Press Coverage - WordPress.com

Transkript

Press Coverage
EPF’s Research on the State of Armenian Migrants
in Turkey
Press Coverage of the Report on Armenian Migrants in Turkey
Table of Contents
Mass Media (in English)………………..…………………………………………………………………………..………………3
ArmeniaNow.com……………………………………………………………………………………………………………..……. 3
Asbarez.com………………………………………………………….………………………………………………….………………5
IWPR.net……………………………….…………………………….…………………………………….……………………………..9
The Economist……………………………….…………………………….…………………………………….…………………….14
Reuters.com……………………………….……………………………….…….…………………………………………………….16
Tepav.org…………………………….…………………………….…………………………………………………………………….18
Turkish Armenian Business Development Council/website ……………………….…………………………...20
Today’s Zaman………………………….…………………………….……………………………………………………………………….….22
Mass Media (in Armenian) ……………………………………………..……………………………………..……………….24
A1plus.am………………………………………………………………………………………………………………………………..24
Iranahayer.com…………………………………………………………………………………………………………………………31
Eritasard.am…………………………………………………………………………………………………………………..…………33
Yerkir.am……………………………………………………………………………………………………………………………….…35
Panorama.am………………………………………………………………………………………………….……………………….39
Prism.am…………………………………………………………………………………………………….…………………………...40
Mass Media (in Turkish) ………………..……………………………………………………………………………….……….42
Radikal ………………..………………..……………………………………………………………………………….……………....42
Milliyet …………………..……………..……………………………………………………………………………….……………….48
Hurriyet……….………………..……………………………………………………………………………….………………………..54
Lifebursa.com ………………..……………………………………………………………………………….……………………….59
Dunyabulteni.net……..……………………………………………………………………………….……………………………..61
Nethaber.com ………………..……………………………………………………………………………….……………………….63
Referansgazetesi.com.……………………………………………………………………………….……………………………..65
Haberaktuel.com.……………………………………………………………………………….…………………………………….69
Team-aow.discuforum.info………………………………………………………………………….…………………………..71
CNN Turk………………..……………………………………………………………………………….……………………………….73
Apendix………………..……………………………………………………………………………….…………………………………74
2
Electronic Media (In English)
ArmeniaNow.com
http://www.armenianow.com/hy/node/19629
Exported labor: New research focuses on situation of Armenian migrant workers in Turkey
A majority of women in Armenia intent on doing migrant work abroad choose Turkey, but very
few Armenian men accompany them “to save their wives’ honor” and never choose to work for a
Turkish employer, according to a recently conducted research related to Armenian migrant
workers in Turkey.
“A majority of women are critical of their husbands’ behavior and say: ‘Why, in that case, do they
let us work with Turks?’” said coordinator of Armenian-Turkish projects at the Eurasia Partnership
Foundation Artak Shakaryan , presenting the results of an analytical study “Ethnic Armenian
Migrant Workers in Turkey”.
The study, for example, cites the data of the Statistical Agency of Turkey, according to which
17,549 citizens of Armenia received visas to enter Turkey in 2000, and 14,672 returned to
Armenia that year. A total of 2,877 citizens of Armenia stayed in Turkey in 2000.
“In the period of 2000-2008, nearly 6,000 people left for Turkey and chose to stay there. To this
we should add the potential outgoing migration in the 1990s and multiply it by two. It means that
nearly 20,000 migrants from Armenia live in Turkey today,” says Shakaryan.
Ninety-four percent of Armenian migrant workers in Turkey are women and 150 in-depth
interviews conducted among them show that women in the neighboring country work as
cleaners, baby-sitters, housekeepers, sellers. Many also work at garment factories.
3
Women receive wages of up to $600 per month. They choose Turkey because it is easier to get
there, unlike other countries. They pay only $15 to get a visa and $80 for a coach ticket.
Interviews conducted as part of the research are mainly anonymous. A number of Turkish
employers and state officials were also interviewed.
“Both Turks and Armenians think that their moral values are very close to each other’s and the
attitude of Turks towards Armenians is essentially different than towards Moldovan or Russian
women,” says Shakaryan.
According to him, for migrants today the problem is their children, who do not attend school.
Under Turkish legislation, only legally residing people and citizens of Turkey have the right to
attend public schools in Turkey.
“Newborn children are also a problem. Such children usually have no legal birth certificates. In
fact, if they are taking the child into Armenia they cannot cross the border. Armenian children
born in Turkey remain hostages,” says Shakaryan.
The analytical study was commissioned by the Eurasia Partnership Foundation and conducted by
Istanbul-based Armenian analyst Alin Ozinoglu, in the period from April to August 2009.
Shakaryan says that the issue of prostitution was also studied. It is mainly pointed out that
Armenian women are not competitive with Slavonic-looking women. But there is also a
psychological thing – an Armenian prostitute for a Turkish man is a different thing. Many Georgian
prostitutes introduce themselves as Armenians in order to make more money.
“This research exposes a number of problems. Our goal is to show to the society the situation of
Armenian migrants in Turkey. It is also a step towards a better understanding of Armenian-Turkish
problems and presenting them to the Armenian-Turkish commission to be set up in the future,”
Shakaryan told ArmeniaNow.
4
Asbarez.com
http://www.asbarez.com/77743/study-sheds-light-on-armenian-migrants-in-turkey/
Study Sheds Light On Armenian Migrants In Turkey
ANKARA (RFE/RL)–They are a thorn in the
side of Armenia’s government and the favorite target of Turkish politicians furious with Armenian
genocide bills put before foreign parliaments. Hidden away from the public eye, the thousands of
Armenian nationals believed to be illegally working in Turkey form the most low-key and obscure
Armenian migrant community abroad.
Successive Turkish governments have for years tolerated their existence to embarrass Yerevan in
the international arena and showcase Ankara’s declared good will towards Armenians. Turkish
leaders have at various times spoken of between 30,000 and 100,000 citizens of Armenia allegedly
residing in their country.
The findings of a newly publicized study conducted by an Istanbul-born Armenian researcher, Alin
Ozinian, and commissioned by the Yerevan-based Eurasia Partnership Foundation are a further
indication that these figures are wide off the mark. They also give valuable insights into the plight
of the mainly female workers scraping a living with housekeeping and other menial jobs.
The 130-page research, the first of its kind, is based on Ozinian’s interviews with 150 Armenians
conducted in the course of last year. It essentially bears out the widely held belief that the vast
majority of the Armenian immigrants (over 90 percent) are women from areas outside Yerevan
who are aged between 40 and 60 and work in Istanbul without Turkish residency and employment
permits.
“Generally, they introduce themselves as widowed or divorced,” says the study. “Some of the
5
married women have had no contact with their husbands since they came to Turkey.”
When asked about their occupation, nine in ten interviewees said they clean houses or look after
elderly persons or children. Most of them claimed to work for and live with affluent TurkishArmenian families. Many of those lacking such free accommodation rent rooms in Istanbul’s bluecollar Kumkapi district, which is home to the Istanbul Patriarchate of the Armenian Apostolic
Church. The study, mostly funded by the Norwegian government, describes their living conditions
as “very bad.”
The migrant workers’ relationship with their ethnic Armenian employers seems less cordial than
one might think. “They look down on us,” one 46-year-old woman, identified as A.B., told Ozinian.
“In their opinion, we are ignorant villagers.”
Three-quarters of the respondents said they earn between $500 and $600 a month. The sum,
although about twice higher than the current official average wage in Armenia, is significantly
below the monthly income of hundreds of thousands of Armenian migrants working in Russia,
Europe and the United States. Many of the interviewed women said that they would not agree to
work as housecleaners, maids or baby-sitters in Armenia because of what they claimed is a stigma
attached to these jobs there. “I have kids and I don’t want them to hear words like ‘their mother is
a cleaner, she is cleaning toilets,’” said A.B.
Some of the irregular workers have had children, including out of wedlock, in Turkey. Ozinian
estimated their number at between 600 and 800 as she presented her report at the Global
Political Trends Center (GPOT) of Istanbul’s Kultur University last week. The illegal status of their
mothers and the latter’s fear of exposing themselves to any Turkish state authority mean that
those children are growing up uneducated after reaching school age. The best they can hope for is
to get some primary education at an underground school reportedly operated by local Armenians.
Ozinian’s research also tries to answer the politically touchy question of just how many Armenians
have taken up residence in Turkey since the early 1990s. Unable to receive any concrete
information from government bodies in Ankara, Ozinian relied on government data on foreign
tourists that entered and left Turkey from 2000-2007. It shows that the number of Armenian
citizens arriving in the country (virtually all of them with 30-day tourist visas) exceeded those
returning home during this period by just over 5,800. (By comparison, the arrival-departure
difference for neighboring Georgia and Azerbaijan stands at around 53,800 and 99,300
respectively.)
Gagik Yeganian, head of Armenia’s State Migration Agency, came up with a similar figure at a
news conference held in Yerevan last December. “We can speak about roughly 5,200 migrants
that are citizens of Armenia and work in Turkey,” he said, accusing the Turks of grossly inflating
their number.
“I personally think that the real number does not exceed 10,000,” Ozinian said, for her part. Aris
Nalci, a journalist from the Turkish-Armenian newspaper “Agos” present at the discussion, gave a
slightly higher estimate: between 12,000 and 14,000.
6
These estimates pale in comparison with the ever growing number of illegal Armenian migrants
cited by Turkish government officials and politicians. They spoke of 30,000 such workers as the
issue first came under spotlight in late 2000, when the U.S. Congress was close to adopting a
resolution describing the 1915 massacres of Armenians in the Ottoman Empire as genocide.
Hrant Dink, the prominent “Agos” editor assassinated in 2007, claimed responsibility for that
figure in a 2004 article cited in Ozinian’s report. Dink said the figure gained currency in Turkish
political circles after he had sarcastically advised a Turkish journalist that “30,000 would be a
better number if you want to exaggerate things.” The journalist, he said, wondered if the number
of those immigrants exceeds 10,000 and took the answer seriously. “The number of Armenian
citizens [in Turkey] has never reached 30,000; in fact, it has never surpassed 3,000-5,000,” wrote
Dink.
Still, Turkish policy-makers claimed by 2006 that there are as many as 70,000 illegal immigrants
from Armenia. Prime Minister Recep Tayyip Erdogan put their number at a whopping 100,000 in
televised remarks aired late last month. The Turkish government does not deport them because
“we do not want any tension,” Erdogan said, complaining that the Armenian government has not
appreciated that stance with “reciprocal steps” on the genocide issue and the Nagorno-Karabakh
conflict.
“The figure is apparently inflated for political purposes. I don’t think it’s that high,” Ozinian told
RFE/RL after a panel discussion on her study hosted by another, Ankara-based think-tank, the
Economic Policy Research Foundation of Turkey (TEPAV) last week. She argued that Turkish
officials, including those interviewed by her, have never specified the sources of their information.
Speaking at the discussion, Tugrul Biltekin, a senior Turkish Foreign Ministry official, dismissed
Ozinian’s estimates and insisted that a “serious state” like Turkey can not manipulate immigration
data. “You can be sure that the figures cited by the Turkish government are based on a study,” he
said without elaboration.
Both Ozinian and representatives of the Eurasia Partnership Foundation (EPF), which has for years
been sponsoring direct contacts between Armenian and Turkish civil societies, stress that the
study pursued no political goals. “As Alin pointed out, the main purpose of the study was not to
clarify the number of irregular workers but to identify the main problems facing Armenians
illegally working in Turkey,” said Vazgen Karapetian, a senior cross-border programs manager at
the EPF office in Yerevan.
Karapetian suggested that the governments of the two neighboring states might use the firsthand information contained in the research should they decide to jointly deal with those
problems. The Armenian government has already shown strong interest in its findings, he told
RFE/RL.
With a key committee of the U.S. House of Representatives planning to vote on yet another
Armenian genocide bill on March 4, the matter may again be in the Turkish political spotlight in
the coming weeks. The committee has repeatedly approved such bills in the past, prompting calls
7
in Turkey for the mass expulsion of the Armenian workers. The Turkish government has ignored
those calls until now.
For the immigrants themselves, deportation is not necessarily a nightmare scenario. Ninety-six
percent of those interviewed by Ozinian said they plan to eventually return home. As one of them,
a 36-year-old woman, put it, “In my spare time … I dream. I dream of the day when I’ll go back to
Armenia.”
8
IWPR.net
http://www.iwpr.net/report-news/turkey-erdogan-threat-alarms-armenian-migrants
Turkey: Erdogan Threat Alarms Armenian Migrants
10 Apr 10 — iwpr.net
Turkish fury over US Congress recognition of Armenian genocide raises concerns over their future. By
Gayane Mkrtchyan in Yerevan and Aline Ozinian in Istanbul (CRS No. 539, 9-Apr-10)
Armenia and Turkey are edging towards better relations after decades of enmity but a recent setback in
the process has given many Armenians working in Turkey cause to worry.
The two countries last year agreed to start a peace process and both parliaments are due to ratify
“protocols” that would open their border and establish diplomatic relations after two decades of bitterness
since the fall of the Soviet Union.
But the process may have been jeopardised by a resolution in the United States Congress’s Foreign Affairs
Committee in March that declared the killing of thousands of Armenians in Ottoman Turkey in World War
One as genocide. Turkey denies the killings were genocide and disputes the figure of 1.5 million dead that
is often cited.
Many Armenians opt for menial jobs and poor living conditionsin Turkey to escape worse at home and
because it is a nearby country where the language is familiar.
Now, a tough statement against the presence of illegal Armenian immigrants in his country by the Turkish
prime minister Recep Tayyip Erdogan has worried the minority community.
Erdogan, at a meeting last month with British prime minister Gordon Brown, made clear his frustration
with foreign countries that pass resolutions like that in the US Congress by threatening to expel all
Armenian illegal immigrants.
"Look, there are 170,000 Armenians in my country. Seventy thousand of them are my citizens, but we are
tolerating 100,000 of them in our country. Many of them have been living here for ten years, and we are
not going to solve this problem in a hurry, but if things go on like this, we will have to reconsider the
situation and take measures. If it is necessary, they will be deported from the country,” he said.
Armenian foreign minister Edward Nalbandyan did nothing to calm the atmosphere in his response,
comparing the words to explosive political statements made before anti-Armenian campaigns in the
Ottoman Empire and in neighbouring Azerbaijan.
“Such statements started the events of 1915, connected to the Armenian genocide. Sadly, they spoke
about expelling Armenians in a different country too. We cannot forget that such statements were made
before the mass killings in Azerbaijan – in Sumgait, in Baku and elsewhere,” he said.
FEARS OF ILLEGAL WORKERS
Christine Arakelyan, who lives in Armenia, said her mother, an immigrant worker in Turkey, was very
9
concerned by the atmosphere caused by Erdogan’s remarks.
“Mum was scared [when I spoke to her on the phone], I could sense it. She said she does not often go
outside, because she’s scared they could deport her,” she said.
Another immigrant, Gayane Petrosyan, who works as a babysitter in Istanbul, says that at first she was so
worried by Erdogan’s threat that she even started to think about going back to Armenia.
“My employer says there is no need to worry. He is very nice to me. But I started to feel some tension.
After all, I’m in a foreign land, in Turkey, and you never know what can happen,” she said.
“But I am not going to go back yet. I will be working as much as possible. What can I do when I go back to
Armenia? Where can I work?”
She says her relatives from Armenia often call her to ask about the situation and the number of calls has
increased lately because of the family’s concerns.
“My family is worried, but I try to calm them down all the time,” she said.
Back in Armenia, Christine, daughter of Zoya Petrosyan, who left Echmiatsin to work in Turkey, says her
mother had refused to talk on the phone because she was so fearful.
“Mum is looking after a sick young man and lives in his house. She contacts me from that house. She does
not often go outside, and says she doesn’t like taking the risk of talking from there,” Christine said.
She says her mother and aunt work together in Turkey. Zoya told her daughter that after Erdogan’s
remarks they go out only in an emergency, fearing they could be arrested and deported. They even avoid
speaking Armenian in the street so as not to draw attention to themselves.
“Mum is scared. I can sense it every time we talk. She may come back soon,” she said.
Amid the concerns, a prominent member of Istanbul’s Armenian community has sought to try to reassure
the illegal immigrants and their relatives back home.
On March 26, Petros Shirinoghlu, a leading Armenian businessman in the Turkish capital, sought to play
down Erdogan’s comments. “I do not believe that these words come from the heart of our prime minister.
As a citizen of the Republic of Turkey, I am not worried about this, as I trust our prime minister, I trust his
heart,” he told journalists.
Meanwhile, Gagik Yeganyan, the head of Armenia’s migration service, said Erdogan’s numbers for
Armenian immigrants were exaggerated. He said the figure was only 6,000, while the Eurasia Partnership
Foundation, which has conducted a major survey of Armenians in Turkey, has an estimate of 15,000.
According to Armenia’s migration service, since 2000, 294,000 Armenians have gone to Turkey, despite the
lack of diplomatic relations and the tense atmosphere between the two countries, of whom 288,000 have
returned.
Those figures disguise, however, the number of Armenians who stay in Turkey for a few months or years to
10
work.
According to a survey of illegal immigrants in Turkey, almost half the Armenians are from the Shirak region
of Armenia, which has still not recovered from the devastating effects of an earthquake in 1988. Only four
per cent of them are men, reflecting the fact that women find it easier to find jobs as cleaners, carers, shop
assistants, earning 500 to 1,000 US dollars a month. Men, meanwhile, make shoes or sell jewellery.
Artak Shakaryan, the Armenia-Turkey project manager for the Eurasia Partnership Foundation, which
conducted the survey, said many of the Armenian women working in Turkey are educated and would
probably be too ashamed to do such menial jobs at home.
Many of them had managed to take their children with them, while around 600-800 children had been
born in Turkey, the research revealed. Turkey has special schools for national minorities, but the children
have to be registered in the country, so official schools are closed to the children of illegal immigrants.
“These children are not citizens of Armenia or Turkey. They have no documents to establish their identity,
therefore they can’t even go to school,” Shakaryan said.
MIGRANT LIFE IN ISTANBUL
More than three years have passed since Susanna Davtyan, an Armenian from Vanadzor in Armenia, saw
her daughter-in-law, who left for Turkey to earn money.
Davtyan now looks after her grandchildren and waits for their parents’ return, since her son is working in
Russia.
“This is what young families are like in our country. My son is in Russia, and my daughter-in-law in Turkey.
There is no work here. It’s true that we miss them, especially the children, but we hang on,” she said.
Her daughter-in-law, Gayane, is a carer, looking after the ill and the elderly in Istanbul. She works there
with her mother and aunt and earns 500 to 600 dollars a month.
Enna Mkhitaryan, a resident of Gyumri in Armenia, said her son and daughter-in-law have worked in
Turkey for ten years. She said they took their five-year-old daughter with them, and have had one more girl
in Turkey.
“The youngest daughter is six, and the oldest is now 15. Education is the big problem for them now. They
live there without a clear status, practically illegally. The youngest daughter does not even have a birth
certificate, and I don’t even know how they will be able to bring her to Armenia,” Mkhitaryan said.
The Istanbul region of Kumkapi, which before the World War One was a major centre of Armenian life, is
once more full of immigrants speaking Armenian.
In the neighbourhood, which is home to the Armenian patriarch in the city, shop windows are full of
posters advertising bus or plane tickets to Yerevan, or cheap rates for phone calls to Armenia.
After 1960, when Kumkapi became known as a dangerous area, the established Armenian community
moved to other parts of the city. Their empty houses, some of them still belonging to the patriarchate, are
now home to the new wave of immigrants, whose children play in the streets like their forebears 50 years
11
ago.
Many of their parents came on 30-day tourist visas and stayed to work, but they suffer serious difficulties.
Armenians who rent apartments there often share rooms with four or five people. Lacking an official
presence in the country, their children cannot go to school and instead play in the streets while their
mothers work as cleaners, babysitters or shop assistants.
Nara is originally from Spitak in Armenia but now sells goods from there in the Kumkapi market. She
refused to be drawn on Erdogan remarks.
"We have no political arguments. We are only trying to earn money and send a little of that to our
families,” she said, looking slightly ashamed by how she works.
“I would not have done this same job in Armenia. I would not want to do it. Believe me, I only use 50
dollars of my income and I send the rest to my son and daughter who are married. Sometimes, I think that
it is better for my kids that I work here out of sight and support them. That is all I can do. I am working in a
country which declares us to be enemies, and which is also an enemy for us. So what more can I do than
this?"
In Laleli, a big market in Istanbul famous for goods from the former Soviet Union, Armenians frequently
work as clerks in the wholesale shops because of their knowledge of Russian. Narine came to Istanbul ten
years ago and now works in a jewellery shop in the market.
"I came to Istanbul in 2000. I sold my house in Gyumri, and I had to come because my husband was very
sick. I worked hard, did any job I could find. I swept floors in restaurants. I washed dishes. Later I started to
work for this shop,” she said.
Narine said she had not come to Turkey because she wanted to, simply because it was convenient.
“This is the nearest and cheapest country for those of us who want to work. It is easy to get a visa at the
border for just ten dollars. Also transport is cheap; the bus ticket from Armenia to Turkey via Georgia only
costs 100-140 dollars,” she said.
In a street near the Kumkapi fish restaurants is a house that looks like a normal residential building but
inside it is like a camp, where rooms are divided by curtains and the residents cook on camping stoves.
Anahit came to Istanbul from Gyumri 15 years ago. She has two children, but only her 12-year-old daughter
is still with her. The girl has no resident’s permit, so cannot attend any public or minority schools. She stays
at home while her mother is out cleaning houses, and chats with her friends about Armenia, the homeland
they have never seen.
“Four years after my daughter I had a son. When he was five, my mother, who was also here, married a
Turk from [the Black Sea town of] Samsun. She asked me if she could take my son with her to Samsun and
declare him as a son of her husband so he would have resident status and go to school,” Anahit said,
through tears.
“It was very difficult for me to keep two children so I accepted her suggestion. Now he is eight, and in the
second grade. He does not speak Armenian and we speak Turkish on the phone. The last time he told me
that Muzaffer Amca (Uncle Muzaffer), this is what he calls his step-father, was teaching him how to pray
12
like a Muslim. I am not sure about the decision I made three years ago. Life is sometimes unbearable."
Aline Ozinian is a journalist and expert on Turkey.
Gayane Mkrtchyan is a correspondent from Armenianow.
13
The Economist
http://www.economist.com/world/international/displaystory.cfm?story_id=15676977
Turks and Armenians
The cost of reconstruction
It takes many hands to reconcile two peoples so divided by history
Mar 11th 2010 | ISTANBUL | From The Economist print edition
So near but yet so far
FOR centuries, a stone bridge spanning the emerald green waters of the Akhurian River connected
the southern Caucasus to the Anatolian plains: a strategic pivot on the Silk Road, running through
the ancient Armenian kingdom of Ani. Today the bridge would have linked tiny, landlocked
Armenia to Turkey. But war and natural disasters have reduced it to a pair of stubs—a sad
commentary on the relations between the two states.
This grim image prompted an Ankara-based think-tank, called Tepav, to devise a plan to rebuild
the bridge and in so doing to reopen the long-sealed land border by stealth. “The idea is to
promote reconciliation through cross-border tourism,” explains Tepav’s director, Guven Sak.
Turkey’s doveish president, Abdullah Gul, has embraced the plan. The Armenian authorities and
diaspora Armenians with deep pockets are also interested. If all went to plan, the bridge’s
restoration would only be the start of a broader effort to repair hundreds of other Armenian
architectural treasures scattered across Turkey.
This semi-official stamp on a relationship in the absence of diplomatic ties (foreseen in an accord
signed last October, but yet to materialise) would be a first. Yet academics, artists and journalists
14
are striking peace on their own terms. Hardly a day passes without Turks and Armenians
hobnobbing at a reconciliation event.
It is a tricky business because true reconciliation means confronting the ghosts of the past. For
decades Turkey denied the mass extermination of the Ottoman Armenians in 1915. Under
Turkey’s draconian penal code, anyone who dares to describe the Armenian tragedy as a genocide
can end up in jail or even dead. In 2007 an ultra-nationalist teenager murdered Hrant Dink, an
Armenian-Turkish editor who often wrote about the genocide. Although Ogun Samast pulled the
trigger it is widely assumed that rogue security officials from the “deep state” gave him the gun.
Dink’s death was a turning point. More than 100,000 Turks of all stripes showed up at his funeral
bearing placards that read: “We are all Armenians.” Indeed if the murder was intended to stifle
debate it had the reverse effect. A growing number of Turks are uttering the g-word. Ugur Umit
Ungor, a young Turkish academic is one of them. His research aims to show how many Young Turk
cadres involved in the massacres continued to thrive after the republic was founded in 1923.
Others allude to history in more subtle ways. Take Mehmet Binay, a Turkish film director. His
documentary “Whispering Memories” tells the story of ethnic Armenians in a village called Geben,
who embraced Islam (presumably to avoid death at the hands of Ottoman forces). Sobs were
heard during a recent screening of the film in Yerevan, Armenia’s capital.
Although today’s inhabitants of Geben hesitate to call themselves Armenians, a growing number
of “crypto-Armenians” (people forced to change identity) do just that. Their stories were collected
and recently published by Fethiye Cetin, a Turkish human-rights lawyer, whose grandmother
revealed her own Armenian roots shortly before her death.
Meanwhile, an army of humble if accidental Armenian ambassadors are helping to melt the ice.
Turkey says that as many as 70,000 illegal Armenian migrant workers, mostly women, eke out a
living as servants and nannies in Istanbul. A recent study by Alin Ozinian, an Armenian-Turkish
researcher shows that such women arrive full of fear of “the Turk” only to return with stories of
kindness. If the land borders were to be reopened some day, their wages would not have to be
spent on long, pricey bus rides through Georgia.
15
Reuters.com
http://af.reuters.com/article/worldNews/idAFTRE62I15220100319?pageNumber=1&virtualBrand
Channel=0
Armenian migrants dragged into politics in Turkey
ISTANBUL (Reuters) - Grey-haired Lia Khachatourian is determined to keep earning money in
Istanbul for her family back in Armenia, undaunted by Turkish Prime Minister Tayyip Erdogan's
threat to deport illegal Armenian migrants. "I'm not scared. I have to work here as the situation in
Armenia is very bad," said the 60-year-old care worker, dressed in black, as she popped into a call
shop from where Armenians phone home.
Other Armenian migrants in the poor Kumkapi district voiced more worry at Erdogan's threatened
retaliation following votes passed by U.S. and Swedish lawmakers branding World War One-era
killings of Armenians by Ottoman Turks as genocide.
Neighbouring Armenia, which last year signed with Turkey a deal to overcome a century of
hostility and reopen their border, on Thursday compared Erdogan's warning to the language that
preceded the 1915 mass killings.
