Sanayi Stratejisinde İyi Uygulama Örnekleri

Transkript

T.C. Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı
Sanayi Stratejisinde İyi
Uygulama Örnekleri
Prof. Dr. Murat Yülek
Eylül 2013
İçerik
• Ders klavuzunda verilmiştir
• Türkiye Cumhuriyeti’nde izlenen ekonomi
politikalarının en önemli hatası, eksikliği,
koordinasyonsuzluğu sanayi ve sanayileşme
politikaları alanındadır.
• Bunun Türkiye’ye çok büyük fırat
maliyetleriyle karşı karşıya bırakmıştır.
-I
Neden Sanayi
Sektörel yapı akışı:
• Tarım  Sanayi  Hizmet/Bilgi
Ancak gelişmiş ekonomiler bile sanayiyi bırakmış
değil:
– Singapur sanayi sektörü (GDP’sinin %15’i)
-II
– ABD sanayi sektörü (GDP’sinin %25’i; 4 trilyon
dolar)
• Sanayi sektöründeki yüksek verimlilik
Neden Sanayi
• Öğrenme ve bunun getirdiği avantajlar
-III
– Devam eden verimlilik artışları: Birikimli üretim
artıkça birim maliyet düşüşü
– Yeni ürün geliştirmenin kolaylaşması
(Ipod-> Iphone-> Ipad)
• Sanayi sektörünün diğer sektörlerle “bağlantıları”;
sanayi alt sektörlerinin diğer sanayi alt
sektörleriyle “bağlantıları
-IV
Neden Sanayi
•
Teknik ilerleme, sermaye birikimi ve uzmanlaşan beceriler
sayesinde imalat sanayi, diğer alanlara nazaran daha hızlı
büyüyerek zengin toplumlar oluşturabilir.
•
Tarımdaki teknolojik gelişmeler ve icatlar
-V
•
Sanayide verim artışı ve paralel icatlar
•
Hizmet sektöründe yeni iş kolları
Temeller: Ticaret Hadleri
•
Dış Ticaret Haddi: İhracat Fiyat Endeksi/İthalat Fiyat Endeksi
– Yani, bir ülkenin ihraç ettiği mal türlerinin fiyatlarıyla ithal
ettiği ürünlerin fiyatlarının oranı
– İhraç mallarının fiyatları önemli ölçüde katma değer seviyesi
tarafından belirlendiği için (özellikle ileri ekonomilerde)
ticaret hadleri ülkenin gelişmişliğinin de bir göstergesidir
Örnek: 15. yüzyıl
İngiltere sadece ham yün ihraç ediyor. Yünün uluslararası pazarda fiyatı: 100
dolar/ton
Hindistan sadece baharat ihraç ediyor. Baharatın uluslararası pazarda fiyatı:
400 dolar/ton
Bu durumda İngiltere’nin ticaret haddi: 0.25; 1 ton yün ihraç ettiğinde 250 kg
baharat ithal edebiliyor.
Temeller: Ticaretin Ekonomik Avantajları
• Kaynakların verimini yükseltir
• Ülkede üretilemeyen mallar tüketilebilir
• Uzmanlaşmayı sağlar
• İstihdam yaratır
Temeller: Mukayeseli Üstünlükler ve Uluslararası Ticaret-I
Örnek:
•
Bir işçinin bir yıl çalışarak üretilebildiği ürün miktarı
Kumaş (metre)
Süt(litre)
•
İngiltere
100
30
Hollanda
80
40
İngiltere her kumaşta; Hollanda sütte mutlak üstünlüğe sahip
Ticaretin kazançları*
Ticaret yapılmazsa
Ticaret yapılırsa
Kumaş (m) Süt (lt)
İngiltere
80
6
80
6
İngiltere
100
0
80
20
20
30
20
30
Hollanda
0
40
20
20
100
36
100
36
Toplam
100
40
100
40
Hollanda
Toplam
•
•
Eğer ticaret yoksa: her ülke bir yıl boyunca ne üretiyorsa o kadar tükecek
Eğer ticaret yapılırsa, ürettiklerinin bir kısmını diğer ülkeye satacaklar => ticaret yapılınca toplam tüketim artıyor
*kumaş/süt nisbi fiyatı 1 varsayılıyor
* İngiltere 80 m kumaş, Hollanda 20 m kumaş tüketmek istiyor
Temeller: Mukayeseli Üstünlükler Ve Uluslararası Ticaret-II
Örnek: Bir işçinin bir iş günü çalışarak üretilebildiği ürün miktarı
Kumaş (metre)
Süt (litre)
İngiltere
100
40
Hollanda
10
25
•
İngiltere her iki üründe de mutlak üstünlüğe sahip
•
Hollanda’nın süt üretimindeki fırsat maliyeti İngiltere’ye göre daha düşük; o
İngiltere kumaş üretiminde mukayeseli üstünlüğe sahip o Hollanda süt
üretiminde mukayeseli üstünlüğe sahip
Ticaret yapılırsa
Ticaret yapılmazsa
İngiltere
İngiltere
100
40
80
8
100
0
80
20
Hollanda
10
25
8
5
110
55
88
13
Hollanda
Toplam
0
100
25
25
20
100
5
25
Temeller: Dinamik Mukayeseli
Üstünlük: “Öğrenen” Kazanır
Toplam
Taraflardan bir sanayileşirse/öğrenme sürecine girerse ne olur?
