Baran Tunceryeni sayfa düzeni.indd

AKLIMDA KALANLAR
Baran Tuncer
Tarihçi Kitabevi Yayınları: 48
Tarihçi Kitabevi Sahibi ve Genel Yayın Yönetmeni
Necip Azakoğlu
Editör: Necip Azakoğlu
Sayfa ve Kapak Tasarımı: Tarkan Togo
Birinci baskı: Aralık 2013
Boyutlar: 13.5 x 21 cm
Sayfa sayısı: 440
Baskı ve Cilt:
Kitap Matbaacılık Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti.
Davutpaşa Cad. 123 Kat 1
Topkapı / ZEYTİNBURNU - İSTANBUL
+90 (212) 482 99 10
Sertifika no: 16053
ISBN: 978-605-4534-40-1
© Yayın hakları Tarihçi Kitabevi’ne aittir.
Bu eserin bütün hakları saklıdır. Yayınevinden yazılı izin alınmadan kısmen
veya tamamen alıntı yapılamaz, hiçbir şekilde kopya edilemez, çoğaltılamaz ve
yayımlanamaz.
Tarihçi Kitabevi
www.tarihcikitabevi.com
Moda Caddesi No: 104/A Moda / KADIKÖY-İSTANBUL
Tel: 0 216 418 68 86
GSM: 0 530 370 74 11
E- posta: [email protected]
İÇİNDEKİLER
Başlarken
7
I. Bölüm
Çocukluğumdan Kalanlar
11
II. Bölüm
Üniversite Yılları
44
III. Bölüm
Başka Bir Dünyaya
69
IV. Bölüm
Yuvaya Dönüş ve Sonrası
89
V. Bölüm
Planlama, Büyük Deney
127
VI. Bölüm
Asker Oldum Topçu
186
VII. Bölüm
Planlama ve Askerlik Sonrası
223
VIII. Bölüm
Sürpriz Bakanlık
236
IX. Bölüm
İstanbul’da Bir Ankaralı
283
X. Bölüm
Gir Banka’ya, Gör Dünyayı
310
XI. Bölüm
İstanbul Yeniden
395
Bitirirken
414
Fotoğraflar
422
Dizin
434
Annemin ve babamın hatırasına
BAŞLARKEN
Başlangıçta, yazacaklarımı bir kitaba dönüştürmek gibi bir niyet
ve hevesim yoktu. Amacım geçmişte yaşadıklarımı kağıt üzerine
dökerek, daha çok genç nesil aile bireyleri ve yakınlarımla paylaşmaktı. Mutlaka herkesin anlatacak bir hikayesi olduğuna inanırım.
Bu hikayeyi kendisinden sonra gelenlerle paylaşmak, çeşitli nedenlerle önem taşıyor. Öte yandan şurası da bir gerçek ki, hayat akıp
giderken yaşananlar aile içinde bile yeterince paylaşılmıyor. Oysa,
sonraki nesillerin kendilerinden önce gelenlerin başından geçenleri
bilmesinin önemli ve yararlı olduğunu düşünürüm. Umuyorum ki,
bu kitapta anlatılanlar birçok yönüyle günümüzün okuyucuları için
de ilginç olacaktır.
Burada anlatılanları alışılmış anlamda bir hayat hikayesi olarak
algılamanın doğru olmayacağı kanısındayım. Daha çok yapmaya
çalıştığım, yaşamımdan bazı kesitler alıp başımdan geçenleri anlatmak oldu. O nedenle, anlatılanlar her zaman kronolojik bir sıra
izlemeyebiliyor. Yazarken olabildiğince gerçekçi ve yansız olmaya
çalıştım. Olabildiğince diyorum, çünkü insanın doğrudan kendisi
söz konusu olduğunda, tam anlamıyla “gerçekçi ve yansız” olduğunu iddia etmesi pek de inandırıcı değil.
Bir noktayı daha vurgulamak isterim. Aklımda kalanları yazıya
dökerken olaylara daha çok “insan” yönüyle yaklaşmak istedim.
