1-11 - El-Cezeri Journal of Science and Engineering

www.tubiad.org
ISSN:2148-3736
El-Cezerî Fen ve Mühendislik Dergisi
Cilt: 2, No: 1, 2015 (1-11)
El-Cezerî Journal of Science and
Engineering
ECJSE
Vol: 2, No: 1, 2015 (1-11)
Makale / Research Paper
Sibirya Mersin Balığında (Acipenser baerii) Larval Gelişim ve
Ön Besleme Evresinde Karşılaşılan Deformasyonlar
İlker Zeki Kurtoğlua*, Kübra Aka, Fatma Delihasan Sonaya, Şevki Kayışa, Fikri Baltaa,
Özay Kösea, Temel Şahinb
a
Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi, Su Ürünleri Fakültesi, 53100 Rize/Türkiye
Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi, Turgut Kıran Denizcilik Y.O., 53100 Rize/Turkey
*
Sorumlu Yazar: [email protected]
b
Received/Geliş: 27.06.2014
Revised/Düzeltme: Accepted/Kabul: 17.07.2014
Özet: Mersin balıkları yetiştiriciliğinde larva anomali oranı, grubun yetiştiricilik performansının tahmininde
önemli bir göstergedir. Çalışmada, Sibirya mersin balığı (Acipenser baerii)’nda, açılma aşamasından suni yeme
adaptasyon aşamasının tamamlanması aşamasına kadar, kalitatif ve kantitatif anomali bulgularının tespiti
amaçlanmıştır. Larvalar açılımdan sonra 14±0.5°C su sıcaklığında muhafaza edilmiştir. Dış beslemeye tamamen
adapte edildiği 26. güne kadar rastgele örnekleme yapılmış ve örnekler fikse edilmiştir. Yavruların gelişimi
izlemesi 90 gün yürütülmüştür. Fikse edilen larvaların incelenmelerinde skoliosis, lordosis, kifosis gibi iskelet
sistemi anomalileri ile kaudal yüzgeç, besin kesesi, mide, çene, baş ve göz deformasyonları kaydedilmiştir.
Yumurtanın açılımında 9.6±0.55 mm ve 12.7 mg olarak ölçülen larva büyüklüğü, 26. günde 23 mm ve 71.4 mg
ağırlığa ulaşmıştır. Yumurtaların açılımından 90. güne kadar %40.0 yaşama oranı tespit edilmiştir. Fikse edilen
293 larvanın 36’sında 6 farklı deformite tipi, %12.3 anomalili birey oranı gözlenmiştir. Anomali tipleri içinde en
çok gözlemlenen anomali tipi omurga deformasyonu olmuştur (%23.3). Çalışma sonunda; Sibirya mersin balığı
yetiştiriciliğinde, besin kesesinin tüketildiği, dış beslemeye geçildiği 10. günden, dış beslenme adaptasyonunun
tamamlandığı 20. günlere kadar yapılacak anomali kontrolü, anomaliye sahip bireylerin kalitatif ve kantitatif
tanımlanmasının mümkün olabileceği sonucuna varılmıştır. Uzun bir süreç alacak Sibirya mersin balığı
yetiştiriciliği için, anomalili bireylerin sağlıklı olanlara oranlayarak ve anomali tiplerini analiz ederek grup
performansının muhtemel ticari karlılığı tahmin edilebilecektir.
Anahtar kelimeler: Mersin balığı kuluçkahane yönetimi, Larva anomali, Yaşama oranı, Erken gelişim.
Encountered deformations, during the larvae development and
early feeding stages in Siberian sturgeon, Acipenser baerii
Abstract: Larvae anomaly rate is an important indicator for prediction group’s culture performance, in
sturgeons. In this study, it was aimed that estimation of the qualitative and quantitative anomaly findings from
hatching to completing artificial feeding adaptation in Siberian sturgeon, Acipenser baeri. Larvae were settled in
to 14±0.5°C tempered water after hatching. Randomly sampling and fixation protocols was carried out from
hatching to day of 26. Juvenile development monitoring was continue up to day of 90 after hatching. During the
fixed larvae analyzing, skeletal anomalies like scoliosis, lordosis, kyphosis and some other anomalies like caudal
fin, yolk sac, stomach, jaw, head and eye deformities were recorded. Although initial length and weight were
9.6±0.55 mm and 12.7 mg, those measurements reached 23 mm ve 71.4 mg in day of 26. Total mortality rate was
40% on day of 90. Number of 36 abnormal individuals, 6 different deformities and % 12 deformity rates in fixed
293 individuals were observed. The most observed deformity is skeletal abnormality with 23.3%. At the end of
Bu makaleye atıf yapmak için
Kurtoğlu İ.Z., Ak K., Sonay F.D., Kayış Ş., Balta F., Köse Ö., Şahin T., “Sibirya Mersin Balığında (Acipenser baerii) Larval Gelişim ve Ön Besleme Evresinde
Karşılaşılan Deformasyonlar” El-Cezerî Fen ve Mühendislik Dergisi 2015, 2(1); 1-11.
How to cite this article
Kurtoğlu İ.Z., Ak K., Sonay F.D., Kayış Ş., Balta F., Köse Ö., Şahin T., “Encountered deformations, during the larvae development and early feeding stages in
Siberian sturgeon, Acipenser baerii” El-Cezerî Journal of Science and Engineering, 2015, 2(1); 1-11.
Sibirya Mersin Balığında (Acipenser baerii) Larval Gelişim ve...