•
•
Uzmanlaşma ve üretimden dolayı İngiltere kumaş üretiminde %60 verimlilik kazancı yaşamış olsun.
Hollanda ise ihtisaslaştığı ürün olan sütte bu avantajları sağlayamamış olsun.
Kumaş (metre)
Süt (litre)
160
40
10
25
İngiltere
Hollanda
İngiltere’nin “öğrenmesinden” sonra ticaret
İngiltere’nin “öğrenmesinden” önce ticaret
İngiltere
Hollanda
160
0
0
25
140
20
20
5
Toplam
160
25
160
25
İngiltere
Hollanda
Toplam
100
0
100
0
25
25
80
20
100
“Öğrenen” taraf tüketimini artırıyor.
Öğrenemeyen
taraf tüketimini (refahını) artıramıyor.
Ancak öğrenen tarafın verimliliğini artırmasıyla dünyanın toplam
tüketimi artıyor.
Temeller: Singer-Prebisch Hipotezi (UNCTAD
raporu kullanılabilir)
•
Birincil malların mamul mallara göre nispi fiyatının
zamanla azaldığı gözlemi/fikri.
– Birincil malların ihracatçısı olan ülkeler
sanayileşmenin doğurduğu kârlardan yoksun
kalmaktadır.
Temeller: Dinamik Mukayeseli Üstünlük: Ticaret Haddi
Değişiklikleri Kazandırır
20
5
25
Ticaret haddi kumaş (sanayileşen ülke) lehine değişirse ne olur?
•
Kumaş/süt fiyatı 1 den 2’ye yükselsin.
Kumaş (metre)
Süt (litre)
İngiltere
100
40
Hollanda
10
25
Ticaret haddi değişmeden (öğrenme yok) önce ticaret
Ticaret haddi değişmeden (öğrenme yok) sonra ticaret
İngiltere
100
0
80
20
Hollanda
0
25
20
5
Toplam
100
25
100
25
İngiltere
Hollanda
Toplam
Kumaş (m)
Süt (lt)
Kumaş (m)
Süt (lt)
100
0
100
0
25
25
90
10
100
20
5
25
Ticaret hadlerinin değişmesi, sanayileşen tarafın toplam üretimden daha çok pay
almasını (refahını artırmasını) bun karşılık sanayileşmeyen tarafın tüketimini
düşürmesini sağlıyor.
Öğrenme (ve verimlilik) artışı olmayınca, “zero sum game” sanayileşmeyen tarafı
fakirleştiriyor.
Temeller: Hollanda Hastalığı
•
İlk olarak 1960’larda Hollanda’nın, Kuzey Denizi’nde büyük doğalgaz kaynakları
keşfetmesi ve sonrasında rekabetin olumsuz etkilenmesini ifade etmek üzere
kullanılmıştır.
•
Doğalgaz kaynaklarının keşfi sonrasında:
–
–
Değer kazanan Hollanda ulusal parası
Rekabet edebilirliğinin kaybolmasından ötürü petrol haricindeki ihracatın zarar
görmesi
•
Kamu sektörü ve ticarete konu olmayan sektörler gelişirken ikincil sektörün kârlılığı
azalır.
•
Kur değer kazanır. (iç-dış enflasyon farkları)
•
Tüketim artar; ticarete konu olmayan mallara olan talep de artar • Üretim
kaynaklarının hizmet sektörüne yönelir
•
Ücretler yükselir.
•
Rekabet gücü düşer; ticarete konu olan malların (özellikle sanayi) üretiminde rekabet
gücü kalmaz.
•
Sonuç: Sanayileşmede gerileme
Bilgi, İçsel Büyüme Teorileri
•
•
•
Temelleri Arrow, Alchian, Young, Romer (1986) ve Lucas (1988)’ın çalışmalarına
dayanır
Büyümenin en önemli itici gücünün bilgi ve teknoloji olduğu; bunun da ekonomik
sistemin kendi dinamikleri içinde, “içsel” olarak gerçekleştğini söyler
Ülkelerin gelir seviyelerinin kendiliğinden birbirine yaklaşacağı tezine karşı çıkar • Üç
ana grup:
o Nüfus artışı ve beşeri sermaye birikimini birer karar değişkeni olarak ele
alanlar;
o Teknolojik değişmeyi piyasa güçlerinin yönlendirdiği girişimci kararlarına
bağlayanlar;
o Büyüme sürecinde kamunun rolünü bağımsız bir değişken olarak dikkate
alanlar
Genel bilgiler: Yülek, M. (1997), “İçsel Büyüme Teorileri, Gelişmekte Olan Ülkeler ve Kamu Politikaları Üzerine”, Hazine Dergisi, Nisan 1997, Sayı 6.
