCON
Genel Müdürlüğü’nün (KHGM) arazi kullanımı verileri kullanılarak tahmini olarak
çıkartılabilir.
•
Relokasyon Yolları
Relokasyon yolları ve geliştirilecek yollar için kamulaştırma maliyeti çalışmaları
taslak olarak belirlenmiş olan uzunluklar üzerinden yapılmıştır. Yollar için kamulaştırma
genişliği standartları KGM Karayolları Standartları Departmanı tarafından belirlenmektedir.
Kamulaştırma genişliği ikinci derece yollar için belirlenmiş olan 40 m olarak alınmıştır.
Kamulaştırma bedeli üç arazi kullanım şekli için belirlenmiştir: kuru arazi, sulu arazi
ve mera alanları. Arazi kullanımı bilgileri KHGM’nin büyük toprak grupları, şimdiki arazi
kullanımı verilerinden elde edilmiştir. Kuru arazi kuru tarım yapılan alanları içerirken, sulu
arazi meyve bahçeleri, sebzelikler ve sulu tarım yapılan alanları kapsamaktadır. Bunlara
ek olarak mera alanları için ot bedeli ayrıca hesaplanmıştır. Ek 1’de relokasyon yollarının
kamulaştırılması ile ilgili detaylı bilgi bulunabilir. Bu bilgiye bağlı olarak, sular altında
kalacak köylerin kadastro durumunun belirlenmesi için ENCON Çevre Danışmanlık Ltd.
Şti, DSİ Bölge Müdürlükleri ve Tapu Kadastro Genel Müdürlüğü (TKGM) ile birçok
görüşme yapmıştır. Projeden etkilenen köyler ile bu köylerin kadastro durumu Ek 2’de
sunulmaktadır. Mezra ölçeğinde kadastro bilgisi sağlanamadığı durumlarda, bu mezralar
için temsil edici köylerin kadastro durumu göz önüne alınmıştır.
b) Etkilenen köylerden kadastrosu bulunan ve bulunmayanlar arasındaki
sistematik farkları analiz edip, tartışınız
Cevap:
DSİ Bölge Müdürlükleri ile yapılan görüşmelere göre, rezervuar alanı içinde beş tip
kadastro bilgisi bulunmaktadır. Bu beş tip aşağıda açıklanmaktadır:
•
Fotogrametrik Kadastro Haritaları: Bu haritalar, hava fotoğrafları / uydu
Görüntüleri’nden üretilmektedir. Bu bilgi ayrıca yükseklik değerlerinin
tanımlanmasında kullanılır,
•
Kutupsal Kadastro Haritaları: Kutupsal haritalar, klasik takometreler
kullanılarak yapılan ölçümlerden elde edilen verilere göre hazırlanır,
•
Grafik Harita: Bu haritalar yükseklik verisi içermemektedir, fakat karelaj ağı ile
harita bilgileri arasındaki koordinasyonu sağlayabilir. Grafik kadastro haritaları
karasal (terrestrial) ölçüm yöntemi kullanılarak hazırlanır,
•
Klasik Kadastro Haritaları: Mülk arazilerinin sınırlarının yerlerinin belirlenmesi
için topografik haritalar kullanılır. Bu haritalar koordinat bilgisi içerir,
•
Sayısal Kadastro Haritaları: Mülk arazilerinin köşe noktalarının belirlenmesi için
hassas donatılar kullanılır. Bu noktaların koordinat bilgilerinin girilmesi, yüzey
alanı hesaplamaları ve çizimleri sayısal ortamda yapılır.
Ilısu Projesi kapsamında, tüm sayısallaştırılmamış kadastro haritalarının
sayısallaştırılması planlanmaktadır. Bu nedenle, kadastro haritalarının milli koordinat
sistemine dönüştürülmesi gerekmektedir. Bu dönüşümün bilgisayar programları
aracılığıyla, ancak fotogrametrik ve grafik kadastro haritalarının koordinat sistemlerinin
tanımlı olması durumunda yapılabileceği de belirtilmelidir.
7 / 101
ENCON
Eğer bitişik haritalarda koordinat sistemi üzerinde belli bir nokta verilmişse, en eski
kadastro verisi olan kutupsal kadastro değerlerinin milli koordinat sistemine
dönüştürülmesi mümkündür. Eğer bitişik haritalarda böyle bir nokta tanımlanmadıysa,
araziye gidilerek GPS yardımıyla bir nokta tanımlanabilir. Elde edilen bu veri daha sonra,
harita üzerine yerleştirilerek, harita milli koordinat sistemine dönüştürülebilir. Bunu
yapabilmek için haritanın sayısal ortama aktarılması gerekmektedir. DSİ’den alınan bilgiye
göre, DSİ ile TKGM’nin ilgili müdürlükleri (Mardin ve Siirt) arasında kadastro verisi
bulunmayan köylerin sayısal kadastro verilerinin elde edilmesi üzerine bir protokol
imzalanmıştır. Bu bilgilere göre, kadastro haritalarının proje alanı üzerindeki dağılımı Ek
3’te görülebilir.
c) Boş yerleşim yerleri için LRS hazırlanmasına ilişkin konuları ayrıntılarıyla
tartışılması (Halihazırda yer değiştirmiş PEİ’ye ulaşılmasında karşılaşılan sorunlar dahil
olmak üzere)
Cevap:
Boş yerleşim yerlerine ilişkin olarak, boş köylere yönelik kadastro ve kamulaştırma
çalışmaları kanunlara ve DSİ ile TKGM arasındaki uygulama protokollerine göre
yürütülmektedir. DSI boş köyleri belirler ve hangi köylere kadastro tespitleri için öncelikle
verileceğine karar verir. Daha sonra TKGM, Valilikler veya Kaymakamlıklardan hane
verilerini temin eder (bu veriler halka açık değildir ancak kadastro çalışmaları için
kullanılabilir). Son olarak, kadastro komisyonu oluşturulur ve kadastro tespit çalışmalarının
tarihleri belirlenir.
Kamulaştırmalar sırasında, ilk olarak DSİ yetkilileri (kamulaştırmalardan sorumlu
kişiler) ilgili Kaymakamlık veya Valiliklere başvurarak boş köylerdeki hak sahibi kişilerin
adres tespitlerini yaptırırlar. 4650 sayılı Kamulaştırma Kanununun 7. Maddesi (2001
yılında güncellenen madde aşağıda sunulmaktadır) uyarınca hak sahibi insanların ikamet
adresleri ayrıntılı bir araştırma neticesinde tespit edilir. Bu araştırma sırasında, ilgili
yerleşim birimlerinin muhtarları bilgilendirilir ve söz konusu hak sahibi insanların isimleri
halka açık alanlara asılır veya medya aracılıyla hak sahiplerine duyurulur. Bu bilgi
doğrultusunda, ilgili devlet yetkilileri diğer yerel yetkililer ile birlikte bu araştırma sürecine
katılırlar. Bu konuyla ilgili olarak, DSİ, parsel ve arsaları gösteren haritalar gibi
kamulaştırmayla ilgili gerekli bazı bilgilere de halihazırda sahiptir. Adreslerin tespit
edilmesinin ardından, DSİ araştırmadan elde edilen bilgiler doğrultusunda ilgili insanlara
ulaşır. 4650 sayılı Kamulaştırma Kanununun 10. Maddesi uyarınca yetkililerin hak sahibi
kişiye ulaşamaması halinde, hak sahibi kişinin resmi kayıtlarına ulaşmak için ilgili idari
mahkemeye başvurulur. Daha sonra, ileride hak sahipliği kesinleşecek kişiye ödenmek
üzere ilanda belirtilen bankada vadeli hesap (üçer aylık) açılır ve hak sahibine ödenmesi
gerek tutar bu banka hesabına yatırılır.
İlgili süreçler aşağıda özetlenmiştir:
• Söz konusu kişiye posta, telefon vb. yollarla ulaşılır,
• Söz konusu kişiye ulaşılamaması halinde, TKGM kadastro tespit çalışmasını
yerel ve ulusal gazetelere ilan vermek suretiyle duyurur,
• Kadastro komisyonu kadastro tespit tarihinden önce söz konusu köyü ziyaret
eder,
• Kadastro tespitleri sırasında, kadastro tespit çalışmaları sahibi bilinmeyen
yerlerde de uygulanır,
• Sahibi bilinmeyen yerler için kamulaştırma değerleri mahkemece belirlendikten
sonra kamulaştırma bedelleri ileride ortaya çıkacak hak sahibine verilmek üzere ilanda
belirtilen bankada vadeli hesap açılarak (üçer aylık) yatırılır,
8 / 101
ENCON
Bu bilgi doğrultusunda, ilgili kanun ve mevzuatın işleyişi ile ilgili ayrıntılar Ek 4’de
görülmektedir.
d) PEİ’nin sahiplik özellikleri ve gelirlerinin iyileştirilmesindeki faaliyetler baraj
inşaatı sırasında dikkatli bir şekilde analiz edilir,
Cevap:
Bu yoruma yönelik cevaplar gelir restorasyonu (iyileştirilmesi) bölümünde zaten
verilmiştir.
e) Olası anlaşmazlık/taleplerle bağlantılı olarak konuların(çözümlerin ve
maliyetlerin), Arazi Kayıt Sistemi (LRS) olmaksızın, yerleşimlerle bağlantılı bir şekilde
(öngörülen zaman çizelgesi kapsamında), programa uygun şekilde tamamlanabilmesi için
gereken tüm maliyetler (resmi harcamalar da dahil)
Cevap:
TKGM ve DSİ Genel Müdürlüğü arasında yapılan bir protokole göre, kamulaştırma
sırasında, kamulaştırmanın bir kamu hizmeti olmasından dolayı, kamulaştırma işlemleri
sırasındaki tapu transferi tüm resmi vergi ve harçlardan muaf olacaktır. Buna ek olarak
DSİ Bölge Müdürlükleri ve TKGM Bölge Ofisleriyle yapılan bir toplantı ile bölgenin
kadastral durumu belirlenmiştir. Söz konusu yerleşim birimlerinin mevcut kadastral
durumu Şekil 1’de gösterildiği gibi özetlenebilir.
YENİ KADASTRAL İŞ
NEW CADASTRAL
GEREKTİRENLER
%16
WORK REQUIRED
16%
SAYISAL
%12
DIGITAL
12%
DIGITAL
TRANSFORMATION
REQUIRED
NEW CADASTRAL
WORK REQUIRED
TRANSFORMATION
DÖNÜŞÜM
GEREKTİREN
REQUIRED
%72
72%
Şekil 1. Yerleşimlerin Mevcut Kadastral Durumu
Kadastral çalışmalar ve ilintili işlere ilişkin tahmini bütçe ve genel bir zamanlama
çizelgesi aşağıda Tablo 2 ve Tablo 3’de görülebilir.
9 / 101
ENCON
Tablo 2. Kadastro Araştırması için Tahmini Bütçe
Alan (ha) Birim fiyat (USD/ha)Fiyat(USD)
Yeni Kadastro Çalışmaları 4837
105
507,885
Dönüştürme İşlemleri
22,118 24
530,832
10,387,707
TOPLAM
Tablo 3. Kadastro Araştırması için Kısa Zaman Çizelgesi
YIL I
YIL II
I. Periyot II. Periyot I. Periyot II. Periyot
Yeni kadastro çalışması ve araştırmalar
Dönüştürme işlemleri
f) Ceylanpınar ve diğer yeniden yerleşim alanlarında (devlet eliyle olsun olmasın)
arazi/ev tapularının elde edilmesine yönelik kayıt prosedürleri / maliyetleri.
Cevap:
Devlet eliyle kırsal yeniden yerleşim 4650 Sayılı Kamulaştırma Kanununun 10.
Maddesi’ne uygun olarak yürütülmektedir. Bu maddeye göre, yeniden yerleşim talebinde
bulunan kurum / kuruluş (DSİ) resmi olarak arazi sahibinden kamulaştırmak için arazi ister
(TKİB Ceylanpınar için). Arazi sahibinin (TKİB) kararı olumlu olursa, TKİB bir komisyon
kurarak yeniden yerleşim bedellerini belirler. Bu bedellerin tutarları TKİB’nın banka
hesabına yatırılır ve böylelikle TKİB araziyi Bayındırlık ve İskan Bakanlığı’na (BİB)
devretmiş olur. Daha sonra, söz konusu araziler kırsal yeniden yerleşimi tercih eden
PEİ’ye tahsis edilir. PEİ kendilerine tahsis edilen bu arazileri 10 yıl boyunca satamaz. Eğer
DSİ’nin Ceylanpınar’a ilişkin talebi TKİB tarafından kabul edilmezse, BİB bu araziler için
mahkemeye başvurabilir.
DB politika ve yönergelerine göre, yeniden yerleşim alanları, yer değiştiren
insanlar ve ev sahibi halkla yapılan danışmanlık toplantıları sonrasında seçilmelidir.
Ayrıca, arazi kullanımına yönelik kaynak ve planların değerlendirilmeleri gerekmektedir.
Alan seçiminde, yeni alandaki barınma ve altyapı seçenekleri PEİ’nin tercihlerini ve geçim
kaynaklarının zamanında iyileştirilebilmesine yönelik fırsatları yansıtmalıdır. Alan seçme
sürecinde, PEİ’nin ihtiyaçları göz önünde bulundurulmalı ve ilgili risklerin azaltılmasının
başarılı bir YYEP’in en önemli unsurlarından biri olduğu unutulmamalıdır. Bu konuyla ilgili
olarak, yeniden yerleşim alanlarının seçimi, insanların verimli kaynaklar, istihdam ve ticari
fırsatlardan faydalanmasını sağlamalıdır.
Yeniden yerleşim alanlarının seçimindeki diğer önemli bir husus ise insan
topluluklarının korunmasıdır. Bundan dolayı, tüm insan topluluklarına danışmanlık
hizmetleri verilmeli ve uygun yeniden yerleşim seçenekleri sunulmalıdır. Yer seçimi
sürecinin önemi ayrıntılı bir şekilde söz konusu yönergede (rehber) açıklanmaktadır.
Alternatif yeniden yerleşim alanları, Kırsal ve Kentsel Yeniden Yerleşim alternatiflerini
içeren iki kategoride analiz edilmiştir.
Kırsal yeniden yerleşime yönelik alternatif alanların seçimi sırasında, GAP Bölge
Kalkınma İdaresi (GAP BKİ) ve Türk Sosyal Bilimler Derneği (TSBD) tarafından uygulanan
çalışmalar dikkate alınmıştır. Bu çalışmalarda, alternatif yeniden yerleşim alanı
seçimlerinin analizi sırasında aşağıdaki ilkeler dikkate alınmıştır:
10 / 101
•
•
•
•
•
ENCON
İnsanların yaşadıkları bölgede kalmalarını sağlamak için yeni politikaların
geliştirilmesi,
Yeniden yerleştirilecek olan nüfusun karar verme süreçlerine katılımlarını
sağlayacak politikaların geliştirilmesi,
Katılımcı bir yaklaşımla gelir artırmayı amaçlayan kırsal kalkınma modellerinin
geliştirilmesi,
Sürdürülebilir ekonomik politikaları destekleyen kırsal yerleşim planlamaları ve
kurumsal yapının geliştirilmesi,
Proje alanındaki kültürel, doğal ve arkeolojik varlıkların koruma altına alınması
ve bu varlıkların uygun alanlara taşınması ve muhafaza edilmesi.
Kasım 2001 ve Ocak 2002 tarihlerinde gerçekleştirilen sosyoekonomik alan
araştırması GAP BKİ tarafından yürütülmüştür. Baraj inşaatından etkilenecek bölgede
yürütülen araştırmada, rasgele tabakalandırılmış örneklem metodu kullanılmıştır.
Tamamen etkilenen alanlarda yaşayan nüfusun (örneklenen) %30’una ve kısmen
etkilenen alanlarda yaşayan nüfusun da (örneklenen) %10’una anketler uygulanmıştır.
Araştırma kapsamında etkilenen illerin ve ilçelerin kategorilere ayrılma çalışmalarında
DSİ, TKİB ve GAP BKİ iş birliği yapmıştır (Bu çalışmalarda bizzat yerinde gözlemler
yapılmıştır). Daha sonra, belirlenen 50 köyün muhtarları ve yerel idarecileri ile görüşmeler
yapılmıştır. Bu görüşmeler sırasında, yerel idareciler bölgede yürütülen çalışmalar
hakkında bilgilendirilmişlerdir. Buna ek olarak, 46 köyde de anket uygulanmasına karar
verilmiştir.
Alternatif kırsal yeniden yerleşim alanlarının seçimine yönelik metodolojinin
belirlenmesinde, geçmişte yapılan bu araştırma dikkate alınmıştır. Sular altında kalacak
olan yerleşim yerlerinde görüşülen hanelerden bir tanesinin bile kırsal yeniden yerleşimi
tercih etmesi durumunda, yeniden yerleşim alanı için yakın civarda bir nokta önerilir.
Ayrıca görüşülen hanelerin hiçbirisi kırsal yeniden yerleşimi tercih etmese de, eğer köy
muhtarı kırsal yeniden yerleşimi tercih etmişse, araştırma programına yine bu alan da
dahil edilir. Ancak, alternatif alanların belirlenmesinde dikkate alınan en önemli husus,
yeniden yerleştirilecek nüfusun karar verme süreçlerine katılımını sağlayarak, insanların
yaşadıkları bölgede kendi topluluklarıyla birlikte kalmalarını sağlamaktır. Kamulaştırmaya
ilişkin olarak, DSİ’nin Türkiye sathında 5 merkezi, 26 bölge müdürlüğü ve yaklaşık 500
çalışanı bulunmaktadır. Projeye finansman sağlandıktan sonra kamulaştırma çalışmaları
DSİ tarafından yürütülecektir. Bunlara ek olarak, DSİ’nin kamulaştırma ile ilgili hizmetler
veren ve kamulaştırma konusunda uzmanlaşmış bir birimi bulunmaktadır. DSİ’nin şu
anda projeden etkilenen alanda çalışmalarını sürdüren yaklaşık 26 personeli
bulunmaktadır. Ayrıca, kamulaştırma analizleri sırasında, etkin bir uygulama planı için
PEİ’nin yeniden yerleşim tercihleri hakkında verdikleri nihai kararlar da sorulacaktır. Son
olarak, GYYEP Raporu’nun onaylanması, DSİ’nin proje yürütücüsü olarak resmi
taahhüdünü garanti etmektedir.
g) Kamulaştırma ödemelerinin inşaatın başlamasının ilk 6 ayı içerisinde yapılmaya
başlanması ve baraj inşaatından önce tüm ödemelerin tamamlanmasını sağlayacak
zamanla sınırlı bir kamulaştırma planının hazırlanması taahhüt edilir (PEİ’lerin bir yandan
tarımsal faaliyetlerini devam ettirirken, aldıkları kamulaştırma bedelleri ile yatırım
yapmalarını teşvik etmek için bir destek planının hazırlanması).
Cevap:
Kamulaştırma çalışmaları ve ilgili kamulaştırma ödemeleri inşaat faaliyetleriyle
birlikte başlar. Türkiye Cumhuriyeti (TC) Anayasası, Medeni Kanun ve Kamulaştırma
Kanunu uyarınca, sular altında kalacak olan tüm taşınmaz varlıkların kamulaştırma
ödemelerinin, su tutulmaya başlanmadan önce tamamlanması gerekmektedir. DSİ
kamulaştırma ödemelerini zamanla sınırlı kamulaştırma planına uygun olarak
11 / 101
ENCON
gerçekleştirir. Aynı şekilde, kamulaştırma bütçesi de bu plana göre tahsis edilir. Bu
noktada DSİ’nin bağlayıcı hukuksal taahhüdü söz konusudur.
h) Arazi/ev değerlerinde ve yasal ücretlerdeki yerel değişimleri, bulunamayan
sahiplere ulaşmak için yapılan harcamaları ve tapu transferleri için insanların kent
merkezlerine ulaşmaları için yaptıkları harcamaları yansıtacak olan kamulaştırma
bütçesinin tekrar hesaplanması.
Cevap:
Bu soru, bütçe ve gelir iyileştirmesi faaliyetlerine yönelik soruların cevaplanması
sırasında cevaplandırılmıştır.
2.
‘Proje Yönetimi’ / Yürütme görevi yaptırımları
BAŞLIK:
1- Yeniden yerleşim için birbiriyle tutarlı bir Proje Yönetim Planı
İKO Beklentileri:
a)
YYEP’in uygulanması aşamasında çeşitli düzenlemeler yapılması gerektiği
açıkken bir yandan da proje süresince temel kurumların ve bütçelerinin katılımları olduğu
gibi YYEP’in hala daha planlamaya ilişkin olarak tam esaslı bir araştırma yapıldığına dair
ipuçlarına ihtiyaçları vardır.
Cevap:
a) Projenin yürütülmesi ve bununla ilgili sorumluluklara ilişkin faaliyetlerin detaylı
bir zaman çizelgesi Ek 5’de görülebilir. Projenin şebeke diyagramı çizildiğinde, bu şebeke
üzerinde en uzun yolun tamamlanması için geçecek olan süre yaklaşık 3352 takvim
günüdür (Eğer projenin 1 Ekim 2005’de başlayıp, 31 Aralık 2006’da bittiği varsayılıyor
olup, bu süreler YYEP Raporu’nun hazırlanması için geçen 3 aylık süreyi de kapsıyorsa).
b) Tüm üç hareket planının yürütülebilmesine izin verecek, birleştirilmiş bir
kurumsal yapının, örneğin Başbakanlık tarafından kurulan ve GAP BKİ veya Enerji ve
Tabii Kaynaklar Bakanlığı’na (ETKB) rapor veren bir Proje Yürütme Birimi (PIU)
oluşturulması önerilebilir.
Cevap:
Bu önerilebilir, fakat bu tür bir birimin oluşturulması durumunda, bu birim en üst
düzeyde yetkili olan Devlet Planlama Teşkilatı’nın (DPT) (Yeniden Yerleşim Komisyonu)
ile paralel pozisyonda olmalıdır. Bununla birlikte, bu birimin oluşturulması durumunda,
DSİ’nin taahhüdü mutlaka garanti altına alınmalıdır. Aşağıda verilen şekil önerilen yapıyı
resmetmektedir. Bununla birlikte, mevcut sistemin daha etkin ve verimli bir biçimde
işletilebilmesi, ilgili maliyetlerin önemli ölçüde artmasına neden olacak olan sistemin
değiştirilmesine kıyasla en çok tercih edilenidir. Bu da sistemle ilgili değişiklik önerileri
yapılmadan önce dikkate alınmalıdır. Önerilen sistem Şekil 2’de görülebilir.
12 / 101
ENCON
Yeniden Yerleşim
Komisyonu
(DPT)
Bağımsız
Gözlemci
DSİ Genel
Müdürlüğü
DSİ Diyarbakır
Bölge Müdürlüğü
KİG’ler
HİG’ler
Bölgesel Halk Katlım ve
Danışmanlık Komisyonu
BİB Yetkilisi
Şekil 2. YYEP Raporu Halkı Bilgilendirme, Danışmanlık Aktiviteleri ve Şikayet Giderme
Mekanizmalarının Yürütülmesine ilişkin Önerilen Organizasyon Yapısı
Bu şekil aynı zamanda YYEP Raporu, Bölüm 9’dada sunulmuştur. Eğer bir PIU
önerilecekse, bu da ilgili organizasyon şeması içerisinde en üst düzey sorumluluk sahibi
olan Yeniden Yerleşim Birimi (DPT) ile birbirine paralel bir konumda olmalıdır.
2-Ilısu gibi büyük ölçekli yeniden yerleşim projelerinin ve dolayısıyla doğacak
zararların tazmin edilmesi ile ilgili kapasite ve yapılabilirlik gücünün belgelenmesi.
Cevap:
Yeniden yerleşim projelerinin yürütülmesinde esas sorumlu birim 16 Mart 2005
tarihine kadar KHGM idi. KHGM 13 Şubat 2005 tarih ve 5286 no’lu kanunla (5286 no’lu
Kanun 11 Ocak 2005’de Resmi Gazete’de yayınlandıktan sonra 16 Mart 2005 tarihinde
yürürlüğe girdi) lağvedildikten sonra kurumun yeniden yerleşime ilişkin sorumlulukları
BİB’e aktarılırken, diğer sorumlulukları da aynı kanunla İl Özel İdareleri’ne verildi.
Yeniden yerleşim projelerinin yürütülmesiyle ilintili olarak 30 Mart 2006 tarih ve
26124 sayılı Resmi Gazete’nin 4. sayfasında da belirtildiği üzere, yeniden yerleşim
projelerinin yürütülmesinde BİB’in Afet İşleri Genel Müdürlüğü görevlendirildi. Lağvedilen,
KHGM’nin Arazi ve İskan Dairesi’nin tüm idari ve teknik personeli (mühendisler,
teknisyenler, uzmanlar vb) yeniden yerleşim projelerinin devamı için, BİB’in Afet İşleri
Genel Müdürlüğü’ne transfer edildi. İlgili yeniden yerleşim kayıt ve dokümantasyonu da
13 / 101
ENCON
yine aynı yere transfer edildi. Buna ek olarak, lağvedilen KHGM’nin illerdeki yeniden
yerleşim personeli BİB’in ilgili İl Müdürlükleri’ne atanmışlardır. Böylece, BİB Afet İşleri
Genel Müdürlüğü’nün (eski adıyla KHGM) yeniden yerleşim projesini yürütebilmek için
yeterince kapasitesinin olduğu ve Ilısu örneği gibi oldukça büyük ölçekli yeniden yerleşim
projelerini yürütebilecek konumda olduğu açıklıkla söylenebilir.
3-Sonuç olarak DSİ’nin açık taahhüdü. DSİ, GYYEP Raporu’nu kendi İnternet
sayfasında yayınlamalıdır.
Cevap:
DSİ, 26 Eylül 2005 tarihli YYEP Raporu’nu onaylayan resmi yazısıyla, ilgili raporun
kamuya açılmasını taahhüt etmekte olup, bu resmi yazıdan bir alıntı aşağıdaki gibidir:
“Türkiye’de yürürlükte olan resmi mevzuat, Uluslararası Finans Kuruluşu (IFC) ve
Dünya Bankası kriterlerine göre hazırlanmış olan güncellenmiş YYEP Raporu,
DSİ Genel Müdürlüğü tarafından onaylanmış olup, bu Rapor Ilısu Barajı için
gereken finansı sağlayacak olan İhracat Kredi Organizasyonları’na (İKO) ve de
Kamu’ya sunulacaktır.”
Böylece, DSİ, YYEP Raporu’nun en son güncellenmiş halini kendi İnternet
sayfasında yayınlayacaktır.
3. Gelir İyileştirilmesi
KONU:
1-Gelir İyileştirilmesi – Genel
Yerel mevzuatın kamulaştırma ve yeniden yerleşimi bir kalkınma faaliyeti olarak
görmemesinden dolayı, proje, bütçesi, kurumsal düzeni ile fiziksel olarak etkilenen ve
devlet desteğine ihtiyaç duyanlar ile ekonomik olarak etkilenen kişilerin gelirlerinin
iyileştirilmeleri konusunda ihtiyaçlara cevap verebilmelidir. YYEP, devlet eliyle yeniden
yerleşim seçmiş ya da seçmemiş bütün PEİ’lerin iskan sonrası gelirlerinde, en az iskan
öncesinde kazandıkları gelirleri düzeyinde iyileşme sağlamayı, özel, ayrıntılı ve önerilen
ilgili önlemler şeklinde amaç edinmelidir.
İKO Beklentileri:
Gelir iyileştirilmesi – Önlemler
2- Etkilenen hanelerin tüm kategorileri için özel gelir iyileştirilmesi politikaları
belirlenmeli:
2.a. Fayda paylaşımı,
2.b. Ceylanpınar’ın topraksız, evsizlere tahsis edilmesi ve tarıma uygun toprak ile
yeni yerleşim evlerinin tamamlanarak PEİ’ye ücretsiz sağlanması,
2.c. Bütün PEİ’ye yeniden yerleşim boyunca yardım sağlanması,
2.d. yeniden yerleşim sürecindeki işlem maliyetlerinin hesaplanması ve ödenmesi,
( üretim ekipmanlarının tazmini ve ucuz hayvan satılması, tapu transferi giderleri vb.),
2.f. Baraj inşaatı boyunca ve sonrası için gelir iyileştirme tahminleri,
2.h. 2 hektar’dan az toprağı olan hanelerin, tazminatları ödenirken topraklarını
kullanabilmelerine izin verilmelidir,
2.i. İşgücü talep tahminlerinin hazırlanması ve 199 yerleşimde mesleki eğitimlerin
nasıl organize edileceğinin kabul edilebilir bir biçimde açıklanması,
14 / 101
ENCON
2.j. ‘Her haneden baraj inşaatı için en az bir kişi’ önerisinin 2 hektardan az toprağı
olan tüm PEİ için taahhüt edilmesi,
2.k. Bütün Kültürel Varlıklar Eylem Planı konularında etkilenen haneler için %
50’lik bir istihdam kotasının ayrılması,
2.l. Düşük gelirli haneler için inşaat sonrası iş kotlarının ayrılması,
3-Topraklı hanelere gelir iyileştirmelerinin yapılması,
3.a. YYEP gelir ve varlık değişimlerini (eşitsizliklerini) analiz etmeli ve bu
gelir/varlık/servetin gelecekte korunabilmesi için bir strateji geliştirmelidir.
Cevap: (Gelir İyileştirilmesi Önlemleri başlığı altında yukarıda belirtilen tüm
konulara)
Yorumlar ile ilgili olarak, YYEP çalışmalarında toplanan verilerin güvenirliğinin
sağlanmasına yönelik pek çok önemli analiz yapılmıştır. Ancak, PEİ’nin gelir iyileştirmeleri
için yapılan söz konusu analizlerin metodolojisi için bazı bilgilerin verilmesi yaralı olacaktır.
Türk mevzuatının PEİ için tazminat ve önlemleri sınırlandırmasından dolayı, projenin
bölge üzerindeki etkilerinin azaltılması için Konsorsiyumun ekstra çaba göstermesi
gerekmektedir. Bu bağlamda, DB İhtiyati Politikaları PEİ’nin yaşam seviyelerini korunması
hususundaki standartları açıkça ortaya koymaktadır. Bundan dolayı, aşağıdaki
paragraflarda, Ilısu projesinin PEİ’nin yaşam seviyeleri üzerindeki etkilerinin
azaltılmasında gerekli önlemler önerilmiş ve her önerinin sonuç ve maliyetleri tahmin
edilmiştir.