Olayların ilginç, hatta bazen eğlenceli bulduğum yönlerini ön plana
çıkartmaya çalıştım. Başka yerlerde de yazılan, herkesin bildiği
şeyleri yazmaktan kaçındım. Ancak, bunun her zaman mümkün
olmadığını da kabul etmek gerekiyor.
7
Aklımda Kalanlar
Meslek yaşamım Türkiye içinde ve dışında birbirinden farklı
kurumlarda geçti. O nedenle alışılmışın oldukça dışında bir yaşam
serüvenim olduğunu söyleyebilirim. Asıl mesleğim üniversite öğretim üyeliği oldu. Mezun olduğum Siyasal Bilgiler Fakültesi’nde
asistanlık, doçentlik, profesörlük yaptım. Üç yıl süreyle Boğaziçi
Üniversitesi’nde profesör olarak çalıştım. Bu iki kurum dışında
Ankara’da Orta Doğu Teknik Üniversitesi ile Hacettepe Üniversitesi
ve İstanbul Bilgi Üniversitesi’nde kısa süreler için ders verdim. Yurt
dışında Amerika’da Minnesota Üniversitesi’nde misafir profesörlük ve araştırmacılık yaptım. Yale Üniversitesi Economic Growth
Center’de (İktisadi Büyüme Merkezi) iki yıl araştırmacı olarak görev
aldım. Akademik yaşam dışında, Devlet Planlama Teşkilatı’nda, iki
yılını İktisadi Planlama Dairesi Başkanı olarak geçirdiğim üç buçuk
yıl bir çok yönüyle zevkli ve öğretici idi. Beklemediğim bir şekilde
ve zamanda üstlendiğim Bakanlık görevi, nispeten kısa bir süre de
olsa, ülke yönetimine üst düzeyde katılma fırsatı verdi. Politikayla
doğrudan ilgilenmiş olmasam da, politikayı ve kimi politikacıları
yakından gördüm ve tanıdım. Bazıları ile birlikte çalışma durumları
oldu. Eczacıbaşı Holding Yönetim Kurulu’nda yaklaşık üç yıl yaptığım üyelik özel sektöre biraz daha yakından bakma olanağı sağladı.
Uluslararası bir kuruluşta, Dünya Bankası’nda on beş yıl gibi
uzunca bir süre çalışırken yalnız o kuruluşu değil, aynı zamanda,
görevim gereği, çok sayıda ülkeyi yakından gördüm. Afrika, Asya
ve Latin Amerika’da çeşitli ülkeleri aralıklarla ziyaret ettim. Söz
konusu ülkelerin ekonomilerini inceleme, ekonomi politikalarını
değerlendirme, başta bürokrasileri olmak üzere kurumlarını gözden
geçirme fırsatım oldu. O ülkelerde yürürlüğe konulan “reform”
programlarının hazırlanmasında katkılarım oldu. Ziyaret ettiğim
ülkelerin yalnız yönetimlerini değil, insanlarını da tanımaya, yaşam
biçimlerini anlamaya çalıştım.
Dünya Bankası’ndan emekli olup Türkiye’ye döndükten sonra
bazı sivil toplum örgütlerinin çalışmalarına katıldım. Bu örgütlerin
yönetiminde bulundum. Altı yıla yakın bir süre Türkiye İş Bankası
Yönetim Kurulu üyeliği yaptım. Daha sonra da Türkiye Sınai
8
Başlarken
Kalkınma Bankası Yönetim Kurulu’nda görev aldım. Uzunca bir
süre Radikal gazetesinde köşe yazısı yazdım. Zaman zaman radyo
ve televizyonda düşündüklerimi aktardım. Hemen görüleceği üzere,
yaşamım boyunca birbirinden bir hayli farklı kurumlarda çalışma ve
değişik konularla ilgilenme fırsatı buldum. Bu çeşitlilikleri yaşamış
olduğum için kendimi gerçekten şanslı hissediyorum.