Temel makale ve kitaplar:
•
•
•
•
•
Grossman, G. and E. Helpman (1991), Innovation and Growth in the Global Economy, Cambridge: MIT Press. Chapter 1 ve 13
Uzawa, H. (1965), “Optimum Technical Change in An Aggregative Model of Economic Growth”, International Economic Review, Vol. 6, No. 1. January,
1965, pp. 18-31.
Romer, P. (1986), “Increasing Returns and Long Run Growth” Journal of Political Economy, Vol. 94, No. 5.
Lucas, R. (1988), “On the Mechanics of Development” Journal of Monetary Economics Vol. 22.
Barro, R. and Sala-i-Martin, Z. (2004) Economic Growth, MIT Press.
Temeller: Yaparak Öğrenme
Öğrenme (Tecrübe) Eğrileri: Birikimli toplam
üretim arttıkça birim maliyetler düşer.
İlerleme oranları: üretimin iki katına çıkmasıyla
birim maliyetlerdeki düşüş (~ yüzde 80)
•
John M. Dutton and Annie Thomas, “Treating Progress Functions as
a Managerial Opportunity,” The Academy of Management Review 9,
no. 2 (April 1984): 235-247
Temel makaleler:
•
•
•
Arrow, K. (1962), “The Economic Implications of Learning by Doing” Review of Economic Studies, Vol. 24
Wright, T.P., Factors Affecting the Cost of Airplanes,Journal of Aeronautical Sciences, 3(4) (1936): 122-128.
C. Castaldi, M. Cimoli, N.Correa and G. Dosi “Technological Learning, Policy
Regimes, and Growth:The Long-Term Patterns and some Specificities of a
‘Globalized’Economy” içinde olduğu eser Cimoli, M. , G. Dosi and J.E. Stiglitz
(editörler) Industrial Policy and Development: The Political Economy of
Capabilities and Accumulation, Oxford Universty Press. 2009.
Temeller: Teknolojik Derinlik
Bir sektörün üreticiye / araştırmacıya sunduğu
öğrenme “fırsatları”
Temeller: Taşmalar / Dışsallıklar
•
Dışsallık: ekonomik birimlerin üretim veya tüketim
faaliyetinden dolayı üçüncü kişilere yükledikleri
maliyetler veya sağladıkları fayda
-Pozitif Dışsallık (meyve üretimi yapan bir kişinin bal
üretimiyle ilgilenen komşusuna sağladığı fayda)
-Negatif Dışsallık (yakınındaki nehire zehirli atıklarını
döken firmanın bu nehirde balıkçılık yapanlara yüklediği
zarar)
Temeller: Kamu Malları Ekonomisi - I
•
Kamu malı: kullanımı herkese açık olan, bir kişinin bu
malın kullanımından ötürü sağladığı faydanın başka bir
kişinin faydasını etkilemediği mal
– Savunma hizmetleri
– Köprüler, demiryolları, karayolları
•
Bedavacılık sorunu
– Dışlayıcı özelliğinin olmaması
Temeller: Kamu Malları Ekonomisi - II
•
Örnek: 10 çiftçinin her birinin yan yana şekilde 100’er dönüm tarlası var.
Toplamda 5 milyon liralık üretim yapıyorlar. (Çiftçi başına 500.000 lira) Fakat
bu çiftçilerin pazara erişimini sağlayacak bir yol yok. Yolun maliyeti ise
500.000 TL. Bu yüzden hiçbir çiftçi kendi başına bu yolu yaptırmak istemiyor.
Eğer yol devlet tarafından bu çiftçilerden alınan vergilerle yapılırsa her bir
çiftçi 50.000 TL ödeyecek ve pazara erişimi gerçekleşmiş olacak.
Temeller: Geç Kalkınan Ekonomiler: Gerschenkron
•
•
İlk kalkınanlar: İngiltere, Fransa vs
Geç kalkınanlar: Almanya, Japonya, Rusya
•
•
•
•
19. yüzyılda Almanya ve Rusya gibi geç kalkınan ülkeler,
İngiltere ve İsviçre gibi erken kalkınan ülkeleri yakalamak
için güçlü bir devlet müdahalesine ihtiyaç duydu
Çarlık Rusyası’nda sanayileşmenin başlaması: Demir ve
çelik endüstrilerinin gelişmesini sağlayan büyük bir
demiryolu ağı kurulması
Demiryolları pazarın genişlemesi
Ağır sanayinin korunması: gümrük
Temeller: Friedrich List
•
List Alman sanayileşmesinin öncü fikirlerini geliştirdi. “Sanayileşme
sayesinde yurtiçi ekonomik gelişim yükseltilebilir.“
•
Bebek sanayiler desteklenmeden Smith/Ricardo’cu serbest ticarete
girilmesi bu tür çekirdek sanayiclerin kaybolmasına sebep olur.
•
Serbest ticarete gereklidir ancak her iki taraf da hazır olunca ticarete
açılmalıdır.
•
Bundan önce “eğitici gümrükler” ile bebek sanayiler büyütülmedilir.
•
“Bedensel emek”, zenginliğin tek kaynağı değildir. Manuel işçi ile
Newton bir değildir.