Türk kanunları, mülklerinin bir bölümü ya da tamamı sular altında kalan insanlara
kamulaştırma tazminatı ödenmesine izin vermektedir. Ancak, bu ödemeler sadece fiziksel
kayıplar verilmekte, etkilenen alandaki diğer kayıplarını hariç tutmaktadır. Bu çalışmanın
öncelikli amacının etkilenen kişilerin yaşam standartlarındaki azalmayı önlenmesi
olduğundan, ayrıca diğer gelir kaynaklarının potansiyel riskleri ve kayıplar da
hesaplanmıştır. Aşağıdaki bölüm projeden etkilenen insanların karşılaşacakları geçici ya
da kalıcı zorlukları açıklamaktadır.
Ayrıca Türk Kanunları %60’ından fazlasının kamulaştırıldığı,dolayısıyla kalan
nüfusun yaşam standartlarının etkilendiği, su altında kalan köylerin sakinlerinin yeniden
yerleşime hak sahibi olmasına izin vermektedir. Bundan dolayı, aşağıdaki bölüm bu konu
için iki senaryo barındırmaktadır. En az etki senaryosuna göre, sadece su altında kalan
mülkler göz önüne alınmıştır. Gelir iyileştirmesi çalışmaları bu hususa giren 5500 hane
için uygulanacaktır. En fazla etki senaryosuna göre ise; gelir iyileştirilmesi çalışmaları, su
altında mülkleri kalmasa da yer değiştirmek isteyen haneleri içermektedir. Bu senaryoda
kapsanacak haneler toplam hane sayımız olan 6784’e denk gelmektedir.
Potansiyel veya gerçek olarak etkilenen hanelerin bu çalışma tarafından
kapsandığından emin olabilmek için, projeden etkilenen bölgedeki insanların şu andaki
gelir kaynaklarına ve seviyelerine odaklanılmıştır. Tablo 4 her senaryo için mesleklerine
göre hanelerin sayılarını sıralamaktadır. Tablodan birer birer herkesi içererek gidildiğinde
gelir iyileştirmesi için PEİ’nin her gelir kaybı için gelir iyeleştirmesi planı uygulanmaktadır.
1.
Bölgedeki nüfusun hakim gelir kaynağının oluşturan tarım gelirinden(ürün
ekimi+ürün hasatı) çalışmaya başlanmıştır. GYYEP Raporu’nda Bölüm 7’de bahsedildiği
üzere, su altında kalan bir araziye sahip olanlar bu arazilerine karşılık oldukça adil bir
parasal karşılık alacaklardır. Bu ödemeler kapitalizasyon faiz oranı ile hesaplandığından
ve arazinin gelecekte vereceği gelirleri bugüne indirgendiğinden, arazi sahibinin tarım
gelirlerini de içermektedir. Ancak, bu tazminatı almaya hak sahibi olamayan PEİ
(GYYEP’de Bölüm 7’de bahsedilen kiracılar, ortakçılar ve hak sahibi olamayanlar)
tarımsal gelir kaybı ile karşı karşıya kalacaklardır. Bu kişilerin beyan ettikleri gelirlerini
bugünkü seviyeye çıkarabilmeleri için, tarımsal kredi (%0 faizli 5 yıl ödemesiz, 15 yıl geri
15 / 101
ENCON
ödemeli) seçeneği önerilmiştir ki bu kredi miktarı söz konusu kişinin yeni yerleşim
yerinden bugünkü geliri ile aynı geliri kazanabilecek araziyi almasını sağlayacaktır 2.
PEI’nin yaşam standartları iskandan önce ve sonraki tarım gelirlerinin net bugünkü
değerlerinin 3 eşitlenmesi ile korunmuştur. Diğer bir ifadeyle, eğer Ilısu projesi olmasaydı
eski arazilerinden ömrü boyunca kazanacağı getiri ile alacakları yeni araziden elde
edilecek gelirlerin (kredinin geri ödenmesi de göz önüne alınarak) karşılaştırması
yapılmıştır.
4F
5F
Böylece, önerilerimiz sonucunda PEİ’nin gelir akışlarını sürdürmeleri sağlanırken,
aynı zamanda toprak sahibi de olmaktadırlar. En az senaryosuna göre, tarım gelirleri olan
3,482 haneden 2,976’sı tarım arazisine sahiptirler bundan dolayı yukarıda açıklanan
iyileştirme önlemlerine gerek duymamaktadırlar. Kalan ve tarım geliri risk altında bulunan
(mal sahibi olmayan) 506 hane 102,592,491$ tutarında bir kredi miktarı ile iyileştirmeye
tabi tutulacaktır.
En fazla etki senaryosuna göre ise, 3,941 hanenin 3,371’i toprak
sahibidir. Kalan 570 hane 142,731,243$ tutarında bir kredi miktarı ile iyileştirmeye tabi
tutulacaktır. Şahsi hane kredileri ise talebe bağlıdır.
2. İkinci en büyük gelir kaynağı ise çiftçiliktir (kümes ve hayvancılık). Devlet
Tarımsal Gelişim Programı, PEİ’ye gelirlerini iyileştirebilmek için kredi sağlamaktadır.
Çiftçiliğe özel bir önlem verilmesinden dolayı, bu programdan alınan kredilerin çiftçilerin
cari gelir düzeylerinin sağlanması açısından uygun olacağı önerilmiştir. Hayvancılıktan
elde edilen gelirler Konsorsiyumun hayvanları taşıması ile tamamen etkilenmeyeceklerdir.
644 hane su altında kalan ahırlarına karşılık olarak kamulaştırma parası alacak ve yeni
gittikleri yerde bu ahırlar yeniden inşa edilecektir. Kalanlar ise iskandan önce ahırı
olmayan ve kırsal iskan seçenlerdir. Bu 112 hanenin zorluklarını azaltmak için, 50 ila 500
m2 arası ahırlar için kredi verilmesi önerilmektedir. Bu kredinin miktarı toplam olarak 112
hane için 883,200$ olacaktır. En fazla etki senaryosuna göre ise satın alınacak ahırların
sayısı 901 içerisinden 121’dir.
3. Üçüncü en büyük gelir kaynağı grubu ise sayıları (sırası ile en az etki ve en
fazla etki senaryolarına göre) 722 ve 936 hane arası değişen ücretlilerdir. Bu grup
içerisinden en çok tarım ve hayvancılık sektöründe çalışan ücretlilere sahip
bulunulmaktadır. Söz konusu
kişilerin gelirleri mülk sahiplerini mülklerine bağlı
olduğundan, ücretliler yüksek bir gelir kaybı riski ile karşı karşıyadır. Bu durumda 3 ayrı
gelir kaynağı önerilmektedir. Bunlar baraj inşaatında çalışmak, yeni baraj gölünde
balıkçılık ve kırsal yerleşimcilere verilen kapari tarımı yapılabilmesi için tarımsal destek
kredileridir.
a. İlk seçenek PEİ’ye 8 yıl boyunca kalıcı olacak ve inşaat tecrübelerini arttırıp
büyüyen inşaat sektöründe başka projelerde çalışmalarını sağlayacak bir iş fırsatı
olacaktır. Eğer PEİ daha kırsal yaşam biçimi isterse diğer iki seçenek onlara pratik
alternatifler sunacaktır.
b. Balıkçılık sektörü için Atatürk Barajı, Ilısu Barajı için benzer bir örnek olarak
karşılaştırma olanağı sunarak istihdam ve gelir yaratma hususlarındaki beklentilerimizi
şekillendirmektedir. Atatürk Barajı’nın balıkçılık için uygun alanı 60,000 hektardır ki bu da
Ilısu Barajı’nın yaklaşık iki katı kadardır. En son verilere göre, balıkçılık için 392 balıkçı
istihdam edilmiş ve yıl başına 3,556,390$ (ortalama 9072$ /sazan) 4 piyasa değeri ile 860
ton balık tutulmuştur. Bu verinin 4 yıllık olduğu göz önüne alındığında şimdiki beklentiler
balık alımının yıl başına bir tondan fazla olacağı istihdam ve gelirinde yüzde elli fazla
6F
2
Ek 7’de net bugünkü değeri bulmada kullanılan metodoloji verilmiştir.
Hesaplamalarda indirgeme oranı %8 kullanılmıştır.
4
Atatürk barajının tüm balık üretiminin %47’sini oluşturan sazan balığı barajın yıllık balık üretiminde
miktar ölçüsü olarak kullanılır. Bu veri Tarım ve Köy İşleri Bakanlığından alınmıştır.
3
16 / 101
ENCON
olacağı yönündedir. Bu sektörün başarısı için bölgedeki üretimin organize edilmesi için
uzmanlar kooperatiflerin kurulmasının tavsiye etmişlerdir. 15,000$ birim değerdeki 120
tekne ile ve tanesi 1,650$ ‘dan 100 ağ-akvaryumların kurulması gelir ve istihdam
beklentilerini gerçekleştirmek için fazlasıyla yeterli olacaktır. Projenin finansmanı için
gereken en az etki senaryosu için 1,965,000$ ve en fazla etki senaryosu için 2,298,000$
(tekne ve akvaryumlar %20 artırılmıştır) ücretlilerin bir çoğunun gelir konusundaki olası
kaygılarını en iyi biçimde çözecektir.
c. Üçüncü alternatif ise bölgede kapari yetiştiriciliğinin yapılmasıdır. Ilısu
bölgesinin ikliminin kapari üretimine çok uygun olsa dahi, bu faaliyete çok az sayıda çiftçi
yönelmiştir. Kaparinin karakteristiği, meyilli ve kuru toprakta yetişebilmesidir ki bu bitki
bölge için oldukça yetişmeye elverişlidir. Bunun yanında, ilk hasatın 2 ila 3 yıl içerisinde
alınabilmesi ve devamlı olarak 5 ayda bir ürün vermesi kapariyi gelir iyileştirmede ideal bir
hale getirmektedir. Bu özelliklerin yanı sıra, kapari üreticiliği girdi çıktı oranının 3’ün biraz
üzerinde olması sebebiyle oldukça karlıdır. Kuru tarım arazisinin birim fiyatı 1.12$ /m2 , 1
hektarın ise 11,120 $’dır. Kapari üretimine başlangıç maliyeti ise yaklaşık 4,000$’dır.
Üçüncü yıldan itibaren ortalama getiri yaklaşık 33,850$ /yıl’dır. Ücret alanların şu andaki
gelirlerini sürdürmek için kişi başına 1,350$ kredi önerilmiştir (sırası ile en az etki ve en
fazla etki senaryolarına göre toplamda 974,700$ ve 1,263,600 $). Kısaca kapari üretimi
eğitimi ve üretimi, barajda 1-2 yıllık geçici işler ve sırasıyla en az etki ve en fazla etki
senaryolarına göre toplamda 974,700$ ve 1,263,600$’lık krediler ücretlilerin gelirlerinin
iyileştirilmesinde oldukça yeterli olacaktır.
4. Diğer bir grup ise maaşlar, yaşlılık maaşları ve emekli aylıklarıdır. Bu gelir
gruplarının hiçbiri bir kayıp riski ile karşı kaşıya değildir. Bu gelirlerin devlet tarafından
Ziraat Bankası veya Vakıflar Bankası gibi devlet bankalarına yatırılmasından dolayı yeni
yerleşim yerinde bu bankaların yeni şubelerinin açılması bu paraların iletilmesindeki
aksaklıkları önleyecektir. Diğer bir unsurda devlet çalışanı olan korucuların (253 kişi)
maaşlarını devletten almalarıdır. Bu grup Türkiye Cumhuriyeti’nin 5188 sayılı kanunun
gereğince görevlerine 2009’a kadar devam edebileceklerdir. Bu tarihten sonra saati
177$’dan (bugünkü değeri 141$) toplam bugünkü değeri 35,673$ maliyetinde eğitim
alacaklardır. Ayrıca konsorsiyum bu tarihten önce ya da sonra bu kişilere baraj inşaatında
istihdam edilmede öncelik sağlayacaktır.
5. Ulaşım gelirlerinde ise sırasıyla en az etki ve en fazla etki senaryolarına göre
toplamda 212 ve 266 hane bulunmaktadır. Bu gruptaki insanlara gelir iyileştirmede
kullanılacak yöntem bu kişilere taksi plakaları sağlamaktır. Bölgedeki taksi plakası
ücretleri yaklaşık 1,125$ civarındadır. Bölgedeki taksi şoförleri yılda 6,500 ila 15,000 $
kazanmaktadırlar. Projeden etkilenen şoförlerin gelirlerini iyileştirmek için gereken
finansman, senaryolara göre yaklaşık 238,500$ ile 299,250$ arasında olacaktır
6. Kira gelirlerinin restore edilmesine gerek görülmemiştir. Kira elde edilen bina
gelecekteki kira gelirlerini bugüne indirgeyen bir değerle kamulaştırılacaktır.
7. Diğer bir risk taşıyan gelir grubu ise ticari gelirlerdir. Ticari kazanç elde edilen
dükkanda ister kiracı olsun ister mal sahibi olsun, kişi iskandan dolayı ticari gelir kaybına
uğrayacaktır. Dükkan sahiplerinin aldıkları kamulaştırma paraları sadece dükkanın fiziksel
değerini verecek, dükkandan elde edilen ticari geliri tazmin etmeyecektir. Bundan dolayı,
tarım kredilerinde uygulanan hesaplama metodolojisine benzer bir yöntem kullanılarak
ticari krediler hesaplanmıştır. 5
Tarım kredileri sadece arazi ve bina için uygun
7F
5
Ek 7 A2’de net bugünkü değeri bulmada kullanılan metodoloji verilmiştir.
17 / 101
ENCON
olduğundan, ticari krediler 5 yıl eşit ödemeli yıllık %12 faiz ile kurulmuştur 6. Daha sonra
tüccarların şimdiki (cari) gelirlerinin bugünkü değerleri, krediyi 5 yılda geri öderken bile
gelir seviyelerini kaybettirmeyecek krediyi hesaplamak için kullanılmıştır. En az etki
senaryosuna göre etkilenen, sadece 84 ticari gelir elde eden hane vardır. Bu grup için
gereken toplam kredi miktarı 2,370,245$’dır. En fazla etki senaryosuna göre ise 252 hane
gelir kaybedecek ve bu grup için gerekli toplam kredi miktarı 14,848,487$ olacaktır. Bu
gruplara ayrıca turizmden gelir elde eden 9 hane de dahil edilmiş ve bunlar için gerekli
kredi toplamı 308,414$ olarak hesaplanmıştır. Böylece ticari kredi toplam miktarları en az
ve en fazla etki senaryolarına göre sırası ile 2,678,659$ ila15,156, 901$ arasında
oynamaktadır.
8F
8. Akraba yardımları, diğer gelirler, diğer devlet yardımları, balıkçılık, aile
bireylerinden alınan paralar, ayni devlet yardımları gibi gelir kaynaklarından sadece
balıkçılığın tazminine ihtiyaç vardır ki bu da madde 3.b.’de ortaya konmuştur.
9. Bir başka grup ise mevsimlik işlerdir. Her ne kadar 690 hane mevsimlik
işlerden gelir elde ettiğini beyan ettiyse de, bu sayıdan yaklaşık 678 hane mevsimlik işler
için etkilenen bölgenin dışına çıkmaktadır. Böylece sadece 12 hane risk altında
kalmaktadır. Bu haneler için ise ücretliler için hazırlanan 3 program önerilmektedir.
10. Kalan 50 hanenin büyük bir bölümünün gelir kaynakları ise elişi, fakirlik fonları,
imalat, takas, ormancılık, faiz, ileri gelenlerin yardımları ve avcılıktan oluşmaktadır ki bu
gelir kaynaklarının gelir iyileştirme faaliyetlerine ihtiyacı bulunmamaktadır. Bu gelir
grubundaki imalat ve ormancılık daha önce ortaya konan balıkçılık ve kapari önerilerine
dahil edilebilir. Aynı durum bölgede işsiz 431 kişi için de geçerli olacaktır.
Önceki bölümlerde risk altındaki gelir kaynaklarının iyileştirme yöntemlerini çeşitli
metodolojiler ile ortaya koymuştuk. Yukarıdaki hesaplamalar için önem arz eden bir kaç
nokta daha vardır. Birincisi, liste oldukça kapsamlıdır. Bütün çalışan ve çalışmayan nüfus
hesaplamalara dahil edildiğinden hiçbir hane yukarıdaki gelir iyileştirme faaliyetlerinin
dışarısında kalmamıştır. Ek olarak, gelir iyileştirme faaliyetlerinde sadece doğrudan
etkilenen yığın göz önüne alınmamış bunun yanında bir olasılık senaryosu olarak,
yerleşimlerinde büyük bir çoğunluğun iskan edilmesinden dolayı yer değiştirenler de ilave
edilmiştir. İkincisi, gelir iyileştirilmesi çalışmalarının hepsi bölge nüfusunun kuvvetli ve
uygun yanlarını ve bölgenin uygun çevresel özelliklerini kullanmaya yönelik olarak
geliştirilmiştir. Üçüncüsü, gelir restorasyonu çalışmalarının büyük bir parçası özel finans
kuruluşlarının bile uygun bulduğu kredilere dayanmaktadır. Ayrıca, bu kredilerden
yararlananların krediyi öderken bile yaşam standartlarında herhangi bir azalma olmaması,
PEİ ve iskan finansörleri tarafından uygun bulunmuştur. Bir çok yeniden yerleşimci mülk
sahibi olarak ve yeni/karlı yetenekleri kazanarak yaşam standardını yükseltecektir. Diğer
bir ifadeyle fırsat maliyetlerini karşılamakla kalmayıp iskan öncesi kazanılan gelir de buna
eklenecektir. Sonuçta, önerilen stratejilerin hepsi,
yeniden yerleşenlerin kendi
ortamlarında kalmalarını cesaretlendirmekte (balıkçılık kooperatifleri, toplu kapari tarımı,
arazi ve üretim için tarım kredileri) ve sosyal bütünlüğü sağlamaktadır.
6
Hesaplamalarda cari %13 yerine %8 indirgeme oranı kullanılmış ve 5 yıl vadeli kredilerde ise %15
yerine %12’lik faiz oranı kullanılmıştır. Bu oranların cari değerlerden düşük olmasının sebebi
Türkiye ekonomisindeki gelişmeler ile merkez bankası faiz duyuruları ve bundan dolayı oluşan
faizlerin ileride düşebileceği beklentisidir.
18 / 101
ENCON
Tablo 4. Hanelerin Sayılarına Göre Yöneldikleri Gelir Kaynakları
Tarım Geliri (Ürün Ekimi +
Ürün Hasatı )
Çiftçilik
Geliri
(Çiftlik
Hayvanları
Ürünleri+Çiftlik
Hayvanları
Satışı+Kümesçilik+Kümes
Hayvanları Satışı )
Ücretliler
Maaşlar
Yaşlılık Maaşları
Emekli Aylıkları
Ulaşım Gelirleri
Kira Gelirleri
Ticaret
Akraba Yardımları
Diğer Gelirler
Diğer Devlet Yardımları
Balıkçılık
Aile Fertlerinde Alınan Paralar
Ayni Devlet Yardımları
Mevsimlik İşler
Elişi
Fakirlik Fonları
Turizm Geliri
İmalat
Takas
Ormancılık
Faiz Geliri
İleri Gelenlerin Yardımların
Avcılık
Toplam (*)
En Az Etki
En Fazla Etki
3,482 (506)
3,941 (570)
756 (112)
901 (121)
722 (722)
704 (0)
278 (0)
237 (0)
212 (212)
140 (0)
84 (84)
82 (0)
68 (0)
52 (0)
32 (32)
28 (0)
20 (0)
690 (12)
11 (0)
10 (0)
9 (9)
7 (7)
6 (0)
5 (5)
1 (0)
1 (0)
0
6,959
936 (936)
916 (0)
340 (0)
279 (0)
266 (266)
182 (0)
252 (252)
100 (0)
79 (0)
70 (0)
34 (34)
34 (0)
25 (0)
855 (15)
13 (0)
10 (0)
9 (9)
9 (9)
6 (0)
7 (7)
1 (0)
3 (0)
2
8,430
(*): Parantez içerisindeki sayılar gelirleri restore edilecek hanelerin sayısının gösterir .
2.e. Bütün yeniden yerleşim alanlarının belirlenmesi, toprak analizlerinin yapılması,
gelir restorasyonu için farklı tarım modellerinin yaratılması, bunların PEİ’ye gösterilmesi,
üzerinde mutabakata varılması ve maliyetlerin bütçelendirilmesi;
Cevap:
Bu yorumla ilgili olarak, yeniden yerleşim alanları için ayrıntılı analizler Ek 6.’da
verilmiştir. Söz konusu tablo arazi kalitesi ve alternatif kırsal yeniden yerleşim alanlarının
alt yapısı konusunda bilgi sağlamaktadır.
2.g. Projenin bitiminden önce tüm kamulaştırma faaliyetlerinin bitirilmesi;
Cevap:
Kamulaştırma faaliyetleri ve ilgili kamulaştırma ödemeleri baraj inşaatının
başlaması ile birlikte başlamaktadır ve Türkiye Cumhuriyeti Anayasası Medeni Kanun ve
Kamulaştırma Kanun’undaki ilgili maddeler uyarınca bütün taşınmazların kamulaştırma
paralarının ödenmesi su tutmadan önce tamamlanmalıdır. DSİ’de bu ödemeleri söz
konusu zamanlama sınırları içerisinde buna göre tahsis edilen bütçesinden öder. Bundan
dolayı, DSİ’nin bu konu üzerine kanunla belirlenmiş bir taahhüdü bulunmaktadır.
19 / 101
ENCON
4- Hak Sahipliği
4- Kamulaştırma parası ikame değerini yansıtmalıdır (bütçe altındaki önermelerle
ilgili olarak: ‘ev, bahçe, diğer verimli varlıkların kamulaştırma maliyetlerini ikame bedeline
dayandırılmasında özellikle etkilenen illerdeki eğilimler; yerleşim ve tarım arazisi, proje
fiyat dalgalanmaları, enflasyon ayarlamaları ile ilgilidir’). İKO Matrisi, Ilisu YYEP,
sayfa 5/21.04.2006
Cevap:
Bu yorum dikkate alınarak, kuru ve sulu tarım alanlarının piyasa fiyatlarının
belirlenmesinde örnek yerleşimlerin seçilmesi için dört basamak izlenmiştir.
•
•
•
•
Arazi kullanım sınıflandırması,
Proje alanının 5 bölgeye ayrılması,
Her bir bölgeden homojen olarak yerleşimlerin seçilmesi,
Fiyatlardaki yerel eğilimler için piyasa araştırması yapılması.
1. Arazi Kullanımının Sınıflandırılması
Arazi fiyatları, arazinin mevcut kullanım özelliklerine göre değiştiği için, öncelikli
olarak proje alanının kuru tarım ve sulu tarım yapılan arazilere göre sınıflandırılması
yapıldı. Kuru tarım arazisinin ağırlıklı olduğu alanlarda sulu tarım arazi fiyatlarının; sulu
tarım arazisinin ağırlıklı olduğu alanlarda kuru tarım arazi fiyatlarının, sulu ve kuru tarım
arazilerinin aynı miktarda olduğu durumlarda arazi fiyatlarının belirlenebilmesi için, proje
alanının tarımsal deseni çıkartıldı. Örneklerin temsil edilebilirliğinin arttırılması için,
mümkün olduğunca heterojen arazi gruplarından örnekler seçilerek arazi fiyatlarının
çeşitliliği arttırıldı. Bu bağlamda proje alanının tarımsal deseni üç sınıftan oluşmaktadır:
•
•
•
Sulu tarım alanları,
Kuru tarım alanları,
Diğer alanlar (fundalık, çıplak kaya, mera, vb.).
2. Proje Alanının Beş Bölgeye Ayrılması
Tarımsal desenin incelenmesinden sonraki basamak, projeden etkilenen alanın il
ve ilçe sınırları kullanılarak alt bölgelere ayrılmasıdır. Bu bölgelere ayırma işlemi, arazi
fiyatları hakkında daha gerçeğe yakın bilgilerin elde edilebilmesi için yapılmıştır. Arazi
fiyatları bulundukları konuma göre farklılık gösterdiğinden, bu şekilde bir farklılaşmaya
gidilmesi gerekmektedir. Piyasa araştırmasından önce edinilen ön bilgiye göre, arazi
fiyatlarının Şırnak ve Siirt’in ilçelerinde daha düşükken, Diyarbakır ve Batman’ın
ilçelerinde yükselmektedir. Mardin’deki arazi fiyatları bu iki bölgenin fiyatları arasındadır.
Bu bilgiden yola çıkılarak, proje alanı, il ve ilçe sınırları kullanılarak aşağıdaki beş bölgeye
ayrılmıştır:
•
•
•
•
•
Diyarbakır-Bismil Bölgesi,
Mardin-Dargeçit, Şırnak-Güçlükonak Bölgesi,
Batman-Hasankeyf Bölgesi,
Siirt-Merkez, Siirt Kurtalan Bölgesi,
Batman-Beşiri Bölgesi.
20 / 101
ENCON
3. Her Bölgeden Homojen Olarak Yerleşimlerin Seçilmesi
Bölgelerden arazi fiyatlarının karşılaştırılması için, temsil edici yerleşimlerin
seçilebilmesi amacıyla, önceki iki basamakta hazırlanan veriler, Coğrafi Bilgi Sistemleri
(GIS) veri tabanında bulunan bilgilerle yorumlandı. Her bölgenin tarımsal kullanım deseni
ayrı ayrı incelendi. Bu incelemeye göre, her bir bölgeden homojen olarak, sulu tarımın ve
kuru tarımın ağırlıklı olduğu yerleri temsil edecek şekilde seçim yapıldı. Aşağıda verilen
Şekil 3 seçilen yerleşimlerin proje alanı üzerindeki dağılımı ile proje alanının tarımsal
kullanım desenini göstermektedir.
4. Piyasa Araştırması
Son olarak, seçilen köyler için piyasa araştırması yapıldı. Örnek köylerin arazi
değerleri hakkında bilgi toplamak için, bir çok kaynak kullanıldı. Bu kaynaklar:
•
•
•
•
•
Köy Muhtarları,
Emlak Büroları,
Yerel gazete ilanları,
Bölgede uzun süredir yaşayıp, o yöre hakkında nüfuz sahibi kişiler,
Kamulaştırmayla ilgili kamu görevlileri
Sonuç olarak, yerel eğilimleri gösteren piyasa fiyatları istatistiksel olarak analiz
edilmiş ve sunulmuştur.
Sonuçlar
Farklı kaynaklardan elde edilen temsil edici piyasa değerlerinin ortalaması,
köylerin arazilerinin piyasa değerini yansıtacak şekilde kullanılmıştır. Bu değerler mevcut
birim fiyatlarla karşılaştırılmıştır.
Bina Fiyatlarının Birim Fiyatlarla Karşılaştırılması
Binaların kamulaştırma maliyetinin piyasa değerleri ile karşılaştırılması sürecinde,
(binaların birim alansal dağılımına göre belirlenen) piyasa birim fiyatlarına yaklaşmak için
BİB’in birim fiyatları kullanıldı. Birim fiyatların binaların toplam alanıyla çarpılmasıyla elde
edilen kamulaştırma maliyetinin bulunmasından sonra, eskime payı gibi bazı kesintiler
yapıldı. Bu kesinti kamulaştırma bedelinin ikame bedelinden farklı olmasına sebep olan bir
unsurdur. Bu durum sadece binalarda eskimeden dolayı ortaya çıkmaktadır. Eskime
payını göz önüne almadığımızda, betonarme, ahşap ve yığma evlerde birim fiyat 231,84$
karşılık gelmektedir. Diğer yandan, 14 köyün piyasa fiyatları seçilmiş 20 köyün arasından
tespit edilmiştir. Bunlara ek olarak toplanan piyasa değerleri ve birim fiyatların grafiği
Şekil 4‘ de gösterilmektedir:
21 / 101
Şekil 3. Seçilen yerleşimlerin proje alanı üzerindeki dağılımı ve proje alanının tarımsal kullanım deseni
ENCON
22 / 101
ENCON
Beton Binaların Piyasa Fiyatları ile Birim Fiyatları
400
350
300
250
200
150
100
50
A
sm
ad
e
re
0
BİB Birim Fiyatı
Ortalama Piyasa Fiyatı
Şekil 4. Beton Binalar için Piyasa Değerleri ile Mevcut Birim Fiyatların Karşılaştırılması
Şekil 4’de görüldüğü gibi, kamulaştırma bütçesi için kullanılan BİB’in birim fiyatları,
ortalama piyasa değerinin biraz üstündedir. BİB’in birim fiyatının altında ve üstünde kalan
piyasa değerlerinin toplam değeri hesaplandığında, ve Şekil 4’deki değerler ile birbirleriyle
karşılaştırıldığında, fark BİB lehine %1’e ulaşmıştır.
Arazi Değerlerinin DSİ Birim Fiyatlarıyla Karşılaştırılması
Arazi piyasa değerlerinin DSİ birim fiyatlarıyla karşılaştırılması için, DSİ Bölge
Müdürlüğü’nden birim fiyatlar elde edildi.
Bu birim fiyatlar yerel eğilimlerle
karşılaştırıldığında, birim fiyatların piyasa değerleri ile yüksek oranda çakıştığı görüldü
Ayrıca bilinmelidir ki, 2004 verilerine göre daha önceki projeler için verilen kamulaştırma
bedelleri ile PEİ tarafından istenen kamulaştırma bedelleri arasındaki oran (anlaşma
oranı) Diyarbakır Bölge için %100, Türkiye geneli içinse %70’dir.
23 / 101
ENCON
Kuru Tarım Alanları için Piyasa Fiyatlarıyla DSİ Birim Fiyatlarının
1600
1400
1200
1000
800
600
400
200
A
sm
ad
er
e
0
DSİ Birim Fiyatı
Şekil 5. Kuru Tarım Alanları için Piyasa Değerleri ile DSİ Birim Fiyatlarının
24 / 101
ENCON
Sulu Tarım için Piyasa Fiyatlarıyla DSİ Birim Fiyatlarının Karşılaştırılması
4000
3500
3000
2500
2000
1500
1000
500
A
sm
ad
er
e
0
DSİ Birim Fiyatı
Şekil 6. Sulu Tarım Alanları için Piyasa Değerleri ile DSİ Birim Fiyatlarının
Şekil 5 ve Şekil 6 ’da görüldüğü gibi, mevcut birim fiyatlar piyasa değerlerinin
oldukça üstündedir. DSİ birim fiyatlarının altında kalan alanlar hesaplandığında, aradaki
fark sırasıyla %53 ve %56 olarak bulunmuştur.
4. Yeniden Yerleşim Alanları
BAŞLIK:
1-Arazi temelli yeniden yerleşim
İKO Beklentileri:
1- a) Ceylanpınar, alan olarak kırsal yeniden yerleşim için mükemmel bir çözüm
ve kalkınma ölçütü olabilir.