Bu kitapta yazılanlar bir bakıma geçmişte içinde yer aldığım
kurumlarda yaşananları mercek altına alıyor. Aynı zamanda, buralarda görev yapan, bir kısmı kamuoyu tarafından tanınan kişileri,
daha çok insan yönleriyle anlatmaya çalışıyor. O nedenle, yakından izleme fırsatını bulduğum bazı olayların ve kişisel tutumların
okuyucu için ilginç olacağını sanıyorum. Bunu yaparken kimseyi
gereksiz yere incitmemeye çaba gösterdiğimi bilmem söylememe
gerek var mı?
Kitapta çocukluğumdan aklımda kalanları yazıp yazmama konusunda bir hayli tereddüt ettim. Çocukluğumun benim kuşağımdan
gelen, benzeri sosyo-ekonomik çevrede büyümüş diğer çocuklardan
pek farklı olmadığını düşünüyordum. Sonunda kısa bir bölüm de
olsa çocukluktan kalanları da kitaba eklemeye karar verdim. Bunun
birkaç nedeni var. Bir insanın yetişkin döneminde yaptıklarını daha
iyi anlamak ve değerlendirebilmek için onun çocukluk döneminde
yaşadıklarının bilinmesinin yararı olduğunu sanıyorum. Bunun
kadar önemli bir diğer husus, bundan en az yetmiş yıl önceki bir
çocuk yaşamının genç kuşak okuyucular için ilginç olabileceğini
düşündüm. Ayrıca da, geçirmekte olduğumuz evrimi daha iyi anlayabilmek için o günün çocuk dünyasını bugünki ile karşılaştırmak
bana anlamlı geldi. Ancak bu yapılırsa yaşanan değişimin ne kadar
büyük olduğunun daha iyi anlaşılabileceğini düşündüm.
Burada anlatmaya çalıştığım olaylar gerçek anlamda aklımda
kalanlar. Çünkü yaşamımın hiçbir döneminde günlük tutmadım.
Şimdi dönüp baktığımda, kısa kısa da olsa, keşke tutmuş olsaydım
diyorum. Aklımda kaldığı gibi yazdığım için, geçmişte yaşadığım
olayları yansıtmaya çalışırken önemli sayılabilecek yanlışlar yapmamaya dikkat ettim. Umarım başarmışımdır.
9
Aklımda Kalanlar
Bu kitabı yazarken bazı dost ve tanıdıklar, tümünü değil ama
çeşitli bölümlerini okuyup düşündüklerini söylediler. Onlara ayrı
ayrı teşekkür edemesem de minnetlerimi ifade etmek isterim. Kitabın tümünü okuyup eleştiren ve değerli katkılarda bulunan Murat
Katoğlu’na özel teşekkür borçluyum. Tarihçi Kitabevi Genel Yayın
Yönetmeni Necip Azakoğlu kitabı titizlikle okuyup gözden geçirdi.
Kapak ve sayfa tasarımını Tarkan Toğo özenle yaptı. Her ikisine de
teşekkür ediyorum.