•
Tarımsal toplumların serbest ticaret koşullarında tarım-sanayiticaret
ulusları sınıfına geçişleri; ancak güçlü bir eğitim süreci, sanayileşme,
ve ilerleme konusunda ulusların birbirini engellememeleri ile
mümkün olacaktır.
Temeller: Alexander Hamilton /Report on
Manufactures
•
Amerikan tarım ürünlerine karşı konulan gümrüklerin arz fazlası
oluşturması: Amerika’da tarımsal arz fazlalığını dengelemek için
iç talebin arttırılması gerekir.
•
Bunun da yerli sanayinin korunması ve teşvik edilmesiyle
gerçekleşeceğine inanıyordu.
•
Güçlü bir iç sanayinin ülke tarımı ve servet üzerinde olumlu etki
yaratacağını düşünüyordu.
Sanayi Politikasının Gerekliliği: Analitik
Argümanlar - I
•
Sanayi politikası konusunda “rekabetçi ekonomiler ve devlet destekli kapitalizm
arasında bir seçim olmalı” düşüncesi
•
Sanayi politikasının bahsedilen amaçlarından birisi de yerli sanayinin katma değerini
yüksek katma değerli sektörleri destekleyerek artırmaktır. Bu sermayenin emek
yoğun sanayilerdeki üretken kullanımından, sermaye yoğun sanayilerdeki göreceli
olarak üretken olmayan kullanıma transferini gerektirir. Yoo (1990)
Leipziger ve Petri (1993)
Argümanlar - II
•
1980’lerde sanayi politikası için kullanılan argümanların bir kısmı belirli endüstrilerle
bağlantılı dışsallıklara odaklanmıştır.
–
•
Argümanların ikinci kısmı küresel oligopolistik piyasalardaki yerli firmalara odaklanır.
–
•
Teknoloji yaratan veya kaynakları geliştiren bazı aktiviteler yatırımcı firmanın
bütün gelirleri/yararları kâr olarak ele geçirememesiyle sonuçlanabilir.Bu
durumlarda koruma veya sübvansiyonlar dışsallık yaratan aktivitelerin kapsamını
genişletebilir ve toplumsal fayda yaratabilir.
Bu bağlamda, yerinde devlet müdahaleleri yerli firmaların küresel pastadan daha
fazla pay almasını sağlayabilir.(havacılık sektörü)
Sanayi politikası gerekçelendirilebilir olsa da, sanayi politikası için çoğu geleneksel
argümanlar analitik incelemeyi geçemiyor. Müdahale için durum gelişen
ekonomilerde yeni, ihracat odaklı sanayiler için ve gelişmiş ekonomilerde yeni
teknoloji yoğun sanayilerde daha güçlüdür.
Argümanlar - III
Devlet müdahalesini haklılaştıran sebepler:
•
Bilgi Dışsallıkları
•
Koordinasyon Dışsallıkları
•
Ölçek Ekonomileri
•
Teknolojik Dışsallıklar
Sanayi Politikaları: Ekonominizi Nasıl
Farklılaştırırsınız?
Zayıf Başlangıç
Şartları
Big Bang Politikaları
Gelişmiş Ekonomi
Öğrenme
Sanayiyi Kaybetmek Mümkün mü?
Evet. Örnek: Hollandalı hastalığı
Gelişmiş ekonomi
Kaynak bazlı
sermaye girişleri
Yerel para
biriminin değer
kazanması
Unutma / Öğrenmeme
Sanayileşmeden
Kaçmış Ekonomi
Yerel kaynakların
sanayiden uzaklaşmasıyla
ticaret yapılabilir
sektörlerin (sanayi)
düşüşü
Sanayiyi Kaybetmek Mümkün mü?
Evet. Örnek: Hollandalı hastalığı
Gelişmiş ekonomi
Kaynak bazlı
sermaye girişleri
Yerel para
biriminin değer
kazanması
Unutma / Öğrenmeme
Sanayileşmeden
Kaçmış Ekonomi
Yerel kaynakların
sanayiden uzaklaşmasıyla
ticaret yapılabilir
sektörlerin (sanayi)
düşüşü
Müdahalelerin Maliyetleri
•
“Müdahale” karşıtlarının anahtar argümanı: “Yanlış müdahale müdahale
etmemekten daha kötü sonuçlara yol açabilir”
–
–
Verimli faaliyetlerden verimsiz faaliyetlere kaynak aktarımı
Hükümetlerin çoğunlukla prestijli veya zor teknolojileri desteklemek için
yol izleryebilir. Örnek: Concorde
•
“Sektör hedefleri ekonomik kriterlerden daha ziyade politik sebeplerle
belirlenir”
•
“Doğru hedeflenen müdahalelerin bile maliyetinin kaçınılmazdır”
–
–
Vergilerin diğer aktivitelerden kaynak çekmesi ve vergi alınan sektörlerin
sekteye uğrayabilir
Lobi faaliyetleri verimsiz alanlara kaynakaktarılmasına sebep olabilir •
“Fayda ve maliyetlerin karşılaştırılmasının gerekir”
Kaynak: Leipziger ve Petri(1993), Okimoto (1989) vs.
