dockonya şehir kimliği çalıştayı sonuç raporu
download 
Şikayet Transkript
konya şehir kimliği çalıştayı sonuç raporu
KONYA ŞEHİR KİMLİĞİ ÇALIŞTAYI SONUÇ RAPORU OCAK 2015 KONYA ŞEHİR KİMLİĞİ ÇALIŞTAYI T.C. ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞI VE KONYA BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ İŞBİRLİĞİ İLE 15.01.2015’TE DÜZENLENMİŞTİR. ÇALIŞTAY’A İLİŞKİN SONUÇ RAPORU HAZIRLANARAK BU ÇALIŞMA İLE İLGİLİLERİN VE KAMUOYUNUN HİZMETİNE SUNULMUŞTUR. © 2015, Her hakkı saklıdır. ii HAZIRLAYANLAR İbrahim ACAR Koordinatör, T.C. Çevre ve Şehircilik Bakan Danışmanı Prof. Dr. Seyfettin ERDOĞAN Öğretim Üyesi, Akademik Kurul Başkanı Doç. Dr. Ayfer GEDİKLİ Öğretim Üyesi, Akademik Kurul Üyesi Doç. Dr. Mehmet MUCUK Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Ahmet KOYUNCU Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Uğur ÇAĞLAK Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Emine YILMAZ Öğretim Üyesi Ender ATEŞ Uzman Orhan SEZER Uzman Tuğba TÜRK Uzman Naciye Nalan GEBEŞ Uzman Yasemin Meltem NAMLI Uzman Mehmet KALAYCI Uzman Erce EMEKLİ Uzman iii iv İÇİNDEKİLER HAZIRLAYANLAR ....................................................................................................... iii İÇİNDEKİLER ................................................................................................................. v TABLOLAR LİSTESİ ................................................................................................... viii RESİMLER LİSTESİ ...................................................................................................... ix HARİTA VE GRAFİKLER LİSTESİ ............................................................................. xi KISALTMALAR ............................................................................................................ xii ÖNSÖZ ........................................................................................................................... xv GİRİŞ ................................................................................................................................. i ÇALIŞTAY HAKKINDA GENEL BİLGİ ..................................................................... iii BİRİNCİ BÖLÜM ............................................................................................................ 7 ŞEHİR KİMLİĞİNİN KAVRAMSAL VE TEORİK ÇERÇEVESİ ................................ 7 1.1 ŞEHİR KAVRAMI ................................................................................................. 8 1.1.1 Sürdürülebilir Şehir ........................................................................................ 11 1.2 ŞEHİR KİMLİĞİ .................................................................................................. 11 1.2.1 Sosyokültürel Özellikler ........................................................................... 15 1.2.2 Sosyoekonomik Özellikler ........................................................................ 17 1.2.3 Fiziksel Ortam ve Çevre ........................................................................... 19 1.3 ŞEHRİN KİMLİK EROZYONU .......................................................................... 27 1.4 ŞEHİR PAZARLAMA ......................................................................................... 30 1.5 ŞEHİR MARKASI ................................................................................................ 32 1.5.1 Türkiye’de Şehirlerin Kişiliği ve Lakapları ................................................... 38 KAYNAKÇA.................................................................................................................. 43 İKİNCİ BÖLÜM............................................................................................................. 47 KONYA’NIN GENEL TANITIMI ................................................................................ 47 2.1 GENEL COĞRAFİ BİLGİLER ....................................................................... 48 2.1.1 Genel Görünüm......................................................................................... 49 2.1.2 Ovalar ve Platolar ..................................................................................... 53 2.1.3 Akarsular ................................................................................................... 53 2.1.4 İklim .......................................................................................................... 54 2.1.5 Bitki Örtüsü............................................................................................... 55 2.2 DOĞAL VE TARİHİ GÜZELLİKLER ........................................................... 56 2.2.1 Genel Görünüm......................................................................................... 56 v 2.2.2 Tarihi Eserler ve Doğal Güzellikler .......................................................... 56 2.2.3 Konya’da Bulunan Diğer Tarihi ve Kültürel Miraslar.............................. 79 2.2.4 Konya’da Bulunan Kaplıcalar .................................................................. 83 2.3 SOSYOKÜLTÜREL YAPI ............................................................................. 85 2.3.1 Genel Görünüm......................................................................................... 86 2.3.2 Mevlevilik ................................................................................................. 86 2.3.3 Gelenek ve Görenekler (İnanışlar-Doğum-Sünnet-Evlilik) ...................... 88 2.3.4 Giyim-Kuşam Kültürü .............................................................................. 90 2.3.5 Folklor ....................................................................................................... 91 2.3.6 El Sanatları ................................................................................................ 92 2.3.7 Yemek Kültürü ......................................................................................... 93 2.3.8 Sanat-Edebiyat-İlim ve Önemli İsimler .................................................... 95 2.3.9 Konya Ağzı ............................................................................................... 96 2.3.10 Kültür Etkinlikleri ..................................................................................... 97 2.4 KONYA’NIN TARİHİ .................................................................................... 97 2.5 İDARİ YAPI .................................................................................................. 100 2.6 NÜFUS VE DEMOGRAFİK YAPI .............................................................. 102 2.7 TEMEL EKONOMİK GÖSTERGELER ...................................................... 107 2.8 SEKTÖREL YAPI ......................................................................................... 109 2.8.1 Tarım Sektörü ............................................................................................. 109 2.8.2 Sanayi ......................................................................................................... 111 2.8.3 Ticaret ......................................................................................................... 113 2.8.4 Turizm ........................................................................................................ 114 KAYNAKÇA................................................................................................................ 119 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM ...................................................................................................... 135 KONYA ŞEHİR KİMLİĞİ ANALİZİ ......................................................................... 135 3.1. KONYA’NIN BELİRGİN ÖZELLİKLERİ VE POTANSİYELİ ..................... 135 3.1.1 Turizm ..................................................................................................... 135 3.1.2 Üretim Faaliyetleri ve İnsan Kaynakları ................................................. 142 3.1.3 Ulaşım ..................................................................................................... 147 3.2 KONYA’NIN SİMGELERİ........................................................................... 151 3.3 KONYA’NIN TEMEL ÇEVRE SORUNLARI............................................. 160 3.4 KENTSEL DÖNÜŞÜM VE GELİŞİM UYGULAMALARI........................ 175 vi 3.5 GZFT ANALİZİ............................................................................................. 183 A. Güçlü Yönler .................................................................................................. 183 B. Zayıf Yönler ................................................................................................... 186 C. Fırsatlar .......................................................................................................... 192 D. Tehditler ......................................................................................................... 194 SONUÇ ......................................................................................................................... 199 ÇALIŞTAY ORGANİZASYONU ............................................................................... 206 vii TABLOLAR LİSTESİ Tablo 1. Marka Kent Sürecinde Etkili Olan Faktörler ve Ağırlık Oranları ................... 33 Tablo 2. Küresel Ölçekte Marka Şehir Sıralaması ......................................................... 34 Tablo 3. Konya’da Bulunan Yeryüzü Şekilleri .............................................................. 51 Tablo 4. 2015 Yılı Müze ve Ören Yeri Ziyaretleri İstatistiği ........................................ 58 Tablo 5. Konya İlinde Bulunan Jeotermal Kaynaklar .................................................... 85 Tablo 6. Konya İli İlçelere Göre Belediye ve Köy Dağılımı ....................................... 101 Tablo 7. Konya İli Yüzölçümünün İlçelere Göre Dağılımı ......................................... 102 Tablo 8. Türkiye ve Konya İli Karşılaştırmalı Nüfus Göstergeleri ............................. 103 Tablo 9. Konya’nın 1927-2014 Yılları Arası Nüfus Durumu ...................................... 104 Tablo 10. Konya İli İlçeler İtibariyle Nüfus Göstergeleri ............................................ 106 Tablo 11. Konya İlçelerinin SosyoekonomikGelişmişlik Sırası .................................. 108 Tablo 12. Konya'da Turizm Türlerine Göre Önemli Değerler ..................................... 117 viii RESİMLER LİSTESİ Resim 1. Göbekli Tepe Kalıntıları ................................................................................... 9 Resim 2. Ayasofya Camii, İstanbul ................................................................................ 14 Resim 3. Big Ben Saat Kulesi, Londra ........................................................................... 14 Resim 4. Taç Mahal, Agra.............................................................................................. 14 Resim 5. Hong Kong’dan Bir Görünüm ........................................................................ 18 Resim 6. New York’tan Bir Görünüm ........................................................................... 18 Resim 7. Vltava Nehri, Prag ........................................................................................... 19 Resim 8. Nevşehir, Kapadokya Peribacaları .................................................................. 20 Resim 9. Fethiye, Kelebekler Vadisi .............................................................................. 20 Resim 10. Belediye Logoları .......................................................................................... 23 Resim 11. İstanbul’da Laleler ........................................................................................ 24 Resim 12. İstanbul’dan Bir Görünüm Ayasofya ve Sultanahmet Camii ....................... 25 Resim 13. İstanbul, Maslak ............................................................................................ 26 Resim 14. Çanakkale’de Yer Alan Truva Atı ................................................................ 27 Resim 15. Moskova’dan Gece Görünümü ..................................................................... 28 Resim 16. Fransa, St. Tropez ......................................................................................... 29 Resim 17. Sydney, Avustralya ....................................................................................... 34 Resim 18. Dubai, Birleşik Arap Emirlikleri ................................................................... 