"A 100 years has passed and the subject has been opened up again and now it is us who are
scared," said a 56-year-old Armenian housekeeper and mother of two, who declined to give her
name for fear of jeopardising her livelihood.
"The prime minister spoke very harshly. We want nothing to do with politics. We just came here
to work. There is no economy in Armenia," she said after speaking to relatives back home.
Like many Armenian migrants in Istanbul, the former teacher came from the Armenian city of
Gyumri, following an earthquake in 1988. She said relatives were now expressing concern about
her situation after Erdogan's comments.
Erdogan told the BBC Turkish service there were 100,000 Armenians living illegally in Turkey
alongside a 70,000-strong Turkish-Armenian community. "If necessary, I may have to tell these
100,000 to go back to their country because they are not my citizens. I don't have to keep them in
my country."
Erdogan went on to blame the Armenian diaspora for causing problems between Western
governments and Turkey, a NATO partner and candidate for EU membership.
The number of Armenian immigrants in Turkey is unknown. But Turkish-Armenian groups say
Turkish politicians inflate numbers of illegal workers and threaten expulsions whenever tensions
16
escalate between Ankara and Yerevan.
According to research last year by the Yerevan-based Eurasia Partnership Foundation, some 94
percent of the irregular Armenian workers in Turkey are women working in housekeeping, nursing
and childcare.
Omer Ercetin, 30, who runs one of many call shops in Kumkapi used by Armenians to phone
home, said an Armenian colleague had refused to come to work fearing a police raid.
"It has been empty here for the last couple of days but normally it is full. People are scared and
don't go out," he said.
Two middle-aged Armenian women fled from the shop when told a journalist wanted to speak
about Erdogan's warning.
Armenian Foreign Minister Edward Nalbandian said on Thursday that statements like Erdogan's
could "lead to absolutely negative consequences."
Last year's deal between the two countries has yet to be ratified by their respective parliaments
and the governments have accused each other of trying to rewrite the texts.
The deportation threats will be frowned upon by European governments that have voiced support
for Turkey's EU bid, and have backed the peace accords with Armenia.
The issue of the Armenian massacres is deeply sensitive in Turkey, which accepts that many
Armenians were killed by Ottoman forces but vehemently denies that up to 1.5 million died and
that it amounted to genocide -- a term used by many Western historians and some foreign
parliaments.
But Armenians and Turks in the Kumkapi area said relations between the two communities were
good.
"The Turks are good people and they like us. I have no problems or fights with anyone here. There
is really nothing to worry about," said Arsen Barseghyan, 22, who travels between Turkey and
Armenia working in the cargo business.
(Additional reporting by Hasmik Mkrtchyan, writing by Daren Butler)
17
Tepav.org
http://www.tepav.org.tr/eng/index.php?type=event&cid=188State of Armenian Irregular
Migrants in Turkey...
Researcher/Journalist Alin Ozinian’s study was introduced with a meeting at TEPAV
ANKARA- The results of the study “State of Armenian Irregular Immigrants in Turkey” conducted
by Researcher/Journalist Alin Ozinian were disclosed with a meeting held at TEPAV on February 17
At the opening speech TEPAV Director Prof. Dr. Güven SAK underlined the importance of the
rapprochement of Turkey with all Caucasian countries and maintained that the transportation
corridors between Turkey and Armenia should be strengthened. Stating that migration from
Armenia to Turkey is not surprising, Sak said that Turkey’s economy shines like a star in its region
despite the global financial crisis and that Turkey is a major industrial zone.
Armenia-Turkey Project Leader Artak SHAKARYAN gave brief information on the Eurasia
Partnership Foundation (EPF). Shakaryan stated that the purpose of the EPF is to promote
relations between societies through mutual understanding of cultures and maintained that these
efforts will make a significant contribution to the normalization of Turkish-Armenian relations. He
also said that they prioritize the human dimension of Alin Ozinian’s research and seek to combine
and synthesize the cross-border and immigration program.
Alin Ozinian said that the purpose of the study conducted with the support of Eurasian
Partnership Fund and with the funding of Norwegian Embassy was to determine the general state
of and establish the general profile of illegal Armenian workers in Turkey, analyze their relations
with the society and their social and legal problems, and provide solutions to the problems illegal
workers encounter. Ozinian, as also maintained by Artak Shakaryan , emphasized that they
prioritize the human dimension of the study and stressed that the news featured on the media
addresses the illegal workers in the context of the Turkey-Armenia relations and discuss the
deporting of the immigrants whenever an unpleasant development is heard.
As Ozinian explains, the main reasons behind migration from Armenia to Turkey are the instability
across Armenia that arose after the collapse of the Soviet Union, 1988 Armenian earthquake,
tough economic conditions that were intensified with the closure of Turkey-Armenia border along
with the Karabakh dispute, the fact that the Armenian population in Turkey constitutes employer
potential, Turkey’s soft visa regime, and the fact that transportation to Turkey is easy despite the
closed borders. 96% of Armenian immigrants in Turkey are women, the majority of who works as
house cleaner, nurse and babysitter. Their monthly income varies between $500 and $1000. The
immigrants generally reside in Istanbul-Kumkapı.
18
The majority wants to return to Armenia but they believe that they will most probably fail to do
so. They have been concerned about their safety after the assassination of Hrant Dink. They
generally say that they are not troubled with Turkish people and that their thoughts about Turkey
changed after they started to reside in the country.
19
Turkish Armenian Business Development Council/website
http://www.tabdc.org/index.php?subaction=showfull&id=1259853584&archive=&start_from=&uc
at=11,12,45&
New research focuses on situation of Armenian migrant workers in Turkey by Alin Ozinian
New research focuses on situation of Armenian migrant workers in Turkey
Exported labor: New research focuses on situation of Armenian migrant workers in
Turkey
By
Gayane
Mkrtchyan
ArmeniaNow
reporter
Published: 01 December, 2009
A majority of women in Armenia intent on doing migrant work abroad choose Turkey,
but very few Armenian men accompany them “to save their wives’ honor” and never
choose to work for a Turkish employer, according to a recently conducted research
related
to
Armenian
migrant
workers
in
Turkey.
“A majority of women are critical of their husbands’ behavior and say: ‘Why, in that
case, do they let us work with Turks?’” said coordinator of Armenian-Turkish projects
at the Eurasia Partnership Foundation Artak Shakaryan , presenting the results of an
analytical
study
“Ethnic
Armenian
Migrant
Workers
in
Turkey”.
The study, for example, cites the data of the Statistical Agency of Turkey, according to
which 17,549 citizens of Armenia received visas to enter Turkey in 2000, and 14,672
returned to Armenia that year. A total of 2,877 citizens of Armenia stayed in Turkey in
20
2000.
“In the period of 2000-2008, nearly 6,000 people left for Turkey and chose to stay
there. To this we should add the potential outgoing migration in the 1990s and
multiply it by two. It means that nearly 20,000 migrants from Armenia live in Turkey
today,”
says
Shakaryan.
Ninety-four percent of Armenian migrant workers in Turkey are women and 150 indepth interviews conducted among them show that women in the neighboring
country work as cleaners, baby-sitters, housekeepers, sellers. Many also work at
garment
factories.
Women receive wages of up to $600 per month. They choose Turkey because it is
easier to get there, unlike other countries. They pay only $15 to get a visa and $80 for
a
coach
ticket.
Interviews conducted as part of the research are mainly anonymous. A number of
Turkish
employers
and
state
officials
were
also
interviewed.
“Both Turks and Armenians think that their moral values are very close to each
other’s and the attitude of Turks towards Armenians is essentially different than
towards
Moldovan
or
Russian
women,”
says
Shakaryan.
According to him, for migrants today the problem is their children, who do not attend
school. Under Turkish legislation, only legally residing people and citizens of Turkey
have
the
right
to
attend
public
schools
in
Turkey.
“Newborn children are also a problem. Such children usually have no legal birth
certificates. In fact, if they are taking the child into Armenia they cannot cross the
border. Armenian children born in Turkey remain hostages,” says Shakaryan.
The analytical study was commissioned by the Eurasia Partnership Foundation and
conducted by Istanbul-based Armenian analyst Alin Ozinoglu, in the period from April
to
August
2009.
Shakaryan says that the issue of prostitution was also studied. It is mainly pointed out
that Armenian women are not competitive with Slavonic-looking women. But there is
also a psychological thing – an Armenian prostitute for a Turkish man is a different
thing. Many Georgian prostitutes introduce themselves as Armenians in order to
make
more
money.
“This research exposes a number of problems. Our goal is to show to the society the
situation of Armenian migrants in Turkey. It is also a step towards a better
understanding of Armenian-Turkish problems and presenting them to the ArmenianTurkish commission to be set up in the future,” Shakaryan told ArmeniaNow.
21
Today’s Zaman
http://www.todayszaman.com/tz-web/news-194672-100-report-12000-armenian-citizensworking-illegally-in-turkey.html
Report: 12,000 Armenian citizens working illegally in Turkey
There are between 12,000 and 13,000 Armenian citizens working illegally in Turkey, the results of a
study by the Eurasia Partnership Foundation have revealed.
Researcher Alin Ozinian, a
Turkish Armenian, interviewed
Armenians living in Turkey for
the study.
According to the study, 94 percent of the Armenians working in
Turkey are women, with very few Armenian men accompanying
their spouses to Turkey or working here. Armenian women tend to
work as childcare providers, servants, janitors and saleswomen.
Most of the Armenian men who accompany their wives here
choose not to work at all, while those who do tend to work in the
jewelry business.
The foundation -- based in Armenia, Azerbaijan and Georgia -- recently sponsored a detailed study
on the work patterns of Armenians in Turkey. Head researcher Alin Ozinian, an İstanbul native of
Armenian descent, worked for two years on the project, which culminated in a 150-page report to
be released to the public next month in İstanbul. The report makes important claims as to the
number of Armenians living in Turkey. According to official numbers, 6,000 Armenians did not
return home after traveling to Turkey between 2000 and 2008. Ozinian adds figures from the
1990s to this number and says the number of Armenians illegally living in Turkey is not 70,000 to
100,000 as has previously been asserted, but is actually 12,000 to 13,000.
In November, Prime Minister Recep Tayyip Erdoğan said during the course of a speech in Malatya
that there were nearly 100,000 Armenians living illegally in Turkey and that the government
overlooked this. In the past, Turkish foreign ministers and diplomats have also spoken of
Armenians living in Turkey numbering around 70,000. Turkey has deported very few Armenians
22
working illegally here in recent years, the report says, asserting that Armenians are only deported
if they have committed a crime outside of working illegally; the crime rate amongst immigrant
Armenians is very low. Ozinian believes that the Turkish authorities knowingly ignore illegal
Armenian workers in Turkey.
For those Armenians with the will, it is a simple matter to immigrate to Turkey. An $80 bus ticket
secures travel through Georgia to the Turkish border, where another $15 buys an entry visa.
Ninety-five percent of Armenian immigrants choose to live in İstanbul.
An interesting finding of the study is that those migrating from Armenia prefer to work and live
with Turks in İstanbul, as opposed to Armenians who are natives of the city. Immigrant Armenians
say the “moral values” of Turks and Armenians are very close. Amongst the survey questions asked
as part of the study was, “Is there a difference between the idea of a Turk you had in your head
before coming here and the ideas you have now?” Most of the answers expressed a fear of Turks
before coming and a love of them after living and working with them.
Armenian immigrant children often do not continue their education after coming to Turkey, and
infants born here have no official birth certificates. As there is no Armenian consulate or embassy
in Turkey, they are children without identities or nationality.
05 December 2009, Saturday
SÜLEYMAN KURT ANKARA
23
Electronic Media (in Armenian)
A1plus.am
http://www.a1plus.am/am/politics/2010/04/13/turqia
Հայ ապօրինի միգրանտները` Թուրքիայում
17:31 | Ապրիլ 13, 2010 | ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆ
Տասնամյակներ տեւող թշնամանքից հետո Հայաստանը եւ Թուրքիան դեպի
հարաբերությունների բարելավում են շարժվում, սակայն գործընթացի վերջին
զարգացումները Թուրքիայում աշխատող շատ հայերին անհանգստանալու առիթ են
տվել:
ԱՄՆ-ի եւ Շվեդիայի'ցեղասպանության ընդունման հետ կապված քայլերից վրդովված
Էրդողանն իր զայրույթն ուղղեց «անօգնական» հայերի դեմ' հայտարարելով հետեւյալը.
Լոնդոն կատարած պաշտոնական այցի շրջանակներում Մեծ Բրիտանիայի վարչապետ
Գորդոն Բրաունի հետ հանդիպման ավարտին տեղի ունեցած ասուլիսի ժամանակ
Թուրքիայի վարչապետ Ռեջեփ Էրդողանը, խոսելով հայ-թուրքական
հարաբերությունների մասին, անդրադարձավ նաեւ հայ անօրինական միգրանտների
հարցին:
Վարչապետ Էրդողանը հայտարարեց, որ Թուրքիայում այսօր ապրում են 170 հազար
հայեր, որոնցից միայն 70 հազարն են Թուրքիայի քաղաքացիներ, մյուսներն ապօրինի
միգրանտներ են:
«Այս մարդկանցից շատերը Թուրքիայում ապրում են ավելի քան 10 տարի, եւ մենք այս
հարցը չենք պատրաստվում հապճեպորեն լուծել, բայց եթե ամեն բան նույն կերպ
շարունակվի, մենք ստիպված կլինենք վերագնահատել իրավիճակը եւ
համապատասխան քայլեր ձեռնարկել: Ի վերջո, այդ 100 հազար մարդիկ մեր
քաղաքացիները չեն, եւ եթե կարիք լինի, մենք վտարելու ենք նրանց երկրից», հայտարարել է Էրդողանը:
24
Հայաստանի արտգործնախարար Էդուարդ Նալբանդյանը, հակադարձելով Թուրքիայի
վարչապետի հայտարարությանը, ասաց. «Նման հայտարարություններով են սկսվել
Հայոց ցեղասպանության հետ կապված 1915 թվականի իրադարձությունները: Ցավոք,
հայերի արտաքսման մասին խոսում էին նաեւ մեկ այլ երկրում. մենք չենք կարող
մոռանալ, որ նմանատիպ հայտարարություններ արվել են նաեւ Ադրբեջանում՝
Սումգայիթում, Բաքվում եւ այլ բնակավայրերում ջարդերից առաջ»:
Մարտի 26-ին Թուրքիայի վարչապետ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանի հետ հանդիպումից
առաջ պոլսահայ համայնքի ազդեցիկ ներկայացուցիչ, մեծահարուստ Պետրոս
Շիրինօղլուն, թուրքական լրատվամիջոցներին տված հարցազրույցում անդրադառնալով
Էրդողանի'ապօրինի բնակվող հայերին արտաքսելու սպառնալիքներին, ասաց, որ այդ
առնչությամբ մտահոգվելու կարիք չկա:
«Չեմ հավատում, որ այդ խոսքերը մեր վարչապետի սրտի խոսքերն են: Ես'որպես
Թուրքիայի Հանրապետության քաղաքացի, մտահոգված չեմ, որովհետեւ վստահում եմ
մեր վարչապետին, վստահում եմ նրա սրտին»,-ասել է Շիրինօղլուն:
Էրդողանի հետ հանդիպման ժամանակ նա ներողություն էր խնդրել Էրդողանից, նրան
ապատեղեկատվություն տրամադրելու համար: Ըստ Շիրինօղլիի'Թուրքիայում ապրում
են ոչ թե 100 հազար, այլ մոտ 30 հազար ապօրինի հայ ներգաղթյալներ:
Ոչ մի պաշտոնական զեկույց չկա միգրանտների թվի վերաբերյալ:
Հայաստանի միգրացիոն գործակալության պետ Գագիկ Եգանյանը ասում է, որ
թուրքական աղբյուրները կեղծ տեղեկություններ են տարածում, քանի որ հարեւան
Թուրքիայում ոչ թե շուրջ 70 -100 հազար, այլ ընդամենը 6 հազար հայաստանցիներ կան:
Ըստ «Եվրասիա համագործակցություն» հիմնադրամի իրականացրած «Հայազգի
աշխատանքային միգրանտները Թուրքիայում» հետազոտության արդյունքների' հայ
անօրինական միգրանտների թիվը գրեթե 15.000 է:
Ըստ Հայաստանի միգրացիոն գործակալության տվյալների' 2000թ-ից մինչեւ այսօր
Հայաստանից Թուրքիա են մեկնել 294 հազար հայաստանցի քաղաքացիներ, որոնցից 288
հազարը կրկին վերադարձել են: Սակայն այս ցուցանիշները չեն ներառում Թուրքիայում
մի քանի ամսով կամ տարիներով աշխատող հայ միգրանտներին:
«Հայազգի աշխատանքային միգրանտները Թուրքիայում» հետազոտության
արդյունքների համաձայն, որն իրականացրել է «Եվրասիա համագործակցություն»
հիմնադրամը եւ Ստամբուլի մշակույթի համալսարանին կից Գլոբալ քաղաքական
միտումների կենտրոնը Թուրքիա ժամանած հայաստանցիների 48%-ը Շիրակի մարզից
են, ինչի պատճառը, 1988թ. ավերիչ երկրաշարժն էր։
Համաձայն ուսումնասիրության' Թուրքիայում ապօրինի բնակություն հաստատած
հայաստանցիների 96%-ը կանայք են, 4%-ը՝ տղամարդիկ։ Պատճառը նրանում է, որ
25
կանացի աշխատանքները Թուրքիայում ավելի շատ են: Հայ կանանց 72%-ը աշխատում է
որպես տուն մաքրող, 18%-ը՝ հիվանդապահ, 6%-ը՝ վաճառող, 4%-ը' այլ ոլորտներում։
Նրանք ամսական վաստակում են 500-1000 ԱՄՆ դոլար։ Իսկ տղամարդիկ հիմնականում
զբաղված են կոշկակարությամբ կամ ոսկերչությամբ:
«Եվրասիա համագործակցություն» հիմնադրամի հայ-թուրքական նախագծերի
համակարգող, թուրքագետ Արտակ Շաքարյանը, վերլուծելով հետազոտության
արդյունքները, ասում է, որ կանանցից շատերը միջին մասնագիտական կրթություն
ունեն: Թուրքիայում ավելի շատ գործ են անում, քան Հայաստանում: Նաեւ
խոստովանում են, որ նույն այդ աշխատանքը չեն անի Հայաստանում,
պատճառաբանելով, որ Հայաստանում իրենց ճանաչում են:
Թուրքիայում անօրինական բնակվող միգրանտներից շատերը, տարիներ առաջ
Հայաստանից մեկնելիս, իրենց հետ տարել են նաեւ երեխաներին: Ոմանք էլ երեխաներ
են ունեցել հենց Թուրքիայում: Ըստ հետազոտության արդյունքների' այսօր Թուրքիայում
ապրում են անօրինական միգրանտների 600-800 երեխա։
Թուրքիայում երկու տեսակի դպրոցներ կան' հասարակ եւ հատուկ: Հասարակ
դպրոցներ հաճախում են միայն թուրքերենին տիրապետող երեխաները, որտեղ
միգրանտի երեխան չի կարող հաճախել: Հատուկ դպրոցների մեջ են մտնում ազգային
փոքրամասնությունների դպրոցները, որտեղ էլ հաճախելու համար հայ միգրանտի
երեխան պետք է գրանցված լինի որպես ազգային փոքրամասնության անդամ: Այսինքն'
նրանք չունեն հայությունը հաստատող որեւէ փաստաթուղթ:
«Այդ երեխաները ո´չ Թուրքիայի, ո´չ էլ Հայաստանի քաղաքացիներ են։ Չունեն անձը
հաստատող որեւէ իրավական փաստաթուղթ, հետեւաբար եւ չեն կարողանում անգամ
դպրոցներ հաճախել», - ասում է թուրքագետը:
Առանց բնակության եւ աշխատանքի թույլտվության հարեւան երկրում աշխատող հայ
միգրանտների հարցն անմիջապես օրակարգ է մտնում, երբ Թուրքիայի եւ Հայաստանի
միջեւ խնդիրներ են առաջանում. սակայն այս մարդիկ պարզապես փորձում են այնտեղ
ապրել եւ վաստակած փողից իրենց ընտանիքներին ուղարկել:
Հայազգի միգրանտների կյանքը Ստամբուլում
Վանաձորցի 55 ամյա Սուսաննա Դավթյանը արդեն երեք տարի է չի տեսել հարսին'
Գայանեին, ով մեկնել է Թուրքիա արտագնա աշխատանքի: Սուսաննան ապրում է
դպրոցահասակ թոռների հետ և սպասում տղայի ու հարսի վերադարձին: Տղան էլ,
արդեն մի քանի տարի է աշխատում է Ռուսաստանում:
«Էս են մեր երկրի երիտասարդ ընտանիքները: Տղասը Ռուսաստանում է, հարսս'
Թուրքիայում»,-պատմում է Սուսաննան, - «Այստեղ աշխատանք չկա: Ճիշտ է, կարոտում
ենք, հատկապես երեխաները, բայց դիմանում ենք»:
26
Սուսաննայի հարսը'38 ամյա Գայանե Պետրոսյանը, Ստամբուլում երեք տարվա
ընթացքում աշխատել է որպես դայակ,խնամել է հիվանդների ու մեծահասակաների:
Ստամբուլ է մեկնել մոր եւ մորաքրոջ հետ միասին: Վաստակում է ամիսը 500-600 դոլար:
Գյումրիից Էմմա Մխիթարյանը պատմում է, որ տղան ու հարսը տասը տարի
է'Ստամբուլում են: Մեկնելուց իրենց հետ տարել են նաեւ հնգամյա աղջկան'Անուշին:
Այնտեղ ունեցել են եւս մեկ աղջիկ: Էննան ասում է, որ տղան մի քանի անգամ եկել,
գնացել է, բայց հարսը չի կարողանում գալ:
«Դե փոքր աղջիկը հիմա արդեն 6 տարեկան է, մեծը'15: Հատկապես խնդիր է երեխաների
կրթության հարցը: Իրենք այնտեղ ապրում են առանց հստակ կարգավիճակի,
փաստորեն' անօրինական: Փոքր աղջիկն ընդհանարապես ծննդական էլ չունի, անգամ
չգիտենք'ինչպես Հայաստան կկարողանան բերել», - պատմում է Էմման:
Ստամբուլում երեխաների դայակությամբ զբաղվող, ապօրինի միգրանտ 38-ամյա
Գայանե Պետրոսյանը ասում է, որ Թուրքիայի վարչապետի հայտարարությունից հետո,
մի պահ շատ էր վախեցել ու մտածում էր անգամ Հայաստան վերադառնալու մասին:
«Իմ գործատուն ասում է, որ ես չնեղվեմ, ինձ հետ շատ լավ է վերաբերվում, ոչ մի
թշնամանք: Բայց նաեւ մի տեսակ լարվածություն է մտել իմ մեջ: Դե ինչ էլ լինի, օտար
հողում եմ, այն էլ Թուրքիայում, երբեք չգիտես, թե ինչ կարող է պատահել,-ասում է
Գայանեն,- Սակայն դեռ չեմ պատրաստվում վերադառնալ: Կաշխատեմ, որքան
հնարավոր է, քանի հարաբերությունները շատ չեն սրվել: Որ գնացի Հայաստան, ի˚նչ
պետք է անեմ, որտեղ պետք է աշխատեմ»:
Գայանեն ասում է, որ Հայաստանից էլ ընտանիքի անդամներն ու հարազատներն են
շատ հաճախակի զանգահարում, որպեսզի իմանան ինչպես է: Ասում է, որ
ընդհանրապես Հայաստանից զանգերը հաճախակի են դարձել բոլորին:
«Մերոնք վախեցած են, բայց ես իրենց հա հանգստացնում եմ: Վերջապես, եթե որեւէ բան
շատ վատ լիներ, ես հիմա Հայաստանում էի», - ասում է նա:
Ստամբուլի ամենահին հայկական թաղամասերից մեկը' Գումգափուն, այսօր լի է
հայալեզու միգրանտներով:Նրանցից շատերը Թուրքիա են եկել զբոսաշրջության 30-օրյա
վիզաներով, սակայն ապրում են այստեղ արդեն 5-10 տարի:
Քաղաքում Հայոց կաթողիկոսարանի հարեւանությամբ գտնվող այս հատվածում
խանութների ցուցափեղկերում հաճախ աչքի են զարնում դեպի Երեւան օդանավերի եւ
ավտոբուսների տոմսերով հայտարարությունները եւ մատչելի գներով Հայաստան
զանգելու հնարավորություն ընձեռող հեռախոսաքարտերի գովազդները: Իսկ մթերային
խանութների ցուցափեղկերին կարելի է տեսնել Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցու
նկարը:
27
Գումգափուում բնակարան վարձելիս'հայ միգրանտները հաճախ 4-5 հոգու հետ մեկ
սենյակ են կիսում: Երկրում բնակության պաշտոնական թույլտվություն չունեցող
երեխաները զրկված են դպրոց հաճախելու հնարավորությունից եւ փոխարենը խաղում
են փողոցներում, մինչ նրանց մայրերն աշխատում են որպես տուն մաքրող, դայակ կամ
վաճառողուհի:
48-ամյա Նառան Սպիտակ քաղաքից է, սակայն այժմ Գումգափուի շուկայում ապրանք է
վաճառում: Էրդողանի հայտարարություններին նա հրաժարվում է հավատալ:
«Մենք քաղաքական հակասություններ չունենք: Մենք ուղղակի փորձում ենք փող
վաստակել եւ մի փոքր գումար ուղարկել մեր հարազատներին», - ասում է նա'կարծես
ամաչելով իր կատարած աշխատանքից:
«Հայաստանում ես այս աշխատանքը չէի անի: Պարզապես չէի ուզենա այն անել: Գուցե
ես ճիշտ չեմ մտածում, չեմ ուզում վիճել, բայց ես այդպես եմ զգում: Հավատացեք,
վաստակածիս միայն 50 դոլարն եմ ինձ վրա ծախսում, իսկ մնացածն ուղարկում եմ
ամուսնացած որդուս եւ աղջկաս: Երբեմն մտածում եմ'լավ է, որ այստեղ'երեխաներիս
աչքից հեռու եմ աշխատում եւ օգնում նրանց: Սա է այն ամենը, ինչ ես կարող եմ անել: Ես
աշխատում եմ մի երկրում, որը ե´ւ մեզ համար է թշնամի, ե´ւ մեզ է իրեն թշնամի
հայտարարել: Սրանից ավելի էլ ի՞նչ կարող եմ անել»:
Էջմիածնից 60-ամյա Զոյա Պետրոսյանի աղջիկը ասում է, որ մայրը չի համաձայնվել
հեռախոսով զրուցել, որովհետեւ վախենում է:
«Մամաս մի հիվանդ թուրք տղայի է խնամում, ապրում է հենց այդ տանը: Ինձ հետ հենց
տանից է խոսում: Մաման շատ քիչ է դուրս գալիս տանից: Ասաց, որ չի ցանկանում ռիսկի
գնալ ու էնտեղից խոսել»,-պատմում է Զոյայի աղջիկը'Քրիստինեն:
Նա ասում է, որ մայրն այնտեղ է մորաքրոջ հետ: Թուրքիայի վարչապետի
հայտարարությունից հետո աղջկան ասել է, որ տանից դուրս են գալիս խիստ
անհրաժեշտության դեպքում, որովհետեւ վախենում են, որ եթե հանկարծ բռնեն,
կարտաքսեն երկրից: Անգամ փողոցում հայերեն չեն խոսում, որպեսզի կողքից չլսվի:
«Մաման վախեցած է, ես ամեն անգամ հետը խոսելուց դա զգում եմ: Հնարավոր է, որ
շուտով վերադառնա», - ասում է Քրիստինեն:
Լալելիում'Ստամբուլի մեծ շուկաներից մեկում, որը հայտնի է հետխորհրդային երկներից
բերված ապրանքներով, հայերից շատերն աշխատում են մեծածախ առեւտրով զբաղվող
խանութներում. այստեղ նրանց օգնում է ռուսերենի իմացությունը: 43-ամյա Նարինեն 10
տարի առաջ է եկել Ստամբուլ եւ այժմ աշխատում է շուկայի ոսկերչական խանութներից
մեկում:
28
«Ստամբուլ եկել եմ 2000 թվականին: Վաճառել եմ տունս Գյումրիում եւ ստիպված եկել
այստեղ, որովհետեւ ամուսինս լուրջ հիվանդ էր: Ես շատ էի աշխատում, ցանկացած
պատահած գործ անում: Ռեստորաններում հատակ էի ավլում, աման լվանում: Հետո
սկսեցի աշխատել այս խանութում», - ասում է նա:
«Մեզ նման աշխատանք գտնել ցանկացողների համար սա ամենամոտ եւ ամենաէժան
երկիրն է: Ընդամենը 10 դոլարով կարելի է հեշտությամբ վիզա ստանալ սահմանի մոտ:
Բացի այդ, տրանսպորտը եւս էժան է. Վրաստանի տարածքով Թուրքիա տանող
ավտոբուսի տոմսն արժե ընդամենը 100-140 դոլար: Երբ նոր էինք եկել Թուրքիա,
աշխատում էինք տեղացի հայերի տներում: Ոմանք մեզ որպես հյուրերի էին
վերաբերվում, բայց կան այնպիսիները, ովքեր հայերին չեն սիրում... », - ասում է նա:
Հայաստանցի միգրանտները երբեմն դժվարությունների են բախվում պոլսահայերի
տներում աշխատելիս: Նրանց խոսքերով'տեղացիերը կարծում են, թե իրենք կոպիտ են,
ագահ եւ ճաշակից զուրկ են: Նրանցից շատերը արհամարհանքով են նայում
հայաստանցիների վրա եւ վատ են վարվում նրանց հետ:
38-ամյա Սոնան 7 տարի առաջ եկել է Ստամբուլ Էջմիածնից:
«Երբ սկսեցի հայ ընտանիքում աշխատել, առաջին ճաշից հետո միրգ մատուցեցին, եւ
ընտանիքի մայրը մի բանան վերցրեց'բացատրելով ինձ. «Սա բանան է, շատ համեղ միրգ
է, այն պետք է մաքրել, նոր ուտել, երբեւէ բանան կերե՞լ ես»: Չեմ կարող նկարագրել, թե
ինչ նվաստացած էի ինձ զգում....»,-պատմեց նա:
Գումգափուի ձկան ռեստորանների հարակից փողոցում գտնվող մի տուն կա, որը
սովորական բնակելի շենք է հիշեցնում, սակայն ներսից այն նման է ապաստարանի,
որտեղ սենյակներն իրարից վարագույրերով են բաժանվում, իսկ բնակիչները փոքրիկ
գազօջախների վրա են ճաշ պատրաստում. այստեղ աղքատությունն աչքի է զարնում:
Անահիտը 15 տարի առաջ է Գյումրիից եկել Ստամբուլ: Նա երկու երեխա ունի, բայց այժմ
միայն 12-ամյա դուստրն է նրա հետ: Աղջիկը բնակության թույլտվություն չունի,
հետեւաբար ո´չ հասարակ, ո´չ էլ հատուկ փոքրամասնությունների համար
նախատեսված դպրոց հաճախել չի կարող: Մինչ նրա մայրը որպես տուն մաքրող է
աշխատում, աղջիկը տանն է նստում'զրուցելով ընկերների հետ երբեւէ չտեսած
հայրենիքի'Հայաստանի մասին:
Այն հարցին, արդյոք Գումգափուի փողոցներն անվտանգ են աղջիկ երեխա մեծացնելու
համար, Անահիտը լացակումած պատասխանեց.
