doc1. Türkiye İklim Değişikliği Kongresi 2007
download 
Şikayet Transkript
1. Türkiye İklim Değişikliği Kongresi 2007
I. Türkiye İklim Değişikliği Kongresi – TİKDEK 2007, 11 - 13 Nisan 2007, İTÜ, İstanbul BİLDİRİ KİTABI Editörler Ahmet ÖZTOPAL Zekâi ŞEN 1 I. Türkiye İklim Değişikliği Kongresi – TİKDEK 2007, 11 - 13 Nisan 2007, İTÜ, İstanbul Climate - Environment Research & Development Centre I. TÜRKİYE İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ KONGRESİ TİKDEK 2007 11 - 13 Nisan, 2007 İTÜ Maslak Kampüsü Kültür ve Sanat Birliği Salonu İSTANBUL BİLDİRİ KİTABI EDİTÖRLER AHMET ÖZTOPAL ve ZEKAİ ŞEN DESTEKLEYEN KURULUŞLAR 2 I. Türkiye İklim Değişikliği Kongresi – TİKDEK 2007, 11 - 13 Nisan 2007, İTÜ, İstanbul KONGRE YÜRÜTME KURULU Zekai Şen Dursun A. Çodur Hasan Z. Sarıkaya Ahmet Öztopal Ahmet Duran Şahin Selami Oğuz KONGRE SOSYAL ETKİNLİKLER KURULU Mehmet Akkaya Ömer Faruk Birpınar Muhiddin Yenigün Nigar Şen Serhat Bulut KONGRE BİLİM KURULU AHMET D. ŞAHİN AHMET DEMİR AHMET METE SAATÇİ ALİ UYUMAZ ALİ ÜMRAN KÖMÜŞÇÜ DOĞAN KANTARCI ENGİN TÜRE ERCAN KAHYA EROL KESKİN ERTUĞRUL ACUN FİLİZ KARAOSMANOĞLU FUAT Z. TOPRAK GÜNAY APAK HASAN Z. SARIKAYA İBRAHİM DİNÇER İBRAHİM GÜRER KASIM YENİGÜN LEVENT KAVVAS LEVENT ŞAYLAN MEHMET E. BİRPINAR MERT SAVRUN MİKDAT KADIOĞLU MURAT TÜRKEŞ MUSTAFA ÖZTÜRK NECATİ AĞIRALİOĞLU NEJAT VEZİROĞLU ORHAN ŞEN ÖMER LÜTFİ ŞEN SELAHATTİN İNCECİK SEVİNÇ SIRDAŞ ÜMİT DOĞAY ARINÇ ÜNAL ŞORMAN VEYSEL EROĞLU YURDANUR S. ÜNAL ZEKAİ ŞEN 3 I. Türkiye İklim Değişikliği Kongresi – TİKDEK 2007, 11 - 13 Nisan 2007, İTÜ, İstanbul İklim Değişikliği Risklerini Karşılamada Sigortanın Yeri İrini DİMİTRİYADİS Bahçeşehir Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi 34100, Beşiktaş-İstanbul [email protected] ÖZET İklim değişikliğinin etkileyeceği doğal riskler deprem ve tsunami dışında kalan kasırga, sel baskını, kuraklık, hortum ve benzeri doğal afetlerdir. Bu doğal afetlerin gelişmiş ve gelişmekte olan ülke halklarına yaptığı etki farklıdır. İklim değişikliğinin, bu afetlerle ilgili günümüze kadar geliştirilmiş olan modelleri yetersiz kılacağı düşünülürse, klasik anlamda sigortanın bu riskleri ileride karşılamakta yetersiz kalabileceği ve zaman geçmeden farklı destekleyici önlemlerin de alınması gerektiği konusunda ortak bir görüş vardır. Özellikle afetler sonucu en fazla etkilenen kitlenin sigorta satın alacak gücü olmayanlar olduğu düşünülürse, hükümet destek planlarının, özel ve kamu ortaklıklarının oluşturulsması gerekmektedir. Bu çalışmada iklim değişikliğinin afet risklerine etkisi ve bu risklerin karşılanabilmesi için geliştirilebilecek alternatif yöntemler incelenecektir. Afet risklerinin Türkiye’de en fazla etkileyebileceği alanlarından biri olan tarımcılığın bu bağlamda bir değerlendirilmesi yapılacaktır. Anahtar Kelimeler :İklim Değişimi; Doğal Afet; Sigorta; Tarım Riskleri. ABSTRACT Catastrophic risks that may be affected by a change in the climate are natural hazards other than earthquake and tsunami. These include hurricanes, typhoons, floods and drought. The effect that such catastrophes have on the peoples of developed and underdeveloped countries is different. Global warming may completely change the future occurrence of catastrophic events in a way that estimation based on past data may be quite impossible. This in its turn implies that insurance in the classical sense may not be adequate to cover these risks and common view accepts that measures should be taken in time. It is moreover possible that those regions that would be mostly affected would be regions where most people would be unable to be insured and hence alternative risk financing measures which will involve governments, private and public organization partnerships should be developed. The aim of this study is to give a review of alternative risk financing methods and put Turkey in perspective in terms of agricultural risks. Key Words: Climate Change; Catastrophe; Insurance; Agricultural Risks. 