35 Resim 19. Amsterdam Ruks Müzesi ve “I Amsterdam” Yazısı..................................... 36 Resim 20. Paris Şehrinden Bir Görünüm ....................................................................... 37 Resim 21. İstanbul’a İlişkin Bazı Kurum ve Etkinliklerin Logoları .............................. 38 Resim 22. Gaziantep Kalesi ........................................................................................... 40 Resim 23. Doğu’nun İncisi Van’dan Bir Görüntü ......................................................... 40 Resim 24. Evliyalar Diyarı Kastamonu .......................................................................... 41 Resim 25. Afyonkarahisar Kalesi’nden Bir Görünüm ................................................... 41 Resim 26. Kara Elmas Diyarı Zonguldak ...................................................................... 42 Resim 27. Dadaşlar Diyarı Erzurum .............................................................................. 42 Resim 28. Çatalhöyük .................................................................................................... 47 Resim 29. Alaeddin Tepesi ve Alaeddin Camii ............................................................. 52 Resim 30. Mevlana Müzesi Girişi .................................................................................. 57 Resim 31. Mevlana Türbesi Girişi ................................................................................. 59 Resim 32. Mevlana Müzesi Yeşil Kubbe ....................................................................... 59 Resim 33. Mevlana Müzesi Şeb-i Arûs Havuzu ............................................................ 60 ix Resim 34. Hz. Mevlana’nın Kabri.................................................................................. 60 Resim 35. Mevlana Müzesi Şeb-i Arûs Havuzu ............................................................ 60 Resim 36. Meke Gölü ..................................................................................................... 62 Resim 37. Çatalhöyük Neolitik Kenti ............................................................................ 63 Resim 38. Tınaztepe Mağarası ....................................................................................... 63 Resim 39. Alaeddin Camii ............................................................................................. 64 Resim 40. Alaeddin Camii ............................................................................................. 65 Resim 41. Yerköprü Şelalesi .......................................................................................... 66 Resim 42. İvriz Kaya Anıtı............................................................................................. 67 Resim 43. Klistra Antik Kenti ........................................................................................ 68 Resim 44. Eşrefoğlu Camii ............................................................................................ 69 Resim 45. Eflatun Pınarı ................................................................................................ 69 Resim 46. Fasıllar Anıtı.................................................................................................. 70 Resim 47 Aya Elena Kilisesi .......................................................................................... 71 Resim 48. Kubad-Abad Sarayı ....................................................................................... 72 Resim 49. Alaeddin Sarayı ............................................................................................. 73 Resim 50. Çıralı Obruğu ................................................................................................ 73 Resim 51. Meyil Obruğu ve Acıgöl ............................................................................... 74 Resim 52. Tuz Gölü........................................................................................................ 75 Resim 53. Tuz Gölü........................................................................................................ 75 Resim 54. İnce Minare Müzesi....................................................................................... 76 Resim 55. Karatay Medresesi ......................................................................................... 77 Resim 56. Oymalı Yer altı Şehri .................................................................................... 78 Resim 57. Aziziye Camii................................................................................................ 78 Resim 58. Eflatun Manastırı (Ak Manastır) ................................................................... 79 Resim 59. Meram Bağları .............................................................................................. 80 Resim 60. Sahip Ata Vakıf Müzesi ................................................................................ 81 Resim 61. Selimiye Cami ............................................................................................... 81 Resim 62. Kapı Cami ..................................................................................................... 82 Resim 63. Sema Töreni .................................................................................................. 88 Resim 64. Konya Giyim Kuşam Kültürü ....................................................................... 91 Resim 65. Konya Kaşık Oyunu ...................................................................................... 92 Resim 66. Konya Yöresel Yemekleri ............................................................................. 94 Resim 67. İstiklal Harbi Şehitleri Abidesi.................................................................... 100 x HARİTA VE GRAFİKLER LİSTESİ Harita 1. Konya Siyasi Haritası ..................................................................................... 48 Harita 2. Konya ve İlçeleri İdari Bölümleme Haritası .................................................. 50 Grafik 1. Konya Yıllık Yağışları ................................................................................... 55 xi KISALTMALAR ADNKS : Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi AR-GE : Araştırma Geliştirme A.Ş. : Anonim Şirket AVM : Alışveriş Merkezi BM : Birleşmiş Milletler Cº : Santigrat derece Cm : Santimetre DSİ : Devlet Su işleri GZFT : Güçlü Yönler-Zayıf Yönler-Fırsatlar-Tehditler hm3 : Hektometreküp km : Kilometre KOBİ : Küçük ve Orta Boy Ölçekli İşletmeler KOP : Konya Ovası Projesi KSO : Konya Sanayi Odası KTO : Konya Ticaret Odası m : metre MAM : Marmara Araştırma Merkezi mb : Milibar MEVKA : Mevlana Kalkınma Ajansı mm : milimetre MÖ : Milattan Önce MS : Milattan Sonra MTA : Maden Tetkik ve Arama MÜSİAD : Müstakil Sanayici ve İşadamları Derneği s. : Sayfa ss. : Sayfalar STK : Sivil Toplum Kuruluşu SÜÇEV : Sürdürülebilir Çevre Vakfı T.C. : Türkiye Cumhuriyeti TKDK : Tarımsal ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu TL : Türk Lirası t.y. : Tarih yok xii TÜİK : Türkiye İstatistik Kurumu TÜBİTAK : Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu URAK : Uluslararası Rekabet Araştırmaları Kurumu UNESCO : Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Kurumu vb. : Ve benzeri vs. : Vesaire xiii xiv ÖNSÖZ İnsanın maddi ve manevi gelişimine etki eden unsurların başında sosyal, kültürel ve fiziki çevre gelmektedir. İnsan ve onu çevreleyen şehir arasında öylesine bir etkileşim vardır ki; olumlu ya da olumsuz her bir değişim insana, insanın yaşadığı deneyimler de çevreye, şehre yansır. Böylece; şehir ve insan birbirinin mazisinde, güncel hayatında, geleceğinde, mutluluğunda, hüznünde ve hâsılı kaderinde karşılıklı etkili olur. İnsan gibi şehirlerin de ruhu, kimliği ve kişiliği vardır. Tarihi, iklimi, coğrafyası, jeopolitiği, kültürü, sosyal ve etnik yapısı, ekonomisi ve diğer maddi ve manevi değerleri bir şehrin kimliğini oluşturan temel öğelerdir. Bu parametrelerden baskın ve öne çıkanlar veya onların bileşimi şehrin kimliğini ortaya koyar. Bazen bir sanat eseri veya tarihi eser, bazen hafızalarda, gönüllerde derin izler bırakan bir olay veya bir insan şehrin kimlik tanımlanmasında ön plana çıkar. Bazen insan şehre, şehir de insana ruh ve kimlik katar. Şehirlerin kimliğini doğru tanımlamadan, ne sorunlar doğru tespit edilebilir ne de köklü, isabetli çözümler üretilebilir. Sağlıklı gelecek kurgusu yapılabilmesi için de önce şehrin kimliğinin doğru tespit edilmesi gerekir. Bu çerçevede mekânsal planlama hayati değer taşıyan bir konudur. Ülke, bölge ve şehir bazında, her ölçekte yerleşim birimi için durum tespiti yapmak ve gelecek öngörüsünde bulunup; yerleşim, yatırım, üretim ve hizmet altyapılarını bu öngörülere göre kurgulamak, o bölgenin kimliğinin oluşması açısından hayati önem taşır. Bu nedenle, tüm illerimizin dâhil edildiği, ülke çapında stratejik mekânsal planlama çalışmalarını başlatmış bulunuyoruz. Bu çalışma ile bir yandan her bir yerleşim biriminin bireysel varlığı, kimliği ve özgün değerleri göz önünde bulundurularak öte yandan da diğer yerleşim birimleri ile olan ilişkilerini ve bütün içindeki yerini de doğru kurgulayarak kapsamlı bir ülke planlaması yapılacaktır. Bu planlama çerçevesinde mekânsal ilişkilerin yeniden tanımlanmasıyla insanımızın mutlu ve huzurlu bir şekilde yaşayabileceği şehirler planlayarak 2023, 2053 ve 2071 hedeflerimize emin adımlarla yürümek istiyoruz. xv İşte bu noktalardan hareketle, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı olarak, ülke çapında yapılacak stratejik mekânsal planlama çalışmalarımıza kaynak ve referans noktası oluşturmak için şehirlerimizin yukarıda belirtilen çerçevede kimliğini tespit etmek amacıyla çalıştaylar düzenlemeye karar verdik. Her şehrimize, o şehirde yaşayanların gözüyle ve gönlüyle bakmak istedik. Şehir Kimliği Çalıştayı’nda şehrimizdeki bilim adamlarımızı, iş adamlarımızı, gönüllü kuruluşlarımızı, belediye ve diğer kamu bürokrasisini, düşünce ve gönül adamlarımızı bir araya getiriyoruz. Şehir kimliğimizi belirleme adına, sosyal, kültürel ve ekonomik gelişme hedeflerimiz konusunda geniş katılımlı bir platform oluşturuyoruz. Burada ortaya çıkan bilgi birikimi ve çalıştay raporlarının ülkemizin geleceği için çok önemli kaynak ve referans olacağı inancındayız. Şehir Kimliği Çalıştayı’nın Sonuç Raporu olan, yani ortak aklın bir ürünü olan, bu eserin; Şehrimizin maddi ve manevi değerlerini tanıma, tanımlama ve tanıtma konusunda, Kentsel Dönüşüm, Kırsal Dönüşüm diye adlandırdığımız ülke çapında topyekûn yeniden inşa ve ihya faaliyetlerimizde, tarihi ve kültürel değerlerimizi koruyarak gelecek kurgumuza ve vizyon hedeflerimize uygun, modern teknoloji ve planlama ile yapılacak olan evler, mahalleler, şehirler, köyler gibi kentsel ve kırsal yerleşim birimleri inşa etme yolunda baş vurulacak önemli bir kaynak eser olmasını, aydınlatıcı bir rol oynamasını diliyorum. Çalıştaylarımıza tecrübeleriyle, bilgi birikimleriyle, heyecan ve motivasyonlarıyla katkıda bulunan tüm katılımcılara, çalışmalara ev sahipliği yapan belediye başkanlarımıza ve çalışanlarına, başarılı çalışmalarıyla moderatör ve raportörlük görevlerini yerine getiren akademisyenlere, başından sonuna süreç yönetimi sorumluluğunu üstlenerek organizasyonu gerçekleştiren danışman ve uzman arkadaşlarıma ve emeği geçen herkese teşekkür ve tebriklerimi bildiriyorum. İdris GÜLLÜCE T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanı xvi GİRİŞ Konya Şehir Kimliği Çalıştayı’na yönelik olarak ilde öncelikle, 27 Aralık 2014 tarihinde tanıtım toplantısı düzenlenmiştir. Bu toplantıda çalıştayın amacı, mahiyeti, içeriği ve talep edilen katkıların şekil ve niteliği paylaşılmış ve katılımcılara hazırlık yapabilmeleri için gerekli bilgilendirme yapılmıştır. Tanıtım toplantısından yaklaşık iki hafta sonra 15 Ocak 2015 tarihinde Konya Şehir Kimliği Çalıştay’ı gerçekleştirilmiştir. Çalıştay’da 5 saati aşkın bir süre zarfında, katılımcılar yuvarlak masalar etrafında gruplara ayrılarak kendilerine 9 adet soru yöneltilmiştir. Her masada bir öğretim elemanı raportör olarak görev almıştır. Katılımcılara yöneltilen sorular aşağıdadır: 1. Şehrinizi kısaca nasıl tanımlarsınız? 2. Şehrinizi aşağıdaki parametreler açısından bir cümle ile değerlendiriniz. Tarihi: Kültürel Birikimi: Doğal Güzellikleri: Konumu: Ekonomik Gelişmişliği: 3. Şehrinize ait başlıca “simgeler” nelerdir? 4. Size göre şehrinizin en temel “çevre sorunları” nelerdir ve nasıl çözülebilir? 5. Şehrinizle ilgili “kentsel dönüşüm ve gelişim” politikaları hakkındaki tespitleriniz, teklifleriniz nelerdir? 6. Şehrinizin güçlü-zayıf yönler ile fırsatlar-tehditler (GZFT) analizini yapar mısınız? 