ECJSE 2015 (1) 1-11
the experiment, it is concluded that can be possible to predict qualitative and quantitative larval performance of
the batch, with anomaly control from tenth day, which finishing yolk sac and starting exogenous feeding, to
twentieth day which finishing adaptation to the exogenous feeding, in Siberian sturgeon culture. Possible
commercial profitability of the group's performance can be estimated via comparing health and individuals with
anomaly, and analyzing anomaly types, because of the long term needed Siberian sturgeon culture.
Keywords: Sturgeon hatchery management, Larvae abnormality, Survival rate, Early development.
1. Giriş
Mersin balıkları ekonomik olarak değerli et ve havyarından dolayı yetiştiriciliği yapılan türler
arasında en değerli balıklar içerisinde yer almaktadır. Doğal stokları gün geçtikçe aşırı avcılık, suni
ve doğal ekolojik değişimler gibi bir çok etkiye bağlı olarak azalmaktadır (1). Ancak, yetiştiricilik
yoluyla üretilen et ve havyar ticaretinde sürekli artış söz konusudur (2).
Rusya, İran ve Fransa başta olmak üzere birçok ülke mersin balığı yetiştiriciliği konusunda oldukça
ilerlemiştir. Bu ülkelerde anaçlardan yapay yolla elde edilen yavruların bir kısmı havuzlarda
yemeklik balık olarak büyütülürken, büyük bir kısmı ise doğal stokları takviye etmek için doğaya
yavru bırakmaktadırlar (3).
Dünyada mersin balığı yetiştiriciliği, İtalyan mersini (Acipenser naccarii), çoka balığı (Acipenser
ruthenus), beyaz mersin (Acipenser transmontanus) ve Sibirya mersin balığı (Acipenser baeri) gibi
saf türler ile hibritler üzerinde yoğunlaşmıştır (4).
Türkiye’de mersin balıkları Karadeniz’in doğal türlerinden olmasına rağmen, henüz ticari üretime
geçilememiştir. Araştırma amaçlı yetiştiricilik faaliyetleri sürdürülmekte ve bu türün ülkemizde
yetiştiriciliğinin yaygınlaştırılması hedeflenmektedir (5).
Kültür sistemlerinin geliştirilmesi ve türe uygun yönetim stratejilerinin belirlenmesi, kârlılığın ve
ticari üretimin artmasını sağlayabilecektir. Ülkelerin akuakültür girdilerinin ulusal ekonomideki
yerlerini, gelecekteki gelişim stratejilerini ve planlama yönetimlerini ortaya koymaları sektörün
gelişimi açısından önemlidir (6, 7, 8, 9). Akuakültür sektörünün işleyişi ve olumlu sonuçları kalite
ve kantite açısından yüksek değerde larva yetiştiriciliği ile sağlanabilir. Yüksek kalitedeki larva
üretimi ise, kültür koşullarında biyotik (beslenme özellikleri, hava kesesi oluşumu, parazit, bakteri
vb.) ve abiyotik (debi, sıcaklık, tuzluluk, bulanıklık vb.) faktörlerin türe uygun değerlerde tutulması
ve iyi bir anaç yönetiminin desteklenmesi ile gerçekleşebilmektedir.
Kültür ortamında damızlık seçiminde hızlı büyüme, iyi yem değerlendirme, cinsi olgunluk yaşı,
yaşama oranı gibi faktörlerin optimum olması istenmektedir. Bu durum üreticileri damızlık
bireylerde akrabalı yetiştiriciliğe yönlendirebilmektedir. Ancak planlı yapılamayan akrabalı
yetiştiricilik genetik kapanmaya da neden olmaktadır. Bu olumsuzluğun önemli göstergelerinden
biri de larvalarda deformasyon oranının artması olarak ortaya çıkmaktadır.
Kültür koşullarında balıklarda karşılaşılan deformasyonlar büyüme ve yaşama oranı üzerine
doğrudan etkiye sahip olan ana problemlerin başında gelmektedir. Akuakültür endüstrisinde
deformasyonlar içerisinde, toplam balık üretiminin %5’ini omurga deformasyonları oluşturmaktadır
(10, 11). Kültür koşullarında en çok rastlanan omurga deformasyonları, omurganın yana kıvrılması
(Z seklinde bükülmesi; skoliosis), alt kısmının aşağıya doğru fazla eğilmesi (V şeklinde bükülmesi;
lordosis) ve ters V şeklinde bükülmeler (kyphosis) biçiminde oluşabilir. Balıklarda bazen bu üç
deformasyon tipi aynı balıkta farklı vücut bölgeleri üzerinde birlikte görülebilir (11).
Bu çalışmada ülkemiz akuakültürü için potansiyel türlerden olan mersin balıklarından Sibirya
mersin balığının (A. baeri) larval aşamada görülen morfolojik deformasyonları kıkırdak boyama
tekniğine göre boyanarak incelenmiştir.
2
Kurtoğlu İ.Z., Ak K., Sonay F.D., Kayış Ş., Balta F., Köse Ö., Şahin T.
ECJSE 2015 (1) 1-11
Bu yöntem, yetiştiriciliğin ilk aşaması olan larva evresinin incelenmesinde özellikle anormalliklerin
tespitinde kullanılabilir. Çene yapılarındaki bozuklukların neden olduğu beslenememe ve larva
ölümlerinin birbiriyle ilişkisi incelenebileceği gibi, hava kesesi oluşum sorununun neden olduğu
lordosisin de ortaya çıkarılabilmesinde kullanılabilmektedir (12, 13).
Bu çalışmada, döllenmeden sonraki 5. günde Almanya’dan ithal edilen Sibirya mersin balığının
kuluçkalanmasında ve sonrasında ön beslenmesi sırasında karşılaşılan morfometrik anomalilerin
kalitatif ve kantitatif tespiti amaçlanmıştır.