125 I. Türkiye İklim Değişikliği Kongresi – TİKDEK 2007, 11 - 13 Nisan 2007, İTÜ, İstanbul 1. GİRİŞ Sigorta şirketlerinin son yıllarda tabiat olaylarına bağlı olan afetler yüzünden ödemeye zorunlu kaldıkları bedellerde farkedilir bir artış gözlenmiştir. Bu artışların bir nedeni, afetlerin daha sıklıkla olmaya başlamasının yanısıra, yerleşim alanlarının genişlemesi, belli bölgelerin nüfusunun artması ve kayba uğrayan varlıkların değerlerinin artması şeklinde açıklanmaktadır (Örneğin 1990’da Miami’de olan Andrew kasırgası 2000’lerde olsaydı hasarlar iki misline çıkardı denilmektedir). 1990 yıllarından başlamak üzere Avrupa, artan bu hasar ödemelerine neden olan afetlerin, değişen iklim şartlarına olan ilişkisini ve bunlara karşı alınması gerekli önlemleri tartışmaya başlamıştır. Swiss Re 1994’ten bugüne bir yandan 20 kişilik bir araştırmacı grubu ile iklim farklarının doğal risklere etkisini modelleme çalışmaları yürütmekte diğer yandan ise bu risklerin daha rahat karşılanabilmesi için gerekli olacak finansal enstrümanları da piyasaya sürmektedir. Amerika bu konuya daha duyarsız kalmakta, hasar azaltma ve hafifletme konularında bile gerekli hassasiyeti göstermemektedir. Munich-Re’nin yaptığı bir araştırmada, dünyada 1960-1999 arası görülen 8820 afetin % 85’nin iklimsel şartlara bağlı olarak oluşmuş olduğunu, bunların, tüm ekonomik kayıpların %75’ni, sigorta hasarlarının ise %87’sini oluşturduğu belirtilmiştir. Son 15 yıldaki kayıpların ise 1 Trilyon Amerikan Doları olduğu hesaplanmıştır [1]. En büyk hasara yol açmış olan 2005’teki Katrina kasırgası, 126 Milyar dolar ekonomik zarar ve 30 milyar dolar sigorta hasarına yol açmış, 1992’deki Andrew kasırgasının, 22 milyar dolarlık sigorta hasarı ödemeleri , sigorta şirketlerinin 20 yıllık primini tüketmiştir [2]. Bu tür afet riskleri primlendirmesi yapıldığında, bu risklerin her 100 yılda veya 200 yılda bir olacağı varsayımına dayandırılmaktadır. Afetlerin tahmin edilenden daha sık olmaları durumunda, sigorta şirketlerinin bu hasarları ödeyebilecek primi toplayacak süreleri olmayacak, bu durumda mali yetersizlik riski ile karşı karşıya kalacaklardır. Bu nedenle, gelecekte olacakları geçmiş verilere dayanarak modelleyemediğimiz bir ortamda, ileri tarihlerde oluşabilecek hasarların finansmanını bugünden başlayarak yapmak, gerek ekonomik açıdan gerekse sosyal sorumluluk açısından önemlidir. 126 I. Türkiye İklim Değişikliği Kongresi – TİKDEK 2007, 11 - 13 Nisan 2007, İTÜ, İstanbul 2. İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNİN ETKİLERİ İklim değişikliğinin yaratacağı sonuçlar, sigorta sisteminin tüm alanlarını etkileyecek niteliktedir. Mal, sağlık/hayat, iş durdurması, denizcilik, çevre sorumluluğu, tarım sigortaları bunlardan bazılarıdır. Etkinin yalnızca afet sayılabilecek büyük hasarlarda değil, yıldırım düşmelerinin artması gibi küçük çaptaki iklimsel olaylarda bile önemli olacağı düşünülmektedir [3]. Sigortacılar değişimlerin zaman içinde bir