«Աղջկաս ծնվելուց 4 տարի անց, ես որդի ունեցա: Երբ նա 5 տարեկան դարձավ, այն
ժամանակ այստեղ եղած մայրս, ով ամուսնացել էր սեւծովյան Սամսուն քաղաքից մի
թուրքի հետ, առաջարկեց տանել երեխայիս իր հետ Սամսուն եւ նրան իր եւ ամուսնու
29
անունը տալ, որպեսզի նա բնակության թույլտվություն ստանա եւ կարողանա դպրոց
գնալ»:
«Երկու երեխա պահելը շատ դժվար էր ինձ համար, եւ ես ընդունեցի առաջարկը: Հիմա
տղաս 8 տարեկան է, սովորում է երկրորդ դասարանում: Նա հայերեն չի խոսում, եւ մենք
հեռախոսով թուրքերեն են խոսում: Վերջին խոսակցության ժամանակ նա ինձ պատմեց,
որ քեռի Մուզաֆերը (այդպես է նա կոչում խորթ հորը), իրեն մահմեդական աղոթքներ է
սովորեցնում: Այլեւս վստահ չեմ երեք տարի առաջ ընդունած իմ որոշման վրա: Երբեմն
կյանքն անտանելի է»,-շարունակում է նա
Ստամբուլի այս հին թաղամասը, որտեղ Թուրքիայի Հայոց կաթողիկոսարանն է
հիմնադրվել, վաղուց ի վեր տեղական հայ համայնքի օջախն է եղել:
1960 թվականից հետո, երբ Գումգափուն վտանգավոր թաղամասի համբավ ձեռք բերեց,
այստեղ հաստատված հայկական համայնքը տեղափոխվեց քաղաքի այլ
հատվածներ'Բաքիրքոյ,Քադիքոյ, Եսիլքոյ, Սիսլի: Նրանց դատարկ տները, որոնց որոշ
մասը դեռ կաթողիկոսարանին է պատկանում, այսօր միգրանտների նոր ալիքի համար
են որպես ապաստան ծառայում. նրանց երեխաները, ինչպես 50 տարի առաջ, այսօր էլ
խաղում են փողոցներում:
Ալին Օզինյանը լրագրող է եւ Թուրքիայի հարցերով փորձագետ:
Գայանե Մկրտչյանը Armenianow էլեկտրոնային պարբերականի թղթակիցն է:
Հոդվածն արտատպվում է Պատերազմի եւ խաղաղության լուսաբանման ինստիտուտի
www.iwpr.net Կովկասյան լրատու պարբերականից:
30
Iranahayer.com
http://www.iranahayer.com/armenian_iranians_news/armenian_iranians_viewpoint/2394.html
Հայերը Թուրքիա գնալուց հետո կարծրատիպերը փոխում են, Թուրքիան այդքան էլ
վախենալու չէ
24 February, 2010 06:41:00 Իրանահայեր Լրատու ցանց Iranahayer news portal
ՏԱՌԱՉԱՓ:
Թուրքիայում ապրող հայ միգրանտների 94 տոկոսը կանայք են, որոնք զբաղվում են
հիմնականում երեխաներ խնամելով, տնային տնտեսություններում աշխատելով:
Եվրասիա համագործակցություն հիմնադրամի Հայաստան-Թուրքիա ծրագրի մենեջեր,
թուրքագետ Արտակ Շաքարյանը, Panorama.am-ին ներկայացնելով կատարած
հետազոտության արդյունքները, նշում է, որ Թուրքիայում գտնվող հայ միգրանտ
տղամարդկանց մեծ մասը չի աշխատում. նրանք Թուրքիա են գնում հիմնականում իրենց
կանանց հետ` նրանց անվտանգությունն ապահովելու համար:
Եվրասիա համագործակցություն հիմնադրամի աջակցությամբ Հայաստան-Թուրքիա
ծրագրի շրջանակներում հետազոտությունն իրականացրել է թուրքահայ Ալին Օզինյանը
(Օզինօղլուին)` զրուցելով հայ միգրանտների հետ: Ծրագրի մասնակից Արտակ
Շաքարյանն ասում է, որ հայերն այնտեղ մշտական աշխատանք չունեն, իսկ անկանոն
աշխատողների համար աշխատատեսակները բավականին սահմանափակ են` կոշիկի,
տեքստիլի, հրուշակեղենի գործարաններում կամ առավել հազվադեպ` հայկական
դպրոցներում կամ եկեղեցիներում` որպես դռնապան:
«Սակայն մեր ուսումնասիրության շրջանակներում հարցազրույց անցած ոչ մի
մասնակից չընդունեց որպես մարմնավաճառ աշխատելու փաստը: Այս թեմայով
անցկացված այլ ուսումնասիրությունների համաձայն, Թուրքիայում
մարմնավաճառությամբ զբաղվողղ հայ կանանց թիվը չափազանց փոքր է կամ հասնում է
զրոյի», -նկատում է թուրքագետը:
Գումգափու թաղամասի (այն տարածքն է, որտեղ ավանդաբար ապրում են հայ անկանոն
էմիգրանտները Ստամբուլում) բնիկ ապրողների հետ հարցազրույցի արդյունքում
պարզել են, որ և թուրքերը, և հայերը կարծում են, որ երկու ժողովրդների բարոյական
արժեքները բավականին մոտ են: Ըստ ուսումնասիրության, բնիկ ապրողների
վերաբերմունքը հայ միգրանտների նկատմամբ տարբերվում է ռուս միգրանտների
նկատմամբ իրենց ունեցած վերաբերմունքից: Նույն թաղամասի մրգերի և բանջարեղենի
խանութ ունեցող մի վաճառական ասել է, որ հայ կանայք ազնիվ ճանապարով են
վաստակում իրենց ապրուստի գումարները. նա հայերին պարտքով ապրանքներ է
վաճառում, ինչը չէր անի այլ օտարերկրացիների պարագայում, քանզի նա վստահություն
31
ունի հայերի նկատմամբ:
Հայ միգրանտների ունեցած հարցազրույցները ցույց են տվել, որ նրանք ընտրում են
Թուրքիան, քանզի այն մոտ է Հայաստանին և արտոնագիր ստանալը բավականին հեշտ
է: Բացի այդ, նրանք Թուրքիան են նախընտրում, որովհետև այն ավելի էժան է
եվրոպական երկրների հետ համեմատ:
Սակայն հատկանշական է, որ հայերը, այնուամենայանիվ, վախենալով են գնում
Թուրքիա: Բայց ժամանակի ընթացքում, ապրելով այդ երկրում, մարդիկ կտրուկ փոխում
են իրենց կարծիքը:
«Սկզբում վախեցել են, ասել են, որ Թուրքիայում կացինները ձեռքին հայեր են ման
գալիս, որ սպանեն, բայց հետո զգացել են, որ չէ` իրենց նման հասարակ մարդիկ են` մարդ
կա, որ մի քիչ ավելի վատ է տրամադրված, մարդ էլ կա ավելի լավ: Սա կարող է
հանդիսանալ անկանոն միգրացիայի անուղղակի օգուտը: Հայերի և թուրքերի դեմ առ
դեմ շփումները ունեն երկու ազգերի միջև երկխոսության հիմք ձևավորելու ներուժ:
Այդքան էլ վախենալու չէ Թուրքիան», -նշում է թուրքագետ Շաքարյանը:
Ըստ մեր զրուցակցի, ամենամտահոգիչը Թուրքիայում ծնված հայ երեխաների
կարգավիճակն է, քանզի անկանոն համարվող միգրանտ ծնողներից Թուրքիայում ծնված
հայ երեխան քաղաքացիություն չի կարող ստանալ: Ավելին, չի կարող ստանալ նաև
հայկական անձնագիր, եթե ծնողները չկարողանան վերադառնալ Հայաստան: Բայց
միևնույն է, այդ պարագայում էլ, ըստ Շաքարյանի, երեխան չի կարող հատել սահմանը
առանց որևէ փաստաթղթի:
«Կարգավիճակ չունեցող այս երեխաները չեն կարողանում այցելել ոչ մի հանրային կամ
փոքրամասնությունների համար նախատեսված դպրոց: Որոշ երիտասարդ հայեր
փորձում են երեխաներին կրթել տան պայմաններում, սակայն նման դասերը չեն կրում
շարունակական և կայուն բնույթ: Կրթություն չստացած այս երեխաների մեծ մասը իրենց
կյանքն անց են կացնում փողոցներում խաղալով: Նրանք հակված են վատ
սովորություններ և հանցավոր վարքագիծ ձևավորելուն», -հավելում է Շաքարյանը:
Այդպիսի հայ երեխաների թիվը Թուրքիայում հասնում է 600-ի:
32
Eritasard.am
http://www.eritasard.am/index.php?lang=1&id=941&t=5
Քիչ երիտասարդներ են արտագաղթում Թուրքիա
Տեղադրվել է 17-12-2009
Հայազգի երիտասարդները հիմնականում Թուրքիա են արտագաղթում իրենց ծնողների հետ:
«Եվրասիա համագործակցություն հայ-թուրքական նախաձեռնող հիմնադրամի» պատվերով 2009 թ-ի ապրիլօգոստոս ամիսների ընթացքում ստամբուլահայ երիտասարդ Ալին Օզինյանը հետազոտություն է անցկացրել
«Հայազգի աշխատանքային միգրանտները Թուրքիայում» թեմայով:
Հետազոտության արդյունքում պարզվել է, որ հայ միգրանտների հիմնական մասը 40-45 տարեկան կանայք են,
ովքեր իրենց հետ տարել են նաեւ իրենց աղջիկներին` այնտեղ ամուսնացնելու նպատակով: Այսպիսով`
երիտասարդ աղջիկներն ամուսնանում են թուրքերի կամ լավագույն դեպքում ստամբուլահայ տղաների հետ եւ
մնում Թուրքիայում:
«Եվրասիա համագործակցություն հայ-թուրքական նախաձեռնող հիմնադրամի» համակարգող, թուրքագետ
Արտակ Շաքարյանն ասում է, որ արտագաղթողների մեծ մասն աղետի գոտու բնակիչներ են, ովքեր, իրենց
բնակավայրում ապրելու հեռանկարներ չտեսնելով, մեկնում են Թուրքիա:
Պարոն Շաքարյանի մատնանշած ամենացավալի խնդիրը Թուրքիայում գրանցում չունեցող հայ երեխաների
հարցն է: Միգրանտ կանայք այնտեղ երեխա են ունենում, եւ այդ երեխաները Թուրքիայում պաշտոնական
գրանցում չեն ստանում, իսկ Հայաստանում գրանցվելու համար պետք է հատեն Թուրքիայի սահմանը: Այստեղ էլ
առաջ է գալիս փաստաթղթերի հարցը. առանց դրանց, բնականաբար, հնարավոր չէ անցնել սահմանը:
«Հայ տարագիրների երեխաները զրկված են հայկական դպրոց հաճախելու հնարավորությունից, քանի որ չունեն
Թուրքիայի քաղաքացու անձնագիր: Այսպիսով` այս երեխաները մնում են այնտեղ, ու հայտնի չէ, թե ինչ է
33
լինելու նրանց ապագան»,- մտահոգություն է հայտնում թուրքագետը:
Անդրադառնալով հայ տարագիրների եւ Ստամբուլում հայ համայնքի ներկայացուցիչների հարաբերություններին`
Արտակ Շաքարյանն ասաց, որ հետազոտությունները ցույց են տալիս, որ ստամբուլցի հայերի մեծ մասը
Հայաստանից տարագրվածներին ապահովում են աշխատանքով, բայց նրանց փոխհարաբերություններում
նույնպես ծագում են կոնֆլիկտներ:
34
Yerkir.am
http://www.yerkir.am/newspaper/index.php?section=7&id=4563
Երբ ճակատագիրը հասցնում է Թուրքիա
Հայ միգրանտների վիճակի ուսումնասիրության ու վերլուծության նպատակով Թուրքիայում էր գտնվում
թուրքագետ, «Եվրասիա» համագործակցության հիմնադրամի հայ-թուրքական ծրագրերի ղեկավար Արտակ
Շաքարյանը: Հետազոտությունների ու վերլուծությունների արդյունքների մասին նա զրուցեց «Երկիրի» հետ:
- Պարո՛ն Շաքարյան, Ձեր ուսումնասիրություններն ու վերլուծությունները ի՞նչ արդյունքների հանգեցրին եւ
ի՞նչ խնդիրներ բացահայտեցին:
- Հիմնադրամի միգրացիոն ծրագրի շրջանակներում 2009 թվականին, Նորվեգիայի արտաքին գործերի
նախարարության եւ USAID-ի ֆինանսավորմամբ, կազմակերպվեց «Թուրքիայում աշխատող հայ միգրանտների
իրավիճակի վերլուծություն» հետազոտությունը: Ապրիլից մինչեւ հոկտեմբեր ստամբուլահայ Ալին Օզունյանի
կողմից իրականացվեց վերլուծություն, որով պարզ դարձան շատ հետաքրքիր փաստեր: Օրինակ` այն, որ
Թուրքիայում աշխատող հայ միգրանտների մեծ մասը` մոտ 95 տոկոսը, կին է, որ նախքան Թուրքիա մեկնելը
նրանց մեծ մասը Թուրքիայի հանդեպ բացասական վերաբերմունք է ունեցել եւ վախեցել է Թուրքիայից, իսկ
հիմա շատերի վերաբերմունքը փոխվել է: Որ այնտեղ ծնված երեխաները մեծ խնդիր են, քանի որ միգրանտները
հիմնականում ոչ կանոնավոր միգրանտ են եւ Թուրքիայում մնալու թույլտվություն չունեն, հետեւաբար, երբ
երեխա են ունենում, չեն կարող դիմել պաշտոնական մարմիններին եւ գրանցել ծնունդը կամ երեխայի համար
վկայական ստանալ, քանի որ այդ դեպքում նրանց միանգամից դուրս կհրավիրեն: Իսկ այդ երեխաները երբ
մեծանում են, ո՛չ մանկապարտեզ, ո՛չ դպրոց կարող են գնալ, ո՛չ դուրս գալ երկրից եւ ո՛չ էլ վերադառնալ
Հայաստան: Մոտավոր, շատ մոտավոր հաշվարկներով` 400-600 այդպիսի հայ երեխա կա այսօր Թուրքիայում:
- Նշեցիք, որ Թուրքիայում գտնվող հայ միգրանտները հիմնականում կին են, իսկ Հայաստանում այնքան էլ
հաճելի խոսակցություններ չեն շրջանառվում Թուրքիայում աշխատող հայ կանանց մասին: Ինչո՞վ են նրանք
զբաղվում:
- Նրանց մեծ մասը զբաղված է դայակությամբ, ծերերին խնամելով, հավաքարարներ են, հարուստների տներում
օրավարձով տնային գործեր են անում: Որպես պահակներ` հատուկենտ աշխատողներ էլ կան, Տրապիզոնի եւ
35
Ռիզեի շրջաններում թեյի պլանտացիաներում աշխատողներ կան: Ռուսերենին վարժ տիրապետողները
Ստամբուլի` հիմնականում հագուստի շուկաներում վաճառողուհիներ են աշխատում, քանի որ ռուս
առեւտրականների հետ են գործ ունենում: Տարաբնույթ խոսակցություններ կան մարմնավաճառությամբ
զբաղվողների մասին: Մեր վերլուծաբանը մոտ 150 հոգու հարցեր է ուղղել մարմնավաճառության առնչությամբ,
բոլորն էլ պատասխանել են, որ այո, այս կամ այն մեկը մարմնավաճառությամբ է զբաղված, բայց ոչ ոք չի
ընդունել, որ ինքն անձամբ զբաղվում է մարմնավաճառությամբ: Այս խոսակցությունները հիմնականում
ասեկոսեների հիման վրա են տարածվում, երբ ինչ-որ մեկը նման բան է ասել մեկ ուրիշի վերաբերյալ, ինչն
այնքան էլ հավաստի չէ: Ըստ Թուրքիայում արված սոցիոլոգիական հարցումների` հայ մարմնավաճառների թվի
տոկոսը ձգտում է զրոյի: Ուղղակի շատ վրացուհի մարմնավաճառներ իրենց ներկայացնում են որպես հայ` նախ
իրենց վրացի լինելը թաքցնելու, ապա նաեւ իրենց ավելի թանկ վաճառելու համար, քանի որ թուրքի մոտ հային
տիրելը հոգեբանական կողմ էլ ունի: Չեմ ասի, որ հայ մարմնավաճառներ ընդհանրապես չկան, բայց այնքան էլ
շատ չեն, ինչպես որ պատկերացվում է Հայաստանում:
- Թուրքիայում հայ միգրանտների թվի մասին տարբեր խոսակցություններ են շրջանառվում. քանակական
որոշակի տվյալների հաշվարկ արե՞լ եք:
-Այո՛: Թուրքիայի մշակույթի եւ տուրիզմի նախարարության հաշվարկները համեմատել ենք: Այդ հաշվարկներն
արվել են մուտքի վիզայի ստացման եւ մարման պարզ մաթեմատիկական հաշվարկով. երբ 2000-2008 թթ.