7. Tespit ettiğiniz zayıf yönler veya tehditler için çözüm önerileriniz nelerdir? 8. Şehrinizin geleceğiyle ilgili “hayalleriniz” nelerdir? Kısa, orta ve uzun vadede nerede ve nasıl görmek istersiniz? 9. Yukarıda bir cümleyle ifade edemediğiniz düşündüğünüz ilave görüş ve önerileriniz nelerdir? veya sorulmadığını Katılımcıların görüş ve önerilerini sunmaları için, her bir soruya belirli bir süre ayrılmıştır. Masa raportörleri bütün görüş, öneri ve değerlendirmeleri yazılı olarak ve dijital sistem ile kayıt altına almışlardır. Kayıtlar çözülerek düzenlenmiş ve il moderatörüne teslim edilmiştir. Bu çalışmalar, Prof. Dr. Seyfettin Erdoğan başkanlığındaki akademisyenler heyeti tarafından bilimsel bir rapor haline getirilmiş, uzman arkadaşlarımız tarafından tashih ve redakte edilerek yayına hazırlanmıştır. Rapor üç bölümden oluşmaktadır: Birinci bölümde, şehir kimliğine ilişkin kavramsal ve teorik bilgiler yer almaktadır. Bu bölüm Doç. Dr. Ayfer Gedikli tarafından hazırlanmıştır. İkinci bölümde, Konya’nın genel olarak tanıtılması hedeflenmiştir. Bu bölümün sorumluluğunu, Yrd. Doç. Dr. Emine Yılmaz üstlenmiştir. İkinci bölümde ilin iktisadi, sosyal ve kültürel yapısı; coğrafi özellikleri ve potansiyel değerleri gibi konular ele alınmıştır. Bu bölümdeki Sektörel Yapı başlığı Doç. Dr. Mehmet Mucuk tarafından hazırlanmıştır. Üçüncü bölümde, Çalıştay’da raportörler tarafından kayıt altına alınan görüş ve öneriler tanzim edilmiş, mükerrer görüşler birleştirilerek akıcı ve tutarlı bir metin ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır. Doç. Dr. Mehmet Mucuk başkanlığındaki öğretim görevlileri raportörlerden gelen metinleri derleyerek nihai bir rapor haline getirmişlerdir. Sonuç bölümünde, Çalıştay’da öne çıkan görüş ve önerilere vurgu yapılarak rapor içeriği özetlenmiştir. ii ÇALIŞTAY HAKKINDA GENEL BİLGİ 1. GEREKÇE 1.1 İnsanın ve onu kuşatan maddi-manevi, canlı-cansız tüm çevresinin, yaşadığı ortamların dün-bugün-yarın boyutlarıyla ele alınması gerekir. Geçmişin hatıra ve mirasının, bugünün gerçekleşenlerinin ve yarının hayal ve hedeflerinin birlikte değerlendirilmesi gerekir. 1.2 Ülke, bölge, şehir ve diğer alt birim yerleşim merkezleri bazında yapılacak tüm planlar, programlar; kazanılmış değerleri koruma, kaybedilmiş değerleri geri kazanma ve medeniyet yürüyüşümüzde bizi bir adım daha ileri, bir basamak daha yukarı taşıyacak yeni değerler üretme esasına göre yeniden yapılmalıdır. 1.3 Giderek yaygın bir anlayış ve işleyiş haline gelen çoğulcu-katılımcı demokrasi modeli de, yerinden yönetim metodu da; doğru tanımlama ve iyi planlama yapabilmek için, her yaşam biriminin tüm paydaşlarının ortak akıl ve ortak irade potansiyelini organize etmeyi gerektirmektedir. 1.4 İşte bu noktalardan hareketle; T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, ülke çapında tüm yerleşim birimlerine ilişkin gelecek vizyonunu ve altyapısını oluşturmak üzere mekânsal planlama sürecini yönetirken; şehre şehirlinin gözünden ve gönlünden bakmayı sağlayacak çalıştaylar organize etmeyi, zaruri bir ihtiyaç olarak görmüştür. 2. İÇERİK Çalıştay’ın içeriği, T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı bünyesinde gönüllülük esasına göre kurulan “Sempozyum ve Çalıştaylar Heyeti” tarafından belirlenmiştir. İçeriğin belirlenmesi sürecinde, bilim insanları, profesyoneller, bürokratlar, siyaset dünyası, basın, yerel idareler ve STK temsilcileri gibi kesimlerin görüş ve önerileri esas alınmıştır. İçerik üç temel ayak üzerine bina edilmiştir: iii 2.1 Şehir Kimliği: Şehrin insan kaynağının, iş gücü ve akademik potansiyelinin, tarihî, kültürel, ekonomik, sosyal, mimari, coğrafî, jeolojik, jeopolitik, yapısal, vb. açılardan sahip olduğu potansiyelin değerlendirilmesi; kısa, orta, uzun vadede olması ya da gelmesi gereken konumun, durumun öngörülmesi. 2.2 Çevre Bilinci: Şehrin havasının, suyunun, toprağının, güneşinin, bitki örtüsünün, hayvan türlerinin, kültür ve tabiat varlıklarının çevresel açıdan değerlendirilmesi; kısa, orta, uzun vadede olması ya da gelmesi gereken konumun, durumun öngörülmesi. 2.3 Mekânsal Plânlama: Şehir kimliği ve çevresel unsurlar da göz önünde bulundurularak, şehrin geleceğinin tasarlanması; bu tasarıya uygun olarak büyük, orta, küçük ölçekli mekânsal planların yapılması. 3. AMAÇ Bu Çalıştay’ın temel amacı, Türkiye’de 2002 yılından itibaren önem kazanan bütün toplumsal kesimlerin eşit oranda önemsendiği katılımcı yönetim anlayışına uygun olarak politika belirlemek ve uygulama süreçlerine bütün kesimlerin görüş, öneri ve katkılarını sağlamaktır. Bu çerçevede; 3.1 Türkiye genelinde; şehir, mahalle, ilçe, köy ve diğer yerleşim birimlerine yönelik olarak gelecek öngörülerinin orada yaşayanlarla birlikte belirlenmesinin teşvik edilmesi, 3.2 Ortaya çıkacak ana fikirlerin, temel sorunların, muhtemel çözümlerin bilimsel toplantılar aracılığıyla uzman kişi ve kurumlar tarafından değerlendirilmesinin sağlanması, 3.3 Ülke, bölge ve şehir bazında hazırlanacak sonuç raporlarının; ilgili birimlerin, politika yapıcıların ve uygulamacıların istifadesine sunulması, 3.4 Bu vesileyle; toplumda çevre ve şehircilik bilincinin oluşmasına, gelişmesine, olgunlaşmasına katkıda bulunulması hedeflenmektedir. iv 4. KAPSAM 4.1 İçerik açısından; tüm çevre ve şehircilik alanları ile alt birim ve bileşenleri, 4.2 Katkı ve katılım açısından; genelde tüm kamuoyu, özelde toplumsal paydaşların kurumsal temsilcileri, 4.3 Uygulama açısından; büyükşehir, il, ilçe, köy ve diğer kırsal alanlar. 5. KATILIM 5.1 Şehrin seçilmiş yöneticilerinden oluşan yerel ve genel siyaset temsilcileri, 5.2 Şehrin atanmış yöneticilerinden oluşan bürokrasi temsilcileri, 5.3 Şehrin adanmış yöneticilerinden oluşan sivil toplum temsilcileri, 5.4 İlgili bölümlerin yöneticilerinden ve öğretim üyelerinden oluşan üniversite temsilcileri, 5.5 Sanayi, ticaret ve meslek odalarının yöneticilerinden oluşan sektör temsilcileri, 5.6 Alanında uzman, usta, yönetici olmuş kültür-sanat-spor öncüleri, 5.7 Sosyal doku içinde kanaat önderi özelliği taşıyan seçkin kişiler, 5.8 Şehrin kamuoyu algısının oluşmasında etkili olan medya mensupları. v 6. SÜREÇ 6.1 Şehrin tüm paydaşlarının özünü ve özetini oluşturacak katılımcılar nezdinde, “Tanıtım Toplantısı” yapılarak; Çalıştay süreci hakkında bilgi verilmiştir. 6.2 Tanıtım toplantısına davet edilen katılımcıların; kişisel, kurumsal, toplumsal çevrelerini organize ederek ön hazırlık yapmaları ve elde ettikleri sonuçları ön raporlar haline getirerek Çalıştay günü ilgililere teslim etmeleri önerilmiştir. 6.3 Tanıtım toplantısından iki hafta sonra yapılan Çalıştay’da, önceden katılımcılara iletilen metot ve usullerle gruplar halinde “beyin fırtınaları” yapılmış; elde edilen sonuçlar (görüş ve öneriler) sistematik bir rapora dönüştürülmüştür. 6.4 Çalıştay sürecine katkı ve katılım sağlayacağı düşünülen kişisel ya da kurumsal belge ve bilgiler toplanıp değerlendirilmiştir. 7. YÖNTEM 7.1 Çalıştaylarda, farklı toplumsal kesimleri temsil eden kişilerin görüş ve önerilerini almak üzere “müzakere” yöntemi uygulanmıştır. 7.2 Katılımcılar ortalama 10’ar kişilik gruplar halinde ve “yuvarlak masa” modeline göre toplanıp; Çalıştay konuları ve alt bileşenleriyle ilgili sorulara cevap vermek, sorunlara çözüm üretmek için masa moderatörleri eşliğinde “beyin fırtınaları” gerçekleştirmiştir. 7.3 Elde edilen sonuçlar, masa moderatörleri tarafından ara raporlar şeklinde düzenlenmiş ve ortaya çıkan sonuçlar, il moderatörü ve yardımcıları tarafında sonuç raporu haline getirilmiştir 7.4 Sonuç raporu, Konya’nın genel tanıtımını, şehir kimliğine ilişkin kavramsal ve teorik açıklamaları ve son olarak Çalıştay’da ileri sürülen görüş, öneri ve değerlendirmelerin analizini ihtiva etmektedir. vi BİRİNCİ BÖLÜM ŞEHİR KİMLİĞİNİN KAVRAMSAL VE TEORİK ÇERÇEVESİ1 Tarih boyunca insanoğlu tek başına çözemediği güçlükleri ve ortaya çıkan sorunları toplum içinde gerçekleştirilen ilişkilerle çözmek istemiştir. Korunma, barınma ve sosyal hayata yönelik ihtiyaçlar insanları ortak amaçlar kapsamında birlikte yaşamaya sevk etmiştir. Bunun sonucunda toplumsal ilişkiler ortaya çıkmış; toplumsal olarak bir arada yaşama zorunluluğu, yerleşik yaşamı ve yerleşik yaşamın doruk noktasını oluşturan şehirlerin ortaya çıkmasına yol açmıştır (Tuna, 2013, s.186). Şehir, fiziksel niteliğiyle bir mekân, sosyal ve kültürel niteliğiyle de bir ilişkiler bütününden oluşur. Dünyada şehir kelimesi farklı uluslarca farklı şekillerde ifade edilmektedir. İngilizcede “city” ve “urban”, İtalyancada “citta”, Fransızcada “cite”, İspanyolcada “ciudad” Almancada ise “stad” kelimeleri şehri ifade eden kavramlardır. Şehir, Yunancada ise “polis” olarak ifade edilir (Kaya, t.y., s.4.). Şehir kavramının Türk tarihinde zengin ve çeşitli boyutları bulunmaktadır. Türklerde “şehir” kelimesi (Farsça “şehr” kökeninden gelir) “şahar” ve “şar” olarak kullanılmakta olup büyük yerleşim yerlerini ifade etmektedir (Ergün, t.y.). Arapçada şehir kelimesinin karşılığı “medine” olarak kullanılmaktadır. Ayrıca Türkçede medeniyet olarak kullanılan kelime “medine” kelimesinden Osmanlı Türkçesi’nde türetilerek anlam bulmuştur. Medeniyet ve şehir kavramları birbirini tamamlayan iki unsurdur. Medeniyet kelimesi şehir hayatının ortak noktası olan sosyal, siyasal, entelektüel, kurumsal, teknik ve ekonomik alanlardaki birikim, düzey ve fırsatları ifade eder. Farabi İslam düşüncesinde “medine”, “medeni”, “medeniyye” kavramları arasındaki ilişkiyi temel bir felsefi disiplin içerisinde kuran İslam filozofu olmuştur (Yazıcıoğlu, 2013). 1 Birinci Bölümde kullanılan özgün fotoğraflar Erce Emekli’nin kişisel arşivinden alınmıştır. 7 İnsanlar birlikte yaşamakla iş bölümü ve iş birliği yaparak hayatı kolaylaştırıp mutlu bir hayat hedeflemektedir. Farabi’nin Siyaset Felsefesi’nde şehir, “bu mutlulukların gerçekleştiği en küçük toplumsal yapı” olarak tanımlanmaktadır (Yazıcıoğlu, 2013). Türk Dil Kurumu (TDK) tarafından ise şehir, “nüfusun çoğu ticaret, sanayi veya yönetimle ilgili işlerle uğraşan, tarımsal faaliyetlerin yapılmadığı yerleşim birimi” olarak tanımlanmıştır. (TDK, t.y.) Bu tanımlamada tarımsal faaliyetlerin yapılmadığı, günümüz şehir kavramına daha yakın bir yerleşim yerinin vurgusu yapılmaktadır. Ancak, günümüzde kesin olarak üzerinde uzlaşılabilmiş bir şehir tanımı bulunmamaktadır. Maunier’ye göre şehir, “nüfusuna oranla coğrafi temeli dar olan ve aileler, meslek grupları, sosyal sınıflar, mezhepler gibi çeşitli heterojen grupları içine alan karmaşık bir yerleşme grubudur” (Yörükan, 2006, s.46.) Le Corbusier (1987) ise şehrin, insan tarafından oluşturulmuş bir “eser” olduğunu vurgular ve şöyle der: “Şehir, doğaya insan tarafından el konulmasıdır. İnsanın doğaya karşı eylemidir, insanın korunmaya ve çalışmaya yönelik organizmasıdır. Bir eserdir.” Bianchini (1999) de bu konuda kapsamlı bir tanımlama yapmıştır. Yazar şehri; a. Belirgin doğal karakterleri olan ve coğrafi olarak sınırları tanımlanmış, b. İnsan eliyle şekil verilmiş, alt yapı, bina, caddeler, meydanlar ve kamusal alanları ile yeni bir çehre edinmiş, c. Birbirleri ile sosyal ilişkiler kuran insan topluluklarına ev sahipliği yapan, d. Ekonomik ilişki ve aktivitelerin gerçekleştiği, e. Farklı politik aktörlerin etkileşimi neticesinde oluşan bir dizi ilke ve düzenleme ile yönetilen doğal çevre, inşa edilmiş alan, insan topluluğu ve ekonomiyi de içeren büyük yaşam alanları, olarak tanımlamaktadır. 