Cevap:
Bu sav doğrultusunda diğer barajlara ilişkin olarak, kırsal yerleşim sırasında,
üretme çiftliklerinin de hükümet tarafından kullanıldığı bir kez daha vurgulanmalıdır. 1997
yılında, Adıyaman Çat Barajı’nın inşaatı sırasında, 446 hanenin 336’sı Malatya Sultan
Suyu Devlet Üretme Çiftliği’ne (DÜÇ) yerleştirildi. Buna ek olarak, Alparslan 1 Barajı’ndan
etkilenenler (PEİ), ilgili fizibilite çalışmalarının tamamlanmasından sonra Van’da bulunan
Alparslan DÜÇ’e (DSİ ve TKİB, bu bölgenin yeniden yerleşimcilere tahsisi konusunda
25 / 101
ENCON
görüş birliğine varmışlardır) yerleşeceklerdir. Ceylanpınar, özelleştirme kapsamında olup,
karakteristikleri ve önceki DÜÇ örnekleri düşünüldüğünde de kırsal yeniden yerleşimi
seçenler için uygunluğu tartışılmazdır.
Ceylanpınar’la ilgili olarak, Ceylanpınar 1950 yılında ‘Ceylanpınar Devlet Üretme
Çiftliği’ olarak adlandırılmış ve son olarak kanunla Zirai İşletmeler Genel Müdürlüğü’ne
bağlı 37 işletmeden birisi haline gelmiştir. Bu alanlar, temelde boyutları ve zirai
kapasiteleri baz alınarak tanımlanıyor olup, asıl amaç belli alanlarda devlet tarafından
tarımsal faaliyetlerin geliştirilmesidir ve ‘Devlet Çiftlikleri’ olarak adlandırılmaktadırlar.
Ceylanpınar DÜÇ’ün 176,134.7 hektar alana sahip olup, bunun 102,310.6’sı tarımsal alan,
44,841.4’ü mera, 24,162.9’u ekilmemiş alan ve 4,819.8 hektarı ise meyveliktir. Yaklaşık
olarak, sulu tarımsal faaliyetler 5,500 hektarlık alanda uygulanıyor olup, buna ek olarak
alanda yeni sulama faaliyetlerinin planlanması konusundaki çabalar da bir yandan
sürmektedir. Dünya üzerinde de en büyük sulama projelerinden birisi de burada halen
yürütülmektedir (daha fazla bilgi için bakınız www.gap.gov.tr). Bu tarımsal alan hem
Türkiye’nin hem de dünyanın pek çok ülkesinin en verimli tarım topraklarına sahiptir.
İşletmenin sınırları içerisinde Merkez, Gümüşsu ve Beyazkule gibi bazı idari birimler
vardır. Toprak hem tarım hem de hayvancılık için oldukça uygundur. Buna ek olarak, bu
çiftlik buğday, mercimek, nohut, pamuk, fıstık, hayvansal ürünler için çok elverişlidir (daha
fazla bilgi için www.ceylanpinar.gov.tr’ye bakınız). Bu alan alternatif yeniden yerleşim
alanı olarak gösterilmiş olup, yeniden yerleşim için oldukça uygundur ve DSİ, bu konudaki
taahhüdünü de bir resmi mektupta zaten bildirmiştir.
0H
1H
b) Hükümetin bu alanı gerekli koşulları sağlayacak şekilde, projeye tahsis etmeye
gönüllü olduğuna dair açık taahhüdü.
Cevap:
Devlet eliyle kırsal yeniden yerleşim, 4650 Sayılı Kamulaştırma Kanunu’nun, 30.
maddesine göre yürütülür. Bu maddeye göre, yeniden yerleşimi talep eden kuruluş (DSİ),
resmi olarak ilgili arazinin kamulaştırılmasını da talep eder (Ceylanpınar Örneği’nde,
TKİB). Eğer toprak sahibi (TKİB) olumluysa, TKİB yeniden yerleşim için değerleri
belirlemek üzere bir komisyon oluşturur. Bu para TKİB’nin banka hesabına yatırılır. Sonuç
olarak, TKİB, kamulaştırılan araziyi BİB’e devreder. Daha sonra kırsal iskanı seçen PEİ’ye
tahsis edilen araziler yeniden yerleşenlere tahsis edilir ve 10 yıl boyunca satılmasına izin
verilmez. DSİ’nin, Ceylanpınar’la ilgili olarak talepleri TKİB tarafından kabul edilmediği
takdirde, BİB arazi için mahkemeye gitme hakkına sahiptir.
5. Halkın Katılımı ve Danışmanlık Hizmetleri (HKD)
BAŞLIK:
1- PEİ’nin anlaşılır ve erişilebilir bir şekil ve dildeki danışmanlık ve bilgilendirme
hizmetleriyle bağlantılı taahhütlerin yerine getirilmediği görülmektedir.
İKO Beklentileri:
a) Etkilenen nüfusun bilgi / iletişim özellikleri, sosyoekonomik araştırma
sonuçlarının detaylı analizi ile belirlenebilir.
b) Her bir eylem planındaki katılım uygulamasının nasıl organize edileceğini ve
gerekli görevlendirmenin nasıl yapılacağını görmek istenilmektedir.
c) Tüm HKD önlemlerine yönelik bütçenin sunulması
26 / 101
ENCON
Cevap:
(a,b,c beraber)
Bu yorumlarla ilgili tüm cevaplar GYYEP Raporu’nda zaten verilmektedir. Bu
bilgiler GYYEP Raporu Bölüm 9’da ayrıntılı bir şekilde görülebilir. Şekil 7, HKD
faaliyetleriyle ilgili önerilen işleyiş sistemi hakkında bir fikir vermektedir.
Şekil 7. YYEP'in Uygulanması Sırasında Gerçekleştirilecek Bazı Temel Aktivitelere
İlişkin Akış Şeması
Bu yapı Şekil 2’de sunulan yapıya dayanmaktadır (Şekil 2 önceki paragraflarda
verilmiştir). GYYEP Raporu Bölüm 9’da bilginin yayılmasını amaçlayan HKD faaliyetleri
hakkında detaylı bilgi verilmektedir. Ayrıca, bununla ilgili bir zaman çizelgesi yine GYYEP
27 / 101
ENCON
Raporu içerisinde Şekil 9.7'de görülmektedir. GYYEP Raporu, Bölüm 9’da bu mektupla
sunulan revize edilmiş bütçe planında yer alan HKD faaliyetleri hakkında ayrıntılı bilgiler
verilmektedir. Ayrıca, bu faaliyetler için tahsis edilen bütçeyle ilgili tüm ayrıntılar ve
bilgilerde yine bu bölümde görülebilir.
7. Kültür ve Dil
BAŞLIK:
1- Neden OP 4.10 (eski OD 4.20) uygulanabilir değildir? (ÇED Raporu Bölüm
1.2.1, sayfa 1-8’e bakınız)
İKO Beklentileri:
1-İKO’ların bu konuya dikkatlerinin çekilebilmesi için YYEP Raporu dışında başka
özel bir rapora ihtiyacı yoktur
Cevap:
1. Soruya verilen cevapta da bahsedildiği gibi, GYYEP Raporu’nun teknik bir
çalışma olması ve bazı politik konuların bu raporun kapsamı dışında kalmasından dolayı,
bu raporda politik sorunların tartışılması uygun değildir. Bu rapor politik sorunları analiz
etmekten ziyade dezavantajlı grupları ve bu grupların bazı ihtiyaçlarını tarafsız bir şekilde
analiz etmektedir. Bu analizlerin ayrıntıları rapor içerisinde Bölüm 2’de görülebilir.
2-Her bir PEİ kategorizasyonu için ilgili bilgilerin yayılmasına yönelik uygun strateji
ve eylem planı
Cevap:
Alan araştırmasını yürüten tüm anketörler bölgeden seçilmiştir. Alan araştırması
başlamadan önce, tüm anketörler, araştırma koordinatörlerinin verdikleri nitel ve nicel
araştırma teknikleri ile ilgili kapsamlı bir eğitimden geçirilmiştir (daha önceden ilgili
konularda eğitim tecrübesi olan koordinatörler eğitimleri gerçekleştirmiştir). Anketörler,
ayrıca bölgedeki hassas konularda ve toplumsal cinsiyet konuları ile etkili iletişim metotları
hakkında da eğitim görmüşlerdir. Eğitim programının ardından, anketörlerin
performansları da ayrıca değerlendirilmiştir. Bunun yanında, anketörlerin çoğu anket
uygulaması konusunda daha önceden eğitim görmüş ve benzer çalışmalarda yer
almışlardır. Bütün bunlara ek olarak, bölgeden seçilen bu anketörler bölgeyi iyi bilen ve
bölgede yaşayan insanların konuştuğu dilleri akıcı bir şekilde konuşabilen insanlardır.
Ayrıca araştırmada yer alan tüm anketörler etkili iletişim becerisine sahiptirler.
Anketlerin uygulanması sırasında, araştırmaya kadınların çoğu iştirak etmiştir.
Anketler başlamadan önce, proje ve yapılan araştırmanın amacı hakkında kısa bir sunuş
yapılmıştır. Bölgede yaşayan kadınlar ve yaşlı insanların çoğu Türkçe bilmediğinden
dolayı, bu sunuş genelde yerel dilde yapılmaktaydı. Her toplantının sonunda, yerel dilde
yapılan kısa bilgilendirmeden sonra (gerekliyse), Türkçe basılmış bilgilendirici proje el
kitabı hane üyelerinden birine teslim edilmiştir. Tüm anketörler yerel dilleri akıcı bir şekilde
konuşabilmektedirler. Rakamlar, araştırmanın uygulanması sırasında iletişimin üst
düzeyde olduğunu göstermektedir. Bazı rakamlara göre, hane reisi olmamalarına rağmen,
toplam 1,887 kadın anketlere cevap vermiştir (1,775 hanehalkı anketi, 76 göç anketi ve 36
tarama anketi).
Dezavantajlı gruplarla yapılan odak grup çalışmalarına ilişkin olarak, her toplantı iki
kişi tarafından yönetilmiştir. Bu kişilerden biri toplantı yöneticisi, diğeri ise yöneticinin
28 / 101
ENCON
yardımcısıdır. Her toplantılardan önce, katılımcılara yerel dilde bilgilendirici görsel bir
sunuş yapılmıştır. Bu yapılan görsel sunuş, odak grup toplantıları öncesinde mahallelerde
yapılan genel bilgilendirici toplantılardaki sunuşla aynıdır (kahvelerde yapılan sunuş). Her
toplantı sonunda, bilgilendirici proje el kitabı (Türkçe) herkesin anlayacağı bir şekilde
tercüme edilmiş ve tüm katılımcılara dağıtılmıştır. Ayrıca, katılımcıların potansiyel soruları
için anketörlerin iletişim numaraları katılımcılara verilmiştir. Araştırma sırasında, Ilısu
Barajı’na karşı olan bir çok katılımcının, projeyle ilgili gerekli bilgiler verildikten sonra
projeye karşı daha pozitif bir yaklaşımda oldukları ve hatta Projenin başarısına yönelik
fikirler dile getirdikleri gözlenmiştir. Bir çok katılımcı daha önce kimse tarafından bu
şekilde bilgilendirilmediklerin dolayı, kendilerini değerli hissettiklerini belirtmişlerdir. Bu
durum ekili bir iletişimin ne kadar başarılı olduğunu ortaya koymaktadır ( bu konuyla ilgili
alıntılar GYYEP Raporu Bölüm 2’de görülebilir).
Yukarıda bahsedilen bilgiler doğrultusunda, bilginin yayılmasında bu önemli
ipuçları, HKD faaliyetlerinin ne denli başarılı olduğunu kanıtlamaktadır (Daha fazla bilgi
için lütfen GYYEP Raporu Bölüm 2 ve Bölüm 9’a bakınız).
Bilginin etkin bir şekilde yayılmasının sağlanmasına yönelik olarak dille ilgili
yorumlara ilişkin bazı rakamları vermek yararlı olacaktır. Araştırma verileri, projeden
etkilenen alanda değişik seviyelerde Kurmanci ve Zazaca diyalektlerini konuşan 7 yaş
üstü 42,568 insan yaşadığını göstermektedir. Ancak, bu rakamın sadece 985’i bu dillerde
okuma yazmayı bilen insanları göstermektedir. Bu durum bölgede yaygın olarak
konuşulan Arapça için de geçerlidir (özellikle Hasankeyf ve civarında). PEİ’nin sadece
%1’i Arapça’yı okuyabilmekte veya yazabilmekte ve konuşabilmektedir, %99’u ise
Kurmanci, Zazaca diyalektlerini ve Arapça’yı hem okuyabilmekte hem de yazabilmektedir.
Bu grup Türkçe’yi de hem okuyup hem yazabilmektedir. Tüm bunlara ek olarak, (GYYEP
Raporu Tablo 5.28’de görülebilir) bu oran bölgedeki tüm PEİ’nin %88’ine tekabül
etmektedir. Bu bilgi ışığında, bilgilendirici proje el kitabını bölgede konuşulan farklı dil ve
diyalektlerde bastırıp dağıtmak anlamlı değildir. Ayrıca, PEİ bu diller ve diyalektlerle ilgili
herhangi bir eğitim programına katılmadığından dolayı, bu insanlar bu diyalektlerde yazı
yazamaz veya herhangi bir belgeyi okuyamazlar. Bu argüman doğrultusunda, araştırma
sırasında tercümanlardan yararlanılmıştır. Bu tercümanlar aracılığıyla toplantılarda
yöneltilen tüm sorular, verilen cevaplar, yapılan sunuşlar ve tartışmalar simültane olarak
yerel diyalektlere çevrilmiştir.
8. Bütçe
BAŞLIK:
IKO Beklentileri :
1-Yukarıda bahsi geçen YYEP’de yapılacak iyileştirmeler/eklemeler, bütçe
kalemlerinin revize edilmesini gerektirecektir.
a) Kamulaştırma ve kalkınma bütçesi adı altında, söz konusu faaliyetlere kaynak
tahsis edilmelidir.
b) YYEP bütçesi genel halka yönelik faaliyetler ve bunlar ile işbirliği içerisinde olan
projelere atıfta bulunmamalıdır.
2-Diğer bütçe
2-Bütçe kalemleri takip edilebilir ve kapsamlı olmalıdır.
3-Mali Yapı
29 / 101
ENCON
3- Açık bir biçimde belirlenmiş olan tutarın (örneğin bir fon ya da ayrı bir kredinin)
mali yapı içerisine dahil edilmesi.
Cevap: (bütçe konusu dahilindeki tüm sorulara)
Aşağıdaki tablolarda (Tablo 5 ve Tablo 6) söz konusu yorumların cevapları detaylı
bir bütçe planı olarak ayrıntılı bir biçimde görülebilir.
30 / 101
ENCON
Tablo 5. Bütçe Tahsisi (ABD Doları)
SÜRE
Kalem
No
Faaliyetler
1
Kadastro Çalışmaları ve Raporlama
2
TOPLAM
1.Yıl
2.Yıl
3.Yıl
4.Yıl
5.Yıl
6.Yıl
7.Yıl
8.Yıl
9.Yıl
773,301
265,416
-
-
-
-
-
-
-
1,038,717
Arazilerin Kamulaştırılması1
13,703,214
17,612,536
7,303,034
73,583,401
61,495,053
87,199,456
104,836,355
-
-
365,733,049
3
Yapıların Kamulaştırılması1
9,746,217
4,729,191
3,104,106
17,201,446
20,313,902
20,058,180
68,696,498
-
-
143,849,540
4
Ortak Kullanılan Mülklerin
Kamulaştırılması1
220,100
77,200
227,200
410,900
1,201,200
1,510,500
1,585,500
-
-
5,232,600
5
Kamulaştırma Faaliyetlerindeki
Beklenmedik Maliyetler için Ayrılan
Ödenek2
1,716,308
1,540,459
335,460
8,391,600
7,573,040
10,148,838
16,783,860
-
5,095,826
51,585,391
26,159,140
24,224,802
10,969,800
99,587,347
90,583,195
118,916,974
191,902,213
-
5,095,826
567,439,297
(A) KAMULAŞTIRMA FAALİYETLERİ
TOPLAMI
(1.Kalem’den 5.Kalem’e alt toplamlar)
6
Nazım İmar Planının Hazırlanması
(şehir planı)
150,000
100,000
-
-
-
-
-
-
-
250,000
7
Alan Hazırlığı
100,000
1,400,000
500,000
-
-
-
-
-
-
2,000,000
8
Genel Altyapı
-
100,000
500,000
950,000
950,000
500,000
-
-
-
3,000,000
9
Ortak Kullanılan Mülklerin Yeniden
İnşası
-
155,000
600,000
1,500,000
1,500,000
750,000
-
-
-
4,505,000
10
Kentsel İskan
-
-
260,000
530,000
530,000
530,000
1,060,000
-
-
2,910,000
11
Kırsal İskan
-
-
160,000
400,000
400,000
400,000
800,000
-
-
2,160,000
12
Kredili İskan
-
-
225,000
600,000
600,000
600,000
1,200,000
-
-
3,225,000
SAYFA 31 / 101
ENCON
Tablo 5. Bütçe Tahsisi (ABD Doları)(Devamı)
SÜRE
Kalem
No
Faaliyetler
TOPLAM
1.Yıl
2.Yıl
3.Yıl
4.Yıl
5.Yıl
6.Yıl
7.Yıl
8.Yıl
9.Yıl
1,195,017
-
-
-
-
-
-
-
-
1,195,017
13
Hasankeyf için Arazi Edinimi
14
Taşınma ve Ulaşım Yardımları
-
-
10,091
22,500
22,500
22,500
45,000
-
-
122,591
15
Gelir İyileştirme Faaliyetleri
(15.1’den 15.5’e kalemlerin alt
toplamı)
1,404,050
3,903,760
3,942,933
3,912,260
3,912,260
3,912,260
3,920,760
103,760
-
25,012,043
-
5,960
41,633
5,960
5,960
5,960
5,960
5,960
-
77,393
15.1
Eğitimler
15.2
Sektör Değiştiren Hanelere
Yardımlar
892,500
2,750,000
2,750,000
2,750,000
2,750,000
2,750,000
2,750,000
-
-
17,392,500
15.3
Kooperatif ve Danışmanlık
Ofislerinin Kurulması
200,000
700,000
700,000
700,000
700,000
700,000
700,000
-
-
4,400,000
15.4
Ekstra Ödeme
-
15,000
15,000
15,000
15,000
15,000
15,000
15,000
-
105,000
15.5
Kamulaştırma ile İlgili
Uluslararası Mevzuatlar ile
Türkiye Cumhuriyeti
Mevzuatları Arasındaki
Farklılıkları Gidermek için
Tahsis Olunan Ödenek
311,550
432,800
436,300
441,300
441,300
441,300
449,800
82,800
-
3,037,150
16
İzleme
352,500
400,000
400,000
400,000
400,000
400,000
400,000
400,000
400,000
3,552,500
17
Halkın Katılımı ve Danışmanlık
(HKD) (17.1’den 17.10’a kalemlerin
alt toplamı)
193,067
210,883
210,589
213,668
213,336
214,380
217,069
209,999
210,187
1,893,178
17.1
PBO Kirası
7,218
7,218
7,218
7,218
7,218
7,218
7,218
7,218
7,218
64,962
17.2
Web Sayfası Tasarımı
1,000
-
-
-
-
-
-
-
-
1,000
17.3
Ücretsiz Telefon Hattı
4,472
4,060
4,060
4,060
4,060
4,060
4,060
4,060
4,060
36,952
SAYFA 32 / 101
ENCON
Kalem
No
SURE
Faaliyetler
TOPLAM
1.Yıl
2.Yıl
3.Yıl
4.Yıl
5.Yıl
6.Yıl
7.Yıl
8.Yıl
9.Yıl
934
884
590
3,669
3,337
4,381
7,070
-
188
21,053
17.4
Halkı Bilgilendirme Toplantıları
17.5
Yurttaş Panelleri
94,735
126,316
126,316
126,316
126,316
126,316
126,316
126,316
126,316
1,105,263
17.6
Görüş Birliği Sağlayacak
Alıştırmalar
53,575
53,571
53,571
53,571
53,571
53,571
53,571
53,571
53,571
482,143
17.7
Bilgilendirici Malzemeler
(kitapçık, broşür, ilan tahtaları
vb.)
7,600
300
300
300
300
300
300
300
300
10,000
17.8
Veritabanı Oluşturma ve İdaresi
10,000
5,000
5,000
5,000
5,000
5,000
5,000
5,000
5,000
50,000
17.9
Odak Grup Toplantıları
13,533
13,534
13,534
13,534
13,534
13,534
13,534
13,534
13,534
121,805
17.10
Hane ve Kilit Bilgilendirici
Anketler3
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
339,463
626,964
680,861
852,843
852,810
732,914
764,283
71,376
61,019
4,982,533
3,734,097
6,896,607
7,489,474
9,381,271
9,380,906
8,062,054
8,407,112
785,135
671,206
54,807,862
-
-
17,021,393
27,500,000
27,500,000
27,500,000
27,500,000
-
-
127,021,393
18
Yeniden Yerleşim ile İlgili
Uluslararası Mevzuatlar ile Türkiye
Cumhuriyeti Mevzuatları Arasındaki
Farklılıkları Gidermek için Tahsis
Olunan Ödenek
(B) TOPLAM YENİDEN YERLEŞİM
FAALİYETLERİ
(6.Kalem’den 18.Kalem’e alt toplamlar)
19
Relokasyon Yolları
(19.1’den 19.2’ye kalemlerin alt
toplamı)
19.1
Relokasyon Yollarından Doğan
Kamulaştırma1
-
-
4,765,193
-
-
-
-
-
-
4,765,193
19.2
Relokasyon Yollarının İnşası
-
-
12,256,200
27,500,000
27,500,000
27,500,000
27,500,000
-
-
122,256,200
-
-
3,583,016
5,000,000
5,000,000
5,000,000
5,000,000
-
-
23,583,016
20
Demiryollarının Taşınması
toplamı)
SAYFA 33 / 101
ENCON
Kalem
No
SÜRE
Faaliyetler
2.Yıl
3.Yıl
4.Yıl
5.Yıl
6.Yıl
7.Yıl
8.Yıl
9.Yıl
20.1
Demiryollarının Taşınmasından
Doğan Kamulaştırma1
-
-
284,066
-
-
-
-
-
-
284,066
20.2
Demiryollarının İnşası
-
-
3,298,950
5,000,000
5,000,000
5,000,000
5,000,000
-
-
23,298,950
-
-
100,200
300,000
300,000
300,000
300,000
-
-
1,300,200
10,069,872
10,489,688
10,977,688
13,173,688
12,319,688
12,319,688
11,709,688
2,440,000
-
83,500,000
21
İletim Hatlarının Taşınması
22
Tarihi Varlıkların Taşınması
toplamı)
22.1
Hasankeyf’teki Tarihi Varlıkların
İncelenmesi ve Taşınması
1,708,000
3,050,000
3,538,000
5,734,000
4,880,000
4,880,000
4,270,000
2,440,000
-
30,500,000
22.2
Etkilenen Alandaki Diğer Tarihi
Varlıkların İncelenmesi ve
Taşınması
8,361,872
7,439,688
7,439,688
7,439,688
7,439,688
7,439,688
7,439,688
-
-
53,000,000
1,006,987
1,048,969
3,168,230
4,597,368
4,511,969
4,511,969
4,450,969
244,000
-
23,540,461
11,076,859
11,538,657
34,850,527
50,571,056
49,631,657
49,631,657
48,960,657
2,684,000
-
258,945,070
23
Taşınma İşlemlerindeki
Beklenmeyen Maliyetler için Ödenek
Tahsisi
(C) TAŞINMA İŞLEMLERİ TOPLAMI
(19’dan 23’e kalemlerin alt toplamı)
1
TOPLAM
1.Yıl
Kamulaştırma maliyetlerinin dağılımı Ek 1’de ayrıntıları ile sunulmuştur.
2
Mücavir mülklerin kamulaştırma maliyetleri (5,095,826 ABD Doları) beklenmeyen maliyetler kaleminde göz önüne alındığından dolayı ayrı bir maliyet kalemi olarak sunulmamıştır. Bu maliyet mücavir
kamulaştırmanın yapılacağı 9. yıla tahsis olunmuştur.
3
Katılım, danışmanlık ve izleme faaliyetlerinde genel bir araç olarak kullanılan bu maliyet kalemi mükerrerliği önlemek amacıyla sadece izleme maliyetleri içerisinde verilmiştir.
SAYFA 34 / 101
ENCON
Tablo 6. Konsolide Bütçe
Kalem
No
Bütçe Kalemleri
(1)
KAMULAŞTIRMA KALEMLERİ
A
Araziler
Birim
Toplam Tutar
(Miktar)
Birim Fiyat
Toplam Maliyet
(ABD Doları)
(ABD Doları)
Fon
Kaynağı
Maliyet Hesaplamalarına İlişkin Açıklama1
Projeden dolayı kaybolacak olan ev arsalarının büyüklükleri saha çalışmalarından alınmış
ve arazi kullanım haritaları sonuçları ile karşılaştırılmıştır. Bir metrekare arsanın
kamulaştıra bedeline ait birim fiyatlar DSI’den alınmıştır.
Tarım alanları net gelir yaklaşımı kullanılarak değerlendirilmiştir. Net gelir mevcut arazinin
aynı şekilde kullanımına devam edilmesi durumunda söz konusu araziden elde edilecek
gelirdir. Arazinin fiyatına ek olarak, net gelir yaklaşımı söz konusu arazide yetişebilecek
ürün çeşitlerini ve araziden kazanılacak yıllık geliri de göz önüne alır. Bu değerlendirme
süresince kullanılan temel denklem aşağıda gösterilmektedir: K=R/f’dir, burada; K =
Kamulaştırma için birim fiyat (Dolar/m2), R = Net gelir (brüt gelir – üretim giderleri)
(Dolar/m2), f = Kapitalizasyon oranı (tarım alanlarına yatırılan sermayenin riski) olarak
tanımlanır.
A.1
Ev Arsası
m2
1,562,400
9.55
14,919,158
DSİ
A.2
Ekilmemiş Arazi
m2
11,707,465
2.56
29,928,862
DSİ
A.3
Kuru Tarım Arazisi
m2
82,922,318
1.13
93,521,413
DSİ
A.4
Meyvelik
m2
1,973,168
2.83
5,593,116
DSİ
A.5
Sebze Arazisi
m2
3,302,392
2.83
9,360,917
DSİ
A.6
Sulu Arazi
m2
42,041,222
2.83
119,169,478
DSİ
A.7
Mera (Ot Bedeli)
m2
62,160,070
1.50
93,240,105
DSİ
Kaybolacak meraların TKİB’ye ödenecek bedelleri için DSI’nin kullandığı birim fiyatlar
kullanılmıştır. Söz konusu meraların alanlarına ait bilgiler ise GIS uygulamalarının
kullanıldığı arazi kullanımı haritalarında tespit edilmiştir.
İlgili Türkiye Cumhuriyeti kanunları yapı tiplerine göre birim fiyatları önceden belirlemiştir.
Yapıların kamulaştırma bedellerinin tespiti için, DSI’nin kullandığı yöntem kullanılmış ve
eskime payı değer düşüklüğü uygulanmıştır.
A Alt toplam (A.1+A.2+A.3+A.4+A.5+A.6+A.7)
B
Yatırımlarda risk, yatırım faiz oranlarının seviyesi ile ilişkilidir. Bu yüzden, kapitalizasyon
faiz oranı diğer riskli yatırımların faiz oranlarından düşüktür. DSI Diyarbakır bölge
müdürlüğü kapitalizasyon faiz oranını %5.5 olarak kullanmaktadır. Net gelir değerleri saha
çalışmalarının sonuçlarının analizi ile hesaplanmıştır. Bölgedeki birim fiyatlar,
kapitalizasyon faiz oranı ve her arazi türü için ortalama net gelir kullanılarak yukarıdaki
eşitlikten bulunmuştur.Ayrıca bu birim fiyatlar piyasa fiyatları ile karşılaştırılmış ve bu birim
fiyatların piyasa değerlerinin üzerinde olduğu gözlemlenmiştir.
Kaybolacak olan tarım arazilerinin yüz ölçümü GIS uygulamalı arazi kullanımı haritalarında
elde edilmiştir ve hane halkının varlık envanterine verdiği beyanlar ile karşılaştırılmıştır.
365,733,049
Yapılar
B.1
Evler
m2
562,412
156.88
88,233,562
DSİ
B.2
Ahır/Samanlık
m2
417,182
96.12
40,100,619
DSİ
2
B.3
Dükkanlar
m
7,231
153.40
1,109,221
DSİ
B.4
Kuyular
m
435
48.70
21,184
DSİ
B.5
İkame Maliyeti
-
-
-
14,384,954
DSİ
Bu birim fiyatlar ve eskime payı kesintileri (uygulansın veya uygulanmasın), daha sonra
piyasa değerleri ile karşılaştırılmış ve kullanılan birim fiyatların piyasa değerleri ile hemen
hemen eşit olduğu görülmüştür.
Etkilenecek yapıların alan büyüklükleri saha çalışmalarından alınmış ve arazi kullanımı
haritaları ile karşılaştırılmış akabinde ise istatistiksel yöntemler ile analiz edilmiştir.
Kamulaştırmaya hak sahibi olan PEİ’lerin yapılarını tam tazmin etmek için söz konusu
yapılardan eskime payı kesilmemiştir. Bu kesintiyi telafi edebilmek için mevzuatta objektif
kriterin kullanımı verilmektedir. Objektif kriterin kullanımı Türkiye’de kabul görmüş bir
uygulamadır ve yargıtayca değeri %40 yükseltilebilmiş yapılar bulunmaktadır( bu örnek
Atatürk Barajındaki kamulaştırma çalışmalarından alınmıştır)
Eskime Payı kesilmiş ve kesilmemiş yapıların arasındaki bedel farkı İkame Maliyeti olarak
alınmıştır.
B Alt Toplam (B.1+B.2+B.3+B.4+B.5)
143,849,540
35
SAYFA 35/101
C
ENCON
Ortak Kullanılan Mülkler
C.1
Okullar
Sayı
35
75,000
2,625,000
DSİ
C.2
Sağlık Merkezleri
Sayı
6
106,500
639,000
DSİ
C.3
Camiler
Sayı
51
38,600
1,968,600
DSİ
C Alt toplam (C.1+C.2+C.3)
5,232,600
D
Kadastro Çalışmaları ve Raporlama
D.1
Yeni Kadastro Çalışmaları ve Saha
araştırması
ha
4,837
105.00
507,885
DSİ,
TKGM
D.2
Transformasyon İşlemleri
ha
22,118
24.00
530,832
DSİ
D Alt toplam (D.1+D.2)
51,585,391
(1) TOPLAM KAMULAŞTIRMA MALİYETİ (A+B+C+D+Beklenmeyen Gider)
YENİDEN YERLEŞİM KALEMLERİ
E
Alan Hazırlığı ve Planlaması
DSİ
Alan Hazırlığı
Yekun
-
-
2,000,000
BİB
E.2
Nazım İmar Planı (Şehir Planı)
Yekun
-
-
250,000
BİB
E Alt toplam (E.1+E.2)
Genel Altyapı
G
Ortak Kullanılan Mülklerin Yeniden İnşası
Bu maliyet kalemi tarafından kapsanan faaliyetler arazinin tetkiki, sınıflandırılması ve sınır
tespiti ile yeni yerleşim yeri için diğer nazım planı ilgili çalışmalardır. Bu değerler
uzmanlardan alınan ve genel olarak daha önceki çalışmalarda uygulanan kriterler baz
alınarak hesaplanmıştır.