ընթացքում Թուրքիա մեկնածների եւ այնտեղից վերադարձողների տարբերությունը -6000 է, այսինքն` 6000
հոգի այդ ժամանակահատվածի համար մնացել է Թուրքիայում: Եթե սրան գումարենք 1990-ականների հոսքը`
մոտավոր հաշվարկներով 12000 մարդ, ապա կարող ենք պնդել, որ 18-20 հազարից ավելի մարդ հնարավոր չէ,
որ գտնվեն Թուրքիայում: Իսկ այն թվերը, որ ասում են` 40 հազար, 60 հազար, հետո այդ թիվը հասավ 100
հազարի, միանշանակորեն, թուրքական խաղարկումներ են, որով փորձ է արվում մարդկային ողբերգությունն
օգտագործել քաղաքական նպատակներով:
-Կխնդրեի անդրադառնալ Ձեր հետազոտությունների որակական կողմին: Ինչո՞ւ են հայաստանցի միգրանտները
ընտրում Թուրքիան, չէ՞ որ այս դեպքում առկա է հոգեբանական բարդույթը:
-Նախ` Թուրքիա գնում են ամենախեղճերը: Ասեմ, որ Թուրքիա մեկնողները` մոտ 50 տոկոսը, հիմնականում
Շիրակի եւ Լոռու մարզերի բնակիչներն են: Հիմնականում աղետի գոտուց են, այսինքն` սոցիալ-տնտեսական եւ
ֆինանսական ծանր վիճակ ունեցող մարդիկ: Ինչո՞ւ եմ ասում ամենախեղճերն են, որովհետեւ Թուրքիա գնալը
36
ամենաէժանն է: Այլ երկրների համար ավիատոմսի եւ այլնի անհրաժեշտություն կա, իսկ Թուրքիա մեկնելու
համար անհրաժեշտ է ընդամենը 80 ԱՄՆ դոլար ավտոբուսի համար եւ 18 դոլար` վիզայի: Այսինքն` 100 ԱՄՆ
դոլարով` մոտ 40 հազար դրամով, կարելի է մեկնել Ստամբուլ` աշխատելու: «Ինչո՞ւ Թուրքիա» հարցին
միգրանտները հիմնականում պատասխանում են` «որովհետեւ ամենաէժանն է»: Մեկնողների մեծամասնության
դեպքում` ունեն մի հին ծանոթ, որն ավելի վաղ է գնացել Թուրքիա, արդեն աշխատանք ունի եւ խոստանում է
աշխատանք գտնել գնացողի համար: Այդ իսկ պատճառով մեկնողների հիմնական մասի համար, մինչ մեկնելը,
արդեն աշխատանք գտած են լինում:
- Այդքան հե՞շտ է հայի համար Թուրքիայում աշխատանք գտնելը:
-Հայերի համար մի քիչ ավելի հեշտ է, քանի որ Ստամբուլում ունենք մոտ 70 հազարանոց հայ համայնք: Եվ
1990-ականներին, երբ Հայաստանից մեկնում էին Ստամբուլ, նրանք աշխատում էին ստամբուլահայերի մոտ:
Նախ` որովհետեւ լեզվական խնդիրների հարցն էր լուծվում, հետո` հոգեբանական առումով ավելի թեթեւ է հայի
մոտ աշխատելու գիտակցումը, քան թուրքի:
- Հայաստանից մեկնողները միայն հայերի՞ մոտ են աշխատում:
-Վերլուծության արդյունքում պարզվեց, որ ստամբուլահայերն ու հայաստանցի հայերը բավականին շատ
խնդիրներ ունեն իրար հետ: Այստեղի հայերը մտածում են, որ եթե իրենք գնան, ամեն դեպքում, այնտեղի հայերն
իրենց ավելի լավ աչքով կնայեն, բայց պարզվում է, որ այդպես չէ: Երբ արտագնա աշխատանքի մեկնողներին
այնտեղի հայերը որպես գործատեր են վերաբերվում, այստեղից մեկնողների մեջ հոգեբանական ընկճվածություն
է առաջ գալիս` նրանց մեջ ինչ-որ բան կոտրվում է: Եվ հակառակը, երբ այստեղից մեկնողները մտածում են, որ
թուրքի մոտ աշխատելը լավ չի լինի, բայց թուրք գործատուն նրանց չի ճնշում հայ լինելու հանգամանքի
պատճառով, նրանք ասում են` «չէ, թուրքի մոտ աշխատելն ավելի լավ է»: Ստամբուլահայերը ավելի բարձր`
քաղաքային կարգավիճակ ունեն, իսկ այնտեղ գնացող հայաստանցիները հիմնականում մարզերից գնացող` ցածր
կենսամակարդակ ունեցող գյուղացի մարդիկ են, այդ իսկ պատճառով ստամբուլահայերի համար նրանք
գավառացիներ են, ու նրանց ավելի վերեւից են նայում:
-Հայ-թուրքական բանակցային գործընթացներն ինչպե՞ս են անդրադարձել Թուրքիայում ապրող եւ աշխատող
հայերի վրա:
-Հայ-թուրքական այս բոլոր վայրիվերումները Թուրքիայում իրենց մաշկի վրա լավ զգում են այնտեղ աշխատող
հայերը: Հարցվածներից շատերն ասում են` «իմ ղեկավարը, երբ որ հերթական անգամ Ցեղասպանության հարցեր
են քննարկվում, ասում է. «Մենք ձեզ այստեղ աշխատանք ենք տալիս, հաց ենք տալիս, իսկ դուք էլի շարունակում
37
եք ձեր ցեղասպանության հարցերն առաջ տանել»: Այսինքն` թուրք գործատուն այդ օրերին հայաստանցու
նկատմամբ ավելի անբարեհաճ է, ավելի խիստ է: Թուրքիայի վարչապետ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանի`
«Թուրքիայում կան 170 հազար հայեր, որոնցից 100 հազարն ապօրինի են գտնվում Թուրքիայում, իսկ մնացած
70 հազարն ունեն Թուրքիայում մնալու իրավունք» հայտարարությանը Հայաստանում ոչ ոք անհրաժեշտ
ուշադրություն չդարձրեց: Այդ 70 հազարը Էրդողանը նկատի ուներ հայ համայնքին` Թուրքիայի
քաղաքացիներին: Այսինքն` Թուրքիայի այդ 70 հազար քաղաքացիներին նա իրավահավասար չի համարում եւ
ընդգծում է, որ նրանք ունեն ընդամենը ապրելու իրավունք: Նա իր այդ արտահայտությամբ փաստում է, որ
հայերին երկրորդ կարգի է համարում, եւ որ պահին ուզեն` կեցության իրավունքից կզրկեն:
-Իսկ Թուրքիա մեկնածների մեջ կա՞ ցանկություն վերադառնալու: Նույն աշխատանքը, որ նրանք Թուրքիայում
են կատարում, Հայաստանում էլ կարելի է գտնել, օրինակ` տուն մաքրելը կամ դայակությունը եւ այլն:
-Հարցվածների մեծամասնությունն ասում է, որ իրենք ուզում են վերադառնալ, բայց երբ հարցը կոնկրետանում է,
թե երբ են վերադառնալու, արդեն խուսափողական պատասխաններ են հնչում` «երբ մի քիչ գումար կուտակեմ»,
կամ «երբ Հայաստանում տնտեսական վիճակը կայունանա»: Իսկ մեր հարցին, որ «նույն աշխատանքը, որ
Թուրքիայում եք անում, կանե՞ք Հայաստանում», հիմնականում պատասխանում են` ոչ: Նրանք ասում են, որ,
օրինակ` հավաքարարությունը, որ իրենք անում են Ստամբուլում, չեն անի Երեւանում: Պատճառը բարեկամծանոթ-ճանաչողներն են: Այսինքն` Հայաստանում սոցիալական բարդույթներ կան, որ հասարակությունը ճնշում
է, նման աշխատանքը պատվաբեր չէ եւ այլն: Մի շատ կարեւոր խնդիր կա, որ Հայաստանին է վերաբերում եւ
բացահայտվել է մարդկանց` Թուրքիա մեկնելուց հետո: Թուրքիա մեկնողները, որոնց մեծ մասը կանայք են,
մեկնելուց հետո իրենց ամուսինների հետ կապ չեն պահպանել: Մեր հարցին, թե ինչո՞ւ է այդպես, նրանց
հիմնական մասը պատասխանում էր, որ փաստացի` Հայաստանում արդեն նրանց հարաբերությունները վատ են
եղել, ուղղակի սոցիալական դժվարությունները նրանց թույլ չեն տվել ավելի ազատ ու անկախ ապրել: Այսինքն`
մենք Հայաստանում ունենք թաքնված խնդիրներ, որոնք մեր երկրի սոցիալ-տնտեսական վիճակի պատճառով ի
հայտ չեն գալիս:
Զրուցեց Գեւորգ ԱՎՉՅԱՆԸ
38
Panorama.am
http://www.panorama.am/am/politics/2010/02/22/turkey-migrants/?sw
Թուրքագետ. Թուրքիայում հայ միգրանտների թվի վերաբերյալ թուրքական իշխանությունների հրապարակած
տվյալները ուռճացված են
Թուրքիայում ապօրինի միգրանտների թիվը զգալիորեն քիչ է, քան մատնանշում են այդ երկրի
իշխանությունները: Եվրասիա համագործակցություն հիմնադրամի ֆինանսավորմամբ, թուրքահայ Ալին
Օզինյանը (Օզինօղլուին), հիմնվելով այդ երկրի մշակույթի և զբոսաշրջության նախարարության տվյալների
վրա, պարզել է, որ Թուրքիայում ապրում է մինչև 13 հազար ապօրինի հայ միգրանտ:
«Թուրքիայի մշակույթի և զբոսաշրջության նախարարությունը իր մոտ հրատարակում է Թուրքիա մտած և դուրս
եկած մարդկանց թիվը` ըստ վիզաների ստացման ու մարման թվաքանակի: 2000 թվականից 2008-ի արդյունքում
թիվը կազմել է 6000, բայց պետք է հաշվի առնենք, որ հայերի հոսք դեպի Թուրքիա եղել է նաև 90-ականներին,
իսկ դա հաշվարկված չէ», -Panorama.am-ի թղթակցի հետ զրույցում տեղեկացրեց ծրագրի մասնակից,
թուրքագետ Արտակ Շաքարյանը:
Նրա խոսքով, բոլոր մոտավոր հաշվարկները ցույց են տալիս, որ 90-ականներից մինչև այս օրերին Թուրքիա
մեկնած հայերի թիվը 25 հազարից չի անցնում, հետևաբար թուրքական իշխանությունների հայտարարությունը,
թե Թուրքիայում 100 հազար միգրանտ կա, ըստ թուրքագետի, ուռճացված է:
«Նույն Անկարայում մեր հանդիպումների ժամանակ, երբ մենք նրանցից փորձեցինք հստակ աղբյուրներ ճշտել,
թե որտեղից են այդ թիվը մեջբերում, հրաժարվեցին աղբյուրներ տալ, ասացին, որ մի քանի
գերատեսչությունների տվյալների հիման վրա ասում ենք` հայերը շատ են: Բայց միևնույն է, հստակ թիվ չեն
մատնանշում», -հավելեց Շաքարյանը:
Թուրքագետը պատմում է, որ Օզինյանի հետազոտության թիրախում է եղել 150 հայ միգրանտ, իսկ
հետազոտությունն իրականացվել է 2009-ի ապրիլ-օգոստոս ամիսների միջև ընկած ժամանակահատվածում:
Հետազոտությունների համաձայն, Թուրքիայում գտնվող անկանոն հայ աշխատողների 94%-ը կանայք են, որոնք
աշխատում են հիմնականում որպես տնային տնտեսուհիներ, բուժքույրեր, երեխաներ խնամողներ:
39
Prism.am
http://www.prizma.am/main/lang_1/news_1472.html
01.12.2009 Ազգ
Թուրքիայում հայ միգրանտների 95 տոկոսը կանայք են
«Եվրասիա համագործակցություն»
հիմնադրամի պատվերով և Նորվեգիայի
կառավարության ֆինանսավորմամբ
իրականացված վերլուծությամբ պարզվել է, որ
Թուրքիայում հայ միգրանտների մեծ մասը`
ավելի քան 95 տոկոս, կանայք են: Դա
պարզաբանվում է նրանով, որ
աշխատանքային պրոֆիլը հիմնականում
կանացի է` դայակություն, տնային տնտեսուհիներ, հավաքարարներ, դերձակներ և այլն:
Համաձայն հրապարակված հարցազրույցների, թուրք տղամարդիկ տարբեր
վերաբերմունք ունեն հայ և ռուս կանանց նկատմամբ: Նրանք վստահ են, որ հայերի և
թուրքերի բարոյական արժեքները հավասար են, հետևաբար հայ կանայք ունեն
բարոյական արժեքներ և կարող են աշխատել տանը իրենց երեխաների հետ: «Երբ հայ
կանանց հարցնում էին, թե այդ նույն աշխատանքը կկատարե՞ս Հայաստանում,
պատասխանում էին` ոչ, որովհետև Թուրքիայում ոչ ոք չէր իմանա, որ բարձրագույն
ավարտած կինը զբաղվում է հավաքարարությամբ, իսկ Հայաստանում այդ աշխատանքն
անպատվաբեր է»: «Ազգի» առանձնազրույցում վերլուծության արդյունքներն է
ներկայացնում «Եվրասիա համագործակցություն» հիմնադրամի հայ-թուրքական
ծրագրերի ղեկավար, թուրքագետ Արտակ Շաքարյանը:
Վերլուծություններով պարզվել է, որ հայ միգրանտների ամսական եկամուտը կազմում է
100-600 դոլար: Շաքարյանը նկատում է, որ հայերը նախընտրում են գնալ Թուրքիա,
որովհետև ավելի մոտ է և էժան` 15 ԱՄՆ դոլար վիզայի համար, 80 ԱՄՆ դոլար
ավտոբուսի տոմս գնելու համար: Հայ միգրանտները նկատում են, որ իրենց վերադարձը
Հայաստան մեծապես կախված է երկրի սոցիալ-տնտեսական իրավիճակի
բարելավումից: Շաքարյանը պատմում է, որ հայաստանցիների ու ստամբուլահայերի
միջ և հարաբերությունները բարդ են: «Ստամբուլահայերն ապահովում են
հայաստանցիներին միջին աշխատանքով, բայց խնդիրներ կան, որովհետև Հայաստանից
արտագնա աշխատանքի մեկնողները ցածր կրթություն ունեցող խավից են, իսկ
ստամբուլահայերը հիմնականում բարձր կրթության և ինտելեկտի տեր մարդիկ են:
Հաճախ հայ միգրատներն ասում են, որ նախընտրում են աշխատել թուրքի մոտ, քան
ստամբուլահայի: Իրենց ասածը նրանք հիմնավորում են հետևյալ կերպ. «Եթե թուրքը
40
վատ վերաբերվի, կասեմ` թուրք է, բայց երբ հայն է վատ վերաբերվում` անհասկանալի է»,
պատմում է թուրքագետը:
Այն թուրքերը, ովքեր քաղաքականությամբ չեն հետաքրքրվում, բավական լավ
հարաբերություններ ունեն հայերի հետ, մինչդեռ ազգայնական ու քաղաքական
անցուդարձին հետ ևող թուրքերի հետ հարաբերությունները սարսափելի են: «Հայթուրքական հարաբերություններում յուրաքանչյուր փոփոխություն անդրադառնում է
հայ էմիգրանտների վրա: Թուրք ազգայնականներն ասում են, թե մենք ձեզ աշխատանք
ենք տալիս, վարձատրում, իսկ դուք խոսում եք ցեղասպանության մասին: Այս դեպքում
հայ էմիգրանտները կանգնում են երկընտրանքի առջև: Մի կողմից բարեկեցիկ կյանք,
մյուս կողմից` արժանապատվություն ու վիրավորանք»:
Շաքարյանը որպես գլխավոր խնդիր ներկայացնում է նա և հայ միգրանտների
Թուրքիայում ծնված հայ երեխաների կարգավիճակը: Նրանք օրինական հիմքերի վրա
չեն գտնվում, իրավունք չունեն հաճախելու հանրային դպրոցներ և օրվա մեծ մասն
անցկացնում են փողոցում: Նրանք չունեն օրինական փաստաթուղթ, հետևաբար որևէ
ապագա Թուրքիայում չեն կարող ունենալ: Նրանց հնարավոր չէ նաև բերել Հայաստան,
որովհետև փաստաթղթի բացակայության դեպքում հնարավոր չէ սահմանը հատել:
Շաքարյանը նկատում է, որ վերլուծության արդյունքները կծառայեն նախ երկու
հասարակությունների խնդիրները ճանաչելուն: «Տեղյակ լինենք Թուրքիայում հայ
միգրանտների ապագայի վերաբերյալ: Բացի այդ հայ-թուրքական
արձանագրությունների վավերացումից հետո ստեղծվելու են հայ-թուրքական
հանձնաժողովներ, որոնք քննարկելու են բազմաթիվ հարցեր»: Շաքարյանը կարծում է,
որ այս խնդիրն էլ կարող է դառնալ քննարկման նյութ, որպեսզի երկու
կառավարությունները միասին կարողանան այս խնդրի լուծումը գտնել:
Հեղինակ` Հասմիկ Հարությունյան
41
Electronic Media (in Turkish)
Radikal
http://www.radikal.com.tr/Radikal.aspx?aType=RadikalYazarYazisi&ArticleID=986246&Yazar=CEYD
A KARAN&Date=31.03.2010&CategoryID=100
Ankara, Ermeni tasarısında 'sırat köprüsünden' geçiyor
İSTANBUL - Türkiye, dış politikasının vazgeçilmez unsuru ABD ile AB’deki en büyük destekçisi
İsveç’teki ‘Ermeni soykırımı’ tasarıları karşısında, sıkı duruşunu bozmaksızın müttefikleriyle
ilişkilerinde olası tahribatları önleme çabasında. Özellikle ABD Temsilciler Meclisi Dış ilişkiler
Komitesi’nde kabul edilen ‘Ermeni soykırımı’ tasarısının genel kurula taşınmayacağından emin
olmayan Ankara’nın gerekli teminatları almaksızın, danışmalar için çağırdığı Washington Büyükelçisi
Namık Tan’ı geri yollamaya niyeti yok. Başbakan Tayyin Erdoğan’ın da nisanda ABD’deki nükleer
zirveye gitmesi bugünden yarına olasılık dahilinde görünmüyor.
Gelişmelerle ABD yönetiminin umduğunun aksine Türkiye’nin Ermenistan’la ilişkilerini
normalleştirmesi öngörülen iki protokolün onay sürecini tamamlaması iyice zora girmiş
görünürken, üst düzey Türk diplomatik kaynaklara göre Ankara’nın pozisyonu şöyle:
* Protokoller TBMM’den çekilmeyecek. İmzalarken üç hedef vardı: ‘İki devlet arasındaki ilişkilerin
normalleştirilmesi, iki halk arasında normalleşme ve Güney Kafkasya’da Dağlık Karabağ’da çözüm
sürecine girilmesiyle Azeri-Ermeni barışı dahil barış ve refahın yolunu açmak.
* Ermenistan Anayasa Mahkemesi protokollere şartlı onayıyla öngörülen tarih komisyonunu
kısıtlayıcı ve sakatlayıcı bir elbise giydirildi. Konu ABD ve İsviçre’ye de ilettilip, Türk tarafının görüşü
kayda geçirildi. Yapılan açıklama protokolleri öldürmek değil, yaşatmak için.
* Dağlık Karabağ’ın çözüm süreci önşart değil, siyasi gereklilik. Karabağ’ın meseleyle ilgisi herkesin
malumu. Türkiye’nin protokollere imzası AGİT bünyesindeki Minsk sürecine ivme kazandırdı. Dağlık
Karabağ’da çözümün tüm parametleri ortada. Çerçeve anlaşmasını hemen akdetmek mümkün.
Önemli olan fırsatları kaçırmamak.
* Azerbaycan ihmal edilmedi. Dağlık Karabağ süreci hareketlenince Azerbaycan Devlet Başkanı
İlham Aliyev Türkiye’ye teşekkür etti. Bakü çıkarları doğrultusunda hareket ediyor. Türkiye’nin
Azerbaycan karşısında ezik durmasına gerektirmeyecek şekilde sorumlu davrandı.
ABD’nin Sarkisyan’a mesajı bekleniyor
* ABD’de tasarı Dış İlişkiler Komitesi’nde oylanmadan Dışişleri Bakanı Ahmed Davutoğlu, Kiev’de
Ermenistan Devlet Başkanı Serj Sarkisyan’la görüştü. 5 dakika planlanan görüşme 1.5 saat sürdü,
yüzde 90’ınında Karabağ konuşuldu. Yarısına ABD Dışişleri Bakan Yardımcısı Phil Gordon da tanıklık
edip Karabağ’ın konuşulmasını şaşkınlıkla izledi. ABD yönetiminin buna rağmen ‘soykırım’ tasarısına
son dakikaya dek müdahale etmemesi Türkiye’nin meseleyi büyütmeyeceği kanaatinden
kaynaklandı. Nitekim yönetim Türkiye’nin tepkisini algılar algılamaz harekete geçti. Art arda tasarıyı
eleştiren ve genel kurula gelmeyeceğini belirten beyanatlar yapıldı. Sarkisyan Washington’daki
42
nükleer zirveye katılacak. Türkiye burada kendisine gerekli mesajın verilmesini bekliyor.
* Büyükelçinin çağırılması memnuniyetsizlik ifadesi. ABD ile her tür iletişim kanalı açık. Bu aynı
zamanda dünyaya bir mesaj. Elçi istişareler için çağrıldı ama geri çekmek de mümkün. Duruma göre
karar verilecek.
*ABD yönetimleriyle ilişkiler dünya ekonomik ve siyasi sistemindeki tüm ülkeler için vazgeçilmez.
Türkiye ilişkilerini korumak için tepki gösteriyor. ‘Soykırım’ tasarısının genel kurula gelmeyeceği
söyleniyor ama belirsiz. Amerika’da ara seçimler var ve 24 Nisan’daki başkanlık açıklamasının
meçhul olması Türkiye’yi ihtiyata sevkediyor.
* Başbakan Tayyip Erdoğan’ın ABD ziyareti iptal edilmedi, uygun zamanda planlanacak.
* İsveç parlamentosu, ülkede yaşayan Süryani kökenliler yüzünden siyasi tavır aldı ancak hükümeti
pişmanlığını dile getirerek telafi yoluna gitti.
* Tarihe dair algıları değiştirmek kolay değil. Adil hafızaya ulaşmak gerek. Zorla hafıza empoze
edilemez.
* Rusya’nın tavrı çok önemli.
http://www.radikal.com.tr/Radikal.aspx?aType=RadikalEklerDetay&ArticleID=988214&Date=30.03.
2010&CategoryID=42
“Kaçak Ermeni işçi” portreleri
Çoğunluğu kadın olan Ermenistanlı kaçak işçilerin ortak hayali, bir gün ülkelerine dönebilmek.
28/03/2010
43
Araştırma rakamları: Ayda 1000 TL civarında kazanıyorlar. Sayıları 15 binden fazla değil. Sadece
kaçak Ermeni işçilerimiz yok, 600 civarında okula gidemeyen kaçak Ermeni çocuğumuz da var
NAZAN ÖZCAN (Arşivi)
“Gelmeden çok korkmuştum, sonra baktım kimsenin kimseye bir şey yaptığı yok. Ama hâlâ
televizyonda ‘Ermeni Soykırım Tasarısı’ dendiğinde sorunlar çıkıyor. Sadece Türklerle değil
İstanbullu Ermenilerle de...” G. A., kadın, 36 yaşında. “Her şey iyi gibi geliyordu ilk geldiğimde, bir
tek mahalledeki manav dışında, o biliyor Ermeni olduğumu, ne zaman gitsem tersliyor, kırıcı şeyler
söylüyor. Hrant Dink öldürüldüğünde buraya kadarmış dedim, sabah toplanıp dönecektim, Türk
patronum dur dedi, bizim yanımızdasın, sana bir şey yapamazlar.” F.K., kadın, 33 yaşında. “Kolay
değil, sizi düşman bilen, sizin düşman dediğiniz insanların ülkesinde çalışmak. Ermenistan’da çok
eleştiren var buraya gelenleri.” L.M., kadın, 40 yaşında.
Bu üç konuşmacının kadın olmaları dışında bir ortak noktaları daha var: Hani “hisli” konuştuğu
zaman “insancıl”lık konusunda mangalın bütün küllerini üfleyen Başbakanımız Erdoğan’ın
“gerekirse sınır dışı ederiz” dediği “kaçak” Ermeni işçi olmaları. Hani, ABD komisyonundan geçen
tasarının öcünü almak için “hedef tahtasına” yerleştirilen kaçak işçiler. “Kovarız” dendiğinde
memleketin çoğunluğunu “zil takıp oynayacak” hale getiren bu insanlar kim peki? Kim ve daha nice
sorunun cevabı, Eurasia Partnership Foundation’ın isteğiyle Alin Ozinian’ın gerçekleştirdiği ve
sonuçları daha bir ay önce açıklanan “Türkiye’deki Ermenistanlı Yasadışı İşçiler” raporunda var.
Çalışma 2009’un Nisan- Ağustos ayları arasında İstanbul, Ankara, Antalya ve Trabzon’da kotarılmış.
50’si yüzyüze röportajlar, 150’si ise anket olmak üzere 200 kaçak Ermeni ile görüşülmüş. Ozinian’ın
çalışmadaki amacı, Ermenistanlı kaçak çalışanların Türkiye’deki genel durumunun, toplumla
ilişkilerinin ve yaklaşık sayılarının tespiti ve araştırma sonunda diplomatik ilişkisi olmayan Ermeni ve
Türk hükümetlerine ve sivil topluma Ermenistanlı işçilerin sorunlarının çözümü konusunda
tavsiyelerde bulunulabilmesi.
En başta söyleyelim de, Başbakanımızın içi rahatlasın. Anket yapılan Ermenistanlı işçilerin yüzde
96’sı bir gün ülkelerine geri dönmek istiyor kesinlikle. 45 yaşındaki A.B. şöyle diyor: “Tabii ki
istiyorum, ama ne zaman, söylemek zor. Gönüllü sürgün bizimkisi...”
Alin Ozinian’ın araştırmasına göre, kaçak işçilerin sayısını kesin olarak belirlemek imkansız.
Ozinian bu nedenle siyasilerin söylediklerini baz alıyor. 2000’de Çiller 30 bin, 2005’te Dışişleri
Bakanı Abdullah Gül 40 bin, 2006’da AKP milletvekili Yaşar Yakış 40 bin, 2007’de yine Yakış 70 bin
ve 2010’da Başbakan Erdoğan 100 bin kaçak Ermeni işçi olduğunu söylemiş. Ozinian tabii ki
siyasilerin söyledikleri üzerinden gidiyor ama kendi yargısı şöyle: “Kesinlikle 100 bin olduğunu
sanmıyorum, tahminimce 10-13 bin arasındadır en çok.”
Araştırmanın sonuçları “göçmenliğin” ne kadar zor bir zanaat olduğunu ortaya koyuyor.
Ermenistanlı kaçak işçiler keyiflerinden gelmiyor Türkiye’ye. SSCB’nin dağılmasının ardından
yaşanan ekonomik istikrarsızlık ve işsizlik, 1998 depreminin ülkeye getirdiği olumsuz etki ve
Karabağ nedeniyle Azerbaycan ve Türkiye ile kapanan sınırlar ve ekonomik ambargonun yarattığı
sancılı ekonomik süreç etkili olmuş. Tabii Türkiye’yi seçmelerinin sebepleri de var: Sınırların kapalı
olmasına rağmen Türkiye’ye ulaşım kolaylığı ve ucuzluğu, Türkiye’deki vize rejimi, kıdemli
Ermenistanlıların yeni gelenlere konaklama ve iş bulma konusundaki yardımları ve yerleşik Ermeni
cemaatinin işçiler için potansiyel işveren olmaları. Ermenistanlı işçilerin yüzde 50’ye yakını deprem
bölgesinden ve kırsaldan. Ermenistanlıların büyük çoğunluğu ülkeye Türkiye-Gürcistan sınırından
karayoluyla, bir kısmı da havayoluyla gelip 30 günlük vizeyle Türkiye’ye girmiş. Ortak nokta şu:
44
Kendilerinden önce İstanbul’a gelmiş bir dost, komşu, akraba vs’nin yardımıyla İstanbul’a gelmeye
karar vermek. Karayoluyla gelenler 100 dolara aldıkları biletleriyle Tiflis-Batum-Trabzon üzerinden
İstanbul’a varıyorlar. İstanbul’a vardıklarında bazılarının işleri hazır oluyor ve hemen çalışacakları
ailenin yanına gidiyorlar. Gündelikçi olarak çalışacaklarsa Kumkapı’da ev kiralayan arkadaşlarının bir
odasını da onlar kiralıyor. İşçilerin büyük çoğunluğu İstanbul’da çalışıyor. Yatılıların çoğunluğu
Ermeni cemaatinin yoğun olarak yaşadığı Şişli, Yeşilköy, Bakırköy, Kadıköy gibi semtlerde. Bazıları
ise sezonluk olarak Trabzon başta olmak üzere Doğu Karadeniz’de, (çay ve fındık toplamak) yaz
döneminde ise Antalya başta olmak üzere güneyde otel hizmetlisi olarak çalışıyor.
En çok kadınlar
“Kaçakların” yüzde 96 gibi yüksek bir oranı kadınlar. Kadınların yüzde 72’si ev işleri ve temizlikte,
yüzde 18’i hastabakıcı, yüzde 6’sı ise tezgahtar olarak çalışıyor. Aylık kazançları da ahım şahım değil.
Yüzde 39’u aylık olarak 550, yüzde 26’sı 500, yüzde 13’ü 650, yüzde 10’u 600, yüzde 6’sı 800 ve
yüzde 3’ü 1000 dolar civarında para alıyor. Tabii bu paralar Ermenistan’daki ailelere gönderiliyor.
Erkeklerin sayısı oldukça az ve genellikle kuyumculuk ya da ayakkabıcılık alanında çalışıyor. Yüzde
96’yı oluşturan kadınların beyanlarına göre neredeyse hepsi üniversite mezunu. Ama bunu kabul
etmeyenler de var. 45 yaşındaki K.S. şöyle diyor: “Kime sorarsanız mutlaka üniversite mezunuyuz,
doktoruz, öğretmeniz der. Daha neler. O kadar eğitimli olanlar Amerika’ya, Avrupa’ya gitti, burada
öyle eğitimli çalışan bulamazsınız.” Çoğunluk kadınlar olunca, işin içine çocuklar da giriyor.
Türkiye’de doğan çocuklar ne Türkiye ne de Ermenistan vatandaşlığına geçebiliyor. Yani “kaçak
çocuk” oluyorlar. Oturma izinleri olmadığı için devlet okuluna da, azınlık okullarına da gidemiyorlar.
Çocukların tam sayıları kesin olmamakla beraber, tahmin edilen sayı 600-800 civarında.
Bu kadar sıkıntılı hayatları yetmiyormuş gibi, bir de insan ilişkileri sorunlarıyla uğraşıyorlar.
Ermenistanlılar genelde yanlarında çalıştıkları Ermeni cemaati üyeleriyle bazen sorun yaşadıklarını
söylüyorlar. Farklar, dildeki farklılık, İstanbul Ermenilerinin kendilerine yukarıdan bakışı bazen
canlarını acıtırken, kendi içlerinde Türk-Ermeni kıyaslaması kaçınılmaz hale gelebiliyor. “Bizi hor
görüyor çoğu, hiçbir şey bilmediğimizi düşünüyorlar. Onların evinde televizyon yokken bizimkinde
vardı” diyor 46 yaşındaki A.B. 38 yaşındaki M.S. ise aynı kanıda değil: “Yine Ermeni’nin evinde
çalışmak daha iyi, haberlerde Ermenistan’la ilgili kötü bir şey deniyor, nereye saklanacağımı
şaşırıyorum. Ermeniler hor görüyor ama Türkler de bazen ‘biz sizi doyuruyoruz siz hâlâ hainlik
yapıyorsunuz’ diyorlar.”