trend izlemeye başladığını ilk fark edenler olmuştur [3]. Yıllar arasında hasar değerlendirmesi yapıldığında, her on yılda hasarların iki misline çıktıkları görülmüş, bunun ise iklim modellerinin tahminlerine oldukça uygun düştüğü farkedilmiştir. İngiltere’de fırtına ve sel hasarları 1998-2003 yılları arasında 2 misli artarak 6 trilyon pounda varmış, bu hasarların 2050’ye kadar 3 misline çıkması beklenmektedir [4]. İklimsel parametrelerin hasarları ne şekilde etkileyeceğine bakıldığında, birkaç çarpıcı örnek verilebilir. Tahmin edilmesi en güç değişimlerden biri rüzgar hızı; Yapılmış olan araştırmalarda, rüzgarın yaratacağı hasarların, rüzgar hızının kübü ile orantılı olduğu gözlenmiş; 2.2 derecelik bir ısı farkının, rüzgar hızında %5-%10 fark yaratacağı düşünülürse, bunun gerçekleşmesi durumunda hasarların %150 artacağı düşünülebilir. 30 dakikada düşen yağmurda %25’lik bir artış olduğunda, sel felaketi aralığının 100 yıldan, 17 yıla düşebileceği düşünülüyor [5]. Bunun ise sel tehlikesi olabilecek bölgelerde çok büyük bir risk ifade ettiği açık. Bir diğer ürkütücü senaryo ise CO2 ile ilgili. Eğer CO2 seviyeleri bir yüzyıl içinde öngörüldüğü şekilde iki misline çıkarsa, Amerikan sigortacıları artacak kasırgalar için kapitallerini %90 arttırma durumunda kalacaklar, Japonyadaki tayfunları karşılamak için ise %80’lik bir kapital artışı gerekecek bu da bu bölgedeki sigorta primlerini %60 seviyelerinde arttıracaktır. Bir diğer risk ise CO2’nin büyük yangınlarda %43’lük bir artışa yol açabileceğidir [6] . Önemli olan bir diğer nokta ise bu hasarların, gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler arasında nasıl dağıldığıdır.1980-2003 arasında 1 trilyon dolara çıkan havaya bağlı doğal afetlerin ekonomik düzeyi yüksek/düşük ülkeleri arasında dağılım oranı 40/60 . Sigortanın bunları karşılama oranı ise, 40/4 [3]. Hava şartlarına bağlı afetlerin gayri safi hasılaya oranı, fakir 127 I. Türkiye İklim Değişikliği Kongresi – TİKDEK 2007, 11 - 13 Nisan 2007, İTÜ, İstanbul ülkelerde %13, gelişmiş ülkelerde %2. Etkileme şekilleri de farklı. Gelir düzeyi düşük ülkelerde ölüm kayıpları yüksek, gelişmiş ülkelerde ise mal varlığı kayıpları yüksek olmakta. İleriye dönük strateji belirlemede bu veriler önem taşıyor. 2.1 Sigorta Sistemine Etkileri Sigorta sektörü genel dünya ekonomisinin içinde çok büyük bir sektör. 2003’te toplam prim üretimi 2,9 trilyon dolar ve bu gayri safi milli hasılanın yaklaşık %8’ne karşılık geliyor. Ancak gelişmiş ve gelişmemiş ülkelerdeki sigortalanma oranı çok farklı. 2003’te gelişmekte olan ülkelerin toplam prim hasılatı piyasanın ancak %11’ni oluşturuyordu [2]. İklim değişikliklerinin yaratacağı risk artışları sigorta şirketinin piyasadan çekilmesi noktasına getirebilir. Afet yıllarında Amerikada yükümlülük karşılayamayan sigorta şirketleri sayısı normal zamanlara göre 3 misline çıkmaktadır; bu sigortanın ekonomideki rolü düşünülürse tehlikeli ve istenmeyecek bir sonuçtur. Aşırı risk durumlarında sigorta şirketlerinin üç farklı tepkisi olabilir. Fiyatları çok yükseltebilirler, piyasadan çekilirler veya sigorta endüstrisinin finansal, hukuksal, kurumsal ve politik süreçlerini değiştirmeye kalkışabilirler. Her üç tavır, toplum çıkarlarına ters olabilecek durumlar otaya çıkarabilir. Fiyatlar büyüyen risk dereceleri ile paralel olarak arttığında, sigortayı ancak yüksek riskli kişiler alır bu da sistemin kısa dönemde çökmesine yol açar. Sigorta şirketleri değişen iklim şartlarının