Yunanistan Ülke Raporu - Edirne Yatırım Destek Ofisi

Transkript

Trakya Kalkınma Ajansı
www.trakyaka.org.tr
Yunanistan
Ülke Raporu
YUNANİSTAN ÜLKE RAPORU
Temmuz 2011
İÇİNDEKİLER
GENEL BİLGİLER __________________________________________________________ 1
1.
YUNANİSTAN EKONOMİSİ VE TEMEL EKONOMİK GÖSTERGELER_______________ 3
2.
SEKTÖRLER İTİBARİYLE YUNANİSTAN EKONOMİSİ __________________________ 6
2.1.
Tarım ve Hayvancılık ______________________________________________________ 6
2.2.
Sanayi _________________________________________________________________ 6
2.3.
Turizm _________________________________________________________________ 8
2.4.
Madencilik ve Doğal Kaynaklar _____________________________________________ 8
2.5.
Enerji __________________________________________________________________ 9
2.6.
İnşaat ve Müteahhitlik Hizmetleri __________________________________________ 10
2.7.
Finansal Hizmetler ve Bankacılık ___________________________________________ 11
2.8.
Ulaştırma ve Telekomünikasyon Altyapısı ____________________________________ 12
2.8.1.
Karayolları ___________________________________________________________ 12
2.8.2.
Demiryolları __________________________________________________________ 13
2.8.3.
Denizyolu ____________________________________________________________ 13
2.8.4.
Havayolu ____________________________________________________________ 14
2.8.5.
İletişim ______________________________________________________________ 15
3.
DIŞ TİCARET ________________________________________________________ 15
4.
YUNANİSTAN – TÜRKİYE İLİŞKİLERİ _____________________________________ 21
5.
6.
4.1.
Ekonomik İlişkiler ve Dış Ticaret ____________________________________________ 21
4.2.
İkili Anlaşmalar, Protokoller ve Diğer Temaslar ________________________________ 24
4.2.1.
İkili anlaşmalar ve Protokoller ___________________________________________ 24
4.2.2.
Diğer Temas ve Görüşmeler _____________________________________________ 27
BATI TRAKYA VE YUNANİSTAN’DAKİ TÜRK AZINLIK ________________________ 32
5.1.
Demografik ve Ekonomik Durum ___________________________________________ 32
5.2.
Türk Azınlığın Sorunları ___________________________________________________ 34
YUNANİSTA’DA YATIRIM ORTAMI ______________________________________ 35
6.1.
Yatırım Ortamı ve Teşvikler _______________________________________________ 35
6.1.1.
Mevcut Teşvikler ______________________________________________________ 39
6.1.2.
Fast Track Yatırımlar ___________________________________________________ 39
6.2.
Yunanistan Serbest Bölgeleri (Özel Ekonomik Bölgeler) _________________________ 40
6.3.
Yunanistan’da İş Kurma Mevzuatı __________________________________________ 40
i
TRAKYA KALKINMA AJANSI
7.
6.4.
Şirket Birleşmeleri ve Marka Satınalmaları Mevzuatı ___________________________ 42
6.5.
Ticarette Uygulanan Standartlar ___________________________________________ 42
6.6.
Yunanistan Pazarı ile İlgili Genel Bilgiler _____________________________________ 43
6.6.1.
Fikri, Sınai Mülkiyet Hakları _____________________________________________ 43
6.6.2.
Dağıtım Kanalları ______________________________________________________ 44
6.7.
Yunanistan’da İş Görüşmesi Yaparken _______________________________________ 45
6.8.
Diğer Önemli Bilgiler _____________________________________________________ 47
6.8.1.
Pasaport ve Vize İşlemleri _______________________________________________ 47
6.8.2.
Kambiyo Denetimi_____________________________________________________ 47
6.8.3.
Çalışma Saatleri ve Resmi Tatiller _________________________________________ 47
6.8.4.
Ulaşım ______________________________________________________________ 48
6.8.5.
Haberleşme __________________________________________________________ 49
6.8.6.
İklim ve Hava Durumu__________________________________________________ 50
YARARLI ADRESLER __________________________________________________ 51
7.1.
Avukatlar ve Hukuk Büroları _______________________________________________ 51
7.2.
Tercümanlar ___________________________________________________________ 52
7.3.
Adresler ve Haberleşme __________________________________________________ 53
7.4.
Danışmanlık ve Pazar Araştırması Yapan Şirketler ____________________________ 54
7.5.
Bakanlıklar ve Adresleri __________________________________________________ 55
7.6.
Çeşitli Bağlantılar _______________________________________________________ 55
()
KAYNAKÇA _____________________________________________________________ 56
ii
Yunanistan’ın temelleri Antik Yunan Medeniyetine dayanmaktadır. Antik Yunanistan
M.Ö. 2 yy.da da Roma imparatorluğunun hakimiyetine girerek ortadan kalkmış, 4. yy. da
Roma imparatorluğunun bölünmesi ile ülke Doğu Roma ve Konstantinopolis (Bizans)
tarafından yönetilmiştir. Tarihsel süreçte uzun yıllar Osmanlı hakimiyeti altında olan
Yunanistan’ın
günümüzde
var
olan
devleti
1821’de
kurulan
Yunan
Krallığı’na
dayanmaktadır. Yunanistan 1829 yılında Osmanlı’dan bağımsızlığını kazanmış, 19. ve 20.
yüzyılın ilk yarısında da komsu adaları ve bölgeleri kendisine eklemiştir. İkinci Dünya
savasında ilk önce İtalya (1940) ve hemen ardından Almanya (1941-1944) tarafından işgal
edilen Yunanistan, savaş sonrası 1952’de NATO’ya üye olmuştur.
Yunanistan 1981’de
AB’ye üye olmuş, 2001 yılında da Avrupa Ekonomik ve Parasal Birliğine girmiş ve ulusal
para olarak Euro (€) kullanmaya başlamıştır.
Bulgaristan, Makedonya, Arnavutluk ve Türkiye ile sınır komşusu olan Yunanistan’ın
yüzölçümü 131.957 km2’dir. Bu alanın yaklaşık %20’si sayıları 2000’i bulan adalardan
oluşmakta ve 200’e yakınında yerleşim bulunmaktadır. Sahil şeridi 15.000 km., toplam sınır
uzunluğu 1.181 km’dir. Yunanistan’ın yaklaşık %80’i dağlık arazidir. Ülkede
2000 m.
yüksekliği aşan 30 dolayında dağ bulunmaktadır. En yüksek noktası 2904m. ile Olympus
dağıdır. En uzun nehirleri Aliakmon (297 km), Achelos (220 km), Pinios (205 km) ve
Meriç’tir (204 km.) Toplam uzunluğu 490 km. olan Meriç nehri aynı zamanda Türkiye ile
Yunanistan arasındaki sınırı ayırmakta olup, 204 km’lik kısım Yunanistan topraklarındaki
uzunluktur. Genelinde Akdeniz iklimi hakimdir.
Parlamenter bir cumhuriyet olan Yunanistan’da güçler ayrılığı ilkesine bağlı olarak
yasama, yürütme ve yargı organlarının görev ve yetkileri anayasada düzenlenmiştir.
Cumhurbaşkanı, parlamento üyeleri arasından 5 yıllığına seçilmekte olup, Karolos Papoulias
2005 yılında yapılan seçimlerin ardından cumhurbaşkanı seçilmiştir. Parlamentoda 300
sandalye bulunmaktadır. Eylül 2007 ‘de yapılan seçimlerde çoğunluğu merkez sağ kanattaki
Yeni Demokrasi Partisi (YDP) kazanmıştır. 4 Ekim 2009 tarihinde yapılan genel seçimlerde
ise Panhelenik Sosyalist Partisi (PASOK) galip gelerek, parlamentoda çoğunluğu ele
geçirmiş, ve George Papandreou başbakan olmuştur. Panhelenik Sosyalist Partisi (PASOK),
1
GENEL BİLGİLER
Yeni Demokrasi Partisi (YDP), Komünist parti (KKE), Radikal Sol Koalisyonu (SyRizA)
faaliyet gösteren başlıca siyasi partilerdir (Taylan, 2011).
YUNANİSTAN KİMLİK BİLGİLERİ
Nüfus
10,9 Milyon
Dil
Yunanca
Din (nüfus %)
Ortodoks Hıristiyan (%98), Müslüman ve Diğer (%2)
Etnik Gruplar (nüfus %)
Yunan Ortodoks (%98), Müslüman Türk ve Diğer (%2)
Yüz Ölçümü
131,957 km2
Başkent (Nüfus)
Atina (3,757 milyon)
Başlıca Kentler (Nüfus)
Selanik (1,047 milyon), Patras (334 bin), Larisa (278 bin), Iraklion (294 bin),
Kavala, Gümülcine
Yönetim Şekli
Parlamenter Cumhuriyet
Cumhurbaşkanı
Karalos Papoulias
Başbakan
George Papandreou
Para birimi
Euro (€)
Zaman Ayarı
GMT’den 2 saat ileri, Türkiye ile saat farkı yok
Coğrafi Konumu
Güneydoğu Avrupa’da yer alan ülkenin kuzeyinde Arnavutluk, Makedonya,
Bulgaristan, doğusunda Türkiye, güneyinde ise Yunan Adaları bulunur.
İklim
Tipik Akdeniz ikliminin etkisi altındadır. Ocak ayı ortalama sıcaklığı
Selanik’te 6 derece, Atina’da 10 derecedir. Yaz aylarında bütün ülkeye sıcak
ve kurak bir hava egemen olup, temmuz ayı ortalama sıcaklığı 26-28 derece
arasında değişir. Yıllık ortalama yağış miktarı batı kıyılarından doğuya ve
güneye doğru gittikçe azalır.
Kaynak: E. I. U. Yunanistan Ülke Raporu (Ocak 2011), Taylan (2011)
Yunan nüfusunun etnik yapısı giderek artan sayıda mülteci ve göçmenlerin ülkeye
akın etmesiyle değişmektedir. 2008 yıl ortası nüfus tahminine göre Yunanistan'da 11.2 milyon
insan yaşamaktadır. Son dönemlerde sayıları bir milyona yaklaşan göçmen ve mülteci
Yunanistan'a yerleşmiş bulunmaktadır. Ülkeye Ortadoğu ve Afrika kıtasından, Çin ve Doğu
Avrupa ülkelerinden göç olmaktadır. Avrupa'nın diğer ülkelerinde olduğu gibi Yunanistan'da
nüfus giderek yaşlanmaktadır. 65 yaş üzeri insanların toplam nüfusa oranı 2002 yılında %18
iken, 2007 yılında %19 'a yükselmiştir. 2012 yılında ise oranın %20 olacağı tahmin
2
edilmektedir. Yunanistan'da nüfus artış hızı %0.1'den az olup, tahminler önümüzdeki 10 yılın
Yunanistan'ın
nüfusunun
göç
almadığı
takdirde
azalmaya
başlayacağını
göstermektedir. 15-64 arası yaş grubunda 7.5 milyon kişi bulunmaktadır. 2008 sonunda
toplam işgücü yaklaşık 4.9 milyon kişiden oluşmaktadır. Ülkedeki işgücünün yarısından
fazlası hizmetler sektöründe çalışmaktadır (Taylan, 2011).
1. YUNANİSTAN EKONOMİSİ VE TEMEL EKONOMİK GÖSTERGELER
Son yıllarda ekonomik darboğazda olan Yunanistan ekonomisi, tarihsel süreçte de
önemli konjonktürel dalgalanmalar göstermiştir. II. Dünya Savaşı ve ardından ülkede yaşanan
iç savaş altyapı ve ekonomi üzerinde yıkıcı etkiler bırakmıştır. Ancak ülke 1950’lerden
1970’lerin ortalarına kadar etkili olan sosyal ve ekonomik açıdan öneli bir gelişme
kaydetmiştir. Bu ülke ortalama ekonomik büyümesi %7 ile aynı dönemde Japonya’dan sonra
ikinci en çok büyüyen ekonomi olmuştur. Büyüme oranları, 1950’ler boyunca, çoğu zaman
%10’ları aşıp modern ‘kaplan ekonomi’ ye (sanayi üretimi de özellikle 1960’lı yıllarda %10
oranında artmıştır) yaklaşarak en yüksek konuma gelmiştir (İSO, 2008). 1980’li yıllarda
Yunan ekonomisi, yıllık ortalama %1,7 oranında GSYİH büyümesiyle, zayıf bir performans
göstermiştir. 1993 yılında tüm Avrupa’yı etkileyen daralma sırasında %1,6 oranında
küçülmenin etkisiyle, 1991-1995 yılları arasında bu oran %1,2’ye düşmüştür. 1996-2000
yılları arasında ortalama büyüme hızı %3,4 oranında gerçekleşmiştir. Avro’ya geçiş
sonrasında Yunanistan’ın yıllık büyüme oranları Euro bölgesi ortalamasının üzerinde
gerçekleşmiştir. 2001-2005 yılları arasında ülkenin büyüme oranı %4,4 iken Euro bölgesinde
bu oran %1,4 olmuştur. Yunanistan’ın büyüme oranı 2006’da %4,2 ve 2007 yılında %4
oranları ile bölge ortalamasının üzerinde seyretmeye devam etmiştir.
Yunanistan, 1981’de başlayan AB üyeliğinin ardından uygulamaya başladığı istikrar
politikalarıyla ekonomisini yeniden düzenlemiştir. AB pazarında rekabet edebilmek amacıyla
ekonomik-ticari düzenlemelerini ve uygulamalarını serbestleştiren Yunanistan, endüstriyel
yapı açısından diğer AB ülkelerinin gerisinde kalmaktadır. Devletin ekonomide halen önemli
bir rol oynadığı ülkede özelleştirme çalışmaları da devam etmektedir.
3
sonunda
TEMEL EKONOMİK GÖSTERGELER
2008
2009
2010a
2011b
2012b
GSYİH (milyar $, cari fiyatlarla)
347
325
301
284
277
GSYİH (milyar €, cari fiyatlarla)
236
233
227
227
231
Reeel Büyüme Oranı (%)
1,3
-2,3
-4,1
-3,3
-0,1
Kişi Başı GSYİH (bin $, PPP)
29,116
28,660
27,647
27,137
27,732
Enflasyon Oranı (%)
4,2
1,3
4,7
1,0
-0,5
İşsizlik Oranı (%)
7,7
9,4
12,0
13,6
14,4
İhracat (fob, milyar $)
29,1
21,3
21,8
20,4
22,1
İthalat (fob, milyar $)
-93,9
-64,2
-45,0
-32,4
-25,1
Dış Ticaret Dengesi (fob, milyar $)
-64,7
-42,8
-23,2
-12,0
-3,0
Cari İşlemler Dengesi
-51,1
-35,9
-14,7
-3,7
11,6
Bütçe Dengesi (% GSYİH)
-9,4
-15,4
-9,7
-8,1
-7,5
Kamu Borçları (% GSYİH)
110,3
126,8
143,5
155,9
98,3
3,2
-1,8
-4,3
-4,2
-0,4
7,4
6,1
6,7
6,4
10,0
Özel Tüketim
değişiklik)
Harcamaları
Kredi Faiz Oranı (%)
(%
reel
a: tahmin
b: öngörü
Yunanistan ekonomisi AB fonlarını önemli ölçüde kullanmış ve hali hazırda
kullanmaya devam etmektedir. GSYİH’sının %4,2 sine tekabül edecek şekilde, 1998’de
AB’den Yunanistan’a yapılan toplam net ödeme 3.15 milyar Euro’dur. 1998’deki net girişin
ise, 3.22 milyar Euro olduğu tahmin edilmektedir. Yunanistan Delors II paketi çerçevesinde
AB’den, Temmuz 1994’te 16.6 milyar ECU (Avrupa Para Birimi) değerinde destek almıştır.
Bunun 14 milyar ECU’su Toplum Destek Çerçevesinden (CSF) ve 2.6 milyar ECU’su Uyum
Fonu’ndandır (Cohesion Fund). Bu yardım düzeyi, 1999’da düzenlenen temel kamu işleri ve
ekonomik gelişim projeleriyle, rekabet, insan kaynakları programları, yaşam koşullarını
iyileştirme, yoksul ve gelişmiş bölgeler arasındaki farkı indirgemeye hizmet etmek amacıyla
4
devam etmiştir. Yunanistan’ın, 2007-2013 AB bütçesi fonundan, GSYİH’sinin %1.8’ine denk
AB’den sağlanan fonlar ve güçlü gelişmeye rağmen Yunan ekonominde, 2008’de
yaşanan küresel krizle birlikte daralmalar görülmüştür. Yunanistan’ın GSYİH’sı 2010’un
üçüncü çeyreğinde yıllık bazda % 4.5 gerilemiş ve krizin en kötü performanssı sergilenmiştir.
Temelde bir borç krizi olan Yunanistan krizi sonrası ülkede uzun dönemli bir ekonomik
durgunluğun oluşacağı beklentisini oluşturmuştur.
Kasım 2010’dan itibaren hükümet kemerleri sıkmaya başlamış, yeni ekonomi
politikaları hayata geçirilmiştir. 2010 yılı Şubat ayında açıklanan “Gözden Geçirilmiş İstikrar
ve Ekonomik Büyüme” programında temel hedef kamu borçlarının azaltılmasıdır. Bu
anlamda programda 2012 yılı sonunda bütçe açığının %3’e düşürülmesi hedeflenmekle
birlikte sosyal güvenlik kurumu ve savunma sanayi harcamalarının daraltılması ile birlikte
ücretlerde de sınırlamaya gidilmesi program amaçlarında yer almaktadır. Diğer taraftan
program çerçevesinde kamu gelirlerini arttırmak adına özellikle petrol ürünlerinde dolaylı
vergiler arttırılmış ve 2,5 milyar Euro’luk özelleştirme yapılması planlanmıştır. Alınan
önlemlere rağmen ülkenin program hedeflerine ulaşılması kuşkuyla karşılanmıştır. Ancak bu
kuşkulara rağmen Ocak 2010’da Yunanistan 50 milyar dolarlık, 5 yıl vadelik tahvil ihracını
gerçekleştirebilmiştir.
Krizin diğer Güney Avrupa ülkelerine sıçraması endişesi ile AB ve IMF Yunanistan’a
krizin aşılması amacıyla önemli destekler sunmuşlardır. Nitekim Mart 2010’da toplanan AB
Zirvesi'nde IMF'nin katkısıyla borç krizi içindeki Yunanistan'a yardım edilmesi konusunda
uzlaşı sağlanmıştır. Buna göre AB ve IMF’nin 110 milyar Euro’luk kredi paketinin 30
milyarlık kısmı İMF tarafından karşılanacaktır. Mayıs ayında açıklanan yeni tasarruf
paketinin sonucu olarak vergi oranlarındaki artış, düşen reel ücretler ve yüksek işsizlikle
beraber 2011 yılında özel tüketimin %4.2 oranında daralacağı öngörülmektedir. 14 Aralık
2010 tarihinde kamu iktisadi girişimlerinde yüksek ücretlere sınır koyan (aylık 4000 Euro
tavan ücret) kanun tasarısı parlamentodan geçmiş olup, 1800 Euro üzerinde aylık maaş
alanlarda %10 kesinti ve istihdam edilen personel sayısında %15 indirim yapılması yönünde
karar alınmıştır. Ayrıca, indirgenmiş ve tavizli KDV oranlarının artırılması, turizm sanayinde
konaklama maliyetini %6.5 oranında düşürme, dizel yakıt üzerine olan tüketim vergisini
artırma gibi önlemler yer almaktadır. (Taylan, 2011).
5
düşen 20.1 milyar Euro alması kararlaştırılmıştır (İSO, 2008).
2. SEKTÖRLER İTİBARİYLE YUNANİSTAN EKONOMİSİ
GSYİH’IN SEKTÖRLERE GÖRE DAĞILIMI (%)
2005
2006
2007
2008
2009
2010a
Tarım
5,1
4,1
3,8
3,3
3,5
4
Sanayi
13,4
13,7
13,3
13,6
14,6
15
Hizmetler
81,5
82,2
82,9
83,1
81,9
81
a: tahmin
Kaynak: Eurostat
2.1.
Tarım ve Hayvancılık
Yunanistan’ın yaklaşık %80’i dağlık arazidir. Belirtilen coğrafi koşullar nedeniyle
topraklarının yaklaşık %30’si işlenmekte, işlenmekte olan toprakların ise sadece % 37’si
sulanabilmektedir. Tarımın ekonomik katkısı ise 2003 yılında GSYİH’ın % 5,7’si
civarındayken, 2009 yılında bu oran % 3,5 seviyelerine gerilemiştir. Tarımın ekonomik
katkısı az olmakla birlikte Yunanistan birçok tarımsal üründe kendine yetebilen bir ülke
olmakta, ancak et ve mandıra ürünlerinin çoğunluğunu ithal etmektedir.
Yunanistan, şeftali ve domates üretiminde dünyada başı çeken önemli ülkelerdendir.
