A- AŞI UYGULAMALARINDA GENEL KURALLAR 1

A- AŞI UYGULAMALARINDA GENEL KURALLAR
1-Sağlık kurumuna başvuran (herhangi bir nedenle ) her bebek çocuk ve gebenin aşılanma durumu
sorgulanacak eksik aşılılar tamamlanacaktır.
2-Aşı uygulamalarından önce enjektör,aşı ve varsa sulandırıcı üzerindeki etiketi ve son kullanma
tarihi (exp/ED:epiry date) kontrol edilmeli etiketi olmayan, son kullanma tarihi geçmiş aşı ve
enjektörler kullanılmamalıdır.
3-Miadı (kullanım süresi) önce dolacak veya son kullanma tarihi en yakın olan aşı ilk önce
kullanılmalıdır.
4-Açılan aşı flakonlarına açılış tarih ve saati yazılmalıdır.
5-Her aşı için ayrı ve steril enjektör kullanılmalıdır.
6-Birden fazla aşı aynı anda yapılabilir.Aşılar aynı enjektör ile karıştırılmaz. Ayrı ayrı enjektörler
ile farklı extremitelerden birden fazla aşı yapılabilir. Aynı exremiteden farklı aşı uygulanırsa 2
aşının uygulanma bölgesi arasında en az 2 cm mesafe olmalıdır.
7-12. aya kadar bebeklere intramüsküler uygulama için uyluğun orta ve üst 1/3 kısmında vastus
lateralis kasının ön yan bölümü kullanılır. ( uyluk orta üst 1/3 yan)
8-Aşılamada 2 doz arasında olması gereken asgari sürelere mutlaka uyulmalıdır.
9-Aradan uzun bir süre geçmiş olsa da aşılamaya kalınan yerden devam edilir.
10-Kural olarak paranteral uygulanan iki canlı virüs aşısı aynı anda uygulanabilir.Aynı anda
uygulanmayacaksa aralarında en az 4 hafta süre olmalıdır. OPA ile diğer canlı aşılar arasında süre
bırakılmasına gerek yoktur. Kızamık aşısı lenfopeni oluşma olasılığı nedeniyle, hücresel bağışıklık
yetersiz olabileceğinden BCG aşısı uygulaması için 4 haftalık bir süre geçmesi gerekir. BCG den
sonra kızamık için süre bırakmaya gerek yoktur.
11-Canlı virüs aşıları PPD yi bozabilir. Kızamık sonrası 4-6 hafta sonra veya aynı günde
yapılmalıdır.
12-Aşılama öncesi aşı kontrendikasyonları iyice sorgulanmalıdır.
13-6 yaşından büyük çocuklara tam hücreli boğmaca aşısı yapılmaz.
14-Hepatit B aşısı doğumdan sonra en geç 72 saat içinde ( tercihen 24 saat ) uygulanmalıdır.
15-Taşıyıcı anne bebeklerine ilk 12 saat içinde Hepatit B aşısı uygulanmalı ayrıca hepatit B immun
globulini de yapılmalıdır.
16-Doğum ağırlığı 2000 gr. ın üzerindeki bebeklere Hepatit B aynen uygulanır. 2000 gr’ın
altındaki bebeklere, anne taşıyıcı veya durum bilinmiyorsa ilk 12 saat içinde 1.doz yapılır. Sonra 1.
, 2. ve 12. aylarda tekrarlanır. Anne taşıyıcı durumda değilse bebek 2000 gr a ulaştığında veya 1.
ayın sonunda ilk doz yapılır. 2. ve 3. dozlar asgari aralıklara uyularak tekrarlanır.
17-BCG doğumdan itibaren yapılabilir. Komplikasyon ve immünite için,uygulama kolaylığı için 2.
ayın sonunda yapılmalıdır.
18-OPA dan sonra beslenme sınırlandırılmamalıdır. Anne sütü rahatlıkla verilir.
19-İshalli bebeğe çocuğa OPA yapılır.Ancak 4 hafta sonra fazladan 1 doz yapılır.
20-Gebelere canlı aşı yapılmamalıdır.
21-Kızamıkçık veya KKK aşısı olanlar 4 hafta gebelikten korunmalıdır.
22-Ailelere, uygulanan aşının gerekliliği bir sonraki aşı için gelmeleri gereken zaman ve olası yan
etkileri hakkında bilgi verilmelidir.
23-Aşılanan kişiye mutlaka aşı kartı verilmelidir.