Müdahalelerin Maliyetleri
•
“kaynakları yavaş büyüyen sektörlerden hızlı büyüyen sektörlere aktarmak için
sebepler olsa da, bu aktarım aktif bir sanayi politikası gerektirmez. Çünkü piyasa
güçleri kendi başlarına bu aktarımları gerçekleştirebilir.
Kaynak: Leipziger ve Petri(1993), Okimoto (1989) vs.
Sanayi Politikası Araçları
•
“Sektör seçimi” ve yönlendirilmiş destekler
•
Pazarda, sanayinin karşılaştığı fiyat ve teşvikleri değiştiren
araçlar
– Girdi maliyetlerinin azaltılması (sermaye, enerji, ithalat ve
diğer önemli girdiler için sübvansiyonlarla) veya gelirlerin
artırılması (yerli veya yabancı rekabetten korunma vs)
•
Kurum ve kuruluşlar: Sanayi politikalarının verimli şekilde
uygulanması, politika hedeflerinin belirlenmesi ve verimli
araçlar için yönlendirici, izleyici, destekleyici kurumlar
•
Kamu alımları
•
Finansal destekler (yönlendirilmiş krediler, hibeler vs)
•
Teknoloji destekleri
•
Ölçek politikaları (zorunlu birleşmeler vs- Japonya)
Geleneksel Sanayi Politikaları: Japonya Meiji
Dönemi ve Hızlı Büyüme Dönemi Tecrübesi-I
1868 yılında başlayan Meiji dönemi
•
Devlet yönlendirmesi, destekleri ve işbirliği ile hızlı bir
sanayileşme dönemi
•
Özel sektör şirketleri eliyle sanayileşme
•
«zengin millet-güçlü asker»,«sanayiyi geliştir-şirketleri
destekle», «Avrupa ve Amerika’yı geç» sloganları
•
40 yıl süren ilk kalkınma ve yakalama dönemi
– Almanya ile birlikte «geç kalkınan ülker» kavramına
temel
•
Reformlar «Hambatsu» adı verilen yönetici sınıfın
liderliğinde
Yülek, M. (2013) Kalkınma Tartışmalarında Japon Modelinin Yükselişi, Düşüşü ve Tekrar Yükselişi,
yayınlanmamış araştırma
Dönemi ve Hızlı Büyüme Dönemi Tecrübesi -II
•
Sosyal sınıfların eşitliğine dayalı tanzim ile birlikte ekonomik gelişmeyi ve
dönüşümü destekleyici kamu politikaları
–
–
–
–
Ulaştırma ve haberleşme yatırımları
Tek bir para biriminin ve bankacılık sisteminin oluşturulması
Yeni okul inşaatları
Yurt dışına eğitim için insan gönderilmesi
–
•
Yurt dışından eğitimcilerin Japonya’ya getirilmesi
Sektör seçimi stratejisi
–
•
Tekstil Sektörü
1911’den sonra hızlanan sınai kalkınma
–
•
Ağır sanayi ve kimya sanayisinde yaygınlaşma ve gelişme
Askeri açıdan reformlar
–
1905’de Tsushima Boğaz Savaşı’nda Rus Donanması’nın yok edilmesi
Dönemi ve Hızlı Büyüme Dönemi Tecrübesi -III
Hızlı Büyüme Dönemi
•
1953-1973:çok hızlı ve ihracata dayalı büyüme
•
İktisadi Bağımsızlık için Beş Yıllık Plan
–
–
•
•
•
–
–
–
–
İktisadi bağımsızlığın sağlanması
Tam istihdama ulaşılması
Ağır sanayi ve kimya sanayileri:bebek sanayi
Her sektör için bir departman (Genkyoku)
1958-62,1963-70,1971-76 sanayi planları
Sanayinin temelinin güçlendirilmesi
Sınai yapının geliştirilmesi
Ağır sanayi ve kimya alanlarında sanayileşme
Şirket modernizasyonu ve sanayi rasyonalizasyonu
Dönemi ve Hızlı Büyüme Dönemi Tecrübesi-IV
Hızlı Büyüme Dönemi (devam)
•
•
•
Kartelleşmeye göz yumma: ölçeklerin artırılması ve ülkenin rekabet gücünün artırılması
Şirketlerin teknolojik olarak geliştirilmesi amacıyla MITI’nın teşvikler sağlaması
Sanayi politikasının temeli: sektör seçimleri
–
–
–
•
•
Demir çelik – Kömür
Petrokimya
Elektronik
1970’lerden sonra yakalama politikalarından teknoloji ve yenilik politikalarına geçiş
Ağır/sermaye yoğun sanayinin hedeflenişi
–
Bu mallara olan talebin gelir esnekliklerinin yüksek olması
–
–
–
Olumlu taşma etkileri
Hızlı teknolojik gelişme potansiyeli
Emek verimliliğinin hızla yükselmesi potansiyeli
Dönemi ve Hızlı Büyüme Dönemi Tecrübesi-V
Hızlı Büyüme Dönemi (devam)
•
Finansal politikalar
– Faiz hadlerine nominal tavanlar
– Temel sektörlerdeki şirketlere sınırlı tutulan bono ve
tahvil ihracı
•
Japon Kalkınma Bankası
– Özel sektör yatırımlarının finansmanı
•
1973 petrol krizi ile Hızlı Büyüme Dönemi’nin sona
ermesi
Doğu Asya Tecrübesi
•
Uçan kazlar teorisi