10
DİZİN
A.W.Clausen, 318, 319
Abbas Kılıç, 244
Abdullah Kuran, 302
Adnan Başer Kafaoğlu, 314
Adnan Erdaş, 155, 164
Adnan Menderes, 40, 63, 64, 99, 102,
169
AID, 94, 171
Ali Koçman, 201, 207
Alparslan Türkeş, 90, 102, 219, 276,
292
Altan Öymen, 398, 401
Andreas Papendreau, 113
Anne Krueger, 220-222, 298, 304, 312
Antonio Lacayo, 371, 372, 373
Ashish Chakravarti, 177
Ataman Aksoy, 386
Atila Bartınlı, 251
Atilla Candır, 132, 241, 255, 261, 263
Atilla Sönmez, 198, 386
Attila Karaosmanoğlu, 93
Aung San Suu Kyi, 364, 365
Aydın Yalçın, 54, 108, 156, 157,
Ayhan Kamel, 409
Ayşe Kudat, 329
Aziz Köklü, 54, 92, 93, 96, 112, 121,
122, 124, 158, 207
B.J.Habibi, 409, 410
Bahri Savcı, 53
Bakanlar Kurulu, 129, 166, 239, 240,
242, 243, 263, 266, 272, 273, 274,
277, 278
Baran İdil, 208, 212, 214
Barber Conable, 318
Baskın Oran, 110
Bedri Gürsoy, 92, 240, 261
Bedri Rahmi Eyüboğlu, 106, 107
Bela Balassa, 106
Bent Hansen, 176, 177
Besim Üstünel, 130-133, 138, 139,
162, 173, 207, 223, 224
Bilgi Üniversitesi, 8, 309, 396
Boğaziçi Üniversitesi, 123, 124, 177,
287, 299, 302, 304, 308, 309, 312,
316, 317, 395
Bülent Eczacıbaşı, 288, 405
Cahit Kayra, 228, 229
Caroline Koç, 406
Cemal Tural, 204
Cemil Çınar, 141, 151-153
Çetin Hacaloğlu, 320
Cevdet Sunay, 144, 145
Cihan Sultanoğlu, 334
Coşkun Kırca, 314
Cumhuriyet Halk Partisi (CHP), 40,
99, 101, 224, 225, 276, 292, 397-399,
411
Cyrus Vance, 210, 211, 212
435
Aklımda Kalanlar
Çay Kurumu (Çaykur), 262, 263, 251
Daniel arap Moi, 324
Daniel Ortega, 369, 370, 372
Demir Demirgil, 132, 300, 306
Deniz Baykal, 110, 223, 224, 278,
397, 401, 403, 410
Devlet İstatistik Enstitüsü, 133, 134,
177, 183, 231
Devlet Planlama Teşkilatı (Planlama
Teşkilatı, Planlama), 8, 105, 108, 112,
127, 129, 132-134, 137, 142, 158,
160, 162, 163, 167, 172, 178, 182,
183, 185, 188, 189, 192, 194, 218,
223, 229, 233, 238, 241, 262, 288,
310, 395, 398
Doğan Kayran, 132, 135, 178
Dündar Sağlam, 224
Dünya Bankası, 8, 106, 168, 169, 170,
234, 291, 307, 310, 311, 312, 315,
316, 317, 319, 320, 321, 323, 338,
342, 348, 353, 354, 356, 361, 362,
366, 370, 371, 374, 380, 381, 382,
383, 384, 386, 388, 389, 393, 394,
395, 396, 405, 431
Dünya Nüfus Konferansı, 231
Eczacıbaşı Holding, 8, 284, 285, 286,
395
Edip Safter Gaydalı, 259
Ekonomik ve Sosyal Etüdler Konferans
Heyeti, 287, 428
Ekrem Alican, 130, 160, 183
Enis Berberoğlu, 300
Ercan Kumcu, 300
Erciş Kurtuluş, 408
Erdal İnönü, 305, 398, 401, 402
Erinç Yeldan, 300
Erol Çevikçe, 132
Erol Tuncer, 16, 397, 398
Eşref Akıncı, 215
Ethem Baykara, 194, 197
Evner Ergun, 157, 162, 165
Fahrettin Yağcı, 386
436
Fahri Korutürk, 236, 429
Faruk Gürler, 216
Feridun Ergin, 150
Ferit Melen, 142, 183
Ferooz Ahmad, 136
Feyyaz Berker, 405, 406
Feza Gürsey, 114, 115