1.1 ŞEHİR KAVRAMI Tarih boyunca insanoğlu topluluklar halinde yaşamayı tercih etmiştir. İnsanoğlunun ilk kez yerleşik hayata geçişi ile birlikte medeniyetin başladığı kabul edilir. Başlangıçta 8 avcılığa dayalı bir yaşam sürdüren insanoğlunun sürekli yaşadığı mekânlar olmamıştır. Sonraki süreçte tarımın öğrenilmesi ile yerleşik hayata geçiş başlamıştır (Pustu, t.y.). İnsanlık tarihinin en önemli sorularından biri yerleşik hayatın ne zaman başladığı olmuştur. Şanlıurfa’da bulunan Göbekli Tepe’nin keşfi ile arkeologlar, insanlık tarihinde göçebe hayattan yerleşik hayata geçilmesine ait bilinen en eski kanıtı bulmuştur. Göbekli Tepe’nin geçmişi yaklaşık olarak MÖ 10.000 yılına kadar dayanmaktadır. Yapılan arkeolojik kazılar sonucunda Göbekli Tepe, Neolitik Devrim de denilen tarıma dayalı düzeni hazırlayan koşulları açıklayan bilimsel sonuçlar sağlamıştır (Schmidt, 2010). Resim 1. Göbekli Tepe Kalıntıları Kaynak: Schmidt, 2010 MÖ 4.000-3.000 yılları arasında maden bilgisinin gelişmesi ile birlikte oluşum sürecine giren şehirler, nüfus birikiminin, uzmanlaşmanın, sanayileşmenin yoğun biçimde yaşandığı yerler olmuşlardır. Elde edilen bulgular, ilk kentlerin sulak alanların bol olduğu ve/veya nehirlerin geçtiği vadi üzerindeki verimli ovalar üzerinde kurulduğunu göstermektedir. İlk büyük şehir topluluklarının Nil Nehri Vadisi, Fırat ve Dicle nehirleri arasındaki vadiler ile İndus Nehri civarı ve Akdeniz kıyılarında kurulduğu ve daha sonra doğu batı yönünde yayıldığı görülmüştür. Batı medeniyetinde şehirlerin gelişim 9 süreci ise Atina, Korent, Sirakuza ve Milet gibi eski Yunan kentlerinin ortaya çıkışı ile olmuştur (Ertürk ve Sam, 2011, ss.33-34). Zaman içinde önemi giderek artan ve medeniyetin timsali olan şehirler, özellikle 21. yüzyılda çok daha önemli bir konuma gelmiştir. Sasaki’ye (2004) göre, içinde bulunduğumuz yüzyıl “Şehirler Yüzyılı” olarak tanımlanmakla kalmayıp aynı zamanda küresel şehir yapılanmasına aracılık etmektedir. Bu yüzyılda insanlar, şehirlere yaşanılan mekân olmanın yanında kültür, sanat ve ekonomik alanlarda fırsatlar sunma vazifesi vererek onların bu konularda küresel ölçekte emsali olan diğer şehirlerle rekabet edebilmesini beklemektedir. Mumford (1937) ise şehir deneyimini insan kültür ve kişilik gelişiminde önemli bir etken olarak değerlendirmektedir. Yazara göre, bir şehrin fiziksel tasarımı ve ekonomik fonksiyonu, onun doğal çevresi ve insani değerleriyle/manevi dünyasıyla olan ilişkisinden sonra, ikinci sırada gelmektedir. Günümüzde Mumford’un şehirlere dair görüşleri yeni nesil çevre planlamacılar tarafından yeniden keşfedilmektedir. Keleş’in (2012), şehirlerin hâlihazırdaki niteliklerinden yola çıkarak yaptığı şehir tanımında, ekonomik yaklaşım bulunmakla birlikte, sosyolojik yaklaşım daha baskındır. Ona göre şehir, “sürekli toplumsal gelişme içinde bulunan ve toplumun, yerleşme, barınma, gidiş geliş, çalışma, dinlenme, eğlenme gibi gereksinimlerinin karşılandığı, pek az kimsenin tarımsal uğraşılarda bulunduğu, köylere bakarak nüfus yönünden daha yoğun olan ve küçük komşuluk birimlerinden oluşan yerleşme birimleridir” Sonuç olarak şehir kavramına yönelik farklı görüş ve fikirler yer almakta olsa da, günümüz şehir kavramını bazı ortak ölçütlerde tanımlamak mümkündür. Bu ölçütlerin bazıları şöyledir; Nüfusa göre: Belli bir nüfus düzeyini aşmış olan yerleşim yerleri kent sayılmaktadır (Gürpınar, 1993, s.11). İdari statüye göre: Belli bir idari birimin sınırları içinde kalan yerler olarak tanımlanmaktadır (Altuğ, 1989, s.5). Ekonomik faaliyetlere göre: Yerleşim yerindeki ekonomik faaliyet türüne göre, sanayi, ticaret, hizmet faaliyetlerinin yapıldığı yerler olarak tanımlanmaktadır. Toplumbilimine göre: Belli bir nüfus yoğunluğu, iş bölümü, uzmanlaşma ve çeşitli seviyelerde örgütleşme unsurlarının olduğu yerler kentler olarak sınıflandırılmaktadır (Keleş, 2012). 10 1.1.1 Sürdürülebilir Şehir Alsaç (1993), “İnsan ve Kent” adlı eserinde, şehirlerin de tıpkı diğer canlılar gibi biyoloji yasalarına uyduğundan söz eder. Buna göre şehirler, ortaya çıktıktan sonra canlılar gibi gelişirler, değişirler ve ölürler. Söz konusu gelişme ve değişme, zamana göre farklı nitelikler taşır ve şehrin doğası gereği çoğunlukla sorunludur. Nitekim W. Churchill, “Şehirlerimizi binalarla oluşturup şekillendirdik ve sonra binalar bizi şekillendirdi” derken bu sorunlu noktaya işaret eder (Kaplan ve Küçükerbaş, 2000, s.47). Gerçekten de özellikle Sanayi Devrimi sonrası tüm dünyada egemen olan modern şehir anlayışıyla birlikte şehirlerin sahipliği yitirilmiş, şehirler niteliksiz tasarımlara, ekonomik dağılmalara, toplumsal kutuplaşmalara ve motorlu trafiğin hâkimiyetine terk edilmişlerdir. 21. yüzyılın başı, teknoloji ve sanayideki gelişmelerin doruğa ulaştığı bir dönüm noktası olurken, ekolojik dengenin bozulması ve doğal kaynakların yok olması bu gelişmelerin bedeli olmuştur (Oktay, 2001, s.45). Şehirlerde ortaya çıkan bu tip sorunlar, şehrin hem fiziksel ve işlevsel niteliğinin hem de sosyokültürel yapısının bozulmasına yol açmaktadır. Son yıllarda ise başka türlü bir şehirleşme arayışı başlamış ve sürdürülebilirlik olgusu gündeme gelmiştir. Bu çerçevede sürdürülebilir şehir ve şehirleşme anlayışı ortaya çıkmıştır. Sürdürülebilirlik; toplum ve doğa gibi yaşayan sistemler arasındaki ilişkilerin uzun vadeli olarak sağlanabilmesini ifade eder. Sürdürülebilir şehirleşme, sürdürülebilir gelişmenin öğeleri olan çevresel, ekonomik, politik, sosyal, demografik, kurumsal ve kültürel amaçların şehir ölçeğinde yaşama geçirilmesini hedefler. 1.2 ŞEHİR KİMLİĞİ Kimlik, genellikle; doğadaki herhangi bir canlıyı veya objeyi diğer canlı ve objelerden ayıran, farklı duyularla algılanan benzersiz ve özgün yapı olarak tanımlanmaktadır (Prohansky vd., 1983). Kimlik kavramı, teklik ve özgünlük kavramlarını çağrıştırmaktadır. Canlıların kendine özgü özellikleri, kimlikleri ve kişilikleri olduğu gibi, şehirlerin de özgün kimlik ve kişiliklerinden söz etmek mümkündür. Buna göre şehir kimliği, “her şehirde farklı ölçek ve yorumlarla kendine özgü nitelikler taşıyan; fiziksel, kültürel, sosyoekonomik, tarihsel ve biçimsel faktörlerle şekillenen; şehirliler ve onların yaşam biçimlerinin oluşturduğu; sürekli gelişen ve sürdürülebilir şehir 11 kavramını yaşatan; geçmişten geleceğe uzanan büyük bir sürecin ortaya çıkardığı anlam yüklü bütünlüktür” (Topçu, 2011, s.1052). Lynch (1972), şehir kimliğini tanımlarken hafızayı temel almış ve şehir kimliğini, “çevrenin özelliklerinin zaman içinde insan gruplarının hafızalarında bir amblem veya simge oluşturması” olarak açıklamıştır. Kısaca ifade etmek gerekirse, şehir kimliğini, bir şehri diğer şehirlerden ayırt eden belirgin özellik/özellikler olarak tanımlamak mümkündür. Tarihsel gelişim sürecine bakıldığında her dönemde toplumların kendi yaşantı ve düşüncelerini mekâna yansıttıkları görülmektedir. Öyleyse; günümüz kent mekânlarında yaşanan, ekonomik ve teknolojik değişimle biçimlenen bir dizi değişim ve dönüşümü; birçok örnekte olumlu olmasa da günümüz kent kimliğinin bir parçası olarak değerlendirmek gerekmektedir (Topçu, 2011, s.1050). Benzer şekilde, Relph (1976), bir yerin kimliğinin ancak onun üzerinde yaşayan insanların karakter ve davranışlarıyla bütünleşerek ortaya çıktığını vurgulamıştır. Bir başka deyişle, yerin kimliği insanların gelenek, görenek, birbirleri ile iletişim kalıpları ve deneyimleri ile şekillenir. Yazar, aynı zamanda “bir şeyin kimliği” ile “bir şeyle birlikte kimlik olmak” kavramları arasındaki farkı vurgulamıştır. Yazara göre, bir şeyin kimliği değişmeyen aynılık olup diğerlerinden ayrılmasını sağlar. Bir şeyle birlikte kimlik sahibi olmak kavramı ise yerin kimliğinin üzerinde yaşayan insan grupları ile şekillenmesi ve onların deneyimlerinin, düşüncelerinin bu şekillenmenin yönünü belirlemesi olarak açıklanabilir. Carter vd. (2007) bir yerin kimliğinin çevrenin insanları etkilemesi ile daha güçlü bir anlam kazandığını belirtmişlerdir. Yazarlara göre, bireylerin davranışlarını büyük ölçüde dâhil oldukları sosyal grupların aldıkları kolektif kararlar belirler. Sosyal grupların kararlarını ise çoklukla içinde bulundukları maddi ve maddi olmayan çevre belirler. Buradan hareketle Stefanou (1992) bireyi etkileyen çevre faktörlerini şu şekilde açıklamıştır: i. Anlamlı olma, ii. Özgünlük, iii. Çağrışım oluşturabilme, iv. Mevcut çevreye uyum, 12 v. Çevresel öğelerin birbirleri ile uyumu, vi. Çevresel öğelerin çeşitliliği, vii. İmaj oluşturabilme. Tüm bu faktörlerden etkilenerek şehir kimliği yıllara dayanan bir süreçte yerleşir ve değişime uğrar. Üstelik birçok büyük şehir, planlı olarak “büyük” olmak üzere kurulmamış, üzerinde yaşattığı insanların zaman içinde ona verdikleri önem ve anlam sayesinde büyümüştür. Sürece dayalı olarak yaşanan sosyolojik ve toplumsal değişimler, değişen toplumun mekânlar üzerine etkisini belirlemekte, dolayısıyla şehir ve toplum birbirini girift şekilde etkilemekte ve dönüştürmektedir. Bu karşılıklı etkileşim şehir ve sakinleri bir arada oldukça devam eder. Etkileşimi ortaya çıkaran faktörler ise her şehir için farklıdır. İşte bir şehri özgün ve kişilik sahibi yapan da bu farklılıklardır. Bu açıklamayı destekleyen bir tanım yapan Krupat (1985), insanların içinde bulundukları çevrede gösterdikleri davranış ve verdikleri tepkilerin çevre kimliğini (imajını) oluşturduğunu, bu kimliğin kullanılması ve yorumlanmasıyla insanların davranışlarında değişiklik oluştuğunu belirtmiştir. Her ne kadar doğal ve beşeri unsurlar şehrin kimliğini oluştursa da esasen şehir kimliği, toplumsal olarak üretilen bir olgudur. Toplumsal olarak üretilen bu olgu, fiziki çevre ile içinde yer alan yaşam biçiminin bir bütünü olarak ortaya çıkar. Her dönemde toplumun oluşturduğu bu tanımlamalar, geçmişten öğeler, geçmişteki öğelerin yeniden yorumlanmaları ve tamamen yeni öğeleri içerir. İnsanlar, şehirlerdeki deneyimlerini birbirlerine aktararak ya da medya aracılığı ile şehir efsanelerini ortaya çıkarmaktadır. Eyfel Kulesi, Pisa Kulesi, Big Ben Saat Kulesi, Beyaz Saray, Kremlin Sarayı, Ayasofya Camii ve Taç Mahal gibi şehrin sembolü haline gelen anıtlarda, oradaki yaşam deneyiminden ve yapıyla ilişkilerinden çok bu yapı üzerinde kurgulanmış söylem ve kurulan efsane önem kazanır. Bunlar hem insanların algılamasını, hem de şehirlerin gelişimini etkiler (Tekeli, 1991, ss.82-83). Bu nedenle bir şehrin kimliğini yapıların sadece mimari değerinde ve doğal çevresinin özelliklerinde aramak doğru bir yaklaşım değildir. Bu olumlu özellikler ancak, içinde geçirilen yaşam deneyimleri ile anlam ve değer kazanmaktadır. Bu da “kültür” ve “gelenek” kavramlarının da şehir kimliğinin tanınmasında önemli olduğunu göstermektedir. 13 Resim 2. Ayasofya Camii, İstanbul Kaynak: Özgün Resim 3. Big Ben Saat Kulesi, Londra Kaynak: Özgün Resim 4. Taç Mahal, Agra Kaynak: Özgün Şehrin kimliği, şehirdeki değişik kesimlerin sağladığı imgeler mozaiğine göre kurulur. Mozaiğin her parçasının oluşmasına insan etkinliklerinin katkısı farklı düzeyde, farklı yoğunlukta ve nitelikte olur. Şehirde yaşayan farklı toplumsal gruplar, şehri farklı biçimlerde algılayacaklardır. Şehirde sürekli yaşayanlar ile şehri kısa süreliğine görenler farklı izlenimlere sahip olacaklardır. Şehir parça parça algılanıp bu algıların 14 mozaiklerinin bir araya gelmesiyle bir imge oluşur (Tekeli, 1991, ss.82-83). Bu durum, kozmopolit yerleşim yerleri olan şehirlerin bir potansiyeli olmakla birlikte, halkın kültür düzeyi ve şehirdeki yaşam anlayışlarına göre değişiklik gösterebilir. Daha açık söyleyişle, bir şehrin kimliğinin oluşumunda o şehrin kozmopolit yapısı önemli bir potansiyel teşkil etmekle birlikte, kozmopolit yapının ortak bir şehir kültürü üzerinde uzlaşabildiği ölçüde bu potansiyel, şehir kimliği oluşumuna katkı sağlayabilir. Ortak bir şehir kültürü kurulamadığı durumda şehrin kozmopolitliği, kimlik oluşumuna katkı sağlamak şöyle dursun, karmaşıklığa ve sorunlara yol açacaktır. Tüm bunların yanında, son tahlilde fiziksel bir mekân olan şehir, mimarisi ve şehirsel dokusu ile de teklik hakkına sahiptir. Zira şehir kimliğinin oluşmasında şehir mimarisi çok önemli bir yere sahiptir. Tıpkı diğer faktörlerde olduğu gibi şehir mimarisi de yaşayan bir durumu temsil eder ve zamana, içinde bulunulan siyasi/ekonomik/sosyal döneme göre değişir. Üstelik dönemin mimari özellikleri, bina yapımında kullanılan malzemeler, yerel yönetimlerin tutumu gibi faktörler de mimarinin şekillenmesinde başat rol oynarlar. Özgünlüğünü kaybeden veya değiştiren şehirler, kimliğin öz olan ve sonradan edinilen özellikleri arasında bir kimlik karmaşası yaşamaya başlarlar. Bu nedenledir ki, bir şehre girdiğimizde gördüğümüz yüksek katlı apartmanlar, onlara eşlik eden geniş caddeler ve her yerde görmeye alışık olduğumuz hiçbir mimari ayrıcalığı olmayan alışveriş merkezleri (AVM), şehirlerimizde kimlik sorununun giderek daha fazla hissedilmesine sebep olmaktadır. Şehir kimliğine yönelik farklı bakış açılarıyla yapılan bu tanımlamalardan sonra, şehrin kimliğini etkileyen faktörler aşağıda ayrıntılı olarak açıklanmıştır (İlgar, 2008, ss.1121): 1.2.1 Sosyokültürel Özellikler Toplumsal ilişkiler, çevre ve içinde bulunan yaşam biçimi ile birlikte bir bütünü oluşturur ve toplumsal olarak yeniden üretilerek, sürekli değişim ve gelişim içinde bulunularak şehir kimliğinin yeniden tanımlanmasına neden olurlar. Toplum içinde yaşanan her şey; deneyimler, görüşler, inanışlar, davranışlar toplumun sosyokültürel yapısını oluşturur. Kişinin toplum içindeki davranışlarını yönlendiren bu öğeler şehirsel kimliğin oluşmasını da büyük ölçüde etkiler. Bu nedenle, tamamen yeni veya geçmiş 15 öğelerin yeniden yorumlandığı kültürel bir olgu olarak da tanımlanabilir. Şehri geçmişten geleceğe bir süreklilik içinde algılamak ve kavramak gerekir (Güvenç, 1991). Bir şehir, sosyal kimlik, toplumsal yapı, ekonomik yapı, siyasal yapı ve nüfus hareketleri olmak üzere dört temel faktörle belirginlik kazanır. Birbiriyle iç içe olan, birbirini etkileyen ve ayrılması mümkün olmayan bu faktörlerin etkileşimi