2,250,000
Hane
Sayısı
600
5,000
3,000,000
BİB
G.1
Okul
Sayı
10
82,950
829,500
MNE
G.2
Sağlık Merkezi
Sayı
15
168,500
2,527,500
Sağlık
Bakanlığı
G.3
Cami
Sayı
12
91,500
1,098,000
BİB
G.4
Köy Çeşmesi
Sayı
20
2,500
50,000
DSİ
G Alt toplam (G.1+G.2+G.3+G.4)
H
DSİ’nin daha önceki çalışmalarına dayanarak, mücavir mülklerin kamulaştırma bedelleri
arazi (alt toplam A) ve yapıların (alt toplam B) toplam kamulaştırma bedelinin (5,095,826
ABD Doları) %1’i olarak tahmin edilmiş ve bu miktar beklenmeyen maliyetler kaleminde
göz önüne alınmıştır. Bu sebeple bu maliyet ayrı bir maliyet kalemi olarak gösterilmemiştir.
567,439,297
E.1
F
Kadastro çalışmaları için gereken birim fiyatlar DSI’nin daha önceki benzer çalışmaları baz
alınarak hesaplanmıştır. Bölgenin kadastral durumu DSI Bölge Müdürlüğü,TKGM bölge
ofisleri ile yapılan görüşmeler ve GIS tabanlı arazi kullanım haritaları ile belirlenmiştir.
1,038,717
Kamulaştırma Maliyet Kalemleri için Beklenmeyen Gider
([A+B+C+D]*0.10)
(2)
BIB birim fiyatları ortak kullanılan mülklerin maliyetlerinin hesaplanmasında kullanılmıştır.
En yaklaşık kamulaştırma maliyetini bulmak için ortak kullanılan yapıların ya da mülklerin
veriler çoğunlukla kilit bilgilendirici çalışmalar sonucu elde edilmiştir. BIB tarafından farklı
ortak kullanım mülkleri için çeşitli birim fiyatlar bildirilmiştir. Etkilenen ortak kullanım
mülklerinin kamulaştırma teminatı söz konusu mülkün sahibi olan kamu kuruluşuna ödenir.
Genel altyapı bedelleri uzmanlardan alınan ve genel olarak daha önceki çalışmalarda
uygulanan kriterler baz alınarak hesaplanmıştır. Devlet eliyle iskan tercih edenlerin sayısı
(saha araştırmalarına göre 581 hanedir) 600’e yuvarlanarak hesaplamalar yapılmıştır.
Kamu binalarının inşa maliyetleri BIB tarafında belirlenmiştir. Yerleşimde beklenen nüfusa
göre bu binaların kaç tane yapılması gerektiğine dair bilgi ise BIB tarafından uygulanan
İmar Planı Hazırlama Yönetmeliğinde belirtilmiştir. Birim fiyatlar farklı bina tipleri için BIB
tarafından verilmiştir.
4,505,000
Haneler için Yeniden Yerleşim Maliyetleri
H.1
Kentsel İskan
H.2
Kırsal İskan
H.3
Kredili İskan
Hane
Sayısı
Hane
Sayısı
Hane
Sayısı
97
30,000
2,910,000
BİB
54
40,000
2,160,000
BİB
430
7,500
3,225,000
BİB
Yeniden yerleşim maliyetleri için birim fiyatlar ise DSİ ve BİB tarafından daha önceki
benzer çalışmalara temel alınarak belirlenmiştir. Devlet eliyle kırsal veya kentsel iskan
tercih edenlerin sayısı ile kredili iskan tercih edenlerin sayısı saha çalışmalarının sonucu ile
tespit edilmiştir.
36
SAYFA 36/101
ENCON
H Alt toplam (H.1+H.2+H.3)
I
8,295,000
Yeni Hasankeyf için Arazi Edinimi
I.1
Bireylere ait Araziler
ha
105.96
11,278
1,195,017
DSİ
I.2
Devlet Arazileri
ha
171.88
0
0
UD
I Alt toplam (I.1+I.2)
J
1,195,017
Ulaşım ve Taşınma Yardımları
J.1
Taşınma Harcırahı
Hane
Sayısı
581
11.00
6,391
BİB
J.2
Ulaşım
Hane
Sayısı
581
200.00
116,200
BİB
J Alt Toplam (J.1+J.2)
K
K.1
Arazi büyüklüğü ve sahiplik konusunda resmi ve kayıtlı veriler valilikler ile GIS tabanında
hazırlanmış arazi kullanım haritalarından elde edilmiştir. Devlet arazilerine kamulaştırma
için herhangi bir ödeme yapılamayacaktır. Konu ile ilgili olarak Bölüm A’daki birim fiyatların
kamulaştırılan arazide kullanımı hususundaki açıklamaya bakınız.
Taşınma harcırahlarının miktarları Türkiye’deki en düşük memur harcırahına göre
düzenlenmiştir. 2005 tarihli 6245 sayılı kanun uyarınca en düşük memur harcırahı günlük
11 ABD Dolarıdır. Taşınma birim fiyatları, her bir hanenin günlük gideri üzerinden
hesaplanmıştır. Devlet eliyle iskan tercihi olan hanelerin sayısı hane anketi çalışmaları
sonucu tespit edilmiştir.
122,591
Gelir İyileştirme Maliyetleri
TKİB, GAPBKİ, DPT,
KOSGEB, IC
Eğitimler
K.1.1
Hayvancılık
saat
84
15
2,260
1,000 ABD Doları çeşitli giderlerin karşılığı dahil edilmiştir.
K.1.2
Tarımsal Verimi Artırma
saat
84
15
2,260
K.1.3
Arıcılık
saat
84
15
2,260
K.1.4
Alternatif Tarımsal Üretim
saat
84
15
2,260
K.1.5
Balıkçılık
saat
84
15
2,260
K.1.6
Nakış
saat
84
10
1,840
K.1.7
Seracılık
saat
84
15
2,260
K.1.8
Dokuma
saat
84
15
2,260
K.1.9
İnşaat İşleri
saat
84
10
1,840
K.1.10
Marangozluk
saat
84
10
1,840
K.1.11
Elektrik İşleri
saat
84
15
2,260
K.1.12
Turizm/Ticaret
saat
84
20
3,180
K.1.13
Sürücü Kursları
saat
84
15
3,260
2,000 ABD Doları çeşitli giderlerin karşılığı dahil edilmiştir..
K.1.14
Bilgisayar
saat
84
20
11,680
35,673
Korucuların sayısı hane halkı anketlerinden (gelir akışı analizi) elde edilmiştir. Korucular
5188 sayılı kanun uyarınca silahlı koruma görevlerine 2009 yılına kadar devam
edeceklerdir. Söz konusu tarihten sonra korucular güvenlik elemanı olabilmek için
konusunda eğitim görmelidirler. 2009 yılı ve sonrası için konsorsiyum bu kişileri, şantiye
sahası güvenliği için işe almak konusunda öncelik verecektir.
K.1.15
Korucu Yetiştirme
K.1Alt toplam (K.1.1’den K.1.15’e)
sayı
253
141
77,393
37
SAYFA 37/101
K.2
Sektör Değiştiren Haneler Yardım
K.3
Kooperatif ve Danışmanlık Ofislerinin
Kurulması
ENCON
Hane
Sayısı
1,546
11,250
17,392,500
GAP-BKİ,
KOSGEB,
DPT
DSİ, BİB
K.3.1
Danışmanlık Ofislerinin Kurulması
sayı
11
100,000
1,100,000
K.3.2
Tarım Kooperatiflerinin Kurulması
sayı
11
100,000
1,100,000
K.3.3
Balıkçılık Kooperatiflerinin Kurulması
sayı
11
100,000
1,100,000
K.3.4
Turizm Kooperatiflerinin Kurulması
sayı
11
100,000
1,100,000
K.3 Alt toplam (K.3.1+K.3.2+K.3.3+K.3.4)
K.4
Ekstra Ödeme
K.5
Mevzuat Farkını Kapatma Maliyeti
K.5.1
K.5.2
K.5.3
L
İskana Hak Sahibi Olamayan Hanelerin
Mevzuat Farkının Kapatma Maliyeti
İskana ve Kamulaştırmaya Hak Sahibi
Olamayan Hanelerin Mevzuat Farkını
Kapatma Maliyeti
Hak sahibi Olamayan Hanelerin
Taşınmasına yönelik Mevzuat Farkını
Kapatma Maliyeti
GAP-BKİ,
MARA, DPT
GAP-BKİ,
MARA, DSİ
GAP-BKİ,
TKB, DPT
İstihdam edilecek uzmanların ve ilgili direkt maliyetlerin tutarları temel alınarak
danışmanlık ofislerin kurulumu ve işletimi maliyeti 100,000 ABD Doları olarak alınmıştır.
Kooperatiflerin kurulumu ve işletilmesi için gerekli maliyet için baz tutar TKİB’nin daha
önceki çalışmalarına dayandırılmıştır.
Etkilenen bölgenin büyüklüğü göz önüne alındığında 11 danışmanlık ofisinin ve 33
Kooperatifin kurulacağı öngörülmüştür.
4,400,000
Sahip oldukları taşınmaz sebebiyle kamulaştırmaya hak sahibi olan ancak yeniden
yerleşime hak sahibi olmayan 207 hane baz alınarak hesaplanmıştır. (kamulaştırma
bedellerinin %5’i)(ayrıntılar için Bölüm 7’ye bakınız)
-
-
-
105,000
Konsorsiyum
Hane
Sayısı
207
11,250
2,328,750
GAP-BKİ,
KOSGEB,
DPT
SRAP, KOSGEB gibi kuruluşlar tarafından verilebilecek olan yardım miktarı 207 hane için
hane başına 11,250 ABD Doları olacaktır. Söz konusu hanelerin sayısı hane halkı anketi
çalışmaları sonucunda tespit edilmiştir. (hak sahipliği analizi)
Hane
Sayısı
23
28,800
662,400
Konsorsiyum
8 yıl boyunca aylık ortalama 300 ABD Dolar’dan hak sahibi olamayan her haneden en az
bir kişi baraj inşaatında istihdam edilecektir. 23 hane halkı anketi çalışmaları sonucunda
tespit edilmiştir. (hak sahipliği analizi)
Hane
Sayısı
230
200
46,000
Konsorsiyum
Hak sahibi olamayan haneler için taşınma ve ulaşım yardımım yapılacaktır. Hane başına
taşınma ve ulaşım birim fiyatı genel taşınma giderlerine dayanılarak hesaplanmıştır. 230
hane halkı anketi çalışmaları sonucunda tespit edilmiştir. (hak sahipliği analizi)
K.5 Alt toplam (K.5.1+K5.2+K.5.3)
3,037,150
K Alt toplam (K.1+K.2+K.3+K.4+K.5)
25,012,043
İzleme Maliyetleri
L.1
İç (performans) izleme
-
-
-
2,340,500
DSİ
L.2
Dış (Etki) İzleme
-
-
-
512,000
DSİ
L.3
Nihai İzleme
-
-
-
700,000
DSİ
L Alt toplam (L.1+L.2+L.3)
M
Kırsaldan kente ve Kentten kırsala tercih yapan hanelerin (toplam 1,546 hane, 1,517
Kırsaldan kente + 29 Keneden kırsala) sayıları hane halkı anketlerinde elde edilmiştir.
Sektörel değişim için çeşitli kurumlarca her haneye verilecek yardım miktarı hane başına
11,250 ABD Doları’dır.
Ayrıntılar için Bölüm 11’deki Önerilen İzleme Planı’na bakınız.
3,552,500
Halk Katılımı ve Danışmanlık Faaliyetleri
M.1
PBO Kirası
aylık
108
601.50
64,962
DSİ
PBO kirası ofis giderleri ve aylık kirayı kapsamaktadır. 108 ay boyunca açık kalacaktır.
M.2
Web sayfası Tasarımı
yekun
-
-
1,000
DSİ
Web sayfası dizaynı projenin başladığı ilk yıl içerisinde açılacaktır.
M.3
Ücretsiz Telefon Hattı
aylık
108
338.35
36,952
DSİ
M.4
Halkı Bilgilendirme Toplantıları
sayı
140
150.38
21,053
DSİ
M.5
Yurtdaş Panelleri
sayı
840
1,315.79
1,105,263
DSİ
Ücretsiz telefon hattı 9 ay boyunca hizmet verecektir. Maliyetleri tüm kurulum maliyeti 411
ABD Doları kurulum maliyeti olarak alınmıştır.
Halk bilgilendirme toplantıları etkilenen bölgedeki kamulaştırma çalışmaları başlamadan
bitirilmelidir. 8. yılda hiçbir kamulaştırma faaliyeti olmadığından bu yıl için ödenek
ayrılmamıştır.
Yurttaş panelleri birinci yılın üçüncü ayında başlayacak ve ilçe merkezlerinde her ay
yapılacaktır. Geniş katılımın sağlanabilmesi için PEİ’ler toplantı yerlerine taşınacaktır. Bu
giderler bu maliyet kalemince kapsanmıştır.
38
SAYFA 38/101
M.6
Görüş Birliği Sağlayacak Alıştırmalar
M.7
ENCON
sayı
135
3,571.43
482,143
DSİ
Bilgilendirici Malzemeler (kitapçık,
broşür, ilan tahtaları vb.)
Yekun
-
-
10,000
DSİ
M.8
Veritabanı Oluşturma ve İdaresi
Yekun
-
-
50,000
DSİ
M.9
Odak Grup Toplantıları
sayı
540
225.56
121,805
DSİ
M.10
Hane ve Kilit Bilgilendirici Anketler3
-
-
-
-
DSİ
M Alt toplam (M.1’den M.10’a)
1,893,178
Yeniden Maliyet Kalemleri için Beklenmeyen Gider ([E+F+G+H+I+J+K+L+M]*0.10)
4,982,533
(2) TOPLAM YENİDEN YERLEŞİM MALİYETİ (E+F+G+H+I+J+K+L+M+Beklenmeyen Gider)
54,807,862
(3)
TAŞINMA İŞLEMLERİ KALEMLERİ
N
Relokasyon Yolları
N.1
Suçeken-Kesmeköprü-Asağikurha-ÜçyolGercüş Devlet Yolu
N.1.1
Yol İnşası
km
23.00
610,000
14,030,000
DSİ, TCK
N.1.2
Köprü İnşası
km
0.75
6,100,000
4,575,000
DSİ, TCK
N.1.3
Kuru Tarım Arazilerinin Kamulaştırılması
m2
134,226
1.13
151,382
DSİ, TCK
N.1.4
Sulu Tarım Arazilerinin Kamulaştırılması
m2
278
2.83
789
DSİ, TCK
N.1.5
Meraların Kamulaştırılması (Ot Bedeli)
m2
740,564
1.50
1,110,845
DSİ, TCK
N.1.6
Devlet Arazilerinin Kamulaştırılması
m2
44,932
0
0
UD
N.1 Alt toplam (N.1.1’den N.1.6’ya)
N.2
GIS uygulamaları ile hazırlanmış arazi kullanım haritaları kamulaştırılacak arazinin cinsi ve
yüzölçümünü tespit etmek için kullanılmıştır. Devlet arazilerine kamulaştırma için herhangi
bir ödeme yapılamayacaktır. Konu ile ilgili olarak Bölüm A’daki birim fiyatların
Siirt-Kurtalan Bölümü-Bitlis Devlet Yolu
Yol İnşası
km
4.00
610,000
2,440,000
DSİ, TCK
N.2.2
Köprü İnşası
km
0.24
4,880,000
1,171,200
DSİ, TCK
N.2.3
m2
110,014
1.13
124,076
DSİ, TCK
N.2.4
m2
47,351
2.83
134,219
DSİ, TCK
N.2.5
m2
0
1.50
0
DSİ, TCK
2,636
0
0
UD
2
m
N.3
Relokasyon yollarının birim fiyatları ve ayrıntılar Konsorsiyum ve DSI’den elde edilmiştir.
19,868,016
N.2.1
N.2.6
Görüş Birliği Sağlayacak Alıştırmalar merkezi yerlerde 3 ayda bir gerçekleştirilecektir. Üç
gün sürecek ve arabulucu da lider sıfatı ile toplantılara katılacaktır. PEİ’ler bu toplantılara
da taşınacaktır. Arabulucu ve ulaşım giderleri bu kalemden karşılanacaktır.
Bu maliyet kalemi bilgilendirici kitapçıkların, broşürlerin ve tanıtımların basımını
kapsamaktadır.
Bu maliyet kalemi veri tabanının oluşturulmasını, idare edilmesini ve takibini içermektedir.
Bu veri tabanı izleme veri tabanı ve diğer ilgili veri tabanları ile etkileşim içerisindedir.
Odak grup toplantıları her yıl bir kere düzenlenecektir. Geniş bir katılım sağlamak için
yaklaşık 3 ay sürecektir. Bu maliyet kalemi çevirmen ve ulaşım giderlerini içermektedir.
Halkın katılımı ve danışmanlık faaliyetleri için çok kullanılan bir araç olan bu kalem, aynı
zamanda izleme faaliyetlerinde de kullanlmaktadır. Bu kalemin maliyeti mükerrerliği
önlemek için izleme maliyetleri içersinde sunulmuştur.
3,869,495
Siirt-Kurtalan Bölümü-Bitlis Devlet Yolu
N.3.1
Yol İnşası
km
53.00
610,000
32,330,000
DSİ, TCK
N.3.2
Köprü İnşası
km
0.70
6,100,000
4,270,000
DSİ, TCK
39
SAYFA 39/101
ENCON
N.3.3
m2
548,780
1.13
618,925
DSİ, TCK
N.3.4
m2
78,479
2.83
222,455
DSİ, TCK
N.4.5
m2
345,503
1.50
518,254
DSİ, TCK
N.3.6
m2
1,147,238
0
0
UD
N.4
37,959,634
Yeni Eruh-Fındık Yolu
N.4.1
Yol İnşası
km
46.00
610,000
28,060,000
DSİ, TCK
N.4.2
m2
215,238
1.13
242,749
DSİ, TCK
N.4.3
m2
48,093
2.83
136,325
DSİ, TCK
N.4.4
m2
8,888
1.50
13,332
DSİ, TCK
N.4.5
m2
1,567,781
0
0
UD
N.4 Alt toplam (N.4.1’den 4.5’e)
N.5
km
22.00
610,000
13,420,000
DSİ, TCK
N.5.2
m2
170,307
1.13
192,076
DSİ, TCK
N.5.3
m2
0
2.83
0
DSİ, TCK
N.5.4
m2
430,305
1.50
645,458
DSİ, TCK
N.5.5
m2
279,387
0
0
UD
N.5 Alt toplam (N.5.1’den N.5.5’e)
14,257,534
Yeni Köy Yolları
N.6.1
Yol İnşası
km
120.00
183,000
21,960,000
DSİ, TCK
N.6.2
m2
185,331
1.13
209,020
DSİ, TCK
N.6.3
2
m
92,669
2.83
262,679
DSİ, TCK
N.6.4
m2
121,740
1.50
182,609
DSİ, TCK
N.6.5
m2
200,260
0
0
UD
O.1
Ilısu-Fındık Devlet Yolu
Yol İnşası
O
28,452,406
N.5.1
N.6
N.6 Alt toplam (N.6.1’dan N.6.5’e)
22,614,308
N Alt toplam (N.1+N.2+N.3+N.4+N.5+N.6)
127,021,393
Demiryolunun Taşınması (Batman Bismil
Demiryolu)
Batmandan sonra demiryolu kotunun 530
m Yüksekliğe çıkarılması
O.1.1
Demiryolu
km
3.50
1,830,000
6,405,000
TCDD
O.1.2
Tünel
m
175
9,760
1,708,000
TCDD
O.1 Alt toplam (O.1.1+O.1.2)
Demiryollarını taşımak için birim fiyatlar ve ayrıntılar Konsorsiyum ve DSI’den elde
edilmiştir.
8,113,000
40
SAYFA 40/101
O.2
ENCON
Sinan İstasyonuna geçiş köprüsü
O.2.1
Demiryolu
km
1.50
1,830,000
2,745,000
TCDD
O.2.2
Köprü
km
1.50
4,880,000
7,320,000
TCDD
O.3
Yukarıağıl Bendi
O.4
Salat Köprüsü
10,065,000
m3
67,500
14.64
988,200
TCDD
O.4.1
Demiryolu
m
575
1,830
1,052,250
TCDD
O.4.2
Köprü
m
575
4,880
2,806,000
TCDD
Salat Bendi
m3
18,750
14.64
274,500
TCDD
O.6
m2
194,015
1.13
218,814
DSİ, TCDD
O.7
m2
0
2.83
0
DSİ, TCDD
O.8
m2
43,502
1.50
65,252
DSİ, TCDD
O.9
m2
22,483
0
0
UD
O Alt toplam (O.1’den O.9’a)
P.1
P.2
P.3
P.4
154 kV Diyarbakır ve Batman Arası
İletim Hatları
154 kV Batman ve Kızıltepe Arası İletim
Hatları
154 kV Batman ve Cizre (1. geçiş) Arası
İletim Hatları
154 kV Batman ve Cizre (2. geçiş) Arası
İletim Hatları
km
4.95
125,000
618,750
TEIAS
km
1.80
125,000
225,000
TEIAS
km
1.80
85,000
153,000
TEIAS
km
2.10
85,000
178,500
TEIAS
km
0.42
85,000
35,700
TEIAS
P.6
154 kV Batman ve Siirt İletim Hatları
km
1.05
85,000
89,250
TEIAS
P Alt toplam (P.1+P.2+P.3+P.4+P.5+P.6)
R.2
R.2.1
edilmiştir.
İletim Hatlarının Taşınması
154 kV Siirt ve Silopi Arası İletim Hatları
R.1
edilmiştir.
23,583,016
P.5
R
edilmiştir.
3,858,250
O.5
P
edilmiştir.
1,300,200
Tarihi Varlıkların Taşınması
Hasankeyf’teki Tarihi Varlıkların
Etkilenen Alandaki Diğer Tarihi Varlıkların
Söz konusu alanda yapılan höyük
çalışmalarının maliyetleri (40 ünite)
yekün
-
-
30,500,000
sene
7
7,259,280
50,814,960
R.2.2
Yüzey Araştırmaları
sene
7
180,408
1,262,856
R.2.3
Diğer (Ekipman gibi)
yekün
-
-
922,184
DSİ
DSİ, TKB,
GAP-BKİ
DSİ, TKB,
GAP-BKİ
DSİ, TKB,
GAP-BKİ
Toplam maliyet baraj inşaatı için sağlanacak krediden karşılanacaktır.
Bölüm 2’de Önerilen Bütçe Planına Bakınız
41
SAYFA 41/101
ENCON
R.2 Alt toplam (R.2.1+R.2.2+R.2.3)
53,000,000
R Alt toplam (R.1+R.2)
83,500,000
Taşınma İşlemleri Kalemleri için Beklenmeyen Gider
([N+O+P+R]*0.10)*
(3) TAŞINMA İŞLEMLERİ MALİYETLERİ (N+O+P+R+Beklenmeyen Giderler)
23,540,461
258,945,070
1
Maliyet hesaplamaları için benzer projelerde kullanılmış olan birim fiyatlar baz alınmış ve önceki çalışmalar, saha çalışmaları, istatistiksel yöntemler kullanılarak bütçe hazırlanmıştır. Her bir maliyet kaleminin tahmin
edilmesinde gerekli olan bilgiler saha çalışmalarından, ilgili kurumlardan ve piyasadan elde edilmiştir. Maliyetlerin her bir kaleminin hesaplanması için arazi ve yapı envanteri sonuçlarından, saha çalışmalarında
alınan hane halkı beyanlarından, BIB ve DSI birim fiyatlarından, istatistiksel yöntemlerden, daha önceki çalışmalardan, piyasa verilerinden ve Türkiye’de kabul görmüş uygulamalardan yararlanmıştır. Güvenilir bir
YYEP bütçesi için yukarıda sayılan ve bahsedilen tüm yöntemlerden yararlanılmıştır. Ayrıca hesaplamalar ABD Doları üzerinden yapılmıştır.
Dünya Bankası standartları, yeniden yerleşim maliyetlerini enflasyona karşı korumak amacı ile ülke parasının sabit bir dış ülke parasına bağlanmasını gerekli görmektedir. Bu yaklaşım teorik olarak paranın Satın
Alma Gücü (SAG) Paritesine dayanmaktadır. SAG teorisi iki ülkeden, eğer bir ülkenin parası tam esneklilikte ise, bu ülke parasının iki ülke arasındaki enflasyon değişimleri farkı kadar değer kaybedeceğini
belirtmektedir. Diğer bir ifade ile, SAG uzun vadede, karşılaştırılan ülkede enflasyon yüzde 0 ise, örneğin Türkiye gibi %5 enflasyonda değer kaybı %5 olacaktır. Sonuç olarak, satın alma gücü açısından yabancı ülke
parası, iki ülkenin enflasyon farkları ile değerleneceğinden dolayı yabancı ülkenin parasının bugünkü satın alma gücü yarın değişmeyecektir. Bizim çalışmalarımızda ise yabancı ülke parası ABD doları olarak
seçilmiştir. Türkiye’de kur değişim oranları tam esnektir ve enflasyondaki yukarı doğru herhangi bir değişiklik ülke parasına değer düşüklüğü olarak yansımaktadır. Sonuçta, yeniden yerleşim maliyetleri ile
kamulaştırma bedellerinin değerlemesinde ve gelir iyileştirme çalışmalarında kullanılan ABD Doları PEİ’lerı Türkiye’deki enflasyonun etkilerinden korumaktadır. Ayrıca belirtmek gerekir ki, teknik kredilerden doğan
gelir iyileştirici faaliyetler, devlet tarafından PEI’lerin istekleri doğrultusunda yürürlüğe konulacağından,konsolide bütçe içerisine dahil edilmemiştir.
42
SAYFA 42/101
ENCON
8.Şikayet Mekanizması
BAŞLIK:
1-Şikayet mekanizması
İKO Beklentileri
a) YYEP’de önerilen ücretsiz telefon hatlarının organize edilmesi, telefonlara
ulaşımı kolay olan ve daha önce devletle irtibat kurmada deneyimleri olan daha iyi
durumdakilere faydası olabilir. Bununla birlikte, bu mekanizma, %22’si okur-yazar
olmayan ve çok büyük çoğunluğu Türkçe konuşamayanlara yardımcı olacak gibi
görünmemektedir.
Cevap:
Şikayet mekanizmasının yürütülmesi ve işletilmesi projenin ilgili üç aşamasında
anlatılmıştır (kamulaştırma, inşaat ve yeniden yerleşim). İlgili bölümde de önerildiği gibi,
projeye özel ücretsiz telefon hatları, geniş bir rezervuar alanı ve çok sayıda etkilenen
yerleşim birimi düşünüldüğünde en etkin yollardan birisidir.
Üç ayrı ücretsiz hat projenin kamulaştırma, inşaat ve yeniden yerleşim
aşamalarında şikayetleri alabilmek için aktif olacaktır. Sırasıyla kamulaştırma, yeniden
yerleşim ve inşaattan sorumlu olan DSİ, BİB ve kontraktör ücretsiz telefon hattı sağlamak
zorunda olacaklardır. DSİ, BİB ve kontraktör projeye özgün bu ücretsiz hatların ve
numaralarının tüm yerleşimlerde bilgilendirme toplantıları, proje bilgilendirme kitapçıkları,
el ilanları ve afişlerle yeterince duyurulmasını garantiye alacaklardır. Buna ek olarak,
şikayetin tipine bakılmaksızın, PEİ’ler bu üç hattan birisini arayabilecekler ve şikayetleri de
bu şekilde kayıt altına alınacaktır. Örneğin, kamulaştırmaya ilişkin şikayet varsa,
kontraktörün veya BİB’in ücretsiz telefon hatlarından birisi aranarak şikayetin kayıt altına
alınması sağlanabilir ve buradan da kayıt altına alınmış olan şikayet, sorumlu olan
departmana, DSİ Kamulaştırma Departmanı’na iletilir. Her ne kadar etkilenen hanelerin
tümünün evinde telefon olmamasına rağmen, hemen hemen her yerleşimde bir telefon ve
cep telefonu ağı bulunmaktadır. Küçük bir komünitede dayanışma ve yakın akrabalık
bağları düşünüldüğünde, okuması yazması olmayanlar, yaşlılar ve dezavantajlı PEİ bu
telefon hatlarına ulaşmakta pek zorluk yaşamayacaklardır. Ayrıca PEİ arasından, proje ve
kalkınmanın temel olguları hakkında eğitilecek olan seçilmiş liderler yine PEİ’yede
yardımcı olacaklardır. Lider PEİ ilgili detaylı bilgi YYEP Raporu,
Bölüm 2’dede görülebilir.
Proje ücretsiz telefon hatlarıyla şikayetlerin alınmasına ek olarak, PEİ şikayetlerini
bilgilendirme toplantıları sırasında, valilik ve kaymakamlıklar ile inşaat alanlarında ilgili
birimlere, DSİ Genel Müdürlüğü’ne, DSİ’nin ilgili şubelerine ve beş ilde valiliklerde bulunan
BİB ofislerine de bildirebilirler. Telefona cevap verecek olan DSİ’nin Kamulaştırma İrtibat
Görevlisi (KİB), kontraktörün Halkla İlişkiler görevlisi (HİG) ve BİB görevlilerinin yörede
kullanılan dil ve lehçeleri akıcı bir şekilde konuşabilmeleri ve anlayabilmeleri
gerekmektedir. Her bir etkilenen yerleşimde yapılacak olan bilgilendirme toplantıları da
hem Türkçe hem de yerel dillerde olacaktır. Bunun ötesinde, Halkın Katılımı ve
Danışmanlık Faaliyetleri ile ilintili tüm kuruluşlar, PEİ’den geri bildirim alınabilmesi için aynı
zamanda izlenmelidirler ki bu da projenin daha etkin bir şekilde yürütülmesine yardımcı
olacaktır. Bütün bunlara ek olarak, bu olaylarla bağlantılı tüm maliyetler, bu raporla
beraber sunulan revize edilmiş bütçe önerisi planında da verilmiştir (bütçenin, şikayet ve
şikayetlerin giderilmesi, izleme, halkın katılımı ve danışmanlık hizmetlerine ilişkin
kalemlere tahsis edilmesi sırasında).