Ülkenin diğer önemli tarım ürünleri arasında tütün, pamuk ve şeker pancarı yer almaktadır.
Ayrıca ülke Yunanistan, dünyanın dördüncü büyük zeytinyağı ihracatçısı konumundadır.
Yunanistan çiftlik balıkçılığı alanında Avrupa’nın lider ülkelerinden olup,
balık
çiftliklerinde Avrupa’daki balık üretiminin yaklaşık yarısını üretmektedir.
2.2.
Sanayi
Yunanistan’da tarım sektörünün aksine, sanayi sektörünün GSYİH içindeki payı
zaman içerisinde artma eğilimindedir. Bu pay 2009 yılı itibariyle % 14,6 seviyesindedir. Ne
var ki sanayi sektörünün payı açısından Yunanistan AB ülkeleri ortalamasının altında yer
almaktadır.
Sanayi sektöründe hammaddelerin yerel kaynaklardan karşılandığı yiyecek, içecek ve
tütün gibi tüketim malları sanayi, en geniş ve en karlı sanayi sektörleri olarak görülmektedir.
6
Ayrıca, tekstil ve giyim eşyasının hammaddesi olan pamuk üretiminde AB’den sağlanan
pamuk üreticisi konumuna yükselmesi doğal olarak ilgili sektörlerin gelişmesinde önemli bir
etken olmuştur. 1980’li yıllarda AB fonlarından çok yoğun biçimde faydalanan Yunanistan
AB’nin korumacılık duvarlarının da etkisiyle oldukça kuvvetli bir tekstil ve hazır giyim
sektörü oluşturmuştur. Hatta 1980’li yılların sonuna doğru tekstil ve giyim sektörünün toplam
ihracattaki payı %25’lere kadar yükselmiştir; fakat Uzak Doğu ülkeleri ile yapılan rekabet
nedeniyle son yıllarda gerileme gerçekleşmiştir (İSO, 2008).
SANAYİ ÜRETİM ENDEKLERİ (% DEĞİŞME)
2008
2009
Sanayi Üretim Endeksi
-4,0
-9,3
İmalat Sanayi
-4,7
-11,0
Kaynak: T.C. Atina Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği (2010)
Hazır giyim yanında diğer sektörlerden mobilya, petrokimya ürünleri, kimyasallar,
kağıt ürünleri gibi imalat sanayi sektörlerinde yapılan yatırımlarda kendi kendine yeterli hale
gelen Yunanistan, beyaz eşya, otomotiv ve ileri teknoloji içeren elektronik ürünleri üretiminde
iç pazarın çok küçük olması ve AB’de yoğun bir rekabetin hüküm sürmesi nedeniyle fazla bir
aşama kaydedememiş ve iç talep tamamen ithalat ile karşılanmıştır. Bazı Yunan şirketleri,
özellikle
giyim
sektöründe
çalışanlar,
iş
yoğunluklarını
Balkan
ülkeleriyle
sınırlandırmışlardır.
1980’lerde Avrupa ile artan ekonomik ilişkiler sonucu, 1950’li ve 1960’lı yıllarda
kurulan düşük teknolojiyle çalışan ve daha çok ithalata dayanan sanayi şirketlerinin sayısı
azalmıştır. Üreticiler, artan ücret maliyetleri sebebiyle, daha yüksek katma değer sağlayan
malların araştırmasına girmişlerdir.
Diğer taraftan sanayi sektörü açısından son yılların en önemli gelişmesi yaşanan
krizdir. Krizin etkisiyle 2008’in sonunda sanayi üretimindeki birikimli gerileme %4 civarında
olmuştur. 2009 yılında daralma %10’a yaklaşmış, imalat sanayindeki daralma %11 olmuştur.
7
tarımsal destek kapsamındaki fonlarında yardımıyla AB’nin ve Avrupa’nın bir numaralı
2.3.
Turizm
Turizm, Yunan ekonomisinde çok önemli bir yer tutmaktadır. 3 tarafı denizlerle çevrili
olması ve birçok adanın sınırları içerisinde yer alması ülkenin deniz turizminde önemli bir
konumda olmasını sağlamaktadır. Nitekim Yunanistan dünyada en fazla turist çeken ilk 20
ülke arasında yer almaktadır. Özellikle yaz döneminde rağbet gören ülke 2008 yılında;
İstatistik Kurumuna göre 18 milyona, Merkez Bankasına göre ise 19 milyona yakın turist
ağırlamıştır. 2009 yılında gelen turist sayısı ise %20 azalarak 14.9 milyona düşmüştür.
Turizm gelirlerinin GSMH’ye direkt katkısının %7.5 olduğu, ancak yarattığı istihdam ve
girdilerle bu katkının %16.5’lara ulaştığı görülmektedir.
Sektör GSYİH’deki büyük payının yanı sıra aynı zamanda istihdama da büyük katkı
sunmaktadır. Toplam işgücünün (direkt ve dolaylı) %20’sinin turizm sektöründe istihdam
edildiği tahmin edilmektedir. Bu denli önenme sahip sektör için kamu politikaları, turizm
ürünlerini çeşitlendirmeyi ve bu sektörün ülkenin ekonomisine katkısını daha da artırmayı
amaçlamaktadır. Bu amaçla sektöre yabancı yatırımcıların ve özel sektör işletmelerinin
çekilmesi başlıca hedef konumundadır.
Yunanistan’ı ziyaret edenlerin büyük çoğunluğu (%95’den fazlası) Avrupa’dan
gelmektedir. Toplam AB gelirlerinin %64’ünü Euro bölgesi ekonomileri oluşturmuştur. Euro
bölgesinden en fazla 1,9 milyar dolar gelir ile Almanya’dan gelir sağlanırken, ikinci sırada
823 milyon dolar gelirle İtalya’dan ve üçüncü olarak 778 milyon dolar ile Fransa’dan gelir
sağlanmıştır. Euro bölgesi dışından ise en fazla gelir bırakan ülke 1,8 milyar Euro ile İngiltere
olmuştur. İngiltere’yi 225 milyon dolar ile İsveç İzlemektedir. Diğer ülkelerden ABD 2008
yılı itibariyle 726 milyon dolarlık geliri ile en fazla gelir bırakan ülke olmuştur. ABD’nin
ardından 400 milyon dolarlık geliri ile Rusya yer almaktadır.
Ülkede yaşanan ekonomik kriz turizm sektörü üzerinde de etkili olmuştur. 2009
yılında Yunanistan’ın turizm rekabetçilik endeksinde iki puan gerileme olmuştur. Yine aynı
yıl turizm gelirlerinde %15 düşüş gerçekleşmiştir.
2.4.
Madencilik ve Doğal Kaynaklar
Yunanistan hem yer üstü hem de yeraltı doğal kaynakları açısından çok zengin
olmayan bir ülkedir. Madencilik sektörünün GSYİH’ya katkısı da düşük olup, yaklaşık % 0,6
8
civarındadır. Bunun yanında Yunanistan, perlit (inci taşı), bentonit, puzolan ve sünger taşı
Maden yatakları alüminyum yönünden zengindir; fakat bu madeni çıkartma bedeli
diğer ülkelere kıyasla çok yüksektir. Ekonomik kriz sonrası madencilik sektöründe 2009
yılında %11,5 dolayında bir daralma yaşanmıştır.
2.5.
Enerji
Yunanistan toplam enerji ihtiyacının yaklaşık %70’ini ithal etmekte olup, enerji
alanında dışa bağımlı bir ülke konumundadır. Enerji ihtiyacı istikrarlı bir şekilde artmaya
devam etmekle birlikte kişi başına tüketim açısından AB içinde son sıralarda yer almaktadır.
Ülke enerji ihtiyacının %60,5’lik kısmı petrol, %7,1’lik kısmı ise doğalgazla karşılanmakta ve
bu miktarın tamamı ithal edilmektedir . Petrol ithalatı İran, S. Arabistan, Rusya, Libya ve
Mısır’dan, doğal gaz ithalatı ise sırasıyla %80 ve %20 oranlarında olmak üzere Rusya ve
Cezayir’den yapılmaktadır. Son dönemlerde özellikle doğal gaz konusunda yeni arz
kaynakları arayışları devam etmekte olup, bu çerçevede Azerbeycan ve İran’la anlaşma
imzalanmıştır.
Yunanistan’ın enerji üretim kaynakları kısıtlıdır. Son dönemde Taşoz Adası
yakınlarında ciddi miktarda petrol ve doğalgaz yatakları fark edilmiş ancak henüz işletmeye
başlanmamıştır. Diğer taraftan Yunanistan'ın önemli linyit rezervleri bulunmakta ve devlete
ait elektrik şirketi (DEI) bunu elektrik üretimi için kullanmaktadır. Toplam elektrik üretiminin
yarısından fazlası için linyit kullanılmaktadır. Petrol bağımlılığının azaltılması için linyit
kullanımını artırma düşüncesi hem hava kirliliği kaygısı hem de KYOTO protokolü
yükümlülükleri nedeniyle uygulamaya geçmemiştir. Ancak buna rağmen ülkedeki elektrik
üretiminin yarısından fazlası hala bu yolla yapılmaktadır. Hükümet enerji ihtiyacının
karşılanmasında doğal gaza öncelik verme yolunu seçmiştir. IEA 2010 sonunda doğal gaz
kullanımının %17.3 olacağını tahmin etmektedir. Enerji sektöründe özel şirketlerin faaliyet
göstermesine izin verilse de DEI elektrik arzının yaklaşık % 97’sini karşılamakta ve bu
nedenle sektörde tekel konumunda olmaktadır.
Yenilenebilir enerji projeleri önem kazanmaya başlayan ülkede 2010 yılında enerji
sektörüne yapılan 4,5 milyar Euro’luk yatırımın yaklaşık % 55’i yenilenebilir enerji
projelerine ayrılmıştır. Ayrıca ülkede artan enerji ihtiyacını karşılamak için yakın dönemde
9
üretiminde dünyada üst sıralarda yer almakta olup, ülkede boksit rezervleri de bulunmaktadır.
komşularıyla birçok ikili anlaşmaya imza atmıştır. 2007 Kasım ayında her iki ülkenin
Başbakanlarının katılımı ile açılan Türkiye-Yunanistan doğal gaz enterkonnektörü ve 26
Temmuz 2007'de imzalanan Türkiye-Yunanistan-İtalya arasındaki doğal gaz ulaştırmasına
ilişkin anlaşma Yunanistan'ın üzerinde önemle durduğu projelerdir. Türkiye ile Yunanistan
arasındaki doğal gaz boru hattı Karacabey ile Gümülcine'yi birbirine bağlamaktadır. 285 km.
uzunluğundaki hattan doğal gaz transferine 2008 Kasım ayında yine her iki ülkenin
başbakanlarının katılımı ile başlanmıştır. Yılda 11.5 milyar m3 kapasiteye sahip olacak
Türkiye-Yunanistan hattından ilk aşamada yılda 2.5 milyar m3 doğal gaz sevk edilmesi, 2012
sonunda tamamlanması beklenen ve denizaltından geçecek olan Yunanistan-İtalya boru
hattından ise yılda 8.8 milyar m3 doğal gaz aktarılması öngörülmektedir. Uzun dönemde Şah
Deniz projesi ile bağlantı kurulacak bu hatta kısa vadede planlanan Türkiye'nin ihtiyaç fazlası
olan doğal gazın Yunanistan'a aktarılmasıdır. Yunanistan doğal gazda en önemli tedarikçi
durumundaki Rusya'ya olan bağımlılığını azaltmayı hedeflemektedir. 2007 Mart ayında
Yunanistan, Rusya ve Bulgaristan arasında imzalanan Burgaz-Dedeağaç petrol projesi ülkenin
enerji kaynaklarını çeşitlendirme politikası için önemli anlaşmalardan bir tanesidir (Taylan,
2011).
2.6.
İnşaat ve Müteahhitlik Hizmetleri
Yunanistan’daki inşaat endüstrisinin gelişimi Atina’da düzenlenen olimpiyat oyunları
ve AB fonlarından sağlanan desteklerle güçlense de, ekonomik kriz sektör üzerinde önemli
olumsuz sonuçlar yaratmıştır. Yunan İstatistik Kurumunun açıklamalarına göre, 2009 yılında
inşaat izinlerinde gerileme %30 civarındadır. Kuzey Yunanistan’da bu oran %40’ları
aşmaktadır.
Kriz sonucunda kamu yatırım programları ciddi bir hacim daralması yaşamış, kamu
ödemelerinde gerçekleşen gecikmelerle birlikte inşaat sektörü üzerindeki baskı giderek
artmıştır. Bu baskının şirket satın almaları ve birleşmeleri de beraberinde getireceği sektör
açısından önemli tartışma konularından biridir. Sektördeki daralma, sektörün istihdama
etkisini de azaltmış, Hellastat verilerine göre 2009 yılında sektör istihdamında %7’lik bir
azalma gerçekleşmiştir.
Yunan Ekonomik ve Sınai Araştırmalar Kurumu’nun (IOBE) AB fonlarının efektif bir
şekilde kullanılmasının, özel inşaat faaliyetlerinin gelişimi ve Kamu Sektörü – Özel Sektör
10
işbirliği projelerinin gerçekleşmesi yerel inşaat sektörünün geleceğini belirleyecek olan
önemli olup, Yunanistan için 4. AB Kalkınma Çerçevesi kapsamında 2007-2013 dönemi için
ayrılan bütçe 20,101 milyar Euro olup, bu rakamın önemli bir payı inşaat sektörüne
aktarılacaktır. 2000 ile 2008 arası dönemde AB’nin muhtelif kaynaklarından Yunan inşaat
sektörü projelerine aktarılan toplam tutar 28,42 milyar Euro olmuştur.
2007-2013 döneminde Yunan inşaat sektörünün durumu çok umut vaad etmemektedir.
Sektörün yapısal sorunları (mevzuat ve şirket işleyişlerini ilişkilendiren sorunlar) ve krizin
etkileriinşaat sektörünün uluslararası rekabete dayanabilmesi önünde engel teşkil etmektedir.
Diğer taraftan finansal piyasalardaki risk algılayışına bağlı kredi daralması,
borçlanma
maliyet artış ile birlikte yeni konutlara olan taleplerde çok büyük bir düşüşe yol açan başlıca
faktörler arasında yer almaktadır.
2.7.
Finansal Hizmetler ve Bankacılık
Yunanistan’da oldukça gelişmiş olan bankacılık sektöründe 1997 yılından başlayarak
konsolidasyon ve özelleştirme süreçleri yaşanmıştır. Özelleştirmeler neticesinde altı kamu
bankasının satış tamamlanmış olup, konsolidasyon süreci sonucunda bakmacılık sektörünün
%80’i beş büyük bankanın elinde bulunmaktadır. Bunlardan Ulusal Bankasınsı (NBG)
hisselerinin önemli bir bölümünü özel sektöre devredilmiş, büyük bankalar içinde yer alan
Emporiki Bankasının tamamını özelleştirmiştir. Diğer üç büyük banka Alpha Bank, EFG
Eurobank ve Piraeus Bankasıdır. Yunanistan Ziraat Bankası ülke genelinde en fazla şubesi
olan kamu bankası konumundadır.
Bankacılık sektörü son dönemlerde dışa açılmaya, özellikle Balkanlar ve Güneydoğu
Avrupa'daki faaliyetlerini genişletmeye başlamıştır. Ekonomi ve Maliye Bakanlığı bu
bölgelerde pazarın %20'sinin Yunan bankaları tarafından kontrol edildiğini ifade etmektedir.
2006 yılı Nisan ayında gerçekleşen Finansbank-NBG ortaklığı gerek rakamın büyüklüğü
gerekse Yunanistan'ın yurt dışında yaptığı yatırımlar açısından rekor seviyedeki tutarı ile ilk
sırada yer almaktadır. Finansbank-NBG ortaklığında NBG tarafından Türkiye'ye 2.9 milyar
dolarlık bir sermaye transferi gerçekleşmiştir. Bu rakam Yunanistan'ın tarihinde yurt dışına
ihraç ettiği en büyük sermaye özelliği taşımaktadır. Bankalar yatırım bankacılığı, ortak fonlar,
leasing, sigorta, komisyonculuk ve kredi kartlarıyla iştigal eden iştirakleri ile faaliyetlerini
11
faktörlerden olduğunu ifade etmektedir. Bu anlamda AB fonları sektör açısından son derece
gerek Yunanistan gerekse dış pazarlarda genişletmeye devam etmektedir. Yunan Bankalar
Birliği verilerine göre NBG Türkiye ile birlikte 13 ülkede faaliyet göstermekte olup, Sırbistan
ve Bulgaristan'da sırasıyla 204 ve 173 şubeye sahiptir. Emporiki Bankası 6, Alpha Bank 7,
Piraeus Bankası 9, Eurobank ise 7 ülkede faaliyettedir. 8 Yunan bankasının Balkan
coğrafyasında 2000'e yakın şubesi bulunmaktadır. Yakın gelecekte Balkanlardaki her üç
banka şubesinde bir tanesinin Yunan bankalarından birisinin olacağı öngörülmektedir. Son
dönemlerde bazı AB üyesi ülkelerdeki bankalar da Yunanistan pazarına ilgi duymaya
başlamıştır. Deutsche Bank'ın, EFG Eurobank'da ve Credit Agricole Indo Suez'in de Ticaret
Bankasında yaklaşık %10'luk payları bulunmaktadır (Taylan, 2011).
Yunanistan’da sigortacılık sektörü için bankacılık sektörüne benzer bir başarı söz
konusu değildir. AB ülkelerine kıyasla küçük olan sigorta piyasasında genel sigortacılık
hizmetleri açısından hayat sigortası ön plana çıkmaktadır.
2.8.
Ulaştırma ve Telekomünikasyon Altyapısı
Yunanistan uzun süre, AB’ye üye olan herhangi bir ülkeyle sınırı bulunmayan tek AB
üyesi ülke olarak kalmıştır. Ülke ticaretinin beşte ikisini AB ile yapmaktadır. Yunanistan’ın
başlıca Avrupa pazarlarından coğrafi olarak uzak olması ve düşük kaliteli ulaşım ve iletişim
ağına sahip bulunması, sürekli bir ticari açık vermesinin altında yatan en önemli faktörlerdir.
Bu durumu düzeltmek için, AB’nin ikinci Çerçeve Programı kapsamında (CSF II, 1994-99)
verilen fonun harcamalarının dörtte birinden fazlası ulaşım için ayrılmıştır ve CSFIII (200006) adı altında verilen mevcut fonun %36’sı da temel olarak otoban, demiryolu ağı, denizyolu
ve havaalanlarını geliştirilmek üzere ayrılmıştır. Balkan ülkeleriyle olan ulaşım hattının ve
Avrupa bağlantılı limanlara ulaşımı sağlayacak karayolu hattının geliştirilmesine özel bir
önem verilmiştir. 2004 Olimpiyat Oyunlarının Yunanistan’da yapılması, ulaşım, iletişim ve
diğer altyapı işlerinin artırılmasını teşvik edici bir unsur olmuştur (Taylan, 2011).
2.8.1. Karayolları
Yunanistan’da uluslararası standartlara sahip iki otobanın inşaatı tamamlanma
aşamasındadır. Her iki proje de Trans Avrupa ulaşım ağına (TENS) dahil edilmiş olup,
maliyetin yaklaşık %60’ı AB’den sağlanan fonlarla finanse edilmektedir. Bunlardan ilki,
Atina üzerinden Patras ve Selanik’i birbirine bağlamakta,
diğeri ise Igoumentitsa’dan
Selanik’e uzanarak kuzey Yunanistan’ı boydan boya geçip Türkiye sınırına ulaşmaktadır
12
(Egnatia Projesi). Atina’yı Elefsina’nın endüstri merkezine ve yeni havaalanına bağlayan
projeleri 2004 Olimpiyat oyunlarından sonra gerçekleştirilmiştir. Antik Olympia-Atina
arasındaki kısmın büyük bir bölümü Olimpiyatlar öncesinde tamamlanmıştır.
2.8.2. Demiryolları
Hellenic Demiryolu Kurumu (OSE) ülkede demiryollarını yönetmektedir. Ülkenin
zorlu arazi yapısı demiryolu ağının gelişmesini engellemiştir. Kurumun demiryolu
istasyonlarından, Güney-Doğu Avrupa’nın iç bölgelerine uzanan demiryolu hattı, yetersizdir
ve çok az kullanılmaktadır. Bu sistem, AB’nin Avrupa Ulaşım ağı (TENs) programına dahil
edilmiş ve çift raylı ve hatların 200 km/saat hıza izin verecek şekilde elektriklendirilmesi
programı uygulanmaktadır. Demiryollarının rehabilitasyonunda bir diğer öncelik batıdaki
Patra limanı ile Atina arasında yük ve yolcu taşımaya elverişli hatta verilmiş bulunmaktadır.