2. Materyal ve Metot
Çalışma RTEÜ Su Ürünleri Fakültesi İyidere Üretim ve Araştırma Ünitesinde, Aralık 2011’de,
Almanya’da faaliyet gösteren özel bir işletmeden satın alınan 0,5 kg sertifikalı döllenmiş Sibirya
mersin balığı yumurtaları ile yapılmıştır.
Yumurtalar 6. gününde nakledilmiş ve 3,5 L hacmindeki Mac Donald şişelerinde direk güneş
ışığından muhafazalı ortamda kuluçkalanmıştır. İnkübatöre yumurtalar 200g yumurta olacak şekilde
yerleştirilmiştir. Sonraki 2. günden itibaren açılım başlamış ve 2 gün içinde tamamlanmıştır. Besin
keseli larvalar kolektör tankta 10.000 adet/m2 olacak şekilde toplanmışlardır. Suni yeme adaptasyon
aşamasında 5.000 larva/m2 olacak şekilde seyreltilmiştir. Açılımı müteakiben 7 gün sonra besin
keselerini tüketen ve zemine inen larva oranı yaklaşık %25-30’u geçince 5 öğün gün-1 canlı yem
(Artemia naupli) ile yemlenmiştir. Açılımdan itibaren 15. günde larvaların suni yem ile
tanıştırılmaları gerçekleştirilmiştir. Suni yeme adaptasyon sürecinde 15-17. günlerde günün ilk iki
öğününde, 18-21. günlerde günde 3 öğün ve 22-26. günlerde günün son öğünü hariç suni yem ile
yemleme yapılmıştır. 26. günde karma yem adaptasyonu tamamlanmış, günlük yemlemede canlı
yem tamamen kesilmiştir. Suni yem olarak ticari alabalık granül yemi tercih edilmiştir (Protein
%60, Ham yağ %10, Ham selüloz %1.5, Kül %11 ve Nem %8; Çamlıyem alabalık granül yemi).
İnkübasyonda ve larva bakımda 14±0.3⁰C su kaynağından yararlanılmıştır. Gün uzunluğu ise 16
L/8D olarak ayarlanmıştır. Örneklemeler yumurtadan çıktıktan sonraki prelarva evresinden suni
yem adaptasyonunun tamamlandığı 26. güne kadar tesadüfi olarak gerçekleştirilmiştir.
Çalışmada yumurtaların açılıma takiben toplam 293 adet Sibirya mersin balığı (A. baeri) yavrusu,
türe ait kalitatif ve kantitatif anomali miktarını ortaya koyabilmek için fikse edilmiştir. Fikse edilen
yavrularda kıkırdak dokusu boyanarak kıkırdak dokudaki anomaliler, mikroskobik incelemeyle
hava kesesi anomalisi, sindirim sistemi anomalisi olan bireylerin tespiti gerçekleştirilmiştir.
Ortalama yavru balık ağırlığı tartının balık sayısına bölünmesiyle bulunmuştur. Yavru balıkların
boyları ise ölçekli resim üzerinde TpsDig2W32 Bilgisayar Paket programında ölçülmüştür (Şekil 1).
Şekil 1. Yavruların boy ölçümleri (mm).
3
Sibirya Mersin Balığında (Acipenser baerii) Larval Gelişim ve...
ECJSE 2015 (1) 1-11
Alınan larva örneklerinin stereo mikroskop altında fotoğrafları çekilmiş ve total boy analizleri
yapılmıştır. Mersin balıklarının iskeletleri büyük oranda kıkırdak dokudan oluşmuştur (14). Bu
nedenle deformasyonların tespiti için larvalar kıkırdak boyama tekniğine göre Alicien mavisi ile
boyanmış ve tekrar mikroskop altında fotoğraflanmıştır.
3. Bulgular
Yumurtadan yeni çıkmış Sibirya mersin balığı yavrularının boy ve ağırlıkları sırasıyla 9,6±0.55 mm
ve 12,7 mg olarak ölçülmüştür. Larvalar 26 günde 23±1.76 mm ve 71,4 mg ağırlığa ulaşmı şlardır.
Larva ağırlıkları örneklem ortalaması olarak alındığından standart sapması hesaplanmamıştır (Şekil
2, Şekil 3).
Şekil 2. Yavruların 26. güne kadar boyca (mm) büyümeleri.
Şekil 3. Yavruların 26. güne kadar ağırlıkça (mg) büyümeleri.
Yavrularda ortalama spesifik büyüme oranı (SBO) değeri %7.1±%4.63 gün -1 olarak hesaplanmıştır.
Çalışma süresince hesaplanan SBO değişimi Şekil 4’te verilmiştir.
Örneklenen 293 yavruda 36 adet anomali birey tespit edilmiştir. Bu yavrularda bazı bireylerde
birden fazla anomali tipine rastlanılmıştır. Yapılan mikroskobik incelemelerde 6 farklı deformasyon
tipi tespit edilmiştir. En çok görülen deformasyon çeşidi %23,3 oranıyla omurga deformasyonu
olmuştur (Tablo 1).
4
Kurtoğlu İ.Z., Ak K., Sonay F.D., Kayış Ş., Balta F., Köse Ö., Şahin T.
ECJSE 2015 (1) 1-11
Şekil 4. Yavruların 26. güne kadar hesaplanan SBO değişimi.