43 / 101
ENCON
b) Şikayet giderme mekanizmalarının uygulanacağı aktivitelerin tümünün tam
anlamıyla açıklanması (sadece kamulaştırma ve hükümet eliyle yeniden yerleşim konuları
değil).
Cevap:
DSİ Kamulaştırma Departmanı, kamulaştırma sırasında tüm kendi olanaklarıyla
yerleşimi seçen hanelerin adresleri, irtibat bilgileri, vatandaşlık numarası ve yeniden
yerleşim bilgilerine ilişkin kayıtları tutacaklardır. Bu bilgi özellikle sadece söz konusu
PEİ’leri izleyebilmek için ulaşmak anlamında önemli olmayıp, aynı zamanda şikayet
giderme mekanizmalarının daha iyi bir şekilde çalışmasını da sağlayacaktır. Aşağıda
verilen Şekil 8, önerilen sistem hakkında detaylı bilgi sağlamaktadır.
Kendi olanaklarıyla yeniden yerleşimi seçenlerin (yeniden yerleşimden sonra proje
alanından çok uzakta ikamet ediyor olacakların) şikayetlerini, ilgili yetkililere
ulaştırabilmesinde dört kanal vardır. Kendi olanaklarıyla yerleşimi seçenler;
•
Proje ücretsiz hattını Türkiye’nin her yerinden ücretsiz olarak arayabilirler,
•
Yaşadıkları yerin en yakınında olan DSİ Bölge Müdürlüğü veya şubelerine
•
Yaşadıkları yerin en yakınında olan BİB Bölge Müdürlüğü veya şubelerine
gidebilirler,
gidebilirler,
• Başbakanlık, Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) dilekçe komisyonuna
veya Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı (ETKB)’ye bir dilekçeyle başvurabilirler.
44 / 101
ENCON
DSİ Genel
Müdürlüğü
DSİ Şikayet
Veri Tabanı
BİB Yeniden
Yerleşim
Dairesi
DSİ
Kamulaştırma
Dairesi
Kontraktörün
Halkla İlişkiler
Departmanı
Projeye Özel
Ücretsiz Telefon
Hatları
DSİ Bölge
Müdürlükleri
veya
Şubeleri
BİB Bölge
Müdürlükleri
veya Şubeleri
(Kendi Olanaklarıyla
Yeniden Yerleşim) Proje
Alanının Dışında
Yaşayan PEİ’ler
Dilekçeyle
Başvuru
Başbakanlık,
TBMM
(Dilekçe
Komisyonu)
veya ETKB
Şekil 8. Kendi Olanaklarıyla Yeniden Yerleşimi Seçen PEİ’nin Şikayetlerini Dile Getirme
Yolları
45 / 101
ENCON
c) Düzeltici faaliyet için işlem döngüsünün ve zaman çizelgesinin açıklanması
Cevap:
YYEP Raporu’nda belirtildiği gibi, projeye ilişkin her çeşit şikayet alınabilir ve
şikayet formlarına kaydedilebilir. Şikayet formu dört kopya olup, her kopya farklı renktedir.
Doldurulan şikayet formunun bir kopyası şikayet ilk alındığında sahibine verilecektir.
Şikayeti alan taraf orijinal olan kopyayı kendisinde tutup, diğer bir kopyayı da sorumlu
tarafa gönderip, kalan kopyayıysa Proje Sahibi Kuruluşa (ki bu durumda DSİ olup,
ayrıntıları YYEP Raporu
Bölüm 9’da görülebilir) ilgili veri tabanına işlenmesi için gönderilecektir. Böylece, şikayet
kapatma formuna da kaydedilen her bir alınan şikayet ve düzeltici önlemlerin aşamaları
tasdiğe tabi olduğu gibi, donör kuruluşlar ve bağımsız üçüncü partilerle beraber proje
sahibinin de izlenmesine tabidir. Bu doğrultuda, düzeltici faaliyet ve önlem
mekanizmalarına ilişkin bilgi vermek faydalı olacaktır. Öte yandan, faaliyet tipi hakkında
bilgi verilmesi de bir zorunluluktur. Konuyla ilgili olarak, çeşitli tipte faaliyetler olup, ilgili
mekanizmaların planlanması sırasında temel olarak iki çeşit faaliyet kullanılmıştır.
Bunlardan birisi önleyici, diğeri ise düzeltici faaliyettir.
• Önleyici Faaliyet: Bu faaliyetin gerçekleştirilmesinin esas nedeni mevcut veya
önceki proseslere ilişkin olarak kontrol sınırları dışına çıkan proseslere neden olan
hataların nedenlerini ortadan kaldırıp, söz konusu prosesleri yeniden kontrol sınırları
içerisine getirebilmektir. Her bir olası neden tanımlandığında en az bir önleyici faaliyet
geliştirmek gereklidir. Eğer birden fazla faaliyet geliştirilmişse, bunları önem sırasına göre
listelemek gereklidir. Etkinliğin belirlenmesinde, faaliyeti gerçekleştirebilmek için zaman ve
maliyet gibi kısıtlar da göz önüne alınmalıdır. Önleyici faaliyetler, daha etkin bir uygulama
için kullanılan formların biçiminin düzeltilmesi veya prosesin gerçekleştirilmesinde aktif
olarak rol oynayan kişilerin yeniden eğitilmesi gibi küçük değişiklikleri de içermektedir.
• Düzeltici önlem: Bu faaliyet, ürünün istenen spesifikasyonlara (istenen kalite ve
standartlarda) uyması için gerçekleştirilir. Bu faaliyetler, hatalı olan proseslerin
tanımlanması ve bunların yeniden çalışılması içerikli ‘işlemin geçici süreyle durdurulması,
sona erdirilmesi’ gibi daha geniş kapsamlı faaliyetlere işaret eder. Birden fazla faaliyet
olasılığı durumunda hangi faaliyetlerin ekonomik olarak daha uygun olduğuna ve
hangilerinin daha çok tercih edildiğine göre bir görüş birliğine varılıp, buna göre faaliyetler
geliştirilebilir. Böylece hangi faaliyetin en uygun olduğuna karar verilip, bu uygulanabilir.
Bazen, bir prosesin tamamen durdurulması, yeniden çalışılmasından daha ekonomik
olabilir. Bunlara ek olarak, düzeltici önlem prosesteki hataları önlemek amacıyla geliştirilir.
Olası nedene bakılmaksızın, düzeltici önlemler belirli bir ürün veya durum için daima aynı
olacaktır. Hatalı olan bir prosesin ortadan kaldırılması ve yerine düzeltilmiş olanın
konulması, standart uygulama direktiflerinde veya mevzuatta düzeltmeler yapılması,
düzeltici faaliyetlerin örnekleri arasında sayılabilir.
Düzeltici faaliyet mümkün olduğunca kısa zamanda geliştirilmeli fakat önleyici
faaliyet derhal alınmalıdır. Önleyici faaliyet, hatalı proseslerin gelecekte tekrar ortaya
çıkmalarını engeller. Bu faaliyet, proses diyagramında sorumlu noktalarda gerçekleştirilir.
Takım ilk önleyici faaliyetini belirli potansiyel bir durum için geliştirir ve hataya sebep olan
nedenin ortadan kaldırıldığını ve prosesin tekrar kabul edilebilir kontrol sınırları içerisinde
olduğunu
tasdik eder. Bütün bu olaylar biginin yayılması için ilgili tarafların
bilgilendirilmesi ve gerektiğinde toplantıya çağırılmasını da kapsar.
Faaliyet tipleri hakkında bilgi verdikten sonra, şikayet/şikayet
mekanizmalarının işleyişi hakkında bilgi vermek de faydalı olacaktır.
46 / 101
giderme
ENCON
Adım 1-Faaliyet Tipinin Belirlenmesi ve Başlangıç Denetimleri:
Bu adımda, problemleri çözmek için geliştirilmesi gereken faaliyetlerin tipleri
sorumlu taraflarca belirlenir. Bununla birlikte (ne çeşit faaliyet geliştirileceği fark
etmeksizin), eğer sorumlu taraf inşaat kontraktörü veya DSİ ise ilk cevabı şikayet alındığı
tarihten itibaren 7 gün içerisinde vermek durumundadırlar. Eğer şikayet yeniden
yerleşimle ilgili ve sorumlu taraf BİB ise, yine ilk cevap şikayet alındığı tarihten itibaren 10
gün içerisinde verilmek zorundadır. Buna ek olarak, bir uyumsuzluk raporu (UR) (bu rapor
uyumsuzluğun tanımı, geliştirilecek faaliyetin tipi ve sorumlu kuruluşlar gibi bilgileri kapsar.
Gerekli faaliyetler geliştirildikten sonra da rapor ilgili taraflarca kapatılır), her iki durumda
da başlatılır. İlk cevaptan sonra, sorumlu taraf şikayet sahibi ile istişare etmek suretiyle
şikayeti değerlendirecek ve ne tip bir faaliyet geliştirilmesi gerektiğine karar verecektir.
Eğer gerekliyse, sorumlu taraf şikayetlerin yerinde incelenmesi için bir komisyon
gönderilmesini isteyebilir. Faaliyet/faaliyetlerin tipi, tamamlanmasına ilişkin zaman
çizelgesi, faaliyet/faaliyetlerin yürütülmesinden sorumlu kuruluş ve faaliyet/faaliyetlerin
aşamaları şikayet kapatma formunda belirtilecektir. Buna ek olarak, çok sayıda şikayet
uygulama pratiklerinin veya prosedürlerinde iyileştirmeler yapılması gerektiğine işaret
edebilir ki bu da PEİ’lere ilişkin olumsuz etkilerin ve PEİ’lerle olan anlaşmazlıkların
giderilmesini sağlayacaktır. Bu çerçevede, bu aşamada, başlangıç denetimleri de
uyumsuzluğun karakteristiklerini belirlemek ve alınması gereken önlemlerin tipini
belirlemek için yapılmalıdır. Böylece, aşağıda belirtilen adımlar denetim prosesinin ana
çerçevesini oluşturacak böylece yine aşağıda verilen prosedür planlama ve teşhis edici
proses denetimleriyle beraber düzeltici ve önleyici faaliyetlerin de koordinasyonuna
yardım edecektir. Takım denetlemeyi yaparken de şu soruyu sormalıdır: ‘Bu öğe nasıl
değiştirilsin ki problem kaynağında çözümlenebilsin?’
•
Denetlemenin planlanması
a) Problemi açık ve net bir şekilde, standart durumdan veya hedeflenen
durumdan sapma biçiminde belirtmek,
b) Sapmanın gözlemlendiği veya kaynaklandığı prosesi veya prosesin
parçasını belirlemek,
c) Söz konusu prosesi oluşturan ve düzeltilmesini sağlayan talimatlar,
uygulama direktifleri, muayene, test talimatları, yerleşim ve eğitim kayıtları gibi
dokümanların en son güncellenmiş hallerinin toplanması,
d) Denetleme yapılacak olan kişi/kişilerin ve iş istasyonlarının (prosesle ilintili)
seçilmesi,
e) Denetleme ekibinin seçilmesi. Denetleme grubu da asgari, ilgili kuruluşların
uzman temsilcilerini kapsayacak biçimde oluşturulmalıdır (ki bu husus YYEP Raporu,
Bölüm 9’da analiz edilmiştir).
•
Denetlemenin gerçekleştirilmesi
f) Fiziksel denetimin gerçekleştirilmesinden önce denetimin ve metodunun
onaylanması ardından da ilgili tüm dokümanların eksiksiz bir şekilde var olduğu tasdik
edilmelidir.
g)Denetleme yapılacak olan ilgili bölümün sorumlusunun bilgilendirilmesi ve
gereken işbirliğini yapması sağlanmalıdır. Ancak bazı belirli durumlarda önceden
uyarmaya gerek olmayabilir.
47 / 101
ENCON
h) Denetici/deneticilerin, denetlemelerin yapılacağı prosesle ilintili kişilere
tanıtılması.
1) Denetlemenin kontrol listeleri kullanılarak yerine getirilmesi.
Bulguların kaydedilmesi. Mevcut koşullara göre öğenin kabul edilebilir mi yoksa edilemez
mi olduğunun gösterilmesi. Fakat bu problemi kaynağında önlemek esas olduğu için ileri
fazlarda yapılan incelemelerden sonra da gerçekleştirilebilir.
•
UR’nin başlatılması ve önleyici/düzeltici faaliyetlerin geliştirilmesi.
a. Denetleme takımı ile ortaya çıkan uyumsuzlukların ve fırsatların gözden
geçirilmesi. Mümkün olduğu yerde, uyumsuzlukları ortadan kaldırabilmek için derhal
önleyici faaliyetlerin geliştirilmesi.
b. Belirlenen fırsatlarla ilgili olarak önleyici faaliyetlerin geliştirilmesi.
c. Önleyici faaliyetlerin yürütülebilmesi için ne yapılacağı, kimin yapacağı, ne
zaman yapılacağı gibi hususları içeren bir planın geliştirilmesi.
d. İlgili taraflardan taahhüt alınması.
e. Tüm denetleme prosesi boyunca izleme, izleme, izleme yapmak.
• Aşağıda belirtilen hususlar dikkate alınarak denetim sonuçları Yeniden
Yerleşim Birimi’ne (DPT), proje sahibine (DSİ) ve diğer bağlantılı kuruluşlara (KİG, HİG)
bir rapor halinde sunulmalıdır. İyi yazılmış ve anlaşılır bir rapor, önerilerin kısa zamanda
ve etkin bir şekilde gerçekleştirilmesinde olumlu bir etkisi olacaktır ki şu maddeler açıklıkla
belirtilmelidir:
a)Denetimin amacı belirtilmelidir,
b)Kısaca denetimin nasıl nerede yapılacağı belirtilmelidir,
c)Denetim sonucunda bulgular ve sonuçlar belirtilmelidir,
d)Düzeltici ve önleyici bir faaliyet planı önerilmelidir.
Bu adımın yürütülmesi sırasında, Yeniden Yerleşim Birimi, gereken önlemlerin
mümkün olan en yakın zamanda alınması anlamında en yetkili organ olduğu
varsayılmaktadır.
Adım 2-Şikayet Sahibi ile Görüşme:
İlk adımın tamamlanmasından sonra, önerilen faaliyetler ve bunların yürütülmesi
için planlanan zaman çizelgesi, orijinal şikayetin alınmasından itibaren gün içerisinde
şikayet sahibi ile görüşmek suretiyle son haline getirilecektir. Bununla birlikte, genelde,
düzeltici önlemlerin alınması durumunda, kamulaştırma veya yeniden yerleşime ilişkin
konularda şikayetlerin giderilmesi için gereken süre, ilgili proseste yapısal değişiklikler
(mevzuatta değişiklik, proseslerde değişiklik vb.) yapılmasını gerektirdiği için 30 günden
uzun sürmektedir. Eğer gerekirse, şikayet sahibi ile düzeltici önlemleri alıp uygulanmasını
sağlayacak taraf arasında bir anlaşma protokolü imzalanabilir.
309F1
1 ∗
Kamulaştırma ve yeniden yerleşime ilişkin hususlarda 30 günden daha uzun olabilir.
48 / 101
ENCON
Adım 3-Düzeltici-Önleyici Faaliyetlerin Yürütülmesi:
Önceden üzerinde görüş birliğine varılan zaman çizelgesine mümkün olduğunca
sadık kalmak suretiyle gerekli düzeltici faaliyetlerin yerine getirilmesini sağlayacaktır.
Düzeltici faaliyet tamamlandığında, tamamlanma tarihi, şikayet sahibi tarafından da
imzalanan şikayet kapatma formuna işlenecek ve form kapatılacaktır.
Adım 4-Düzeltici-Önleyici Faaliyetin Çıktısının Onaylanması:
İlgili faaliyetin gerçekleştirilmesinden sonra, bunun sonucu şikayet sahibi ile birlikte
proje sahibi kuruluş veya kontraktörün Halkla İlişkiler Görevlisi (HİG) tarafından tasdik
edilmelidir. Şikayet sahibinden, bulunan çözümü kabul ettiğinin bir işareti olarak şikayet
kapatma formunu da imzalaması istenecektir. Şikayet sahiplerinin sonuçtan tatmin
olmaması durumunda, ilave düzeltici faaliyetler üzerinde anlaşılıp, bunlar da ilgili
taraflarca yerine getirilebilir.
Adım 5-Diğer Yollar:
Eğer şikayet sahibi hala daha çözümden memnun değilse ve hiçbir tatmin edici
cevap üzerinde anlaşılamıyorsa şikayet sahibi Türk Yasaları’nda mevcut yasal yollara
başvurabilir.
İlk cevap için önceden belirlenmiş olan zaman süresi (7 ve 10 gün) ve
düzenleyici/önleyici faaliyetin şikayet sahibi ile beraber belirlenmesi (30 gün) YYEP
Raporu’nda açıkça belirtilmektedir. Bununla birlikte düzeltici faaliyet adımlarının başlaması
gereken en erken tarihler şikayet kapatma formları üzerinde de gösterilmektedir. Düzeltici
faaliyetlerin süreleri ki bunlar doğal olarak düzeltici faaliyetlerin aşamalarının bir parçası
olacağından şikayet sahibinin de onayı alındıktan sonra şikayet kapatma formunun
üzerine de kaydedilir. Böylece, bir başka zaman çizelgesinin önerilmesi tekrara yol
açabilir. Prosedürün temel amacı hem şikayet sahibi hem de sorumlu tarafların tartışıp
ortak karara varabilecekleri şeffaf ve esnek bir zemin hazırlamaktır. Görüş birliğine varılan
düzeltici önlemler ve bunların uygulamaya konmasıyla ilgili zaman çizelgesi orijinal şikayet
formunun alınmasından itibaren 30 gün içerisinde şikayet sahibi ile beraber belirlenecektir.
Önerilen sistemin bir akış şeması Ek 9’da görülebilir.
9. İzleme
BAŞLIK:
1-İzleme
İKO Beklentileri
1-Kredi veren kuruluşlara ve İKO’lara raporlar sunacak bağımsız ve güvenilir
izleme ve değerlendirme panelleri
Cevap:
Bu yorumla ilgili olarak, paneller, nihai denetlemelerin en önemli parçasıdır.
Paneller, İhracat Kredi Organizasyonları (İKO) ve finansörleri projenin izleme ve
değerlendirme faaliyetleri hakkında bilgilendirir. Paneller denetleme raporlarıyla, projenin
prosedürsel çerçevesindeki küçük ve büyük aksaklıkları değerlendirir ve bu aksaklıklar için
düzeltici değişiklikleri belirler. Paneller izlemeyi yapan kuruluşlara (küçük) minör
geribildirimleri, DPT’ yede majör (büyük) geribildirimleri sunar. Panellerin, İKO, ulusal ve
uluslararası STK temsilcileri, ulusal üniversiteler, DSİ ve BİB’den uzmanların oluşturduğu
49 / 101
ENCON
bir organizasyon komitesi vardır. İzleme ve değerlendirme panelleri, PEİ’nin, paydaşların
ve STK’ların katılımıyla yılda bir kez düzenlenecektir (güçlerini ve ilgilerini belirlemek için
paydaşların ayrıntılı bir analizinin yapılması gerekmektedir). Bu panellerin maliyetleri de
revize edilen bütçe planı tarafından karşılanmış ve söz konusu bütçe planında ayrıntılı bir
şekilde gösterilmiştir. Bu paneller 7 yıl boyunca her yıl düzenlenecektir (her yılın
sonunda). İlk panel 3. yılın sonunda düzenlenecektir.
Bu argüman doğrultusunda, izleme mekanizmasının işleyişi hakkında bazı bilgiler
vermek yararlı olacaktır. Şekil 9’da tüm süreçle ilgili bazı bilgiler verilmektedir.
Minör Geribildirimler
Minör Geribildirimler
Performans İzlemesi
(Dahili İzleme)
Minör
Geribildirimler
Etki İzlemesi
(Harici İzleme)
Minör
Geribildirimler
NİHAİ (TAMAMLAMA)
DENETİMİ)
DENETİM
Majör
Geribildirimler
REKTİFİKASYON
PANEL
Majör
Geribildirimler
Prosedürsel
Değişimler
Bilgilendirme
Toplantısı
Yeniden
Komisyonu
Bilgilendirme
Toplantısı
Şekil 9. İzleme ve Değerlendirme Döngüsü
50 / 101
ENCON
Bu çerçevede süreç üniteleri aşağıdaki şekilde tanımlanabilir.
•
DPT Yeniden Yerleşim Komisyonu
Bu sürecin uygulanması sırasında gerekli etki azaltıcı önlemleri bir an önce alacak
olan Yeniden Yerleşim Komisyonu en yüksek otoritedir. Bu komisyon aynı zamanda,
panel ve denetim raporlarının gerekli gördüğü prosedürsel değişiklikleri de onaylayan
mercidir. DPT’nin gerekli görülen prosedürsel değişiklikleri onaylamasından sonra, izleme
kuruluşları ve tüm proje birimleri prosedürsel değişikliklerle ilgili olarak (bilgilendirme
toplantılarıyla) bilgilendirilir. Bu süreç sırasında, bu birim diğer birimlerle birlikte çalışmalı
ve bağımsız gözlemciler sistemin daha iyi çalışması hususunda etkili izlemeler yapmalıdır.
•
Bağımsız Gözlemci
Bağımsız gözlemciler harici izleme ve nihai (tamamlama) denetim faaliyetlerini
yürüteceklerdir. Bağımsız gözlemciler DSİ ile beraber performans (dahili) izlemelerini de
yürütebilirler. Bağımsız gözlemciler, uluslararası düzeyde yeniden yerleşim konusunda
tecrübe sahibi sosyal kalkınma uzmanları, ekonomistler ve akademisyenlerden
oluşacaktır. Bu uzmanlar, ulusal veya uluslararası STK, akademik kuruluşlar veya
uluslararası bir organizasyon üyesi olabilirler. Bağımsız gözlemcilerin başlıca amacı
YYEP’de taahhüt edilen uygulamaların harici teftişini yapmaktır. Bağımsız gözlemciler,
ayrıca, YYEP’de tanımlanan sosyal ve ekonomik etkileri ele almak için taahhüt edilen
diğer faaliyetler hakkında da genel bir bakış sağlamaktadır. Böylelikle, sosyal ve ekonomik
etkilerin izlenmesinde kapsamlı bir bakış açısı elde edilecek, önemli meseleler gözden
kaçırılmayacak ve gerekli düzeltici eylemler karşılıklı olarak uygulanacaktır. Bağımsız
gözlemciler YYEP’in uygulanışını periyodik zamanlarda izleyecek ve İKO’ları, finansörleri
ve ilgili kuruluşları izleme panelleri vasıtasıyla bilgilendirecektir.
•
Minör (küçük) Geribildirimler
Minör geribildirimler, prosedürlerdeki küçük çaplı uyarlamaları ve değişiklikleri
göstermektedir. Minör uyarlamalar ve değişiklikler bir prosedürün çok daha etkin bir
şekilde çalışmasını sağlamak için yapılır. İzleme göstergelerine veya metotlarına ilaveler
yapmak, değiştirmek veya çıkarmak minör geribildirimlerin ele aldığı minör uyarlamalar ve
değişiklikler için iyi birer örnek teşkil etmektedir. Yukarıda sunulan şekille göre, nihai
denetimler sırasında prosedürlerde minör bir sorun tespit edildiğinde, izleme ve
değerlendirme panelleri ve denetimlerinde bu sorunlar için minör uyarlamalar (önleyici
eylemler) belirlenir ve izleme kuruluşuna minör geribildirim olarak rapor edilir.
•
Majör (büyük) Geribildirim
Majör geribildirimler bir projenin prosedürsel çerçevesinde yapılması gereken
önemli değişiklikleri gösterir. Majör bir geribildirim, proje prosedüründe oluşan bir aksaklık
veya yeniden yerleşim planı, halkın katılım planı veya şikayetlerin giderilmesi
mekanizması uygulamalarında ortaya çıkan yetersizlikler gibi durumlarda uygulanması
gereken acil eylemleri işaret edebilir. Yukarıda sunulan şekille göre, nihai denetimler
sırasında proje uygulamalarında prosedürsel majör bir aksama tespit edildiğinde, paneller
ve denetimlerde prosedürsel aksaklık değerlendirilerek bu aksaklık için majör değişiklikler
(önleyici eylemler) belirlenir ve panel ve denetim raporlarında majör geribildirim olarak
önerilir. Bu şekilde prosedürsel değişim için raktifikasyon süreci de başlamış olur. DPT’nin
gerekli görülen prosedürsel değişiklikleri onaylamasından sonra, izleme kuruluşları ve tüm
proje birimleri prosedürsel değişikliklerle ilgili olarak (bilgilendirme toplantılarıyla)
bilgilendirilir.
51 / 101
•
ENCON
Performans İzlemesi (Dahili İzleme)
Performans izlemesi, YYEP’de belirtilen hedeflere yönelik ilerlemenin proje sahibi
(DSİ) tarafından değerlendirilmesine olanak veren dahili bir yönetim fonksiyonudur.
Performans izlenmesi, YYEP’in uygulanması sırasında DSİ’nin kendi kendini ve projedeki
diğer kurumların verimliliğini ölçmek için yapacağı/yaptıracağı dahili değerlendirmedir.
Performans (dahili) değerlendirmesinin temel amacı, YYEP’de belirtilen faaliyet ve
hedeflerin zamanında ve istenilen düzeyde gerçekleşip gerçekleşmediğini izlemek,
gerçekleşmemesi halinde gerekli önleyici/düzeltici faaliyetleri (denetim ve panel
değerlendirme raporlarından alınan minör geribildirimlere göre) geliştirmek ve
uygulamaktır. Böylece, performans izlemesi, YYEP faaliyetlerinin proje uygulama
faaliyetleri ile uyumlu olup olmadığını ortaya koyacaktır. Performans izlemesi, hem devlet
eliyle yeniden yerleşimi tercih edenleri, hem de mümkün olduğunca kendi olanaklarıyla
yeniden yerleşmeyi isteyen grubu (özellikle kendi imkanlarıyla yeniden yerleşimi tercih
eden büyük grupların kendi istekleri doğrultusunda izlenmeleri) ve yeniden yerleşim
çalışmalarında görev alan personelin izlenmesini kapsayacaktır. Performans izlemesi,
belirli zaman aralıklarında proje sahibi (DSİ) tarafından görevlendirilen kalifiye uzmanlar
ve/veya bağımsız gözlemciler (danışmanlar, STK veya akademisyenler) tarafından
yürütülecektir. Performans izlemesi altı ayda bir veya yılda bir olarak icra edilecektir.
•
Etki İzlemesi (Harici İzleme)
Etki izlemesinde, yeniden yerleşim öncesi ve sonrasında oluşan sosyo-ekonomik
değişimin karşılaştırılması mümkün olacak ve performans izlemesinden elde edilen
sonuçlar değerlendirilecektir. Yeniden yerleşim sonrasında PEİ’nin gelir ve geçim
kaynaklarını kaybetmeleri sonucunda bazı ekonomik sorunların çıkması muhtemeldir. Bu
nedenle hazırlanan YYEP’in amacı, yaşam standartlarının iyileştirilmesi, en azından
yeniden yerleşim öncesindeki durumunu muhafaza etmesini sağlamaktır. Etki izlemesinde
bu amacın sağlanıp, sağlanamadığı kontrol edilecek, eksiklikler tespit edilecek, düzeltici
ve önleyici faaliyetler oluşturularak, geri bildirimler vasıtasıyla bunlar YYEP’e
yansıtılacaktır. Etki izleme de performans izlemesinde olduğu gibi, hem devlet eliyle
iskanı tercih edenleri, hem de mümkün olduğu ölçüde, (özellikle kendi imkanlarıyla
yeniden yerleşimi tercih eden büyük grupların kendi istekleri doğrultusunda izlenmeleri)
kendi imkanlarıyla yeniden yerleşimi tercih edenlerin izlenmesini kapsayacaktır. Etki
izlemesi altı ayda bir veya yılda bir olarak icra edilecektir.
İzleme sonrasında elde edilen verilerin analiz edilmesiyle birlikte bir izleme raporu
hazırlanacaktır. Bağımsız gözlemciler tarafından hazırlanacak olan rapor DSİ’ye
sunulacaktır. DSİ raporları inceleyecek ve belirlediği uygunsuzluklarla ilgili olarak ilgili
tarafları(ları) bilgilendirecektir. Bilgilendirme sonrası geçen 15 gün içersinde ilgili taraf(lar)
ile birlikte düzeltici/önleyici faaliyetler (izleme ve değerlendirme panellerinin değerlendirme
raporlarından alınan minör geribildirimlere göre) hazırlanacak ve uygulama süreleri
belirlenecektir. Bir sonraki izleme döneminde, uygulanan düzeltici/önleyici faaliyetlerin
etkinliği izlenecek, ve yeterli görülmediği durumlarda yeni düzeltici/önleyici faaliyetler
geliştirilecektir.
•
Nihai (Tamamlama) Denetim
Nihai denetim, YYEP’in sonuçlarının DB’nin “Zorunlu Yeniden Yerleşim”
politikasına uygunluğunun nihai (harici) değerlendirmesidir. Nihai denetimin temel amacı,
proje sahibinin, PEİ’nin proje sonrası yaşam standartlarının iyileştirilmesine yönelik
çalışmalarının gereğince yapılıp yapılmadığını tespit etmektir. YYEP’in bir parçası olarak
tamamlama denetimi, proje sahibinin YYEP’de belirtilen taahhütleri yerine getirdiğinin
tasdik edilmesi amacıyla gerçekleştirilecektir. Yeterli bir tamamlama denetimi, proje
52 / 101
ENCON
sahibinin yeniden yerleşim süreciyle ilgili sorumluluklarının sona erdiği anlamına
gelecektir.
Ilısu Projesi YYEP kapsamında, yeniden yerleşim tamamlama denetimleri (harici)
bağımsız gözlemciler (danışmanlar, sivil toplum kuruluşları veya akademisyenler)
tarafından gerçekleştirilecektir. Tamamlama denetimlerine projenin ikinci yılında
başlanacak ve dahili ve harici izlemelere paralel olarak yürütülecektir. Bununla beraber,
tamamlama denetimleri; performans ve etki izleme raporlarının değerlendirmeleri,
bağımsız anketler ve PEİ’ye yönelik danışmanlık faaliyetleri ile yürütülecektir. Projenin
uygulanmasına ilişkin minör sorunlar ve prosedürsel majör aksaklıklar tamamlama
denetimlerinde tespit edilir. Denetimler ve panellerde minör sorunlara yönelik gerekli
uyarlamalar (önleyici faaliyetler) belirlenir ve bu uyarlamalar izleme kuruluşlarına minör
geribildirim olarak rapor edilir. Majör prosedürsel aksaklıklarda ise, belirlenen gerekli
prosedürsel değişiklikler (düzeltici faaliyetler) panel ve tamamlama denetim raporlarında
önerilir. Böylelikle, prosedürsel değişiklik için rektifikasyon süreci başlamış olur.