• Gerschenkron
Yülek, M. (1998) Asya Kaplanları: Sanayi Politikaları ve Kalkınma, Alfa Yayınları
Asya Kaplanları
Asya Kaplanları: Sanayi Politikaları sonrası İhracatın
Brezilya: Embraer tecrübesi
Kaynak: Riedel, J., Economic Development in East Asia: Doing What Comes Naturallly? In
Achieving Industrialization in East Asia
•
1945: havacılık kuruluşu kuruluşu
(Aeronautical Research Center-ARC)
1947: ARC’ye ek olarak havacılık eğitimi veren
bir üniversite kurulması (ITA)
1950’ler havacılık araştırma enstitüsü
kurularak araştırmalara başlanması
•
•
–
–
•
•
•
Convertplane (dikey kalkan uçak tasarımı)
Jet motorlarının geliştirilmesi
1969: Enbraer’in kuruluşu
1970’ler lisans altında sivil uçak üretimi
Yine 1970’ler kendi tasarımı ve uçurulması; diğer yeni uçakların
tasarımı ve üretimi
•
1989 ilk jet motorlu uçağın tasarım ve üretimi
(Brasilia)
–
1990 Brasilia’nın dünya pazarındaki payı: %24
•
1980’ler küresel ekonomiyle entegrasyon
–
–
•
Liberasyon
Özelleştirmeler
1994’de Embraer’in özelleştirilmesi
–
•
•
Doğrudan Yabancı Yatırımlar
Ekonomide etkinlik sağlamak için Ar-Ge harcamalarının azaltılması
Embraer’in başarısı: özelleştirme ve yeniden yapılanma süreci
–
–
•
40 yılı aşkın devlet desteği
Özelleştirmeden sonra önemli stratejik kararlar
Parça üretiminden ziyade parçaların harmonizasyonu
dizaynına yoğunlaşma
Kolektif ve düzenli bağlanış
•
–
–
Risk partnerleri
Parça üreticileri
ve
–
Taşeronlar
Kaynak: A Case Study of Embraer in Brazil (UNCTAD)
•
Özelleştirmeden bir yıl sonra (1995) Embraer, Brezilya’nın
1 milyar dolarlık ihracatının 182 milyon dolarını
karşılıyordu.
•
Uzun yıllar süregelen devlet desteği ve özelleştirmenin
olumlu etkileriyle beraber 1999 yılında, Brezilya’nın en
büyük ihracatçı firması konumuna yükseldi. (1.7 milyar
dolar)
•
1998 yılında batılı havacılık firmaları arasında dördüncü
sıraya yükseldi.
•
Boeing ve Airbus tarafından da kullanılan «Family»
stratejisi sayesinde altyapı ve bakım maliyetleri düşürüldü,
standardize edilmiş pilot ve teknik personel eğitimleri
hayata geçirildi.
İsveç: Saab Tecrübesi
•
Saab (Svenska Aeroplan) kuruluşu: 1937 –
İsveç’in savunma güvenliği için ihtiyaç
duyacağı savaş uçaklarının üretilmesi
•
1940: Ilk savaş uçağının üretilmesi
•
1949: Savaş sonrasında savaş uçağı
talebinin düşmesiyle otomobil üretimi
•
İkinci Dünya Savaşı sonrası: Savaş
sonrasında savaş uçağı sivil uçak üretimi
çalışmaları
İsveç: Saab Tecrübesi
•
1970 sonrası hem sivil hem askeri uçak çalışmaları –
1970-1990: ViggenViggen’in yeterli olmadığı görülünce;
– Yabancı bir uçağın alınıp yerlileştirilmesi
– Viggen’in geliştirilmesi
– Yeni bir modelin sıfırdan yerli tasarım olarak
üretilmesi(en zor alternatif)
Seçenekleri
•
Seçilen: 3. Alternatif
– Tasarım ve geliştirme ülke içinde
– Parça ve sistemlerin büyük kısmı yurtdışından
Avrupa ve ABD’de sanayi politikaları çerçevesi:
Ciddi yan katkılar: Yatırılan paranın yaklaşık üç katı
kadar ekonomiye geri dönüş
•
2000 öncesi-I
•
Sanayi ülkelerinindeki sanayi politikaları:
–
–
–
Fransa’da 1960’lar,1970’lerin başı ve 1980’lerin ortasında yoğun
müdahaleler,bu dönemlerin dışında müdahalelerin dozunun azaltılması
Almanya’da göreceli olarak daha ılımlı geçişler; 1970’lerde yoğun
müdahalenin ardından daha nötr politikaların uygulanması
Japonya’da 1950 ve 1960’lardaki yoğun müdahaleden 1980’lerde
fonksiyonel yaklaşıma geçiş. Bu geçişe rağmen hükümet ve sanayi sektörü
arasında diyalog ve bilgi paylaşımı için güçlü kurumların varlığının
sürdürülmesi
–
ABD’de sanayi politikasını organize eden herhangi bir merkezi kurumun
olmaması, araştırma desteğinin büyük çoğunlukla savunma bağlantılı temin
ve araştırmalarla olması; zaman zaman ise hükümetin sanayinin uyumu ve
kurtarma çalışmalarında geçici müdahaleleri.Genel olarak rekabet yanlısı ve
göreceli olarak nötr politika duruşu.