yaratabileceği iki farklı riskle karşı karşıya kalacaklar. Teknik Riskler: Hasar sıklığının artması, hasarların varyansının değişmesi, hasar tiplerinin değişmesi, hasar dağılımlarının dünya yüzündeki dağılımının değişmesi, hasar tutarlarının, hasar nedeninin artışı ile üstel büyümesi, ani ve lineer olmayan hasar değişimleri, korelasyonlu sonuçlar doğurması farklı boyutlarda karşılaşılacak risklerdir. Mills [3], Swiss Re’nin 2002 araştırmasına dayanarak, sigortacıların yıldan yıla karşılaştıkları uluslar arası hasar varyansının yılda 9 milyar dolara ulaştığı, ve bu değişimin, 1987 öncesi hasarların enflasyona uyarlanmış hasar tutarından da büyük olduğu belirtmektedir. Bir örnek vermek gerekirse, 1970-79 arası 121 milyar dolar olan fırtına hasarları, 1990-2001 yıllarında 300 milyar dolara yükselmiştir. Bu tür hasarların korelasyonlu sonuçlar yaratması bir diğer düşünülmesi gereken ve modellemeyi daha da güçleştiren özelliklerden biridir. Avrupada 2003’te görülen ve ortalamanın 6 standart sapma uzağında olan, aşırı sıcak dalgasının yarattığı zincirleme etkiler buna örnek olarak gösterilebilir. Ölüm ve sakatlanmalar, yangınlar, 128 I. Türkiye İklim Değişikliği Kongresi – TİKDEK 2007, 11 - 13 Nisan 2007, İTÜ, İstanbul tarım ürünü kayıpları, elektrik sistemlerinin bozulması hep aşırı sıcağa bağlı olarak aynı dönemde etkilenen riskler oldu. Piyasa Riskleri:Uzun süreli fiyatlandırması olan ürünlerde fiyat değişiminin geç olamsı, müşteri taleplerinde olabilecek farkların önceden tahmin edilmemesi, hasar ödeme sürecinin iyi tahmin edilmeyip gerekli rezervlerin elde bulundurulmaması gibi sorunlar sayılabilir. 3. AFET FİNANSMANI İklim değişikliğinin yaratacağını düşündüğümüz farklar, kendi bünyesinde zaten zor olan afet finansmanı konusunu daha da güçleştirecektir. Bu güçlük, olaylara atayacağımız olasılıklardaki belirsizlikten kaynaklanmaktadır. Sigortacı gözü ile bakıldığında bu tür risklere ne prim uygulanması gerektiği konusunda büyük belirsizlik yaşanacaktır. Belirsizlik yalnızca afetlerin oluşum frekansının tahmininde değil, afetlerin etkileyeceği bölgelerin zaman içindeki gelişimini tahminde de yaşanacaktır. Afet finansmanına bakarken sigorta mekanizmasının tek başına yeterli olup olamayacağını incelemek gereklidir. Özellikle iklim değişimine bağlı olarak artacak ve sıklaşacak felaketlerin büyük bir bölümünün sigorta satın alabilecek güçte olamayan bölgelerde görülebileceği düşünülirse, günümüzdekinden farklı önlemlerin geliştirilme gerekliliği oluşmaktadır. Ön hazırlıksız yakalanacak hükümetlerin bunun altından kalkamayacağı, sıklaşan afetlerin peş peşe dünyanın farklı bölgelerinde olmasının afet sonrası yardımın diğer ülkeler tarafından yapılmasını güçleştireceği de göz önüne alınırsa, federal hatta ülkeler arası sistemlerin şimdiden kurulmaya başlaması önem taşır. Kleindorfer ve Kunreuther’ın [7-8] Amerikada yürüttüğü bir çalışmada, insanların afetlerin etkilerini azaltıcı tedbirlere harcama yapmaktan kaçındıklarını, bir evde en az 5 yıl daha yaşamayı öngören ailelerin en fazla 1500 dolar seviyelerinde önleyici veya hasar etkisini azaltacak tedbirler için harcama yapmaya hazır olduğu saptanmış. Kişilerin bu amaçla yapacakları harcamaların, yaratılan faydaya başa baş olması hasara atanan olasılıkla orantılı: örneğin hasar olasılığı1/100 olarak algılandığında başa baş noktasına 4 yılda ulaşılırken (önlem uygulanan evde 4 yıl yaşamak), bu olasılık 1/300 olduğunda başa baş noktasına ancak 25 yılda