ile şehrin sosyal kimliği oluşur. Ayrıca belli başlı kurum ve kuruluşlar ile topluma mâl olmuş fikir adamları, kanaat önderleri, bilim insanları, kültür-sanat erbabı ve ozanlar gibi şahsiyetler şehrin kimliğini oluşturan değerlerdendir (Türk İdareciler Derneği, 2014, s.114). Benzer şekilde yöresel yemek kültürü de şehir kimliğiyle ilişkili bir unsurdur. Şehrin tasarımı, o şehrin sosyal yapısı ve niteliği hesaba katılmaksızın yapılmışsa kısa ve uzun dönemde pek çok olumsuzluk ortaya çıkması kaçınılmazdır. İnsan, şehri kurarken doğanın değişken etkenlerine belli bir biçim vermeyi amaçlamıştır. Bu düzenleme sürecinde insan sosyal yapıyı ve ekolojik sistemi göz ardı etmemelidir. Günümüzde artan nüfus, şehirlerin kimlik yapısında, başta konut biçimleri olmak üzere, sosyal ve kültürel olarak hızlı değişmelere yol açmaktadır. Özellikle kırsal kesimlerden şehirlere yönelik göçlerin artmasından sonra şehirlerin kimlik dokusunun önemli bir bileşeni olan kültürel yapı, hızlı bir değişikliğe uğramaya başlamıştır. Kimine göre “şehir kültürünün aşınması, bozulması” olarak, kimine göre de “şehrin kültürel mozaik kazanması” olarak nitelenen bu durumun, şehir kimliği üzerinde etkili olduğu kuşkusuzdur. Genellikle İstanbul örneği üzerinde sorgulanan bu durum, uzun zamandan bu yana köy kültürü-şehir kültürü ikilemi üzerinden değerlendirilmiş ve köy kültürel özelliklerinin zamanla şehir kültürüne evrileceği beklentisi oluşmuştur. Gelinen nokta itibariyle böyle bir evrilmenin gerçekleşmediği, her kültürün şehirde kendini bir şekilde yeniden ürettiği tespit edilmiştir. Bu nedenle, özellikle göç sürecine maruz kalan kozmopolit şehirlerde kimlik sorunsalı ele alınırken, tek bir şehir kültürü modeli yerine mevcut kültürel yapıların varlığını esas alan ve bunların karşılıklı etkileşimine açık bir kültürel mozaik modelinin hedeflenmesi, şehir gerçekliğine de uygun düşecektir. Kimliğin sürekliliğinin, “kolektif bellek ve ortak gelenekler, ortak ve yaşanmış bir tarih duygusu” ile sürdürülebileceğini savunan kimi yaklaşımlar (Morley ve Robins, 1997), kimliğin belli bir kültür birikimine dayandığına işaret eder. Kültür temelli 16 yaklaşımlarda, bir yapının oluşturulmasında iklim ve teknoloji gibi çevresel etkenlerin yanında, kültürel etkenler de yer almaktadır. Yapı çevresini etkileyen kültürel etkenler içinde aile yapısı, akrabalık ilişkileri, alışkanlıklar, dil-din özellikleri, çevresel mahremiyet ve yoğunluk sayılabilir (İlgar, 2008, s.15). Şehirsel kimlik çerçevesi içinde yapay çevreden kaynaklanan kültür; şehirsel yaşam kalitesini ve değerlerini, şehirleşmeyi ve şehirli olma durumunu, şehirdeki yaşam şeklini de belirlemektedir (Güley, 2001). İşte bu yüzden, günümüzde göç alan şehirlerin kimlik oluşumunda, göç süreci realitesinden hareketle, çoklu kültür yapılarını içeren bir yaklaşımın benimsenmesi önem taşır. 1.2.2 Sosyoekonomik Özellikler Toplumların siyasi yönetim şekilleri, o toplumların ekonomilerinin de nasıl yönetildiğinin bir göstergesidir. Liberal veya kolektivist ekonomi anlayışı ile ortaya çıkan yönetim farklılıkları, o toplumda yaşayan bireylerin çalışma koşullarını, gelecekle ilgili beklentilerini ciddi şekilde etkiler. Ayrıca ülkenin sahip olduğu güçlü ekonomi, yeni teknolojik imkânlardan istifade etme, yeni teknolojiler geliştirme fırsatı sağlar. Özellikle teknolojinin altın çağının yaşandığı günümüzde, yeni bilgi ve teknoloji üretemeyen toplumlar, gelişme ve zenginleşme yarışında geride kalmaya mahkûm görünmektedir. Öte yandan, teknoloji üretmek için de ciddi bir sermaye birikimine ihtiyaç vardır. Bir anlamda teknoloji, ülkelerin ekonomik gelişmişliğinin hem sebebi hem de sonucudur. Birçok gelişmekte olan ülkenin içinden çıkamadığı bu fasit daire, bu ülkelerdeki şehirlerin şekillenmesini de etkiler. Gerçekten de şehirlerin ekonomik yapıları ve gelişmişlik seviyeleri, o şehirde yaşayan bireylerin yaşam şekillerini etkiler. Ekonomik olarak gelişmiş toplumlar sosyokültürel değerlerini kentlere yansıtmak için “yerellik, gelenekselcilik ve korumacılık” anlayışını ön plana çıkartarak toplum içerisinde en üst düzeyde benimsenmesine yönelik projeler geliştirmektedirler. Örneğin, Venedik’in kanalları, Paris’in sarayları, tarihi müze yapıları, katedralleri ve Eyfel Kulesi tarihle bağları olan kentlere kimliklerini veren değerler olarak toplumun dikkatine sunulurken, Hong Kong ve New York’un gökdelenleri bulundukları kentlerin ekonomik açıdan önemli öğeleri olmalarının yanı sıra ana kimlik öğeleri olarak da ziyaretçilerin çekim odaklarını oluşturmaktadır (Ulu ve Karakoç, 2004). 17 Resim 5. Hong Kong’dan Bir Görünüm Kaynak: Özgün Resim 6. New York’tan Bir Görünüm Kaynak: Özgün Tarih boyunca teknoloji ve teknolojinin gelişmesi sonucu ortaya çıkan sanayileşme, büyük toplumsal değişimlere neden olmuştur. Tarımdaki makineleşme ile tarımsal nüfusun bir bölümü şehre göç etmiş ve şehirleşmeyi hızlandırmıştır. Bu durum, şehirlerin ekonomik yapılarını ve gelişmişlik düzeylerini değiştirmiştir. Sanayileşme ile aile yapısı, gelenek ve görenekler de değişime uğramıştır (Tezcan, 1984). Bu değişime paralel olarak ticaret, ziraat ve sanayi ile ilgili faaliyetlerin merkezi olmaları ile ortaya çıkan ekonomik işlevler, o şehrin farklı şekillerde gelişmesi ve özellik kazanmasına neden olmaktadır. Ticaretin ön plana çıktığı bir merkezde ulaşımın ön plana çıkması ya da diğer yerlerle olan ilişkisi şehri ticaret merkezi olmaya da itebilmektedir. Böylece tarım kentlerinde üreticilerin yoğun olduğu bir toplumla karşılaşıldığı gibi genelde şehir çevresinde küçük üretim yerleşmelerinin oluşması da doğal karşılanmaktadır. Sanayi şehirleri ise, üretim ve madencilik olarak farklı alanlarda gelişebilmektedir. (İspir ve Açma, 2005). 18 1.2.3 Fiziksel Ortam ve Çevre Fiziksel çevre, genel anlamda çevrenin bir parçasıdır ve nasıl ki çevrenin biçimlenmesinde her türlü ilişkiler ağı söz konusu ise fiziksel çevrenin oluşmasında da aynı durum söz konusudur. Fiziksel çevre, doğal ve yapay çevre olmak üzere iki temel ayrımda incelenebilir. Doğal çevre, oluşumunda insan faktörünün etkili olmadığı çevreyi temsil eder. Ancak insan faktörünün doğanın oluşumunda etkili olmaması, doğanın şekillenmesinde ve kontrol altına alınmasında etkili olmayacağı anlamına gelmez. Şehrin doğal yapısında insan eliyle ortaya konan fiziksel durumlar insanın doğayı kontrol altına alma ve kendi istediği gibi şekillendirme duygusuna yönelik çalışmalardır. Doğal çevre özellikleri yer şekilleri, iklim koşulları, su kaynakları, bitki örtüsü, varsa ormanlarının niteliği (orman yoğunluğu, ormanlarda yaşayan hayvan cinsi çeşitliliği, ağaçların çeşitliliği vb.) gibi faktörlerden oluşur. Bu öğelerin her biri içinde bulundukları şehre ayrı bir anlam katarlar. Örneğin Prag şehri içinden geçen Vltava Nehri, şehrin dünya çapında üne sahip bir güzelliğe kavuşmasına sebep olmuştur. Resim 7. Vltava Nehri, Prag Kaynak: Özgün Benzer şekilde İstanbul da, iki yakası arasından deniz geçen bir şehir olarak olağanüstü bir güzelliğe sahiptir. Erzurum’un simgelerinden olan Palandöken Dağı; doğal güzelliği yanında kış sporları için uygun olan iklimi ve zemin yapısı ile Erzurum için önemli bir değerdir. Denizli’de yer alan Pamukkale travertenleri ve Nevşehir peribacaları ülke çapında turizme katkı sağlayan önemli doğal güzellikler arasında yer almaktadır. Ağrı Dağı, Balıkesir Kaz Dağları ve Rize Kaçkar Dağları milli park statüsünde yer almakta olup dağcılık ve diğer doğa sporları için tercih edilen yerler arasındadır. Adıyaman’ın simgelerinden olan Nemrut Dağı; bir yandan sabah kızıllığında ortaya çıkan olağanüstü güzelliği, diğer yandan da bağrında binlerce yıldır barındırdığı tarih hazineleri ile önemli bir değer ve gelir kaynağı oluşturmakta ve şehrine kimlik kazandırmaktadır. 19 Resim 8. Nevşehir, Kapadokya Peribacaları Kaynak: Özgün Ayrıca Türkiye, üç tarafı denizlerle çevrili bir ülke olması sebebiyle önemli kıyılara sahip bir ülke konumundadır. Çanakkale ve İstanbul boğazları Türkiye için tarih boyunca stratejik öneme sahip olmuştur. Bu iki boğaz, özellikle geçmişte bu yerleri elde etmek amacıyla yapılan savaşlarla tarihi öneme sahip olduğu gibi doğal güzellikleriyle de ön plana çıkmaktadır. Alanya Kleopatra Plajı, Fethiye Kelebekler Vadisi ve Kumburnu Plajı yine başlıca doğal güzellikler arasında yer almaktadır. Antalya Konyaaltı Sahili kıyı şeridi boyunca uzanan sahil hattı olup özellikle yurt dışından gelen turistlerin tercih ettiği bir yer olmuştur. Yer şekillerinin konumu, şehirlerin biçimlenmesinde ve gelişmesinde önemli rol oynar. Çok dağlık, engebeli araziye sahip bölgelerde ve şehir içinde doğal olarak var olan geniş su birikintilerinin olduğu durumlarda şehirler bu doğal durumdan oldukça etkilenir. Resim 9. Fethiye, Kelebekler Vadisi Kaynak: Özgün 20 Daha düz olan alanlarda ve dağların yamaçlarında binaların biriktiği, dolayısıyla şehir merkezinin buralarda yoğunlaştığı gözlenir. Karadeniz Bölgesi’nde şehirlerin yerleşim şekli bu duruma örnek gösterilebilir. Benzer şekilde büyük su birikintileri ve göllerin çevreleri yapılaşma ve şehirleşmenin yoğunlaştığı yerlerdir. Şehir ile yerleşim yeri arasında denge ne kadar tutarlı ise, şehirlerin kimlikleri de o derece özgün ve kalıcı olabilir. Bu noktada, doğal yeryüzü şekilleri kadar, deprem kuşağında veya fay hatları üzerinde bulunup bulunmaması, heyelan bölgesinde olup olmaması da şehir biçimlenmesinde önemli faktörlerdir. 1.2.3.1 Şehrin Coğrafi Konumu Şehrin bulunduğu coğrafi konum da şehir kimliği üzerinde önemli rol oynar. Ana arterlere ve limanlara yakınlık ile büyük şehirlere yakınlık yanında coğrafi konum da şehir kimliğinin oluşumunda etkilidir. Türkiye’nin özellikle sahil kentlerinde deniz ve denizcilik, şehirlerin kültürünü yakından etkilemiştir. Bu etki şehrin yöresel mutfağında, turizm potansiyelinde, ekonomisi ve yaşam kalitesi gibi alanlarda rahatlıkla gözlemlenebilir. İstanbul, İzmir, Antalya, Trabzon, Çanakkale, Zonguldak, Samsun ve Mersin, limanları ile deniz ticaretinde öne çıkan şehirler arasındadır. Türkiye’nin doğusunda genellikle ulaşım kara yolu ile sağlanmaktadır. Bölgede iklimin de etkisiyle genellikle hayvancılık ön plandadır. Hayvancılığın yaygın olarak yapılıyor olması Şanlıurfa, Gaziantep, Diyarbakır gibi şehirlerde önemli bir ekonomi oluşturmakta olup yine kültürel anlamda bu şehirleri farklılaştırmıştır. Öte yandan ulaşım imkânlarının gelişmiş olması ve sanayi tesislerinin varlığı Gaziantep üzerinde ayrı bir etkiye sahip olmuştur. Merkezde olması sebebiyle genellikle Eskişehir, Ankara, Konya, Kırıkkale gibi şehirler belirli bir gelir grubuna ve öğrencilere hitap etmektedir. 1.2.3.2 İklim Yapısı İklim özellikleri şehir kimliğinin oluşmasında hem fiziki ortamın şekillenmesi hem de üzerinde yaşayan insanların davranışlarını etkileme yoluyla önemli rol oynar. Binaların mimarisi, seçilen malzeme, yapıların renkleri ve birbirlerine göre konumları şehir dokularının farklılaşmasına sebep olur. 21 İklim koşulları nedeniyle binaların şekillenmesinde görülen bu farklılıklar, insanların davranışlarına da yansır. Soğuk iklim binaları birbirlerine yakın ve son derece yoğun olduğu için aile-akraba ve komşuluk ilişkileri daha sıkıdır. Uzun ve soğuk kış gecelerinde aileler daha fazla bir arada olmak ister. Her bir konutta çekirdek aile yanında ebeveyn ve akrabalarla birlikte yaşam da sık görülen durumlardır. Sıcak bölgelerde yapıların birbirinden ayrık ve geniş alana yayılmış olması bu ilişki yoğunluğunun zayıflamasına yol açar. Dış mekân aktiviteleri için daha müsait olan ılıman iklim bölgelerinde daha bireysel veya çekirdek aileye dönük yaşamlara daha sık rastlanır. İklim sadece insan ve insanın bulunduğu yerler üzerinde etkili olmaz, aynı zamanda o bölgede yaşayan tüm hayvanlar ve bitki örtüsü üzerinde de etkilidir. Daha yoğun yağış alan ve çok soğuk olmayan bölgelerin daha yeşillik ve ormanlık olduğu görülür. Ülkemizde Doğu Karadeniz Bölgesi buna en güzel örnektir. Tersine, gece gündüz sıcaklık farkının yüksek, kışların çok soğuk, yazların kurak geçtiği bölgelerde bitki örtüsünün kıraç ve bozkır olduğu görülür. İç Anadolu Bölgesi bu tasvire en çok uyan bölgemizdir. Yine iklimin etkisiyle Güney Marmara ve Ege bölgelerinde zeytin ağaçlarının, Akdeniz’de narenciye ve muz ağaçlarının, Karadeniz’de fındık ve çay bahçelerinin yoğunluğu göze çarpar. Bölgeler iklimleri gereği yoğun olarak yetişen bu ürünlerden şehrin kimliğini oluşturmada sıklıkla faydalanmaktadırlar. 