Leipziger ve Petri(1993)
2000 öncesi-II
Öncüler:
Avrupa:
Friedrich List (Bebek Sanayiler Kuramı)
•
•
Ticaret korumacılığı için gerekçe
Henüz olgunlaşmamış sanayilerde ölçek ekonomisinin ve diğer ülkelerle rekabetin sağlanmasının zor olması •
Gümrük tarifeleri
–
Karşı çıkanlar: Sanayilerin korunması rant aramaya iter.
Amerika
Alexander Hamilton: Report on Manufactures (1791): “Zenginliğin kaynağı tarım değil sanayidir”
•
Sanayinin büyümesini teşvik  ülkenin ekonomik sisteminin geleceğini sağlamlaştırma
–
–
–
•
Sanayiye sübvansiyonlar
Ticaretin uygun gümrük tarifeleriyle regülasyonu
Diğer devlet destekleri
Böylece: Sanayinin büyümesi; çeşitlenmiş istihdam olanakları; ABD’nin göç alımını teşvik; tarım, bilim ve teknoloji gibi
ekonominin bütün dallarına uygulanmasının sağlanması
ABD: tütün tarlaları
ABD: pamuk tarlaları
2000 öncesi-III
•
Batı Almanya
–
–
–
–
–
–
1960’ların ortasına kadar nötr, 1966’dan sonra yüksek teknoloji
sanayilere yoğunlaşma, 1970’lerin sonlarında gerileyen endüstrilere
büyük destek sağlanışı, 1980’lerde nötrleşme ve özelleştirmeye geçiş
Ekonomi Bakanlığı, hükümet - özel sektör - sendikaların oluşturduğu
konseyler
Tarım, ormancılık, madencilik ve tekstil gibi politik olarak önemli
sektörler hariç korumada azalma
Anti-kartel politikası 1950’lerden beri var fakat sıkıntılı endüstriler
için muafiyetler, 1970’lerde bazı birleşmelere teşvik
Hem direkt devlet tarafından hem de mali teşvikler dolayısıyla AR-GE
kuruluşlarından araştırmaya büyük destek
1980’lerde yerli ürünlerin devlet tarafından desteklenmesi
2000 öncesi-IV
•
Fransa
–
–
–
–
–
–
1960’ların ortasına kadar iddialı planlar, 1966’dan başlayarak ulusal şampiyonlara yönelik
yatırımlarda yoğunlaşma. 1970’lerin ortasından sonra yüksek teknoloji projeleriyle kısıtlama.
1980’lerde denenen ve bırakılan büyük boyutlu devletleştirme. Sonrasında teknolojiye ve
özelleştirmeye odaklanma
Geleceğin endüstrilerini geliştirme, uluslararası rekabet gücüne ulaşma, uyumu sağlama, ulusal
şampiyonları geliştirme
Sanayi Bakanlığı, Planlama Komisyonu, devlet bankaları ve firmalar, sanayi kuruluşları
Yeni yatırımlar ve birleşmeler için kullanılan çeşitli vergi muafiyetleri, Ar-Ge için büyük boyutlu
vergi indirimleri
Tercih edilen endüstriler için koruma metodları, yabancı yatırımların yüksek teknoloji alanlarına
davet edilişi; fakat stratejik sebeplerden ötürü kontrol edilişi
1960’ların ortasından 1980’lerin başına kadar ulusal şampiyonları yaratmak için birleşmelerin
teşviki
–
–
Belirli endüstrilerin geleceğin endüstrileri olarak dizaynı; Ar-Ge yatırımları, araştırma ve sanayi
politikalarının koordinasyonuna katkıda bulunmak için Araştırma Bakanlığı’nın Sanayi Bakanlığı ile
birleşmesi
Bütün büyük bankalarla birlikte ekonominin yarısının 1980’lerin başlarında devletleştirilmesi.
Devlet alımlarının yerli üreticiyi desteklemesi.Sonrasında ise agresif şekilde özelleştirme
2000 öncesi-V
•
ABD
– Nötr, rekabetçi çevre ve savunmaya önem. Gerileyen ve
ithalatın tehdit ettiği endüstrileri desteklemek için
1980’lerden beri anti tröst politikalarının
serbestleştirilmesi ve geçici müdahaleler
– Savunma Bakanlığı, ticaret odaklı kurumlar, Başkanlık
komisyonları
– Anti damping ve sübvansiyon yasaları
– Araştırma ve geliştirmenin Savunma Bakanlığı tarafından
finansmanı
– Savunma ikmali için yüksek teknoloji talebi
Bugün sanayi politikaları uygulanıyor
mu?