•
Denetim
Denetimler tamamlama denetimlerinin en önemli unsuru olup, performans ve etki
izlemelerinin sonuçlarını değerlendirmek için tasarlanmışlardır. Denetimler, (harici)
bağımsız gözlemciler (danışmanlar, sivil toplum kuruluşları veya akademisyenler)
tarafından yıllık bazda (bir kez) gerçekleştirilecektir. Panellerde olduğu gibi, denetim
raporları minör geribildirimleri izleme kuruluşlarına, majör geribildirimleri ise DPT’ye
sağlayacaktır. Tamamlama denetimlerinde tespit edilen prosedürsel majör aksaklık ve
minör sorunlar denetleme raporlarında değerlendirilir. Denetim raporlarında minör sorunlar
için değerlendirmeler yapıldıktan sonra, gerekli uyarlamalar belirlenir ve bu uyarlamalar
izleme kuruluşlarına minör geribildirim olarak rapor edilir. Prosedürsel majör aksaklıklar
içinse, gerekli düzeltici prosedürsel değişiklikler denetim raporlarında belirlendikten sonra
bu değişiklikler DPT’ye majör geribildirim olarak rapor edilir.
•
Rektifikasyon
Rektifikasyon bir sistemin daha iyi işlemesi anlamına gelmektedir. Daha iyi bir
işlev, operasyonların etkili bir şekilde uygulanması ve sisteme sağlıklı geribildirimlerin
sağlanması demektir. Bu çerçevede, mevcut sistemin etkin bir şekilde işlemesi
beklenmektedir (Şekil 6’da sunulmaktadır). Daha iyi bir işlev, gerekli göstergelerin
belirlenmesi ve şikayetlerin giderilmesi mekanizması ile etkin bir işbirliği anlamına
gelmektedir (Şikayetlerin Giderilmesi Mekanizması önerilen sistemi ayrıntılı bir şekilde Ek
8’de ve mevcut sistem ise Ek 9’da görülebilir). Ancak, sorumlu tarafların arasındaki
koordinasyonun çok iyi olması ve Yeniden Yerleşim Biriminin (DPT) söz konusu süreçteki
en yetkili organ olduğu tekrar vurgulanmalıdır. Öte yandan, iyi işleyen bir sistemde
bağımsız gözlemcilerin önemli rolleri vardır. Bununla birlikte, sürecin daha iyi
uygulanmasına yönelik gerekli taahhütlerin DSİ (bu çerçevede proje sahibi olarak
geçmektedir) tarafından verilmesi gerekmektedir.
2-Çok sayıda izleme ve değerlendirme detayı ve göstergesi listelenmiştir. Bu
göstergeler, rezervuar alanındaki kamulaştırma faaliyetleri ve devlet eliyle yeniden
yerleşimi tercih eden 555 insanla ilgilidir. Bundan dolayı, bu göstergeler yeteri kadar
kapsamlı değildir.
Cevap:
GYYP Raporu’nda (Bölüm 11) listelenen mevcut göstergeler ve metotlar sadece
devlet eliyle yeniden yerleşimi tercih eden 555 kişiyi değil, aynı zamanda kendi
imkanlarıyla yeniden yerleşimi tercih eden tüm insanları da kapsamaktadır. Yeniden
53 / 101
ENCON
yerleşim alanları, altyapı, PEİ’nin sosyoekonomik kalkınma ve memnuniyet düzeyleriyle
ilgili bu göstergeler mevcut hane şartları anketi, telefon görüşmeleri, DİE verileri,
derinlemesine görüşmeler ve odak grup çalışmaları gibi metotlar kullanılarak izlenecektir.
3- İzleme ve Değerlendirme faaliyetleri ile projenin finansman yapısı arasındaki
bağlantı net (açık) değildir.
Cevap:
İzleme maliyetleri yeniden yerleşim maliyetleri içerisinde bir maliyet kalemi olarak
eklenmiştir. Bu maliyet, temel yeniden yerleşim faaliyetlerinin tamamlanması için gereken
süreden daha uzun bir zaman dilimine yayılacaktır. Tüm süreçlerin kapsandığı etkin bir
izleme yapmak için çok iyi bir yeniden yerleşim planına ihtiyaç vardır. Tüm verilen
taahhütlerin zamanında yerine getirilip getirilmediği mutlaka izlenmesi gereken bir
parametredir. Bunlardan dolayı, izleme sürecinin her basamağı yeniden yerleşim
maliyetlerinin göz önünde bulundurulması gereken bir kalemini oluşturacaktır. DSİ, izleme
ve değerlendirme faaliyetleri için bütçeden yeterli miktarda ödeneği tahsis edecektir.
İzleme maliyetleri dahili izleme, harici izleme ve tamamlama denetimi olarak üç
kategoriye ayrılmaktadır. İzleme maliyetlerinin detayları YYEP Raporu, Bölüm 11’de
verilmiştir (izleme maliyetleri, bu raporla sunulan revize edilmiş bütçe planında da
mevcuttur. Buna ek olarak, önceki paragrafta halihazırda önerilen izleme panelleri için de
bütçe tahsisi yapılmıştır. Bu iyileştirme de GYYEP Raporu’na yansıtılmıştır). Aşağıda
verilen rakamlar etkin bir izleme planının uygulanması açısından bütçe tahsisleri hakkında
bilgiler vermektedir.
•
•
•
Dahili (Performans) İzleme: 2,340,500$
Harici (Etki) İzleme: 512,000$
Nihai (Tamamlama) Denetimi: 700,000$ (Önceki paragraflarda önerilen
İzleme Panelleri maliyet tutarı olan 350,000$’ da dahil edilmiştir)
Sonuç olarak, toplam izleme maliyeti 3,552,500$ olarak öngörülmektedir.
10) Diğer
BAŞLIK:
1-Dezavantajlı gruplar (kadınları da içeren),
1-Bu gruplar için uzun dönem izleme ile birlikte (gelir iyileştirme önlemleri gibi)
bağlantılandırılmış şikayet giderme mekanizmalarının ve izleme ve değerlendirme
prosesleri doğrultusunda açık bir şekilde kalkınma göstergelerinin tanımlanması.
Cevap:
Dezavantajlı gruplara ilişkin olarak, projenin etkilerinin analizleri sırasında
dezavantajlı grup içerisinde önemli bir yer teşkil eden kadınlara özel hassasiyet
gösterildiği bir kez daha vurgulanmalıdır. Detaylı bir analiz ve sonuçları ayrıca alınması
gereken önlemlere ilişkin öneriler YYEP Raporu Bölüm 2 ‘dede görülebilir. Bununla
birlikte, söz konusu analizlerin ardında yatan mantığı da anlamak oldukça yararlı olup bu
yüzden analizler hakkında bir dizi bilgi vermek oldukça faydalı olacaktır.
YYEP Raporu’nda dezavantajlı gruplara ilişkin olarak yapılan önerilerle bağlantılı
olarak, kadınlara ve genç kızlara özel bir hassasiyet gösterilmiştir. Bu bağlamda, bu
gruplara ilişkin olarak bazı öneriler yapmak çok gerekliydi. Bilindiği üzere, herhangi bir
54 / 101
ENCON
kalkınma programının en temel amacı kadınların sosyoekonomik statülerinin yükseltilmesi
ve kadın-erkek eşitliği açısından bakıldığında siyasal, sosyal ve ekonomik olarak hem
kamusal hem özel alanda kadınların dezavantajlı durumlarının giderilip eşit bir konuma
getirilmeleridir. Bu amacın başarılabilmesi, kadınla bağlantılı sosyal düzenlemelere bir dizi
düzenleme yapılmasını gerektirebilir. Bu müdahaleler aşağıda belirtilen kategoriler üzerine
yoğunlaşmalıdır:
• İstihdam ve gelir artışı konusunda fırsatlar yaratılması ve var olan fırsatların
iyileştirilmesi,
• Su kaynaklarına erişimlerinin, garantilenmesi ve bu kaynakların akıllıca
kullanımı ve yönetilmesi konusunda desteklerin sağlanması, ayrıca dezavantajlı grupların
yararına olacak biçimde su ve hijyen konularında iyileştirmeler yapılması,
• Hem bölge içinde hem de bölgeler arasında entegrasyonun sağlanmasına
paralel olarak, ilgili grupların beceri ve yeteneklerini geliştirecek biçimde eğitim
programları geliştirilerek, ilgili grupların sosyal mobilitelerinin arttırılması,
• Hem kırsal, hem de kentsel alanlarda çevresel duyarlılığın arttırılması ve
böylece doğal kaynaklara ulaşımın ve bunların akıllıca değerlendirilmesinin garanti altına
alınması,
• Toplumsal cinsiyet ayrımına bakılmaksızın, kişilerin örgütlü davranışlarının
geliştirilmesi ve bu konuda cesaretlendirilmeleri.
Yukarıda bahsedilen bu hususlar doğrultusunda, eğitim programlarının
hazırlanması ve bunlara katılımın sağlanması kaçınılmazdır.
Bu aktivitelerin
gerçekleştirilmesinde, yerleşim birimlerinde önceden eğitilen lider genç kız ve kadınlardan
destek istenebilir. Bununla birlikte bu liderler kalkınma ile ilgili temel konularda eğitilmeli,
ardından da bunların programlama, izleme ve değerlendirme süreçlerinin her birine aktif
bir şekilde katılmaları sağlanmalıdır. Bu liderlerin katılımı ayrıca hedef grupların da
katılımı üzerinde tıpkı “kelebek etkisi” gibi motive edici bir etki yaratacaktır. Bu arada, tüm
plan, program ve projelerin bu hedefler doğrultusunda yürütülmesi, izlenmesi ve
değerlendirilmesi önemli olup, burada mutlaka spesifik kriterler ve performans göstergeleri
geliştirilmelidir. Fakat bu fonksiyonların tam anlamıyla işlemesi hedef grupların tam
anlamıyla (özellikle değerlendirme sürecinde) katılımlarını içermektedir. Dahası, katılım
dikkate mutlaka alınması gereken en önemli noktalardan birisidir ve sosyo-kültürel
değişimi hedefleyen bir kalkınma programının sürdürülebilir olması ancak etkin bir
katılımla gerçekleştirilebilir. Bu çerçevede, plan ve programların etkin bir şekilde
yürütülebilmesi için, gerek ulusal, gerekse uluslararası düzeyde tüm kamu kuruluşları ve
paydaşlar işbirliği içerisinde çalışmalıdırlar. Bu argümana paralel olarak GAP BKİ’nin,
gerek mevcut, gerekse önceden yapılmış yöreye ilişkin plan ve programları kesinlikle
ileriye dönük olarak yapılacak çalışmalarda dikkate alınmalıdır.
Bütün bunlara ek olarak, bazı proje teklif taslakları yine YYEP Raporu’nda
sunulmuştur. Bu proje önerilerine ilişkin bir örnek Ek 10’dada görülebilir.
Bu yukarıda verilen bilgilere ek olarak, YYEP Raporu’nun bir kalkınma planının
parçası şeklinde hazırlandığı bir kez daha vurgulanmalıdır. Özellikle, Bölüm 2’de, bu
husus açıklıkla belirtilmiş olup, GAP BKİ hakkında da detaylı bir şekilde bilgi verilmiştir. Bu
yüzden de bu kuruluş hakkında biraz açıklama yapmak oldukça faydalı olacaktır. Enerji ve
kalkınmaya ilişkin faaliyetlerin iç içe geçmiş olmasından dolayı 1980’lerin ortalarında Türk
Hükümeti GAP BKİ’yi kurmaya karar vermiştir. Aynı zamanda entegre edilmiş bir kalkınma
programı için Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP) Master Planı hazırlanmıştır. 1950 ve
1960’larda planlanıp, geçen 30 yıl içerisinde oluşturulan, GAP BKİ, bir kısmı zaten
55 / 101
ENCON
tamamlanmış olan pek çok baraj ve Hidroelektrik Santralı (HES) ile özdeşleşmiş önemli
bir kalkınma planının parçasıdır.
Bununla birlikte, GAP BKİ için en önemli husus, burada sözü edilen plan sadece
bir dizi baraj ve hidroelektrik projesinden ibaret değildir. GAP, entegre edilmiş kalkınma
için dikkatlice tasarlanmış bir plandır. Çekirdek sulama ve HES projelerine ek olarak, GAP
BKİ haberleşme, ulaştırma, madencilik, yerleşim, sanayi, eğitim, sağlık ve turizm gibi diğer
pek çok sosyal konuya değin uzanan konularda hizmet vermektedir. Bütün bunlar,
Güneydoğu Anadolu Bölgesi’ndeki toprak ve su kaynaklarının ekonomik ve sosyal
gelişimini hızlandırmaya doğru yönlendirilmiştir. Amaç Rio prensipleriyle uyum içerisinde
sürdürülebilir bir şekilde halkın kalkınmasını sağlamaktır. Bu yaklaşım esas olarak insan
öğesini odak noktası olarak alır. Tüm fiziksel yapılar ve diğer yapılar sonuçta bu amaca
hizmet etmek için bir araçtır. Bu doğrultuda, kalkınmanın çerçevesi bu şekilde bir dizi
faktörü de hesaba katar ki bunlar: ekonomik kapasite, sulama sistemi, ürün imalat sistemi,
doğal kaynaklar, çevre, sürdürülebilirlik ve belki de herşeyden önemlisi, ilgili bölgede
yaşayan insanlardır.
GAP BKİ’nin sürdürülebilir kalkınma anlayışı üç temele dayanmaktadır. Bunlardan
ilki kamusal yatırımdır çünkü yıllar önce Adam Smith’inde söylediği gibi hükümet
yatırımları sosyal ve ekonomik kalkınma için daima gereklidir. Bu oluşumlarda özel
sektörün yer alması da kaçınılmazdır. En önemlisi ki üçüncü temel ise insanların bu
oluşumlardan nasıl faydalandıkları ve kalkınma proseslerinin bir parçası haline
gelmeleridir. GAP BKİ, bölgede mütemadiyen araştırmalar yürüterek ve bölgede yaşayan
insanların faaliyetleri ve görüşleri hakkında araştırmalar yapıp planlarını sürekli
güncellemekte ve bu arada milyonlarca insana mükemmel ekonomik ve fiziksel altyapıyı
sağlamak biçiminde modern hayatın rahatlıklarını sunmaktadır. Bu arada özel ihtiyaç ve
ilgileri olan grupları özellikle belirlemeye çalışır. Örneğin, Çok Amaçlı Toplum Merkezleri
(ÇATOM) olarak adlandırılan bir programı olup, bu programla kadınların görüşlerini ve
ihtiyaçlarını belirleyip bu doğrultuda onlara yol göstermeyi hedefleyen bir araştırma
yürütmektedir (ÇATOM Birleşmiş Milletler Çocuk ve Eğitim Teşkilatı (UNICEF) yardımıyla
kurulmuş olup, ilk merkez 1996’da açılmıştır). Bunlara ek olarak, GAP BKİ sulama
yapılmayan alanlarda yaşayan nüfusun gelirlerini iyileştirip böylece kırdan kente göçü
yavaşlatmayı da hedefleyen programlar üzerinde de çalışmaktadır. Kuruluşun pek çok
kalkınma planı da olup, bu planlar bölgede yaşayanları çeşitli aşamalardan sonra refah
içerisinde yaşayan bireyler haline getirmeyi hedefler. Pek çok durumda ilk adım
kasabalara kaliteli suyun sağlanması projeleri ve haberleşme tesisleridir. İkinci aşama,
sağlık, eğitim, ana yollar ile soğuk depolama, tahıl siloları gibi sanayi yatırımları ve
demiryolu hatlarının iyileştirilmesine ilişkin projelerdir.
Bunlara ek olarak GAP BKİ, PEİ’nin üzerinde yeniden yerleşimden kaynaklanan
etkileri en aza indirgemeye çalışır. Bu bağlamda, dikkatli bir planlama ve müdahale ile
amaç yeniden yerleşimin olumsuz etkilerini en aza indirgemektir. GAP BKİ’nin asıl
hedeflerinden birisi de çevresel ve kültürel değerlere saygılı bir şekilde, hem mevcut hem
de gelecek nesil için daha refah içerisinde, eşitlikçi ve daha katılımcı bir sosyal yaşam
yaratıp, bu nesillerin kapasitelerini tam anlamıyla geliştirebilmelerini sağlamaktır.
Sonuçta, GAP BKİ’nin, Ilısu Proje Alanı’na ilişkin pek çok proje yürütmüş olduğunu
vurgulamak faydalı olacaktır. Hatta bu çalışmalar, Ortadoğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ),
TSBD gibi konusunda lider kuruluşlarla işbirliği içerisinde yürütülmüştür. GAP Bölgesi’nde
baraj göllerinden etkilenen alanlarla ilintili yeniden yerleşim ve istihdamla ilgili sorunlar,
GAP Bölgesi’nde kadının statüsü ve kalkınma proseslerine entegre olmaları, GAP
Bölgesi’nde sosyal değişme eğilimleri GAP Bölgesi ile bağlantılı kalkınma planının bazı
önemli çalışmaları arasında bulunmaktadır. Sistemin oldukça dinamik ve
karakteristiklerinin hızla dağişmesinden dolayı bu tip çalışmalar periyodik olarak ilgili
kuruluşlarca tekrarlanıp, sonuçları revize edilmektedir. YYEP Raporu ile ilgili olarak,
56 / 101
ENCON
sağlıklı bir YYEP Raporu için, sözü edilen çalışmaların pek çoğuna zaten bu çalışma
içinde refere edilmiş ve bunların sonuçları Bölüm 2’de dezavantajlı gruplara ilişkin öneriler
yapılması amacıyla detaylı olarak kullanılmıştır. Şüphesiz ki, bir kalkınma planı dikkatli ve
detaylı bir takım çalışması gerektirdiğinden YYEP Raporu’nun kalkınma ile bağlantılı
kısımları, bölgede yapılacak çalışmalara ilişkin olarak mevzuatla zaten yetkilendirilmiş
olan GAP BKİ’ye kaçınılmaz olarak refere edilmiştir Projenin kalkınmayla bağdaştırılan
proseslerinin gerçekleştirilmesine ilişkin sorumluluklar da Bölüm 2’de paydaş analiz
tablosunda da açık bir şekilde gösterilmiştir. Aksi halde, bu kadar kısa süre içerisinde tek
başına çalışan bir kalkınma planı hazırlamak hem imkansız hem de başka sistemlerle
işbirliği içerisinde çalışamayacağı için oldukça verimsiz olacaktır.
a) Mezarlıklar
Cevap:
Mezarlıklar, kamulaştırma faaliyetleri sırasında, Kamulaştırma ve Yeniden
Yerleşim proseslerinin bir parçası olarak taşınacaktır. Taşınma prosesi aşağıdaki şekilde
özetlenebilir:
• Köy
duyurulması,
Muhtarları
aracılığıyla
mezarlıkların
taşınacağının
DSİ
tarafından
• Köylülerin, yakınlarının mezarlıkların taşınmalarına ilişkin başvurularının
toplanması,
• Köylülerin, dini inanç, gelenek ve göreneklerine göre mezarlıkların yeniden
konumlandırılması (tercih edenler için).
Eğer bir köylü akrabalarının mezarlarının taşınmasını istemezse, ilgili mezarlar su
altında kalacaktır. Bu yüzden, mezarların taşınması tamamen her bir köylünün isteğine
bağlı olup, bu mezarların taşınması da her bir köylünün dini inanç, töre ve geleneklerine
göre gerçekleştirilecektir. Bütün taşıma ile ilgili faaliyetler DSİ tarafından karşılanacaktır.
YYEP Raporu’nun ilgili bölümlerinde de önceden belirtildiği gibi (Bölüm 4 ve Bölüm
7), bütün mezarlıklar DSİ tarafından yeniden konumlandırılacaktır ve kontraktör bu
prosesin maliyetini karşılayacaktır. Buna ek olarak, cesetlerin gömülmesi su
tutulmasından en az 1 yıl önce yasaklanacaktır ve DSİ, gelecekte mezarların da
taşınacağı yeni bir yer gösterecektir. Türk mevzuatı ile ilgili olarak Türkiye’de 2510 no’lu
kanun ve Yeniden Yerleşim Kanununun yürütülmesine ilişkin düzenlemeler yeniden
yerleşimle ilgili olarak uygulanmakta olup, ilgili kanuna göre, BİB ve ilgili valilikler (ETKB,
ÇOB vb), yeniden yerleşim proseslerinin diğer ilgili bakanlıklarla koordinasyon içerisinde
uygulanabilmesi için en üst düzeyde yetkilidirler. Bu koordinasyon DPT tarafından
sağlanır. Buna ek olarak, bu yeniden yerleşim prosesinin en önemli aşamalarından birisi
de yeniden yerleşim projesinin hazırlanmasıdır. Bu bağlamda, BİB ve valilikler yeniden
yerleşim projeleriyle, PEİ ve onların ihtiyaçlarına yönelik yerleşkeler, okullar, camiler, köy
odaları, karakollar, pazar yerleri, mezarlıklar, meralar, kuyular, altyapılar, sulama kanalları
ve benzer projelerin gerçekleştirilmesinden sorumludurlar. Bunlara ek olarak, her ne kadar
kanunda belirtilmese de BİB ve valilikler, PEİ’lerin ihtiyaçlarını en etkin biçimde
karşılayabilmek için yeniden yerleşim projelerinin hazırlanması sırasında PEİ’yede
danışmanlık verirler. Bu danışmanlık hizmetleri sırasında, PEİ’nin söz konusu adetlerin
yerine getirilmesi anlamında özel ihtiyaçları da belirlenir ve ilgili resmi yetkililer tarafından
yerine getirilir. Önceden de YYEP Raporu’nda da belirtildiği gibi bölgede bazı değişik
grupların yaşaması nedeniyle mezarlıkların taşınması sırasında mutlaka bunların
ihtiyaçlarının yerlerine getirilmesi gereklidir. Bu gözleme paralel olarak, muhtarla veya
benzer yetkililerle onların dini inançları ve adetleri konusunda ihtiyaçlarını anlayabilmek
57 / 101
ENCON
için kendileriyle telefon görüşmeleri yapılmıştır. Aşağıdaki alıntılar bu ihtiyaçlar konusunda
fikir verebilir:
“…Yezidiler için mezarlıklar çok önemlidir. Haftanın belli günlerinde biz Şeyh’le
beraber mezarlıkları ziyaret ederiz. Şeyh mezar başında dua eder, biz de beraber dua
ederiz…Biz zaten baraja karşı olduğumuzu da belirtmişizdir. Velakin, eğer Türkiye’ye
yararı olacaksa biz de barajın yapılması fikrinden yanayız. Bu durumda, özel bir şey
yapmak gerekmez fakat inançlarımızdan dolayı ancak Şeyh’le beraber taşınabilirler.”
Baş, Zeki. Telefon Görüşmesi. 11 Nisan 2006
“…Şafi Mezhebine göre mezarlıklar İmam eşliğinde ve yakın akrabalarla beraber
taşınacaktır. Bu da zaten Sünni’lerinkine çok yakındır. Bildiğiniz gibi bölgede yaşayanların
pek çoğu da Şafi mezhebinden olduğu için mezarların taşınmasında pek büyük bir
problem yaşanmayacaktır. Mezar taşındıktan sonra İmam taşınan mezarlığın duasını
yapacaktır.”
Çimen, Aziz. Telefon Görüşmesi. 11 Nisan 2006.
58 / 101
DSİ/ ILISU KONSORSİYUMU
ENCON
EKLER
ENCON
EK 1
KAMULAŞTIRMANIN YILLARA GÖRE DAĞILIMI
ENCON
Kamulaştırmanın Yıllara Göre Dağılımı
YIL 1
Kamulaştırma çalışmalarına ilk olarak öncelikli kamulaştırma alanı olarak
belirlenen sınırlar içerisinde kalan köyler ile başlanacaktır. Bu köyler; Mardin-Dargeçit
ilçesinin Ilısu, Karabayır, Kartalkaya (Liyan), Temelli köyleri ve Şırnak- Güçlükonak
ilçesinin Düğünyurdu ve Koçtepe köyleridir. Tablo 1.’ de bu köylere ait kamulaştırılacak
alan bilgileri ve kamulaştırma maliyetleri belirtilmiştir.
Tablo 1. Birinci Yıl Kamulaştırılacak Alanlar ve Maliyetler
YIL 1
ALAN (m2)
Birim Fiyat
(m2/USD)
EKİLİ OLMAYAN ALANLAR
1,482,110
2.56
3,788,852.34
KURU TARIM
5,280,409
1.13
5,955,348.67
MERA ALANLARI İÇİN OT BEDELİ
2,020,810
1.5
3,031,214.35
MEYVE BAHÇESİ
29,339
2.83
83,162.52
SEBZELİK
11,366
2.83
32,217.29
0
2.83
0
225
153.40
34,514.53
EV
38,892
156.88
6,101,540.72
AHIR/SAMANLIK
27,419
96.12
2,635,540.44
0
48.70
0
85,080
9.55
812,418.05
500
150
75,000
152,116
213
106,500
200
193
38,600
TARIM ALANLARI
SULU TARIM
MALİYET (USD)
YAPILAR
DÜKKAN
KUYU (m)
MÜLK ARAZİSİ
ORTAK MÜLKİYET
OKUL
SAĞLIK OCAĞI
CAMİ
TOPLAM
22,694,909
1/ 11
ENCON
YIL 2
İkinci yıl devam edecek olan kamulaştırma çalışmalarına 420 kotun sınırları
içerisinde kalan köyler dahil edilecektir. Bu köyler; Mardin-Dargeçit ilçesinin Çavuşlu ve
Yoncalı köyleri ile Şırnak-Güçlükonak ilçesinin Ağaçyurdu, Dağyeli ve Taşkonak
köyleridir. Tablo 2.’ de bu köylere ait kamulaştırılacak alan bilgileri ve kamulaştırma
maliyetleri belirtilmiştir.
Tablo 2. İkinci Yıl Kamulaştırılacak Alanlar ve Maliyetler
YIL 2
ALAN (m2)
Birim Fiyat
(m2/USD)
2,768,386
2.56
7,077,076.88
983,749
1.13
1,109,491.14
5,912,449
1.5
8,868,673.37
0
2.83
0
11,091
2.83
31,436.98
0
2.83
0
0
153.40
0
EV
18,555
156.88
2,910,986.53
AHIR/SAMANLIK
13,996
96.12
1,345,285.38
TARIM ALANLARI
KURU TARIM
MEYVE BAHÇESİ
SEBZELİK
SULU TARIM
MALİYET (USD)
YAPILAR
DÜKKAN
48.70
KUYU (m)
55,070
9.55
525,856.39
OKUL
0
150
0
SAĞLIK OCAĞI
0
213
0
400
193
77,200
MÜLK ARAZİSİ
ORTAK MÜLKİYET
CAMİ
TOPLAM
21,946,006.67
2/ 11
ENCON
YIL 3
Üçüncü yıl devam edecek olan kamulaştırma çalışmalarına 430 kotun sınırları
içerisinde kalan 3 adet köy ve relokasyon yolları dahil edilecektir. 430 kotunda kalan
köyler ; Mardin-Dargeçit ilçesinin Çelik köyü, Siirt-Eruh ilçesinin Ormanardı ve Kayıklı
köyleridir. Diyarbakır-Bismil ilçesinin Çöltepe köyü sadece tren yolunun relokasyonundan
etkilendiği için bu yıl içerisinde kamulaştırma çalışmalarına dahil edilmiştir. Tablo 3’ de bu
köylere ait kamulaştırılacak alan bilgileri ve kamulaştırma maliyetleri belirtilmiştir. Tablo 3’
de görülen relokasyon yollarının kamulaştırma maliyetine ilişkin bilgiler detaylı olarak
ayrıca Tablo 4 ve Tablo 10’da açıklanmıştır.