Kültür koşullarında en çok rastlanan omurga deformasyonları, omurganın dış yana kıvrılması (Z
şeklinde bükülmesi, skoliosis), alt kısmının aşağıya doğru fazla çıkması (V şeklinde bükülmesi;
lordosis), ve ters V şeklinde bükülmeler (kifosis=kyphosis) biçiminde kendini göstermektedir (Şekil
5). 26 gün boyunca 293 birey rastgele örneklenmiştir. Bu yavruların %12.3’ünde anomali olduğu
tespit edilmiştir. Yaşama oranı erken yavru dönemi olarak belirlenen yumurtaların açılmasından
itibaren takip edilen ilk 90 gün boyunca %40.0 olarak tespit edilmiştir. Laboratuvar gözlemlerinde
en çok iskelet sistemi anomalisi gözlemlenmiştir (Tablo 1).
Tablo 1. Sibirya mersin balığı larvalarında tespit edilen morfolojik deformasyon bölgeleri ve
sayıları.
Deformasyon çeşidi
Anomali
Bulunuş
Sayısı (adet)
(%)
İskelet
52
23,3
Kuyruk
20
8,9
Besin kesesi
4
1,78
Ağız
1
0,44
Baş
2
0,89
Göz
1
0,44
Şekil 5. Mersin balığı larvalarında görülen morfolojik deformasyonlar; ((A): 6 günlük larvada göz
ve kuyruk anomalisi; (B): 26 günlük larvalarda (üstte omurga deformasyonu ve altta normal birey)
deformasyon; (C): 7 günlük larvada lordosis; (D): 14 günlük larvalarda üstte besin kesesi anomalisi
altta normal birey; (E): 26 günlük bireyde omurga eğriliği (kyphosis); (F): 7 günlük larvada kuyruk
anomalisi).
5
ECJSE 2015 (1) 1-11
Sibirya Mersin Balığında (Acipenser baerii) Larval Gelişim ve...
4. Tartışma ve Sonuç
Balık yetiştiriciliğinde ön besleme evresinde karşılaşılan problemlerin birçoğu tam olarak izah
edilebilmiş değildir. Erken larva döneminde karşılaşılan bu değişimler yaşama oranı üzerinde
oldukça etkindir. Larva deformasyonu bu değişimlerden olup grubun yaşama oranı ile doğrudan
ilişkilidir (11). Larval evrede karşılaşılan anomalilerin kalitatif ve kantitatif özellikleri, uzun bir süre
alabilecek mersin balığı yetiştiriciliğinde grup veriminin önceden test edilebileceği bir aşama olarak
görülebilir. Bu amaçla çalışmada larva gelişimi ile larva anomali varlığı ilişkisi irdelenmiştir.
Mersin balığı kuluçka suyu sıcaklığının optimum değerlerini 12,5-20C arasında olduğunu ancak
13-14C‘nin üzerindeki su sıcaklığında mantarlaşmanın arttığı ifade edilmiştir (1). Gisbert ve ark.
(15) günde 3 kez (sabah, öğlen ve akşam) yenilmeyen yem ve dışkıların tanktan temizlenmesi
gerekliliğini vurgulamışlardır. Literatürde verilene paralel 14.0±0.5°C inkübasyon su sıcaklığı,
yumurtalarda kayda değer bir kayıp (%8 kayıp) oluşturmamıştır.
Besin keseli evre olarak kabul edilen açılmanın ardından ilk 7 gün boyunca larva kaybı makul
seviyelerde iken (%17.7), 7-9. günlerde besin keselerini tüketen anomalili bireyler topluca
ölmüşlerdir. 8. günden 26. güne kadar %5.4 ölüm gerçekleşmiştir. Bu da anomalili bireylerin dış
beslenmeye geçişte anomali tipine ve anomalinin şekillendiği organın hayati işlevine bağlı olarak
yaşama oranına etkimiştir. Yavruların 90’ıncı güne kadar yaşama oranı %40.0 olarak tespit
edilmiştir. Bu değerler literatürde verilen larva gelişim süreciyle benzeşik bulunmuştur (16, 15, 17).
Çalışmada yumurtadan çıkan larvalar 9.8±0.61mm boya sahipken, 26. günün sonunda larva boyları
24.1±1.82 mm’ye ulaşmışlardır.
Gisbert ve ark. (15) 18.0±0.3°C bakımlarını yürüttükleri 20 adet Sibirya mersini dişisinden
ürettikleri larvalarının 20. günde boy ortalamalarının 30.1-38.3 mm arasında değişim gösterdiklerini
bildirmişlerdir. Araştırmacıların ulaştıkları larva boylarının nispeten yüksek çıkması, kuvvetle
muhtemelen larva bakım sıcaklıklarının farklılığından kaynaklanmıştır.
Gisbert and Williot (16) Sibirya mersin balığı (Acipenser baeri) yavrularında açılmadan sonraki
suni yeme başlanıldığı 5-9. günlerde tespit edilen SBO'nun, 10-22. günlerde hesap edilenden daha
düşük olduğunu bildirmişlerdir. Gisbert ve ark. (15) %8.4-10.7 gün-1 arasında tespit ettikleri SBO
da bu çalışmada elde edilen değerlerden yüksek bulunmuştur.
Çalışmada henüz açılmış evreden 9. Güne kadar SBO %5.0 gün -1 olarak hesaplanırken, 7-26. günler
arası %8.1 gün-1 olarak hesaplanmıştır. Bu değerler Gisbert and Williot (16) değerleriyle uyumlu
bulunmuştur. Piotrowska ve ark. (17) karaca mersin balığı (Acipenser gueldenstaedtii) yavrularının
ön besleme denemelerinde SBO değerleri 10.1-10.4 gün-1 arasında değişim göstermiştir. Çalışmada
elde edilen açılmadan sonraki 26 günlük ortalama %7.1gün-1 SBO değerinin Piotrowska ve ark.