Ülkenin ikinci büyük şehri olan Selanik Balkanlar ve Avrupa’ya çıkış için önemli bir merkez
konumundadır. Önemli demiryolu hatlarının bağlantısı Selanik üzerinden yapılmakta olup,
Selanik limanından Balkan sınırlarına kadar olan demiryolu hatları rehabilite edilmektedir. 18
istasyonlu Atina metrosu çalışmaya 2000 yılında başlamış olup, 13 istasyonlu Selanik
metrosunun inşası devam etmektedir.
2.8.3. Denizyolu
Yunanistan’daki limanlardan yük ve yolcu taşımacılığı AB üyesi ülkelerle rekabete
açık olmakla birlikte Adriyatik’te Yunanistan-İtalya arasındaki seferlerin çoğunluğu ve
Ege’deki hatların hemen hemen tamamı Yunanlı şirketler tarafından gerçekleştirilmektedir.
AB mevzuatları gereğince kıyı taşımacılığı ve kruvaziyer seferleri 1 Ocak 1999’da AB üyesi
ülkelere açılmış, feribot trafiği ise 1 Ocak 2004’de açılması gerekirken açılmamıştır. AB
Komisyonu’nun konuyu Adalet Divanı’na götürme riski Yunan hükümetinin feribot
seferlerinde kısmen de olsa rekabete izin veren bir düzenleme yapmasına neden olmuştur.
Yunanistan’da yük ve yolcu taşımacılığına elverişli liman sayısı 123’dür. En önemli
limanları arasında Pire, Selanik, Patra, Lavrio, Volos, Korfu başta gelmektedir. Pire
Yunanistan’ın en büyük limanı olup, konteyner, kuru yük, tanker ve Ro-Ro gemilerine hizmet
13
BOT projesi kapsamındaki karayolu inşaatı ile Corinth Körfezi ağzındaki asmalı köprü inşaatı
vermektedir. Selanik’teki ülkenin ikinci büyük limanının coğrafi konumu itibarıyla Yunan
gemicilik sektörü için ayrı bir önemi vardır.
Gemi taşımacılığının Yunanistan ekonomisi için hayati bir önemi bulunmaktadır.
Sektörün GSYIH’ya katkısı %7.5 oranındadır. 2007 ve 2008 yılarında sırasıyla %25 ve %8
büyüme gösteren sektör gelirlerinde 2008’in son çeyreğinde hızlı bir daralma olmuştur. Krizin
etkisiyle 2009 yılı gemi taşımacılığı gelirlerinde %30 daralma baş göstermiştir.
İstatistikler incelendiğinde Yunanlılara ait gemilerin yaklaşık %75’inin 40’ın üzerinde
başka ülke bayrağı altında işletildiği görülmektedir. Bunun en önemli nedenleri bir geminin
Yunan bayrağı taşıması durumunda belirli sayıda Yunanlı mürettabatın istihdam edilmesi
zorunluluğu ve tonaja bağlı olarak artan vergi oranlarıdır. 2007 sonu itibarıyla dünya
üzerindeki gemilerin %16.5’ine, kuru yük filosunun yaklaşık %25’ine, petrol tanker filosunun
%20’sine ve kimyasal madde tanker filosunun %10’una Yunanlı armatörler sahiptir. Yunanlı
gemicilere ait tüm gemilerin %95’i yük gemilerinden kalan kısım ise kruvaziyer, kıyı, yolcu
ve ticaret gemilerinden oluşmaktadır.
Yunan Deniz Ticaret Odası verilerine göre ülkeye kayıtlı 1.000 GT kapasite ve üzeri
toplam 4.173 gemi bulunmaktadır. Bu sayı Yunan armatörlerine ait olan Yunan ve yabancı
bandıralı gemi sayısı olup, bunların 1.100’ü Yunan bandıralıdır. Bu gemilerle her yıl yaklaşık
50 milyon yolcu ve 120 milyon ton yük taşınmaktadır.
Gemicilik sektöründeki liderliği uzunca bir süre devam ettirmek isteyen Yunan
hükümeti 2006-2015 arasında 10 yıl sürecek ve yaklaşık maliyeti 6 milyar euro olan
limanlardaki altyapının iyileştirilmesine yönelik bir proje başlatmıştır.
2.8.4. Havayolu
Atina, Selanik, Iraklio, Rodos, Korfu, Kos, Chania, Zakintos, Samos, Mikonos ve
Santorini ülkedeki başlıca havaalanlarıdır. Atina Hellenikon havaalanı ve Atina’nın
güneydoğusunda Spata’da bulunan Eleftherios Venizelos havaalanı hava trafiğinin önemli bir
bölümünü üstlenmiş durumdadır. Olimpik Havayolları’nın özelleştirilmesi sürecinde şirket
2009 Mart ayında Arap sermayeli Marfin Investment Group’a devredilmiştir.
14
1949 yılında kurulan ve 2000 yılı başlarına kadar Yunanistan’da monopol konumunda
faaliyet gösteren OTE; Yunanistan’ın en büyük telekomünikasyon kuruluşudur. 2001’den
sonra gerek sabit gerekse mobil telekomünikasyon hizmeti sağlayan şirketler Yunan
pazarında faaliyet göstermeye başlamıştır.
Pazarın rekabete açık hale getirilmesine rağmen bu sektörde Avrupa’nın da ilk 10
şirketi arasında yer alan OTE hala en büyük olma özelliğini sürdürmektedir. 2008 yılında
%20 hissesini Deutsche Telekom’un satın alarak ortak olduğu şirket gerek güneydoğu Avrupa
gerekse Ortadoğu pazarında faaliyetlerini genişletmeye çalışmaktadır. Yunanistan, Romanya,
Bulgaristan, Sırbistan, Makedonya ve Arnavutluk’ta olmak üzere yaklaşık 30 bin kişiye
istihdam sağlayan şirket Yunanistan’ın ilk 5 büyük şirketi arasında yer almakta ve hisseleri
Londra ve New York borsalarında işlem görmektedir. TIM, Cosmote (OTE) ve Vodafone
ülkede faaliyet gösteren GSM şebekeleridir. Yaklaşık 16 milyon abonenin bulunduğu mobil
iletişim pazarında ciddi rekabet yaşanmaktadır.
3. DIŞ TİCARET
Yunanistan 1981 yılından beri AB üyesi bir ülkedir ve ticareti de AB uygulamalarına
göre yürütülmektedir. Bu nedenle ülkenin AB dış ticaret politikası dışında ulusal bir dış
ticaret mevzuatı mevcut değildir. AB mevzuatı gereğince ülkenin diğer AB ülkeleri ile yaptığı
ticarette herhangi bir tarife söz konusu değildir. Üçüncü ülkelerle gerçekleştirilen ticarette ise
AB ortak gümrük tarifesi uygulanmaktadır.
Yunanistan’da
ihracat
işlemi,
tek
idari
belge
ve
faturaya
ilaveten,
AB
düzenlemelerine, bazı durumlarda Yunanistan’ın iç mevzuatına ve uluslararası anlaşmalara
uygun olarak ihracatın yapılacağı ülkeye ve ihraç edilecek ürüne göre değişen kontrol ve kayıt
belgeleri ile birlikte serbestçe gerçekleştirilmektedir. Türkiye’den yapılacak ithalat için ATR,
EFTA ve Doğu Bloku ülkeleri EUR1 AKP ülkeleri için FORM A belgesi ve üçüncü ülkeler
için menşe belgesi aranmaktadır. Yunanistan’da genel KDV oranı 2005 yılı Nisan ayında %19
olarak belirlenmiştir. Halen %23 olarak uygulanmaktadır. Temel tüketim malları, gıda
ürünleri, ilaçlar, petrol ürünleri ve hizmetler sektörünün büyük bir bölümü için KDV oranı %9
olarak uygulanmaktadır. Kitap ve gazetelerde ise bu oran %4,5’tir. İhraç edilen ürünler,
15
2.8.5. İletişim
sigortacılık hizmetleri, eğitim hizmetleri, hukuk ve sağlık hizmetleri KDV’den muaftır.
Yunanistan’a ithal edilen mal ve hizmetler de KDV’ye tabidir. İthalatın Midilli, Sakız, Sisam,
Oniki Adalar, Kiklades ve Taşoz, Semadirek, Kuzey Sporades ve Skiros adalarına yapılması
halinde KDV % 13 olarak uygulanmaktadır1.
Serbest ticarete dayalı bir dış ticaret rejiminin bulunduğu Yunanistan’da ithalat için
herhangi bir izne ya da lisansa olmamakla birlikte, bazı ürünler için Yunanistan’a giriş
yapabilecekleri ihtisas gümrükleri ve limanlar belirlenmiştir. Su ürünleri, canlı hayvan ve et
ürünleri ile bazı tarımsal ürünlerde ise Sağlık Bakanlığı’nın uygun görüşünün alınması
gerekmektedir. Anti damping ve anti sübvansiyon tedbirleri AB düzeyinde ve AB Komisyonu
kararları çerçevesinde uygulanmaktadır.
DIŞ TİCARET GÖSTERGELERİ
2008
2009
2010a
2011b
2012b
İhracat (fob, milyar $)
29,1
21,3
21,8
20,4
22,1
İthalat (fob, milyar $)
-93,9
-64,2
-45,0
-32,4
-25,1
Dış Ticaret Hacmi
123
85,5
66,8
52,8
47,2
Dış Ticaret Dengesi (fob, milyar $)
-64,7
-42,8
-23,2
-12,0
-3,0
a: tahmin
b: öngörü
AB‘ye sağlık ve hijyen yönünden yeterliliği kabul edilmiş ve Türkiye’den ihracat
yapabilir firmalar listesine kayıtlı şirketlerce adaların ihtiyacı için deniz ürünlerimiz doğrudan
adalara ihraç edilebilmektedir. Gıda maddelerinden diğer hayvansal ürünlere ilişkin
çalışmaların Tarım Bakanlığımızca sürdürüldüğü bilinmektedir. Bu noktada yoğurt, süt, et,
canlı hayvan, dondurma (% 50’ye kadar süt içeriğine izin verilebilmektedir) gibi ürünlerin
adalarla beraber bütün AB ülkelerine ihracatı mümkün bulunmamaktadır. Taze sebze ve
meyvelerde Atina ve Selanik merkezli kontrol sertifikası istendiğinden ve kontrollerin
1 İhracat veya ithalat yapan şirketlerin gerekli belge ve prosedürler için bkz. TARIC
(http://ec.europa.eu/taxation_customs/common/dds/tarhome_en.htm)
16
adalarda yapılamamasından dolayı bu konuda sıkıntılar giderilememiştir. Ancak, konserve,
fındık-fıstık, kuru meyve gibi ürünlerin kontrolleri Girit ve Rodos adalarında yaptırılması
mümkündür. Rodos adasında laboratuvar
açılması konusunda Yunan tarafı ikna
edilmiş
ancak,
açılış
işlemleri
halen
tamamlanamamıştır.
direktifleri
80
60
Ege Adalarının yerel ihtiyacı için AB’nin
ilgili
Dış Ticaret (Milyar $)
100
kapsamında
sağlanan
muafiyetle deniz ürünleri ve bazı gıda
40
20
0
2003
maddeleri ihracatı yapılabilmektedir. Ancak
2004
2005
İhracat
2006
2007
2008
2009
İthalat
adaların tüketimi ile sınırlı olan muafiyet
dahilinde Yunanistan’a giriş yapan anılan maddelerin ana karaya gönderildiğinin tespiti
halinde Yunan yetkililer tedbir almak zorunda kalacaklardır.
Ülkede dış ticarete konu mallardan gerekli görülenlerin standardına veya teknik
düzenlemesine uygunluğunun veya kalitesinin değerlendirilmesi ve belgelendirilmesi Dış
Ticarette Teknik Düzenlemeler ve Standardizasyon Mevzuatı uyarınca gerçekleştirilmektedir.
Standartlar konusunda Yunanistan AB tarafından uygulanan hükümlerin doğurduğu
uygulamaları takip edilmektedir.
Yunanistan’ın Euro bazında da toplam dış ticareti 2003 yılında 50 Milyar Euro’yu
geçmiş ve 2008 sonunda 78 Milyar Euro seviyesinde kalmıştır. Dış ticaret 2003-2008
arasında dolar bazında % 100 artış gösterirken, Euro bazındaki artış ancak % 50 olmuştur.
Dolar-Euro paritesinde euro lehine yükseliş bunun en önemli sebeplerinden bir tanesidir.
Yunanistan’ın ihracatı 2004-2008 arasında ortalama % 10, ithalatı % 11 artış göstermiştir.
2008’de dünya ithalatından aldığı pay % 0.5 ; ihracatından aldığı pay ise % 0.2 seviyelerinde
olmuştur. Yunanistan’ın 2007 yılında Euro bazında toplam dış ticareti bir önceki yıla göre %
8.5 büyüme göstermiştir. Bu artışdaki önemli pay ithalatta meydana gelen değişimden
kaynaklanmaktadır. 2007 yılında ithalat % 9.8 artış gösterirken ihracattaki artış % 4.6’da
kalmıştır. Dış ticaret açığındaki büyüme ise % 11.3 olmuştur.
2008 yılında dış ticarette Euro bazlı büyüme % 6.9 olmuştur. Dolar bazında ise
büyüme % 14’ü aşmıştır. Euro bazında ihracattaki artış ihmal edilebilir düzeyede iken dolar
17
bazında artış % 8 civarındadır. İthalat euro bazında % 8.9;dolar bazında ise % 16.3
şeklindedir. 2009 yılında ise dış ticaretteki daralma % 20 olmuştur. 2009’daki toplam 62.4
Milyar Euroluk dış ticaret Yunanistan’ın 2005 seviyelerine düşmesi anlamına gelmektedir.
İhracat % 17.5 lik daralmayla 14.4 Milyar Euro, ithalat ise % 21.1 daralmayla 48.1 Milyar
Euro olarak gerçekleşmiştir. 2009 yılında dış ticarette euro bazındaki daralma yaklaşık %
20’dir. Birlik üyesi ülkelerden yapılan ithalat % 15 daralırken 3. Ülkelerden yapılan ithalatta
daralma % 30 olmuştur. Yunanistan’ın 2009 yılında AB’ye yaptığı ihracatta % 19.2 daralma
olmuş buna mukabil 3. ülkelere yapılan ihracat % 13 azalmıştır. Ülkede ekonomik krizin
ihracat üzerinde olumsuz etkileri hali hazırda görülse de, bu etkilerin 2012 yılı itibariyle
tersine döneceği ve ihracat rakamlarının yükseleceği öngörülmektedir.
Yunanistan’ın son beş 2000’li yıllarda AB üyesi ülkelerle yaptığı ticaretin toplama
oranı % 55 ila % 62 arasında değişmiştir. 2009 yılındaki % 62’lik oran bu beş yıl içerisindeki
en büyük orandır. 2009 yılında toplam dış ticaretin yaklaşık % 62’si AB üyesi ülkelerle
yapılmıştır. Diğer 26 ülkeye yapılan ihracatın toplam ihracata oranı % 62.5 seviyesinde iken
bu ülkelerden yapılan ithalatın toplam içindeki payı % 62.1’dir.
Ülkede petrol yağları, ilaçlar, balıklar, pamuk, alüminyum saclar, levhalar, bakır tüp
ve borular ihracatta en yüksek payı oluşturmaktadır. Yunanistan'ın en fazla ihracat yaptığı
ülkeler İtalya, Almanya, Güney Kıbrıs Rum kesimi, Bulgaristan, Türkiye, İngiltere ve
18
ABD’dir. İthalatında ise ilaçlar, gemiler, binek otomobilleri, petrol gazları, telefonlar üst
sıradadır. İthalatın ağırlıklı yapıldığı ülkeler Almanya, İtalya, Çin, Hollanda, Fransa ve
Kore’dir.
Yunanistan’ın Dış Ticaretinde Başlıca Ülkeler-2009 (Milyar €)
8.000
6.000
4.000
Topla
m
İthala
t
2.000
0
Yunanistan’ın Dış Ticaretinde Başlıca Ülkeler-2008 (Milyar €)
10.000
8.000
6.000
Toplam
İthalat
İhracat
4.000
2.000
0
19
YUNANİSTAN’DA DIŞ TİCARETİN SEKTÖREL DAĞILIMI
İHRACAT (Milyon $)
Değişim
2009
2008
09/08
Dağılım
2009
2008
TARIM ÜRÜNLERİ
3,588.8
3,656.5
-1.9%
24.9%
21.0%
Gıda ve Canlı Hayvan
2,716.1
2,742.0
-0.9%
18.9%
15.7%
Tütün ve İçecekler
589.5
579.9
1.6%
4.1%
3.3%
Hayvan Yağları ve Bitkisel Yağlar
283.2
334.6
-15.4%
2.0%
1.9%
HAMMADDELER
711.9
775.7
-8.2%
4.9%
4.4%
Çiğ,yenmeye müsait olmayan maddeler
711.9
775.7
-8.2%
4.9%
4.4%
YAKITLAR
1,362.5
1,903.3
-28.4%
9.5%
10.9%
Madeni yakıtlar, yağlar vs.
1,362.5
1,903.3
-28.4%
9.5%
10.9%
SINAİ ÜRÜNLER
8,455.5
10,647.2
-20.6%
58.7%
61.1%
Kimyasal Ürünler
2,093.1
2,312.7
-9.5%
14.5%
13.3%
Hammadde bazında sınıf. mamüller
2,827.8
3,961.0
-28.6%
19.6%
22.7%
Makina ve Nakliye Ekipmanları
1,954.8
2,445.6
-20.1%
13.6%
14.0%
Muhtelif mamüller
1,579.8
1,927.9
-18.1%
11.0%
11.1%
DİĞER
274.2
457.1
-40.0%
1.9%
2.6%
Kategori bazında sınıflandırılmayanlar
274.2
457.1
-40.0%
1.9%
2.6%
TOPLAM İHRACAT
14,392.9
17,439.9
-17.5%
100.0%
İTHALAT (Milyon $)
Değişim
100.0%
Dağılım
2009
2008
09/08
2009
2008
TARIM ÜRÜNLERİ
5,850.5
6,359.7
-8.0%
12.2%
10.4%
Gıda ve Canlı Hayvan
4,815.2
5,291.2
-9.0%
10.0%
8.7%
Tütün ve İçecekler
826.6
768.9
7.5%
1.7%
1.3%
Hayvan Yağları ve Bitkisel Yağlar
208.8
299.6
-30.3%
0.4%
0.5%
HAMMADDELER
1,014.7
1,668.8
-39.2%
2.1%
2.7%
Çiğ,yenmeye müsait olmayan maddeler
1,014.7
1,668.8
-39.2%
2.1%
2.7%
YAKITLAR
7,191.5
12,119.1
-40.7%
15.0%
19.9%
Madeni yakıtlar, yağlar vs.
7,191.5
12,119.1
-40.7%
15.0%
19.9%
33,990.8
40,706.2
-16.5%
70.7%
66.8%
SINAİ ÜRÜNLER
Kimyasal Ürünler
7,709.0
8,351.8
-7.7%
16.0%
13.7%
Hammadde bazında sınıf. mamüller
5,187.8
8,046.8
-35.5%
10.8%
13.2%
Makina ve Nakliye Ekipmanları
14,687.9
16,563.8
-11.3%
30.5%
27.2%
Muhtelif mamüller
6,406.1
7,743.7
-17.3%
13.3%
12.7%
DİĞER
40.0
111.7
-64.2%
0.1%
0.2%
Kategori bazında sınıflandırılmayanlar
40.0
111.7
-64.2%
0.1%
0.2%
TOPLAM İHRACAT
48,087.5
60,965.5
-21.1%
100.0%
100.0%
20
4.1.
Ekonomik İlişkiler ve Dış Ticaret
İki ülke arasındaki tarihsel temeller ve siyasi problemler ilişkilerin uzun yıllar sınırlı
kalmasına neden olmuştur. 1999 yılında her iki ülkede yaşanan deprem felaketinden sonra
başlayan yakınlaşma süreciyle; ilişkilerde tahminlerin de ötesinde olumlu gelişmeler
yaşanmış, her iki ülke dışişleri bakanlarının başlattığı diyalog süreci ikili ilişkilerimizin
gelişmesine atılan önemli bir adım olmuştur. Hali hazırda Türkiye ile Yunanistan arasındaki
ekonomik ve ticari ilişkiler AB ile Türkiye arasındaki gümrük birliği anlaşması çerçevesinde
yürütülmektedir.
