montaj hatlarında çalışma duruşlarının reba yöntemi ile analizi ve

Transkript

MONTAJ HATLARINDA ÇALIŞMA DURUŞLARININ
REBA YÖNTEMİ İLE ANALİZİ VE
ERGONOMİK RİSK DEĞERLENDİRMESİ
Doç. Dr. Yakup KARA
Arş. Gör. Yakup ATASAGUN
Prof. Dr. Ahmet PEKER
(A Sınıfı İş Güvenliği Uzmanı)
(Endüstri Yüksek Mühendisi)
(A Sınıfı İş Güvenliği Uzmanı)
Selçuk Üniversitesi Mühendislik Fakültesi,
Endüstri Mühendisliği Bölümü
SUNUŞ PLANI







Montaj Hatları
Çalışma Duruşları
REBA Yöntemi
Örnek Duruş Analizi
Analiz Edilen Duruşlar
Uygulama Sonuçları
İyileştirme Önerileri
Montaj Hatlarında Çalışma Duruşlarının REBA Yöntemi ile Analizi ve Ergonomik
Risk Değerlendirmesi
2
MONTAJ HATLARI
Bir montaj hattı, belirli sayıda ardışık iş istasyonunun birbirlerine bir
malzeme taşıma sistemi ile bağlanmasıyla meydana gelir.
Malzemeler, bu istasyonlar arasında sabit bir taşıma hızıyla hareket eder.
Her istasyonda, ürünün tamamlanması için gerekli olan görevlerden
bazıları gerçekleştirilir ve hattın sonuna gelindiğinde, ürün tamamlanmış
olur.