Tablo 3. Üçüncü Yıl Kamulaştırılacak Alanlar ve Maliyetler
YIL 3
ALAN (m2)
Birim Fiyat
(m2/USD)
MALİYET (USD)
428,396
2.56
1,095,148.88
KURU TARIM
1,610,420
1.13
1,816,263.35
2,337,352
1.5
3,506,028.35
MEYVE BAHÇESİ
19,037
2.83
53,961.74
SEBZELİK
85,615
2.83
242,682.55
SULU TARIM
116,548
2.83
330,365.10
5
153.40
767
EV
11,912
156.88
1,868,804.72
AHIR/SAMANLIK
9,614
96.12
924,123.71
0
48.70
0
27,080
9.55
258,583.46
1,000
150
150,000
0
213
0
400
193
77,200
TARIM ALANLARI
YAPILAR
DÜKKAN
KUYU (m)
MÜLK ARAZİSİ
ORTAK MÜLKİYET
OKUL
SAĞLIK OCAĞI
CAMİ
5,049,261.12
RELOKASYON YOLLARI
TOPLAM
17,583,875,91
3/ 11
ENCON
Tablo 4. Hasankeyf Relokasyon Yolunun Kamulaştırma Maliyetleri
HASANKEYF RELOKASYON YOLU
134,225.50
BİRİM FİYAT
(USD/m2)
1.13
SULU TARIM
278,422.41
2.83
789.21
740,563.61
1.5
1,110,845.42
HAZİNE ARAZİSİ
44,932.47
0
ALAN (m2)
KURU TARIM
TOPLAM
920,000
TOPLAM
MALİYET (USD)
151,382.14
0
1,263,016.77
Tablo 5. Siirt-Kurtalan Relokasyon Yolunun Kamulaştırma Maliyetleri
SIIRT-KURTALAN RELOKASYON YOLU
ALAN (m2)
KURU TARIM
SULU TARIM
HAZİNE ARAZİSİ
TOPLAM
110,013.80
47,350.59
0
2,635,60
BİRİM FİYAT
(USD/m2)
1.13
2.83
1.5
0
160,000
TOPLAM
MALİYET (USD)
124,075.71
134,219.36
0
0
258,295.08
Tablo 6. Siirt-Eruh Relokasyon Yolunun Kamulaştırma Maliyetleri
SIIRT-ERUH RELOKASYON YOLU
ALAN (m2)
KURU TARIM
SULU TARIM
HAZİNE ARAZİSİ
TOPLAM
548,780.23
78,478.93
345,502.86
1,147,238
2,120,000
BİRİM FİYAT
(USD/m2)
1.13
2.83
1.5
0
TOPLAM
MALİYET (USD)
618,925.07
222,455.31
518,254.29
0
1,359,634.68
Tablo 7. Eruh-Fındık Relokasyon Yolunun Kamulaştırma Maliyetleri
ERUH-FINDIK RELOKASYON YOLU
ALAN (m2)
KURU TARIM
SULU TARIM
HAZİNE ARAZİSİ
TOPLAM
215,237.88
48,093.37
8,887.80
1,567,780.90
1,840,000
4/ 11
BİRİM FİYAT
(USD/m2)
1.13
2.83
1.5
0
TOPLAM MALİYET
(USD)
242,749.49
136,324.81
13,331.70
0
392,406
ENCON
Tablo 8. Ilısu-Fındık Relokasyon Yolunun Kamulaştırma Maliyetleri
ILISU-FINDIK RELOKASYON YOLU
ALAN (m2)
KURU TARIM
SULU TARIM
HAZİNE ARAZİSİ
TOPLAM
170,307.47
0
430,305.37
279,387.16
880,000
BİRİM FİYAT
(USD/m2)
1.13
2.83
1.5
0
TOPLAM MALİYET
(USD)
192,076.09
0
645,458.05
0
837,534.15
Tablo 9. Köy Yeni Yolları için Kamulaştırma Maliyetleri
KÖY YENİ YOLLARI
ALAN (m2)
BİRİM FİYAT
(USD/m2)
TOPLAM MALİYET
(USD)
KURU TARIM
185,331
1.13
209,020
SULU TARIM
92,669
2.83
262,679
121,740
1.5
182,609
HAZİNE ARAZİSİ
200,260
0
TOPLAM
600,000
0
654,308
Tablo 10. Tren Relokasyon Yolunun Kamulaştırma Maliyetleri
TRENYOLU
ALAN (m2)
KURU TARIM
SULU TARIM
HAZİNE ARAZİSİ
TOPLAM
194,015.10
0
43,501.62
22,483.28
260,000
5/ 11
BİRİM FİYAT TOPLAM MALİYET
(USD/m2)
(USD)
1.13
218,814.02
2.83
0
1.5
65,252.42
0
0
284,066.45
ENCON
YIL 4
Dördüncü yıl devam edecek olan kamulaştırma çalışmalarına 440 kotun sınırları
içerisinde kalan köyler dahil edilecektir. Bu köyler ; Batman-Beşiri ilçesinin Kaşüstü köyü,
Batman-Hasankeyf ilçesinin İncirli, Palamut ve Yolüstü köyleri, Siirt-Kurtalan ilçesinin
Çattepe ve Çeltikbaşı köyleri, ve Siirt-Merkez ‘ de Güneşli, Kelekçi, Yazlıca köyleridir.Tablo
11.’ de bu köylere ait kamulaştırılacak alan bilgileri ve kamulaştırma maliyetleri belirtilmiştir.
Tablo 11. Dördüncü Yıl Kamulaştırılacak Alanlar ve Maliyetler
YIL 4
ALAN (m2)
Birim Fiyat
(m2/USD)
2,192,753
2.56
5,605,534.26
KURU TARIM
9,262,431
1.13
10,446,350.43
17,783,276
1.5
26,674,913.27
MEYVE BAHÇESİ
282,209
2.83
799,946.59
SEBZELİK
110,656
2.83
313,662.89
9,965,246
2.83
28,247,352.83
162
153.40
24,850.46
EV
65,425
156.88
10,264,149.47
AHIR/SAMANLIK
53,984
96.12
5,189,136.20
65
48.70
3,165.35
156,630
9.55
1,495,639.85
1,000
150
150,000
SAĞLIK OCAĞI
500
213
106,500
CAMİ
800
193
154,400
TARIM ALANLARI
SULU TARIM
MALİYET (USD)
YAPILAR
DÜKKAN
KUYU (m)
MÜLK ARAZİSİ
ORTAK MÜLKİYET
OKUL
TOPLAM
89,475,601.61
6/ 11
ENCON
YIL 5
Beşinci yıl devam edecek olan kamulaştırma çalışmalarına Batman Hasankeyf
ilçesi ile Üçyol ve Irmak köyleri, Batman-Merkez’deki Kesmeköprü-I-II-III köyleri, BatmanBeşiri ilçesinin İkiyaka köyü ve Siirt-Kurtalan ilçesinin Yuvalı ve Tatlı köyü ile Siirt-Merkez’
de bulunan
Yokuşbağları köyü dahil edilecektir
Tablo 12.’ de bu köylere ait
kamulaştırılacak alan bilgileri ve kamulaştırma maliyetleri belirtilmiştir.
Tablo 12. Beşinci Yıl Kamulaştırılacak Alanlar ve Maliyetler
YIL 5
ALAN (m2)
Birim Fiyat
(m2/USD)
1,066,771
2.56
2,727,083.82
KURU TARIM
21,672,903
1.13
24,443,123.24
15,148,306
1.5
22,722,458.42
MEYVE BAHÇESİ
330,325
2.83
936,333.37
SEBZELİK
456,400
2.83
1,293,704.13
2,592,935
2.83
7,349,898.10
DÜKKAN
1,547
153.40
237,306.54
EV
84,015
156.88
13,180,626.94
AHIR/SAMANLIK
50,608
96.12
4,864,577.98
0
48.70
0
211,800
9.55
2,022,451.13
OKUL
3,500
150
525,000
SAĞLIK OCAĞI
1,000
213
213,000
CAMİ
2,400
193
463,200
TARIM ALANLARI
SULU TARIM
MALİYET (USD)
YAPILAR
KUYU (m)
MÜLK ARAZİSİ
ORTAK MÜLKİYET
TOPLAM
80,978,763.67
7/ 11
ENCON
YIL 6
Kamulaştırmanın 6. yılda 490 kot sınırının altında kalan alanlar bu çalışmaya dahil
edilecektir. Bu köyler; Batman-Beşiri ilçesinin Başarı, Çakılı, Cavuşbayırı, Kumcay,
Kumgeçit, Yalınca, Yazıhan köyleri, Batman-Gercüş ilçesinin Kantar Köyü, BatmanHasankeyf ilçesinin Kumluca köyü, Batman-Merkez’ de bulunan Çayüstü ve Suçeken
Köyleri, Siirt-Eruh ilçesinin Kemerli köyü, Siirt-Kurtalan ilçesinin Kemerli, Akçalı, Atalay,
Bağlıca, Tulumtas, Yeniköprü, YürekverenK, Siirt-Merkez’de bulunan Aktaş, Bostancık,
Demirkaya, Eğlence, Gökçebağı, Kayaboğaz, Kışlacık, Konacık, Sağlarca, UlusDumlupınar, Yerlibahçe köyleri ve Şırnak-Güçlükonak ilçesinin Çevrimli, Demirboğaz ile
Yatağankaya köyleridir.Tablo 13.’ te bu köylere ait kamulaştırılacak alan bilgileri ve
kamulaştırma maliyetleri belirtilmiştir.
Tablo 13. Altıncı Yıl Kamulaştırılacak Alanlar ve Maliyetler
YIL 6
ALAN (m2)
Birim Fiyat
(m2/USD)
MALİYET (USD)
1,321,095
2.56
3,377,234.08
KURU TARIM
18,661,965
1.13
21,047,328.83
15,447,023
1.5
23,170,535.18
MEYVE BAHÇESİ
700,428
2.83
1,985,424.42
SEBZELİK
998,921
2.83
2,831,528.46
11,449,607
2.83
32,454,901.10
430
153.40
65,961.09
EV
75,925
156.88
11,911,433.68
AHIR/SAMANLIK
63,114
96.12
6,066,688.53
170
48.70
8,278.62
244,270
9.55
2,332,503.01
5,500
150
825,000
500
213
106,500
3,000
193
579,000
TARIM ALANLARI
SULU TARIM
YAPILAR
DÜKKAN
KUYU (m)
MÜLK ARAZİSİ
ORTAK MÜLKİYET
OKUL
SAĞLIK OCAĞI
CAMİ
TOPLAM
106,762,317.01
8/ 11
ENCON
YIL 7
Kamulaştırmanın son yılında Baraj kotu (526 m) sınır alınarak kamulaştırma
çalışmaları tamamlanacaktır. Bu yıl içerisinde kamulaştırılması planlanan köyler
şöyledir; Batman-Beşiri ilçesinin Asmadere, Işıkveren, , Kütüklü, Samanlı, Tepecik,
Yakacık, Yeşiloba, Yontukyazı köyleri, Batman-Gercüş ilçesinin Bağözü ve Doruk
Köyleri, Batman-Hasankeyf İlçesinin SaklıK, Batman-Merkez’de bulunan Balpınar,
Kuyubaşı, Oymataş ve Yeni Köyleri, Diyarbakır-Bismil ilçesinin Ağılköy, Aluc,
Arıkgol, Aygeçiti, Bozçali, Diktepe, Gültepe, Güzel, İsali, Karacik, Kavşak,
Koprukoy, Kurudere, Merdankoy (Yapilar), Sahintepe, Sari, Sinan, Tepe, Yukari
Salat köyleri, Siirt-Aydınlar ilçesinin Çınarlısu köyü, Siirt-Eruh ilçesinin Kavakgölü,
Ufaca ve Yeşilören köyleri, Siirt-Kurtalan ilçesinin Kılıçlı ve Tütün köyleri ve Siirtmerkez’de yer alan Köprübaşı, Meşelidere, Meydandere ve Yağmurtepe Köyleridir.
Tablo 14.’ te bu köylere ait kamulaştırılacak alan bilgileri ve kamulaştırma
maliyetleri belirtilmiştir.
Tablo 14. . Yedinci Yıl Kamulaştırılacak Alanlar ve Maliyetler
YIL 7
EKİLEBİLİR ALANLAR
ALAN (m2)
Birim Fiyat
MALİYET (USD)
(m2/USD)
2,447,954
2.56
6,257,927.74
KURU TARIM
25,450,442
1.13
28,703,505.88
3,510,855
1.50
5,266,281.82
611,831
2.83
1,734,287.29
SEBZELİK
1,628,345
2.83
4,615,684.06
SULU TARIM
17,916,885
2.83
50,786,960.72
4,862
153.40
745,820.56
EV
267,688
156.88
41,996,020.57
AHIR/SAMANLIK
198,447
96.12
19,075,266.60
200
48.70
9,739.55
782,470
9.55
7,471,706.02
6,000
150
900,000
500
213
106,500
3,000
193
579,000
MEYVE BAHÇESİ
YAPILAR
DÜKKAN
KUYU (m)
MÜLK ARAZİSİ
ORTAK MÜLKİYET
OKUL
SAĞLIK OCAĞI
CAMİ
TOPLAM
168,248,700.82
9/ 11
ENCON
EXPROPIRATION
COSTS
KAMULAŞTIRMA
MAALİYETİ
TOTAL
EXPROPRIATION
TOPLAM
KAMULAŞTIRMABUDGET
BÜTÇESİ DISTRIBUTION
DAĞILIMI
180000000
160000000
140000000
120000000
100000000
80000000
60000000
40000000
20000000
0
1
2
3
4
5
6
YILLAR
YEARS
Şekil 1.Toplam Kamulaştırma Bütçesi Dağılımı
10/ 11
7
SHW / ILISU CONSORTIUM
ENCON
Şekil 2. Kamulaştırılacak Alanların Yıllara Göre Dağılımı
Sayfa 11 / 11
ENCON
EK 2
SULAR ALTINDA KALACAK KÖYLERİN KADASTRO
DURUMU
ENCON
Sular Altında Kalacak Köylerin Kadastro Durumu
NO
İL
İLÇE
KÖY/ MAHALLE/MEZRA
KADASTRAL DURUM
1
BATMAN
BEŞİRİ
ASMADERE
GRAFİK
2
BATMAN
BEŞİRİ
BAŞARI
GRAFİK
3
BATMAN
BEŞİRİ
ÇAKILLI
GRAFİK
4
BATMAN
BEŞİRİ
ÇAVUŞBAYIRI
KLASİK-FOTOGRAMETRİK
5
BATMAN
BEŞİRİ
İKİYAKA
GRAFİK
6
BATMAN
BEŞİRİ
IŞIKVEREN
GRAFİK
7
BATMAN
BEŞİRİ
KAŞÜSTÜ
8
BATMAN
BEŞİRİ
KUMÇAY
GRAFİK
9
BATMAN
BEŞİRİ
KUMGEÇİT
GRAFİK
10
BATMAN
BEŞİRİ
KÜTÜKLÜ
VERİ YOK
11
BATMAN
BEŞİRİ
SAMANLI
VERİ YOK
12
BATMAN
BEŞİRİ
TEPECİK
GRAFİK
13
BATMAN
BEŞİRİ
YAKACIK
VERİ YOK
14
BATMAN
BEŞİRİ
YALINCA
GRAFİK
15
BATMAN
BEŞİRİ
YAZIHAN
GRAFİK
16
BATMAN
BEŞİRİ
YEŞİLOBA
GRAFİK
17
BATMAN
BEŞİRİ
YONTUKYAZI
VERİ YOK
18
BATMAN
GERCÜŞ
BAĞÖZÜ
VERİ YOK
19
BATMAN
GERCÜŞ
DORUK
VERİ YOK
20
BATMAN
GERCÜŞ
KANTAR
GRAFİK
21
BATMAN
HASANKEYF
HASANKEYF
22
BATMAN
HASANKEYF
İNCİRLİ
23
BATMAN
HASANKEYF
IRMAK
24
BATMAN
HASANKEYF
KUMLUCA
25
BATMAN
HASANKEYF
PALAMUT
SAYISAL
26
BATMAN
HASANKEYF
SAKLIKÖY
VERİ YOK
27
BATMAN
HASANKEYF
ÜÇYOL
28
BATMAN
HASANKEYF
YOLÜSTÜ
SAYISAL
29
BATMAN
MERKEZ
BALPINAR
GRAFİK
30
BATMAN
MERKEZ
ÇAYÜSTÜ
GRAFİK
31
BATMAN
MERKEZ
KESMEKÖPRÜIII
GRAFİK
32
BATMAN
MERKEZ
KUYUBAŞI
VERİ YOK
33
BATMAN
MERKEZ
OYMATAŞ
GRAFİK
34
BATMAN
MERKEZ
SUÇEKEN
GRAFİK
35
BATMAN
MERKEZ
YENİKÖY
GRAFİK
36
DİYARBAKIR
BİSMİL
ÇÖLTEPE
VERİ YOK
1/3
ENCON
Tablo 2. Sular Altında Kalacak Köylerin Kadastro Durumu (devam)
NO
İL
İLÇE
KÖY/ MAHALLE/MEZRA
KADASTRAL DURUM
37
DİYARBAKIR
BİSMİL
AĞILKÖY
GRAFİK
38
DİYARBAKIR
BİSMİL
ALUÇ
GRAFİK
39
DİYARBAKIR
BİSMİL
ARIKGÖL
GRAFİK
40
DİYARBAKIR
BİSMİL
AYGEÇİT
VERİ YOK
41
DİYARBAKIR
BİSMİL
BOZÇALI
GRAFİK
42
DİYARBAKIR
BİSMİL
DİKTEPE
GRAFİK
43
DİYARBAKIR
BİSMİL
GÜLTEPE
VERİ YOK
44
DİYARBAKIR
BİSMİL
GÜZEL
FOTOGRAMETRİK
45
DİYARBAKIR
BİSMİL
İSALI
GRAFİK
46
DİYARBAKIR
BİSMİL
KARACIK
GRAFİK
47
DİYARBAKIR
BİSMİL
KAVUŞAK
FOTOGRAMETRİK
48
DİYARBAKIR
BİSMİL
KÖPRÜKÖY
GRAFİK
49
DİYARBAKIR
BİSMİL
KURUDERE
50
DİYARBAKIR
BİSMİL
ŞAHİNTEPE
FOTOGRAMETRİK
51
DİYARBAKIR
BİSMİL
SALAT
GRAFİK
52
DİYARBAKIR
BİSMİL
SARIKÖY
GRAFİK
53
DİYARBAKIR
BİSMİL
SİNAN
GRAFİK
54
DİYARBAKIR
BİSMİL
TEPE
55
DİYARBAKIR
BİSMİL
YAPILAR
GRAFİK
56
MARDİN
DARGEÇİT
ÇAVUŞLU
KOORDİNATSIZ
57
MARDİN
DARGEÇİT
ÇELİK
KOORDİNATSIZ
58
MARDİN
DARGEÇİT
ILISU
SAYISAL
59
MARDİN
DARGEÇİT
KARABAYIR
SAYISAL
60
MARDİN
DARGEÇİT
KARTALKAYA
SAYISAL
61
MARDİN
DARGEÇİT
TEMELLİ
SAYISAL
62
MARDİN
DARGEÇİT
YONCALI
SAYISAL
63
SIIRT
AYDINLAR
ÇINARLISU
FOTOGRAMETRİK
64
SIIRT
ERUH
KAVAKGÖLÜ
65
SIIRT
ERUH
KEMERLİ
SAYISAL
66
SIIRT
ERUH
ORMANARDI
SAYISAL
67
SIIRT
ERUH
UFACA
68
SIIRT
ERUH
YEŞİLÖREN
69
SIIRT
KURATALAN
ÇATTEPE
KLASİK
70
SIIRT
KURTALAN
AKÇALI
KUTUPSAL
71
SIIRT
KURTALAN
ATALAY
FOTOGRAMETRİK
72
SIIRT
KURTALAN
BAĞLICA
KUTUPSAL-FOTOGRAMETRİK
2/3
ENCON
Tablo 2. Sular Altında Kalacak Köylerin Kadastro Durumu (devam)
NO
İL
İLÇE
KÖY/ MAHALLE/MEZRA
KADASTRAL DURUM
73
SIIRT
KURTALAN
ÇELTİKBAŞI
FOTOGRAMETRİK
74
SIIRT
KURTALAN
KILIÇLI
GRAFİK
75
SIIRT
KURTALAN
TATLI
KUTUPSAL
76
SIIRT
KURTALAN
TULUMTAŞ
FOTOGRAMETRİK
77
SIIRT
KURTALAN
TÜTÜN
KUTUPSAL
78
SIIRT
KURTALAN
YENİKÖPRÜ
VERİ YOK
79
SIIRT
KURTALAN
YÜREKVEREN
GRAFİK
80
SIIRT
KURTALAN
YUVALI
GRAFİK
81
SIIRT
MERKEZ
AKTAŞ
FOTOGRAMETRİK
82
SIIRT
MERKEZ
BOSTANCIK
FOTOGRAMETRİK
83
SIIRT
MERKEZ
DEMİRKAYA
84
SIIRT
MERKEZ
EĞLENCE
SAYISAL
85
SIIRT
MERKEZ
GÖKÇEBAĞ
FOTOGRAMETRİK
86
SIIRT
MERKEZ
GÜNEŞLİ
FOTOGRAMETRİK
87
SIIRT
MERKEZ
KAYABOĞAZ
SAYISAL
88
SIIRT
MERKEZ
KAYIKLI
FOTOGRAMETRİK
89
SIIRT
MERKEZ
KELEKÇİ
FOTOGRAMETRİK
90
SIIRT
MERKEZ
KIŞLACIK
FOTOGRAMETRİK
91
SIIRT
MERKEZ
KONACIK
FOTOGRAMETRİK
92
SIIRT
MERKEZ
KÖPRÜBAŞI
FOTOGRAMETRİK
93
SIIRT
MERKEZ
MEŞELİDERE
SAYISAL
94
SIIRT
MERKEZ
MEYDANDERE
KOORDİNATSIZ
95
SIIRT
MERKEZ
SAĞLARCA
FOTOGRAMETRİK
96
SIIRT
MERKEZ
ULUS-DUMLUPINAR
KLASİK
97
SIIRT
MERKEZ
YAĞMURTEPE
FOTOGRAMETRİK
98
SIIRT
MERKEZ
YAZLICA
FOTOGRAMETRİK
99
SIIRT
MERKEZ
YERLİBAHÇE
FOTOGRAMETRİK
100
SIIRT
MERKEZ
YOKUŞBAĞLARI
KOORDİNATSIZ
101
SIRNAK
GUCLUKONAK
AĞAÇYURDU
KOORDİNATSIZ
102
SIRNAK
GUCLUKONAK
ÇEVRİMLİ
SAYISAL
103
SIRNAK
GUCLUKONAK
DAĞYELİ
KOORDİNATSIZ
104
SIRNAK
GUCLUKONAK
DEMİRBOĞAZ
KOORDİNATSIZ
105
SIRNAK
GUCLUKONAK
DÜĞÜNYURDU
SAYISAL
106
SIRNAK
GUCLUKONAK
KOÇTEPE
SAYISAL
107
SIRNAK
GUCLUKONAK
TAŞKONAK
KOORDİNATSIZ
108
SIRNAK
GUCLUKONAK
YATAĞANKAYA
KOORDİNATSIZ
3/3
ENCON
EK 3
KADASTRAL DURUM HARİTASI
ENCON
1/ 1
ENCON
EK 4
RESMİ MEVZUAT İLE İLGİLİ BİLGİ
ENCON
Resmi Mevzuat ile ilgili Bilgi
Madde 7 – Kamulaştırmayı yapacak idare, kamulaştırma veya kamulaştırma yolu ile
üzerinde irtifak hakkı kurulacak taşınmaz malların veya kaynakların sınırını, yüzölçümünü ve
cinsini gösterir ölçekli planını yapar veya yaptırır; kamulaştırılan taşınmaz malın sahiplerini,
tapu kaydı yoksa zilyetlerini ve bunların adreslerini, tapu, vergi ve nüfus kayıtları üzerinden
veya ayrıca haricen yaptıracağı araştırma ile belgelere bağlamak suretiyle tespit ettirir.
İlgili vergi dairesi idarenin isteği üzerine taşınmaz mal ve kaynakların vergi beyan ve
değerlerini, vergi beyanı bulunmadığı hallerde beyan yerine geçecek takdir edilecek değeri
en geç bir ay içerisinde verir.
İdare kamulaştırma kararı verdikten sonra kamulaştırmanın tapu siciline şerh
verilmesini kamulaştırmaya konu taşınmaz malın kayıtlı bulunduğu tapu idaresine bildirir.
Bildirim tarihinden itibaren malik değiştiği takdirde, mülkiyette veya mülkiyetten gayri ayni
haklarda meydana gelecek değişiklikleri tapu idaresi kamulaştırmayı yapan idareye bildirmek
zorundadır. (Değişik cümle: 24/4/2001 - 4650/2 md.) İdare tarafından, şerh tarihinden itibaren
altı ay içinde 10 uncu maddeye göre kamulaştırma bedelinin tespitiyle idare adına tescili
isteğinde bulunulduğuna dair mahkemeden alınacak belge tapu idaresine ibraz edilmediği
takdirde, bu şerh tapu idaresince resen sicilden silinir.
Madde 10 – Kamulaştırmanın satın alma usulü ile yapılamaması halinde idare, 7.
maddeye göre topladığı bilgi ve belgelerle 8 inci madde uyarınca yaptırmış olduğu bedel
tespiti ve bu husustaki diğer bilgi ve belgeleri bir dilekçeye ekleyerek taşınmaz malın
bulunduğu yer asliye hukuk mahkemesine müracaat eder ve taşınmaz malın kamulaştırma
bedelinin tespitiyle, bu bedelin, peşin veya kamulaştırma 3 üncü maddenin ikinci fıkrasına
göre yapılmış ise taksitle ödenmesi karşılığında, idare adına tesciline karar verilmesini ister.
Mahkeme, idarenin başvuru tarihinden itibaren en geç otuz gün sonrası için
belirlediği duruşma gününü, dava dilekçesi ve idare tarafından verilen belgelerin birer örneği
de eklenerek taşınmaz malın malikine meşruhatlı davetiye ile veya idarece yapılan
araştırmalar sonucunda adresleri bulunamayanlara, 11.2.1959 tarihli ve 7201 sayılı Tebligat
Kanununun 28. maddesi gereğince ilan yoluyla tebligat suretiyle bildirerek duruşmaya
katılmaya çağırır. Duruşma günü idareye de tebliğ olunur.
Mahkemece malike doğrudan çıkarılacak meşruhatlı davetiyede veya ilan yolu ile
yapılacak tebligatta;
a) Kamulaştırılacak taşınmaz malın tapuda kayıtlı bulunduğu yer, mevkii, pafta, ada,
parsel numarası, vasfı, yüzölçümü.
b) Malik veya maliklerin ad ve soyadları,
c) Kamulaştırmayı yapan idarenin adı,
d) 14 üncü maddede öngörülen süre içerisinde, tebligat veya ilan tarihinden itibaren
kamulaştırma işlemine idari yargıda iptal veya adli yargıda maddi hatalara karşı
düzeltim davası açabilecekleri,
e) Açılacak davalarda husumetin kime yöneltileceği,
f) 14 üncü maddede öngörülen süre içerisinde, kamulaştırma işlemine karşı idari
yargıda iptal davası açanların, dava açtıklarını ve yürütmenin durdurulması kararı
1 /3
ENCON
aldıklarını belgelendirmedikleri takdirde, kamulaştırma işleminin kesinleşeceği ve
mahkemece tespit edilen kamulaştırma bedeli üzerinden taşınmaz malın
kamulaştırma yapan idare adına tescil edileceği,
g) Mahkemece tespit edilen kamulaştırma bedelinin hak sahibi adına hangi bankaya
yatırılacağı,
h) Konuya ve taşınmaz malın değerine ilişkin tüm savunma ve delilleri, tebliğ
tarihinden itibaren on gün içinde mahkemeye yazılı olarak bildirmeleri gerektiği
belirtilir.
Mahkemece, kamulaştırılacak taşınmaz malın bulunduğu yerde mahalli gazete
çıkıyor ise, bu mahalli gazetelerden birisinde ve Türkiye genelinde yayımlanan gazetelerin
birisinde kamulaştırmanın ve belgelerin özeti en az bir defa yayımlanır.
Mahkemece belirlenen günde yapılacak duruşmada hakim, taşınmaz malın bedeli
konusunda tarafları anlaşmaya davet eder. Tarafların bedelde anlaşması halinde hakim,
taraflarca anlaşılan bu bedeli kamulaştırma bedeli olarak kabul eder ve sekizinci fıkranın
ikinci ve devamı cümleleri uyarınca işlem yapar.
Mahkemece yapılan duruşmada tarafların bedelde anlaşamamaları halinde hakim,
en geç on gün içinde keşif ve otuz gün sonrası için de duruşma günü tayin ederek, 15.
maddede sayılan bilirkişiler marifetiyle ve tüm ilgililerin huzurunda taşınmaz malın değerini
tespit için mahallinde keşif yapar. Yapılacak keşifte, taşınmaz malın bulunduğu yerin bağlı
olduğu köy veya mahalle muhtarının da hazır bulunması amacıyla, muhtara da davetiye
çıkartılır ve keşifte hazır bulunması temin edilerek, muhtarın beyanı da alınır.
Bilirkişiler, taraflar ve diğer ilgililerin beyanını da dikkate alarak, 11. maddedeki
esaslar doğrultusunda taşınmaz malın değerini belirten raporlarını 15 gün içinde mahkemeye
verirler. Mahkeme bu raporu, duruşma günü beklenmeksizin taraflara tebliğ eder. Yapılacak
duruşmaya hakim, taraflar veya vekillerini ve bilirkişileri çağırır. Bu duruşmada tarafların
bilirkişi raporlarına varsa itirazları dinlenir ve bilirkişilerin bu itirazlara karşı beyanları alınır.
Tarafların bedelde anlaşamamaları halinde gerektiğinde hakim tarafından 15 gün
içinde sonuçlandırılmak üzere yeni bir bilirkişi kurulu tayin edilir ve hakim, tarafların ve
bilirkişilerin rapor veya raporları ile beyanlarından yararlanarak adil ve hakkaniyete uygun bir
kamulaştırma bedeli tespit eder. Mahkemece tespit edilen bu bedel, taşınmaz mal, kaynak
veya irtifak hakkının kamulaştırılma bedelidir. Tarafların anlaştığı veya tarafların
anlaşamaması halinde hakim tarafından kamulaştırma bedeli olarak tespit edilen miktarın,
peşin ve nakit olarak veya kamulaştırma bu Kanunun 3 üncü maddesinin ikinci fıkrasına göre
yapılmış ise, ilk taksitin yine peşin ve nakit olarak hak sahibi adına, hak sahibi tespit
edilememiş ise ileride ortaya çıkacak hak sahibine verilmek üzere 10. maddeye göre
mahkemece yapılacak davetiye ve ilanda belirtilen bankaya yatırılması ve yatırıldığına dair
makbuzun ibraz edilmesi için idareye 15 gün süre verilir. Gereken hallerde bu süre bir defaya
mahsus olmak üzere mahkemece uzatılabilir. İdarece, kamulaştırma bedelinin hak sahibi
adına yatırıldığına veya hak sahibinin tespit edilemediği durumlarda, ileride ortaya çıkacak
hak sahibine verilmek üzere bloke edildiğine dair makbuzun ibrazı halinde mahkemece,
taşınmaz malın idare adına tesciline ve kamulaştırma bedelinin hak sahibine ödenmesine
karar verilir ve bu karar, tapu dairesine ve paranın yatırıldığı bankaya bildirilir. Tescil hükmü
kesin olup tarafların bedele ilişkin temyiz hakları saklıdır.
Bu maddede öngörülen işlemler, mahkemenin davetine uymayanlar olduğu takdirde
ilgilinin yokluğunda yapılır.
2 /3
ENCON
Hak sahibinin tespit edilemediği durumlarda mahkemece, kamulaştırma bedelinin
üçer aylık vadeli hesaba dönüştürülerek nemalandırılması amacıyla gerekli tedbirler alınır.
Kamulaştırılması yapılan taşınmaz mal, tahsis edildiği kamu hizmeti itibariyle sicile
kaydı gerekmeyen bir niteliğe dönüşmüş ise, istek halinde mahkemece sicil kaydının
terkinine karar verilir.
Bu tescil ve terkin işlemi sırasında mal sahiplerinin bu taşınmaz mal nedeniyle vergi
ilişiksi aranmaz. Ancak, tapu dairesi durumu ilgili vergi dairesine bildirir.
14 üncü maddede belirtilen süre içinde, kamulaştırma işlemine karşı hak sahipleri
tarafından idari yargıda iptal davası açılması ve idari yargı mahkemelerince de yürütmenin
durdurulması kararı verilmesi halinde mahkemece, idari yargıda açılan dava bekletici mesele
kabul edilerek bunun sonucuna göre işlem yapılır.