(17) ve Gisbert ve ark. (15) ‘nın değerlerinden düşük olması ise, inkübasyonun gerçekleştirildiği su
sıcaklığında (14±0.3⁰C) larva bakımın yürütülmüş olması olarak yorumlanmıştır.
Gisbert and Williot (1) yaptıkları bir çalışmada mersin balığı larvalarının besin keseli
dönemlerindeki ölümlere, karın boşluğunda sıvı birikimi, besin kesesi ve vücudun gelişememesi
gibi deformasyonların sebep olduğunu belirtmişlerdir.
Karaca mersin balığı (Acipenser gueldenstaedtii) inkübasyonu ve erken larva gelişiminde 75’inci
güne kadar %27 yaşama oranı belirtilmiştir (18). Agh ve ark. (19) mersin morinasında yaptığı
denemede besin kesesinin tüketiminden itibaren canlı yem gruplarında %70.6 yaşama oranı elde
edilirken, suni yem kullanılan gruplarda %59.7-%67.7 yaşama oranı elde etmişlerdir. İran
mersininde yumurta, larva ve maternal karakteristikler arasındaki ilişkinin araştırıldığı diğer bir
6
Kurtoğlu İ.Z., Ak K., Sonay F.D., Kayış Ş., Balta F., Köse Ö., Şahin T.
ECJSE 2015 (1) 1-11
çalışmada ise besin kesesinin tüketimine kadar süren araştırmada %70.0-74.1 arasında değişimin
gösterdiği tespit edilmiştir (20). Fashtomi ve Mohseni (21), 17 mg ağırlığında İran mersini
yavrularının 40 günlük büyüme ve yaşama oranının belirlenmesi çalışmalarında kontrol grubunda
%16.5-51.9 arasında yaşama oranı tespit edilmiştir. En iyi yaşama oranını canlı yem kullandıkları
gruplarda elde etmişlerdir. Lashkarbolooki ve ark. (22), çalışmalarında A. persicus yumurtalarından
çıkan larvaların 9. günde besin keselerini tükettikleri, 8-11. Günlerde aktif dış beslemenin
başlatıldığını bildirmişlerdir. Mantara bağlı enfeksiyonlardan dolayı kuluçkalamadan sonra 75.
güne kadar yaşama oranının %31 değerlerine kadar düştüğünü bildirmişlerdir. Piotrowska ve ark.
(17), Atlantik mersin larvalarında canlı yem ve suni yem kullanımının larva gelişim performansına
etkilerini araştırdıkları çalışmalarında, dekapsüle Artemia naupli kullandıkları grupta 7 -10. günlerde
yaşama oranında bir artışın oluştuğunu bildirmişlerdir. Bununla birlikte canlı yem grubunda %55.3
yaşama oranı tespit ederlerken, formüle yemlerde %31.7-35.7 yaşama oranları elde etmişlerdir.
Bu çalışmada elde edilen ilk 90 günlük %40.0 yaşama oranı literatürde verilen değerlerle paralellik
göstermiştir. Açılımdan sonraki 7-9. Günlerde gerçekleşen larva ölümleri ise yem alamayarak ölen
anomalili bireylerin varlığına bağlanmıştır. Daha açılımdan sonraki ilk birkaç günde
belirlenebilecek olan vücut anomalileri grubun ilerleyen aşamalarda gösterecekleri yaşama oranını
tahmin etmede kullanılabilecektir.
Sularda bulunan bazı pestisit ve sentetik maddelerin nesli tükenmekte olan türler üzerinde olumsuz
etkileri söz konusudur. Çin mersin balıklarında (Acipenser sinensis) yapılan bir çalışmada TPT
bileşiklerinin oositlerin olgunlaşmasını ve besin kesesi oluşumunu sınırlandırarak yumurtlama
sıklığına ve yumurtaların kalitesine olumsuz etkileri olduğu belirtilmiştir. Ayrıca çalışmada yavru
bireylerde %1,2’si göz ve %6,3’ü iskelet olmak üzere toplam, %7.2 oranında deformasyon tespit
edilmiş ve bunda TPT bileşiklerinin etken olduğu ileri sürülmüştür (23).
Askorbik asit eksikliği, triptofan eksikliği, ortamda ağır metal bulunması, genetik bozukluklar, balık
tüberkülozu ve dönme hastalığının omurga deformasyonlarına sebep olduğu bildirilmiştir (24, 25,
26).
Eenennaam vd. (27), Acipenser medirostris embriyolarında farklı inkübasyon sıcaklıklarının (16,
17, 19, 20, ve 22°C) açılma oranı, yumurta kalitesi ve deformasyon oranı üzerine etkilerini
incelemiştir. Çalışmada, 20°C’ye yakın sıcaklık değerleri embriyolarda yüksek ölü me sebep
olmuştur. 17,5-19 °C su sıcaklığında ise yumurta açılım oranı kabul edilebilir değerlerde olmasına
rağmen larvalarda yüksek oranda anomali gözlenmiştir. En yüksek yaşama oranı ve en düşük
anomali yüzdesi ise 16 °C’ de tespit edilmiştir.
Larvalarda deformasyona sebep olan sıcaklık, fotoperiyot, ışık şiddeti, çözünmüş oksijen içeriği ve
suyun akış hızı gibi birçok çevresel (28, 29, 30, 31, 32), lisin, triptofan, vitamin A, C, D, E, K,
fosfolipitler, fosfor gibi genetik ve besinsel (33, 34, 35, 36, 37, 38, 39,40) faktör bulunmaktadır.