3
MONTAJ HATLARI
Montaj hatları, seri üretim sistemlerinin en önemli
bileşenlerindendir.
Seri üretim sistemleri, çok büyük miktarlarda
üretimin yapıldığı ve işlem tekrarlılığının çok yüksek
olduğu üretim sistemleridir.
Montaj hatlarında çalışan işçiler, bir ürünün montaj
süreci boyunca, çalıştıkları istasyona atanmış olan
görevleri defalarca tekrar etmek durumundadır.
Montaj hatlarında çalışan işçilerin çalışma
duruşlarının analiz edilerek uygun hale getirilmesi
ergonomi ve işçi güvenliği açısından büyük önem
taşımaktadır.
4
ÇALIŞMA DURUŞLARI
Duruş (postür); vücudun, başın, gövdenin, kol ve bacak üyelerinin
boşluktaki konfigürasyonu, hizalanması olarak tanımlanmaktadır.
Çalışma duruşu ise vücudun, başın, gövdenin, kol ve bacakların yapılan
işe ve işin özelliklerine göre hizalanması şeklinde tanımlanabilir.
Uygun olmayan çalışma duruşu, vücut eklemlerinin normal (neutral)
duruşundan anlamlı düzeyde bir sapma olarak tanımlanmakta; kas ve
iskelet sistemi rahatsızlıklarının önemli nedenlerinden biri olarak
görülmektedir.
Çalışma duruşlarının analizi sonucunda elde edilen sonuçlar genellikle
yüksek risk taşıyan işlerin belirlenmesinde ve risklerin azaltılması
amacıyla gerekli düzeltici faaliyetlerin başlatılmasında kullanılmaktadır.
5
REBA YÖNTEMİ
Çalışma duruşlarının analizinde REBA, RULA, OWAS, NIOSH vb.
yöntemler kullanılmaktadır.
Bu yöntemlerin bir kısmı oldukça detaylı bir analiz imkanı sunmasına
rağmen yalnızca bir veya birkaç iş kolu için uygundur. (Ör: NIOSH)
Diğer bir kısmı ise çok fazla sayıda iş koluna uygulanabilmesine rağmen
detaylı bir analiz imkanı sunmaz. (Ör: OWAS)
Çalışma duruşlarının analizinde kullanılabilecek ve bu dezavantajların
üstesinden gelebilecek yöntemlerden bir tanesi Hignett ve McAttamney
(2000) tarafından geliştirilen REBA (Rapid Entire Body
Assessment) yöntemidir.
6
REBA YÖNTEMİ
REBA yöntemi, vücudun tüm kısımlarının analiz edilmesine olanak
tanıyan pratik bir yöntemdir.
Analiz edilmek istenilen bir çalışma duruşu veya hareketin neden olduğu
riski sayısal olarak ifade eder.
REBA yöntemi, bir çalışma duruşu esnasında gövdede, boyunda,
bacaklarda, üst kollarda, alt kollarda ve bileklerde ortaya çıkan fleksiyon
ve ekstansiyonlara ve bu duruşlar esnasında çalışanın maruz kaldığı
yüklere bağlı olarak 1 ile 15 arasında değişen bir skor belirlemektedir.
7
REBA YÖNTEMİ
REBA yöntemine göre bir çalışma duruşunun REBA skoru belirlenirken
öncelikle vücut kısımları, A ve B Grubu olmak üzere ikiye ayrılır.
A Grubu: Gövde, Boyun, Bacaklar
B Grubu: Üst kollar, Alt Kollar, Bilekler
Gövde, Boyun ve Bacakların ayrı ayrı skorları belirlenerek, Tablo A
yardımıyla bu skorların bir kombinasyonundan oluşan bir skor belirlenir.
Bu skora Yük/Kuvvet skoru eklenerek A Skoru elde edilir.
8
REBA YÖNTEMİ
Üst kol, Alt kol ve Bileklerin ayrı ayrı skorları belirlenerek, Tablo B