Son dönemlerde Türkiye’de yatırım yapan Yunan şirketlerinin sayısında ve yapılan
yatırımlarda önemli artışlar kaydedilmektedir. Hazine Müsteşarlığı kayıtlarına göre, Mayıs
2009 itibariyle Türkiye’de 360 adet Yunanistan kaynaklı firma faaliyet göstermekte olup,
toplam yatırım tutarı, 5 milyar Euro’dan fazladır. Yine Yabancı Sermaye Genel
Müdürlüğünden teşvik belgesi alarak yatırım yapan şirket sayısı 42’dir. Bu 42 şirketin toplam
yatırım tutarı 200 Milyon dolardan biraz fazladır. Türkiye’de 18 ilde faaliyet gösteren Yunan
firmalarının 237 tanesi bir başka ifade ile % 65’i İstanbul’da bulunmaktadır. İzmir’de 39,
Bursa’da 27, Muğla’da ve Ankara’da 10 tane Yunan sermayeli şirket faaliyet göstermektedir.
360 şirket 15 sektörde faaliyet göstermektedir. Toptan ve Perakende Ticaret sektöründe 128,
imalat sanayinde 81 ve gayrimenkul sektöründe 37 şirket bulunmaktadır. Yunan Ulusal
Bankası (NBG) Finansbank’ın çoğunluk hisselerini satın alarak Türkiye’de finans sektörüne
girmiştir. Finansbank – NBG ortaklığında NBG tarafından Türkiye’ye yaklaşık 2.9 Milyar
Dolarlık bir sermaye transferi gerçekleşmiştir. Bu rakam Yunanistan’ın tarihinde yurt dışına
ihraç ettiği en büyük sermaye özelliği taşımaktadır. Yunanistan’ın 3. büyük bankası olan EFG
Eurobank, 142 milyon Euro karşılığında ülkemizin en büyük 23. bankası olan Tekfenbank’ın
% 70’ini satın almıştır. Intralot şirketi Türkiye’de faaliyet gösteren 3. Büyük grup olup Şans
Oyunları alanında faaliyet göstermektedir. Aynı grup Milli Piyango özelleştirmesi ile de
ilgilenmektedir. 2009 başında aynı zamanda Yunan Milli Havayolunu da satın alan Marfin
Grup
Türkiye’de
Şafak
hastanelerinin
hisselerini
alarak
Türkiye’de
yatırım
21
4. YUNANİSTAN – TÜRKİYE İLİŞKİLERİ
yapmıştır.Yunanistan’ın İstanbul Başkonsolosluğu verilerine göre ise İstanbul’da faaliyet
gösteren Yunan sermayeli şirket sayısı 206’dır2.
Türkiye’deki Yunan yatırımcılar, genellikle bilişim teknolojisi (IT) alanına ilgi
duymakta olup; tarım uygulamaları, ambalaj, plastik, eczacılık, kozmetik, balıkçılık, turizm
ve inşaat sektörlerinde de faaliyet göstermektedirler. Türkiye Yunan vatandaşlarına herhangi
bir vize uygulamamaktadır. Bu ayrıcalık AB üyesi sadece 8 ülkeye tanınmış durumdadır.
Yunanistan’da faaliyet gösteren çeşitli Türk şirketi bulunmaktadır. Sayıları az olmakla
birlikte, bu sayı giderek artmaktadır. Yunanistan’da mevcut Türk yatırımları daha detaylı
olarak bir alt bölümde anlatılmaktadır.
Üzücü bir doğal afet sonunda başlayan yakınlaşmanın Komşu ve Çevre Ülkelere
Yönelik İhracat Stratejisi ile aynı döneme rastlaması, iki ülke arasındaki dış ticarette yeni bir
dönemin açılmasını sağlamıştır. Bu strateji kapsamında Yunanistan’da düzenlenen fuar ve
sergilere milli düzeyde katılım sağlanmış, Yunanistan’dan alım heyetleri getirilmiş ve
Yunanistan’a ticaret heyetleri organize edilmeye başlamıştır. İki ülke ticari ve ekonomik
ilişkilerinin bir bütün olarak ele alındığı Karma Ekonomik Komisyon (KEK) Toplantıları
düzenli olarak yapılmaya başlamış, son KEK Toplantısı, 29-30 Haziran 2005 tarihleri
arasında Atina’da gerçekleştirilmiştir.
Diğer taraftan, ticari ilişkilerin geliştirilmesine yönelik kalıcı işbirliği imkanlarının
özel sektör temsilcileri tarafından görüşüldüğü ve geleceğe yönelik işbirliği imkanlarının
belirlendiği Türk-Yunan İş Konseyi toplantıları gerçekleştirilmeye devam etmektedir. DEİK
ile SEV arasında 2007 sonunda yeni bir iş konseyi kurulmuş olup Yunanistan’ın TUSİAD’ı
benzetmesinin yapılabileceği kuruluş ile yeni işbirliği imkanlarının yaratılabileceği
düşünülmektedir3.
Ekonomik anlamda gerçekleşen bu yakınlaşma sonucunda, 1999 yılında 694 Milyon $
olan toplam hacim 2008 sonunda yaklaşık 5 kat artarak 2008 sonu itibariyle 3.6 Milyar $
olmuştur. Diğer taraftan aynı dönemde Yunanistan’a yapılan ihracatta artış % 600 olmuş ve
2008 sonunda ihracatımız 2.4 Milyar $’ı biraz aşmıştır.
2
3
T.C. Atina Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği (2010)
T.C. Atina Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği (2010)
22
Yunanistan’da yaşanan ekonomik krizin etkileri, Türk – Yunan Ekonomik ilişkilerine
olmakla birlikte, bu değerler 2010 ve 2011 yılında da düşme eğilimini sürdürmüştür.
Yunanistan’dan gerçekleştirilen ithalatta 2010 yılında bir artış gözlenmekle birlikte, 2011
yılının geçici değerlerine göre Türkiye’nin Yunanistan’dan ithalatı 1.1 milyar $ civarında
gerçekleşmiştir. İki ülke arasındaki dış ticatret hacmi de kriz sonrası azalma eğilimini
sürdürmüştür.
TÜRKİYE – YUNANİSTAN DIŞ TİCARET DEĞERLERİ (MİLYON $)
Yıllar
İhracat
İthalat
Denge
Hacim
2007
2263
950
1312
3213
2008
2430
1151
1279
3581
2009
1630
1131
499
2761
2010a
1456
1542
-86
2997
2011a
840
1166
-327
2006
a: geçici değerler
TÜRKİYE ile YUNANİSTAN ARASINDAKİ
DIŞ TİCARETİN GELİŞİMİ
4.000
3.000
2.000
1.000
0
1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
İhracat
236
298
370
407
438
476
590
920 1.171 1.127 1.603 2.263 2.431 1.634
İthalat
285
431
320
288
431
266
312
428
Toplam 521
729
690
694
869
742
903 1.348 1.766 1.855 2.648 3.213 3.579 2.763
594
728 1.045 950 1.149 1.129
23
de yansımıştır. Kriz sonrası Türkiye’nin Yunanistan’a ihracatı 1,6 milyar $ civarına gerilemiş
Yunanistan 2005 ve 2006 yıllarında Türkiye’nin ihracatında sırasıyla 15. ve 12. sırada
yer almıştır. 2007 sonunda da Yunanistan Türkiye’nin ihracatında Irak’ın hemen ardından 12.
sıradaki yerini korumuştur. 2008 yılı verilerine göre Yunanistan’ın sıralamadaki yeri 13.lük
olmuştur. 2009 yılında ise Yunanistan gelişmelere bağlı olarak sıralamada 19.luğa
gerilemiştir. İthalat sıralaması incelendiğinde; 2005 ve 2006’da Yunanistan Türkiye’nin tüm
dünyadan yaptığı ithalatta 33. ve 29. sırada yer almıştır. 2007 ithalat verilerine göre
Yunanistan’ın yeri 35.lik; 2008’de ise 37.lik olmuştur. Yunanistan 2009’da 24. Sıraya
yükselmiştir.
Konuyu Yunanistan açısından incelediğimizde Türkiye’nin Yunanistan için önemli
bir dış ticaret partneri olduğu görülmektedir. 2008 yılında Türkiye; Yunanistan’ın 11. Büyük
partneri olmuştur. 2009 yılı verilerine göre ülkenin tüm dünyadan yaptığı ithalatta 11. sırada,
tüm dünyaya yaptığı ihracatta ise iki basamak yükselerek 7.sırada yer almıştır. Topluluk içi
ticaret değerlendirme dışı bırakıldığında Türkiye’nin Yunanistan’ın ithalatındaki yer
4.cülük, ihracatındaki yeri ise ABD’nin hemen arkasından 2.cilik olmuştur.
SNA sınıflandırmasına göre Türkiye’nin ihracatının ara mallar ve tüketim malları
sınıfında yoğunlaştığı, ithalatın ise daha çok ara malı olduğu anlaşılmaktadır. Yunanistan’ın
Türkiye’ye yönelik ihracatta da ara mallarının payı toplam içinde % 80’lere yaklaşmaktadır.
Türkiye’nin Yunanistan’dan gerçekleştirdiği ithalat sıralamasında ilk beş kalem; mineral
yakıtlar, ham pamuk, sun’i plastik maddeler, kimyasallar ve demir dışı metaller şeklinde
sıralanmıştır. Bunlardan ilk 3’ü 100 Milyon $’dan fazla ithalat yapılan kalemlerdir.
Türkiye’nin Yunanistan’a ihracatındaki başlıca kalemler ise fuel oil, demir-çelik mamulleri,
binek otomobilleri, tekstil- konfeksiyon ürünleri ve sun’i plastik maddeler kalemleridir.
4.2.
İkili Anlaşmalar, Protokoller ve Diğer Temaslar4
4.2.1. İkili anlaşmalar ve Protokoller
Türkiye ile Yunanistan arasında 4 Şubat 2000 tarihinde Atina’da imzalanan
“Ekonomik İşbirliği Anlaşması” 25 Kasım 2001 tarihi itibariyle yürürlüğe girmiş olup, bu
çerçevede oluşturulan Karma Ekonomik Komisyonun I. Dönem Toplantısı 12-13 Şubat 2002
tarihleri arasında Atina’da, II. Dönem Toplantısı ise 12-13 Mart 2003 tarihleri arasında
4
Bölümün derlenmesinde genel olarak T.C. Atina Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği Yunanistan Raporu
(2010) kullanılmıştır.
24
Ankara’da gerçekleşmiştir. Karma Ekonomik Komisyon’un III. Dönem Toplantısı 29-30
dönem KEK Toplantısının, 20 Aralık 2006 tarihine kadar ülkemizde gerçekleştirilmesi
önerilmiş olup; gerek her iki ülkedeki genel seçimler gerekse Müsteşarlığımız faaliyet
programı çerçevesinde anılan Toplantının sözkonusu tarihe kadar gerçekleştirilmesinin
mümkün bulunmadığı Dışişleri Bakanlığı kanalıyla Yunan tarafına bildirilmiştir. IV. Dönem
KEK Toplantısının 2009 yılında gerçekleştirilmesi planlanmaktadır.
İki ülke arasında imzalanan başlıca anlaşma ve protokoller aşağıda listelenmiştir.
 Hava Ulaştırması Anlaşması (22 Temmuz 1947)
 Ticaret ve Ödeme Anlaşması (7 Kasım 1953)
 Uluslararası Karayolu Nakliyatına Dair Anlaşma (16 Kasım 1970)
 Turizm Alanında İşbirliği Anlaşması (20 Ocak 2000) (10 Mayıs 2000 tarih ve
24045 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır)
 Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması Anlaşması (20 Ocak 2000) (1
Ağustos 2001 tarih ve 24480 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmış ve 24 Kasım
2001 tarihinde yürürlüğe girmiştir.)
 Çevrenin Korunmasına İlişkin Mutabakat Muhtırası (20 Ocak 2000) (16 Mayıs
2000 tarih ve 24051 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır)
 Terörizm, Örgütlü Suçlar, Uyuşturucu Madde Kaçakçılığı ve Yasadışı Göç ile
Mücadelede İşbirliği Anlaşması (20 Ocak 2000) (14 Temmuz 2001 tarih ve
 Bilimsel ve Teknolojik İşbirliği Anlaşması (4 Şubat 2000) (10 Mayıs 2000
tarih ve 24045 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır)
 Gümrük Suçlarının Men’i, Takibi ve Gümrük Suçlarıyla Mücadele Hakkında
Karşılıklı İdari Yardım ve İşbirliği Anlaşması (4 Şubat 2000) (10 Mayıs 2000
tarih ve 24045 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır)
 Kültürel İşbirliği Anlaşması (4 Şubat 2000) (10 Mayıs 2000 tarih ve 24045
sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır)
 Tarım Alanında Teknik, Bilimsel ve Ekonomik İşbirliği Protokolu
(22
Haziran 2000) (2 Kasım 2000 tarih ve 24218 sayılı Resmi Gazete’de
yayımlanmıştır)
25
Haziran 2005 tarihleri arasında Atina’da gerçekleştirilmiştir. Yunan tarafınca, önümüzdeki
 Ekonomik İşbirliği Anlaşması (4 Şubat 2000) (25 Temmuz 2001 tarih ve
 Deniz Taşımacılığı Anlaşması (4 Şubat 2000) (18 Temmuz 2001 tarih ve
 Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşması ( 2 Aralık 2003)
 Standardizasyon, Uygunluk Değerlendirmesi ve Test alanında İşbirliği
Anlaşması (30.06.2005)
 Sağlık İşbirliği Anlaşması ( 28.09.2005)
 Türk-Yunan KEK III.Dönem Toplantısı Mutabakat Zaptı ( 19/02/2007)
İki ülke arasında 3 adet sınır kapısı bulunmaktadır. En güneyde İpsala, ortada
Uzunköprü ve kuzeyde Pazarkule sınır kapıları Türkiye-Yunanistan arasında karayolu
geçişine izin vermektedir. İpsala sınır kapısı iki ülke karayolu taşımacılığında en yoğun
kullanılan gümrük kapısıdır. Anılan kapının 24 saat esasına göre çalışmasında yaşanan
aksaklıklar karayolu geçişlerinde zaman zaman sorun teşkil edebilmektedir. Özellikle sağlık
kontrollerinin günde (10:00-14:00) sadece belirli saatlerde yapılabilmesinden dolayı araçların
24 saat beklemek zorunda kaldıkları, bu durumun özellikle frigorifik araçlarda sorun yarattığı
nakliyecilerimiz tarafından belirtilmektedir. İki ülke arasında 14-15 Mart 2001 tarihlerinde
Ankara’da yapılan Kara Ulaştırması Karma Komisyonu (KUKK) toplantısında, taraflar geçiş
belgesi kotalarının 2002 yılından başlayarak “sınırsız” sayıda olması ve geçiş ücretinden
“muaf” tutulması hususunda anlaşmışlar ancak uygulamaya konamamıştır. Türkiye Yunanistan arasındaki en son Kara Ulaştırması Karma Komisyon Toplantısı 2009 Şubatında
Atina’da yapılmıştır. Toplantı sonunda imzalanan mutabakat zaptı ile taraflar 2008 yılı için
30,000’i ücretli transit izin belgesi 20,000 adedi ikili izin belgesi (10,000 –ücretsiz; 9,000
ücretli) olmak üzere toplam 49,000 kota üzerinde anlaşmaya varmışlardır.
Diğer taraftan, 2-3 Kasım 2006 tarihinde İzmir’de gerçekleştirilen “TürkiyeYunanistan Gümrük İdareleri Toplantısı”nda, Yunan tarafınca, Meis adası gümrüğünün
altyapısının geliştirilerek giriş-çıkış gümrüğü haline getirildiği ve 2007 yazı itibariyle bu
kapıdan Türk vatandaşlarının da faydalanabileceği bildirilmiştir. Yunan tarafınca, altyapı
olarak daha gelişmiş olması nedeniyle, aynı şekilde Kaş gümrüğünün de giriş-çıkış gümrüğü
olarak kullanılması talep edilmiştir. Ancak, Türk tarafınca, Türk Mevzuatına göre söz konusu
kapının yolcu işlemi yapmaya yetkili olarak hizmet verdiği vurgulanmıştır.
26
 Türk-Yunan İş Konseyi: İki ülke arasında ticari ve ekonomik işbirliği imkanlarının
geliştirilmesi amacıyla kurulan Türk-Yunan İş Konseyi’nin 8. Ortak Toplantısı, 30
Haziran- 1 Temmuz 2005, Atina’da, 9. Ortak Toplantı, Dış Ticaret Müsteşarı Sayın
Tuncer Kayalar’ın da katılımları ile 13 Nisan 2006 tarihinde İstanbul’da
gerçekleştirilmiştir. Son Ortak Toplantı ise, 23-24 Kasım 2006 tarihlerinde iki ülke
Dışişleri Bakanlarının katılımı ile Atina’da gerçekleştirilmiştir. Öte yandan dönemin
Dışişleri Bakanı Sn. Ali Babacan’ın 4-5 Aralık 2007’deki Atina ziyareti esnasında
DEİK ile SEV (Yunan Sanayiciler Federasyonu) yeni bir iş konseyi kurulmuştur.
SEV’in Türkiye’deki TUSİAD benzeri bir yapılanmaya sahip olması ve Yunan iş
dünyasında önemli bir yer edinmiş olması dikkate alındığında iki ülkenin iş
konseylerinin bu tarihten itibaren daha aktif olacağı düşünülmektedir. Nitekim gerek
Başbakan Karamanlis’in Türkiye ziyareti gerekse Devlet Bakanı Sn. Nazım Ekren’in
Atina ziyareti sırasında SEV ve DEİK işbirliği yapmışlardır.
 Türkiye Ege Kıyıları-Yunanistan Ege Adaları Ekonomi Zirveleri: Yunan-Türk
Ticaret Odası ile İzmir Ticaret Odasının organizasyonunda ilki 1998 yılında
Yunanistan’ın Midilli Adasında gerçekleştirilmiştir.Organizasyon daha sonra sırasıyla
İzmir, Samos Adası, Bodrum – Kos, Girit Adası ve Atina’da gerçekleştirilmiştir.
Zirveler her yıl düzenli olarak yapılmakta ve bu zirvelere iki ülkeden başta Dışişleri
Bakanları olmak üzere çok sayıda üst düzey yetkili katılım sağlamaktadır.
 Serbest Bölgeler: 2004 yılı verilerine göre, serbest bölgelerden Yunanistan’a 28,8
milyon dolarlık ve Yunanistan’dan serbest bölgelere 47,9 milyon dolarlık ticaret
olmak üzere toplam 76,7 milyon dolar tutarında ticaret hacmi gerçekleşmiştir. 2005
yılında, serbest bölgelerimizden Yunanistan’a 21,1 milyon dolarlık, Yunanistan’dan
serbest bölgelerimize ise 16,7 milyon dolarlık satış yapılmış, bu dönemde Yunanistan
ile serbest bölgelerimiz arasındaki ticaret hacmi 37.8 milyon dolar olarak
gerçekleşmiştir. 2006 yılında ise, Yunanistan’dan serbest bölgelerimize 31 milyon
dolarlık ithalat, serbest bölgelerimizden Yunanistan’a ise 27,9 milyon dolarlık ihracat
gerçekleştirilmiş
olup,
toplam
ticaret
hacmi
59,6
milyon
dolar
olarak
gerçekleştirilmiştir.
 Ticaret ve Ekonomik İşbirliği Çalışma Grubu: İki ülke arasındaki yakınlaşma
süreci çerçevesinde Dışişleri Bakanlıkları öncülüğünde oluşturulan Ticaret ve
27
4.2.2. Diğer Temas ve Görüşmeler
Ekonomik İşbirliği Çalışma Grubu’nun 11. Toplantısı 31 Mart – 1 Nisan 2008
tarihlerinde Atina’da gerçekleştirilmiştir.
 Eximbank Kredileri: Yunanistan’a yapılan ihracat işlemleri Eximbank’ın kısa vadeli
kredi ve sigorta programları ile desteklenmekte olup, Sigorta Programı kapsamında
Yunanistan’a yönelik olarak 2003 yılında 91.273.326 dolar, 2004 yılında 113.040.388
dolar ve 2005 yılında ise 137.448.026 dolar tutarında sevkıyat sigorta teminatı altına
alınmıştır. Yunanistan’a yapılacak ihracatın kısa vadeli kredi ve sigorta programları ile
desteklenmesine devam edilmektedir.
 Yönlendirme Komitesi Toplantıları: İki ülke Dışişleri Bakanlarının, 30 Haziran
1999 günü New York’da yaptığı görüşmede varılan mutabakat çerçevesinde kurulan
“Turizm”, “Çevre”, “Ticaret ve Ekonomik İşbirliği”, “Kültür”, “Bölgesel İşbirliği” ve
“Organize Suç, Yasadışı Göç, Uyuşturucu Madde Kaçakçılığı ve Terörizmle
Mücadele” Çalışma Gruplarının toplantıları düzenli olarak yapılmaktadır. Türk-Yunan
diyalog süreci çerçevesindeki Yönlendirme Komitesinin 13. Toplantısı 25 Temmuz
2008’de
Ankara’da,
son
toplantısı
ise
Mayıs
ayı
içerisinde
Atina’da
gerçekleştirilmiştir.