1.2.3.3 Şehre Özgü Hayvan Irkları ve Bitki Türleri Şehirde yoğun olarak bulunan belli hayvan ırkları ve bitki türleri de şehir kimliği açısından ayırt edici bir özelliktir. Ankara ve Van kedileri ile Ankara tiftik keçisi bu şehirlerin simgeleri olmuşlardır. Günümüzde Ankara Büyükşehir Belediyesi, logosunda Ankara kedisini kullanmaktadır. Benzer şekilde Denizli Büyükşehir Belediyesi logo olarak horozu kullanmayı seçerken, şehrinin en merkezi yerinde, şehrin önemli sembollerinden olan büyük bir horoz heykeli bulunmaktadır. Malatya Büyükşehir Belediyesi bölgede yetişen kayısıyı logo olarak kullanmaktadır. Bölgesel ürünlerin şehir logolarında kullanılmasının farklı örnekleri mevcuttur. Amasya Belediyesi elmayı logo olarak kullanırken, Giresun Belediyesi fındığı kullanmaktadır. 22 Resim 10. Belediye Logoları Şehirde yoğun olarak bulunan belli hayvan türlerinin de şehir kimliği açısından ayırt edici olarak kullanılması, özellikle ilçelerde, spor takımları ve derneklerde daha çok rastlanan bir durumdur. Yine şehir girişlerinde, kavşak, park ve bahçelerde bu tarz yöreye özgü hayvan heykelleri kullanılabilmektedir. Örneğin, Sivas’ın Kangal ilçesi, Kangal köpeği ile tanınmaktadır. Kangal köpeği heykeli ilçenin girişine yerleştirilmiştir. Özellikle koyunu ile tanınan Karaman ilinin hemen girişinde yakın zamana kadar bulunan büyük bir koyun figürü şehre gelenleri karşılamaktaydı. Ankara Keçiören ilçesi bir dönem Ankara keçisini futbol takımı logosu olarak kullanmıştır. Benzer şekilde bitki türleri de ilçe belediyelerine ait logo ve spor takımlarında yaygın olarak kullanılmaktadır. Bitkinin şehir kimliğindeki ayrıcalıklı yeri bize Osmanlı kültüründen mirastır. Osmanlı Dönemi’nde yeni kurulan bir yerleşim merkezine uzun ömrü sembolize eden çınar ağacı dikilir, çınarın yanına da büyükçe bir cami inşa edilirdi. Tüm şehir bu merkez çevresinde daire şeklinde büyürdü. Özellikle Söğüt bölgesinde yoğun olmak üzere, o dönemleri temsil eden çok sayıda tarihi çınar ağacı günümüze değin gelmeyi başarmıştır. Benzer şekilde Osmanlı Devleti’nde çiçeklerin de ayrı bir yeri olmuştur. Okaliptüs ve lale bu çiçeklerin başında gelmektedir. Dönemin anlayışına özgü olarak bahçelerde yetiştirilen farklı çiçek türleri, Osmanlıdan günümüze kadar ulaşmayı başarmıştır. Bu bitkilerden okaliptüs, Osmanlıda halk hekimliği ve bataklık kurutma gibi alanlarda sıklıkla kullanılmıştır. Lale motifi, işlemeler ve porselenler üzerinde yerini alırken, özellikle çinicilik ve oymacılık sanatında da önemli bir simge olarak kullanılmıştır. Lale, İstanbul için başlı başına şehrin sembolü olmuştur. Şehirde her yıl lale festivalleri düzenlenmektedir. Lale gibi nilüfer, nergis, leylak ve papatya da şehirlerin kimliğine çeşitlilik katan çiçekler arasında yerini almıştır. 23 Resim 11. İstanbul’da Laleler Kaynak: Özgün 1.2.3.4 Doğal Olmayan Çevre Doğal olmayan çevre, şehirde yaşayan insanların ihtiyaçlarından ortaya çıkan ve insan tarafından oluşturulan öğeleri ifade eder. Doğal olmayan çevre, uygulandığı dönemin bilgi, teknoloji, kültür ve değerlerini yansıtır. Şehirde bulunan tarihi ya da yeni yapılar, konutlar, yollar, köprüler tamamen yapay çevrenin birer yansımasıdır. “Camiler Şehri” olarak anılan İstanbul, fetihten itibaren günümüze kadar inşa edilen camiler neticesinde bu kimliğe sahip olmuştur. “Gece Açan Çiçek” tanımlaması ile de anılan İstanbul’a bu yakıştırma, şehrin önemli eserlerinde yapılan estetik ışıklandırmalarla ortaya çıkan görsel güzelliği neticesinde uygun görülmüştür. Bunun gibi Sivas da özellikle Selçuklular Dönemi’nde bugünkü eğitim kurumlarının görevlerini yapan medreseleri nedeniyle “Medreseler Şehri” olarak anılabilecek niteliktedir. Ankara, başkent olması sebebiyle Türkiye Büyük Millet Meclisi başta olmak üzere pek çok devlet kurumuna ev sahipliği yapmaktadır. Bu hali ile genel olarak Ankara bir memur şehri görünümü vermektedir. Eskişehir ise özellikle son yıllarda öğrenciler için cazibe merkezi olmuş bir şehirdir. 24 Resim 12. İstanbul’dan Bir Görünüm Ayasofya ve Sultanahmet Camii Kaynak: Özgün Bahsedilen bu şehirler gibi diğer tüm şehirlerde günümüze kadar tarihi dokularını korumakla birlikte gelişmeye devam etmişlerdir. Bugün şehirlerin çevresel sorunlara karşı duyarlılığı ve ekonomik gelişmişlikleri, şehirlerin şekillenmelerine yeni bir anlayış getirmiştir. Artan enerji ihtiyacını azaltmaya yönelik binalarda güneş panellerinin kullanılması yaygınlaşmış, akıllı bina konsepti ile gündelik hayat kolaylaştırılmıştır. Bina tasarımlarında büyük değişikliklere gidilerek güneş ışığından daha uzun süre faydalanılacak tasarımlara geçilmiştir. Bu durum zaman içinde şehirlerin görünümünü ve şehirdeki yaşam tarzını da etkilemiştir. Yapı gruplarının şekli kadar yerleşimi ve görsel karakteri de şehir kimliğinin vurgulanmasında önemlidir. Yapıların yoğunluğu, aralarında bulunan mesafenin büyüklüğü, bitişik nizam olup olmaması, binaların büyüklüğü, yüksekliği ve sayısı göz önünde bulundurulmalıdır. Bu yapıların oluşturduğu form tamamen rastlantısal olabileceği gibi, planlama dâhilinde bilinçli olarak da yapılmış olabilir. Örneğin, İstanbul’un Sarıyer ilçesine bağlı Maslak gökdelenler semti halindeyken, Şile ilçesi alçak katlı ve birbirinden ayrık konutlarıyla bir sayfiye şehri görüntüsü vermektedir. Aynı şehrin farklı noktalarında birbirinden bu derece farklı yapıların ortaya çıkması, bir yandan gereksinimlerle, diğer yandan da tercihlerle açıklanabilir. Yapıların teknolojileri, inşaat teknikleri, kullanılan malzemelerin dayanıklılığı ve güvenilirliği yanında binaların hangi maksatla kullanıldıkları da şekillenmelerinde önemlidir. Üstelik tüm bu faktörler, içinde yaşayan ve onları kullanan insanların dünya görüşünü, yaşam şekillerini, estetik anlayışlarını, eğitim düzeylerini, inanç ve zevklerini kısaca kültürel kimliklerini ortaya koymaktadır. 25 Resim 13. İstanbul, Maslak Kaynak: Özgün 1.2.3.5 Tarihi Eserler ve Simgesel Yapılar Şehir kimliğinin oluşmasında yukarıda sözü edilen insan ve çevre faktörlerinin devamı olarak, sokak dokusu ve tarihi/anıtsal yapılar da etkilidir. Tarihi doku yönünden binlerce yıllık geçmişe sahip Anadolu’da neredeyse her şehirde bulunan tarihi eser ve anıtlar bu şehirlerin kimliğinde önemli bir noktayı oluşturur. Öte yandan yapılar, toplumların ideolojilerini, tarihleri ile bağlarını, yönetim şekillerini ve inançlarını da ifade eder. Yapılarda kullanılan kimi semboller, mimari veya renkler siyasi rejimlerin özelliğini ifade etmek amacıyla da kullanılmaktadır. Şehirde yapıların tasarımında ve biçimlenmesinde kullanılan üslup, stil, malzeme, kullanılan yapı teknolojileri, imar ve koruma planları şehrin kimliğinin bir öğesidir. Safranbolu evleri bu anlamda yörenin önemli bir kimlik öğesini temsil eder. Benzer şekilde Kastamonu ilinde pek çok tarihi konak ve Amasya da tarihi Yalıboyu evleri bulunmakta olup bu yapılar şehir ile özdeşleşmiştir. Nevşehir ilimizde de yöresel olarak çıkartılan bir çeşit sarı taş kullanılarak yapılan binalar, şehir kimliğinin önemli bir unsurunu oluşturmaktadır. Tarihi bazı semboller sadece o şehir için önemli olmakla kalmamıştır. Dünya çapında üne sahip olan bazı eserler, Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO) tarafından da koruma altına alınmıştır. Bu eserlerin gelecek nesillere sağlam bir şekilde aktarılması o yerin kültürel değerini koruyacağı gibi Türkiye’nin uluslararası çevrelerde de itibarını arttıracaktır. 26 Sivas’ta Divriği Ulu Camii ve Darüşşifası UNESCO tarafından dünya mirası olarak kabul edilen sembol eserlerdir. Denizli’de yer almakta olan Hierapolis antik şehri yine dünya mirası olarak kabul edilmiştir. Çatalhöyük Neolitik Sit Alanı, Bergama Çok Katmanlı Kültürel Peyzaj Alanı, Bursa ve Bursa Cumalıkızık UNESCO dünya kültür mirası listesinde yer almaktadır. Çanakkale’de yer alan Truva antik şehri de koruma altına alınan bir başka bölge olup özellikle Truva atı ile birlikte şehrin önemli sembollerinden birisi olmuştur (UNESCO, t.y.). Resim 14. Çanakkale’de Yer Alan Truva Atı Kaynak: Özgün Tarihi bir yapı olmamakla birlikte Kocatepe Camii de Ankara’nın önemli simgelerindendir ve şehre bir kimlik kazandırmıştır. Bu eserlerin tamamında ince bir zevk ve sanat yanında, üzerinde bulunduğu coğrafyanın kültürünü temsil eden çizgiler sıkça görülür. Benzer şekilde günümüzde pek çok yeni eser şehrin tarihi kimliğine uygun olarak yapılmaktadır. 1.3 ŞEHRİN KİMLİK EROZYONU Şehirler, farklı coğrafyalarda farklı karakterler taşısalar da kuruluş dinamikleri ve gelişmeleri bakımından 18. yüzyılda Avrupa’da gerçekleşen Endüstri Devrimi’ne kadar hemen hemen aynı niteliklere sahip olmuşlardır. Endüstri Devrimi ile birlikte sanayiye dayalı bir üretim artışı ortaya çıkmış ve şehirlerin asıl gelişmesi bundan sonra olmuştur. Endüstri Devrimi’yle birlikte şehirler, büyük endüstri merkezleri haline dönüşmüş, kırsaldan şehre doğru göçler hızlanmış ve hızlı bir şehirleşme ile büyük şehir tipleri 27 (metropol) ortaya çıkmıştır. Endüstrileşmeye bağlı olan ve bugün de devam eden bu süreç, 19. ve 20. yüzyılları şehir ve kentleşme çağı haline getirmiştir (Yörükan, 2006, s.35). Ekonomik, fiziksel ve kültürel şekillerde ortaya çıkabilen kimlik erozyonu, şehirlerin yaşadığı en önemli problemlerden biridir. Modern dünyada şehirlerin kimlik erozyonu farklı boyutlarda da olsa bütün ülkelerde yaşanan önemli bir problemdir. Ancak bazı ülkeler, bu konuda asgari düzeyde tavizler vererek kimlik erozyonu ile mücadele etmeye çalışmaktadırlar. Avrupa’nın en büyük başkentlerinden olan Paris ve Moskova, tüm değişen koşullara ve geçen zamana rağmen tarihi dokularını ve kimliklerini korumayı başarmış şehirler olarak isimlerinin zikredilmesini hak etmektedirler. Resim 15. Moskova’dan Gece Görünümü Kaynak: Özgün Benzer şekilde Akdeniz’in önemli turistik şehirlerinden olan St. Tropez, klasik şehir mimarisini yeni yapılarında da sürdürerek tarihten gelen şehir kimliğini korumaya devam etmektedir. 28 Resim 16. Fransa, St. Tropez Kaynak: Özgün Yukarıda başarılı örnekleri ifade edilmekle birlikte, maalesef tüm şehirler kimliklerini koruyabilme konusunda aynı başarıyı gösterememektedir. Şehirler ya sahip oldukları kimliği kaybetmekte ya da yeni kimlikler üretememektedir. Anadolu’da birçok şehirde şehir kimliği erozyonu yaşanmaktadır. Kimlik erozyonu, şehirlerde parçalanma ve bölgeleşme durumunun da ortaya çıkmasına yol açabilmektedir. Bu durumda bireyler yaşadıkları şehri sadece belli bir iş için bulunulması gereken bir mekân olarak algılamaya başlar ve insan-şehir-mekân ilişkisi giderek anlamını kaybeder (İlgar, 2008). Özellikle 20. yüzyılın son çeyreğinden itibaren başlayan hızlı şehirleşme, hızlı bir çevre değişimi ile birlikte şehrin kimliğini belirleyen tarihi ve doğal dokunun bozulmasına sebep olmuş ve şehirleri gelişigüzel ve anlamsız bir büyümeye itmiştir. Sürekli yıkılıp yerine yenilerinin yapıldığı kişiliği olmayan yapılar nedeniyle, birbirini takip eden nesiller birbirlerine ve kültürlerine yabancı hale gelmişlerdir. Şehirlerin kimlik erozyonu sorununun çözümü uzun ve meşakkatli bir süreci gerektirir. Zira her şeyden önce şehre yeni yerleşen şehirlilere ve taşradan şehre göçüp şehirlileşmeye çalışanlara farklı bir şehir bilinci kazandırmak gerekir. Bu kazanım, şehrin sadece para kazanma, ulaşma, tüketme, okuma, ikamet etme yeri olmaktan çıkıp yaşama, yaşamı paylaşma ve kültürel bütünleşme ortamı olmasıyla mümkün olacaktır. Özetle kimlik erozyonu sorununun çözümlenmesi, şehir sakinlerinin üzerinde yaşadıkları şehirle bütünleşerek yeni bir kimlik ve aidiyet geliştirmesi ile mümkün görünmektedir. 29 1.4 ŞEHİR PAZARLAMA Şehir pazarlaması, esasen şehirlerin ekonomik bakış açısıyla nasıl daha cazip kılınacağına odaklı bir kavramdır. Küresel düzeyli ürün ve hizmet akışkanlığı, turizm alanında da rekabet ve yenilikçi yaklaşımları ortaya çıkarmıştır. Bu çerçevede turizm eğilimleri, günümüzde artık ülkelerin ve şehirlerin sahip oldukları her türlü değeri, bütüncül, birbiriyle uyumlu ve tamamlayıcı bir konsept içerisinde ve küreselleşen pazarda farklılaşmaya dayalı biçimde sunmalarını gerektirmektedir (Özdemir, 2012, s.1). Günümüzde turizm sektöründe artık ülkelerin bir bütün olarak pazarlanması yerine bölgelerin ve şehirlerin birer destinasyon olarak pazarlanması eğilimi baskındır (Kuruca, 2014, s.1). Turizmde önemli ekonomik hedefler güden ülkeler tarafından, özellikle kültürel ve tarihi değerler taşıyan şehirlerin bir konsept dahilinde çeşitli stratejilerle pazarlanmaya çalışılması ve böylelikle yeni cazibe merkezleri oluşturulması, makro düzeyde ülkeler arasında yaşanan turizm pazarlaması savaşının mikro düzeyde şehirler arasında yaşanması sonucunu doğurmuştur (Sezgin ve Ünüvar, 2011). Yukarıdaki gereklilikler çerçevesinde “şehir pazarlaması” kavramı ortaya çıkmıştır. Şehir pazarlaması, bir şehrin hedef odaklı geliştirilmesi ve pazarlanması yaklaşımını ifade eder. Bu yaklaşım, müşteri odaklıdır ve şehir halkının yaşam kalitesini yükselterek güvence altına almayı ve şehrin, rakip şehirler karşısında çekiciliğini artırmayı amaçlar. Şehir pazarlamasında etkili olan iç performans göstergeleri, coğrafi durum, eğitim altyapısı, doğal yapı, tarihi yapı, yerel yönetim kalitesi, merkezi hükümet karşısında şehrin temsil gücü, endüstriyel altyapı, güvenlik unsurları, yerel halkın sosyodemografik yapısı, yerel halkın turizme ve turiste bakış açısı ve vizyon birliğinden oluşur (Giritlioğlu ve Avcıkurt, 2011, ss.77-78). Şehir pazarlaması kavramı bir şehirdeki halkın yaşam kalitesinin yükseltilerek şehrin öne çıkan değerlerinin belirlenmesiyle ona yeni bir imaj çizilmesi, şehrin altyapı ve üstyapısının bu belirlenen imaj doğrultusunda düzenlenmesi çalışmalarıyla, hem yereldeki karlılığı arttırmayı hem de potansiyel ziyaretçileri memnun etmeyi hedeflemektedir (Kuruca, 2014, s.4). 