yardımıyla bu skorların bir kombinasyonundan oluşan bir skor belirlenir.
Bu skora Kavrama skoru eklenerek B Skoru elde edilir.
Daha sonra Tablo C kullanılarak, A ve
kombinasyonundan oluşan C Skoru elde edilir.
B
skorlarının
bir
C Skoruna Aktivite skorunun ilave edilmesiyle REBA Skoru elde
edilmiş olur.
9
A Grubu
B Grubu
REBA YÖNTEMİ
Gövde
Tablo A
Üst Kol
Tablo B
Boyun
Alt Kol
+
+
Bacaklar
Bilek
Kavrama
Yük/Kuvvet
A Skoru
B Skoru
Tablo C
C Skoru
Aktivite
Skoru
+
REBA Skoru
10
REBA YÖNTEMİ
GÖVDE
Hareket
Skor Skor Değişimi
Dik
1
0° - 20° Fleksiyon
0° - 20° Ekstansiyon
2
20°- 60° Fleksiyon
> 20° Ekstansiyon
3
> 60° Fleksiyon
Yana esneme
veya dönme
varsa +1
4
11
REBA YÖNTEMİ
BOYUN
Hareket
1
> 20° Fleksiyon
Veya Ekstensiyon
2
Yana esneme
veya dönme
varsa +1
12
REBA YÖNTEMİ
BACAKLAR
Hareket
Bilateral (iki taraflı)
ağırlık taşıma,
yürüme veya oturma
Unilateral (tek
taraflı) ağırlık taşıma
veya sabit olmayan
duruş
1
2
Diz(ler)de
30°-60° arası
fleksiyon +1
Diz(ler)de
>60° fleksiyon
(oturma hariç) +2
13
REBA YÖNTEMİ
TABLO A
GÖVDE
BOYUN
1
2
3
BACAKLAR
BACAKLAR
BACAKLAR
1
2
3
4
1
2
3
4
1
2
3
4
1
1
2
3
4
1
2
3
4
3
3
5
6
2
2
3
4
5
3
4
5
6
4
5
6
7
3
2
4
5
6
4
5
6
7
5
6
7
8
4
3
5
6
7
5
6
7
8
6
7
8
9
5
4
6
7
8
6
7
8
9
7
8
9
9
14
REBA YÖNTEMİ
YÜK / KUVVET
Yük / Kuvvet
Skor
< 5 kg
0
5 – 10 kg
1
> 10 kg
2
Ani veya hızlı kuvvet artışı
+1
15
REBA YÖNTEMİ
ÜST KOLLAR
Hareket
Skor
Skor Değişimi
20° Fleksiyon - 20°
Ekstansiyon
1
> 20° Ekstansiyon
2
3
Omuz yükselmişse
+1
> 90° Fleksiyon
4
Kolun duruşunda
yerçekimi desteği
etkiliyse -1
Kolda:
- Abdüksiyon varsa
- Rotasyon varsa
+1
16
REBA YÖNTEMİ
ALT KOLLAR
Hareket
Skor
1
< 60° Fleksiyon veya
> 100° Fleksiyon
2
17
REBA YÖNTEMİ
BİLEKLER
Hareket
Skor
0° - 15° Fleksiyon veya
Ekstensiyon
1
> 15° Fleksiyon veya
Ekstensiyon
2
Skor Değişimi
Bileklerde yana
esneme veya
dönme varsa +1
18
REBA YÖNTEMİ
TABLO B
ÜST KOL
ALT KOL
1
2
BİLEK
BİLEK
1
2
3
1
2
3
1
1
2
2
1
2
3
2
1
2
3
2
3
4
3
3
4
5
4
5
5
4
4
5
5
5
6
7
5
6
7
8
7
8
8
6
7
8
8
8
9
9
19
REBA YÖNTEMİ
KAVRAMA
Derece
Açıklama
Skor
İyi
İyi bir tutma kolu ve orta şiddette
kavrama gücü
0
Uygun
El tutuşu uygun fakat ideal değil veya
vücudun başka bir bölgesi ile kavrama
uygun
1
El tutuşu uygun olmamasına rağmen
mümkün
2
Kötü
Zor ve güvenli olmayan tutuş, tutma
kolu yok
Uygun değil
3
Vücudun başka bir bölgesi kullanılarak
tutuş uygun değil
20
REBA YÖNTEMİ
TABLO C
A SKORU
B SKORU
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
1
1
1
1
2
3
3
4
5
6
7
7
7
2
1
2
2
3
4
4
5
6
6
7
7
8
3
2
3
3
3
4
5
6
7
7
8
8
8
4
3
4
4
4
5
6
7
8
8
9
9
9
5
4
4
4
5
6
7
8
8
9
9
9
9
6
6
6
6
7
8
8
9
9
10
10
10
10
7
7
7
7
8
9
9
9
10
10
11
11
11
8
8
8
8
9
10
10
10
10
10
11
11
11
9
9
9
9
10
10
10
11
11
11
12
12
12
10
10
10
10
11
11
11
11
12
12
12
12
12
11
11
11
11
11
12
12
12
12
12
12
12
12
12
12
12
12
12
12
12
12
12
12
12