 Elektrik Hattı Enterkonneksiyonu: Ülkemiz elektrik sisteminin Yunanistan, Balkan
ülkeleri ve buradan Avrupa Elektrik Birliği (UCTE) Sistemi ile enterkonneksiyonuna
yönelik olarak Türkiye ile Yunanistan arasındaki bağlantı için 400 kV’luk FilipiBabaeski iletim hattının sınır geçiş noktalarının kesinleştirilmesi ve inşasına
başlanarak tercihen 2006 yılında devreye alınması hususunda TEİAŞ Genel
Müdürlüğü ile PPC (Yunanistan) arasında 28 Mart 2002 tarihinde bir Mutabakat Zaptı
imzalanmıştır. Sözkonusu Mutabakat Zaptının onay işlemleri her iki tarafta da
tamamlanmış olup, 2003 yılı Mayıs ayında hattın tesisine ilişkin anlaşma
imzalanmıştır. Konuya ilişkin çalışmalar iki ülkenin ilgili kuruluşları tarafından
sürdürülmektedir.
Anılan hattın tamamlanmasını takiben, ülkemiz ile Bulgaristan
arasında mevcut olan iki hatta ilave olarak yeni bir elektrik hattı da tesis edilmiş
olacaktır.
 Doğal Gaz Şebekelerinin Enterkonneksiyonu: Türkiye ve Yunanistan arasında
doğal gaz hattı tesisine ilişkin Anlaşma, 23 Şubat 2003 tarihinde, Doğal Gaz AlımSatım Anlaşması ise BOTAŞ ve DEPA arasında 23 Aralık 2003 tarihinde
imzalanmıştır. Sözkonusu anlaşmanın, doğalgaz teslimatının kesin başlangıç tarihinin
tespitine
ilişkin
hükmü
doğrultusunda
halihazırda
kesin
başlangıç
tarihi
28
31.12.2006’dır. 285 km uzunluğundaki boru hattının Türkiye’deki 209 kilometrelik
milyon Euro’ya mal olacağı hesaplanmıştır. Boru hattının ilk aşamada Yunanistan’a
yılda 750 milyon metreküp doğal gaz taşıması, taşınacak doğal gaz miktarının uzun
vadede 11 milyar metreküpe çıkarılması öngörülmüştür. Sözkonusu 11 milyar
metreküp doğal gazın 3 milyar metreküpünün Yunanistan’a 8 milyar metreküpünün
ise İtalya üzerinden Batı Avrupa pazarına yönlendirilmesi planlanmaktadır.
Enterkonnektör açılışı her iki ülkenin başbakanlarının katılımı ile Kasım 2007’de
yapılmış bulunmaktadır. Yunanistan’ın üzerinde önemle durduğu bir diğer önemli
proje, temeli Temmuz 2005’te atılan Türkiye-Yunanistan doğalgaz boru hattı ve bu
hattın devamı niteliğindeki Yunanistan-İtalya doğalgaz boru hattıdır. KaracabeyGümülcine arasındaki yaklaşık 285 km’lik hat 2008 Kasımında her iki ülkenin
başbakanlarının katılımı ile açılmış bulunmaktadır. Hattın diğer bağlantısının ise 2012
yılında tamamlanması beklenmektedir. Yılda 11.5 milyar m3 kapasiteye sahip olacak
Türkiye-Yunanistan hattından ilk aşamada yılda 2.5 milyar m3 doğalgaz sevkedilmesi,
denizaltından geçecek Yunanistan-İtalya boru hattının tamamlanmasını takiben ise bu
hattan yılda 8.8 milyar m3 doğalgaz aktarılması öngörülmektedir. Uzun dönemde Şah
Deniz Projesi ile bağlantı kurulacak bu hatta kısa vadede planlanan Türkiye’nin
ihtiyaç fazlası olan doğal gazın Yunanistan’a aktarılmasıdır. Türkiye-Yunanistan
Doğal Gaz Boru Hattı Projesi kapsamında hattın Yunanistan’dan sonra İtalya
bağlantısının gerçekleştirilmesi ile ilgili olarak DEPA ve İtalyan Edison Gas
tarafından yaptırılan Fizibilite çalışması Aralık 2004’de sonuçlandırılmış olup, mevcut
durumda DEPA ile EDISON şirketleri arasında imzalanan Adriyatik deniz geçişi
yatırımı konusunu da içeren anlaşmaya BOTAŞ’ın katılımı ile 2010-2012 yılları
arasında BOTAŞ’ın “Köprü Tedarikçi” olması konuları üzerinde görüşmeler devam
etmektedir. Türkiye’nin taleplerinin karşılanması durumunda DEPA ile EDISON ve
BOTAŞ arasında bir mutabakat zaptı (MoU) imzalanması planlanmaktadır.
 Meriç Nehri Üzerinde İkinci Köprü İnşaatı: İpsala/Kipi sınırında mevcut eski
köprünün iki ülke arasında gelişen ticari ilişkileri karşılamakta yetersiz kaldığının
tespiti üzerine, anılan kapıda zaman zaman (özellikle yaz aylarında) yaşanan
yığılmaların önlenebilmesi amacıyla, mevcut köprünün yanına modern, ikinci bir
köprü inşa edilmesi hususunda, son dönem KEK toplantısında karar alınmıştır. Bu
çerçevede, Meriç Nehri üzerinde ikinci bir karayolu sınır geçiş köprüsü inşa
29
bölümünün 80 milyon Euro’ya, Yunanistan’daki 76 kilometrelik bölümünün ise 115
edilmesine ilişkin Anlaşma, 10 Haziran 2006 tarihinde iki ülke Dışişleri Bakanları
tarafından İstanbul’da imzalanmıştır. Sözkonusu Anlaşmanın 2. maddesi çerçevesinde,
bir “Ortak Planlama ve İzleme Proje Komitesi” kurulmasına ve sözkonusu komitenin
her iki ülkeden katılacak 6 uzman tarafından toplanmasına karar verilmiştir. Diğer
taraftan, Anlaşmanın 6. maddesi çerçevesinde, ikinci köprü ihalesinin, uluslararası
ihale şartları ve Avrupa Topluluğu Mevzuatı çerçevesinde yapılması ve görevin
Yunan devlet şirketi “Egnatia Odos S.A.”ya verilmesi hususunda mutabık kalınmıştır.
Geçmişte özellikle Yunanistan’da müteahhitlerimizin
AB mevzuatı
gerekçe
gösterilerek ihalelere girmelerinin engellenmiş olması nedeniyle, sözkonusu maddeye,
“Türk şirketleri yukarıda bahsekonu uluslararası ihalelere katılma hakkına sahip
olacaklardır.” ibaresi de eklenmiştir.
 Turizm: İki ülke arasında, bu alandaki işbirliğini geliştirmek amacıyla Turizm
İşbirliği Anlaşması imzalanmış olup, bugüne kadar gerek Turizm Çalışma Grubu,
gerekse, Turizm Forumlarında işbirliği konuları ayrıntılı olarak ele alınmaktadır. 2930 Haziran 2005 tarihleri arasında Sisam Adası ve Kuşadası’nda 6. Türk-Yunan
Turizm Forumu gerçekleştirilmiştir. Diğer taraftan, 7. Türk-Yunan Turizm Forumu ile
2. Dönem Turizm Karma Komisyon (TKK) Toplantısı 11-12 Kasım 2006 tarihinde
Antalya’da gerçekleştirilmiştir. 16-19 Kasım 2006 tarihlerinde Marmaris ve Rodos’ta
gerçekleştirilen Türkiye Ege Kıyıları-Yunanistan Ege Adaları VII. Ekonomi
Zirvesi’nde, iki ülke arasındaki turizm ilişkilerinin geliştirilmesi, turizmde ortak
politikalar izlenmesi ve kararların alınabilmesi amacıyla, İzmir, Muğla, Fethiye,
Marmaris, Bodrum ve Adana’nın ticaret odaları ile Yunan Ege Adaları’nın
organizasyonu ve katılımı ile geniş kapsamlı, özel gündemli bir Turizm Zirvesi
yapılmasına karar verilmiştir.
 Interreg III/A Yunanistan-Türkiye Sınır Ötesi İşbirliği Programı: Interreg III,
2000-2006 programlama dönemi için, Avrupa Birliği’nde, bölgelerarası işbirliğini
teşvik etmeyi amaçlayan bir Topluluk girişimidir. Interreg III’ün genel hedefi, ulusal
sınırların, dengeli gelişme ve Avrupa kıtasının birleşimine engel olmamasının
sağlanması ve bölgelerarası işbirliğinin geliştirilmesidir.
Interreg III kapsamında,
Türkiye ile Yunanistan’ın sınır illeri arasındaki mevcut işbirliğini Avrupa Birliği
kaynaklarıyla desteklemek ve geliştirmek üzere, “Interreg III/A Yunanistan-Türkiye
Programı” başlatılmıştır. Sözkonusu programın, 2004-2006 dönemi için strateji,
öncelik ve tedbirleri içeren bir “Ortak Programlama Belgesi” (Joint Programming
30
Document) ve Program Tamamlayıcı (Programme Complement) Belgesi çerçevesinde
illerin sınırları içinde yerleşik kâr amacı gütmeyen kuruluşlar ve tüzel kişilikler,
sözkonusu hibeden faydalanabilecek taraflar olarak belirlenmiştir. Sözkonusu
program, Türkiye tarafında Yunanistan ile kara ve deniz sınırı bulunan Aydın,
Balıkesir, Çanakkale, Edirne, İzmir, ve Muğla illerini kapsamaktadır. Programın
Türkiye tarafı bütçesi; 15 Milyon Euro’su Türkiye-AB Katılım Öncesi Mali İşbirliği
Fonundan ve 4.355 Bin Euro’su öz kaynaklardan (T.C. katkısı) olmak üzere, toplam
19,355 bin Euro’dur. 2005 yılında programın koordinatörlüğünü yapan iki ülke
kurumları arasında yapılan toplantılarda “Cross Border” tanımında meydana gelen
anlaşmazlık nedeniyle programın hayata geçmesi mümkün olmamış ve program
kapsamındaki 6 ilimizde kurulmuş bulunan teknik sekreteryalarca hazırlanan 13’ü
aşkın proje bu kaynaklardan faydalanamamıştır. Türk tarafınca “sınır” olarak “İki ülke
arasındaki bilinmiş ve tanınmış kara sınırları arasında” Meriç’ten Enes’e kadar uzanan
bölge tanımlanmış, Yunan tarafınca da sözkonusu sınıra Ege sınırının da dahil olması
talep edilmiştir. Hayata geçirilebilmesi halinde sözkonusu kaynaktan faydalanması
öngörülen en önemli proje, İpsala-Kipi sınırında Meriç nehri üzerinde inşa edilmesi
planlanan ikinci köprüdür. Diğer taraftan, 2-3 Kasım 2006 tarihinde İzmir’de
gerçekleştirilen “Türkiye-Yunanistan Gümrük İdareleri Toplantısı”nda, Yunan
Gümrük İdaresi yetkililerince, konuya ilişkin olarak Türkiye’ye bir yazı gönderileceği
ve Türk gümrüklerini programdan yararlandırmak istedikleri belirtilmiştir. Ayrıca,
Yunan tarafınca, önümüzdeki dönemlerde sadece sözkonusu programın tartışılacağı
bir toplantının yapılmasının yararlı olacağı da belirtilmiştir.
 İkili Komite: 29-30 Haziran 2005 tarihleri arasında Atina’da gerçekleştirilen Karma
Ekonomik Komisyon’un III. Dönem Toplantısı’nda, Yunan tarafınca, Türk-Yunan
ticari ilişkilerinde karşılaşılan çeşitli bürokratik engellerin tespit edilmesi, sözkonusu
engellerin ortadan kaldırılmasını teminen Hükümetler nezdinde önceden telkinde
bulunulması ve ikili ekonomik ilişkilerin geliştirilmesine yönelik yeni öneriler
getirilmesi amaçlarıyla bir “İkili Komite” kurulması önerisinde bulunulmuştur. İki
ülke arasındaki ticari ve ekonomik ilişkilerin, tek elden ve tek merkezden, belirlenen
bir strateji çerçevesinde yürütülmesinin arzu edilen hedeflere ulaşılması açısından
büyük önem arzettiği dikkate alındığında, Yunan tarafınca kurulması teklif edilen
“İkili Komite”nin, halihazırda faal olan “Türk-Yunan Karma Ekonomik Komisyon”u
31
uygulanmasına karar verilmiştir. Yunanistan ile Türkiye arasındaki sınır bölgesindeki
ve “Türk-Yunan İş Konseyi”nin fonksiyonlarını içermektedir. Bu çerçevede, Yunan
tarafınca kurulması önerilen “İkili Komite”nin oluşturulması yerine, iki ülke
ilişkilerinde gündemde olan konuların, KEK mekanizması çerçevesinde oluşturulacak
“Geçici Çalışma Grupları” ile, kamu ve özel sektör temsilcilerinin de katılımıyla ele
alınmasının daha uygun olacağı değerlendirilmektedir.
Konuya ilişkin hususlar
Müsteşarımız Sayın Kayalar’ın 11 Nisan 2006 tarihli mektubu ile Sayın Stylianidis’e
iletilmiştir.
 Damping Soruşturmaları: Avrupa Birliği tarafından ülkemiz menşeli "Filmaşin" ve
"Kesiti Dikdörtgen veya Kare Şeklinde olan Demir/Çelikten Tüp ve Borular” isimli
ürün grupları ithalatına karşı sırasıyla 08/05/2008 ve 13/11/2008 tarihlerinde
soruşturma başlatmış ancak sonuçlanmamıştır. Öte yandan, “İthalatta Haksız
Rekabetin Önlenmesi Hakkında Mevzuat” kapsamında Yunanistan’a açılmış bir
damping soruşturması veya uygulanan önlem bulunmamaktadır
5. BATI TRAKYA VE YUNANİSTAN’DAKİ TÜRK AZINLIK
5.1.
Demografik ve Ekonomik Durum
Batı Trakya, Trakya olarak adlandırılan coğrafi bölgenin Yunanistan sınırları
içerisinde kalan bölümüdür. Bu bölüm, Yunanistan’ın Doğu Makedonya ve Trakya adlı idari
kısmı içinde yer alır. Günümüzde 11 milyon civarında olan Yunanistan nüfusunun yaklaşık
600 bin kişisi bu idari kısımda yaşamaktadır (5,5%). Bu yüzde 5,5’lik kesimin takriben 360
bini, yani yarısından fazlası, Batı Trakya’da bulunmaktadır.
Batı Trakya, Rum Ortodoks Yunan vatandaşlarının yanı sıra Türkler, Pomaklar ve
Çingenelerden oluşan bir azınlık nüfusunu da barındırmaktadır. Avrupa Birliği üye ülkesi
vatandaşı olan bu nüfusun azınlık hakları muhtelif antlaşmalarla garanti altına alınmıştır.
Azınlık nüfusunun çoğunluğunu Batı Trakya Türkleri oluşturmaktadır (67%). Türklerin ve
Pomakların yanı sıra bölgedeki Çingeneler de, Yunanistan’ın diğer bölgelerindeki
soydaşlarından farklı olarak, çoğunlukla İslam dinine mensuptur.
Nüfusunun yaklaşık üçte biri azınlıklardan oluşan Batı Trakya Yunanistan’ın ve
Avrupa Birliği’nin en geri kalmış bölgelerinden biridir. Buna karşın bölgenin AB fonlarından
faydalanma oranı düşük kalmıştır. 1990’ların sonuna kadar ticaretin Atina ve Selanikli
tüccarlar tarafından yürütüldüğü bölgede, nüfusun ana ekonomik faaliyeti tarımcılıktır. AB
32
ülkeleri genelinde tarımla iştigal eden nüfusun toplam nüfusa oranı 1,5-2% iken bu oran Batı
üretimiyle meşguldür. Bu çerçevede, bölge ekonomisinin tütün üretimine bağımlı olduğu
söylenebilir. AB’nin tütün üreticilerine sağladığı mali desteklerin 2012’den itibaren kesilecek
olması sebebiyle, bu durumun acilen ele alınması ve bölgede tütün dışındaki tarımsal
ürünlerin üretim olanaklarının geliştirilmesi gerekmektedir.
Batı Trakya’nın ekonomik yönden kalkınabilmesi için bölge ekonomisinin tarıma
bağımlılığının azaltılması gerekmektedir. Bu itibarla, bölgeye yönelik yatırımların, bölge
kaynaklı ticari faaliyetlerin ve girişimciliğin artırılması önem arz etmektedir. Bölgede
gerçekleştirilen iktisadi faaliyetlerin 75%’lük bölümü Rumlar tarafından yürütülürken Türk
azınlığın ve diğer azınlıkların ekonomik aktivitelerdeki payı sadece 25%’e tekabül etmektedir.
Bu yüzde yirmi beşlik payın ana unsuru Batı Trakya Türk Azınlığı’nın tarımsal faaliyetleri ve
hayvan yetiştiriciliğidir. Bölge ticareti 1990’lı yılların sonuna kadar Atinalı ve Selanikli
tüccarlar tarafından yürütülmüş, orta ve üzeri yaşlardaki Batı Trakyalı Türk tacirlerin orta ve
büyük ölçekli ticaret hususundaki bilgi ve deneyim eksiklikleri bu kişileri ön alıcı ticari
girişimlerden alıkoymuştur. Bugün itibariyle Batı Trakyalı tacirler büyük çoğunlukla pasif bir
görünüm sergilemeye devam etmektedirler. Avrupa Batı Trakya Türk Federasyonu tarafından
hazırlanan bir çalışmada, bölge ekonomisinin kuvvetlendirilmesi amacıyla; Batı Trakyalı
çiftçilerin örgütlenerek tüccarların manipülasyonunu engellemesi, tarımda gizli işsizliğin
azaltılması, Batı Trakya ve Güney Bulgaristan’daki Türk azınlıklar arasındaki ekonomik
ilişkilerin geliştirilmesi, iktisadi örgütlerin bölgeye yatırım yapmasının sağlanması ve finansal
kurumlarla temasa geçilmesi yönünde teşviklerde bulunulması önerilmektedir.
2011 yılının ikinci çeyreğinde Yunanistan’ın gayri safi yurtiçi hasılasının yıllık bazda
yüzde 6,9 daralmış olması ülkedeki ekonomik durgunluğun vahim boyutunu gözler önüne
sermektedir. Olumsuz ekonomik koşullar Batı Trakya’daki ekonomik faaliyetlerin
yoğunluğunda ve çeşitliliğinde azalmaya yol açmıştır. AB tarafından sağlanan destek
primlerinin yarı yarıya azalması ve buna karşın üretim maliyetlerinin artması, bölgedeki
çiftçilerin büyük çoğunluğunu oluşturan tütün üreticilerini olumsuz yönde etkilemektedir.
Çiftçilerin, yaşadıkları ekonomik zorluklar yüzünden harcamalarını azaltmaları
bölge
esnafının gelirinde azalmaya neden olmaktadır. İnşaat sektöründe görülen daralma,
Gümülcine Sanayi Bölgesi’ni oluşturan fabrikaların ve işyerlerinin çoğunun ekonomik
33
Trakya’da 80% olagelmiştir. Nüfusun bu yüzde seksenlik kısmının yaklaşık 80%’ü tütün
durgunluk sebebiyle kapanması veya faaliyetlerine ara vermesi bölgede işçilik yaparak
geçinenlerin kazançlarına sekte vurmuştur.
Yunanistan’ın ekonomik darboğazda olduğu ve uluslar arası derecelendirme
kuruluşları tarafından kredi notunun düşürüldüğü bir dönemde, bu ülkeye yatırım yapmanın
uzun vadede ne kadar karlı olacağına işadamları karar verecektir; ancak buraya yönelik
yatırım maliyetlerinin oldukça düşük seviyelere indiği bir gerçektir. Bu çerçevede, Türk
işadamlarının Batı Trakya’ya yatırım yapması bir yandan onlara firma kar ve büyüklüklerini
arttırma yönünde fırsatlar sunabilecekken diğer yandan bölgedeki soydaşlarımızın ve genel
olarak Batı Trakya nüfusunun karşı karşıya olduğu işsizlik probleminin çözümünde etkili
olabilecektir. 2011 yılının Ocak ayında Gümülcine’de gerçekleştirilen, katılımcılarının
arasında Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ile Yunanistan Odalar Birliği’nin de yer aldığı
Türkiye-Yunanistan 2. Bölgesel İş Forumu’nda, Türk işadamlarının Yunanistan’da hangi
alanlarda yatırım ve işbirliği faaliyetlerinde bulunabileceği değerlendirilmiştir. Buna göre öne
çıkan alanlar tarım ürünleri, zirai ilaçlar, gıda sanayi, süt ürünleri, unlu mamuller, makine ve
ekipmanlar ile inşaat ve inşaat malzemelerinin yanı sıra turizm olmuştur.
5.2.