30 Özellikle son yirmi yıldan bu yana yerel yöneticiler, şehir planlamacılar ve şehrin geleceği ile ilgili karar verici konumundaki kişiler, yöneticileri oldukları şehirlerin dünya çapında olumlu reklamını yapmak ve şehrin imajını arttırabilmek için son derece önemli girişimlerde bulunmaya başlamıştır. Bu kişiler, şehrin genel imajının çeşitli hedef gruplar için karar verme aşamasında önemli bir etken olduğunu düşünmektedir (Avraham, 2004 aktaran Giritlioğlu ve Avcıkurt, 2011, s.76). Günümüzde turizm sektöründe şehrin imajı ziyaretçiler açısından önemli bir rol oynamaya başlamıştır. Bu yüzden birçok kişi yaşadığı yerden ayrılarak turistik seyahatini hiç bilmediği ya da merak ettiği bir şehirde geçirmek istemektedir (Limburg, 1998, s.475 aktaran Giritlioğlu ve Avcıkurt, 2011, s.76). Bu nedenle ülkeler açısından bir şehrin pazardaki herhangi bir ürün gibi pazarlanmasının ve rekabet edilebilirliğinin daha fazla dikkat çeken ve önem verilmesi gereken bir unsur olduğu görülür (Paddison, 1993, s.340 aktaran Giritlioğlu ve Avcıkurt, 2011, s.76). Şehirlerin turistik anlamda pazarlanması bir şehirde ekonomik, politik ve sosyal değişikliklere ve şehirlerin operasyonel çevrelerinde gelişmelere sebep olur. Bugün şehir pazarlaması sayesinde şehirler çekiciliklerini hızlı bir şekilde arttırırlarken, mobil kaynaklarını ve şirketlerin yatırımlarını, ziyaretçilerin ve yaşayanların faydalanacakları unsurlar haline getirmektedirler (Giritlioğlu ve Avcıkurt, 2011, s.77). Günümüzde turizm alanında ön plana çıkan şehirler incelendiğinde bu şehirlerden bazılarının kültürel ve tarihi mirası nedeniyle, bazılarının sahip oldukları deniz, orman, dağ gibi doğal çekim unsurlarıyla, bazılarının ise insan emeğine dayalı özgün eserler nedeniyle tercih edildiği görülmektedir. Şehirlerin turistlere etkin bir şekilde pazarlanabilmesi için hedef kitleye uygun ürün ve hizmetlerin kaliteli biçimde sunulması gerekmektedir. Bir şehrin genel olarak turistlere sunabileceği ürünler, genel hatlarıyla 4 grupta toplanmaktadır (Koçak ve Tandoğan, 2008, s.7): 1. Şehirlerdeki faaliyetler, tiyatrolar, gösteriler, müzeler, konserler, spor faaliyetleri ve festivaller, 2. Şehrin canlılığı, yerel gelenekler, folklor, diller, güvenlik, yerel halkın yaşamı, şehrin fiziksel ve sosyokültürel özellikleri, 31 3. Oteller, yeme içme işletmeleri, seyahat acenteleri, sahip olunan pazarlar ve alışveriş imkânları, 4. Şehre ulaşılabilirlik, enformasyon ve bilgilendirme ofisleri ve otopark olanakları. Şehirlerin pazarlaması konusunda, farklı cazibe noktaları oluşturulması eğilimi hâkimdir. Dünyada turistik bir şehir olarak kendisini pazarlayan şehirlerin bazıları tarihiyle, bazıları sportif etkinlik veya festivalleriyle, bazıları da eşsiz doğal güzellik ve manzaralarıyla kendisini pazarlamaktadır. Dünyada turizm alanında çekiciliklere sahip olan şehirlerin bir kısmı diğer şehirlere göre daha fazla ön plana çıkmakta ve hedef kitlelerin aklında daha yüksek oranda kalabilmektedir. Bu şehirlerin özelliği, şehir pazarlamasının en etkili stratejilerinden olan markalaşmayı sağlamış olmalarıdır. 1.5 ŞEHİR MARKASI Marka şehir olgusu, bir şehrin pazarlanma olanaklarını arttırma araçlarından birisidir. Yukarıda değinilen şehir pazarlaması konusunda, küresel düzeyde, şehirlerin arasında yoğun bir rekabet yaşanmaktadır. Bu rekabet ortamı içinde her şehir, hedef pazar için gerçekten eşsiz bir deneyim sunma çabası içindedir. Şehir markası, bir şehri sahip olduğu kültürel, tarihsel, doğal ve toplumsal özellikleriyle bütünleştirerek ve diğer yerlerden ayırt etmek amacıyla kendine özgü bir işaretle destekleyerek yaşama geçirdiği bir gelişim-tanınma-imaj projesidir. Şehir markası, söz konusu şehri ve onun savunduğu olanakları diğer şehirlerden ayıran, hem rasyonel hem de duygusal nitelikteki, özgün inançlar kümesidir. Şehrin marka imajı; kitlelerin şehrin ismini duyduklarında ne düşündüklerinin toplamını ifade eder (Kozak, 2009 aktaran Kaypak, 2013, s.345). Marka bir şehir olmak, bir bakıma şehrin daha cazip kılınması çabasıdır. Bu bakımdan şehirlerin markalaşması sürecinde onları farklı kılan, onları cazibe merkezi haline getiren şeylerin tespit edilmesi, her şehrin ruhunu oluşturan özelliklerin bulunması ve onların öne çıkarılması gerekir. Örneğin, İstanbul’un kültürel, Safranbolu’nun mekânsal, Trabzon’un folklorik, Hatay’ın dinsel-mistik özellikleri üzerinde yoğunlaşılması bundandır. Her şehrin kendine özgü koşulları bulunmaktadır. Ne kadar büyük ve gelişmiş olursa olsun, dışarıdan yatırımcı ve turist çekemeyen bir şehir, markalaşmamış demektir (Kaypak, 2013, s.347). 32 Küresel düzeyde önder bir marka değerlendirme şirketi olan Brand Finance’ın geliştirdiği etkili bir yönteme göre bir şehrin markalaşması sürecinde değer oluşturan her ana grup ve grupları oluşturan faktörlerin 100 üzerinden ağırlık oranları Tablo 1’de yer aldığı gibidir (İlgüner ve Asplund, 2011, ss.330-331). Tablo 1. Marka Kent Sürecinde Etkili Olan Faktörler ve Ağırlık Oranları Altyapı ve Yeterlilik %25 Ekonomi %25 Kalitatif (Niteliksel) Çalışma %50 Küresel GSH Payı Yaşam Kalitesi Bilinirlik Turizm Gelirleri İşsizlik Engeller GSH Büyüme Finansal Altyapı Çekicilik Kişi Başı GSH Nüfus Yoğunluğu Konumlandırma Üretkenlik Yaşayanlar Hayat Pahalılığı Potansiyel Satın Alma Gücü Kaynak: İlgüner ve Asplund, 2011, ss.330-331. Bir şehir için marka oluşturma sürecinde yapılması gereken öncelikli işlerden birisi bir imaj oluşturmak ve sonrasında da o şehir için bir kimlik tanımlaması yapmaktır. Buna göre bir şehir markası oluşturmak, o şehri diğer şehirlerden ayırt eden başlıca özellikleri ön plana çıkararak bir kimlik oluşturma sürecini ifade eder. Buna göre kentsel marka; isim, logo, işaret, dizayn, sembol, slogan, kavramlarından birisi ya da bunların hepsiyle ifade edilir (Sezgin ve Ünüvar, 2011, ss.54-55). Bir şehrin marka imajı, diğer şehirlere göre daha etkin bir şekilde konumlandırıldığı iddiasını taşır. 2006 yılında yapılan şehirlerin küresel marka oluş sıralaması Tablo 2’de görülmektedir. Tablo 2’de de görüldüğü gibi, küresel ölçekte en güçlü marka imajına sahip olan ilk üç şehir Sydney, Londra ve Paris’tir. Yukarıdaki sıralama ilerleyen yıllarda da çok fazla değişmemekle birlikte, dünya çapındaki birçok şehir sahip oldukları çekiciliklerini ön plana çıkararak imajlarını güçlendirerek marka bir şehir olma yönünde önemli çalışmalar yapmaktadır. Günümüzde şehir pazarlaması alanında başarıya ulaşmış örnek şehirler ve bu şehirlerin pazarlama stratejileri aşağıda belirtilmiştir. 33 Tablo 2. Küresel Ölçekte Marka Şehir Sıralaması 1 Sydney 21 Münih 41 Rio de Janeiro 2 Londra 22 Tokyo 42 Buenos Aires 3 Paris 23 Boston 43 Beijing 4 Roma 24 Las Vegas 44 Seoul 5 New York 25 Seattle 45 Reykjavik 6 Washington DC 26 Stockholm 46 Budapeşte 7 San Francisco 27 Chicago 47 Şangay 8 Melbourne 28 Atlanta 48 Moskova 9 Barcelona 29 Dublin 49 Johannesburg 10 Cenevre 30 Edinburgh 50 Mexico City 11 Amsterdam 31 Philadelphia 51 Varşova 12 Madrid 32 Oslo 52 Havana 13 Montreal 33 Lisbon 53 Kudüs 14 Toronto 34 Prag 54 Bangkok 15 Los Angeles 35 Singapore 55 Kahire 16 Vancouver 36 Helsinki 56 Dubrovnnik 17 Berlin 37 Hong Kong 57 Mumbai 18 Brüksel 38 Dallas 58 Manila 19 Milan 39 New Orleans 59 Lagos 20 Kopenhag 40 St Petersburg 60 Nairobi Kaynak: Yaman, 2008, s.56. Resim 17. Sydney, Avustralya Kaynak: Özgün 34 Şehirlerin pazarlanması kapsamında incelenecek şehirlerin başında New York gelmektedir. New York sahip olduğu tarihi ve doğal güzellikleriyle şehirlerin pazarlanması açısından önemli bir yere sahiptir. Şehir pazarlama organizasyonları, bu şehrin doğal ve insan eliyle yapılan yapıtlarını ön plana çıkararak bu şehri etkin bir şekilde pazarlamaktadır. New York şehrinin pazarlanabilmesi için kendisini “I Love New York” ile ön plana çıkardığı görülmektedir (Giritlioğlu ve Avcıkurt, 2011, s.79). Şehirlerin pazarlanması konusunda uzak doğuda yer alan önemli bir örnek ise Hong Kong’tur. Hong Kong markası oluşturulmadan önce yaptırılan araştırma sonucunda bu şehri öne çıkaran özellikler Hong Kong’un sosyal, kültürel ve tarihsel altyapısı olmuştur. “Asya’nın Dünya Kenti” sloganıyla kendisini pazarlayan Hong Kong’un öne çıkardığı şehir pazarlama özellikleri ise ilerici, özgür, sarsılmaz fırsatlara açık ve kaliteli bir şehir imajıdır. Bu şehir geleneksel ejderha motifini albenili renklerle donatıp şehir logosu olarak tescillemiştir (Türofed, 2008 aktaran Giritlioğlu ve Avcıkurt, 2011, ss.8182). Şehirlerin pazarlanması konusundaki iyi örneklerden birisi de Dubai’dir. Dubai şehrinin marka olarak imajını kazanması yaklaşık 20 yıllık bir sürece dayanmaktadır. 20 yıl evvelki Dubai, bir liman kasabası konumundaydı. Hızla değişen Dubai, yabancı yatırımcıları ve çok sayıda turisti kendine çekmeye başlamıştır. Dubai günümüzde turistler açısından yüksek kaliteli ürünler, sıfır vergi gibi çekiciliklerle kendisini ön plana çıkmaktadır. Bu sayede Dubai gösteriş ve alışverişin marka şehri olarak algılanmaktadır (Bagaaen, 2007 aktaran Giritlioğlu ve Avcıkurt, 2011, s.81). Resim 18. Dubai, Birleşik Arap Emirlikleri Kaynak: Özgün Küresel ölçekte önemli bir diğer marka şehir de Hollanda’nın Amsterdam şehridir. Amsterdam, sahip olduğu doğal güzellikleriyle, uluslararası iş çevrelerinin merkezi 35 olmasıyla ve sahip olduğu kültür ile son yılların oldukça popüler şehirlerinden birisidir. Amsterdam’ın diğer bir çekiciliği ise bisikletin bu şehirde insanlar tarafından çok rahat bir şekilde kullanılmasından kaynaklanmaktadır. Bununla birlikte Amsterdam, alışveriş merkezleri, kanalları ve ticareti ile de alışveriş amaçlı olarak kendisini turistlere etkin bir şekilde pazarlayabilmektedir (Karavatzis ve Ashworth, 2007, s.16 aktaran Giritlioğlu ve Avcıkurt, 2011, s.79). Amsterdam şehrinin son zamanlarda öne çıkan sembolü ise turistlerin kendilerini ev sahibiymiş gibi hissetmelerini sağlayan “I amsterdam” logosudur (Giritlioğlu ve Avcıkurt, 2010, s.79). Resim 19. Amsterdam Ruks Müzesi ve “I Amsterdam” Yazısı Kaynak: Özgün Avrupa’da en güçlü marka imajına sahip yerlerden birisi olan Paris ise kendisini hedef kitleye aşk, duygusallık ve romantizmin merkezi şeklinde pazarlamaktadır. Paris, bugün birçok kişi tarafından aşk ve romantizmin ön plana çıktığı şehir olarak algılanmakta ve kendini hedef kitleye bu çekiciliklerle konumlandırmaktadır. Paris’in ön plana çıkmasının diğer bir nedeni de yapıldığı yıllarda yıkılması için protesto ve kampanyalar gerçekleştirilen Eyfel Kulesi’dir. Bugün yaklaşık 20 milyon kişi sadece Eyfel Kulesi’ni görmek için Paris’i ziyaret etmektedir (Türofed, 2008 aktaran Giritlioğlu ve Avcıkurt, 2011, s.83). 36 Resim 20. Paris Şehrinden Bir Görünüm Kaynak: Özgün Öte yandan bazı şehirler ya da ülkeler kendilerine özgü yapılarıyla da pazarlanabilmektedir. Bu bağlamda, İtalya Pisa Kulesi’yle, İngiltere Tower Bridge ve özgün iki katlı otobüsleri ile öne çıkmaktayken, İspanya’da Barselona ve Madrid tarihsel dokularının yanı sıra futbol kültürü ile ön plana çıkmıştır. Özellikle Camp Nou stadyumu her yıl binlerce turist tarafından ziyaret edilmektedir. İspanya için yakın bir zamanda yasaklanan boğa güreşi arenaları da yine turistler tarafından ilgi gören yerlerin başında gelmektedir. Yapıların dışında kültürel faaliyetler ve festivaller de şehirlerin markalaşmasında önemli rol oynamaktadır. Türkiye’de pek çok etkinlik, şehirlerin markalaşmasına yardımcı olmuştur. Yerel tarihimize ve manevi değerlerimize özgü olarak Konya’da her yıl Aralık ayında düzenlenen Şeb-i Arus törenleri ve Kırşehir’de düzenlenen Ahilik haftası önemli etkinlikler arasında yer almaktadır. Her yıl Edirne’de düzenlenen Kırkpınar Yağlı Güreşleri ve Efes’te düzenlenen Deve Güreşi festivali bu şehirlerin tanıtımına katkıda bulunmuştur. 