Doğal orijinli mercan (Pagellus erythrinus) ve sivri burun karagöz (Diplodus puntazzo) balıklarında
sırasıyla %10 ve %20 oranında deformasyon tespit edilirken bir balıkta 1-5 arasında deformasyon
meydana gelebilir. Kuluçkahane orijinli Pagellus erythrinus ve Diplodus puntazzo’larda sırasıyla
%73 ve %95 oranında deformasyon meydana gelebilir ve bir balıkta 1–10 arasında deformasyon
görülebilir (41, 11). Bir diğer çalışmada ise kültür şartlarında çipura balıklarında larval dönem
boyunca toplam deformasyon oranı %36 olarak verilmiştir (11).
Omurga deformasyonlarının incelendiği bir diğer çalışmada ortalama ağırlıkları 100 g olan
gökkuşağı alabalığında farklı oranda C vitamini içeren yemlerle beslenen balıkların deformasyon
oranlarına bakılmıştır. Çalışmada gökkuşağı alabalıklarında %5-12,5 deformasyon tespit edilmiş
olup gruplar arası farklılık oluşmamıştır (41). Kültür şartlarında larva deformasyonlarına biyotik
7
Sibirya Mersin Balığında (Acipenser baerii) Larval Gelişim ve...
ECJSE 2015 (1) 1-11
(beslenme özellikleri, hava kesesi oluşumu, parazit, bakteri vb.) ve abiyotik (debi, sıcaklık,
tuzluluk, bulanıklık vb.) faktörlerin sebep olduğu bilinmektedir (11).
Gisbert ve Williot (1), Çoka ve Sibirya mersin balığı yumurtalarında yaptıkları bir çalışmada, bu
çalışmayla paralel şekilde, döllenmeden larva aşamasına kadar toplam deformasyon oranını %5,611,4 olarak belirtmişlerdir. Mersin balıkları diğer türlerle kıyaslandığında larval dönem boyunca
görülen deformasyon oranları nispeten daha düşüktür.
Çalışmada açılımı müteakiben ilk 26 günlük bakım sırasındaki örneklemlerden tespit edilen %12.3
anomalili birey oranı literatürde verilen değerlerden nispeten düşük bulunmuştur. Toplamda
incelenen 26 gün boyunca 293 birey içerisindeki 36 anomalili bireyde 6 farklı anomali, toplam 80
adet anomali gözlemlenmiştir. Özellikle 7-9. gün kayıplarının yem alamayan bireylerden
kaynaklandığı gözlemlenmiştir. Bu kayıp su kalitesinden veya bakımdan kaynaklanmayıp, grubun
genetik yapısından, damızlık kalitesinden kaynaklandığı bilinmelidir. Bu kayıp oranı kuluçkalama
aşamasını tamamlayan larvaların yaklaşık %12.3’üne tekabül edebilecek olduğu ön görülebilir.
Kültür şartlarından (yüksek stok yoğunluğu, aşırı su debisi, yem kalitesi ve kantitesi yetersizliği vb.)
kaynaklanabilecek deformasyonun çeşitliliği ve toplam üretime oranı ise bu şartların türe ait
değerlere göre planlanmasıyla iyileştirilebilecektir.
Sonuç olarak; uzun bir süreci hedefleyen Sibirya mersin balığı yetiştiriciliğinde, inkübasyon
aşamasının ardından besin kesesi tüketimini, ön besleme ve suni yeme adaptasyon aşamasını içine
alan bir dönemde yavru kalitesi grubun yetiştiricilik performansını etkileyecek önemli bir kriterdir.
Larva kalitesini belirleyen kriterler içinde deformitenin kalitatif ve kantitatif yapısı yaşama oranını
ve gelişim performansını doğrudan etkilemektedir. Sınırlı ölçüdeki kuyruk yüzgeci anomalisi,
lordosis, kiphosis gibi bazı anomaliler larvalarda yaşama oranına sınırlı ölçüde etkimektedir.
Düzenli gelişemeyen yavrular, ilerleyen aşamalarda gelişim performansının düşmesine neden
olmaktadır. Besin kesesi, çene, göz anomalileri gibi anomaliler ile birden fazla anomalinin oluştuğu
yavrularda daha dış beslemeye geçiş aşamasında (7-10. günler) ölümler gerçekleşmektedir. Buna
bağlı olarak dış beslemeye geçiş aşamasından sonra gerçekleştirilecek yavru örneklemesi ve
anomali tespiti grubun gelişim performansının tahmininde önemli katkı sağlayabileceği sonucuna
varılmıştır.
Teşekkür
Çalışma Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi BAP Birimi tarafından finanse edilen 2011.103.02.3
Kod Numaralı “Karaca Mersin (Acipenser gueldenstaedti) ve Sibirya Mersini (Acipenser baeri)
Türlerinin Doğu Karadeniz Şartlarında Alabalık Yetiştiriciliği İşletmelerine İlave Tür Olabilme
İhtimalinin Araştırılması” projesi kapsamında yürütülmüştür.
Kaynaklar
1. Gisbert, E. And Williot, P. 2002. Advances in the larval rearing of Siberian sturgeon. Journal of
Fish Biology 60: 1071-1092.
2. FAO, 2014. Sturgeons (Acipenseriformes), World markets and industry of selected
commercially-exploited aquatic species, FAO Corporate Document Repository,
http://www.fao.org/docrep/006/y5261e/y5261e06.htm#fnB10.
8
Kurtoğlu İ.Z., Ak K., Sonay F.D., Kayış Ş., Balta F., Köse Ö., Şahin T.