Türk Azınlığın Sorunları
550 yıl süren Osmanlı idaresinin ardından Batı Trakya, Balkan Savaşları sonrasında
1913’te Bulgaristan’ın hakimiyetine geçmiş, ardından 24 Temmuz 1923 tarihli Lozan
Antlaşması ile Yunanistan sınırları içine girmiştir. Aynı antlaşmayla Batı Trakyalı Türkler
Yunan vatandaşı olmuş ve azınlık olarak tanınmışlardır. Aynı zamanda AB vatandaşı da olan
Batı Trakya Türk Azınlığı mensupları vatandaşlıktan ve azınlık statülerinden kaynaklanan
haklarını kullanmakta çeşitli sorunlarla karşılaşa gelmişlerdir. Bu sorunlardan biri Batı
Trakyalı soydaşlarımızın Türk kimliklerinin Yunan makamları tarafından tanınmak
istenmemesidir. Yunan yönetimleri Türk azınlığın etnik kimliğini inkar etmekte, onları
“Müslüman azınlık” olarak nitelendirmektedir. Bu doğrultuda, Yunan mahkemeleri,
isimlerinde Türk ibaresi yer alan sivil toplum örgütlerinin yasaklanması yönünde kararlar
almıştır. Türk Azınlık eğitim alanında da sorunlarla karşı karşıyadır. Azınlık okullarının sayısı
yetersiz, bu okullarda verilen eğitimin kalitesi düşüktür. Örneğin, nüfusunun yaklaşık yarısını
Türk nüfusun oluşturduğu İskeçe ve Gümülcine kentlerinde sırasıyla 37 ve 25 adet devlet
lisesine karşılık sadece birer adet azınlık lisesi bulunmaktadır. Dahası, Yunanistan Eğitim
Bakanlığı içinde bulunduğumuz 2011 yılında, ekonomik kriz sürecini gerekçe göstererek
34
kamu harcamalarını kısma bağlamında devlet okullarının sayısını azaltma kararı almıştır.
Trakya’daki Türk ilkokullarının sayısı 57’den 25’e düşürülecektir. Söz konusu kararın, Türk
azınlığın eğitimle ilgili sorunlarının çözümüne katkı sağlamayacağı aşikardır.
Türk azınlığı, yukarıda değinilen sorunların yanında, çeşitli antlaşmalarla güvence
altına alınmış haklarını kullanmasına engel olan başka uygulamalardan da muzdariptir. Yunan
yönetimi, Azınlığın, dini liderleri olan müftülerini seçme hakkını kullanmasının önüne
geçmekte, azınlık mensuplarının Lozan Antlaşması’nın 40.maddesine dayanarak kurdukları
kendi vakıflarının yönetiminde bulunmalarını engellemektedir. Ayrıca 1955’ten yürürlükte
kaldığı 1998 yılına kadar binlerce soydaşımızın haksız yere Yunan vatandaşlığından
çıkarılmalarına ve vatansız kalmalarına sebep olan Yunan Vatandaşlık Yasası’nın 19. maddesi
kaldırılmış olsa da bu soydaşlarımızın büyük bir kısmına vatandaşlıkları geri verilmemiştir
(Sözkonusu maddede “Başka kökenli bir kişinin geri dönme niyeti olmadan Yunanistan’ı terk
etmesi halinde, Yunan vatandaşlığını yitirdiği ilan edilebilir’’ denilmektedir).
6. YUNANİSTA’DA YATIRIM ORTAMI
6.1.
Yatırım Ortamı ve Teşvikler
Yunanistan, Dünya Ticaret Örgütünün yatırım ve teşviklere ilişkin düzenlemelerini
kabul etmiş olup, yerli ve yabancı yatırımcılar arasında bir eşitlik esasına dayalı yatırım
teşvikleri mevcut bulunmaktadır. Sağlanan teşviklerin parasal miktarı bölgenin kalkınmışlığı
ile ters orantılıdır. Nitekim Yunanistan’daki yatırımcılara sağlanan teşvikler bölgelere göre
belirlenmiş olup, bölgeler AB ile mutabakat çerçevesinde gelişmişlik seviyesine göre
belirlenmiştir. yatırım bölgesi haritasından söz konusu bölgeler İzlenebilmektedir. İlgili
bölgelere göre yatırım teşvikleri de aşağıda verilmektedir.
Beş yıldan daha fazla süre ile faaliyette bulunacak yatırımcılar faiz sübvansiyonu ve
vergi istisnaları sayesinde eğer yatırımları ile ihracata dönük üretim yapıyorlar ise veya ithal
ikameci bir yaklaşımla ithal edilmekte olan ürünlerin ithalini engellemişseler, ilave vergi
teşvikleri verilmektedir. 10 milyon doları aşan yatırımlar veya yabancı katılımcılar var ise, 5
milyon doları aşan yatırımlar için Yunan Yatırım Kurumu (Invest In Greecewww.investingreece.gov.gr) olarak projenin gerçekleşmesinden sorumlu olup, ilave hükümet
teşvikleri de verilmektedir.
35
Devlet okullarını birleştirmek suretiyle okul sayısını azaltmayı öngören bu karara göre Batı
Bir yatırımın genişletilmesi veya kurulması için ön şart aranmamakla birlikte bir
yatırımcı vergi ve/veya yatırım teşviki talep ettiğinde performasına ilişkin veriler
aranmaktadır. Yerel katkı, ithal ikamesi, ihracata dönük olması ve teknoloji transferi gibi
hususlar Yunan Hükümet yetkilileri tarafından değerlendirilerek yatırım teşvikleri
verilmektedir. Ayrıca, yatırım teşviklerinin verilmesi sırasında verimliliği sağlayamayan
firmaların aldıkları teşviklerin iadesi veya kaldırılması mümkün olabilmektedir. İzin için
hükümete sunulan bütün bilgiler gizli olarak değerlendirilmektedir.
Avrupa Birliği ülkeleri dışından gelen yabancılar, oturma ve çalışma müsaadesi
aldıktan sonra çalışabilmektedirler. Yabancı ilgilendiren hususlar artan bir şekilde AB
düzenlemeleri çerçevesinde yürütülmektedir. Yunanistan’da yürürlükte olan ve ağırlıklı
olarak AB kaynaklarından temin edilen yatırım teşvikleri yatırımcılar için olağanüstü
kolaylık ve imkanlar sağlamakta olup, mevcut teşviklerin çok büyük bir oranı hibe şeklinde
temin edilen sübvansiyonları içermektedir. Yunanistan, AB ile mutabakat çerçevesinde
belirlenmiş olan gelişmişlik düzeylerine göre bölgelere ayrılmıştır. Mevcut alt yapı, kişi
başına düşen milli gelir, doğal ve beşeri kaynakların mevcudiyeti gibi somut kriterlere göre
ülke belli başlı 6 bölgeye ayrılmıştır. Yatırım teşviklerinde yerli yabancı ayrımı yapılmayıp
her türlü yatırımcıya aynı imkanlar sunulmaktadır.
Türk vatandaşlarının Yunanistan’da yatırım yapmalarının önündeki en büyük engel
oturum izinlerinin verilmesi sırasında karşılaşılan sorunlardır. Atina ve Gümülcine’de şube
açmak için çalışmalarını başlatan Ziraat Bankası’nın Türk personeline dahi oturum izni uzun
zaman sonra verilmiştir.
Yunanistan’da yapılan yatırımın minimum 300,000 € olması durumunda ülkede
oturum izninin alınması biraz daha kolaylaşmaktadır. Ancak AB üyesi diğer ülkelerde yatırım
limitleri ile ilgi benzer bir uygulama bulunmamaktadır. Diğer taraftan bir üçüncü ülke
vatandaşının şirket kurması teoride mümkün olmakla beraber şirket kuruluşunda gereken
evraklardan bir tanesi vergi numarasının tevsikidir. Ancak vergi dairelerince numara verilmesi
esnasında da oturum izninin tevsiki gerekmektedir. En basit anlamda kısır döngü olarak
tanımlanabilecek bu süreç işadamlarının yatırım konusundaki fikirlerini daha en başından
menfi yönde etkilemektedir.
36
Nakit Sübvansiyonu / Leasing Sübvansiyonu veya
Yaratılan İstihdam için Maaş Sübvansiyonu veya Vergi Muafiyeti
Yatırım Kategorisi
Bölge A
Bölge B
Bölge C
Kategori 1
20 %
30 %
40 %
Kategori 2
15 %
25 %
35 %
Ancak yukarıda kısaca değinilen dış ticaret atmosferi karşılıklı yatırım boyutunda her
iki ülkede eşit şartlarda bir gelişmeye yol açmamış, Yunanlı ve Türk işadamlarının yatırım
yapmak için oldukça heyecanlı ve istekli girişimleri tek taraflı kalmıştır. 2009 sonu itibari ile
Ziraat Bankası, Koton Tekstil, Gizia, Home Sweet Home, UPS Inform, Multiflash ve KRT
Kuyumculuk Yunanistan’da yatırım yapan başlıca Türk sermayeli şirketlerdir.
37
Son dönemlerdeki gelişmeler neticesinde Yunanistan pazarında Türk ürünlerine
yönelik ön yargının da ilişkilere paralel olarak azaldığı görülmektedir. Fiyat, kalite ve
standartların uygun olması durumunda Yunan tüketicisinin Türk ürünlerini tercih ettiği
gözlemlenmektedir. Bu durum tanıtım ve pazarlamanın önemini de ortaya çıkarmaktadır.
Ülkenin tüketim, üretim ve dış ticaret kalıpları incelendiğindei, Yunanistan’ın ülkedeki sınırlı
üretim nedeniyle ithalata bağımlı bir ülke olduğu görülmektedir.. Fiyat ve kalite gibi faktörler
dikkate alınarak uygulanacak rekabetçi politikalarla ihracatçılarımızın pazara her sektörde
hitap etmesi imkan dahilindedir. Yunanistan’ın ithalat profili incelendiğinde otomotiv ve yan
sanayi, beyaz eşya,
televizyon, sağlık ekipmanları, yenilenebilir enerji, tekstil ve
konfeksiyon, deri, mobilya, otel ekipmanları, seramik ihracat potansiyeli olan başlıca
sektörlerdir.
Ülkemizin hazır giyim ve ayakkabı sektörlerindeki önemli firmalarından olan İpekyol,
Machka,Koton ve İnci “The Mall” Alışveriş Merkezi’nde, Devlet Bakanı Sayın Kürşad
Tüzmen’in de katılımları ile 5 Nisan 2006 tarihinde Atina’da birer mağaza açmışlardır. Mavi
Jeans ise, bir Yunan şirketi ile ortak olarak temsilcilik açmıştır.
(İnci ve Mavi Jeans
kapanmış, Koton ve İpekyol mağaza sayısını artmıştır.)
Yunanistan’daki Türk Yatırımları
FİRMA ÜNVANI
(TÜRKİYE)
FİRMA ÜNVANI
(YUNANİSTAN)
YATIRIMIN
NİTELİĞİ
YATIRIM
YILI
TUTAR
(EURO)
PAY (%)
T.C. Ziraat Bankası
Ziraat Bankası
Banka
2008
18,000,000
% 100
Koton
Koton Textile Monoprosopi
Mağaza
2005
60.000
% 100
Gizia
Gizia
Mağaza
2005
180.000
% 100
Multimedia
Multiflash
Ofis-Depo
2008
21.000
% 100
KRT Kuyumculuk
KRT Ltd.
Ofis-Depo
2008
30.000
% 90
HSH Limited
Home Sweet Home
Mağaza
2007
100.000
% 95
Inform Electronics
UPS Inform Hellas Ltd.
Teknoloji
2007
27.000
% 70
İstikbal
İstikbal Hellas
Mağaza
2003
Franchise
...
Güllüoğlu Baklava
Güllüoğlu Baklava
Pastane
2004
Franchise
...
Sirkeci Restoran
Sirkeci Restoran
Restoran
2007
Franchise
...
Çilek Mobilya
Çilek Mobilya
Mağaza
2007
Franchise
...
Kaynak: T.C. Atina Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği Yunanistan Ülke Raporu (2009)
38
Tüm bunlara ek olarak turizm de ayrıca değerlendirilmesi gereken bir yatırım alanıdır.
ilgilendirebilecekken, aynı zamanda Turizm Acenteliği vb. faaliyetleri de içerebilecektir.
Nitekim Yunanistan’dan Türkiye’ye gelen turist sayısı son dönemlerde artmaya devam
etmekte, her yıl yaklaşık yarım milyon kişi ziyaret etmektedir. Bu sayı Yunanistan nüfusunun
yaklaşık % 5’idir. 2009 yılında Yunanistan’ı ziyaret eden Türk vatandaşı sayısı ise 200 binden
biraz fazladır.
6.1.1. Mevcut Teşvikler
Yunanistan Yatırım Kurumunun (Invest in Greece) sitesindeki5 ilgili kanun
maddelerinin incelenmesinden de görüleceği üzere teşvik konusu yatırımın özellikle istihdam
yaratıcı üretime yönelik yatırımlardan oluşması şart koşulmaktadır. Bu genel şart dahilinde
yatırım teşvikleri aşağıdaki gibidir:
 Nakit sübvansiyonu (Cash Grant): Yatırım projesinin belli bir oranının doğrudan
devlet tarafından sübvanse edilmesidir.
 Leasing Subvansiyonu (Leasing subsidy): İstihdam ve üretime yönelik olarak yeni
makine ve ekipman kiralanmasında mevcut projenin belli bir oranının devlet
tarafından karşılanmasıdır.
 Vergi Muafiyeti (Tax exemption): Yatırımın tamamlanmasını takibeden ilk on yıl
içerisinde dağıtılmayan kârlardan gelir vergisi muafiyetini kapsamaktadır.
 Ücret Yardımı: Yatırım sonucunda yaratılan iş imkanlarında istihdam edilen işçilerin
iş verene maliyetinin belli bir kısmının devlet tarafından sübvanse edilmesidir.
6.1.2. Fast Track Yatırımlar
Yunan hükümeti yabancı yatırımı teşvik amacıyla “Lisanslama” sürecini hızlandıran
yeni bir düzenlemeyi de 2009 yılı içerisinde yürürlüğe koymuştur. “Fast Track” adı verilen
yeni düzenleme, enerji, turizm, endüstri, ileri teknolojiler ve buluşlar yatırım mevzuatında yer
alan diğer konuları kapsamaktadır. Fast Track kapsamına giren yatırımlar Invest in Greece
Agency (Yunan Yatırım Kurumu) tarafından one-stop shop düşüncesi ile değerlendirilerek,
gerekli lisanslamalar en kısa sürede ve tek elden gerçekleştirilmektedir. Ayrıca, bir yatırımcı
5
www.investingreece.gov.gr
39
Belirtilen yatırım potansiyeli hem Yunanistan’da hem de Türkiye’deki fiziki yatırımları
Yunan Yatırım Kurumu’na yapmış olduğu yatırım müracatına 3 ay içerisinde bir sonuç
alamaz ise, gerekli lisanslama yapılmış sayılmaktadır.
Bir yatırımın Fast Track kapsamında değerlendirilebilmesi için aşağıdaki ön
koşullardan en az birinin gerçekleşmesi gerekir:
 Toplam yatırım miktarının 200.000.000- Euro’yu geçmesi
 Yatırımın değerinin 75.000.000- Euro’yu geçmesi ve en az 200 yeni istihdam imkanı
yaratması
 Toplam yatırım miktarına bakılmaksızın, ileri teknolojiler ve buluş projeleri için yıllık
en az 1.000.000- Euro yatırım değeri olması
6.2.
Yunanistan Serbest Bölgeleri (Özel Ekonomik Bölgeler)
Yunanistan, Pire, Selanik ve Heraklion-Girit liman bölgelerinde mevcut üç serbest
ticaret bölgesine sahiptir. Yabancı orijinli mallar bu bölgelere gümrük ve diger vergileri
ödenmeksizin getirilir ve transit yüklemesi yapılır veya re-export edilirse gümrük ve diğer
vergilerden muaffiyeti devam eder. Kalkınma Bakanlığı’ndan edinilen en son bilgilere göre,
Etoloakarnania’da (Batı Yunanistan) bulunan Astakos Denizcilik ve Sanayi Serbest Bölgesi
kısa süre önce faaliyete geçmiştir. Diğer yandan, halen altyapı çalışmaları süren ve yakın
gelecekte faaliyete geçmesi beklenen bir diğer serbest bölge ise Evros (Meriç) bölgesinde
bulunan Ormenio Serbest Sanayi Bölgesidir.
Benzer şekilde, alıcı adına, depolomaya ve malların transferine ilişkin olarak bölgede
düzenlenen belgeler damga vergisinden de muaftır. Yükleme-boşaltma işlemleri AB’nin
2504/88 ve 2562/90 sayılı Yönetmeliklerine göre yürütülmektedir. Transit malların
antrepolarda tutulma imkanı bulunmaktadır. Ayrıca bölgeler paketleme,tasnif etme ve
etiketleme işleri için de kullanılabilmektedir. Montaj ve imalat işlemleri az da olsa Selanik
bölgesinde bulunmaktadır. Ambar masraflarının her altı ayda ödenmesi ile depolama
süresinde bir sınırlama bulunmamaktadır.
6.3.
Yunanistan’da İş Kurma Mevzuatı
Yunanistan’da gerek yerli gerekse yabancı yatırımcılar şirket kurma veya kendi
işyerlerini açma hakkına sahiptirler. Milli güvenlik nedeniyle bazı adalarda ve sınır
40
bölgelerinde arazi alımında ve AB vatandaşları dışındakilere madencilik, bankacılık,
ve
hava
taşıma,
basın-yayın
konusunda
kısıtlamalar
devam
etmektedir.(www.investingreece.gov.gr)
Türk yatırımcı için Yunanistan’da belli prosedürleri takip etmek suretiyle, Şirket
kurmak veya Şube açmak mümkündür. Ayrıca Yunan mevzuatı, %100 Türk sermayeli şirket
kuruluşuna izin vermektedir. Dünya Bankası ve IFC tarafından her yıl düzenli olarak
yayınlanan ve ülkelerdeki iş ortamını mukayese eden Doing Business raporunda bir
işletmenin kuruluşu ve kapanışı, vergi uygulamaları, maliyetler gibi 10 temel gösterge yer
almakta ve iş yapmadaki kolaylıkları açısından ülkelerin sıralaması bu parametrelere göre
yapılmaktadır.
İŞ YAPMA ORTAMI-2009
İş Yapma Kolaylığı
İşyeri Açma
İnşaat İzinleri (Ruhsat Alma)
İşçi İstihdamı
Mülkiyet Devri (Gayri Menkul Tescili)
Kredi Temini
Yatırımcıların Korunması
Vergi Ödeme
Sınır Ötesi Ticaret Yapma
Sözleşme Uygulama
İşyeri Kapatma
Yunanistan
Türkiye
109
140
50
147
107
87
154
76
80
85
43
73
56
43
145
36
71
57
75
59
27
121
Kaynak: www.doingbusiness.org ve T.C. Atina Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği (2010)
Doing Business 2010 verilerine göre; Yunanistan 2009 yılında ulusal mevzuatında iş
ortamını kolaylaştırmaya yönelik gerekli değişiklikleri yapmadığı için önceki yıla göre 9
basamak gerileyerek ülke arasında 109. sırada yer almıştır. Türkiye’nin 73.sırada yer aldığı
listenin ilk başında son üç yıldır Singapur bulunmaktadır.
Yabancı sermayeli bir yatırımcı Yunanistan’da çeşitli hukuki şekillerde faaliyet
gösterebilir. Yunan mevzuatı kapsamında; tamamı yabancı sermayeli şirket kurmak, şube
açmak, bir başka girişimci ile birlikte ortak girişim sözleşmesi çerçevesinde faaliyet
göstermek ya da bir ortaklık kurmak belli başlı yabancı yatırım türleridir. Yunanistan’da
kurulmuş bir yabancı sermayeli şirket, bütün ortakları yabancı olsa bile Yunan şirketi
41
denizcilik
statüsünde sayılmaktadır. Yabancı yatırımcılar Yunanistan’da doğrudan yabancı sermayeli bir
şirket kurmak istediklerinde genel olarak bir Limited şirket ya da Anonim şirket kurmak ya da
3. ülkedeki mevcut bir şirketin Yunanistan’da şubesini açmak yollarından birini tercih
etmektedirler (Taylan, 2011).
6.4.