ulaşılabilmektedir. Hasara karşı korunma harcamalarına karşı olan direnişin kişinin bütçesi ile de ilintili olduğu biliniyor. Özellikle maddi durumu daha düşük ailelerin bütçe ayarlamalarını haftalık veya aylık gibi kısa dönemler için yaptıkları, dolayısı ile uzun süreli yatırımlara para ayıramadıkları da biliniyor. Bir diğer neden de afet sonrasında hükümetlerin yardım edecekleri güvencesi veya algısı. Bu davranış, devletin inşaat kod’ları belirlemesi ve onlara uyulması konusunda da geçerli. Kişiler 129 I. Türkiye İklim Değişikliği Kongresi – TİKDEK 2007, 11 - 13 Nisan 2007, İTÜ, İstanbul önlem almaya para harcayacaklarsa, onun sonucunda ya mallarının değerlenmesini veya yaptıkları bu ek harcamanın karşılığında vergi indirimi veya benzeri avantajlar bekliyor. Devlet, risk azaltma-hafifletme harcamaları için teşvik mekanizmaları kurmak durumunda [8]. Doğal afet rezervlerinin oluşturulmasına izin veren uygun bir çevre ve vergi koşulları gerekli; arazi kullanım yönetmeliklerinin kullanılması ve inşaat yasalarının geliştirilmesi gerek.[9]. Devletin ayrıca alternatif enerji altyapılarına yatırım yapması gerekli. Doğru risk değerlendirmeleri için detaylı risk haritalarının geliştirilmesi gerekli. Avrupada bunu yapmak için ayrı şirketler kurulmaya başlanıyor. OECD’nin çalışmaları ile sigortacılık sektörü büyük çaplı afetlere karşı uluslar arası bir ağ oluşturma kararı aldı. Bu platform, yeni çıkacak risklere karşı yeni araçlar, ürünler, progamlar, stratejiler, ortaklıklar oluşturulmasına yönelik çalışacak [10]. Reasürans şirketleri riskler arttıkça fiyatlarını yükseltme durumunda kalıyor. Reasüransa ek olarak kullanılabilecek, farklı risklerin, farklı bölgelerde oluştuğu mantığına dayanan özel risk havuzları oluşturulmalı[1]. Afet bonoları ve hava piyasası da ayrı bir alternatif. Bu tür yatırım araçlarının diğerleri ile korelasyonu olmadığından portföy farklılaştırması için oldukça avantajlı.Bu gibi piyasaların gelişmekte olan ülkelerde gelişmesi biraz güç. Dolayısı ile bunlara paralel olarak, gelişmemiş veya gelişmekte olan ülkelerde, mikro-finans ve mikro-sigorta sistemlerinin güçlendirilmesi gerekli. Mikro sigortaların uygulanabildiği en önemli alanlardan biri hayvancılık, ikincisi sağlık, üçüncüsü ise ölüm sigortalarıdır. Sistem, mikro-finans, kredi + birikim + sigortanın bir birleşimi şeklinde düşünülebilir. Mikro sigortanın hasara bağlı olarak işleyen ve endekse bağlı işleyen türleri vardır. Hasara bağlı olarak işleyenler, hasarın tutarı üzerinden ödeme yaparken, endekse bağlı olarak işleyenler ise, risk parametresinin, örneğin yağmur miktarının, belli bir değeri aştığı noktada, ve hasardan bağımsız ödeme yapar. 5. TÜRKİYE’NİN DURUMU Türkiye son yıllarda deprem riskine odaklanmış durumda. Ancak başka hiçbir riski yok mu diye düşünmek gerek. TMMOB Birlik Haberleri, 14.08 2001’de Mikdat Kadıoğlu örneğin hortum ve tayfunun Türkiyede rastlanmıyor demenin yanlış olduğunu belirtiyor. Dalaman, Konya, Balıkesir ve daha birçok bögemizde görülen hortumların trilyon liralık maddi hasar yarattığını belirtiyor. Türkiyede çok büyük tek afet yaşanmasa bile (deprem dışında) orta boyutlu hasarların toplamı büyük olabilir. İklim değişikliğinden Türkiyede en fazla 130 I. Türkiye İklim Değişikliği Kongresi – TİKDEK 2007, 11 - 13 Nisan 2007, İTÜ, İstanbul etkilenecek sektörlerden birinin tarım olacağı düşünülebilir. Bir yandan kuraklık diğer yandan değişen mevsimlerle hasat veriminin azalması ciddi sorunlar