İki ortak nokta
Ozinian raporunda Ermeni işverenlerin “işveren”den çok “hayırsever” bir ruh haline büründüklerini
kaydediyor. 50 yaşındaki İstanbullu bir Ermeni şöyle diyor: “O paraya çok daha iyi temizlikçi
bulabilecekken ‘hayırdır’ diye onları çağırıyoruz. Riskli bir iş, kaçak çalışanlar sonuçta, polisle bile
derde girebiliriz... Ama yardım edelim yazıktır diyoruz.” 44 yaşındaki başka bir Ermeni ise “Bir kere
aldım gündeliğe, bir daha asla, hepsi hırsız, aç gözlü... Biz Türkiyeliyiz, onlarla pek anlaşamıyoruz”
diye görüş vermiş. Türk işverenlerin tavrı ise genellikle 42 yaşındaki F. K. gibi: “İçim rahat evimi,
çocuğumu teslim edebiliyorum. Mutfaklarımız uyuyor, hatta çocukla Rusça konuş öğrensin
diyorum. Bir Moldovalı çalıştırmaktan daha iyi, huyumuz alışkanlıklarımız çok benzer.” Tabii işin
içine “soykırım” lafı, milliyetçilik filan girmediği sürece. Ozinian “Her Ermenistanlı için 1915 olayı
soykırımdır ama Türkiye’de kaldıkları süre içinde bu sorunun iki ülke arasında krize dönüşmesi
onları rahatsız ediyor, bakış açıları çok siyasi değil. Ama böyle açıklamalar yapılınca tedirgin
hissediyorlar tabii” diyor. Protokolleri ya da Amerikan Kongresi’nde alınan kararları da pek takip
45
etmediklerini söylüyor Ozinian: “Onların bu gelişmelerden haberleri bile yok, her gün iş ev arası bir
hayat yaşıyorlar. Patronları özellikle Türk ya da Ermeni olanlar konuyu dillendirdiklerinde cevap
verme gereği hissediyorlar.” Alin Ozinian’ın raporu hazırlarken ortak nokta olarak gördüğü şu: “En
dikkatimi çeken aynı işi Ermenistan’da aynı para karşılığı bile yapmak istememeleri, bunu onur
meselesi yapmaları. İkinci nokta ise Ermeni cemaatle düşünülen kadar sorunsuz ilişkilerinin
olmaması, aralarında ciddi kültürel fark olduğuna inanıyor iki taraf da.”
http://www.radikal.com.tr/Radikal.aspx?aType=RadikalHaberDetay&Date=&ArticleID=971033
'Uzak komşu'nun kaçak gurbetçileri hep tedirgin yaşıyor
TARIK IŞIK
Türkiye’deki kaçak Ermenilerin büyük bölümü bir ailenin yanında çalışıyor.
Siyasilerin her krizde Ermenistan'a geri göndermekle tehdit ettiği kaçak Ermenilerin yüzde 94'ü
kadın
ANKARA - Türk kamuoyu onların varlığından ilk defa dönemin Başbakanı Tansu Çiller 2000 yılında
ABD Temsilciler Meclisi’nde görüşülen ‘Ermeni Soykırımı Tasarısı’na tepki gösterirken haberdar
oldu. Yakın dönemde Başbakan Tayip Erdoğan, “Türkiye’de 40 bin kaçak Ermenistan vatandaşı var.
46
Biz onları geri göndermiyoruz. Ancak gerekirse geri de göndeririz. Ama bunu insani bulmuyoruz”
diyerek aba altından sopa gösterdi. Daha sonra AKP Düzce Milletvekili ve TBMM AB Uyum
Komisyonu Başkanı Yaşar Yakış ‘kaçak’ sayısını 70 bin olarak açıkladı ve Erdoğan’ın ‘gerekirse
göndeririz’ tehdidini yineledi. CHP Milletvekili Şükrü Elekdağ da ‘70 bin kaçak Ermenistanlıyı
kademeli olarak ülkelerine göndermek’ten bahsetti.
Türkiye ile Ermenistan arasındaki diploması oyununda ‘koz’ haline getirilmeye çalışılan Ermenistanlı
kaçak işçiler ile ilgili ilk bilimsel araştırmayı yapan Alin Ozinian’ın derlediği bilgiler çarpıcı.
Ermenistan’da faaliyet gösteren sivil toplum kuruluşu Avrasya Ortaklık Vakfı’nın (Eurasia
Partnership Foundation) projesini hayata geçiren Ozinian, kaçaklar hakkında resmi verilere
ulaşmanın zorluğuna dikkat çekiyor. Ozinian, sınırlardan, 2000-2008 arasındaki giriş ve çıkış
yapanların kayıtlarının araştırılması sonucu 6 bin Ermenistan vatandaşının Türkiye’ye girdikten
sonra dönmediğini tespit etmiş. Ozinian, Türkiye’deki kaçak Ermenistan vatandaşlarının 12 bin
civarında olduğunu tahmin ediyor.
300 kişiyle anket, bunlardan 80’i ile de bire bir söyleşi yaptığını anlatan Ozinian, kaçaklarla ilgili
bilgi eksikliğine dikkat çekerken, iki ülke arasındaki politik çekişmeler sırasında gündeme
gelmelerinden duyduğu rahatsızlığı da gizlemiyor.
20 dolarlık vizeyle...
Ozinian, Ermenistan vatandaşlarının neden Türkiye’yi tercih ettikleriniyse şöyle anlatıyor:
“Türkiye’ye gelmek ucuz ve kolay. 20 dolara aldıkları vize ve bir otobüs biletiyle Gürcistan
üzerinden giriyorlar. Daha önceden Türkiye’ye gelen Ermenistan vatandaşları da burada yardım
ediyor. Genellikle evlerde temizlikçi ve yardımcı olarak çalışıyorlar. Bunun dışında, mesela Laleli’de,
Rusya ile ticaret yapan konfeksiyon dükkânlarında Rusça bildikleri için tezgâhtar olarak çalışıyorlar.
Çok azı da fabrikalarda veya sezonluk olarak Antalya’da otellerde çalışıyorlar. Çoğunun
Ermenistan’da aileleri var. Ayda, 600-1000 dolar arası kazanıyorlar. Kendilerine harçlık alıyorlar,
kalanını Ermenistan’a, eşine-çocuğuna gönderiyorlar. 25-35 yaş grubundakiler ise genelde
evlenerek ‘hayatlarını kurtarmak için’ geliyorlar. Genelde hepsi yükseköğrenim aldığını söylüyor.
Kaçakların yüzde 94’ü kadın ve 35-55 yaş aralığındalar. Erkekler, genellikle eşleri ile geliyorlar. Çok
az bir kısmı kuyumculuk sektöründe çalışıyor.
Yaklaşık yüzde 60’ı cemaatin yanında çalışıyor. Ama son yıllarda birçoğu da Türkler ile birlikte
çalışmaya başladı ve çok memnunlar. Hatta bazıları Türkiyeli Ermenilerden daha çok memnun
olduğunu söylüyor. ‘Türklerle sorunumuz yok’ diyorlar. Kültürel değerler, mutfak aynı olduğu için
Ermeniler tercih ediliyor. Doğu Ermenisi oldukları için Türkiyeli Ermenilerle sorunlar yaşadıklarını
söylüyorlar. Türkiyeli Ermeniler, “Sovyet sisteminde yetişmiş bir halksınız. Avrupai değerleriniz yok.
Biz daha Batılıyız” diyor. Kaçaklardan kaç tanesinin çocuk olduğunu bilmiyoruz. Ancak 500-700
arasında olduğunu tahmin ediyoruz. Çocukların okula gidememesi çok büyük sorun. Kendi
aralarında sınıflar kurmuşlar. Türkçeyi sokakta öğrenebildikleri için genç kızlar çocuklara Ermenice
öğretiyorlar. ‘Herkes bizim kim olduğumuzu çok iyi biliyor. Ama bir şeye karışmıyorsanız sizi
rahatsız etmiyorlar’ diyorlar. Bazıları ise ‘akşam 6’dan sonra hava karardıktan sonra sokağa
çıkmıyorum’ diyor.”
47
Milliyet
http://www.milliyet.com.tr/sinir-disi-edilecek-100-bin-ermeni-/mehmettezkan/yasam/yazardetayarsiv/31.03.2010/1212958/default.htm
Sınır dışı edilecek 100 bin Ermeni..
Mehmet Tezkan, Milliyet, 18 Mart Perşembe 2010
İİstanbul’dan, Ankara’dan, İzmir’den, Adana’dan çeşitli illerden kalkan 2500 otobüsü düşünün..
İçleri Ermeni dolu..
100 bin Ermeni!..
Polis marifetiyle toplanan 100 bin kaçak Ermeni..
Otobüsler Erivan’a doğru hareket ediyor.. Konvoy uzun mu uzun..
Başında, sonunda ortasında polis araçları var.. Ne olur ne olmaz, Ermeniler yolda otobüsten atlar da
sırra kadem basar diye pürdikkat ilerliyorlar..
Sirenler bangır bangır..
Bu ne mi?
Türkiye’deki kaçak Ermenileri geri gönderme operasyonu..
Halk yol kenarına dizilip yuhlar mı?
Yuuu..
Geldiğiniz gibi gidin!
***
Dünyaya nasıl bir görüntü veririz!
Dış basındaki manşetleri görür gibiyim.. ‘1915 değil, 2010 tehciri’
***
Başbakan İngiltere’de çok talihsiz bir açıklama yaptı..
Ermeni soykırımını kabul eden İsveç’e kızdı.. ABD’ye kızdı, Fransa’ya, Rusya’ya kızdı.. Ermeni
diasporasına öfkelendi, acısını kendi toprağında ekmek bulamadığı için Türkiye’ye gelen parasız
pulsuz, yoksul, aç Ermenilerden çıkarmaya kalktı..
O gariban Ermeniler üzerinden Ermenistan’ı tehdit etti..
İnsanlık adına hiç hoş olmadı..
Doğru olmadı..
Başbakan dedi ki, “Benim ülkemde 170 bin Ermeni var, 70 bini vatandaşımız, 100 binini idare
ediyoruz. E ne yapacağım ben, yarın gerekirse bu yüz bine hadi siz de memleketinize diyeceğim.
Bunu yapacağım.”
***
Bu sözlerin sahibi olan Başbakan, Ermeni açılımının mimarı!..
Dikkatinizi çekerim.. En radikal milliyetçiler bile böyle bir yaklaşım içinde olmadı..
Ermenilerle masaya oturmaya bile tepki gösterenler bile kaçak Ermenilerin kökünü kazıyalım
demedi..
İnsanlık adına ağır buldular!..
***
Başbakan geçen yıl başka havadaydı..
İnsanlık adına ağır buluyordu..
48
“Böyle bir şeyi insani yaklaşım olarak doğru bulmuyorum” demişti..
Bu yıl fikri değişmiş!..
Kaçak Ermeni sayısı bir yılda 60 bin artmış!
Başbakan Türkiye’de 100 bin kaçak Ermeni dedi.. Bu 100 bin lafını yeni telaffuz etmiyor.. Ocak
ayında TRT’de yayınlanan bir programda da söyledi..
‘Türkiye’deki 170 bin Ermeninin 100 bini kaçak’ dedi..
Başbakan geçen yıl da aynı konuya değinmişti.. Ama bu kez verdiği rakam farklıydı.. “Türkiye’de 40
bin kaçak Ermeni var, ne yapalım, kendi memleketlerinde ekmek bulamamışlar, göz yumuyoruz”
demişti..
Bir yılda 40 binden 100 bine..
60 bin artış..
Sınır yolgeçen hanı gibi desenize!..
Peki, bu 100 bin Ermeni nerede çalışıyor, nerede yatıp kalkıyor, karnını nasıl doyuruyor?
Az buz rakam değil..
***
Bazı araştırmalar ise 10 bin dolayında kaçak Ermeni var diyor!..
Enteresan..
Arada 90 bin fark var!..
http://www.milliyet.com.tr/r-t-erdogan-turkiye-nin-de-gaulle-u-mu-olacak-/gungoruras/ekonomi/yazardetayarsiv/31.03.2010/1212896/default.htm?ver=03
R. T. Erdoğan Türkiye’nin De Gaulle’ü mü olacak?
Güngör Uras, Milliyet
18 Mart Perşembe 2010
WASHINGTON
Kıbrıs sorunu yüzünden Türkiye Avrupa Birliği’nden uzaklaştı. Şimdi Ermeni sorunu nedeniyle
ABD’den uzaklaşıyor.
ABD’nin desteğine en fazla ihtiyacı olduğu günlerde Türkiye Washington’dan elçisini çekti.
Bunun sonunda Türkiye içine kapanmış bir ülke haline gelebilir. Bir zamanlar De Gaulle de benzer
bir politikayla Fransa’yı iyi ilişki içinde olduğu ülkelerden uzaklaştırmış, uluslararası kuruluşlarla
ilişkisini kesmişti.
Kendine güveni artan Sayın R. T. Erdoğan artık Batı’ya ihtiyaç duymuyor. Sayın R. T. Erdoğan da
acaba Türkiye’nin De Gaulle’ü mü olacak?
Washington’daki uzmanlar Türkiye’nin dış ilişkilerindeki gelişmeleri böyle değerlendiriyor.
Önceki akşam Washington’da Brookings isimli düşünce kuruluşunda Altıncı Sakıp Sabancı
Konferansı programı kapsamında bir toplantı vardı. Toplantıda “Foreign Policy” dergisi editörü
Susan Glasser, “Washington Post” editörü Robert Kaiser ile Brookings’in Türkiye Masası direktörü
Ömer Taşpınar konuştu.
49
Türkiye ABD’den uzaklaşıyor
Konuşmalarda öne çıkan görüşler şunlar:
- ABD hükümeti şimdilerde önceliği iç politikaya veriyor. Dış politikaya zaman ayıramıyor. ABD’nin
Avrupa ile arası soğuyor. Bu genelde Türkiye için olumsuz bir gelişme.
- Türkiye’nin iyi niyetine rağmen dış politikadaki sorunlar 2002 yılına göre daha ağırlaşmış
durumda.
- AB’nin Türkiye’ye karşı yanlış politikaları sonucu kapının kapanması nedeniyle AB’nin Türkiye
üzerinde gücü kalmadı. Türkiye’yi etkileyemez.
Bu ve benzer görüşlerin tartışıldığı toplantıda ABD Dışişleri Bakanlığı’ndan çok sayıda katılımcı vardı.
Ne yazık ki bizim Dışişlerimizden tek bir kişi toplantıyı izlemedi.
Sakıp Sabancı, ölmeden önce, sahip olduğu hisse senetlerinin önemli bir bölümünü Sabancı
Üniversitesi’ne bağışlamıştı. Bağış şartlarından biri de her yıl Türk ekonomisinin güncel sorunlarıyla
ilgili uluslararası bilimsel bir yarışma düzenlenmesi ve etkili kişilere, Türkiye ile ilgili konuşmalar
yaptırılmasıydı.
Washington Türkiye’yi izliyor
Sakıp Sabancı’nın ölümünden sonra üniversitesinin Mütevelli Heyeti Başkanı Güler Sabancı
Washington’daki Brookings Enstitüsü ile bir işbirliği anlaşması imzaladı.
Brookings Enstitüsü, 1916’da, kamu politikaları üzerinde araştırma yapmak amacıyla kurulan ilk
araştırma enstitüsü olan “Institute for Government Research”ın (IGR) devamıdır. Enstitünün
kurucularından ve destekçilerinden Robert Somers Brooking (1850-1932) enstitüyü yaşatmak için
iki yan müessese oluşturdu. 1927’de üç kuruluş “Brookings Institution” adı altında birleştirildi.
Enstitü federal hükümet ve Dışişleri Bakanlığı için araştırmalar yapıyor. Araştırmacılarının çoğu
Beyaz Saray veya Milli Güvenlik Konseyi eski çalışanı. Enstitünün başkanı, Dışişleri’nin eski bakan
yardımcılarından. Yıllık bütçesi 40 milyon dolar dolayında. Washington ofisinde 300 çalışanı var. Dış
ülkelerde 50’ye yakın araştırmacısı görev yapıyor.
Sabancı Üniversitesi ile Brookings Enstitüsü yılda bir “Sabancı Konferansı” ve bir de “Uluslararası
Sabancı Yarışması” için 6 yıldır işbirliği yapıyor. Konuşmalar, telekonferans sistemiyle Türkiye’ye
aktarılıyor.
Bu yılın konuşmacısı ABD Dışişleri Bakan Yardımcısı Philip H. Gordon’un, Obama hükümetinin
Türkiye politikasıyla ilgili konuşmasını yarın yazacağım.
http://www.milliyet.com.tr/tehcir-gibi/candundar/guncel/yazardetayarsiv/31.03.2010/1212964/default.htm?ver=14
TEHCİR GİBİ
Can Dündar, Milliyet
18 Mart Perşembe 2010
50
Dünya huzurunda neyle suçlanıyor Türkiye? 90 küsur yıl önce suçlu-suçsuz ayırmadan, çoluk çocuk
demeden Ermenileri yerinden yurdundan koparıp tehcire tabi tutmakla...
Sürgün yolunda da onlara (Ankara’ya göre “karşılıklı kıyım”, Erivan’a göre) soykırım uygulamakla...
Ve Ankara kendini savunmaya çalışıyor:
“Mecburduk. Onlar da bize saldırdı. Her yerde tehcir uygulanmadı. Soykırım söz konusu değil. Kaldı
ki biz kardeşiz; bize el kaldırmayana zulmetmeyiz.”
Sonra Başbakan çıkıp ne diyor:
“Türkiye’de 100 bin kaçak Ermeni işçi var. Şimdilik idare ediyoruz. Yarın gerekirse bunlara ‘Hadi
memleketinize’ deyip sınır dışı edeceğim.”
Yani?
“Onları elimizde rehin tutuyoruz. Diaspora, Avrupa parlamentolarına baskıdan vazgeçmezse acısını
onlardan çıkarırız.”
Türkiye’nin savunageldiği tezleri, “yüce gönüllülük, misafirperverlik, merhametlilik” efsanelerini,
evrensel hukuk ilkelerini yerle bir eden bir yaklaşım bu...
Adeta yeni bir tehcir kararlılığı...
***
Ermenistan depreminin sillesini yiyip Türkiye’ye sığınmış ve Dink cinayetinden sonra hepten
korkmuş insanlardan söz ediyoruz.
Hemen hepsi kadın..
Burada ev temizleyip çocuk bakıyorlar.
Ayda 100 ila 600 dolar kazanıyorlar.
Araştırmalara göre, öyle Başbakan’ın dediği gibi 100 bin filan değil, 10 bin kişi civarındalar.
Kimseye bir zararları yok. Tersine, iki komşu ülke arasında ince bir bağ da kuruyorlar.
Ve Erdoğan, bu çaresiz insanları pazarlık masasına koz olarak sürüyor.
Kendi ülkesinin ekmeğini yiyen bir avuç insanı rehinesiymiş gibi kullanıyor.
Alenen onlar üzerinden şantaj yapıyor.
***
Üstelik ne zaman yapıyor bunu?..
Tam da Dışişleri’nin basına brifing verip “Ermenistan’la ilişkilerde masadan çekilme yanlısı değiliz,
süreci sonuna kadar zorlayacağız” dediği gün...
Ondan birkaç saat sonra...
Peki nerede söylüyor bunu?
BBC televizyonunda...
Yani bütün dünyanın duyacağı bir mecrada...
“Ayaküstü bir açıklama” mı?
Değil.
“Dil sürçmesi” mi?
Yoo!
Daha önce de birkaç kez söylemişti.
Bu sefer adeta Çankaya’nın ve Dışişleri’nin ılımlı yaklaşımını tekzip edercesine kararlı ve “geleneksel
51
Türk konukseverliği” efsanesini yerle bir edercesine hasmane bir tonlamayla, elini sallayarak, “Hadi
memleketinize” diyebildi.
Asıl acıklı olan, danışmanlarının Başbakan’ı dizginleyemeyip bu sözlerin medyada yer almaması için
sarf ettiği nafile çabaydı.
Tabii sonuçsuz kaldı.
***
Günahsız 10 bin Ermeni işçinin rehineymiş gibi pazarlık kozu yapılması, Türkiye’ye yöneltilen asırlık
suçlamalara yeni bir örnek ekleyecek kadar önemli...
Diplomatlar, Türkiye’nin Ermenilerle insancıl ve iyi ilişkiler geliştirdiğine dünyayı inandırmak
istiyorlarsa, işe Başbakan’ı frenleyerek başlamalılar.
http://www.milliyet.com.tr/bu-kibir-soykirim-meselesini-azdirir/kadrigursel/dunya/yazardetayarsiv/31.03.2010/1212971/default.htm?ver=43
Bu kibir soykırım meselesini azdırır
Kadri Gursel, Milliyet, 18 Mart Perşembe 2010
Başbakan Recep Tayyip Erdoğan’ın kibri, Türkiye için bir sıkıntı kaynağı haline geldi maalesef.
“Kibir sendromu”ndan muzdarip liderler büyük işler yapabileceklerine ve her koşulda doğruyu
sadece kendilerinin bildiğine inandıkları için yanlış kararlar verirler ve yönettikleri ülkeler de
bunların vahameti nispetinde kayba uğrar.
Bunun tarihte örnekleri çok.
Başbakan’ın önceki gün “soykırım tasarıları” ile ilgili olarak BBC’ye söylediklerinde, kibrin artık
taşmakta olduğunu görüyoruz.
Erdoğan konuşuyor:
“Benim ülkemde 170 bin Ermeni var. Bunların 70 bini benim vatandaşımdır. Ama 100 binini biz
ülkemizde şu anda idare ediyoruz. E ne yapacağım ben yarın? Bu yüz binine ‘Hadi siz de
memleketinize’ diyeceğim; bunu yapacağım. Niye? Benim vatandaşım değil bunlar. Ülkemde
tutmak zorunda değilim.”
Önce bir üslup eleştirisi...
Sayın Başbakan, “sizin vatandaşınız olmayan yüz bin Ermeni”ye atfen konuşurken, bu insanlara
“hadi siz de memleketinize diyeceğim” diyorsunuz. Anlaşılan bu insanlar elinizde siyasi rehin
durumunda... Ve bunu ima etmekte beis görmüyorsunuz. Bu ülkeden postalanmaları için verilecek
kararın iki dudağınızın arasında olduğunu ilan etmekte, belli ki sizin için sakınca yok.
Bu üslubun demokratik bir ülkenin başbakanına yakışmadığının farkında mısınız?
Bir de Sayın Başbakan, o geri kalan 70 bini var ya, hani “benim vatandaşım” dedikleriniz... Onlar
sizin vatandaşınız değil; Türkiye Cumhuriyeti’nin vatandaşı... “Benim bakanım, benim valim”
demenizin eğilimleriniz hakkında yarattığı olumsuz çağrışımlardan sonra “benim vatandaşım”
demeniz irkiltici, hem de uyumsuz. “Benim” diye başlayan bir isim tamlaması, anlam tutarlılığı
aranıyorsa, “tebaam” diye devam eder. Çünkü “benim vatandaşım” diye bir şey olamaz. “Benim
52
tebaam” demeliydiniz.
Konu zaten temelden yanlış... Yasa hükümlerinin her dem geçerli olup herkese eşit uygulandığı
düzgün bir devlette, kaçak Ermeniler sorununun oluşmasına en başından itibaren göz yumulabilir
miydi?
İşin ahlaki yönünün bundan aşağı kalır yanı yok.
Batı ülkelerinin parlamentolarındaki soykırım tasarıları engellenmek isteniyor, öyle mi?
Peki, konuyla Ermenilikleri dışında hiçbir ilgisi bulunmayan ülkemizdeki kaçakların bu amaçla bir
şantaj malzemesi olarak kullanılmaları hangi ahlak anlayışına sığar?
Varsa bir mantık, şu çocukça olanı mıdır? Biz Ermenileri kovacağız; onlar geri dönünce Ermenistan
ekonomisi çökecek; Erivan ekonomi çökmesin diye diasporaya “Aman yandık tasarıları geri çektirin”
diyecekler; diaspora da “tamam” diyecek...
İyi de, diaspora ipoteğine çare, “Zürih Protokolleri”nin uygulanması değil miydi?
Ya da bu iktidarın zirvesine kabileci bir intikamcılık mı hâkimdir? Madem Amerika’da İsveç’te bazı
Ermeniler bize kötülük yapıyor, biz de burada hangi Ermeni’yi yakalarsak ona kötülük yaparız...
Kötülük edilecek Ermeniler de kim?
Erivan merkezli Avrasya Ortaklık Vakfı’nın şubatta açıklanan kaçak işçilerle ilgili araştırmasına göre
bunların yüzde 94’ü kadın. Temizlikçilik ve bakıcılık yapıyorlar. Aylık ortalama kazançları 500 ila 800
dolar... Yüzde 70’e yakını 1988 depreminde en çok yıkılan iki bölgeden gelmiş.
Başbakan’ın verdiği 100 bin rakamının çok abartılı bulunduğunu da ekleyelim. Araştırmacı Alin
Ozinyan’ın tahmini 13-15 bin kaçağın bulunduğu yolunda...
Ermeni sorunu “yumuşak güç”le çözülür. Ve “Zürih protokolleri” tam da bunu sağlıyordu
Türkiye’ye.
O protokoller sayesinde artan cazibemiz, yükselttiğimiz değerler, ortaklık kurma ve ikna
kapasitemiz, şimdi bu kibrin tutsaklığında savrulan kaba güç tehditlerinin tehdidi altında.
53
Hurriyet
http://arama.hurriyet.com.tr/arsivnews.aspx?id=14140328
Erdoğan’ın Ermeni şantajı
BAŞBAKAN’ın kulağı ağzından çıkanı hiç mi hiç duymuyor?
Kelâm buyurmadan önce biraz mantık muhasebesi yapmak ihtiyacını hissetmiyor mu? “Bir
söylemeden bin düşün” ilkesini lüks mü addediyor? Gereksiz mi buluyor? Artı, belirli bir “İslami
hümanizma”yı temsil eden ve etmesi gereken Erdoğan, nasıl oluyor da o insaniyetçilikle tamamen
zıtlaşan fikirleri uluorta dile getirmekten çekinmiyor? Neyi mi kastediyorum?
*
TABİİ ki önceki gün BBC’ye verdiği demeci kastediyorum! Hani şu hem Erivan’a, hem de
diasporaya yönelttiği ve “Türkiye’de kaçak yaşayan 100 bin Ermenistanlıyı sınırdışı etmeyi
düşünebiliriz” tehdidi var ya, ondan söz ediyorum.