24-Aşı uygulaması kadar aşılama faaliyetleri sonrası ortaya çıkan tıbbi atıkların uygun şekilde
uzaklaştırılması gerekir.Enjektör güvenli atık kutusu kullanılmalıdır.
B- AŞI UYGULAMALARINDA KAYIT VE BİLDİRİM
1-Aşı kayıtları düzenli olarak tutulmalıdır.
2-Aşı sonrası istenmeyen etki izleme sistemi gereğince yapılan tüm aşıların ve varsa
sulandırıcıların lot no.su da kayıt formlarına işlenmelidir.
3-Form 12/A ve 12/B , Form 013 ve 013 B, bölge dışı aşı bildirim formu, aşı kartı kullanılacak
formlardır.
4-Sağlık Bakanlığı tarafından sağlanan aşılar ücretsiz uygulanmak ve bildirimde bulunmak şartı ile
talep eden diğer sağlık kuruluşlarına da aşı miktarı yeterli ise verilir.
C- KAYIT VE BİLDİRİM FORMLARI
1-Form 013 B: Özel aşılardan içerisinde DBT, Polio, Hib, KKK, ve Hepatit B antijenlerini
bulunduran aşıların bildirimi için kullanılır.Bu uygulamayı yapan kişi ve kuruluşların
bildirimlerinde aşılanan kişinin ve aşının bilgileri ( Ad soyadı, doğum tarihi,baba adı, adres
bilgileri varsa vatandaşlık no su ve aşının adı Lot nosu varsa sulandırıcı Lot no su kaçıncı doz
olduğu ) bir liste halinde aylık olarak Sağlık Müdürlüğüne gönderilir. Form 013 / B takip eden ayın
ilk haftası içinde ( en geç ayın 5’ inde ) Sağlık Müdürlüğüne gönderilir.
2-Form 013:Özel hekimler – Kuruluşlar İl Sağlık Müdürlüğü veya bağlı birimlerden alıp
uyguladıkları GBP aşılarını ( DBT, OPV, KKK, Hib, BCG, Hepatit B, Td, TT ) form 013 ve
uygulanan kişilere ait ad soyad, doğum tarihi, baba adı, adres bilgileri varsa vatandaşlık nosu ve
aşının adı lot no su varsa sulandırıcı lot no su kaçıncı doz olduğuna dair bilgileri içeren bir liste ile
aşıyı aldığı birime bildirecektir. Bu form da takip eden ayın ilk haftası içinde Sağlık Müdürlüğüne
gönderilir ( en geç ayın 5’ inde )
3-Bölge dışı aşı bildirim formu: Özel hekim – Kuruluşlar tarafından yapılan aşıların bildiriminde
kullanılır. Takip eden ayın ilk haftasında Sağlık Müdürlüğünde olacak şekilde gönderilir.
4-Aşı Kartı : Yapılan aşıların kaydedildiği karttır. Yapılan tüm aşılar bu karta işlenerek bebeğin
ebeveynine verilir.
D- AÇILAN AŞI ŞİŞESİ KULLANIM SÜRELERİ:
1- Çok dozlu liyofilize olmayan aşılar: DBT, OPV, DT, Td, TT, ve Hepatit B aşıları aşağıdaki
şartlara da uymak kaydı ile toplam süre 4 haftayı geçmemek üzere açıldıktan sonra birbirini izleyen
3 aşı seansı kullanılabilir.
abcde-
Son kullanma tarihi geçmemiş olmalı,
Aşılar bu süre boyunca sürekli uygun soğuk zincir şartlarında saklanmış olmalı,
Asepsi, antisepsi kurallarına uyulmalı,
Dozlar flakonlardan alınırken steril tetkikler kullanılmalı,
Eğer varsa flakon üzerindeki VVM ( Aşı flakon izlemcisi) göstergesi kullanılabilir
durumda olmalıdır.
Bu şartlar yerine getirilemiyorsa o aşı flakonu artık kullanılmamalıdır.
2- Çok dozlu liyofilize aşılar: BCG sulandırıldıktan sonra +2- +8°C ve karanlıkta 6 saat, çok dozlu
Hib aşısı sulandırıldıktan sonra +2- +8°C ve karanlıkta 6 saat, çok dozlu Kızamık, Kızamıkçık,
KKK sulandırıldıktan sonra +2- +8°C ve karanlıkta 4 saat içerisinde kullanılmalıdır.