Kamulaştırma işlemine karşı idari yargıda iptal veya maddi hatalara karşı adli
mahkemelerde açılacak düzeltim davalarında hangi idareye husumet yöneltileceğinin
davetiye ve ilanda açıkça belirtilmemiş veya yanlış gösterilmiş olması nedeniyle davada
husumet yanlış yöneltilmiş ise, gerçek hasma tebligat yapılmak suretiyle davaya devam
olunur.
3 /3
ENCON
EK 5
PROJE UYGULAMA ZAMAN ÇİZELGESİ
ENCON
EK 6
KIRSAL YENİDEN YERLEŞİM ALTERNATİF ALANLARI
ENCON
Kırsal Yeniden Yerleşim Alternatif Alanları
İL
Batman
Batman
Batman
Batman
Batman
Batman
İLÇE
Merkez
Merkez
KÖY
Oymataş
Oymataş
Merkez
Suçeken
Merkez
Kesmeköprü
III
Merkez
Beşiri
Şırnak Güçlükonak
TAPU
KOORDİNATLAR
MEZRA
KADASTRO
(1/25,000)
DURUMU
-
-
JEOLOJİK
DURUMU
Eğim %20’nin
altındadır. Baraj
kotundan 100 m
daha yukarıda
kalıyor.
Yerleşime
uygundur.
İkinci derece
deprem
bölgesi
içinde.
Eğim %5 in
altında.
Yerleşime
uygundur.
İkinci derece
deprem
bölgesi
içinde.
İkinci derece
Bahçeciliğe uygun Eğim %5 in
deprem
ve yeterli genişliktealtında.
Yerleşime uygun. bölgesi
mera alanı var.
içinde.
Mera arazisi
(≅ 100 da)
M46-a4
Y= 680 200
X= 4 189 400
Z= 710 m
Hazine Arazisi Çok verimli.
(428,000 m2) Mercimek ekili.
M46-b4
Y=699 657
X= 4 181 652
Z= 675m
Mera Arazisi
(≅ 100 da)
M46-c2
Y= 710 400
X= 4 178 500
Z= 570 m
M46-c2
Kesmeköprü
Y= 710 400
Kılıç
III
X= 4 178 500
Z= 570 m
M46-b3
Y= 714 086
Yazıhan Gedikli X= 4 191 182
Z= 650 m
Koçtepe
TOPOĞRAFİK
DURUMU
M46-a4
Y=677 853,
X=4 186 508
Z=623M
-
-
TARIM İÇİN
ELVERİŞLİLİK
DURUMU
M47-c4
Y= 753 903
X= 4 158 734
Z= 540 m
Bitki yetiştirmeye
uygun değil.
Bahçecilik
yapılabilir. Fıstık
ve badem ağacı
yetiştirilebilir.
Şahıs Arazisi Geçim sağlamaya
yönelik yeterli
(≅ 100 da)
tarım alanı mevcut
değildir.
Şahıs Arazisi Geçim sağlamaya
yönelik yeterli
(≅ 100 da)
tarım alanı mevcut
değildir.
Tescilsiz
Tarıma hiç elverişli
Mülkiyet
değil.
(tapulama
harici) (≅ 20
da)
Kadastro
Tarıma uygun
Görmemiş
değil. Bazı özel
(belirsiz)
yöntemler ile
bahçecilik ve
(≅ 100 da)
Şahıs Arazisi meyve üretimi
yapılabilir.
-
Kışın dağdan
gelebilecek
sel en büyük
risktir.
HANE
SAYISI /
ANKET
YAPILAN
HANE
SAYISI
40/9
ELEKTRİKTELEFON
AĞI
MEVCUT ALTERNATİVE
ALAN
ALAN
Enerji veya boru
VII Mera II Kuru tarım
iletim hattı alandan
(nadaslı)
geçmiyor.
Telefon ağı mevcut
Ana enerji ağına
enerji hattı
bağlanabilir.
40/9
52/15 Köye 600 m’lik
bir servis yolu
yapılabilir.
İçme suyu açılacak
olan kuyulardan
sağlanabilir.
Alan ağa yakın.
VII Kuru
tarım
III Kuru tarım
(nadaslı)
50/13
37/21 Alan BatmanHasankefy
Yoluna bitişik.
Mevcut yol köy
yolu olarak
kullanılabilir.
Enerji iletim hattı
alanın yüksek
kısımlarından
geçiyor.
VI Kuru
tarım
IV Mera
Alanın 1 km
uzağında su tankı
var. Su pompalarla
getirilebilir.
III Kuru
tarım
IV Kuru tarım
(nadaslı)
52/15
-
25/7
Ulaşım problemi
var.
43/17 Ulaşım problemi
var.
Kısmen. Eğim
%15’e varıyor.
Yerleşime engel
değil.
İkinci derece
deprem
bölgesi
içinde.
18/5
13/4
Eğim %5 ile %7
arasında.
Yerleşime
uygundur.
İkinci derece
deprem
bölgesi
içinde.
65/14
29/1
1/3
SUKANALİZASYON
52/15 Mevcut köy yolu İçme suyu sığ
kuyulardan
sağlanmaktadır.
55/15
-
2005
HANE
ULAŞIM
ANKET OLANAKLARI
VERİSİ
-
-
-
-
IV Kuru IV Kuru tarım
tarım
(nadaslı)
(nadaslı)
Köye 200 m’lik
bir servis yolu
yapılabilir.
Mevcut su
Alan ağa yakın
kaynakları, öncelikli
olarak bir depolama
tankı oluşturulması
için kullanılabilir.
Düğünyurdu’na Mevcut su kaynakları Düğünyurdu’ndan
bağlantı yolu
bağlantı hatları inşa ağ getirilecek.
yapılacaktır.
edilerek kullanılabilir.
VI Mera
VI Mera
ENCON
Kırsal Yeniden Yerleşim Alternatif Alanları(Devamı)
İL
Şırnak
Mardin
Siirt
Siirt
Siirt
Siirt
Diyarbakır
İLÇE
KÖY
TAPU
KOORDİNATLAR
KADASTRO
MEZRA
(1/25,000)
DURUMU
M47-c4
Y= 753 903
X= 4 158 734
Güçlükonak Koçtepe Koçyurdu
Z= 540 m
Dargeçit
Merkez
Merkez
Merkez
Merkez
Bismil
Ilısu
Sağlarca
Sağlarca
-
-
-
M47-c4
Y= 750 100
X= 4 157 457
Z= 480 m
Köprüköy
Tarıma uygun
değil. Bazı özel
yöntemler ile
bahçecilik ve
meyve üretimi
yapılabilir.
Şahıs Arazisi Tarıma hiç elverişli
değil.
(≅ 100 da)
Mera Arazisi Tarımsal açıdan
elverişsiz, sadece
(≅ 100 da)
hayvancılık
yapılabilir.
M47-b2
Y= 753 350
X= 4 189 325
Z= 560 m
Mera Arazisi Tarımsal açıdan
elverişsiz, sadece
(≅ 100 da)
hayvancılık
yapılabilir.
M47-b4
Y= 749 875
X= 4 191 320
Çiçekli
z= 530 m
-
Kadastro
Görmemiş
(belirsiz)
(≅ 100 da)
Şahıs Arazisi
M47- b2
Y= 754 225
X= 4 191 325
Z= 580 m
M47-b3
Y= 754 904
Demirkaya Akarsu X=4 190 293
Z= 560 m
Konacık
TARIM İÇİN
ELVERİŞLİLİK
DURUMU
M45-b3
Y= 670 310
X= 4 187 426
z= 563 m
Tartışmalı
Meşelikler
arasındaki
boşluklar tarla
olarak ekilip
biçilebilir.
Yükseklik
Araziler büyük
550 m.
oranda su altında
Şahıs Arazisi kalacağı için geçim
daha çok
(≅ 100 da)
hayvancılıktan
sağlanacaktır.
Şahıs Arazisi Kuru tarıma
elverişlidir, ama
(≅ 100 da)
daha çok yerleşme
için önerilebilir.
TOPOĞRAFİK
DURUMU
Eğim %5 ile %7
arasında.
Yerleşime
uygundur.
JEOLOJİK
DURUMU
İkinci
derece
deprem
bölgesi
içinde.
Eğim %5‘in
İkinci
altında Yerleşime derece
uygundur.
deprem
bölgesi
içinde.
Alan topoğrafik
açıdan
teraslandırma
suretiyle
yerleşime uygun
hale getirilebilir.
Alan topoğrafik
açıdan
teraslandırma
suretiyle
yerleşime uygun
hale getirilebilir.
Eğim %5 ile %7
arasında.
Yerleşime uygun.
Eğim %3 ile %5
arasında.
Yerleşime
uygundur.
Eğim %1 ve %5
arasında.
Yerleşime
uygundur.
HANE
SAYISI /
ANKET
YAPILAN
HANE
SAYISI
20-22/6
30/8
2005
HANE
ANKET
VERİSİ
11/1
18/4
ULAŞIM
OLANAKLARI
Düğünyurdu’na
bağlantı yolu
yapılacaktır.
Mevcut yola
yakın. Çözüm
olarak kestirme
yol yapılabilir.
SUKANALİZASYON
Su mevcut
kaynaklardan
sağlanacaktır.
Su problemi yok.
Kırkpınar su
kaynağı
kullanılabilir.
ELEKTRİKTELEFON
AĞI
MEVCUT ALTERNATİVE
ALAN
ALAN
Düğünyurdu’ndan VI Mera
ağ getirilecek.
Elektrikle ilgili
sorun yok.
VI Mera
II Kuru
tarım
III Kuru tarım
IV Kuru
tarım
IV Kuru tarım
Birinci
derece
deprem
bölgesi
içinde.
önce 150
hane
şimdi 3
hane/4
5/0
Kalender Dağı’nı Mevcut su altyapısı Mevcut ağ sular
geçerek Siirt-Eruh sular altında
altında kalacak..
yoluna bağlantı kalacaktır.
yapılabilir.
Birinci
derece
deprem
bölgesi
içinde.
önce 150
hane
şimdi 3
hane/4
5/0
Yeni bağlantı yolu Su açılacak olan
yapılmalıdır.
kuyulardan
sağlanacaktır.
Yeni bağlantılar
yapılmalıdır.
8/
1/0
Ana karayolu
Su mevcut
ağına bağlantı
kaynaklardan
yolu yapılmalıdır. sağlanacaktır.
Altyapı yeniden
yapılmalıdır.
7/3
7/3
Mevcut yol sular Su pompalanabilir. Mevcut ağ
altında kalacağı
kullanılabilir.
için yeni bağlantı
yolu yapılmalıdır.
VI Kuru
tarım
IV Kuru tarım
(Nadaslı)
15/5
9/4
1500 m yoluna
bağlantı
yapılmalıdır.
I Kuru
tarım
II Mera
Birinci
derece
deprem
bölgesi
içinde.
Birinci
derece
deprem
bölgesi
içinde.
İkinci
derece
deprem
bölgesi
içinde.
2/3
Özel mülkiyetteki
kuyularda su
sağlanabilir.
Önerilen alanda
sağlanacak.
ENCON
Kırsal Yeniden Yerleşim Alternatif Alanları(Devamı)
İL
Siirt
Siirt
Diyarbakır
Diyarbakır
Diyarbakır
İLÇE
Kurtalan
KÖY
Yuvalı
Kurtalan Çeltikbaşı
Bismil
Bismil
Bismil
Sinan
Sinan
Şahintepe
TAPU
TARIM İÇİN
TOPOĞRAFİK JEOLOJİK
KOORDİNATLAR
KADASTRO
MEZRA
(1/25,000)
ELVERİŞLİLİK DURUMU
DURUM
DURUM
DURUMU
M47-b4
Y= 747 325
Bozdoğan X= 4 189 400
Z= 540 m
-
Yukarı
Sazlık
Aşağı
Sazlık
-
Şahıs Arazisi Tarıma çok elverişli.
(≅ 100 da)
M47-d2
Y= 740 413
X= 4 181 496
Z= 640 m
Mera Arazisi
(≅ 100 da)
M45-b3
Y= 674 186
X= 4 188 782
Z= 535 m
Hazine ve
Şahıs Hisseli
Arazi 80/320
M45-b3
Y= 675 021
X= 4 189 163
Z= 540 m
Hazine ve
Şahıs Hisseli
Arazi
6336/24570
M45=b3
Y- 668 537
X- 4 187 050
Z= 560 m
Hazine
Arazisi
(5000 m2)
Eğim %1 ve %5
arasında.
Yerleşime
uygundur.
Birinci
derece
deprem
bölgesi
içinde.
Tarıma elverişli değil.
Birinci
α %2 ve %5
derece
arasında.
deprem
Yerleşime
bölgesi
uygundur.
içinde.
Tarıma çok elverişli.
Eğim %5 in
İkinci
altında.
derece
Yerleşime
deprem
uygundur.
bölgesi
içinde.
Tarıma çok elverişli.
Eğim %5 in
İkinci
altında.
derece
Yerleşime
deprem
uygundur.
bölgesi
içinde.
Hazine arazisi olmasına Eğim %3 ve %7 İkinci
karşın Şahintepe Köylüleri arasında.
derece
tarafından halen üzerinde Yerleşime
deprem
kuru tarım yapılan bir
uygundur.
bölgesi
arazidir. Tarım için
içinde.
elverişli olmasına rağmen,
bölgede başka bir alan
olmadığı için, bu alan
yeniden yerleşim için
önerilmektedir.
3/3
HANE
SAYISI /
ANKET
YAPILAN
HANE
SAYISI
10/2
2005
HANE
ANKET
VERİSİ
ULAŞIM
OLANAKLARI
SUKANALİZASYON
ELEKTRİKMEVCUT ALTERNATİVE
TELEFON
ALAN
ALAN
AĞI
8/0
Yeni bağlantı
Yeni açılacak
yolu yapılmalıdır. kuyulardan su
sağlanabilir.
20/5
12/3
Yeni bağlantı
Altyapı 500 m
Altyapı 500 m
yolu yapılmalıdır.. yukarıya taşınabilir. yukarıya
Su pompalanmalıdır. taşınmalıdır.
32/11
30/11
Mevcut karayolu Yeni açılacak
ağına bağlantı
kuyulardan su
yolu yapılmalıdır. sağlanabilir.
Altyapı ve ağ 1 II Kuru
km yukarıya
tarım
taşınmalıdır.
70/23
65/3
Mevcut karayolu Yeni açılacak
ağına bağlantı
kuyulardan su
yolu yapılmalıdır.. sağlanabilir.
Altyapı ve ağ
300 m
yukarıya
taşınmalıdır.
20/7
18/0
500 m yoluna
bağlantı
yapılmalıdır.
Elektrik ağı
I Kuru
alanın içinden tarım
geçmektedir.
Özel mülkiyetteki
kuyularda su
sağlanabilir.
Altyapı ve ağ
yeniden inşa
edilmelidir.
VII Kuru III Kuru tarım
tarım
I Kuru
tarım
I Kuru tarım
I Kuru tarım
II Kuru tarım
(Nadaslı)
ENCON
EK 7
FORMÜLLER
ENCON
FORMÜLLER
A1. Tarım kredisinde net bugünkü değerin hesaplanması
Çiftçilerin su tutmadan dolayı yer değiştirmedikleri takdirde elde edecekleri nakit
akışı:
NBDYY = Y +
(1 + r )Y
1
1
1
Y+
Y+
Y + LL =
2
3
1+ r
r
(1 + r )
(1 + r )
burada NBDYY yer değiştirmenin olmadığı bir durumdaki net bugünkü değeri, Y şu andaki
(cari) yıllık tarım gelirini ve r gelecek değeri indirgeyen indirgeme oranını (0.08)
göstermektedir. Gelir restorasyonu çalışmalarımızda, PEİ’nin yeniden yerleşimden sonraki
yaşam standartlarını yukarı kotlara taşınmanın fırsat maliyeti ile yani NBDYY ile
örtüştürülmesi denenmektedir. Tarım kredileri 15 yıl geri ödemeli %0 faiz ile toplam 20 yıl
olarak tasarlanmıştır. Bundan dolayı ilk 5 yılda söz konusu PEİ bankaya geri ödeme
yapmamaktadır. Böylece, PEİ’nin yeniden yerleşimden sonraki gelir akışı;
1
1
1
1
X+
X+
X+
X
2
3
1+ r
(1 + r )
(1 + r )
(1 + r )4
1 ⎛
1 ⎛
1 ⎛
L⎞
L⎞
L⎞
X − ⎟+
X − ⎟ + LL +
X− ⎟
Sonraki 15 yıl =
5 ⎜
6 ⎜
19 ⎜
(1 + r ) ⎝ 15 ⎠ (1 + r ) ⎝ 15 ⎠
(1 + r ) ⎝ 15 ⎠
1
1
20 yıl sonunda =
X+
X + LL
20
(1 + r )
(1 + r )21
İlk 5 yıl = X +
burada X PEİ’nin krediyi kullanarak (L) satın aldığı araziden elde ettiği gelir düzeyini
göstermektedir. Böylece, Yeniden Yerleşimden sonraki gelirin net bugünkü değeri şu
şekilde olur:
⎛ (1 + r )5 − 1 ⎞
⎛ (1 + r )20 − (1 + r )5 ⎞⎛
⎛
1
L
⎜
⎟
⎟⎜ X − ⎞⎟ + ⎜
X + ⎜⎜
NBD yv = ⎜
4
24
⎜
⎟
⎟
(1 + r ) r ⎠⎝ 15 ⎠ ⎝ r (1 + r )19
⎝ (1 + r ) ⎠
⎝
⎞
⎟X
⎟
⎠
Tarım gelirinin arazi değerine oranı (0.21) ile yeniden yerleşimden sonraki tarım
geliri hesaplanmış ve gerekli olan kredi NBDYY ile NBD yv eşitliklerinin çözülmesi ile
bulunmuştur.
A2. Ticari kredide net bugünkü değerin hesaplanması
Tüccarların su tutmadan dolayı yer değiştirmedikleri takdirde elde edecekleri nakit
akışı:
NBDYY = Y +
(1 + r )Y
1
1
1
Y+
Y+
Y + LL =
2
3
1+ r
r
(1 + r )
(1 + r )
burada NBDYY yer değiştirmenin olmadığı bir durumdaki net bugünkü değeri, Y şu andaki
(cari) yıllık ticari geliri ve r de gelecek değeri indirgeyen indirgeme oranını göstermektedir.
Gelir restorasyonu çalışmalarımızda, PEİ’nin yeniden yerleşimden sonraki yaşam
standartlarını yukarı kotlara taşınmanın fırsat maliyeti ile yani NBDYY ile örtüştürülmesi
denenmektedir. Ticari krediler 5 yıl vadeli ve eşit ödemeli %12 faizli bir kredi olarak
1/ 2
ENCON
tasarlanmıştır. Böylece, yeniden yerleşimden sonra PEİ’nin ilk beş yılda elde edeceği
gelirin toplamı aşağıdaki gibi olacaktır:
⎡
⎛ i (1 + i )5 ⎞⎤
⎛ i (1 + i )5 ⎞⎤
⎛ i (1 + i )5 ⎞⎤
1 ⎡
1 ⎡
⎜
⎟
⎜
⎟
⎜
⎟
= ⎢ X − L⎜
5
⎟⎥ + 1 + r ⎢ X − L⎜ (1 + i )5 − 1 ⎟⎥ + LL + (1 + r )4 ⎢ X − L⎜ (1 + i )5 − 1 ⎟⎥
(
)
+
−
1
i
1
⎢⎣
⎝
⎠⎦⎥
⎝
⎠⎦⎥
⎝
⎠⎦⎥
⎣⎢
⎣⎢
Burada i faiz oranını, r yukarıdaki gibi bir indirgeme oranını (0.08) ve parantez içerisindeki
önermeler ise ilk 5 yılda krediyi geri öderkenki gelir düzeyini göstermektedir. Kalan 5 yılın
gelir akışı ise:
=
1
1
X+
X + LL
5
(1 + r )
(1 + r )6
Yeniden Yerleşimden sonraki gelirin net bugünkü değeri şu şekilde olur:
⎡
⎛ i(1 + i )5 ⎞⎤⎛ (1 + r )5 − 1 ⎞ ⎛ X
⎞
⎟⎥⎜
⎟+⎜
⎟
NBD yv = ⎢ X − L⎜⎜
5
5
4 ⎟
⎜
⎟
⎜
⎟
⎢⎣
⎝ (1 + i ) − 1 ⎠⎥⎦⎝ (1 + r ) r ⎠ ⎝ (1 + r ) r ⎠
Ticari gelirinin dükkan değerine oranı (0.35) ile yeniden yerleşimden sonraki ticari
gelir hesaplanmış ve gerekli olan kredi NBDYY ile NBD yv eşitliklerinin çözülmesi ile
bulunmuştur.
2/ 2
ENCON
EK 8
ÖNERİLEN YAPI
ENCON
1/2
ENCON
2/2
ENCON
EK 9
YENİDEN YERLEŞİM VE KAMULAŞTIRMADAKİ
TEMEL SÜREÇLER
ENCON
1/2
ENCON
2/2
ENCON
EK 10
DEZAVANTAJLI GRUPLARA İSTİHDAM OLANAĞI
YARATILMASI VE BUNA İLİŞKİN EĞİTİM
SAĞLANMASINA DAİR PROJE BAŞVURUSU
ENCON
DEZAVANTAJLI GRUPLARA İSTİHDAM OLANAĞI YARATILMASI VE BUNA İLİŞKİN
EĞİTİM SAĞLANMASINA DAİR PROJE BAŞVURUSU (ÖRNEK II)
PROJE BAŞLIĞI: Ilısu Projesinden Etkilenen Dezavantajlı Grupların Kent Yaşamına
Uyum Sağlayabilmeleri İçin Toplum Merkezi Oluşturulması.
PROJE SÜRESİ: 2 Yıl
ÖNGÖRÜLEN BÜTÇE: 80,000 ABD Doları
PROJE TÜRÜ: Hibe
HEDEF KİTLE: Ilısu Projesinden Etkilenecek, Kentten Kente Göç Edecek Olan
Dezavantajlı Gruplar (Kadınlar, Gençler, Kimsesiz Çocuklar,
Sokakta Çalışan Çocuklar, İşsizler vb.)
BAŞVURULACAK PROGRAM(LAR)
VE İRTİBAT BİLGİLERİ: ‘UNDP Microfinance Sector Development’, SRAP.
SRAP
(Karanfil Sokak, No. 67 Bakanlıklar/Ankara,
[email protected])
SMGB
(Dünya Bankası Türkiye Ofisi, Uğur Mumcu
Caddesi, No. 88, Kat 2, GOP/Ankara)
BAŞVURACAK KURULUŞLAR: Projenin makro boyutlu bir proje olmasından dolayı büyük
ölçekli ve daha önce proje deneyimi olan (örneğin GAP-BKİ) bir kuruluşun başvurması
tavsiye edilir. Fakat mutlaka SHÇEK, yerel yönetimler ve STK’larla işbirliği yapılmalıdır,
örneğin Antalya’da bulunan Sütçüler Toplum Merkezi bu konuda örnek olarak alınabilir.
AMAÇLAR:
Bu projenin amacı Türkiye’nin önemli sorunlarından biri olan çarpık kentleşme olgusu
olup, kentlerde yaşayanların sorunlarının aşılmasına yönelik eğitsel, sanatsal ve kültürel
hizmet veren toplum merkezlerinin kurulmasıyla bu sorunların büyük ölçüde hafifletilmesidir.
Özellikle Ilısu Projesi nedeniyle kente göç etmek zorunda kalacak insanların kent
yaşamlarına uyum sağlayabilmelerine yardımcı olacağı kesindir. Özellikle kadın, genç ve
çocukları sosyo-kültürel açıdan geliştirip, bu grupların kent hayatına uyum sağlayıp, yine
kentle birleşmelerinde çok büyük etkisi olacaktır. Ayrıca toplum merkezleri aracılığıyla kentte
yaşayan dezavantajlı gruplara da düşük maliyetli hizmetlerin yaygınlaştırılması için yeni
toplum merkezlerinin de kurulması SRAP’ın hedefleri ile uyumlu olduğu için projenin
uygulanabilirliğini daha da mümkün kılmaktadır. Projenin bir diğer önemli amacı da burada
düzenlenecek eğitim programları sayesinde dezavantajlı gruplar diye bahsettiğimiz (kadın,
işsiz genç, kimsesiz çocuklar, sokakta çalışan çocuklar) gruplara gelir getirici faaliyetlerde
bulunmalarını sağlayacak eğitim ve öğretim programları düzenleyip, bu programlar sırasında
üretilecek olan ürünlerin kurulacak kooperatifler sayesinde pazarlanmasını sağlayıp, böylece
bu grupların üretim sürecine dahil edilmelerini ve kamusal alana kazandırılmalarını
sağlamaktır.
PROJE ÖZETİ:
Lütfen ekte verilen akış şemasına bakınız.
BEKLENEN SONUÇLAR:
Kente uyum sağlamakla ilgili gerekli eğitim programlarının düzenlenmesi ve bunlara
katılımın sağlanmasından sonra katılımcıların gerek aile içerisinde, gerekse çevreleriyle
iletişimlerinin sağlıklı ve bilinçli bir düzeye ulaşması beklenmektedir. Bununla birlikte,
1/3
ENCON
katılımcıların düzenlenecek belli programlarla gerek psiko-sosyal, gerekse kültürel açılardan
gelişmeleri hedeflenmektedir. Ayrıca planlanan belli aktivitelerle, bu aktivitelere katılanların
kent yaşamına uyumlarında daha başarılı olacakları beklenmektedir.
Öte yandan
düzenlenecek gelir getirici faaliyetlerle özellikle kadınların ve gençlerin gelir getirici bilgi ve
beceriler elde etmelerini kolaylaştıracaktır. Öte yandan yine proje ortaklarının desteğiyle
kurulacak kooperatifler sayesinde bu eğitim programları sırasında üretilen ürünlerin
pazarlanması sağlanıp, merkezin gelir getirici faaliyetlerini destekleyici yönde bir etkisi de
olacaktır. Tabii ki bunun sonucu da dezavantajlı gruplar diye değerlendirdiğimiz grupların
kısıtlı da olsa üretim sürecine katılabilmeleridir. Zaten projenin başarısı da toplum
merkezlerinde özellikle kadınlar ve gençlerle ilgili eğitimlerin yaygınlaştırılmasına ve bu
kişilerin gelir getirici faaliyetlere yöneltilmelerine bağlı olacaktır. Hedef buralarda eğitim
gören yoksul kadınların, yaşlıların, kimsesiz çocukların, sokakta çalışan çocukların, işsiz
gençlerin üretici hale getirilmeleridir. Öte yandan yine düzenlenecek eğitim programları
sayesinde, katılımcı gençlerin ve çocukların okul yaşamlarındaki başarılarının artacağı ve
ileride üniversitelere kabul oranlarının da yükseleceği beklenmektedir. Bu arada eğitime
katılıp, başarılı olanların sertifikalandırılmaları da katılımcıların motivasyonu açısından önemli
olup, projenin sürdürülebilirliğini de oldukça pozitif bir şekilde etkilemektedir. Öte yandan
proje bitmeden önce sonuçlarının yaygınlaştırılması ve sürdürülebilirliği açısından gerekli
planlama ve koordinasyon çalışmaları proje ortakları ile yürütücüleri arasında proje
bitiminden önce gerçekleştirilecektir. Bu da projenin sürdürülebilirliği açısından önemlidir.
HAZIRLIK VE UYGULAMA AŞAMASI:
Projenin hazırlık aşamasında STK’lar ve SHÇEK gibi kamu kurumları ile işbirliği
yapmak oldukça yararlı olacaktır.
Bununla birlikte yer seçimi, projenin en önemli
problemlerinden birisi olup, bu noktalarda da gerek yerel yönetimler, gerek üniversite,
gerekse yerel STK’larla işbirliğinin oldukça yararlı olacağı görülmektedir. Bu arada
kooperatif oluşturulması esnasında da özellikle yerel girişimcilerle işbirliği yapmak oldukça
önemlidir.
Ardından performans değerlendirme kriterlerinin oluşturulması mutlaka
gerekecektir. Bu da düzenlenen eğitim programları, bu programlara katılanların sayısı,
üniversite giriş sınavlarında başarılı olan öğrenci sayısı, ardından da kurulan kooperatif
sayesinde pazarlanan ürün çeşidi sayısı ve elde edilen gelir olarak tayin edilebilir. Ortakların
ve yürütücülerin değerlendirmeleri ise sonradan geliştirilecek kriterlerle belirlenecektir. İlk 3
ay içerisinde toplum merkezi oluşturulması için gerekli koordinasyon ve hazırlık çalışmaları
yapılacaktır. Yine bu sure içerisinde yer seçimi problemi çözülecek ve toplum merkezinin
nerede kurulması
gerektiğine karar verilecektir. Ardından gerekli alt yapı oluşturulduktan sonra toplum merkezi
kurulacaktır. Buna paralel olarak toplum merkezi kurulduktan sonra verilecek hizmetlerle
ilgili olarak planlama ve koordinasyon çalışmaları yapılıp, en son aşamada hizmete
geçirilecektir. En son aşama ise uygulama aşaması olup, burada artık toplum merkezi
hizmet vermeye başlayıp, yapılan planlamalar doğrultusunda programlar başlatılacaktır.
Aynı sürede kooperatif oluşturma girişimleri de başlatılacak ve yavaş yavaş eğitimler
sırasında ortaya çıkarılan ürünlerin pazarlanması için gerekli girişimlere başlanacaktır. En
son aşamada bu ürünler için pazar oluşturulması hedeflenmektedir.
HAZIRLIK/UYGULAMA ZAMAN ÇİZELGESİ :
Yukarıda belirtildiği gibi eğitim dönemleri, eğitimin konusuna göre değişiklik
gösterecektir. Projenin hazırlık süresi ilk 3 ay olup, ara dönemlerde faaliyet raporları
hazırlanacaktır. İlk sene toplum merkezinin oluşturulması ve hizmet vermeye başlaması
olarak planlanmaktadır. İkinci yıl içerisinde ise ilk sene sonunda oluşturulan kooperatif
sayesinde üretilen ürünlerin pazara kazandırılması projenin en önemli ayaklarından birini
oluşturacaktır.
2/3
ENCON
3/3

EKLERİ (Türkçe) - Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü

Transkript

Benzer belgeler

BASKENT 4. SAYFA.indd

Tam sayfa fotoğraf - RESMİ iSTATİSTİK PORTALI

ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ

dsi teknik bülteni - Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü

binaen, işin Keşif Özeti`nin sözleşme ekinde bulunmamış olması

EMO_K2M332 genç cumhuriyetin mühendisleri ve_G

Öğrenci çalışma yaprağı 1 Isımız Nasıl Sabit Kalır? Barış, Eda ve

hazar deNİzİ`NİN sualtı tarİhİ

toptan smw3 denizaltı kablo hizmeti kapsam dokümanı