12
12
21
REBA YÖNTEMİ
AKTİVİTE SKORU
Aktivite
Skor
Bir veya daha fazla vücut bölgesi sabit (ör: 1
dakikadan uzun süre tutma)
+1
Kısa aralıklarla tekrar eden işler (ör: 1 dakikada
4’ten fazla tekrar eden iş) (yürüme hariç)
+1
Yapılan iş duruşta hızlı ve büyük değişikliğe neden
oluyorsa veya sabit olmayan zeminde çalışılıyorsa
+1
22
REBA YÖNTEMİ
REBA Risk Derecelendirmesi
Derece REBA Skoru
Risk Seviyesi
Önlem
0
1
İhmal Edilebilir
Gerekli Değil
1
2-3
Düşük
Gerekli olabilir
2
4-7
Orta
Gerekli
3
8-10
Yüksek
Kısa zaman içerisinde Gerekli
4
11-15
Çok Yüksek
Hemen Gerekli
23
UYGULAMA YAPILAN MONTAJ HATTI
GÜNEŞ KOLEKTÖRÜ MONTAJ HATTI
24
ÖRNEK DURUŞ ANALİZİ
GÖVDE
Hareket
Dik
1
0° - 20° Ekstansiyon
2
> 20° Ekstansiyon
3
> 60° Fleksiyon
Yana esneme
veya dönme
varsa +1
4
Gövde Skoru: 3 + 1
25
BOYUN
Hareket
1
> 20° Fleksiyon
Veya Ekstensiyon
2
Yana esneme
veya dönme
varsa +1
Boyun Skoru: 1 + 1
26
BACAKLAR
Hareket
Bilateral (iki taraflı)
ağırlık taşıma,
yürüme veya oturma
Unilateral (tek
taraflı) ağırlık taşıma
veya sabit olmayan
duruş
Bacak Skoru:
Diz(ler)de
30°-60° arası
fleksiyon +1
1
2
Diz(ler)de
>60° fleksiyon
(oturma hariç) +2
2
27
A Grubu
B Grubu
3+1
Gövde
Tablo A
1+1
6
2
+
Boyun
1
Bacaklar
BOYUN
GÖVDE
1
Alt Kol
+
2
BACAKLAR
Yük/Kuvvet
1
Üst Kol
Tablo B
TABLO A
3
BACAKLAR
Kavrama
2
3
4
1
2
3
4
A1Skoru
2
3
4
1
2
3
4
4
Bilek
BACAKLAR
1
2
B Skoru
3
4
3
3
5
6
6
Tablo
C4
5
6
7
2
2
3
5
3
4
5
3
2
4 C Skoru
5
6
4
5
6
7
5
6
7
8
4
3
5
5 +6
7
8
6
7
8
9
5
4
6
6
8
9
7
8
9
9
6
7
Aktivite
7
8
Skoru
7
REBA Skoru
28
YÜK / KUVVET
Yük / Kuvvet
Skor
< 5 kg
0
5 – 10 kg
1
> 10 kg
2
Ani veya hızlı kuvvet artışı
+1
Yük/Kuvvet Skoru:
0
29
A Grubu
B Grubu
3+1
Gövde
Tablo A
1+1
6
2
+
Boyun
Üst Kol
Tablo B
Alt Kol
+
0
Bacaklar
Bilek
Kavrama
Yük/Kuvvet
A Skoru
6
B Skoru
Tablo C
C Skoru
Aktivite
Skoru
+
REBA Skoru
30
ÜST KOLLAR
Hareket
Skor
Skor Değişimi
20° Fleksiyon - 20°
Ekstansiyon
1
> 20° Ekstansiyon
2
3
Omuz yükselmişse
+1
> 90° Fleksiyon
4
Kolun duruşunda
yerçekimi desteği
etkiliyse -1
Kolda:
- Abdüksiyon varsa
- Rotasyon varsa
+1
Üst Kol Skoru: 2 + 1
31
ALT KOLLAR
Hareket
Skor
1
< 60° Fleksiyon veya
> 100° Fleksiyon
2
Alt Kol Skoru: 2
32
BİLEKLER
Hareket
Skor
0° - 15° Fleksiyon veya
Ekstensiyon
1
> 15° Fleksiyon veya
Ekstensiyon
2
Bilek Skoru:
Skor Değişimi
Bileklerde yana
esneme veya
dönme varsa +1
1
33
A Grubu
B Grubu
3+1
2+1
Gövde
Tablo A
1+1
6
2
+
Boyun
0
Bacaklar
ÜST KOL
1
A Skoru
1
6
2
4 KOL
ALT
BİLEK
2
Alt Kol
+
1
Yük/Kuvvet
1
Üst Kol
TabloB B
TABLO
2
Kavrama
BİLEK
1
Bilek
3
1
2
3
2
2
1 B Skoru2
3
2
3
4
4
5
5
2
1
2
3
3
3
4
5
5
5
5
6
7
7 +
8
7
8
8
8
8
8
9
9
4
5
6
C Skoru
4
6
Aktivite
7
Skoru
Tablo C
REBA Skoru
34
KAVRAMA
Derece
Açıklama
Skor
İyi
İyi bir tutma kolu ve orta şiddette
kavrama gücü
0
Uygun
El tutuşu uygun fakat ideal değil
veya vücudun başka bir bölgesi ile
kavrama uygun
1