*
HAYIR, böyle bir yaklaşım asla onaylanamaz! Asla ve asla anlayışla karşılanamaz! İstisnalar hariç,
bu tür bir hezeyan ne uluslararası ilişkiler, ne diplomatik oturaklılık, ne de bilhassa yukarıdaki dini
– beşeri insaniyetçilik açısından müsamaha kaldırır! Ve aslında ibadullah olan o istisnaları da kim
oluşturur, biliyor musunuz?
*
CUMHURBAŞKANI’na “Ermeni asıllı” diye çamur atan ve Başbakan’ın BBC’de dile getirdiği şantajı
ondan bir gün önce “dış politika önlemi” (!) diye talep ederek girişimin gerçek “fikir analığı”nı
üstlenmiş olan malûm CHP milletvekili Canan Arıtman ve onun fasilesinden bilûmum “ötekine
nefret tacirleri” var ya, işte onlar oluşturur! Eh madem öyle, bari Erdoğan aynı “fikir anası”nın
teklifini tümüyle benimseseydi. Yani bir de Arıtman’nın diğer santajını ekleyip, Avrupa’daki
Soykırım oylamalarında “hayır” demeyen Türk kökenli üyelerin derhal vatandaşlıktan ihraç
edileceğini müjdeleseydi. O “ötekine nefret tacirleri” hepten baş tacı ederler ve “ulusalcı”
madalya takarlardı.
*
İMDİİ, aslında zaten öyle yüz bin falan değil ve Türkiye’de oturum izni bulunmayan
Ermenistanlılara ilişkin tek “resmi tahmini rakam” (!) ancak beş bin civarlarında ama hadi
Başbakan’dır diye onun sayısını kabul edelim. Edelim ve hemen şu soruyu soralım
Halen çeşitli devletlerde o yüz binin kat be kat üstünde kaçak TC yurttaşı yaşıyor. Ve varsayalım ki
ez kaza bunlardan birisi, “eğer Ankara Ermeni meselesinde esnekleşmezse biz de kaçak Türkleri
sınır dışı etmeyi gündeme getiririz” deyiverdi. Bu takdirde bütün ülke olarak “tehdit, şantaj,
gözdağı” diye ayaklanmaz mıydık? Hem de nasıl! Ve tabii ki yerden göğe haklı olurduk. Artı,
54
kamuoyu tepkisinden dolayı hükümet “kan kusup kızılcık şerbeti içeriz de milim gerilemeyiz”
beyanatları patlatırdı. Pekii, biz böyleyiz de Erivan’ın ve diasporanın farklılık mı arzettiği sanılıyor?
*
ASLA! Milli gurur tekelimizde değil, o Erivan da, o diaspora da aynı durumda Ankara’nın ve
Türklerin yapacağı gibi, yukarıdaki gözdağına pabuç bırakmazlar. Bırakmayacaklardır. Üstelik
özünde bir âcz ifade ettiğinden, Erdoğan’ın tehdidi diplomatik prestijimizi hasara uğrattı. Kıytırık
devletlerin medet umduğu türden bir şantajcılığa başvurmuş olduk. Fakat en önemlisi, nafaka için
didişen ve Türkiye’deki varlıklarıyla aslında iki halkı yakınlaştıran Ermenistanlıların tepesinde
Demokles kılıcı sallandırmak hangi ahlaka sığar?
İsrail’in Batı Şeria kökenli Filistinli kaçaklar için yaptığı şantaj aynı şey değil midir? Türkiye’deki
Ermenistanlıları bir rehin ve tehdit objesi olarak algılamak, sunmak ve kullanmak, dini veya laik,
hangi insaniyetçilikle bağdaşır? Hangi kitap buna cevaz verir?
Ama doğru, “Ermeni misillemesi”ne “fikir anası” durumundaki CHP milletvekilinin o “ötekine
nefret” kitabı cevaz verir ki, eyvah olsun, acaba Başbakan artık bunu mu okuyor?
Erdoğan ve Elekdağ aynı cephede
BAŞBAKAN Recep Tayyip Erdoğan, İngiltere ziyareti sırasında BBC’ye verdiği demeçte, Türkiye’de
kaçak olarak yaşayan 100 bin Ermeni’ye “gerekirse onlara hadi siz de memleketinize” diyeceğini
söyledi.
Aynı fikri 2006 yılının ekim ayında CHP’li Şükrü Elekdağ da dile getirmiş, Başbakan o zaman bu fikre
pek yüz vermemişti.
Başbakan’ın o fikri o tarihte beğenmemiş olmasını şuradan da anlıyoruz. Elekdağ “70 bin Ermeni
Türkiye’de kaçak çalışıyor” demişti, Başbakan şimdi sayısı 100 bin olarak ilan ediyor. Demek ki
aradan geçen 3,5 yılda sayı 30 bin artmış. Yani Türk hükümeti, sayının artmasına sesini çıkarmamış!
Ülkenin en yetkili kişisinin ağzından ülkenin bir “kaçak işçi cennetine dönüştüğünü” duymanın
tuhaflığı bir yana, Erdoğan ile Elekdağ’ın aynı çizgide buluşması bir başka yana!
“Burası Türkiye, burada hiçbir şeyi yadırgamamak gerekir” deyip geçebilir miyiz, bilmiyorum.
Bu görüşe o zaman da karşı çıkan bir yazı yazmıştım, belli ki tekrarlamam gerekiyor.
Bu insanlar, bir lokma ekmek için ülkelerinden ayrılmışlar ve belli ki Türk devleti de bugüne kadar
göz yummuş, burada çalışıyorlar.
55
Aramızda yaşıyorlar. Ermenilere karşı Türklerin özel bir düşmanlık beslemediğini her gün
karşılaştıkları insanlardan görüp, öğreniyorlar.
Yemeklerden tutun da toplumsal alışkanlıklara kadar birçok konuda farklılıklarımız olmadığını, hatta
çok benzeştiğimizi görüyorlar.
Ülkelerindeki çoluk çocuklarına burada kazandıklarını gönderiyorlar, Türkiye’den aldıkları
armağanları yolluyorlar.
Dolayısıyla bu insanların oradaki akrabaları için de Türkiye, düşmanlık beslenecek ve düşmanlık
görülen bir yer değil.
Türkiye’ye ve Türk insanına bu nedenle minnet duyacak insanları, kontrolleri dışında gelişen olaylar
için cezalandırmak akla sığacak bir davranış mı?
Asıl sorun kantincide değil, kantinde!
İSTANBUL’daki okul kantinlerinde 233 sabıkalının çalıştığı haberi dün Hürriyet’in manşetinde
yayımlandıktan sonra gelen tepkileri okurken şaşırdığımı söylemeliyim.
İstanbul Valisi, “Hükümlülerin özlük haklarını biliyoruz ama bu ortamda çalışmaları doğru değil”
diyor. İstanbul’un eski Milli Eğitim Müdürü ise gazetecilere kantincilerin suiistimallerini anlatıyor.
Yani bir yanlışlık varsa bunu denetleyip, düzeltmekle görevli olanların neredeyse tümü, bu durumu
bizlerle birlikte Hürriyet Gazetesi okurken öğrenmişler. Bravo! İşte görev bilinci ve sorumluluğu
diye buna derim!
Ne diyelim, bu da bir şeydir.
Ancak sorunun temeli kantinlerde bazı sabıkalıların çalışıyor olması değil, doğrudan doğruya
kantinlerin varlığıdır.
Okul yönetimlerinin bu kantinleri kiraya vererek gelir temin etme çabası içinde olduklarını biliyoruz.
Çocuklarımızın sağlıkları üzerinden yürütülen bir ticaret bu!
Çocukları öncelikle kantinlerde satılan sağlıksız abur cuburları yemekten kurtarmamız gerekiyor.
Bu da Milli Eğitim Bakanlığı’nın, devletin çözmesi gereken bir sorun.
Çocuklarımızı ambalajlı abur cuburlardan ve sağlığa zararlı fast food’lardan kurtarmak, kantinleri
kâr merkezi olmaktan çıkarmak ve çocuklara sağlıklı gelişimlerini sağlayacak gıdalara ulaşma olanağı
sağlamak devletin görevidir.
56
“Dehşete kapılmış yetkililere” hatırlatmış olayım.
Roman açılımı böyle olmaz
GAZETELERDE Başbakan’ın “Roman açılımı” ile ilgili genellikle olumlu eleştiriler okudum.
Sanıyorum köşe yazarları Başbakan’ın yüzünün güldüğünü uzun süredir görmedikleri için bu hoş
tablonun etkisi altında kalmış olmalılar.
Çünkü mesele, esasen temel bir insan hakkının yok sayılması ile ilgili.
Başbakan’ın “açılımı” belli: Sizlere güzel apartman daireleri yapacağız, oralara taşının!
Binlerce yıllık Çingene-Roman kültürünün yok sayılması hatta yok edilmek istenmesinden başka bir
şey değil bu.
Nitekim o insanlar da, o apartmanlarda yaşayamayacaklarını söylüyorlar ama eğlenceye de meraklı
oldukları için davulun sesini duyunca asıl meseleyi yüksek sesle söyleyemiyorlar.
Asıl mesele, başta Sulukule olmak üzere, Çingene kültürünün tehlike altında olması, yok edilmek
istenmesidir.
Müteahhitlere “kentsel dönüşüm” maskesi altında arsa rantı sağlamak için değil!
Bana öyle geliyor ki Çingenelerin hakları konusunda AB’nin her yerinde yükselen hassasiyetten
yararlanılmak amacı da var bu işte.
“Bakın, biz Çingenelere neler yapıyoruz” demek istiyorlar ve böylece bir türlü tamamlanamayan
öteki açılımları unutturmak istiyorlar.
100 bin Ermeni
Bilmiyorum, sayıları o kadar var mı?
Ama 50 bin bile olsa mühim.
Sınırdışı edersek kaçak oldukları unutulur “vay, yine mi tehcir” diye önümüze yeni bir fatura konur.
Olur mu olur.
Batılı siyasetçiler tarih yazmaya bayıldıkları için, 100 yıl sonra bu da olur.
57
***
Fakat... Üzerinde durduğum mesele o değil.
Bu 100 bin Ermeni, ekmek yedikleri Türkiye’yi vatan bellediklerine göre yüreğimiz nasıl razı olacak
onlara gülegüle demeye?
Sonraa.
Kaçak çalıştıklarına göz yuman bir devlet, şimdi başkalarına kızıp Ermenilere kapıyı gösterir mi?
Dilerim ve umarım, Başbakan fevri konuşmuştur.
Keşke şöyle deseydi:
- Türkiye’de kaçak çalışan binlerce Ermeniye -herşeye rağmen- çalışma izni vereceğim.
Ne hoş olurdu.
Dünya’ya en güzel ders buydu.
***
Yine de fırsat kaçmış değil.
Ermenistan’a bunu bir koz olarak kullanmak yerine zarif bir jest yapamaz mıyız?
Yapabiliriz.
Tabii sonradan başlarına kakmadan...
Hani şu İsrail’e kızıp kızıp Türk Yahudilerini 500 yıldır size kucak açıyoruz diye sürekli incitmeden.
Evet.
Türkler ruhen asil insanlardır.
Almanlar Türk işçilerine kem gözle baksalar bile, biz hiçbir Tanrı Misafiri’ni rencide edemeyiz.
Vaktiyle verdiğimiz kırmızı pasaportları Talabani’nin ve Barzani’nin bile yüzüne ikide bir çarpmak
bize yakışmaz.
Timur Kuban derdi ki:
- Yardım et... Karşındaki lâyık olmasa bile yardım et.
58
lifeinbursa.com
http://www.lifeinbursa.com/haberx/188827/9/iste_turkiyedeki_kacak_ermeniler.htm
İşte Türkiye'deki Kaçak Ermeniler
Bir dönem Başbakan'ın da dikkat çektiği ve Türkiye'de kaçak yollarla çalışan Ermeniler ne yapar ve
nerede yaşar... İşte o çarpıcı rapor.
Merkezi ABD'de bulunan Avrasya Ortaklık Vakfı (EPF) ve İstanbul Kültür Üniversitesi (İKÜ) Küresel
Siyasal Eğilimler Merkezi (GPOT) işbirliğiyle düzenlenen 'Düzensiz Ermenistan Göçmenlerinin
Türkiye'deki Durumu' araştırmasının sonuçları açıklandı.
İKÜ'nün Şirinevler yerleşkesinde düzenlenen basın toplantısında konuşan Araştırmacı-Yazar Alin
Osinian, 2009 Nisan ayında başlanan projenin 5 ayda tamamlandığını belirterek, projenin ilk
hedefinin Ermenistan göçmenlerini tanımak, neden Türkiye'yi seçtikleri ve geleceğe dair hedefleri
gibi konulara açıklık getirmek olduğunu kaydetti.
Projede, anket ve birebir röportaj yöntemlerinin kullanıldığını aktaran Osinian, 1998 depremi ve
Ermenistan'da yaşanan sancılı ekonomik sürecin Türkiye'ye gelerek kaçak işçi olarak çalışmada
başlıca nedenler olduğunu, göçmenlerin yüzde 48'inin Ermenistan'da depremden etkilenen
Shirak'tan geldiğini söyledi.
Göçmen işçilerin yüzde 93'ününü kaçak durumunda olduğunu, Türkiye'ye Gürcistan üzerinden 1
aylık vizeyle giriş yaparak geldiklerini belirten Osinian, 'Ermenistan'dan gelen göçmenlerin yüzde
96'sı kadın. Yüzde 4'ü erkek. Buna neden, kadınlara yönelik işlerin daha fazla olması gösteriliyor.
Kadınların yüzde 72'si ev temizliğinde, yüzde 18'i hastabakıcılık, yüzde 6'sı tezgahtar olarak, yüzde 4
ise değişken işlerde çalışıyor. Aylık gelirleri 500-1000 Dolar arasında değişiyor. Erkekler ise
ayakkabıcıda ve kuyumcuda çalışıyor' diye konuştu.
Ermenistanlı kaçak göçmenlerin İstanbul'un dışında Ankara ve mevsimsel olarak otel hizmetinde
Antalya'da, çay ve fındık toplayıcılığında Doğu Karadeniz'de çalıştıklarını belirten Osinian, çalıştıkları
evlerde kalmayanların bir evi 3-4 kişi kiralayarak yaşadıklarını aktardı.
Ermenistanlı göçmenlerin patronlarıyla ilişkilerini de yüz yüze görüşmelerde sorduklarını ifade eden
Osinian, işçilerin büyük çoğunluğunun 'Ermeni kökenli patronların kendilerine Türk patronlardan
daha kötü davrandığını, ancak Ermeni soykırımına ilişkin bir gündem olduğunda ise Türk
patronlarıyla ilişkilerinde hemen soğukluk yaşandığını kaydettiklerini' belirtti.
Osinian, 'Ermenistanlı göçmenler, Ermeni patronlarının kendilerine iş vererek hayır yapıyormuş gibi
ve ülkelerinde hiç bir şey görmemiş, cahil insanlarmış gibi davrandıklarını söylüyorlar. Öte yandan,
aynı şey Türkiye'de yaşayan Azerbaycanlıların da Türklerle yaşadıklarına benzer. Öte yandan,
Ermenistan'a gittiklerinde de neden Türkiye'de çalıştıkları konusunda eleştirildiklerini söylüyorlar'
59
diye konuştu.
Ermenistanlı göçmenlerin Türkiye'ye gelmeden önce ortak duygularının 'korku' olduğunu, özellikle
Hrant Dink cinayetinden sonra çok korktuklarını ifade ettiklerini belirten Osinian, en büyük sorunun
ise kaçak göçmenlerin Türkiye'de doğan çocukları olduğunu söyledi.
Osinian, 'Net rakamı belirleyememekle birlikte Türkiye'de doğan 600-800 çocuk olduğunu tahmin
ediyoruz. Bu çocuklar ne Türk vatandaşı, ne de Ermeni vatandaşı olamıyor. Bu nedenle de okula
dahi gidemiyorlar' şeklinde konuştu.
Alin Osinian, Ermenistanlı göçmenlerin yüzde 96'sının gelecek hedeflerinin ise ülkelerine dönmek
olduğunu sözlerine ekledi.
60
Dunyabulteni.net
http://dunyabulteni.net/news_print.php?id=105403
Türkiye'deki kaçak Ermeniler raporu
Yapılan bir araştırmaya göre, Türkiye'deki göçmen Ermenilerin yüzde 93'ü kaçak durumda.
Siyasal Eğilimler Merkezi (GPOT) işbirliğiyle düzenlenen "Düzensiz Ermenistan Göçmenlerinin
Türkiye'deki Durumu" araştırmasının sonuçları açıklandı.
aylık vizeyle giriş yaparak geldiklerini belirten Osinian, "Ermenistan'dan gelen göçmenlerin yüzde
ayakkabıcıda ve kuyumcuda çalışıyor" diye konuştu.
Ermenistanlı göçmenlerin patronlarıyla ilişkilerini de yüz yüze görüşmelerde sorduklarını ifade eden
Osinian, işçilerin büyük çoğunluğunun "Ermeni kökenli patronların kendilerine Türk patronlardan
patronlarıyla ilişkilerinde hemen soğukluk yaşandığını kaydettiklerini" belirtti.
Osinian, "Ermenistanlı göçmenler, Ermeni patronlarının kendilerine iş vererek hayır yapıyormuş gibi
61
Ermenistan'a gittiklerinde de neden Türkiye'de çalıştıkları konusunda eleştirildiklerini söylüyorlar"
diye konuştu.
Ermenistanlı göçmenlerin Türkiye'ye gelmeden önce ortak duygularının "korku" olduğunu, özellikle
Osinian, "Net rakamı belirleyememekle birlikte Türkiye'de doğan 600-800 çocuk olduğunu tahmin
dahi gidemiyorlar" şeklinde konuştu.
62
Nethaber.com
http://www.nethaber.com/Toplum/133895/Turkiyede-KACAK-calisan-Ermenilerin-yuzde-93uKADIN
Türkiye'de KAÇAK çalışan Ermeniler'in yüzde 93'ü KADIN
Araştırmacı Alin Osinian, Nisan 2009’da başlanan
projenin beş ayda tamamlandığını belirtti.
Araştırmadan bazı veriler şöyle:
Merkezi ABD’de bulunan Avrasya Ortaklık Vakfı ve
İstanbul Kültür Üniversitesi Küresel Siyasal
Eğilimler Merkezi işbirliğiyle düzenlenen ‘Düzensiz
Ermenistan Göçmenlerinin Türkiye’deki Durumu’
araştırmasının sonuçları dün basın toplantısıyla açıklandı. Araştırmacı Alin Osinian, Nisan 2009’da
başlanan projenin beş ayda tamamlandığını belirtti.
* Ermenilerin yüzde 48’i Ermenistan’da depremden etkilenen Shirak’tan geliyor.
* Yüzde 93’ü kaçak durumunda ve Türkiye’ye Gürcistan üzerinden bir aylık vizeyle giriş yapmış.
* Yüzde 96’sı kadın, yüzde 4’ü erkek.
* Kadınların yüzde 72’si ev temizliğinde, yüzde 18’i hastabakıcılık, yüzde 6’sı tezgahtâr olarak
çalışıyor.
* Aylık gelirleri 500-1000 dolar arasında.
* Çalıştıkları evlerde kalmayanlar bir evi 3-4 kişi kiralayarak yaşıyor.
* Çoğu işçi Ermeni kökenli patronların Türk patronlardan daha kötü davrandığını söylüyor ama
Ermeni soykırımına ilişkin gündem olduğunda Türk patronlarıyla aralarında soğukluk yaşanıyor.
* Ermeni patronlar iş vererek hayır yapıyormuş gibi ve işçilere ülkelerinde bir şey görmemiş,
cahilmiş gibi davranıyor.
* Türkiye’ye gelmeden önceki ortak duyguları, korku. Özellikle Hrant Dink cinayetinden sonra çok
korkmuşlar
* En büyük sorun ise Türkiye’de doğan çocuklar. Osinian, “Türkiye’de doğan 600-800 çocuk var. Bu
63
çocuklar ne Türk vatandaşı ne de Ermeni vatandaşı olabiliyor. Okula dahi gidemiyorlar” diyor.
64
Referansgazetesi.com
http://www.referansgazetesi.com/haber.aspx?HBR_KOD=136691&KOS_KOD=15
Başbakan'a göre 100 bin kişi
Uçak seferlerinin başlamasıyla birlikte son yıllarda Ermenistan-Türkiye arasındaki nüfus trafiğinin
önemli ölçüde arttığı gözüküyor. TÜİK rakamlarına göre 2001 yılında Ermenistan'dan Türkiye'ye
gelenlerin sayısı 7000 civarındayken 2007 yılında bu rakam 53 bine ulaşmış.
Türkiye'de 70 bin Ermeni asıllı Türk vatandaşının olduğu biliniyor. Cumhurbaşkanı Gül bir süre önce
kaçak Ermeni göçmen sayısının da 70 bin civarında olduğunu söylemişti. Geçen hafta bir televizyon
programında aynı konuya değinen Başbakan Erdoğan, kaçak göçmenlerin sayısının 100 bin
civarında olduğunu söyledi.
Üzerinde çok fazla durulmayan bu sorun hakkında neredeyse ciddi hiçbir çalışma yok. Uluslararası
medya dışında Türkiye'de de bu konunun üzerinde durulmuyor. Kaçak Ermeni göçmenlerin
Türkiye'deki yaşamlarını bir süre önce Fransız haber ajansı AFP haberleştirmiş ve sadece İstanbul'da
20 bin civarında Ermeni göçmenin bulunduğunu iddia etmişti. Haberde bir aylık vize ile Gürcistan
üzerinden Türkiye'ye giren Ermenilerin 35 saatlik İstanbul yolculuğu ve burada yaşadıkları
anlatılıyordu.
Bu önemli sorun hakkında Ermenistan'daki Avrasya İşbirliği Kurumu (Eurasia Partnership
Foundation) kaçak Ermeni göçmenlere ilişkin detaylı bir araştırma gerçekleştirdi. Araştırmacı Artak
Şakaryan ve Alin Özinyan pazartesi günü İstanbul'da, kaçak Ermeni göçmenlerin durumuna ilişkin
çalışmalarını tanıtacak.
Bu çalışma, iş umuduyla ülkelerini terk eden insanların sorunlarının yanı sıra iki ülke arasındaki
temel problemleri, halkın diliyle ortaya koyması bakımından da önemli. Çalışma için İstanbul, İzmir,
Trabzon ve Antalya'da 150 kaçak Ermeni göçmenle yüz yüze görüşme gerçekleştirilmiş.
Türklerin yaklaşımı olumlu
Özellikle kırsal kesimden gelen Ermeniler başlangıçta, Türklerin kendilerine kötü davranacağını
zannetse de ortak kültürün benzerliği sonucu diğer yabancılara göre daha kolay iş bulabilmişler.
Örneğin evlere temizliğe giden bir Ermeni kadın, etik ve kültürel yakınlık dolayısıyla Moldovalı
kadınlara göre daha kolay iş bulabildiklerini söylüyor.
Aslında iki ülke arasındaki kültürel yakınlığı anlamak için çalışmada geçen başka bir istatistiğe
bakmak da yeterli. Kaçak Ermeni göçmenler arasında çalışanların yüzde 94'ünü kadınlar
oluşturuyor. Türkiye'de kaçak olarak kalan Ermeni erkekler ise gurur ve başka nedenlerden dolayı
65
çalışmamayı tercih ediyor. Ama eşlerinin çalışmasına da engel olmuyor. Çalışanların kazançları ise
ayda 100 ile 1000 dolar arasında değişiyor.
Kaçak olarak çalışanlar, özellikle Türk kadınlarının kendilerine yakın davrandığını, Ermeni
kimliklerine karşı önyargılı davranmadıklarını söylüyor. Ama tersi durumlar da söz konusu, örneğin
Türkiye'de kaçak olarak çalışan 38 yaşında bir kadın, patronunun sürekli, "Size iş veriyoruz,
şükretmek yerine hâlâ daha soykırımdan bahsediyorsunuz" dediğini söylüyor.
Çalışma, göçmen Ermenilerin, Türkiye Ermenileriyle ilişkilerinin sınıfsal farklılık yüzünden çok iyi
olmadığını da ortaya koyuyor. Mesela 46 yaşındaki bir kaçak göçmen, "Türkiye Ermenileri bizi küçük
görüyor ve bizimle yakınlaşmak istemiyor" diyor.
Kaçak göçmenlerin en büyük sorunu ise çocuklarının eğitimi. Türkiye'de olmalarına rağmen
çocukları nüfusa kayıtlı olmadığı için Ermeni vatandaşlara ait okullara gidemediklerinden
yakınıyorlar. Göçmenler, çocuklarının kendileriyle aynı kaderi yaşamasını istemiyor. Bunun içinse en
büyük umutları iki ülke arasındaki yakınlaşma süreci.
Türkiye'deki kaçak Ermeni göçmenlerin sayısı net olarak bilinmiyor. Ancak Erdoğan'ın dile getirdiği
100 bin rakamı doğruysa iki ülke arasında sınırların açılmasından öte sorunlar var demektir. İster
ekonomik açısından ister insani açıdan bakılsın. Gerçek şu ki bu, iki ülkenin ortak sorunu ve ortak
sorunlar tek başına çözülemez.
http://www.referansgazetesi.com/haber.aspx?HBR_KOD=136691&YZR_KOD=130
Gökçe Aytulu
100 bin kaçak Ermeni ne yapıyor
Bir buçuk yıl önce futbol maçıyla başlayan Türkiye-Ermenistan yakınlaşma süreci bu günlerde
diplomatik bir top çevirmeye dönüşmüş durumda. Ekim ayında İsviçre'de imzalanan protokollerin
meclis onay süreci Ermenistan Anayasa Mahkemesi'nin geçen ay verdiği gerekçeli kararla yeni bir
krize dönüştü.
Son gelinen nokta şöyle: Ermenistan yüksek yargısı, (kendi anayasası gereği) iki ülke arasında
kurulacak tarih komisyonunun, "soykırım" iddialarını çürütemeyeceği önşartıyla hareket etmesini
kabul etti. Buna karşılık Türk Dışişleri, ABD ve İsviçre'yle temasa geçerek bunun gerçekleşmemesi
için görüşmeler yaptı. Sonuç olarak, iki ülke de geçen ekimde imzaladıkları protokollere henüz
meclis onayı alamadıkları için sınırın açılması ve diplomatik ilişkinin başlaması gibi konularda net bir
tarih yok.
Ermenistan-Türkiye sınırı kapalı dururken ortada başka bir sorun daha bulunuyor: Türkiye'deki
kaçak Ermeni göçmenler.