Şirket Birleşmeleri ve Marka Satınalmaları Mevzuatı
Yunanistan’da sınır ötesi birleşmeler ve satın almalarla ilgili olarak uygulanan başlıca
teşvik ve destek mekanizmaları gelir, damga ve emlak vergilerinde ve yeniden değerlemeden
doğan kazançlarda uygulanan çeşitli istisnalar ve muafiyetlerdir. 2166/1993 sayılı Kanun’da
şirket birleşmeleri, devralmalar, bölünmeler ya da nevi değişikliklerine belli alanlarda destek
sağlanmaktadır. 2166/1993 sayılı Kanun ile gayrimenkul devir vergisi, damga vergisi ve
sözleşmeler üzerine uygulanan diğer vergiler muafiyet olarak belirlenmiştir. 3296/2004 sayılı
Kanun’un 18. maddesi, anonim şirketler haricindeki küçük ölçekli şirketlerin, diğer tip
ortaklıklarla, limited şirketlerle ya da anonim şirketlerle birleşmeleri halinde; yeni oluşan
şirketin karı üzerinden birleşmeden sonraki ilk periyotta %10, ikinci periyotta ise %5 daha
düşük oranda kurumlar vergisi ödeneceğini düzenlemiştir.
Yunanistan hükümeti ülkenin içinde bulunduğu ekonomik kriz nedeniyle arayışlarını
sürdürmekte bir taraftan da bazı kanuni düzenlemelerle ticaret ve üretime yeni bir yön verme
çabasına devam etmektedir. Nitekim Ekonomi, Rekabet ve Denizcilik Bakanlığı’nca
hazırlanan yeni yatırım teşvik kanun tasarısı incelenmek ve yasalaşmak üzere meclise sevk
edilmiş bulunmaktadır. Birleşme ve devralmalara ilişkin yeni hükümleri içerir tasarının
medyada yer alan bilgilere göre kısa süre içinde genel kurul gündemine gelmesi
beklenmektedir.
6.5.
Ticarette Uygulanan Standartlar
AB kuralları gereğince bazı sanayi ürünlerinin Yunanistan’a ihraç edilebilmesi için,
üzerinde CE İşareti bulunması zorunludur. Bu işareti taşıması gerektiği halde taşımayan bir
ürünün AB üyesi ülkelere ihracatı mümkün değildir. CE İşareti, Avrupa Birliği’nin, teknik
mevzuat uyumu çerçevesinde 1985 yılında benimsediği Yeni Yaklaşım Politikası kapsamında
hazırlanan Yeni Yaklaşım Direktifleri içerisinde yer alan ürünlerle ilgili olup, ürünlerin
AB’nin ilgili direktiflerine uygun olduğunu ve gerekli bütün uygunluk değerlendirme
faaliyetlerinden geçtiğini gösteren bir Birlik işaretidir. CE işareti, tüketiciye bir kalite
42
güvencesi sağlamaz, yalnızca ürünün, asgari güvenlik koşullarına sahip olduğunu gösterir.
ya da üreticinin yetkili temsilcisi Avrupa Birliği içinde değilse, bu sorumluluğu ithalatçı
yerine getirmek zorundadır. Bir başka deyişle, ithalatçı ithal ettiği ürünlerin AB normlarına
uygun olduğunu garanti etmek zorundadır.
AB, dolayısıyla Yunanistan ile Türkiye arasındaki ticarette ATR1 ve ATR3 olarak
kullanılan dolaşım belgeleri, Gümrük Birliği Anlaşması imzalandıktan sonra sadece ATR
olarak kullanılmaya başlanmıştır. Avrupa Birliği yönelen ihracatta, Katma Protokol gereğince
malların gümrük muafiyetinden yararlanabilmesi için “ATR Dolaşım Belgesi” ihracatçı ülke
yetkilileri tarafından düzenlenerek gümrük irdelerince vize edilmesi gerekmektedir. İhracatçı
bağlı bulunduğu odadan aldığı ATR Belgesini eksiksiz ve tam olarak doldurmalı ve odaya
onaylatmalıdır. Beş nüsha olarak doldurulan Dolaşım Belgesine, bir Adet Fatura Sureti ve
dilekçe eklenmektedir.
Türkiye ile AB arasında malların “Serbest Dolaşım” ilkesi çerçevesinde tercihli
ticarete konu olması malların menşeinin belirlenmesi bakımından yeni bir düzenlemeye
gidilmesi ihtiyacını doğurmuştur. Tercihli ticarette mallar Türkiye veya AB Menşeli
olabildikleri gibi, üçüncü ülke menşeli de olabilmektedir; bundan dolayı menşe
kümülâsyonuna hangi ürünlerin girebileceğinin ayrıca tespit edilmesi belgelendirilmesi
gerekmektedir. Bu ihtiyaç nedeniyle Türkiye ile AB arasındaki ticarette, kullanılmakta olan
ATR belgesinin yanı sıra bir de Tedarikçi belgesi kullanılmaktadır. “Tedarikçi Beyanı”
belgesi taraflar arasında ticarete konu olan malların menşeini belirleyecek ve ithal edilen
ürünlerin sisteme taraf ülkelere yeniden ihracının söz konusu olması halinde ithalatçının talebi
üzerine düzenlenir.
6.6.
Yunanistan Pazarı ile İlgili Genel Bilgiler
6.6.1. Fikri, Sınai Mülkiyet Hakları
Yunan kanunları patent ve markalar için yerli ve yabancı firmalara eşit koruma
sağlamaktadır. Yunanistan, Fikri ve Sınai Mülkiyet Haklarının Korunması için Paris
Konvansiyonu, Dünya Endüstriyel Haklar Organizasyonu ve Bern Konvansiyonu üyesidir.
Yunan mevzuatı bu konudaki Avrupa Birliği düzenlemeleri ile de uyum içindedir. Avrupa
Birliği Ülkelerinde geçerli marka tescili için, marka tescilini müteakip İspanya’da kurulu
43
Ürünlerin, CE işaretli olarak piyasaya sunulmasından üretici sorumludur. Ancak, eğer üretici
Avrupa Tek Pazar Marka Armonize Kurumuna Yunanistan’dan alınacak marka tescil izninin
kaydettirilmesi gerekmektedir.
Yunanistan’da marka tesciline ilişkin yetki Yunan Kalkınma Bakanlığı’nın ticaret ve
sanayi birimlerinde bulunmaktadır. Marka tescili, 20 Aralık 1993 tarihli ve 40/94 sayılı
mevzuat çerçevesinde ilgili kurul tarafından yapılmaktadır. Avrupa Birliği’ne üye ülkelerin
herhangi birisinden alınmış bir marka tescilinin Yunanistan’da uygulanması 353/98 sayılı
mevzuat çerçevesinde Yunan Kalkınma Bakanlığı’na müracaat ile mümkün bulunmaktadır.
Yunanistan’da Marka Tescili için www.obi.gr internet sitesinden bilgi alınabilir.
Yunanistan’daki marka tescili uygulamasında istenen bilgiler şunlardır:
 60 Euro’dan başlamak üzere vergi ve harç gideri,
 Başvuru formunun Yunanca bir örneği,
 İlgili şirketin Yunanistan’daki yetkili bir avukata kendisini temsil etmek üzere vermesi
gereken vekalet örneği,
 Başvuru formu örneğinin 10 tane kopyası (formların renkli olması halinde kopyaların
buna mukabilen 10 tane renkli kopyası).
6.6.2. Dağıtım Kanalları
 Perakendecilik: Yunanistan’da perakende piyasası dağınık bir yapı arz etmektedir.
Büyük perakende firmaları ve özellikle zincir süpermarketler pazardaki önemli
aktörler olarak yer almaktadır. Tekstil-konfeksiyon, ev eşyası, mobilya gibi emek
yoğun sektörler de dahil olmak üzere iç talep yoğun olarak ithalat yoluyla
karşılanmaktadır. Gıda sektöründe yerli üretimle birlikte diğer AB ülkelerinde de
ithalat yapılmaktadır. İstihdamın %10’unu sağlayan perakende sektörü 2002-2007
arasında yaklaşık %30 büyüme göstermiş, ancak 2008’de finansal krizin etkisiyle
sektörde %1.4 civarında bir daralma gerçekleşmiştir. Perakende satışta en hızla
büyüyen sektör özellikle ayaküstü yiyecek ve özel dizayn giyim konusundaki ülke
zincirleridir. Sektörün GSYİH’ya katkısı %14-16 civarındadır. Toptan ve perakende
satışların GSYİH’ye katkısı üretimden daha fazladır. Carrefour-Marinopoulos SA,
Alfa-Beta Vassilopoulos SA, Sklavenitis, Metro SA, Dia SA, Atlantic SA, Jumbo
Hellas Sa, Zara Hellas Sa, Plaisio Computers perakende pazarının en önemli
44
şirketleridir. Büyük mağaza zincirleri pazar paylarını daha da büyütürken, küçük
 Franchising: Franchising giderek önem kazanmakta olup, Yunanlı şirketlerle
herhangi bir franchise veya distribütörlük anlaşması durumunda ulusal mevzuatla
birlikte AB’nin ilgili direktifleri geçerlidir. Gıda ve hizmet sektörleri franchising
alanında en iyi fırsatları sunmaktadır. Yunanistan’da şirketlerin mali durumu ve ticari
sicili ile ilgili bilgi sağlayan çeşitli kuruluşlar bulunmakta olup, talep edilen bilginin
çeşidine göre belirli bir ücret karşılığında bu hizmeti vermektedirler (Taylan, 2011).
6.7.
Yunanistan’da İş Görüşmesi Yaparken6
Yunanistan’daki iş alışkanlıkları ve iş yapma kültürü ile Türkiye arasında büyük
benzerlikler bulunmaktadır. Aynı coğrafyada olmasının ve Akdeniz kültürünün bunda büyük
etkisi bulunmaktadır. Yunan iş dünyası Haziran sonundan başlayarak Temmuz ve Ağustos
ayları boyunca devam eden dönemde tatil yapmayı tercih etmektedir. Eylül’ün ilk yarısında
düzenlenen Selanik Uluslararası Fuarına kadar iş hayatı bir anlamda kesintiye uğramaktadır.
Bu dönemde Yunanistan'da iş görüşmesi ayarlanması hatta en basit ticari bilgiyi toplamak bile
zaman zaman çok zor olabilmektedir. Bu dönemde yazışmalara cevap alınamaması da normal
olarak kabul edilebilmektedir. Ayrıca paskalya (Nisan) dönemi de benzer özellikler
göstermektedir.
Görüşme programlarının en az bir gün öncesinden planlanması gerekmektedir. Ancak
bazı durumlarda çok kısa zamanlar içerisinde de randevu ayarlanması mümkün
olabilmektedir. Toplantının 1 gün öncesinden tekrar hatırlatılmasında fayda bulunmaktadır.
Toplantı saatlerinin öğle yemeği saatleri dikkate alınarak belirlenmesi gerekmektedir. İş
ilişkilerinin başlaması için Yunan tarafının karşısındakini kişisel olarak tanıma gayreti içinde
olduğunun hatırdan çıkartılmaması gerekmektedir. Başarılı bir ilişkinin kurulabilmesi için
tarafların samimi olması büyük önem taşımaktadır. İlişkilerde Yunan tarafının en fazla önem
verdiği konu karşılıklı güvenin tesis edilmesidir. Yunanistan’da tıpkı Türkiye’de olduğu gibi
yaşa ve pozisyona büyük saygı gösterilmektedir.
6
T.C. Atina Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği Yunanistan Ülke Raporundan (2010) derlenmiştir.
45
mağazalar giderek azalmaktadır (Taylan, 2011).
İş ilişkileri zaman zaman yavaş ilerleyebilmektedir. Bu nedenle sabırlı olunması ve
karşı tarafı rahatsız edecek şekilde ısrarcı olunmaması önerilmektedir. Ürünün veya hizmetin
kalitesi hakkında sade ancak etkileyici olmak gerekmektedir.
Yunanlılar iş görüşmelerinde oldukça tecrübelidirler ve pazarlık yapmaktan çok
hoşlanmaktadırlar. Karar verme süreci şirketin en üst düzeyinde gerçekleşmektedir. Karar
verme sürecinde teslim tarihleri veya benzeri bir konuda bir şeyi zorla kabul ettirmeye
çalışmak, görüşmelerin tıkanmasına neden olabilmektedir.
Yunanistan’da işadamlarının büyük bir çoğunluğu İngilizce bilmektedir. Ancak
görüşme esnasında yanlış anlaşılmaların önüne geçmek için bir tercüman bulundurulmasında
fayda mütalaa edilmektedir. Toplantı, görüşme veya haberleşme için sunulacak materyallerin
hem İngilizce hem de Yunanca hazırlanması hem iletişimi kolaylaştıracak hem de Yunan
tarafında bir sempati yaratacaktır. Yazışmalar için de İngilizce sıklıkla kullanılmaktadır.
Şirket broşürleri Yunanca olduğu kadar İngilizce de basılmaktadır.
Yunanlılar şahsi ilişkilere önem vermektedirler. Eğlence iş ilişkilerini pekiştiren bir
unsur olarak kabul görmektedir. İş görüşmeleri genellikle bir içecek eşliğinde ve sosyal
konularla ilgili sohbet ile başlamaktadır. Herhangi bir ilişki kurulana kadar soyadı
kullanılmakta ve Yunanca bilmeyen katılımcıların bulunduğu toplantılarda genellikle
İngilizce konuşulmaktadır. Yunanlılar telefon veya yazışma yerine kişileri daha yakından
tanımak için yüz yüze görüşmeleri tercih etmektedir. İlişkilerin geliştirilmesi ise zaman
almaktadır. Bu ortam ofiste veya uzayan öğle yemeklerinde veya diğer sosyal aktivitelerde
sağlanabilmektedir. Aile bağları ve arkadaşlık Yunanistan’da önemlidir.
Toplantılara yarım saat kadar geç gelinmesi normal karşılanmaktadır. Ancak
Yunanistan'da ilk defa iş yapan bir işadamının toplantıya geç kalmasının hoşgörülmesini
beklememek gerekmektedir. Toplantılar canlı bir ortamda geçmekte ve herkesin katılması
beklenmektedir. Herkesin soru sormasına ve konuşmasına izin verilmektedir. Bu arada
sunuşlarda dahi müdahaleler olabilmektedir. Görüşmeleri yürüten liderden de görüşleri tekrar
istenilen konuda toplaması beklenmektedir. Yunanlılar bilgili ve tecrübeli kişilere saygı
göstermektedirler. Zaman zaman bilgi düzeyi ve tecrübe test edilebilmektedir.
Toplantıların çok önceden dikkatli bir şekilde planlanması ve değişikliklere de
hazırlıklı olunması gerekmektedir. Hiçbir koşulda birisinin sözlerinin herkesin içerisinde
46
sorgulanmaması akıldan çıkarılmamalıdır. Yunanlılar kendini beğenmiş, soğuk ve ciddi
tutum sergilenmesi karşı tarafça hoş karşılanmayabilmektedir.
Yunanlılar kültürel miraslarının dünya medeniyetlerine yaptığı katkılardan dolayı
gurur duymaktadırlar. Yunan edebiyatında şiir, felsefe, tarih önemli bir yer tutmaktadır.
Yunan Ortodoks kilisesi ülkenin ulusal dini olup, nüfusunun büyük bir çoğunluğu tarafından
takip edilmektedir. Din, Yunanistan'da yaşam biçiminin içine girmiştir. Tatillerin ve
festivallerin büyük bir çoğunluğu doğal olarak dini tatillerden oluşmaktadır. Paskalya yortusu
en büyük dini tatil zamanıdır. Bu tatile Noel ve yılbaşından daha fazla önem verilmektedir.
Kilise politika, vatandaşlık ve devlet işlerinde önemli bir rol oynamaktadır.
6.8.
Diğer Önemli Bilgiler
6.8.1. Pasaport ve Vize İşlemleri
Lacivert pasaporta sahip T.C. vatandaşları için vize zorunludur. İş gezileri için davet
mektubu talep edilmektedir. 10.000 Euro’yu veya 9770 doları aşan tutarlar ülkeye girişte
beyan edilmelidir. Seyahat çeklerinin beyanı zorunlu değildir.
6.8.2. Kambiyo Denetimi
Yabancı paraların miktar sınırlaması olmaksızın ülkeye girişi serbesttir. Ancak 10 000
Euro’yu aşan nakitlerin girişte beyan edilmesi gereklidir. Seyahet çeklerinin girişte beyanı
zorunlu değildir. Dövizin yurt dışına gönderilmesi serbest olup, 2000 Euro’yu aşan miktarın
beyan edilmesi zorunlu bulunmaktadır. Ancak, 10 000 Euro’yu aşan dövizi yurt dışına çıkaran
Yunan vatandaşlarının vergi borçları olmadığına dair vergi dairelerinden belge getirmeleri
gereklidir.
6.8.3. Çalışma Saatleri ve Resmi Tatiller
Yunanistan 1970’li yıllardan beri haftada beş gün ve günde sekiz saat çalışma
sistemini uygulamamaktadır. Yunanistan’da çalışma saatleri farklılık göstermekle birlikte
başlıca kent alanlarında uygulanan çalışma saatleri aşağıdaki tabloda verilmektedir.
Çoğu Yunan firması, özellikle küçük ve orta ölçekli işletmeler ve mağazalar,
geleneksel çalışma saatlerini uygulamakta ve Pazartesi-Cumartesi günleri arasında 8:00-14:30
47
kişilerden hoşlanmamaktadır ancak ilişki belirli bir seviyeye ulaşmadan da resmi olmayan bir
veya 9:00-15:00 saatleri arasında çalışmakta ve Pazartesi-Cuma günleri 17:30-20:30 saatleri
arasında tekrar açılmaktadır.
ÇALIŞMA SAATLERİ
Kurum
RESMİ TATİLLER
Pazartesi – Cuma
Cumartesi Pazar
1 Ocak
Yeni Yıl tatili
2 Mart
Kathara Deftera
7:30 – 15:00 (Ekim –
Mayıs)
Tatil
25 Mart
Bağımsızlık Günü
7:00 – 14:30 (Mayıs –
Tatil
17 – 20
Paskalya
Nisan
1 Mayıs
İşçi Bayramı
8 Haziran
Dini Paskalyanın 50. Günü
15 Ağustos
Assumption günü
28 Ekim
Ohi Günü
24 – 25
Noel Arifesi ve Noel
Aralık
26 Aralık
Noelin 2. Günü
31 Aralık
Yeni Yıl Arifesi – Yarım gün
Devlet Daireleri
Ekim)
Ticarethaneler
8:00 – 17:00
Tatil
İmalathaneler
7:00 – 15:00
Tatil
Bankalar*
8:30 – 14:00
Tatil
* Bazı bankalar Cuma günleri 13.30’da kapanmaktadır, birkaç büyük
banka ise Cumartesi sabahları da açılmaktadır
6.8.4. Ulaşım7
 Havayolu: İki ülke arasında Hava Ulaştırma Anlaşması 22 Temmuz 1947 tarihinde
imzalanmıştır. THY tarafından haftanın her günü 3 defa İstanbul-Atina arasında,
Pegasus Havayolları tarafından haftada 3 gün ve Sun Express Havayolları tarafından
ise haftada 2 gün İzmir-Atina arasında seferler düzenlenmektedir. Diğer taraftan,
Yunanistan Olimpic Air tarafından haftanın her günü 2 defa ve Agean Havayolları
tarafından ise haftanın her günü Atina-İstanbul arasında sefer düzenlenmektedir.
Atina’daki Eleftherios Venizelos Havaalanından şehir merkezine ulaşım için taksi ve
otobüs kullanılabilir. Bu mesafe için taksi ücreti 45 Dolar civarındadır ve yolculuk
trafik yoğunluğuna göre 30-45 dakika arasında sürmektedir. Havaalanından kalkan
otobüslerle de şehir merkezine ve metro istasyonuna ulaşmak mümkündür. Selanik
Havaalanı’ndan şehir merkezine ulaşım da günün saatine göre 20-40 dakika arasında
değişmekte ve 12 Dolar’a mal olmaktadır.
7
İGEME Yunansitan Ülke Raporundan (2011) derlenmiştir.
48
 Karayolu: Vizeye sahip Türk Vatandaşlarının Yunanistan’a girişlerini özel taşıtlarıyla
kalınacak süreyle sınırlı kasko sigorta yapılması gerekli görülmektedir. Bu konuda
Türk TURİNG Kurumu ile temasa geçilmesinde fayda bulunmaktadır. İki ülke
arasında çalışan otobüs firmaları Dedeağaç (Aleksandrapoli) Kavala Gümilcine,
İskeçe, Selanik, Larissa ve Atina güzergâhını kullanmaktadır. İstanbul-Atina arası
yaklaşık 20 saat almaktadır. Gidiş-dönüş otobüs ücreti kişi başı 100 Dolar
civarındadır. Atina’da Otobüsler OSE Tren İstasyonunun yanındaki terminalden
hareket etmektedir.
 Demiryolu: Atina’dan her gün akşam 11:15 de yataklı tren bulunmakta olup, Selanik
için bir kişilik bilet 60,50 Euro’dur. Selanik aktarması ile bir başka biletle Dedeağaç
sınırına kadar ve tekrar bir aktarma ile İstanbul’a ulaşmak mümkün olmaktadır.Bilet
ücretleri
trenden
rezervasyon
yaptırılacak
yerin
durumuna
göre
değişiklik
göstermektedir. Atina-Selanik tren bileti 60 Euro civarındadır. Selanik-Dedeağaç ve
Dedeağaç-İstanbul için tren biletlerinin kalkış noktalarından alınması gerekmektedir.