Gelişmiş ekonomilerde sanayi politikalarına dönüşün
bazı sebepleri (The Economist 5 Ağustos 2010)
– Ekonomik yavaşlama karar alıcılara istihdamı
artırıcı ve büyümeyi artırıcı baskı yapıyor
– ABD, İngiltere gibi ekonomiler ekonomilerini
finans ve gayrimenkul sektörlerinin ötesine
taşımak istiyor
– Çin ve G. Kore gibi ekonomilerde uygulanan
sanayi politikalarına cevaben
Bugün sanayi politikaları uygulanıyor mu?
Gelişmiş ülke hükümetlerinin sanayi politikası başlığı altında olmasa bile sanayinin düzenlenmesi
ve çeşitlendirilmesi konusunda adımlar
–
–
•
Patent sistemleri
Temel araştırmaları ve büyük kamu alımlarını desteklemek için adımlar – Yerel
yönetimlerin özel şirketlere yatırım teşvikleri
ABD
–
–
–
Yeni fikirlerin ticarileştirilmesi için sübvansiyonlarla,patent ve telif haklarıyla güçlü
teşvikler
Savunmaya ilişkin alımlar ve Ar-Ge harcamaları
Sağlık endüstrisi
Lin and Monga (2010); Yülek (2013); Rodrik (2012)
Bugün sanayi politikaları uygulanıyor mu?
•
Avrupa
–
Fransa’da kamu ve özel sektörün yeni teknolojiler ve endüstriler
geliştirmek için yaptığı koordinasyon – Fransa:
•
Nükleer teknoloji
•
Hızlı tren teknolojisi
•
Airbus (Almanya ile birlikte)
–
–
–
İngiltere’de inovasyon ve verimliliği artırmak için dışa açık ve
rekabetçi piyasalar
Japonya’da otomotiv ve elektronik sektörlerindeki monopol yapıdan
5 stratejik alana (altyapıyla ilgili ihracat,çevre dostu
endüstriler,kültür,sağlık,uzay sanayi) geçiş
Kore’de belirli sektörlere yönelik (otomobil,gemi yapımı,çelik,tekstil)
planlar
Lin and Monga (2010); Yülek (2013); Rodrik (2012)
ABD
ABD’de sanayi politikaları
•
•
Savunma harcamaları
Milli şampiyonlar ve bunlara sunulan destekler – Boeing
–
Sanayi şirketi kurtarma operasyonları
•
•
•
•
1971 Lockheed
•
1953’de SBA’ın kurulması – Silikon Vadisi’nin geliştirilmesi
•
DARPA (Defence Advance research Projects Agency)’nın ARPANET’In kurulmasına
sağladığı destek
1979 Chrysler
1983 Harley Davidson (motosiklet vergilerinin artırılması)
2007 sonrası GM’e sağlanan destekler – KOBİ’lere sağlanan destekler
–
•
2000’li yıllarda teknoloji destekleri
Obama dönemi: yenilikçilik politikaları ve destekleri
•
Başkan’a sunulan raporlar. Yülek makalesinden alıntı
AB
•
AB’de Sanayi Politikaları: Teknoloji temelli
politikaları
Pellemans, J. (2006), “European Industrial Policy”, içinde bulunduğu eser, International Handbook on Industrial Policy, Edward
Elgar.
Mosconi, F. (2013), “The New European Industrial Policy: A Decade After” mimeo.
Milli Şampiyon Stratejileri
«The European Union will be able to exploit the chances offered by the single market – and this
is my firm conviction – only if we decide to create European Champions in areas [...] such as
electrical energy, postal services, etc.». [Merkel 2006]
•
Fransa
–
–
•
Bu bağlamda, yıllarca birçok stratejik alanda başarılı bir şekilde tek milli öncüler
oluşturmuştur.
Japonya
–
•
•
Fransız devletinin uzun yıllardan beri süregelen geleneği, tek bir birinci/öncü
oluşturmak ya da desteklemek üzerinedir.
Milli rekabeti güçlendirmek adına daha küçük firmaları birleştirme yoluna gitmiştir.
Birleşik Krallık – Tek öncü olarak desteklenen ICL ve INMOS başarılı olamamıştır.
ABD
–
–
•
Birleşik Devletler ’de belirgin bir sanayi politikası yoktur. Savunma Bakanlığı bu işte
önemli rol oynar.
Askeri tedarik piyasası yabancı pazardan korunur ve bakanlık öne çıkan potansiyel
firmaları hareketli iç piyasadan çıkarıp destekler.
Çok uluslu öncü stratejisi Avrupa’da hava yolları piyasasında başarıya ulaşmıştır.

Sanayi Stratejisinde İyi Uygulama Örnekleri

Transkript

Benzer belgeler

Sayfa 1 / 1 Kamuyu Aydınlatma Platformu 14.08.2013 http://kap.gov

Presentation File

Dünyadan İşbirliği Teklifleri: Alım Teklifler

Turkçe Antetli Kağıt - Zonguldak Ticaret ve Sanayi Odası

Sanayi Devrimi

Amirnia Auto parts manufacturer