66
Başbakan'a göre 100 bin kişi
Uçak seferlerinin başlamasıyla birlikte son yıllarda Ermenistan-Türkiye arasındaki nüfus trafiğinin
önemli ölçüde arttığı gözüküyor. TÜİK rakamlarına göre 2001 yılında Ermenistan'dan Türkiye'ye
gelenlerin sayısı 7000 civarındayken 2007 yılında bu rakam 53 bine ulaşmış.
Türkiye'de 70 bin Ermeni asıllı Türk vatandaşının olduğu biliniyor. Cumhurbaşkanı Gül bir süre önce
kaçak Ermeni göçmen sayısının da 70 bin civarında olduğunu söylemişti. Geçen hafta bir televizyon
programında aynı konuya değinen Başbakan Erdoğan, kaçak göçmenlerin sayısının 100 bin
civarında olduğunu söyledi.
Üzerinde çok fazla durulmayan bu sorun hakkında neredeyse ciddi hiçbir çalışma yok. Uluslararası
medya dışında Türkiye'de de bu konunun üzerinde durulmuyor. Kaçak Ermeni göçmenlerin
Türkiye'deki yaşamlarını bir süre önce Fransız haber ajansı AFP haberleştirmiş ve sadece İstanbul'da
20 bin civarında Ermeni göçmenin bulunduğunu iddia etmişti. Haberde bir aylık vize ile Gürcistan
üzerinden Türkiye'ye giren Ermenilerin 35 saatlik İstanbul yolculuğu ve burada yaşadıkları
anlatılıyordu.
Bu önemli sorun hakkında Ermenistan'daki Avrasya İşbirliği Kurumu (Eurasia Partnership
Foundation) kaçak Ermeni göçmenlere ilişkin detaylı bir araştırma gerçekleştirdi. Araştırmacı Artak
Şakaryan ve Alin Özinyan pazartesi günü İstanbul'da, kaçak Ermeni göçmenlerin durumuna ilişkin
çalışmalarını tanıtacak.
Bu çalışma, iş umuduyla ülkelerini terk eden insanların sorunlarının yanı sıra iki ülke arasındaki
temel problemleri, halkın diliyle ortaya koyması bakımından da önemli. Çalışma için İstanbul, İzmir,
Trabzon ve Antalya'da 150 kaçak Ermeni göçmenle yüz yüze görüşme gerçekleştirilmiş.
Türklerin yaklaşımı olumlu
Özellikle kırsal kesimden gelen Ermeniler başlangıçta, Türklerin kendilerine kötü davranacağını
zannetse de ortak kültürün benzerliği sonucu diğer yabancılara göre daha kolay iş bulabilmişler.
Örneğin evlere temizliğe giden bir Ermeni kadın, etik ve kültürel yakınlık dolayısıyla Moldovalı
kadınlara göre daha kolay iş bulabildiklerini söylüyor.
Aslında iki ülke arasındaki kültürel yakınlığı anlamak için çalışmada geçen başka bir istatistiğe
bakmak da yeterli. Kaçak Ermeni göçmenler arasında çalışanların yüzde 94'ünü kadınlar
oluşturuyor. Türkiye'de kaçak olarak kalan Ermeni erkekler ise gurur ve başka nedenlerden dolayı
çalışmamayı tercih ediyor. Ama eşlerinin çalışmasına da engel olmuyor. Çalışanların kazançları ise
ayda 100 ile 1000 dolar arasında değişiyor.
67
Kaçak olarak çalışanlar, özellikle Türk kadınlarının kendilerine yakın davrandığını, Ermeni
kimliklerine karşı önyargılı davranmadıklarını söylüyor. Ama tersi durumlar da söz konusu, örneğin
Türkiye'de kaçak olarak çalışan 38 yaşında bir kadın, patronunun sürekli, "Size iş veriyoruz,
şükretmek yerine hâlâ daha soykırımdan bahsediyorsunuz" dediğini söylüyor.
Çalışma, göçmen Ermenilerin, Türkiye Ermenileriyle ilişkilerinin sınıfsal farklılık yüzünden çok iyi
olmadığını da ortaya koyuyor. Mesela 46 yaşındaki bir kaçak göçmen, "Türkiye Ermenileri bizi küçük
görüyor ve bizimle yakınlaşmak istemiyor" diyor.
Kaçak göçmenlerin en büyük sorunu ise çocuklarının eğitimi. Türkiye'de olmalarına rağmen
çocukları nüfusa kayıtlı olmadığı için Ermeni vatandaşlara ait okullara gidemediklerinden
yakınıyorlar. Göçmenler, çocuklarının kendileriyle aynı kaderi yaşamasını istemiyor. Bunun içinse en
büyük umutları iki ülke arasındaki yakınlaşma süreci.
Türkiye'deki kaçak Ermeni göçmenlerin sayısı net olarak bilinmiyor. Ancak Erdoğan'ın dile getirdiği
100 bin rakamı doğruysa iki ülke arasında sınırların açılmasından öte sorunlar var demektir. İster
ekonomik açısından ister insani açıdan bakılsın. Gerçek şu ki bu, iki ülkenin ortak sorunu ve ortak
sorunlar tek başına çözülemez.
68
Haberaktuel.com
http://www.haberaktuel.com/turkiyedeki-ermeniler-ne-is-yapiyor-haberi-255474.html Teamaow.discuforum.info
Türkiye'deki Ermeniler ne iş yapıyor?
Ermenistan'dan Türkiye'ye gelen Ermeniler üzerine yapılan bir araştırma ilginç sonuçlar ortaya
koydu. Ermenistan göçmenlerinin yüzde 96'sı kadın. Ermeni kadınların çalıştığı alanlar ise...
Siyasal Eğilimler Merkezi (GPOT) işbirliğiyle düzenlenen ''Düzensiz Ermenistan Göçmenlerinin
Türkiye'deki Durumu'' araştırmasının sonuçları açıklandı.
aylık vizeyle giriş yaparak geldiklerini belirten Osinian, ''Ermenistan'dan gelen göçmenlerin yüzde
ayakkabıcıda ve kuyumcuda çalışıyor'' diye konuştu.
-ERMENİ VE TÜRK PATRONLARErmenistanlı göçmenlerin patronlarıyla ilişkilerini de yüz yüze görüşmelerde sorduklarını ifade eden
Osinian, işçilerin büyük çoğunluğunun ''Ermeni kökenli patronların kendilerine Türk patronlardan
patronlarıyla ilişkilerinde hemen soğukluk yaşandığını kaydettiklerini'' belirtti.
69
Osinian, ''Ermenistanlı göçmenler, Ermeni patronlarının kendilerine iş vererek hayır yapıyormuş gibi
Ermenistan'a gittiklerinde de neden Türkiye'de çalıştıkları konusunda eleştirildiklerini söylüyorlar''
diye konuştu
Ermenistanlı göçmenlerin Türkiye'ye gelmeden önce ortak duygularının ''korku'' olduğunu, özellikle
Osinian, ''Net rakamı belirleyememekle birlikte Türkiye'de doğan 600-800 çocuk olduğunu tahmin
dahi gidemiyorlar'' şeklinde konuştu.
70
Team-aow.discuforum.info
http://team-aow.discuforum.info/t4516-Turkiye-de-12-000-yasad-s-Ermenistan-vatandas-cal-syor.htm
Türkiye’de 12.000 yasadışı Ermenistan vatandaşı çalışıyor
12.000 citoyens arméniens travaillent illégalement en Turquie
(armenian on web - tercüme 6.12.09) - Türkiye Ermenisi araştırmacı Alin Ozinian, hazırladığı bir
çalışma için Türkiye’de yaşayan Erministan’lı vatandaşlarla görüştü.
Eurasie Ortaklık Vakfı tarafından yapılan inceleme sonucunda, Türkiye’de, yasadışı çalışan
Ermenistan vatandaşlarının sayısının 12.000 ile 13.000 arasında olduğu açıklandı.
Foto: Zaman
Yapılan çalışmaya göre, Türkiye’de çalışan Ermenistan’lı vatandaşların 94%’un kadındır ve
hanımlarına eşlik eden eşlerin sayısı ise sayısı çok azdır. Ermeni kadınlar genellikle çocuk
bakıcısı,hizmetçi, kapıcı veya tezgahtar olarak çalışmak durumundadırlar. Hanımlarına eşlik eden
kocaların çoğu çalışmamaktadırlar, çalışanlar ise kuyumculuk alanındadırlar.
Ermenistan, Azerbaycan ve Gürcistan merkezli vakıf, Ermenistan’lı vatandaşların Türkiye’de çalışma
koşullarını inceleyen bir çalışma için sponsor oldu. Istanbul doğumlu ve aslen Ermeni olan baş
araştırmacı Alin Ozinian, iki yıllık bir süre sonunda üzerinde çalıştığı bu projeyi 150 sayfalık bir rapor
halinde gelecek ay, Istanbul’da, kamuoyuna sunacaktır. Rapor, Türkiye’de yaşayan Ermenistan’lı
vatandaşların.sayısı hakkında önemli iddialar ileri sürmektedir. Resmi sayılara göre 2000 – 2008
yılları arasında Türkiye’ye giriş yapan 6.000 Ermenistan’lı memleketine geri dönmedi. Oziniyan bu
sayıya 1990’lı yıllarda giriş yapanları da ekleyip, bugün Türkiye’de yasadışı yaşayan Ermenistan’lı
vatandaşların sayısının daha önceleri iddia edildiği gibi 70.000 – 100.000 arasında olmadığını
gerçekte bu sayının 12.000 – 13.000 olduğunu yazdı.
Başbakan Recep Tayyip Erdoğan, geçen Kasım ayında Malatya’da yaptığı bir konuşmada Türkiye’de
yasadışı 100.000 Ermeninin yaşadığını ve hükümetin buna göz yumarak ihmal ettiğini söyledi.
71
Geçmişte ise Türk Dışişleri bakanı ve diplomatlar Türkiye’de yaşayan Ermenistan’lıların sayısını
70.000’in civarında olduğundan söz etmişlerdi. Raporda belirtildiği gibi, Türkiye, geçen süre içinde
çok az sayıda yasadışı çalışan Ermeniyi sınırdışı etmiştir ; edilenler ise agır suç işliyenlerdir. Bununla
birlikte Ermeni göçmenler arasında cinayet oranı çok düşüktür. Ozinian, Türk yetkililerinin kaçak
olarak çalışan Ermenilere bilerek göz yumduklarına inanmaktadır.
Bu Ermeniler için Türkiye’ye göç etmek çok basittir. Gürcistan üzerinden türk sınırına bir otobüs
bileti 80 $, giriş vizesi ise 15 $.Ermeni göçmenlerin 95%’i ise Istanbul’da yaşamayı seçmektedirler.
Çalışmanın ilgi çekici bir sonucu ise Ermenistan’dan göç edenlerin, yerli Ermeni asıllıların tersine
Istanbul’da Türklerle birlikte çalışmayı ve yaşamayı tercih etmeleridir. Göçmen Ermeniler, Türk ve
Ermenilerin « ahlaki açıdan » çok yakın olduklarını söylemektedirler. Çalışma kapsamı dahilinde
ankette sorulan « Buraya gelmeden önce bir Türk hakkındaki aklınızdaki fikirle ve şimdiki fikriniz
arasında fark varmı ? » sorusuna verilen cevapların çoğunluğu, gelmeden once "Turk"un bir "korku"
ifade ettigini, birlikte yasam ve calisma sonrasindaysa "korku"nun yerini "sevgi"ye biraktigi
seklindedir.
Göçmen Ermeni çocukları genellikle, Türkiye’ye geldikten sonra öğrenimlerine devam
etmemektedirler ; burada doğan bebeklerin ise resmi doğum belgeleri yoktur. Türkiye’de Ermeni
Büyükelçiliği olmadığı için onlar kimliksiz ya da milliyetsiz çocuklardır. (Tercüme A. S./H.)
Kaynak :
SÜLEYMAN KURT – ANKARA
Zaman, 05 Aralık 2009
72
CNN Turk
http://video.cnnturk.com/2010/haber/2/15/turkiyedeki-kacak-ermeniler-raporu
Ekle Türkiye-Ermenistan (100)
Siyasal Eğilimler Merkezi (GPOT) işbirliğiyle düzenlenen "Düzensiz Ermenistan Göçmenlerinin
Türkiye'deki Durumu" araştırmasının sonuçları açıklandı.
73
Apendix
Amcham Magazine
http://amcham.am/files//files/AMCHAM_magazine_digital.pdf
74
Feature | Armenian Working Migrants in Turkey
State of Armenian Working Migrants in Turkey
There is no accurate data on labor migration from
Armenia to Turkey, and in the absence of official diplomatic relations between the two countries, there are no governmental means to obtain
in-depth knowledge about Armenian migrants
in Turkey. In Armenia there is both popular
and official interest in the topic of illegal Armenian migrants in Turkey. In 2009 Eurasia Partnership Foundation (EPF) conducted a study to
help determine the state of Armenian migrants in
Turkey, dispel anecdotal evidence, and increase
awareness among Armenian and Turkish stakeholders of issues related to Armenian migration
to Turkey. What follows are some key findings
from that research.
The Eurasia Partnership Foundation (EPF) commissioned Alin Ozinoğlu (Ozinyan) to research
the state of Armenian migrants working in Turkey as part of its Armenia-Turkey cross-border
program supported by the Norwegian Ministry
of Foreign Affairs and the United States Agency
for International Development(1) . The research
included a review of existing research, in-depth
interviews and focus group discussions held with
key players in Turkey. The research was conducted from April to August 2009.
Key Findings
•• Most of all the Armenian workers in Turkey
are women.
•• Schoolchildren with Armenian citizenship
cannot go to public schools.
•• When a child of an Armenian couple is born
in Turkey, the parents can’t apply for the citizenship for their child. They can’t take him/
her to Armenia, so the child cannot receive an
Armenian passport either.
•• Armenian citizens were full of mistrust towards Turks before they came to Turkey.
Their attitudes drastically changed shortly after they arrived.
98
Gender balance and work placement
According to our data, 94% of the irregular Armenian workers in Turkey are women. Many of
the jobs available to irregular workers there are in
professions typically carried out by women, such
as housekeeping, nursing, and childcare. Jobs for
irregular workers are very limited, but are also
available in shoe, textile and confection factories, or, rarely, as janitors in Armenian schools or
churches. Most Armenian immigrant men don’t
work and come to Turkey to stay with their wives,
to keep them safe. Everyone mentioned prostitution, but no one interviewed as part of our study
admitted to working as a prostitute. According to
other studies on the subject, few to no Armenian
women are involved in prostitution in Turkey.
90% of the immigrants interviewed stated they
were college graduates or vocational high school
Feature | Armenian Working Migrants in Turkey
graduates and none had worked in the same profession in Armenia as they do in Turkey. For example, women working here as housekeepers or
babysitters clearly stated that they had never done
these jobs in Armenia, and claim they would be
ashamed to do this kind of work at home. It’s difficult to give information about the marital status
of immigrants. Generally they introduce themselves as widowed or divorced. Some of the married women have had no contact with their husbands since they came to Turkey, so it becomes
hard to say anything specific on the subject.
According to the interviews with natives of Kumkapi district (traditionally an area where Armenian irregular immigrants have lived in Istanbul),
both Turkish and Armenian people think that
the moral values of the two peoples are similar.
Natives’ attitudes toward Armenian immigrants
versus Russian immigrants differ. According to
a greengrocer who has a shop in Kumkapi district, he sees Armenian women as honest people
who work to earn enough money to live. He sells
goods to Armenians on account, something he
won’t do for other foreigners, because he says that
he trusts them.
countries and has an Armenian minority population of 60 thousand. Armenian immigrants don’t
see Turkey as a transit stop on their way to other
countries. Certainly, the most important coercive
factor for the migration of these people is unemployment in Armenia. Yet, as mentioned above,
interviewees said they wouldn’t take a job going housework or childcare here because they’re
ashamed and don’t want to stain their family’s
name. Most irregular Armenian immigrants come
from the Armenian countryside, especially from
villages badly damaged by the 1988 earthquake.
Armenian immigrants estimate the number of irregular Armenian workers in Turkey is between
seven thousand and nine thousand. The incomes
of the Armenian immigrants are between 100
USD and 600 USD per month. Factory workers receive the lowest income. Housekeepers can
earn 45 USD per day for daily work, monthly
house cleaners earn between 450 USD and 550
USD. Generally, irregular workers stay in the
houses where they’re working. The immigrants
who rent in the Kumkapi district live in very bad
conditions. In some houses 10 people share three
rooms.
The most heartbreaking subject
Why Turkey?
Immigration from Armenia started after independence in 1991 and continues today. Between
2002 and 2007, immigration increased. Armenian irregular immigrants enter Turkey with a
30-day visa, which they buy at border gates or
airports. Some Armenian immigrants mentioned
that persuading the border officers is not hard.
When immigrants want to go back to Armenia,
they pay a $100-$150 bribe, officers put a “Deport” seal (means the owner has been deported)
on their passport and without being fined (due
to the expiration of their visa) the migrants can
leave Turkey. When they want to return to Turkey, they take a new passport with a new surname
(changing it via marriage or divorce) and buy another 30-day visa.
The situation of the children who were born in
Turkey is the most heartbreaking subject. When
a child of an irregular Armenian couple is born
in Turkey, the parents can’t apply for citizenship
for their child. The child can’t get an Armenian
passport either, unless they go back to Armenia,
According to the immigrants interviewed, they
choose Turkey because of its proximity to Armenia and the ease of obtaining a visa. They also prefer Turkey because it is cheaper than European
99
Â»Ù³ | Ð³Û ³ßË³ï³Ýù³ÛÇÝ ÙÇ∙ñ³ÝïÝ»ñÁ ÂáõñùÇ³ÛáõÙ
Ð³Û ³ßË³ï³Ýù³ÛÇÝ ÙÇ•ñ³ÝïÝ»ñÇ íÇ×³ÏÁ
ÂáõñùÇ³ÛáõÙ
Ð³Û³ëï³ÝÇó ¹»åÇ ÂáõñùÇ³ ³ßË³ï³Ýù³ÛÇÝ ÙÇ•ñ³óÇ³ÛÇÝ í»ñ³µ»ñáÕ ïíÛ³ÉÝ»ñÇ, »ñÏáõ
»ñÏñÝ»ñÇ ÙÇç¨ å³ßïáÝ³Ï³Ý ¹Çí³Ý³•Çï³Ï³Ý Ñ³ñ³µ»ñáõÃÛáõÝÝ»ñÇ µ³ó³Ï³ÛáõÃÛ³Ý
å³ÛÙ³ÝÝ»ñáõÙ ã»Ý •áñÍáõÙ ÂáõñùÇ³ÛáõÙ Ñ³Û
ÙÇ•ñ³ÝïÝ»ñÇ Ù³ëÇÝ Ëáñ ï»Õ»Ï³ïíáõÃÛáõÝ
ëï³Ý³Éáõ
Ï³é³í³ñ³Ï³Ý
ÙÇçáóÝ»ñ:
ÂáõñùÇ³ÛáõÙ ³ÝÏ³ÝáÝ Ñ³Û ÙÇ•ñ³ÝïÝ»ñÇ
Ã»Ù³ÛÇ ÝÏ³ïÙ³Ùµ Ñ»ï³ùñùñáõÃÛáõÝÁ Ð³Û³ëï³ÝáõÙ ÏñáõÙ ¿ Ñ³ë³ñ³Ï³Ï³Ý ¨
å³ßïáÝ³Ï³Ý µÝáõÛÃ: 2009 Ã. ºíñ³ëÇ³
Ñ³Ù³•áñÍ³ÏóáõÃÛáõÝ ÑÇÙÝ³¹ñ³ÙÁ áõëáõÙÝ³ëÇñáõÃÛáõÝ ¿ Ï³ï³ñ»É, áñáí ÷áñÓ»É ¿
å³ñ½»É ÂáõñùÇ³ÛáõÙ Ñ³Û ÙÇ•ñ³ÝïÝ»ñÇ
íÇ×³ÏÁ, Ñ»ñù»É å³ï³Ñ³Ï³Ý ÷³ëï»ñÁ,
ÇÝãå»ë Ý³¨ Ñ³Û ¨ Ãáõñù ß³Ñ³éáõÝ»ñÇ
ßñç³ÝáõÙ µ³ñÓñ³óñ»É ï»Õ»Ï³óí³ÍáõÃÛ³Ý
³ëïÇ×³ÝÁ ¹»åÇ ÂáõñùÇ³ áõÕÕí³Í Ñ³ÛÏ³Ï³Ý ÙÇ•ñ³óÇ³ÛÇ Ñ»ï Ï³åí³Í Ñ³ñó»ñÇ
ßáõñç: êïáñ¨ µ»ñí³Í »Ý Ýßí³Í áõëáõÙÝ³ëÇñáõÃÛ³Ý ÑÇÙÝ³Ï³Ý »½ñ³Ï³óáõÃÛáõÝÝ»ñÁ:
ºíñ³ëÇ³ Ñ³Ù³•áñÍ³ÏóáõÃÛáõÝ ÑÇÙÝ³¹ñ³ÙÁ (ºÐÐ) Üáñí»•Ç³ÛÇ ³ñï³ùÇÝ •áñÍ»ñÇ
Ý³Ë³ñ³ñáõÃÛ³Ý ¨ ²ØÜ ØÇç³½•³ÛÇÝ
½³ñ•³óÙ³Ý
•áñÍ³Ï³ÉáõÃÛ³Ý
ÏáÕÙÇó
ýÇÝ³Ýë³íáñíáÕ Ð³Û³ëï³Ý - ÂáõñùÇ³
ÙÇçë³ÑÙ³Ý³ÛÇÝ Íñ³•ñÇ ßñç³Ý³ÏÝ»ñáõÙ(1)
ÉÇ³½áñ»É ¿ ²ÉÇÝ ú½ÇÝûÕÉáõÇÝ (ú½ÇÝÛ³Ý),
áñå»ë½Ç í»ñçÇÝë áõëáõÙÝ³ëÇñÇ ÂáõñùÇ³ÛáõÙ
³ßË³ïáÕ Ñ³Û ÙÇ•ñ³ÝïÝ»ñÇ íÇ×³ÏÁ: Ð»ï³½áïáõÃÛáõÝÁ Ý»ñ³éáõÙ ¿ñ •áÛáõÃÛáõÝ
áõÝ»óáÕ Ñ»ï³½áïáõÃÛ³Ý áõëáõÙÝ³ëÇñáõÙ,
Ëáñù³ÛÇÝ Ñ³ñó³½ñáõÛóÝ»ñ ¨ ÂáõñùÇ³ÛáõÙ
ÑÇÙÝ³Ï³Ý ¹»ñ³Ï³ï³ñÝ»ñÇ Ñ»ï ýáÏáõë
ËÙµ»ñÇ ÙÇçáóáí ùÝÝ³ñÏáõÙÝ»ñ: Ð»ï³½áïáõÃÛáõÝÝ Çñ³Ï³Ý³óí»É ¿ 2009 Ã.