 Denizyolu: Atina’dan her gün Ege adalarına özellikle kış aylarında hava şartlarının
izin vermesi halinde düzenli feribot seferleri yapılmaktadır. Feribot hatları; AtinaSakız-Çeşme, Atina-İstanköy-Bodrum, Atina-Samos-Kuşadası ve Atina-MidilliAyvalık’tır. Ayrıca Rodos’tan Türk tekneleri ile Marmaris’e geçiş mümkündür.
Ancak,
Ege
adalarından
Türkiye’ye
geçilmesinde
zaman
zaman
sorunlar
yaşanmaktadır.
6.8.5. Haberleşme
Yunanistan’da bazı ithalatçılar telefon numaralarını aynı zamanda faks için
kullanabilmektedirler. Cep telefonu şebekesi tüm Yunanistan’da çok gelişmiş durumdadır.
Cep telefonu hizmeti veren yaklaşık 25 firma bulunmaktadır. İnternet Yunanistan’da diğer
AB ülkelerinde olduğu kadar yaygın değildir. Küçük ölçekli firmalarda E-mail kullanımı
oldukça azdır. Özellikle elektronik ve otomotiv sektörü bu dalda öncü sektörlerdir.
Yunanistan’da e-mail kullanımı ülkemiz dış ticaret firmalarına göre daha az olmakla beraber
her geçen
gün yoğunlaşmaktadır. Büyük şehirlerde internet kafeler yaygındır.
49
yapmalarında bir engel bulunmamaktadır. Ancak taşıtlar için Yunanistan girişinde
Posta hizmetleri OTE adlı devlet kurumu tarafından yürütülmekle birlikte özel kargo
ve posta hizmeti veren kuruluşlar da bulunmaktadır. Yunanistan’da kargo hizmetleri gerek
yurt içi ve gerekse yurt dışı ve ülkemiz arasında yoğun olarak kullanılmaktadır. Ülkemiz ile
Yunanistan arasındaki her gün iki milli havayolunun sefer düzenlemesi kargo hizmetlerini
kolaylaştırmakta ve hızlandırmaktadır. Genelde kargolar alıcının adresine teslim seklinde
olmaktadır.
Telefon Kodları: Ülke Kodu: +30, Atina:210, Selanik:2310, Korfu:26610,
Iraklion:2810
(Saat
22:00’dan sonra ve hafta sonları ucuz
tarife ile görüşme
yapılabilmektedir).
6.8.6. İklim ve Hava Durumu
Yunanistan’da Akdeniz iklimi hakim olup kuzey bölgelerinde ve Türkiye sınırında
iklim biraz daha karasal özellik kazanmaktadır. Atina ve güneyine nadiren kar yağmaktadır.
İlkbahar ve sonbahar kısa sürmektedir.
Başkent Atina’da hava sıcaklığı kış mevsiminde nadiren sıfır derecenin altına
düşerken yazın gün içinde sıcaklık 40o‘lere çıkmaktadır. Genelde yağmur şeklindeki yağışlar
Kasım-Şubat arasında yoğunlaşmıştır. Atina’nın güneyine nadiren kar yağmaktadır.
50
7.1.
Avukatlar ve Hukuk Büroları9
Avukat / Büro
Şehir
Adres/Telefon Mail / Fax
Not
Vasilis GİKAS
Nikos MOUROUTSOS
Atina
Yargıtay Avukatı
İngilizce
İRİNİ D. NOTİ
Atina
MR. ANGELOS C. TETOROS
Atina
VASSILIS D. AVRAMOPOULOS
AVRAMOPOULOS/PARTNERS
LAW FIRM (Hukuk Bürosu)
Atina
Tel/Fax. 0030 210 6983693
Cep. 0030 6947366810, 0030 6977 142043
e-mail: [email protected]
Tel. 0030210 3629268, 3629664
Cep. 0030 972 252100
TE: 210 6441810 FAX: 0030 210 6459367 MOBILE:
0030 6947277970
EMAIL: [email protected]
Web: www.triklain.com
Tel.0030 210 69 12 200 Fax. 69 11 211
E-Mail; [email protected] WEB:www.avramopoulos.com
Egli TANAŞOĞLU
Atina
Tel: 0030(210) 98 34 519 - 98 20 762
Türkçe
Tanasis ÇAVUŞOĞLU
Atina
Türkçe
Evgenia SOFIANOU
Atina
Evangelos PapageorgiouEURO-CONSULTANTS
Atina
Constantine G. Hadjiyannakis Vassilios G. Antonopoulos
Selanik
Yiannis Karamayionis
Selanik
Pantelis Dedes
Selanik
ANTONIS KARGOPOULOS
Selanik
DESPINA I. KASAPIDU
Selanik
ADEM BEKİROĞLU
Gümülcine
Tel: 0030 (210) 52 23 110 - 52 34 518
Fax: (210) 52 34 518
Tel: 0030(210) 72 58 546
Fax: (210) 72 58 548
TEL.0030 210 322 32 21, 322 93 81
FAKS. 325 24 52; [email protected]
www.evpapage.gr/ e-mail
Tel : + 30 2310 263665, 273484, 239 104, 231 837,
226 285
Faks : + 30 2310 222405, 273 987, 273 304
Tel : 0030 2310 237 650
(Mobil) 0944 383 378
Tel :
0030 2310 540 613
e-mail : [email protected]
TEL.0030 2310 533599 CEP.+30 694 44 63 060
FAX.0030 2310 533299
E=MAIL; [email protected]
Tel. 0030 2310 537441
Fax: 0030 2310 537441
Tel: 0030-25310 26261
HASAN İMAMOĞLU
Gümülcine
Tel:0030-25310 22157
HASAN KAŞIKÇIOĞLU
Gümülcine
Tel:0030-25310 27098
Association of Law in Athens:
Atina
http://www.dsa.gr
Association of Law in Volos:
Volos
http://www.dsvol.gr
Association of Law in Piraeus:
Atina-Pire
http://www.dspeir.gr
8
9
Türkçe-Yunanca
İngilizce
İngilizce
İngilizce
İngilizce
Türkçe
İngilizce
T.C. Atina Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği Yunanistan Ülke Raporundan (2009) derlenmiştir.
Liste bilgilendirme amaçlı olup Trakya Kalkınma Ajansı’nca referans verilmemektedir.
51
7. YARARLI ADRESLER8
7.2.
İsim
Tercümanlar10
Şehir
Adres/Telefon Mail / Fax
Bayan A.Elizabet KOVI
Atina
Tel.0030.210.9832128 Cep: 0030. 694.4298197
Bayan Fatma Hoca
Atina
Cep: 0030 6937338301 e-mail: [email protected]
Bayan Sula Vakadima
Atina
Cep: 0030.698.1924797
Bay Aleks Uzunoğlu
Atina
Cep: 0030.694.6724392
Bay Cemil Ziyaoğlu
Atina
Cep: 0030. 693 9697066
Bayan Sevilay Karaibrahim
Atina
Cep: 0030.6908795264
Bay Tanju Yakup
Atina
Cep. 0030.694.4188913
Bay Turan Kücük
Atina
Cep. 0030.694.8786738 / 694.8786740
Bay Kenan Ismail
Atina
Cep: 0030.693.6204640
Bay Mumin Hasanoglu
Atina
Cep.0030.694.7009992
Bay İrfan Padarlı
Atina
Cep. 0030.694.7168176
Bayan Ekaterini Lemopoulou
Atina
Tel. 0030.210.9349407 / 693.84011
Bayan Hristina Peripatopoulos
Atina
Tel: 0030.210.9849374 Cep : 0030. 693.6490812
Bay Diamantis GALANOPOULOS
Atina
Ev. Tel. 0030.210. 9884230 Cep. 0030.694.5143430
Bayan Müge Konuralp-Mimar
Atina
Ev Tel. 0030.210.7561428 Cep. 0030.697.4072403
Bayan Katerina PSOMA
Atina
Tel: 0030.210. 9430554 Cep: 0030.697.7120054
Bayan Eva PAPADİAMANTOPU.
Atina
Tel: 0030-210. 9818454
Bay Taki KARACA
Atina
Tel: 0030.10. 9842554
Bayan Evi SKOTİNİYADİS
Atina
Tel: 0030.210.9409273 Cep: 0030.694.5404108
Bayan Evi TSİGARİDA
Atina
Tel: 0030.210.9348617 Cep: 0030.694.4522104
Bay Murat Müminoğlu
Atina
Cep: 0030.694.8252591
Bayan Sofia HIRBAKI
Atina
Tel: 0030.210.9853945 Cep: 694.4170160
Bayan Suzanna KAÇAUNİ
Atina
Tel: 0030.210. 9598675 Cep: 0030.693.7072469
Bayan Anita AS
Atina
Tel: 0030.210. 9847851 Cep : 0030.694.4981144
Bayan Nadya AĞACANYAN
Atina
Tel: 0030.210.9884230 Cep: 0030.694.4274279
Bayan Evantia KARAYANNİ
Atina
Tel: 0030.210. 9880095 Cep : 0030.694.24231 96
Bayan Çağla MENDERES
Atina
Tel: 0030.210.3464851 Cep: 0030.694.2464714
Bayan Sofia KOSTİDİ
Atina
Tel: 0030.210. 9881061 Cep: 0030. 697.7996304
Bayan Despina AYVATOĞLU
Atina
Tel Ev .0030.210.9810347 İş: 9317690
Bayan Eva KARABA
Atina
Tel. 0030.210.9958073 Cep:0030.697.3422829
Bay Aris GALANOPOULOS
Atina
Cep: 0030.694.4771454
Bayan Vivi Vatka
Atina
Tel: 0030.210.9888348 Cep: 0030.694.4550026
Bayan Heves Küçük
Selanik
Tel:0030.693.6438038
Bay Erman Dülger
Selanik
Tel:0030.693.4089230
Bay Murat Sabrioğlu
Selanik
Tel:0030.694.5579199
Bayan Pınar Koca Molla
Selanik
Tel:0030.694.5630925
Bayan Angela Fotopoulou
Selanik
Tel:0030.697.3357926
Bayan Eleni Leventi
Selanik
Tel: 0030.2310.283864 Faks: 0310.220167
Bayan Sevim Kiryakidi
Selanik
Tel: 0030. 2310. 906618
Bayan Georgia Dimaki
Selanik
Tel: 0030. 2310. 518 402 Cep: 0030.693.2530550
10
Liste bilgilendirme amaçlı olup Trakya Kalkınma Ajansı’nca referans verilmemektedir.
52
7.3.
Adresler ve Haberleşme
Yunanistan
Atina Büyükelçiliği
Adres
Vasileos Georgiou B No:8
10674 Athens
Telefon ve Fax
+30.210.7263000
Web ve E-Posta
[email protected]
Atina
Ticaret Müşavirliği
26, Rigillis Str,
10674 - Atina
+30.210.7222196
www.musavirlikler.gov.tr
[email protected]
Atina Pire
Başkonsolosluğu
22, Vas. Pavlou Str. 15452
P. Psihiko – Atina
+30.210.6714828
[email protected]
Atina Basın Müşavirliği
26, Karneadou Str.
Kolonaki - Athens
+30.210.7215911
[email protected]
Selanik Başkonsolosluğu
Agiou Dimitriou 152,
54634 Thessaloniki
+30 2310.965070-73
[email protected]
Gümülcine
Başkonsolosluğu
Rodos Başkonsolosluğu
14, Ionon Str. 69100
Komotini
10-12, Iroon Polytehneiou
Str. 85100 Rhodes
Athens Eleftherios
Venizelos International
Airport
Ermu 2, Syntagma
+30 25310.83420
[email protected]
+30 22410.23362
[email protected]
Türk Havayolları
Ziraat Bankası - Atina
+30 210.3537288
+30 210.3223038
Adres
Telefon ve Fax
Web ve E-Posta
+90 312.4480873
+90 312.4482249
+90.312.4278307
+90.312.4278308
+90.312.4278374
[email protected]
Ekonomi ve Ticaret
Müşavirliği-Ankara
Zia Ur Rahman Caddesi
9-11 06700 G.O.P. Ankara
Turan Emeksiz Sok.
No:3/10
Park Sitesi A Blok
Gaziosmanpaşa
Ekonomi ve Ticaret
Müşavirliği-İstanbul
İnönü Cad. No:49/8
Gümüşsuyu
+90.212.2452231
+90.212.2927118
+90.212.2927119
http://agora.mfa.gr/turkey
[email protected]
İstanbul Başkonsolosluğu
Turnacıbaşı Sok. No: 32
Galatasaray Beyoğlu
+90 212 3938290
[email protected]
İzmir Başkonsolosluğu
Atatürk Caddesi 366/1A
35220 İzmir
+90 232 4643160-1
+90 232 4216992
[email protected]
Türkiye
Ankara Büyükelçiliği
http://agora.mfa.gr/turkey
[email protected]
53
7.4.
Danışmanlık ve Pazar Araştırması Yapan Şirketler (11)
A.C. Nielsen Hellas Ltd.
Ms. Matina Bada, General Manager
166 Syngrou Avenue, 6th floor
GR-176 71 Kallithea, Athens
Tel: +30.210.9500300
Fax: +30.210.9598294
E-mail: [email protected]
Institute of Energy For South East Europe (IENE)
Mr. Costis Stambolis , Managing Director
3 Alexandrou Soutsou Street
GR-106 71 Athens
Tel: +30.210.3640278; 3628457
Fax: +30.210.3646144
Hadjipavlou, Sofianos & Kabanis S.A. (Deloitte)
Mr. Michael Hadjipavlou, Director
250-254 Kifissias Avenue
GR-152 31, Halandri
Tel: +30.210. 678-1100
Fax: +30.210. 677-6190, 677-6221
Ernst & Young (Hellas) S.A.
Themis Lianopoulos, Managing Director
11klm Athens-Lamia National Road
GR-144 51, Metamorfossi
Tel: +30.210.2886000; 2886504
Fax: +30.210.2886903
Foresight TMC Ltd.
Mr. Alexandros Costopoulos , Director
10 Messoghion Avenue
GR-115 27, Athens
Tel: +30.210. 7486006
Fax: +30.210. 7486440
ICAP Hellas S.A.
Mr. Nikitas Konstantelos, Director
64 Vas. Sophias Avenue
GR-115 28, Athens
Tel: +30.210. 720-0000
Fax: +30.210. 722-0815
KPMG Certified Auditors S.A.
Mr. Marios Kyriacou
3 Stratigou Tombra Street
GR-153 42 Agia Paraskevi, Athens
Tel: +30.210.6062100
Fax: +30.210.6062111
LDK S.A.
Mr. Leonidas Damianides
21 Parodos Thivaidos Street
GR-145 64 Nea Kifissia, Athens
Tel: +30.210.8196700
Fax: +30.210.8196709
MRB Hellas
Mr. Dimitrios Alexandrou Mavros
74 Panormou Street GR-115 23, Athens
Tel: +30.210 6971000
Fax: +30.210 6985813
GFK Hellas Ltd.
Mr. Vassilis Fisentzidis
16 Laodikias & 1-3 Nimfeou Streets
GR-115 28, Athens
Tel: +30.210.7572600
Fax: +30.210.7019355; 7561081
Price Waterhouse Coopers
268 Kifissias Avenue
GR-152 32 Halandri, Athens
Tel: +30.210.6874400
Fax: +30.210.6874444
Research International Hellas S.A.
Mrs. Nicki Eleni Lambropoulou
8-12 Halkidonos street GR-115 27,
Tel: +30.210.7728500
Fax: +30.210.7795886
Trek Consulting S.A.
Mr. Thomas Papapolizos
125-127 Kifissias Avenue GR-115 24,
Tel: +30.210.6996157; 6996411
Fax: +30.210.6995450
Kantor S.A.
1, Visarionos & Omirou Streets
GR-106 72, Athens
Tel: +30.210.7297500
Fax: +30.210.7249528
(11)
Şirketler bilgilendirme amaçlı olup Ticaret Müşavirliğimizce referans verilmemektedir.
54
7.5.
Bakanlıklar ve Adresleri
Tarım Bakanlığı
2 Aharnon Street
GR-101 76 Athens
Tel: +30.210. 2124000; 2124481; 2125585
Fax:+30.210.5240955
Savunma Bakanlığı
227 – 231 Messogeion Avenue, Athens
GR-155 61 Holargos, Athens
Tel: +30.210.6598515 - 6
Fax: +30.210.6544485
Maliye Bakanlığı
5-7 Nikis Street, Syntagma Square
GR-101 80 Athens
Tel: +30.210.3332000, 3375000
Fax: +30.210 3332499
Dışişleri Bakanlığı
1 Vassilissis Sofias Avenue
GR-106 71 Athens
Tel: +30.210.3684534; 3684537; 3684538
Fax:+30.210.3684061
Altyapı Ulaştırma ve Şebekeler Bakanlığı
Anastasiou 2 & Tsigante
GR-101 91 Papagou Athens
Tel: +30.210.6508000
Fax: +30.210.6508024
7.6.
Kültür ve Turizm Bakanlığı
7 Kifissias Avenue
GR-115 23 Athens
Tel: +30.210.6496000
Fax:+30.210.6496601
Ekonomi, Rekabet ve Denizcilik Bakanlığı
Mesogeion 119
GR-101921 Athens
Tel: +30.210.6966969
Fax: +30.210.3803422
Çevre Enerji ve İklim Değişikliği Bakanlığı
17 Amaliados Street
GR-115 23 Ambelokipi, Athens
Tel: +30.213.1515000
Fax: +30.210 6447608
Sağlık ve Sosyal Dayanışma Bakanlığı
17 Aristotelous Street
GR-101 87 Athens
Tel: +30.210.5232821 - 9
Fax: +30.210.5231329
Çeşitli Bağlantılar
http://www.adverts.gr/grsearch/pages/
http://www.in.gr/
http://www.yellowpages.gr/
http://europa.eu.int/comm/eurostat/
http://hellasnet.net/
http://www.gogreece.com/
http://business.hol.gr/park/list/business06
http://www.acci.gr
http://www.parliament.gr
http://www.icap.gr
http://www.hellasyellow.gr/
http://www.gr-indexer.gr/
http://www.diadiktyo.net/english.php
http://www.elke.gr
http://www.united-hellas.com/
http://www.Kompass.com
http://www.hellasweb.com
http://www.infofranchise.gr
55
KAYNAKÇA
E. I. U. (2011), Yunanistan Ülke Raporu, The Economist Intelligence Unit Ülke Raporları, Ocak 2011
Eurostat, http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page/portal/eurostat/home, Erişim Temmuz
2011
İSO (2008), Yunanistan Ülke Raporu, Haziran 2008
Karayılanoğlu, P. B. (2007), Yunanistan’ın Temel Ekonomik Göstergeleri ve Türkiye – Yunanistan
Ticari ve Ekonomik İlişkileri, İzmir Ticaret Odası Yunanistan Ülke Raporu.
Sapmaz, Y. (2004), Yunanistan Ülke Raporu, KOSGEB Pazar Araştırma ve İhracatı Geliştirme
Merkezi
T.C. Atina Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği (2010), Yunanistan’ın Temel Ekonomik Göstergeleri ve
Türkiye – Yunanistan Ticari ve Ekonomik İlişkileri 2009 , Yunanistan Ülke Raporu, Mayıs
2010.
Taylan, T. (2011), Yunanistan Ülke Raporu, T.C. Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı İGEME
Yunanistan Ülke Raporu.
www.abttf.org, Avrupa Batı Trakya Türk Federasyonu
www.batitrakya.org, Batı Trakya Türkleri Resmi Sitesi
www.deik.org.tr , DEİK web sitesi, Erişim tarihi Temmuz 2011
www.doingbusiness.org, The World Bank International Finance Corporation (IFC), Erişim Temmuz
2011
www.igeme.gov.tr, İGEME İnternet Sitesi, Erişim tarihi Temmuz 2011
www.investingreece.gov.gr , Yunanistan Yatırım Ajansı, Erişim Temmuz 2011
www.mfa.gov.tr, T.C. Dışişleri Bakanlığı
www.oecd.org, Economic Survey of Greece 2011, OECD , Erişim Temmuz 2011
56
www.trademap.org , Trade Statistics for International Business Development, Erişim Temmuz 2011
www.wikipedia.org
57

Yunanistan Ülke Raporu - Edirne Yatırım Destek Ofisi

Transkript

Benzer belgeler

yunanıstan`a pencere

yunanıstan`a pencere

yunanıstan`a pencere

yunanıstan`a pencere

yunanıstan`a pencere

yunanıstan`a pencere

anadoludan giden rumlar

yunanıstan`a pencere

DÜNYA`DA BU HAFTA