3- Tek dozlu liyofilize aşılar: Hib, Kızamık, Kızamıkçık ve KKK sulandırıldıktan hemen sonra
kullanılmalıdır.
E- AŞI SULANDIRMADA GENEL İLKELER:
1- Her aşı kendi sulandırıcısı ile sulandırılmalıdır. Sulandırıcılar değiştirilemez, yanlış sulandırıcı
aşı etkinliğinin yok olmasına veya aşı sonrası istenmeyen etkilere yol açar.
2- Daima aşıyı üreten firmanın sağladığı sulandırıcı kullanılmalıdır.
3- Sulandırılar da buzdolabında tutulmalıdır.
4- Aşılar aşılama hazırlıkları tamamlandıktan sonra sulandırılmalıdırlar.
5- Eller temizlenmelidir.
6- Sulandırılan aşının buz aküsü ile teması engellenmelidir, ışığa karşı hassa olan aşılar ışıktan
korunmalıdır.
7- Sulandırıcının tamamı kullanılmalıdır.
8- Sulandırıcı flakona boşaltıldıktan sonra enjektör çıkartılmadan bir miktar aşı birkaç kez
çekilerek flakona verilerek karıştırılır.
F- AŞI UYGULAMA TEKNİKLERİ:
1- BCG: Sol kola deltoid kasın olduğu bölgeye intradermal olarak uygulanır. 5-6 mm lik bir
bül oluşur. 0 yaşta 0.05 ml, 1 yaş ve üzerinde 0.1 ml uygulanır.
2- DBT/DT/TT/Td/Hepatit B/Hib: 12 aya kadar uyluk dış-yan kısmına, orta veya üst 1/3
kısmına İM uygulanır. 12 aydan sonra kol üst kısmına deltoid kasa uygulanır. Enjektör 90º
dik açıyla girilir.
3- DBT, DT, TT, Td ve Hib 0.5 ml, Hepatit B 10 yaşa kadar 0.5 ml, 10 yaş üzerinde 1 ml
uygulanır.
4- KKK/Kızamık/Kızamıkçık: Kol üst kısım deltoid kasın bulunduğu bölgeye, 45º eğik açıyla,
cilt altına (SC) yapılır. 0.5 ml uygulanır.
5- OPA (oral polio aşısı): Ağızdan uygulanır. Kaç damlanın 1 doza eşit olduğu aşı flakonu
üzerinden kontrol edilmelidir. (Halen kullanılan aşıda 2 damla 1 dozdur)
6- Aşı uygulamaları sırasında mutlaka enjektör güvenli atık kutuları kullanılmalıdır.
G- SOĞUK ZİNCİR:
1- Aşılar +2- +8°C de korunmalıdır, özellikle +4ºC de kalması sağlanmalıdır.
2- Aşı dolabı olarak çift kapılı buzdolapları tercih edilmelidir.
3- Aşı dolabında 2 adet termometre bulunmalıdır. (veya kaydedici özelliği bulunan 1 adet
termometre)
4- Aşı dolabında aşı ve anti-serum hariç başka hiçbir malzeme bulunmamalıdır (yiyecek,
içecek, laboratuar malzemesi vb.)
5- Aşı dolabı aşırı soğuk ve sıcağa maruz kalmayacak bir odaya konmalı, gölgede yer almalı
ve duvara en az 10-15 cm mesafede bulunmalıdır.
6- Buzdolabı aşı yerleşim şeması aşı dolabı üzerinde yer almalıdır.
7- Aşılar ve anti-serumlar rafların ön bölümlerine yerleştirilmeli, arka duvara dayanmamalıdır.
8- Aşılar ve anti-serumlar yerleştirildiğinde dolap hacminin %50 sinden fazlası
kullanılmamalıdır. Aynı şekilde buz aküleri de buzluğun %50 hacminden fazla yer
kaplamamalı ve yatay olarak yerleştirilmeli ve üst üste konmamalıdır.
9- Aşılar aşı dolabının kapağına ve buzluğa konmamalıdır.
10- Aşı dolabının elektriği ayrı bir prizden alınmalı, uzatma kablosu kullanılmamalı ve başka
bir cihaz aynı prize takılmamalıdır.
11- Elektrik kesintilerinde aşı dolabının etkilenmemesi için jeneratöre veya kesintisiz güç
kaynağına bağlı olması gerekmektedir.
12- Aşı dolabının ısısı günde en az iki kez kontrol edilip ısı izlem çizelgesine kayıt edilmelidir.