El tutuşu uygun olmamasına
rağmen mümkün
2
Kötü
Zor ve güvenli olmayan tutuş,
tutma kolu yok
Uygun değil
3
Vücudun başka bir bölgesi
kullanılarak tutuş uygun değil
Kavrama Skoru: 0
35
A Grubu
B Grubu
3+1
2+1
Gövde
Tablo A
1+1
Boyun
21
1
2
3
1
1
1
2
2
Bacaklar
2
1
2
4
7
8
9
Alt Kol
10 11 12
4
5
6
7
5
6
6
7
Bilek
7
6
7
7
8
8
8
7
8
8
9
9
9
B Skoru
9
9
9
9
4
5
6
2
3
3
3
4
4
3
3
4
5
4
5
6
6
7
48
+
0
Üst Kol
B SKORU
Yük/Kuvvet
3
2
3
4
3
4
4
A 4Skoru4
4
65
5
A SKORU
6
TABLO C Tablo B
+
0
Kavrama
6
6
6
6
7
8
8
9
7
7
7
7
8
9
9
8
8
8 C Skoru
8
9
107 10
9
9
9
9
10
10
10
11
11
11
12
12
8
17
7
8
9
10
10
10
10
10
10
11
11
11
10
10
10
11
11
11
10+ 10
11
11
11
12
12
12
11
11
11
12
12
12
12
12
11
12
12
12
12
12
12
12
12
12 Skoru
12 12
REBA
12
12
12
12
12
12
12
12
9
10
Aktivite
10 11
Skoru
11
Tablo C
36
AKTİVİTE SKORU
Aktivite
Skor
Bir veya daha fazla vücut bölgesi sabit (ör: 1
dakikadan uzun süre tutma)
+1
Kısa aralıklarla tekrar eden işler (ör: 1 dakikada
4’ten fazla tekrar eden iş) (yürüme hariç)
+1
Yapılan iş duruşta hızlı ve büyük değişikliğe
neden oluyorsa veya sabit olmayan zeminde
çalışılıyorsa
+1
Aktivite Skoru:
1
37
A Grubu
B Grubu
3+1
2+1
Gövde
Tablo A
1+1
6
4
2
+
+
0
0
Yük/Kuvvet
Kavrama
6
4
Boyun
Bacaklar
A Skoru
Üst Kol
Tablo B
2
Alt Kol
1
Bilek
B Skoru
Tablo C
C Skoru
Aktivite
Skoru
REBA Skoru
7
+
1
8
38
ANALİZ EDİLEN DURUŞLAR
İSTASYON 1
DURUŞ 1
DURUŞ 2
DURUŞ 3
39
İSTASYON 2
DURUŞ 1
DURUŞ 2
40
İSTASYON 3
DURUŞ 1
DURUŞ 2
DURUŞ 3
DURUŞ 4
41
İSTASYON 4
DURUŞ 1
DURUŞ 2
42
İSTASYON 5
DURUŞ 1
DURUŞ 2
43
İSTASYON 6
DURUŞ 1
DURUŞ 2
44
İSTASYON 6
DURUŞ 3
DURUŞ 4
45
UYGULAMA SONUÇLARI
46
UYGULAMA SONUÇLARI
REBA Risk Derecelendirmesi
Derece
REBA
Skoru
Risk
Seviyesi
Önlem
Duruş
Adedi
Oran
0
1
İhmal
Edilebilir
Gerekli Değil
1
% 5,88
1
2-3
Düşük
Gerekli olabilir
1
% 5,88
2
4-7
Orta
Gerekli
13
% 76,47
3
8-10
Yüksek
Kısa zaman içerisinde
Gerekli
2
%11,76
4
11-15
Çok Yüksek
Hemen Gerekli
-
-
47
İYİLEŞTİRME ÖNERİLERİ
Yapılan analiz sonucunda, uygulamaya konu olan montaj hattının genel
olarak ORTA derece riskli olduğu görülmüştür. Aynı zamanda, risk
dereceleri açısından istasyonların birbirinden farklılık gösterdiği
görülmektedir.
Bazı istasyonlarda DÜŞÜK veya İHMAL EDİLEBİLİR risk seviyesinde
duruşlar yer almaktadır.
Öncelikli iyileştirme önerisi olarak, ürünün montajı için gereken görevler
fazla uzmanlık gerektirmediğinden, işçilerin zaman içerisinde istasyonlar
arasında rotasyonu sağlanarak maruz kaldıkları zorlanma derecelerinin
azaltılması düşünülmüştür.
Bu rotasyon uygulaması sayesinde monotonluk da ciddi bir şekilde
ortadan kalkacaktır.
48
TEŞEKKÜRLER…
49

montaj hatlarında çalışma duruşlarının reba yöntemi ile analizi ve

Transkript

Benzer belgeler

REBA ile Bir Üretim Hattındaki İş İstasyonlarının Ergonomik Risk

Montaj talimatı

News Nisan 2014 İfix - Sms Enerji Danışmanlık