ECJSE 2015 (1) 1-11
3. Akbulut, B., Kurtoğlu, İ.Z., Çakmak, E., Çavdar, Y., Savaş, H., Aksungur, N. ve Ergun, H.
2005. Karadeniz Bölgesi’nde Mersin Balığı Üretim İmkânlarının Araştırılması Projesi. 200107-01-04.
4. Atar H. H., Bekcan S., Keskin E. 2008. Sibirya mersin balığı yetiştiriciliğinde kuluçka ve yavru
üretim tekniklerinin geliştirilmesi. Mersin Balığı Koruma Stratejisi ve Üretim Çalıştayı Bildiri
Kitabı.
5. Akbulut, B., Ustaoğlu, S., Zengin, M., Aksungur, M. 2007. Türkiye’de mersin balıkçılığının
tarihi gelişimi. SÜMAE Yunus Araştırma Bülteni.
6. Bromage, N. R., Roberts R. N. 1995. Brood Stock management and egg and larval quality.
Blackwell Science. Oxford p. 424.
7. Chelong, L. 1990. Aquaculture development in Singapore, Asian Fisheries Society, Indian
Branch, Mangoloria, Primary Prod. Dep. Minist. National Dep. Singapore, 325-332 pp.
8. Chua, T. E.,Tech, E. 1990. Aquculture in Asia. Asian Fisheries Society Indian Branch
Mangalare, Asian Fish. Soc. M.C.P.O. Box. 1184 M.C.C., Makati, Metro Manila, Philippines,
180 p.
9. Javed, M.,Sial, M.B., Zafar, S.A. 1990. Fish Pond Fertilization 2. Influence of Broiler Manure
Fertilization on The Growth Performance of Major Carps. Pakistan Journal of Agricultural.
Science, 27:212-215.
10. Andrades, J.A.,Becerra, J., Fernández and Lebrez, P. 1996. Skeletal Deformities in Larval,
Juvenile and Adult Stages of Cultures Gilthead Seabream (Sparus aurata L.). Aquaculture,
141, 1–11.
11. Çoban, D., Saka, Ş., Fırat, K., Kamacı H.O., ve Suzer C.. 2007. Yetiştiricilik Ortamında Çipura
(Sparus aurata) Larvalarında Meydana Gelen İskelet Deformasyonları. Science and
Engineering Journal of Fırat University. 19 (3), 309-316, 2007
12. Aydın, İ., Küçük, E., Polat, H., Iwamoto, H. 2005. Kalkan Balığı, Psetta maxima (Linnaeus,
1758)’nın kemik ve Kıkırdak Boyama Prosedürü. Journal of Fisheries Sciences, 2(3): 440-446.
13. Dingerkus, G.,Uhler, L.D. 1977. Enzyme Clearing of Alician Blue Stained Whole Small
Vertebrates for Demonstration of Cartilage, Stain Technology, 52(4): 229-232.
14. Üstündağ, E., 2005. Mersin Balıkları, SÜMAE Yunus Araştırma Bülteni, 5:2, pp: 5-8, Haziran
2005.
15. Gisbert, E., Williot, P. and Castello-Orvay, F. 2000. Influence of Egg Size on Growth and
Survival of Early Stage of Siberain Sturgeon (Acipenser baeri) under Small Scale Hatchery
Condition. Aquaculture, 183: 83-94.
16. Gisbet, E. and Williot, P. 1997. Larval Behaviour and Effect of Timing of İnitial Feeding on
Growth and Survival of Siberian Sturgeon (Acipenser baerii) Larvae under Small Scale
Hatchery Production. Aquaculture, 156: 63-76.
17. Piotrowska, I., Szczepkowska B., Kozlowski, M., Wunderlich, K., Szczepkowski, M. 2013.
Results of the larviculture of Atlantic sturgeon (Acipenser oxyrinchus) fed different types of
diets, Archives of Polish Fisheries, 21: 53-61, DOI: 10.2478/aopf-2013-0006.
9
Sibirya Mersin Balığında (Acipenser baerii) Larval Gelişim ve...
ECJSE 2015 (1) 1-11
18. Memiş, D., Ercan, E., Çelikkale, M.S., Timur, M. and Zarkua, Z. 2009. Growth and survival
rate of russian sturgeon (Acipenser gueldenstaedtii) larvae from fertilized eggs to artificial
feding. Turkish Journal of Fisheries and Aquatic Sciences 9: 47-52.
19. Agh, N., Noori, F Irani, A., Makhdom, N. M. 2012. First Feeding Strategy for Hatchery
Produced Beluga Sturgeon, Huso Huso Larvae, Iranian Journal of Fisheries Sciences, 11( 4)
713-723.
20. Nazari, R M., Ghomi, M R. And Aquiloni, L. 2010. Interrelationships Among Egg, Larvae and
Maternal Characteristics in Persian Sturgeon Acipenser persicus Brazilian Archives Biology
And Technology, Vol.53, No.5, http://dx.doi.org/10.1590/S1516-89132010000500012
21. Fashtomi, H. R. P. And Mohseni, M. 2006, Survival and Growth of Larval and Juvenile Persian
Sturgeon (Acipenser persicus) Using Formulated Diets and Live Food. Journal of Applied
Ichthyology 22, 303–306.
22. Lashkarbolooki, M., Faramarzi, M., Kiaalvandi, S. and Iranshahi, F. 2011. The Effect of
Feeding on Growth Parameters and Survival Rate of Percian Sturgeon (Acipenser persicus)
Larvae Duration Larval Culture, World Journal of Fish and Marine Sciences, 3 (4): 298-304.
23. Hu, J. Y., Zhang, Z. B., Wei, Q. W., Zhen, H. J., Zhao, Y. B., Peng, H., Wan, Y., Giesy, J. P.,
Li, L. X., Zhang, B. 2009. Malformations of the Endangered Chinese Sturgeon, Acipenser
sinensis, and its Causal Agent. Proceeding National Academy of Science, 106, 9339–9344.