yaratabilir; tarım sektörü iklim değişikliğinin yaratacağı tüm risklerden etkilenecek bir sektör. Bu sektörde 27 milyon hektar tarım alanından bahsediliyor, ve bunun yalnızca 16,7 milyon hektarı kayıtlı. Buna karşın,tarım sektörü milli gelirden az pay alan sektörlerden biri; milli gelirden ancak %10 civarında bir pay alıyor. Türkiyede tarımda yıllar içindeki hasarların istatistiği yok. Sigorta Vakfı istatistikleri yetersiz çünkü zaten sigorta yaptırmış olan sayı çok az; toplam prim içerisinde ancak %5’lik bir payı var. Bu konuda atılmış olan en önemli adım TARSİM [10], tarım sigortaları havuzunun kurulmuş olması. DASK’a benzer bir mantıkla oluşturulmuş olan bu havuzla , Tarım Bakanlığının devreye girmesi ile devlet prim desteği sağlanmış oluyor ve de çoklu teminat sağlıyor. Bu şekilde artması ümit edilen tarım sigortaları ile belli bir süre sonra, risk istatistikleri de elde edilmeye başlayacak. Ancak buna paralel olarak eğitim sürecinin de hızlandırılması gerek. Tarım sektörünün global ısınmanın getireceği yeni şartlara adaptasyonu, yeni yöntemlerin geliştirilmesi ve en önemlisi tarımla uğraşanların bu değişikliin gerekliliğine inandırılması gerek. Türkiyede afet anlarında alternatif finansman sağlayacak bir afet bonoları piyasası yok. Türkiyede belki de global ısınmaya özel olmasa bile mikro-sigorta sistemlerinin yerleştirilmeye başlaması gerek. Yapılması gerekli bir diğer çalışma da bazı şirketlerin deprem ve yangın riskleri için hazırlamış oldukları ve kapı kapı risk profillerini çıkaran risk haritalarının daha geniş çapta, tarımsal alanlar için, iklim risklerini detaylı değerlendirecek haritaların oluşması. 6. KAYNAKLAR 1. Burton I., Yohe G.; “Insurance for Climate Change: Opportunities for Public-Private Partnership Initiatives To Share Losses and Promote Adaptation”, August 31, 2005. http://unfccc.int/files/meetings/workshops/other_meetings/application/pdf/ian_bur2.pdf 2. Haufler, V., “Insurance and Reinsurance in a Changing Climate”, May 2006, www.wisoncenter.org/ecsp. 3. Mills, E, “Insurance as an adaptation strategy for extreme events in developing countries and economies in transition”, LBNL Report No. 52220, USA, June 30, 2004, http://repositories.cdlib.org/lbnl/LBNL-52220/ 4. Dlugolecki, A., “A Changing Climate for Insurance”, ABI, Association of British Insurers, June 2004. 5. Coleman, T., The Impact of Climate Change on Insurance against Catastrophes, December 131 I. Türkiye İklim Değişikliği Kongresi – TİKDEK 2007, 11 - 13 Nisan 2007, İTÜ, İstanbul 2002, http://stephenschneider.stanford.edu/Publications/PDF_Papers/IAG6. Starkman, D., “A New Worry for Insurers”, 2005. www.washingtonpost,.com/wp-dyn/content/article/2005/10/04/AR20051004017 7. Kunreuther, H.C., Michel-Kerjan, E.O, “Climate Change, Insurability of Large-scale Disasters and the Emerging Liability Challenge”, NBER Working Paper 12821, 2007, http://www.nber.org/papers/w12821.pdf 8. Keunreuther, H., Disaster Mitigation and Insurance:Learning from Katrina, Annals AAPSS, March 2006. 9. Smolka, A., “Afet Riskleri Yönetiminde Reasürans Sektörünün Rolü”, TSRŞB_Dünya Bankası, I.Uluslararası Sigorta Sempozyumu, 8-9 Aralık, 2005, Istanbul. 10. Messy, F. A., “Büyük Ölçekli Afetlerin Finansal Yönetimi için Uluslararası Ağ, “Afet Riskleri Yönetiminde Reasürans Sektörünün Rolü”, TSRŞB_Dünya Bankası, I.Uluslararası Sigorta Sempozyumu, 8-9 Aralık, 2005, Istanbul. 11. TARSİM, Tarım Sigortaları Havuzu, http://www.tarsim.org..tr/basin.php 132