Fikret Oktay, 217
General Ne Win, 361, 362
Gümrük ve Tekel Bakanlığı, 239, 243,
245, 268
Günal Kansu, 132, 139, 150, 152,
157, 158, 398
Gündüz Ökçün, 120
Gustav Papanek, 168
Gustav Ranis, 112
Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri
Enstitüsü, 109, 177
Haluk Ceyhan, 132
Haluk Cillov, 240
Hamdullah Suphi Tanrıöver, 56
Hikmet Çetin, 132, 141, 234, 275
Hollis Chenery, 113, 173, 310, 315,
317-319
Hamit Sadi Selen, 52, 54
Harrod-Domar, 180
Hasan Polatkan, 93
Haydar Aytekin, 164
Hüdai Oral, 224, 225, 226
Hurşit Çalıka, 387
Hüseyin Deniz, 202
Hüsnü Kızılyallı, 56, 141
Hüseyin Deniz, 202
IDA, 311, 380, 381
İbrahim Saffet Omay, 166, 167
İhsan Doğramacı, 303
İhsan Gürsoy, 183
İktisadi Planlama Dairesi, 8, 138, 139,
157, 158, 162, 164, 275, 285
İlhan Evliyaoğlu, 240
İsmail Ertan, 162, 164
Dizin
İsmail Hakkı Aydınoğlu (Hakkı)240,
247, 316
İsmet İnönü, 39, 40, 63, 103, 159,
160, 224, 228
İthal ikamesi, 180, 181
İzzet Zincir, 386
J. Sandee, 174, 175, 177
J. Wolbrook, 177
Jagdish Bhagwati, 175, 176
James Grant, 171
James Tobin, 113
Jan Tinbergen, 148, 172
Jim Henderson, 221
Jimmy Carter, 374
K.S.Gill, 178
Kamran İnan, 259
Kamuran Gürün, 166
Kamuzu Banda, 330, 331, 333, 335,
336, 337, 338
Kansas Üniversitesi, 65, 73, 80, 81,
89, 424
Kardinal Obando y Bravo, 373
Karma ekonomi, 179
Kemal Demir, 241, 247
Kemal Derviş, 121, 304, 386, 403
Kemal Fikret Arık, 96, 425
Kemal Kılıçdaroğlu, 403
Kemal Kurdaş, 156, 184
Kemal Nehrozoğlu, 202
Kemal Satır, 138, 189, 190, 224, 225,
227, 294
Kemal Yamak, 103, 104
Kenan Bulutoğlu, 132, 300
Kenan Evren, 298
Kenneth Berrill, 168
Kenneth Kaufman, 321
Kudret Bosuter, 224
Kutlay Ebiri, 386
Leonid Hurwicz, 220
Lewis Preston, 319
Lütfullah Tenker, 131
Mahbub-ul Haq, 318
Mahir Kaynak, 150
Mahmut Kepoğlu, 258
Mahmut Türkmenoğlu, 242, 244, 257,
260, 270
Maliye Bakanlığı, 69, 70, 91, 92, 143,
155, 161, 163, 164, 182, 228, 238,
302, 318
Manmuhan Singh, 393
Mehmet Kaytaz, 300
Mehmet Odekon, 300
Mehmet Turgut, 146
Memduh Aytür , 138, 143, 145, 147149, 151, 156, 157, 162-165, 170,
189, 190, 234
Memet Baydur, 329
Merih Celasun, 140, 152, 153
Mesut Erez, 143
Milli Prodüktivite Merkezi, 313
Milliyetçi Cephe, 274, 276, 291, 313
Minnesota Üniversitesi, 113, 220, 221,
304, 307, 312, 315
Ms. Virginia Hallam, 65
Muammer Aksoy, 53
Muammer Erten, 225, 226
Mülkiye, 45, 48, 53, 60, 61, 63, 68,
98, 102, 202, 223, 224, 271, 320, 432
Münif İslamoğlu, 246, 247
Murat Sertel, 303, 304
NATO, 110, 162, 165, 189
Nazmi Yavuzalp, 218
Necat Erder, 129, 398
Necdet Uğur, 401
Necmettin Erbakan, 276, 292
Nedim Rüştü Aksal, 285, 288
Nejat Bengül, 54, 92, 129
Nejat Eczacıbaşı, 284-288, 290
Nejat Ölçen, 140, 148, 152, 153, 228
Nermin Neftçi, 240
Nizamettin Neftçi, 228