24. Korkut, A.Y., Hoşsu, B., Gültepe N. 2002. Balıklarda Beslenmeye Bağlı Hastalıklar, E.Ü. Su
Ürünleri Dergisi 2002 E.U. Cilt 19, Sayı (3-4): 555–564.
25. Sarucis, G. and Licas, D. 1987. The ‘Broken Neck Syndrome’ in Seabass (Dicentrarchus
labrax L.). Aquacultere, 43: 443-446.
26. Vural, A., 1995. Importance and Effection of Vitamin on the Sea Bass (Dicentrarchus labrax
L. 1758) Feeding. Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Su Ürünleri Yetiştiriciliği Anabilim
Dalı Kod No:10.7777.1000.000. Bornova, 1995. pp. 119.
27. Eenennaam, J.V.P., Casenave, J.L., Deng, X., Doroshov, S.I. 2002. Effect of Incubation
Temperature on Green Sturgeon Embryos, Acipenser medirostris, Environmental Biology of
Fishes (2005) 72: 145–154.
28. Bolla, S. and Holmfejord, I. 1988. Effect of temperature and Light on Development of Altantic
Halibut Larvae. Aquaculture 74, 355–358.
29. Fjelldal, P.G.,Nordgarden, U., Berg, A., Grotmol, S., Totland, G.K., Wargelius, A., Hansen, T.
2005. Vertebrae of the Trunk and Tail Display Different Growth Rates in Response to
Photoperiod in Atlantic Salmon, (Salmo salar L.), Post-Smolts. Aquaculture 250, 516–524.
30. Hattori, M.,Sawada, Y., Kurata, M., Yamamoto, S., Kato, K., Kumai, H. 2004. Oxygen
Deficiency During Somitogenesis Causes Centrum Defects in Red Seabream Pagrus major
(Temminck Et Schlegel). Aquaculture, 35, 850–858.
31. Kihara, M.,Ogata, S., Kawano, N., Kubota, I., Yamaguchi, R. 2002. Lordosis Induction in
Juvenile Red Seabream, Pagrus major, by High Swimming Activity. Aquaculture, 212, 149–
158.
10
Kurtoğlu İ.Z., Ak K., Sonay F.D., Kayış Ş., Balta F., Köse Ö., Şahin T.
ECJSE 2015 (1) 1-11
32. Koumoundouros, G., Oran, G., Divanach, P., Stefanakis, S., Kentouri, M. 1997. The Opercular
Complex Deformity in Intensive Gilt Head Seabream (Sparus aurata L.) Larvae Culture.
Moment of Apparition and Description. Aquaculture 156, 165–177.
33. Cahu, C., Zambonino J.I., Takeuchi, T. 2003. Nutritional Component Saffecting Skeletal
Development in Fish Larvae. Aquaculture 227, 245–258.
34. Du, S.J. and Haga, Y. 2004. The Zebra Fish as a Model for Studying Skeletal Development, in:
Baeuerlein, E. (Ed.), Biomineralization: Progress in Biology, Molecular Biology and
Application, 2nd Edn. Wiley-VCH, Weinheim, pp. 283–304.
35. Fernandez, I.,Pimenel, M.S., Prtiz-Delgado, J.B., Hontria, F., Sarasquete, C., Estevez, A.,
Zamboniho-Infate, J.L., Gisbert, E. 2009. Effect of Dietary Vitamin-A on Senegalese Sole
(Solea senegalensis) Skeletogenesis and Larval Quality. Aquaculture 295, 250–265.
36. Haga Y.,Du S.J., Satoh S., Kotani, T.,Fushimi H., Takeuchi, T. 2011. Analysis of the
Mechanism of Skeletal Deformity in Fish Larvae Using A Vitamin A Induced Bone Deformity
Model. Aquaculture 315 (2011) 26–33.
37. Kitajima, C.,Watanabe, T., Tsukashima, Y., Fujita, S. 1994. Lordotic Deformation and
Abnormal Development of Swim Bladders in Some Hatchery-Bred Marine Physoclitous Fish
in Japan. J. World Aquac. Soc. 25, 64–77.
38. Lall, S.P., Lewis-McCrea, L.M. 2007. Role of Nutrients in Skeletal Metabolism and Pathology
in Fish an Overview. Aquaculture 267, 3–19.
39. Nguyen, V.T.,Satoh, S., Haga, Y., Kotani, T., Fushimi, H. 2008. Effects of Zinc and
Manganese Supplementation in Artemia on Growth and Vertebral Deformity in Red Seabream
(Pagrus major) Larvae. Aquaculture 285, 184–192.
40. Saavedra, M., Barr, Y., Pousao-Ferreira, P., Helland, S., Yufera, M., Dinis, M.T., Conceicao,
L.E.C. 2009. Supplementation of Tryptophan and Lysine in Diplodus sargus Larval Diet:
Effects on Growth and Skeletal Deformities. Aquaculture Research. 40,(2009), pp. 1191–1201
41. Boglione, C.,Costa, C., DiDato, P., Ferzini, G., Scardi, M., Cataudella, S. 2003. Skeletal
Quality Assessment of Reared and Wild Sharp Snout Seabream and Pandora Juveniles.
Aquaculture, 227, 373-394.
42. Madsen, L. and Dalsgaard I. 1999. Vertebral Column Deformities in Farmed Rainbow Trout
(Oncorhynchus mykiss). Aquaculture, Volume 171, Issues 1–2 Pages 41–48
11