³åñÇÉ-û•áëïáë ³ÙÇëÝ»ñÇ ÙÇç¨ ÁÝÏ³Í
Å³Ù³Ý³Ï³Ñ³ïí³ÍáõÙ:
º½ñ³Ï³óáõÃÛáõÝÝ»ñª
•• ÂáõñùÇ³ÛáõÙ Ñ³Û ³ßË³ïáÕÝ»ñÇ Ù»Í
Ù³ëÁ Ï³Ý³Ûù »Ý:
•• ÐÐ ù³Õ³ù³óÇáõÃÛáõÝ áõÝ»óáÕ ¹åñáó³Ï³Ý
ï³ñÇùÇ »ñ»Ë³Ý»ñÁ ã»Ý Ï³ñáÕ³ÝáõÙ
Ñ³×³Ë»É Ñ³Ýñ³ÛÇÝ ¹åñáóÝ»ñ:
•• ºÃ»
•ïÝíáÕ
ÐÐ
ù³Õ³ù³óÇÝ»ñÇ ÁÝï³ÝÇùáõÙ »ñ»Ë³ ¿
ÍÝíáõÙ, ÍÝáÕÝ»ñÁ ã»Ý Ï³ñáÕ ¹ÇÙáõÙ
Ý»ñÏ³Û³óÝ»É Çñ»Ýó »ñ»Ë³ÛÇ Ñ³Ù³ñ
ù³Õ³ù³óÇáõÃÛáõÝ ëï³Ý³Éáõ Ýå³ï³Ïáí:
Üñ³Ýù »ñ»Ë³ÛÇÝ ã»Ý Ï³ñáÕ Ð³Û³ëï³Ý
ï³Ý»É, áõëïÇ í»ñçÇÝë ãÇ ëï³ÝáõÙ
Ñ³ÛÏ³Ï³Ý ³ÝÓÝ³•Çñ:
•• ÂáõñùÇ³ Å³Ù³Ý»Éáõó ³é³ç Ð³Û³ëï³ÝÇ
ù³Õ³ù³óÇÝ»ñÁ ÉÇ »Ý ³Ýíëï³ÑáõÃÛ³Ùµ
Ãáõñù»ñÇ ÝÏ³ïÙ³Ùµ: Ä³Ù³ÝáõÙÇó Ï³ñ×
Å³Ù³Ý³Ï ³Ýó Ýñ³Ýó í»ñ³µ»ñÙáõÝùÁ
ÏïñáõÏ ÷áËíáõÙ ¿:
¶»Ý¹»ñ³ÛÇÝ
ï»Õ³íáñí»ÉÁ
µ³É³ÝëÁ
¨
³ßË³ï³ÝùÇ
Ø»ñ áõÝ»ó³Í ïíÛ³ÉÝ»ñÇ Ñ³Ù³Ó³ÛÝª
•ïÝíáÕ
³ÝÏ³ÝáÝ
Ñ³Û
³ßË³ïáÕÝ»ñÇ
94%-Á
Ï³Ý³Ûù
»Ý:
²ÝÏ³ÝáÝ ³ßË³ïáÕÝ»ñÇ Ñ³Ù³ñ Ù³ïã»ÉÇ
³ßË³ï³ï»ë³ÏÝ»ñÇ Ù»Í Ù³ëÁ Ï³Ý³óÇ
Ù³ëÝ³•ÇïáõÃÛáõÝÝ»ñ »Ý, ÇÝãå»ë, ûñÇÝ³Ï,
ïÝ³ÛÇÝ ïÝï»ëáõÑÇÝ»ñ, µáõÅùáõÛñ»ñ, »ñ»Ë³Ý»ñ
ËÝ³ÙáÕÝ»ñ: âÝ³Û³Í Ýñ³Ý, áñ ³ÝÏ³ÝáÝ
³ßË³ïáÕÝ»ñÇ Ñ³Ù³ñ ³ßË³ï³ï»ë³ÏÝ»ñÁ
µ³í³Ï³ÝÇÝ ë³ÑÙ³Ý³÷³Ï »Ý, ¹ñ³Ýù
Ï³ñ»ÉÇ ¿ •ïÝ»É
ÏáßÇÏÇ, ï»ùëïÇÉÇ,
Ññáõß³Ï»Õ»ÝÇ •áñÍ³ñ³ÝÝ»ñáõÙ Ï³Ù ³é³í»É
101
Ñ³½í³¹»å` Ñ³ÛÏ³Ï³Ý ¹åñáóÝ»ñáõÙ Ï³Ù
»Ï»Õ»óÇÝ»ñáõÙ` áñå»ë ¹éÝ³å³Ý: Ð³Û
ÙÇ•ñ³Ýï ïÕ³Ù³ñ¹Ï³Ýó Ù»Í³Ù³ëÝáõÃÛáõÝÁ
ã»Ý ³ßË³ïáõÙ ¨ ÂáõñùÇ³ »Ý •³ÉÇë Çñ»Ýó
Ï³Ý³Ýó Ñ»ï` í»ñçÇÝÝ»ñÇë ³Ýíï³Ý•áõÃÛáõÝÝ
³å³Ñáí»Éáõ Ñ³Ù³ñ: ´áÉáñÇ ÏáÕÙÇó
Ýßí»É ¿ Ù³ñÙÝ³í³×³éáõÃÛáõÝÁ, ë³Ï³ÛÝ
Ù»ñ áõëáõÙÝ³ëÇñáõÃÛ³Ý ßñç³Ý³ÏÝ»ñáõÙ
Ñ³ñó³½ñáõÛó ³Ýó³Í áã ÙÇ Ù³ëÝ³ÏÇó
ãÁÝ¹áõÝ»ó áñå»ë Ù³ñÙÝ³í³×³é ³ßË³ï»Éáõ
÷³ëïÁ: ²Ûë Ã»Ù³Ûáí ³ÝóÏ³óí³Í ³ÛÉ
áõëáõÙÝ³ëÇñáõÃÛáõÝÝ»ñÇ
Ñ³Ù³Ó³ÛÝª
Ù³ñÙÝ³í³×³éáõÃÛ³Ùµ
½µ³ÕíáÕ Ñ³Û Ï³Ý³Ýó ÃÇíÁ ã³÷³½³Ýó
÷áùñ ¿ Ï³Ù Ñ³ëÝáõÙ ¿ ½ñáÛÇ:
Ð³ñó³½ñáõÛóÇÝ Ù³ëÝ³Ïó³Í ¿ÙÇ•ñ³ÝïÝ»ñÇ
90%-Á Ýß»ó, áñ Ýñ³Ýù
µ³ñÓñ³•áõÛÝ
áõëáõÙÝ³Ï³Ý
Ñ³ëï³ïáõÃÛáõÝÝ»ñÇ
Ï³Ù
Ù³ëÝ³•Çï³Ï³Ý ¹åñáóÝ»ñÇ/ï»ËÝÇÏáõÙÝ»ñÇ
ßñç³Ý³í³ñïÝ»ñ »Ý, ¨ áñ Ýñ³ÝóÇó áã Ù»ÏÁ
Ð³Û³ëï³ÝáõÙ ãÇ ½µ³Õí»É Ýñ³Ýáí, ÇÝãáí
½µ³ÕíáõÙ ¿ ÂáõñùÇ³ÛáõÙ: úñÇÝ³Ïª ³Ûëï»Õ
ïÝ³ÛÇÝ ïïÝï»ëáõÃÛ³Ùµ Ï³Ù »ñ»Ë³Ý»ñÇ
ËÝ³Ùùáí ½µ³ÕíáÕ Ï³Ý³Ûù ³ë³óÇÝ, áñ
Ýñ³Ýù »ñµ¨¿ ÝÙ³Ý ³ßË³ï³ÝùÝ»ñ Ð³Û³ëï³ÝáõÙ ã»Ý Ï³ï³ñ»É ¨ Ï³Ù³ã»ÇÝ ¹ñ³Ýù Ï³ï³ñ»É ï³ÝÁ:
¾ÙÇ•ñ³ÝïÝ»ñÇ ³ÙáõëÝ³Ï³Ý Ï³ñ•³íÇ×³ÏÇ
Ù³ëÇÝ ï»Õ»ÏáõÃÛáõÝ Ñ³Õáñ¹»ÉÁ µ³í³Ï³ÝÇÝ
µ³ñ¹ •áñÍ ¿: ÐÇÙÝ³Ï³ÝáõÙ Ýñ³Ýù Ý»ñÏ³Û³ÝáõÙ »Ý áñå»ë ³ÛñÇ Ï³Ù ³ÙáõëÝ³ÉáõÍí³Í:
àñáß ³ÙáõëÝ³ó³Í Ï³Ý³Ûù Çñ»Ýó ³ÙáõëÇÝÝ»ñÇ Ñ»ï áã ÙÇ ß÷áõÙ ã»Ý áõÝ»ó»É ÂáõñùÇ³
•³Éáõó Ñ»ïá, áõëïÇ ³Ûë Ã»Ù³Ûáí áñ¨¿ ÏáÝÏñ»ï
µ³Ý ³ë»ÉÁ µ³í³Ï³ÝÇÝ µ³ñ¹ ¿:
¶áõÙ•³÷áõ
Ã³Õ³Ù³ëÇ
(³í³Ý¹³µ³ñ
³ÛÝ ï³ñ³ÍùÝ ¿, áñï»Õ ³åñáõÙ »Ý Ñ³Û
³ÝÏ³ÝáÝ
¿ÙÇ•ñ³ÝïÝ»ñÁ
êï³ÙµáõÉáõÙ)
µÝÇÏ
³åñáÕÝ»ñÇ
Ñ»ï
³ÝóÏ³óí³Í
Ñ³ñó³½ñáõÛóÝ»ñÇó »ñ¨áõÙ ¿, áñ ¨ Ãáõñù»ñÁ, ¨
Ñ³Û»ñÁ Ï³ñÍáõÙ »Ý, áñ »ñÏáõ ÅáÕáíáõñ¹Ý»ñÇ
µ³ñáÛ³Ï³Ý ³ñÅ»ùÝ»ñÁ µ³í³Ï³ÝÇÝ Ùáï
»Ý: ´ÝÇÏ ³åñáÕÝ»ñÇ í»ñ³µ»ñÙáõÝùÁ Ñ³Û
¿ÙÇ•ñ³ÝïÝ»ñÇ ÝÏ³ïÙ³Ùµ ï³ñµ»ñíáõÙ ¿ éáõë
¿ÙÇ•ñ³ÝïÝ»ñÇ ÝÏ³ïÙ³Ùµ Çñ»Ýó áõÝ»ó³Í
í»ñ³µ»ñÙáõÝùÇó: Ð³Ù³Ó³ÛÝ ¶áõÙ•³÷áõ
Ã³Õ³Ù³ëáõÙ Ùñ•»ñÇ ¨ µ³Ýç³ñ»Õ»ÝÇ Ë³ÝáõÃ
áõÝ»óáÕ ÙÇ í³×³é³Ï³ÝÇª Ñ³Û Ï³Ý³Ûù
102
³½ÝÇí ×³Ý³å³ñÑáí »Ý í³ëï³ÏáõÙ Çñ»Ýó
³åñáõëïÇ •áõÙ³ñÝ»ñÁ: Ü³ Ñ³Û»ñÇÝ å³ñïùáí
³åñ³ÝùÝ»ñ ¿ í³×³éáõÙ, ÇÝãÁ ã¿ñ ³ÝÇ ³ÛÉ
ûï³ñ»ñÏñ³óÇÝ»ñÇ å³ñ³•³ÛáõÙ, ù³Ý½Ç Ý³
íëï³ÑáõÃÛáõÝ áõÝÇ Ñ³Û»ñÇ ÝÏ³ïÙ³Ùµ:
ÆÝãá±õ ÂáõñùÇ³
Ð³Û³ëï³ÝÇó ¿ÙÇ•ñ³óÇ³Ý ëÏëí»ó 1991Ã.
³ÝÏ³ËáõÃÛáõÝÇó Ñ»ïá ¨ ß³ñáõÝ³ÏíáõÙ
¿ ³é ³Ûëûñ: 2002-2007 ÃÃ. ÙÇç¨ ÁÝÏ³Í
Å³Ù³Ý³Ï³Ñ³ïí³ÍáõÙ ³ñÓ³Ý³•ñí»É ¿ñ
¿ÙÇ•ñ³óÇ³ÛÇ Í³í³ÉÝ»ñÇ ³×: Ð³Û ³ÝÏ³ÝáÝ
¿ÙÇ•ñ³ÝïÝ»ñÁ ÂáõñùÇ³ »Ý Ùáõïù •áñÍáõÙ 30
ûñí³ ³ñïáÝ³•ñáí, áñÁ •ÝáõÙ »Ý ë³ÑÙ³ÝÇ
¹³ñå³ëÝ»ñÇ Ùáï Ï³Ù û¹³Ý³í³Ï³Û³ÝáõÙ:
Ð³Ù³Ó³ÛÝ
áñáß
Ñ³Û
¿ÙÇ•ñ³ÝïÝ»ñÇª
ë³ÑÙ³Ý³ÛÇÝ ³ßË³ï³ÏóÇÝ Ñ³Ùá½»ÉÁ
³ÛÝù³Ý ¿É ¹Åí³ñÇÝ •áñÍ ã¿: ºñµ ¿ÙÇ•ñ³ÝïÝ»ñÁ
ó³ÝÏ³ÝáõÙ »Ý Ð³Û³ëï³Ý í»ñ³¹³éÝ³É,
Ýñ³Ýù í×³ñáõÙ »Ý 100-150 ¹áÉ³ñÇÝ Ñ³Ù³ñÅ»ù
Ï³ß³éù, ¨ ³ßË³ï³ÏÇóÝ Çñ»Ýó ³ÝÓÝ³•ñáõÙ
¹ÝáõÙ ¿ §ìï³ñí³Í ¿¦ ÏÝÇùÁ (Ýß³Ý³ÏáõÙ ¿,
áñ ³ÝÓÝ³•ñÇ ï»ñÁ íï³ñí³Í ¿ »ñÏñÇó), áñÇó
Ñ»ïá ÙÇ•ñ³ÝïÝ»ñÁ Ù»ÏÝáõÙ »Ý ÂáõñùÇ³ÛÇó
³é³Ýó ïáõÛÅ»ñ í×³ñ»Éáõ (Çñ»Ýó ³ñïáÝ³•ñÇ
í³í»ñ³Ï³ÝáõÃÛ³Ý
Å³ÙÏ»ïÇ
³ÝóÝ»Éáõ
å³ï×³éáí): ºñµ Ýñ³Ýù ó³ÝÏ³ÝáõÙ »Ý
ÂáõñùÇ³ í»ñ³¹³éÝ³É, Ýñ³Ýù Ó»éù »Ý µ»ñáõÙ
Ýáñ ³½•³ÝáõÝáí ³ÝÓÝ³•Çñ (³ÛÝ ÷áË»Éáí
³ÙáõëÝáõÃÛ³Ý
Ï³Ù
³ÙáõëÝ³ÉáõÍÙ³Ý
³ñ¹ÛáõÝùáõÙ) ¨ •ÝáõÙ »Ý Ù»Ï ³ÛÉ 30 ûñí³
³ñïáÝ³•Çñ:
Ð³Ù³Ó³ÛÝ Ñ³ñó³½ñáõÛóÝ»ñÇ Ù»ç Ý»ñ•ñ³íí³Í
ÙÇ•ñ³ÝïÝ»ñÇª Ýñ³Ýù ÁÝïñáõÙ »Ý ÂáõñùÇ³Ý,
ù³Ý½Ç ³ÛÝ Ùáï ¿ •ïÝíáõÙ Ð³Û³ëï³ÝÇÝ, ¨
³ñïáÝ³•Çñ ëï³Ý³ÉÁ µ³í³Ï³ÝÇÝ Ñ»ßï ¿:
´³óÇ ³Û¹, Ýñ³Ýù ÂáõñùÇ³Ý »Ý Ý³ËÁÝïñáõÙ,
áñáíÑ»ï¨ ³ÛÝ ³í»ÉÇ ¿Å³Ý ¿ »íñáå³Ï³Ý
»ñÏñÝ»ñÇ Ñ³Ù»Ù³ï ¨ áõÝÇ 60-Ñ³½³ñ³Ýáó
Ñ³Û ÷áùñ³Ù³ëÝáõÃÛáõÝ: Ð³Û ¿ÙÇ•ñ³ÝïÝ»ñÁ
ÂáõñùÇ³ÛÇÝ ã»Ý í»ñ³µ»ñíáõÙ áñå»ë
ïñ³Ý½Çï³ÛÇÝ Ï³Ý•³é ³ÛÉ »ñÏñÝ»ñ •Ý³Éáõ
Çñ»Ýó ×³Ý³å³ñÑÇÝ: Î³ëÏ³Í ãÇ Ñ³ñáõóáõÙ
³ÛÝ ÷³ëïÁ, áñ ³Ûë Ù³ñ¹Ï³Ýó ÙÇ•ñ³óÇ³ÛÇÝ
¹ñ¹áÕ ³Ù»Ý³Ï³ñ¨áñ •áñÍáÝÁ Ð³Û³ëï³ÝáõÙ
•áñÍ³½ñÏáõÃÛáõÝÝ
¿:
²ÛÝáõ³Ù»Ý³ÛÝÇí,
ÇÝãå»ë ³ñ¹»Ý Ýßí»ó, Ñ³ñóíáÕÝ»ñÝ ³ë³óÇÝ,
áñ Ð³Û³ëï³ÝáõÙ Ýñ³Ýù ã¿ÇÝ Ï³ï³ñÇ ïÝ³ÛÇÝ
ïÝï»ëáõÑáõ Ï³Ù »ñ»Ë³ÛÇ ËÝ³ÙùÇ Ñ»ï
Ï³åí³Í ³ßË³ï³ÝùÝ»ñ, ù³Ý½Ç Ï³Ù³ã»ÇÝ ¨
ã¿ÇÝ ó³ÝÏ³Ý³ ³ñ³ï³íáñ»É Çñ»Ýó ÁÝï³ÝÇùÇ
³ÝáõÝÁ:
Ð³Û ³ÝÏ³ÝáÝ ¿ÙÇ•ñ³ÝïÝ»ñÇ Ù»Í³Ù³ëÝáõÃÛáõÝÝ ³Ûëï»Õ »Ý •³ÉÇë Ð³Û³ëï³ÝÇ
•ÛáõÕ³Ï³Ý í³Ûñ»ñÇó, Ù³ëÝ³íáñ³å»ë 1988
Ã. »ñÏñ³ß³ñÅÇó ³í»ñí³Í •ÛáõÕ»ñÇó: Ð³Ù³Ó³ÛÝ ÂáõñùÇ³ÛáõÙ •ïÝíáÕ ³ÝÏ³ÝáÝ Ñ³Û
³ßË³ïáÕÝ»ñÇ` Çñ»Ýó ÃÇíÁ Ï³½ÙáõÙ ¿ 7 - 9
Ñ³½³ñ: Ð³Û ¿ÙÇ•ñ³ÝïÝ»ñÇ »Ï³ÙáõïÝ»ñÁ
³Ùë³Ï³Ý Ï³½ÙáõÙ »Ý 100-600 ²ØÜ
¹áÉ³ñ: ¶áñÍ³ñ³ÝÇ ³ßË³ïáÕÝ»ñÝ ëï³ÝáõÙ
»Ý
³Ù»Ý³ó³Íñ
»Ï³ÙáõïÁ:
îÝ³ÛÇÝ
³ßË³ï³ÝùÝ»ñ Ï³ï³ñáÕÝ»ñÁ Ï³ñáÕ »Ý
Çñ»Ýó ûñ³Ï³Ý ³ßË³ï³ÝùÇ ¹ÇÙ³ó ëï³Ý³É
45 $, ÇëÏ ïáõÝ Ù³ùñáÕÝ»ñÁ` ³Ùë³Ï³Ý 450550 ²ØÜ ¹áÉ³ñ: ÐÇÙÝ³Ï³ÝáõÙ, ³ÝÏ³ÝáÝ
³ßË³ïáÕÝ»ñÝ ³åñáõÙ »Ý ³ÛÝ ïÝ»ñáõÙ, áñï»Õ
¨ ³ßË³ïáõÙ »Ý: ²ÛÝ ¿ÙÇ•ñ³ÝïÝ»ñÁ, áñáÝù ïÝ»ñ
»Ý í³ñÓ³Ï³ÉáõÙ ¶áõÙ•³÷áõ Ã³Õ³Ù³ëáõÙ,
³åñáõÙ »Ý ã³÷³½³Ýó í³ï å³ÛÙ³ÝÝ»ñáõÙ:
àñáß »ñ»ù ë»ÝÛ³Ï³Ýáó ïÝ»ñáõÙ Ï³ñáÕ ¿
³åñ»É ÙÇÝã¨ 10 Ù³ñ¹:
²Ù»Ý³Ñáõ½Çã Ã»Ù³Ý
ÂáõñùÇ³ÛáõÙ ÍÝí³Í »ñ»Ë³Ý»ñÇ íÇ×³ÏÁ
å³ïÏ³ÝáõÙ ¿ ³Ù»Ý³Ñáõ½Çã Ã»Ù³Ý»ñÇ
ß³ñùÇÝ: ºñµ ³ÝÏ³ÝáÝ ÙÇ•ñ³Ýï Ñ³Û ½áõÛ•Á
ÂáõñùÇ³ÛáõÙ »ñ»Ë³ ¿ áõÝ»ÝáõÙ, ÍÝáÕÝ»ñÁ
ã»Ý Ï³ñáÕ³ÝáõÙ ¹ÇÙ»É Çñ»Ýó »ñ»Ë³ÛÇ
Ñ³Ù³ñ ù³Õ³ù³óÇáõÃÛáõÝ ëï³Ý³Éáõ Ñ³Ù³ñ:
Æ ÉñáõÙÝ, »ñ»Ë³Ý ãÇ Ï³ñáÕ³ÝáõÙ ëï³Ý³É
Ñ³ÛÏ³Ï³Ý ³ÝÓÝ³•Çñ ¨ë, »Ã», ÇÑ³ñÏ»,
ÍÝáÕÝ»ñÁ ãí»ñ³¹³éÝ³Ý Ð³Û³ëï³Ý, ë³Ï³ÛÝ ³Û¹ ¹»åùáõÙ ¿É »ñ»Ë³Ý ãÇ Ï³ñáÕ
Ñ³ï»É ë³ÑÙ³ÝÁ ³é³Ýó áñ¨¿ ÷³ëï³ÃÕÃÇ:
Î³ñ•³íÇ×³Ï ãáõÝ»óáÕ ³Ûë »ñ»Ë³Ý»ñÁ
ã»Ý Ï³ñáÕ³ÝáõÙ ³Ûó»É»É áã ÙÇ Ñ³Ýñ³ÛÇÝ
Ï³Ù ÷áùñ³Ù³ëÝáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ñ³Ù³ñ Ý³Ë³ï»ëí³Í ¹åñáó: àñáß »ñÇï³ë³ñ¹
Ñ³Û»ñ ÷áñÓáõÙ »Ý »ñ»Ë³Ý»ñÇÝ ÏñÃ»É ï³Ý
å³ÛÙ³ÝÝ»ñáõÙ, ë³Ï³ÛÝ ÝÙ³Ý ¹³ë»ñÁ
ã»Ý ÏñáõÙ ß³ñáõÝ³Ï³Ï³Ý ¨ Ï³ÛáõÝ µÝáõÛÃ:
ÎñÃáõÃÛáõÝ ãëï³ó³Í ³Ûë »ñ»Ë³Ý»ñÇ
Ù»Í Ù³ëÁ Çñ»Ýó ÏÛ³ÝùÝ ³Ýó Ï³óÝáõÙ ¿
÷áÕáóÝ»ñáõÙ Ë³Õ³Éáí, ÇÝãÁ Ýå³ëïáõÙ ¿
Ýñ³Ýó Ù»ç í³ï ëáíáñáõÃÛáõÝÝ»ñ ¨ Ñ³Ýó³íáñ
í³ñù³•ÇÍ Ó¨³íáñ»ÉáõÝ:
Î³ñÍñ³ïÇå»ñ ÷áË»ÉÁ
´áÉáñ ¿ÙÇ•ñ³ÝïÝ»ñÁ Ýß»óÇÝ, áñ Ðñ³Ýï
¸ÇÝùÇ
ëå³ÝáõÃÛáõÝÇó
Ñ»ïá
Çñ»Ýó
³ÝÑ³Ý•ëïáõÃÛáõÝÝ»ñÝ áõ í³Ë»ñÝ ³×»É »Ý:
ºÃ» ÙÇÝã ³Û¹ ëå³ÝáõÃÛáõÝÁ Ýñ³Ýó ÙÇ³Ï
í³ËÁ »ñÏñÇó íï³ñí³Í ÉÇÝ»ÉÝ ¿ñ, ³å³ ³ÛÅÙ
Çñ»Ýù ¿É í³Ë»ÝáõÙ »Ý ëå³Ýí³Í ÉÇÝ»Éáõó:
Ø³ñ¹Ï³Ýó Ù»Í³Ù³ëÝáõÃÛáõÝÁ Ùï³ÍáõÙ
¿ñ Ð³Û³ëï³Ý ï»Õ³÷áËí»Éáõ Ù³ëÇÝ: Ð³Û
¿ÙÇ•ñ³ÝïÝ»ñÇ Ù»Í Ù³ëÝ ³ÝÑ³Ý•ëïáõÃÛáõÝÝ»ñ áõÝ»ñ ÂáõñùÇ³ ï»Õ³÷áËí»Éáõó ³é³ç, ¨
ÝáõÛÝÇëÏ Ýß»óÇÝ, áñ í³Ë»ÝáõÙ ¿ÇÝ:
Ð³ñó³½ñáõÛóÝ»ñáõÙ ÁÝ¹•ñÏí³Í µáÉáñ Ñ³Û
ÙÇ•ñ³ÝïÝ»ñÁ Ýß»óÇÝ, áñ ÂáõñùÇ³ÛÇ Ù³ëÇÝ
Çñ»Ýó Ï³ñÍÇùÝ»ñÝ ³ÙµáÕçáíÇÝ ÷áËí»óÇÝ
³Ûëï»Õ Å³Ù³Ý»Éáõó Ñ»ïá Ï³ñ× Å³Ù³Ý³Ï
³Ýó: ê³ Ï³ñáÕ ¿ Ñ³Ý¹Çë³Ý³É ³ÝÏ³ÝáÝ
ÙÇ•ñ³óÇ³ÛÇ ³ÝáõÕÕ³ÏÇ û•áõïÁ: Ð³Û»ñÇ ¨
Ãáõñù»ñÇ ¹»Ù ³é ¹»Ù ß÷áõÙÝ»ñÝ áõÝ»Ý »ñÏáõ
³½•»ñÇ ÙÇç¨ »ñÏËáëáõÃÛ³Ý ÑÇÙù Ó¨³íáñ»Éáõ
Ý»ñáõÅ:
Ì³ÝáÃ³•ñáõÃÛáõÝ
1. ºíñ³ëÇ³ Ñ³Ù³•áñÍ³ÏóáõÃÛáõÝ ÑÇÙÝ³¹ñ³ÙÇ ¨ Ð³Û³ëï³Ý-ÂáõñùÇ³ ÙÇçë³ÑÙ³Ý³ÛÇÝ Ù»ñ Íñ³•ñ»ñÇ Ù³ëÇÝ ³é³í»É
Ù³Ýñ³Ù³ëÝ ï»Õ»ÏáõÃÛáõÝÝ»ñ Ï³ñáÕ »ù ëï³Ý³É
www.epfound.am Ñ³ëó»áí:
103
Feature | Taxation of Investment
Taxation of Investment - Open Border
with Turkey
By Paul Cooper
Provision of services
Senior Manager, Tax Department, PWC
If a foreign entity is engaged in the provision of
services, it may be possible to perform the services without establishing a place of business in
Armenia. In that case, however, the local person
to whom services are provided will be required
to withhold 10% profit tax from any payments.
The local party should also account for 20% reverse charge VAT. One issue the foreign entity
needs to address is which party will bear the cost
of these taxes. In principle, the VAT should be
for the account of the Armenian party, as that
party should generally be able to claim an input
tax credit if it is VAT-registered. The 10% withholding tax liability would generally be an issue
for negotiation. In both cases, it would be prudent to reflect any understandings on tax burdens
in the contract between the parties. This avoids
any confusion about who will bear the cost. It
may also be useful for the Armenian party for
deduction purposes if the profit tax liability is
passed on to the Armenian party.
There is no tax treaty between Armenia and
Turkey. Consequently, Turkish investors into
Armenia can expect to face the same taxation
challenges as other investors who are not protected by a tax treaty.
Will investment in Armenia create a taxable
presence?
The mere sale of goods to an Armenian purchaser does not create any Armenian tax liability when the sale is made outside Armenia. The
Armenian buyer will pay customs duties and value-added tax (VAT) when the goods cross the
border, but should generally be able to claim an
input tax credit if the buyer is VAT-registered.
If the investor will conduct activities directly in
Armenia, the question is whether the activities
will create a taxable presence in Armenia and a
requirement to register with the tax authorities.
It is important to get the answer correct. A person who conducts unregistered entrepreneurial
activity may be subject to penalties as high as
100% of their sales turnover from that activity.
Under Armenian law, a taxable presence is established when a foreign entity has a place of
business in Armenia. This means either that the
entity has a long-term place available to them in
Armenia, or the entity conducts selling activities
through a business agent in Armenia. An entity
with a place of business must register with the
tax authorities, which will generally also entail
establishing a branch, representative office or
subsidiary in Armenia. Tax will be payable on
net income at the rate of 20% on a self-reporting
basis. In addition, it may be necessary to account
for VAT.
104
Passive income
Armenia imposes a 10% withholding tax on
most income payments to a non-resident (dividends, interest, royalties). Direct payments to a
Turkish investor would not benefit from treaty
protection so these rates could not be reduced.
However, if the investor has affiliates in countries with which Armenia has a tax treaty, it may
be possible to obtain preferential rates by routing
income to those affiliates.
One point should be noted concerning interest expense. Armenia has no thin capitalization
rules to address situations when investors use
significant debt but little equity in their investments into Armenia. Even if 10% withholding
tax is paid on interest, the investor may still obtain net tax savings because of the interest deduction arising for the Armenian operating entity.

Press Coverage - WordPress.com

Transkript

Benzer belgeler

Kars, Merkez, Kaleiçi Mahallesi Aziz Meryem Ana Ermeni

Bibliyografya - Hrant Dink Foundation

Uao o?O?ea?UaoAU?U i??? - National Academy of Sciences of