Nurullah Ataç, 56
Nusret Fişek, 109
OECD, 54, 133, 163, 168, 169, 173,
437
Aklımda Kalanlar
174, 175, 177, 183, 229, 320, 321
Oğuz Anter, 269
Oktay Ekşi, 233
Oktay Sinanoğlu, 115
Oktay Yenal, 132, 386
Orhan Çaplı, 143, 149, 151-154, 157
Orhan Özet, 255
Orhan Öztrak, 270, 277
Orta Doğu Teknik Üniversitesi, 8, 115,
156, 184
Osman Kibar, 167
Osman Nuri Torun, 130
Özer Ertuna, 307
Öztin Akgüç, 224, 287-289
Pitambar Pant, 135
Radikal, 9, 404, 405, 410
Rahmi Koç, 271
Rauf Tamer, 250
Recai Erk, 241
Recep Tayyip Erdoğan, 401
Reşat Aktan, 54, 92, 93, 240
Richard Demuth, 169
Robert McNamara, 310, 318
Sabahattin Alpat, 183
Sabahattin Zaim, 86, 207
Sadi Irmak, 237, 238, 240, 242, 243,
272
Sadun Aren, 54, 92, 93, 108
Safa Reisoğlu, 272
Saim Bostancı, 215
Saim Kendir, 132, 135, 136, 183, 223,
224, 273, 274
Salih Yıldız, 273
Selahattin Cizrelioğlu, 280
Selçuk Özgediz, 386
Semih Tezcan, 305, 306
Sevil Korum, 132
Siad Barre, 353
Simon Kuznets, 113
Sina Baydur, 329
Siyasal Bilgiler Fakültesi, 14, 43, 44,
438
45, 46, 47, 53, 55, 64, 67, 68, 71, 87,
92, 100, 104, 106, 115, 121, 124, 125,
126, 129, 130, 158, 240, 271, 277,
291, 423
Suat Hayri Ürgüplü, 142, 245
Süleyman Demirel, 94, 96, 142, 143,
144, 145, 156, 192, 213, 228, 233,
259, 276, 291, 294, 295, 313, 314
Şerif Mardin, 300, 306, 307
Şinasi Orel, 129
Tahsin Bekir Balta, 53, 54, 101
Talat Aydemir, 103, 104
Talat Halman, 132, 388
Tanju Yürükoğlu, 386
Tansu Çiller, 300
Tekel, 241, 248, 249, 250, 252, 253,
254, 255, 261, 262, 263, 264, 265,
266, 267, 268, 430
Teoman Yayın, 244, 262
Tercan Baysan, 386
Tibor Scitovsky, 105
Topçu Okulu, 186, 187, 196, 197,
198, 199, 201, 203, 206, 223
Toplumsal Saydamlık Hareketi Derneği, 408
Tuncay Mataracı, 244, 264
Turan Kıvanç, 316
Turgut Özal, 104, 148-152, 169, 290,
313-315
Turhan Esener, 240
Turhan Feyzioğlu, 53, 99, 160, 183,
224, 227, 242, 259, 276, 292-294
Türkiye Aile Sağlığı ve Planlaması
Vakfı, 405, 406, 432
Türkiye İş Bankası, 8, 412, 413
Türkiye Sınai Kalkınma Bankası, 10
Türkiye’ye Yardım Konsorsiyumu, 175
TÜSİAD, 201, 289
Tütün piyasaları, 253, 255, 258, 277
Uğur Korum, 131
Ülkü Eğeci, 141, 151, 152, 174
Dizin
Üniversitelerarası Kurul, 303
Vefa Tanır, 239
Vehbi Dinçerler, 132
Vehbi Koç, 405, 406
Vicki, 78, 87, 94, 95, 96, 97, 221, 425
Violeta Chamorro, 369
Vural Güçsavaş, 140
Ziya Müezzinoğlu, 130, 137, 138,
161-163, 297
Zühtü Yücelik, 387
Walter Heller, 113, 220
Washington Consensus, 382
Wilt Chamberlain, 81, 82
Yalçın Küçük, 141, 151, 152, 156,
174, 177
Yale Üniversitesi Economic Growth
Center, 8
Yapısal uyum, 382
Yaşar Yaşer, 231, 244
Yavuz Abadan, 53, 54
YÖK, 302, 303
Yoweri Museveni, 342, 348
Yüksek Danışma Kurulu, 398
Zafer Ecevit, 386
Zeyyat Baykara, 70, 237, 238, 268,
272, 274, 275
439