2011 yılında Dünya Üniversiteler Kış Oyunları, Erzurum’da düzenlenmiş olup şehrin tanıtımına büyük katkı sağlamıştır. Kültür sanat alanında ise Antalya, Uluslararası Antalya Film Festivali (Altın Portakal) ile ön plana çıkmaktadır. Bir başka önemli film festivali ise Adana’da düzenlenen Altın Koza Film festivali olmuştur. Balıkesir’de her yıl düzenlenen Zeytinli Rock Festivali özellikle gençler tarafından büyük ilgi görmektedir. Tarihimizin önemli savaşlarından birine ev sahipliği yapan Çanakkale ise her yıl çeşitli törenlerle yurt dışından gelen Avusturya ve Yeni Zelandalı turistlere ev sahipliği yapmaktadır. Yine tarihimizde önemli bir yere 37 sahip olan Sarıkamış Harekâtı her yıl Kars’ta düzenlenen etkinlikle anılmaktadır. Ülkemizde şehirlerin pazarlanması kapsamında incelenebilecek en dikkat çekici şehir ise İstanbul’dur. İstanbul kendisini geçmişten günümüze sahip olduğu tarihi ve kültürel dokusuyla tanıtmaktadır. Bu özellikleri ön plana çıkararak kendisini, şehir turizmi kapsamında pazarlayan İstanbul 2010 Avrupa Kültür Başkenti seçilmiştir. Aynı şekilde özellikle son yıllarda düzenlenen uluslararası kongrelere ev sahipliği yapman bir şehirdir. İstanbul gerçekleştirilen Formula 1 İstanbul Park yarışı ile kendisini etkin bir şekilde pazarlamaya çalışmıştır (Giritlioğlu ve Avcıkurt, 2011, ss.83-84). Resim 21. İstanbul’a İlişkin Bazı Kurum ve Etkinliklerin Logoları Şehirlerin pazarlanması son derece önemli ve geniş kapsamlı bir konudur. Şehirler, genellikle kendilerini, sahip oldukları tarihi ve kültürel çekicilikleriyle ve bazı durumlarda ev sahipliği yaptıkları organizasyonlarla da pazarlayabilme yolunu izlemektedirler. Bu kapsamda gerçekleştirilen başlıca organizasyonların; olimpiyatlar, sportif karşılaşmalar, sanatsal ve kültürel etkinlikler olduğu görülmektedir. 1.5.1 Türkiye’de Şehirlerin Kişiliği ve Lakapları2 Şehirler birçok açıdan insanlara benzemekte olup onların da insanlar gibi birer kişiliği vardır. Kişilik şehirleri birbirinden ayırt eder. İnsan ömründe bebeklik, çocukluk ve yetişkinlik evreleri olduğu gibi şehirlerinde bir yaşam döngüsü vardır. Şehirler de aynen insanlar gibi zamanla kişilik kazanırlar. Nasıl ki insanların kişiliği doğal olarak var olan 2 Bölüm Yrd. Doç. Dr. Alpaslan ALİAĞAOĞLU’nun Lakap ve Logolarda Türkiye Şehirleri: Anlamların Coğrafyası isimli makalesinden alınmıştır. 38 ve sonradan kazanılma ile oluşuyorsa şehirler içinde durum böyledir. Bu kapsamda şehrin kişiliği doğal özellikler ile insan neslinin zamanla meydana getirdiği düzenlemelerin bileşkesidir. Şehirlerin kişiliği olduğu gibi lakapları da mevcuttur. Bu durum şehrin kişiliğinde yer alan baskın özelliklerinden birinin öne çıkmasından kaynaklanır. Türkiye kültürel açıdan pek çok zenginliğe sahip olduğundan bu özelliğini şehir lakaplarına da aktarmaktadır. Bu manada ülkemizde öne çıkanlardan biri, bir dönem milyonlarca kişi tarafından umut şehri olarak görülen “Taşı toprağı altın İstanbul” lâkabıdır. Lâkap İstanbul’un ülkemiz için istihdam anlamında ne kadar önemli olduğunu gösteren, algısal nitelikli bir lâkaptır. Yine şehrin ekonomik gücü bu lakap ile yansıtılmıştır. Yerleşmelere ait sit ve situasyon özelliklerini de yine lâkaplardan çıkarmak mümkündür. Bu açıdan Hakkâri “Dağlar Kenti” iken, Bitlis “Tarihin Buluştuğu Minareler Şehri” veya “Vadideki Güzel Şehir”dir. Osmaniye, “Tarihten Günümüze Yolların Buluşma Noktası” ve “Kaleler Şehri” dir. “Karadeniz’in İncisi, Suların Surlara Vurduğu Kent” ise Sinop’tur. Milli Mücadele’de önemli başarılar göstermiş şehirlerimiz ise övünç, kahramanlık ifade eden lâkaplara sahiptir. Bu lakaplar Milli Mücadele Dönemi sonrasında şehirlerin başına eklenmiştir. Gaziantep, Kahramanmaraş ve Şanlıurfa şehirleri bu lâkapların haklı onurunu elde etmişlerdir. Yine Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu Ulu Önder Atatürk, bazı şehirlerimizin lâkaplarında yer alarak onlara onur vermiştir. Bu noktada Samsun “Atatürk’ün Şehri” iken, Tekirdağ “Üç Kemaller Şehridir; Mustafa Kemal, Namık Kemal ve Yahya Kemal Beyatlı”. Yine “Cumhuriyet Şehri” olmak gibi bir lâkap, bu dönemde kurulup gelişen bir şehirle, yani Karabük’le ilgilidir. 39 Resim 22. Gaziantep Kalesi Kaynak: Özgün Bölgesel olarak kullanılan lakaplardan bazıları ise; Kayseri için “Orta Anadolu’nun Parlayan Yıldızı”, Artvin için “Karadeniz’in İncisi”, Kocaeli için “Avrupa Kenti”, Antalya için “Dünya Kenti”, İzmir için “Ege’nin İncisi”, Eskişehir için “Avrupa Kentleri Seviyesinde Anadolu Kenti”, Çanakkale için “Asya’nın En Batısındaki Uygar Kent” olmuştur. Van ise “Doğunun İncisi ve Güneş Şehri ” olarak nitelenmektedir. Resim 23. Doğu’nun İncisi Van’dan Bir Görüntü Kaynak: Özgün Manevi yönü ve tarihi ile öne çıkan şehirlerimizden Şanlıurfa aynı zamanda “Peygamberler Şehri” olarak anılır. Manevi yönüyle öne çıkan bir diğer şehir ise “Evliyalar Diyarı” Kastamonu olmuştur. Ardahan, “Serhat Şehridir”. 40 Resim 24. Evliyalar Diyarı Kastamonu Kaynak: Özgün Başkent lakabı da şehirlerimizde sıklıkla kullanılmaktadır. Giresun, “Kiraz ve Fındığın Başkenti”, Afyonkarahisar, “Sucuk, Mermer, Kaymak ve Termalin Başkenti”, Ordu, “Fındığın başkenti”, Karaman, “Türkçenin başkenti”, olmuştur. Lâkaplar bazen bir ülkede yerleşmenin tarihi gelişimi hakkında ipucu verebilmektedir. Anadolu’nun Türkleşmesi ile Malazgirt Savaşı arasında yakın bir paralellik mevcuttur. Bu açıdan Muş, “Anadolu’nun Kapısı” lâkabına, dolayısıyla kimliğine sahiptir. Resim 25. Afyonkarahisar Kalesi’nden Bir Görünüm Kaynak: Özgün Becerileri ortaya koyan şehir lâkaplarına en güzel örnek Kütahya’dır. Şehir kendini “Çiniler Diyarı” olarak tanımlamaktadır. Kuşkusuz “Çiniler Diyarı” olma sadece beceriyi ortaya koymamakta, övünç nedeni de olabilmektedir. Bu konuda bir başka örnek ise Zonguldak ve Bilecik şehirleridir. Zonguldak “Kara Elmas” diyarıdır. Bilecik, “Taşı Mermer, Toprağı Seramik, Yaprağı İpek, Tarih Şehri, Şeyh Edebali Diyarı” olarak nitelenmiştir. 41 Resim 26. Kara Elmas Diyarı Zonguldak Kaynak: Özgün Yine yaşayan halkın becerileri sayesinde kendine lakap bulan illerden biri olan Bolu “Aşçılar Diyarı” olarak anılmaktadır. Burada bir bakıma uzak geçmişle ilgili bir vurgu vardır. Aynı vurgu Amasya’da da görülmektedir. Amasya “Şehzadeler Şehri” dir. Lâkaplarla ilgili örnekleri çoğaltarak vermek mümkündür. Kullanılan lâkaplarda şehirde yaşayan halka vurgu da yapılmaktadır, “Dadaşlar Diyarı” Erzurum, “Efeler Diyarı” Aydın ve “Gakkoşlar Diyarı” Elazığ bu şehirler arasında öne çıkmaktadır. Yozgat “ Yiğidin Harman Olduğu Yer” olarak nitelenmektedir. Resim 27. Dadaşlar Diyarı Erzurum Kaynak: Özgün 42 KAYNAKÇA 1. Aliağaoğlu, A., t.y. Lakap ve Logolarda Türkiye Şehirleri: Anlamların Coğrafyası. Doğu Coğrafya Dergisi. Sayı:17, ss.263-290. 2. Alsaç, Ü., 1993. Türk Kent Düzenlemesi ve Konut Mimarlığı. İstanbul: İletişim Yayınları. 3. Altuğ, F., 1989. Kent Ekonomisi İlkeleri. Bursa Uludağ Üniversitesi Yayınları, Bursa. 4. Bianchini, F., 1999. Cultural planning for urban sustainability, City and Culture, ed. Louise Nyström (Karlskrona: Swedish Urban Environment Council. [Elektronik doküman] Erişim: <http://users.skynet.be/brusselskunstenoverleg/bianchini.pdf >, [Erişim Tarihi: 02.03.2015]. 5. Carter, J., Dyer, P. & Sharma, B., 2007. “Dis-Placed Voices: Sense Of Place And Place-Identity On The Sunshine Coast”, Social&Cultural Geography,8(5). 6. Ergün, M., t.y. Türk Eğitim Tarihi. Erişim: <http://www.egitim.aku.edu.tr/tet00.htm>, [Erişim Tarihi: 20.01.2015]. 7. Ertürk, H. & Sam, N., 2011. Kent Ekonomisi, Güncellenmiş 4.Baskı, Bursa: Ekin Basım Yayın Dağıtım. 8. Giritlioğlu, İ. & Avcıkurt, C., 2011. Şehirlerin Turistik Bir Ürün Olarak Pazarlanması, Örnek Şehirler ve Türkiye’deki Şehirler Üzerine Öneriler. Adıyaman Üniversitesi SBE Dergisi. S:4, Haziran, ss.74-89. 9. Güley, K., 2001. Kent Kimliği Değişim Sürecinin Gazimağusa Örneğinde İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Mimar Sinan Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. İstanbul. 10. Gürpınar, E., 1993. Kent Ve Çevre Sorunlarına Genel Bir Bakış. İstanbul: Der Yayıncılık. 11. Güvenç, B., 1991. Kentlerin Kimliği ve Antalya Üzerine Notlar. Öneriler, Örnekler, Mimarlık Dergisi, S: 1, ss.19-28. 12. İlgar, E., 2008. Kent Kimliği ve Kentsel Değişimin Kent Kimliği Boyutu: Eskişehir Örneği. Anadolu Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi. Eskişehir. 13. İlgüner, M. & Asplund, C., 2011. Marka Şehir. İstanbul: Markating Yayınları. 43 14. İspir, E. G. & Açma, B., 2005. Kentleşme ve Çevre Sorunları. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayını. No:1645. 15. Kaplan, A. & E. V. Küçükerbaş, 2000. Kentsel Tasarımda Peyzaj Mimarlığının Yeri ve Kentsel Peyzaj Tasarımı. Peyzaj Mimarlığı Kongresi. 19-21 Ekim. Ankara. 16. Kaya, E., t.y. Kentleşme ve Kentlileşme. [Elektronik doküman]. Erişim: <http://erolkaya.com/wp-content/uploads/kitaplar/kentlesme-vekentlilesme.pdf> [Erişim Tarihi: 20.01.2015]. 17. Kaypak, Ş., 2013. Küreselleşme Sürecinde Kentlerin Markalaşması ve Marka Kentler. C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi. Cilt:14, S:1. 18. Keleş, R., 2012. Kentleşme Politikası. İmge Kitabevi, Ankara. 19. Koçak, N. & Karakaş Tandoğan, G., 2008. Kent Turizmi Kapsamında Fuar ve Sergilerin İzmir Turizmine Olası Etkileri: Expo Örneği. Soid Seyahat ve Otel İşletmeciliği Dergisi. S:2, ss.6-15. 20. Krupat, E.,1985. People in Cities. The Urban Environment and Its Effect. Cambridge: Cambridge University Press. 21. Kuruca, C. K., 2014. Şehir Pazarlaması. Ondokuz Mayıs Üniversitesi SBE Yüksek Lisans Çalışması. Samsun. 22. Le Corbusier, 1987. Şehirciliğin Şiarları. Çev: İ. Bilgin. Defter. Ekim-Kasım. 23. Lynch, K.,1972. What Time is This Place. Cambridge: MIT Press. 24. Morley, D. & Robins, K., 1997. Kimlik Mekânları. Çev: E. Zeybekoğlu. İstanbul: Ayrıntı Yayınları. 25. Mumford, L., 1937. What is a city. Architectural Record, 82. 26. Oktay, D., 2001. Kentlerimiz, Yaşam Kalitesi ve Sürdürülebilirlik. Mimarlık. S: 302, ss.45-49. 27. Özdemir, N., 2012. Kent Kültürü, Yerel Medya ve Kültür Ekonomisi Yerel Medyanın Kent Kültürü Ekonomisi ve Yönetimi Açısından Önemi. Samsun Sempozyumu. C: 2, ss.67-82. 28. Prohansky, H. B., Abbe, K. F. & Kaminof, R., 1983. Place Identity, Physical World Socialization of the Self., Journal of Environmental Psychology, 28. 29. Pustu, Y., t.y. Küreselleşme Sürecinde Kent “Antik Site’den Dünya Kentine” [elektronik doküman] Erişim:< http://dergi.sayistay.gov.tr/icerik/der60m7.pdf> [Erişim Tarihi: 05.06.2015]. 30. Relph, E., 1976. Place and Palacelessness. Pion Limited, London. 44 31. Sasaki, M., 2004. The Role of Culture in Urban Regeneration. Fòrum Universal de les Cultures - Barcelona 2004. [elektronik doküman] Erişim: http://www.barcelona2004.org/www.barcelona2004.org/esp/banco_del_conocim iento/docs/PO_22_EN_SASAKI.pdf [Erişim Tarihi: 05.02.2015] 32. Schmidt, K., 2010. Göbekli Tepe – the Stone Age Sanctuaries. [Elektronik doküman] Erişim: < http://arheologija.ff.uni-lj.si/documenta/pdf37/37_21.pdf>, [Erişim Tarihi: 05.06.2015]. 33. Sezgin, M. & Ünüvar, Ş., 2011. Sürdürülebilirlik ve Şehir Pazarlaması Ekseninde Yavaş Şehir. Konya: Çizgi Kitabevi. 34. Stefanou, J., 1992. Environmental Iconolgy. A Toolfor Analysis for the Qualitative Improvement and Touristic Development of Places, in Tourism and the Environment. Eds. Briassoulis, H. And Straaten J.V.D., Kluwer. Academic Publishers, London. 35. TDK, t.y., Güncel Türkçe Sözlük. Erişim: < http://ww3.ticaret.edu.tr/bgur/files/2013/05/saitaz%C4%B1c%C4%B1o%C4%9Flu_ders_notu.pdf>, [Erişim Tarihi: 04.06.2015]. 36. Tekeli, İ., 1991. Kent Planlaması Konuşmaları. TMMOB Mimarlar Odası Yayınları. Ankara. 37. Tezcan, M., 1984. Sosyal ve Kültürel Değişme. Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Yayınları. No:129. 38. Topçu, D. K., 2011. Kent Kimliği Üzerine Bir Araştırma: Konya Örneği. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 8, (2), ss.1049-1072. 39. Tuna, K., 2013. Şehir Teorileri. İstanbul: İz Yayıncılık. 40. Türk İdareciler Derneği, 2014. İdarecinin Sesi Dergisi. Ahi Evran-ı Veli ve Ahilik. Mart-Nisan/2014, s.109-114. [elektronik doküman] Erişim: <http://www.tid.web.tr/ortak_icerik/tid.web/160/28%20T%C3%BCrk%C3%BClerin%20Kaynayan%20P%C4%B1nar%C4%B1,% 20Her%20K%C3%B6%C5%9Fesi%20T%20arih%20%C5%9Eehir.pdf>, [Erişim Tarihi: 09.02.2015]. 41. Ulu A. & Karakoç İ., 2004. Kentsel Değişimin Kent Kimliğine Etkisi.Planlama Dergisi. TMMOB Şehir Plancıları Odası Yayını, 3(28). 45 42. UNESCO Türkiye Milli Komisyonu, t.y. Dünya Kültür Mirası Listesi. Erişim:<http://www.unesco.org.tr/?page=15:64:1:turkce> , [Erişim Tarihi: 16.06.2015]. 43. Yaman, G., 2008. Marka Kent Olmanın Turizmde Önemi: Sakarya Örneği. Kültür ve Turizm Bakanlığı Dış İlişkiler ve AB Koordinasyon Dairesi Başkanlığı Uzmanlık Tezi. Ankara. 44. Yazıcıoğlu, MS, 2013. Medeniyet Kavramı Üzerine Bazı Düşünceler. Erişim: <http://ww3.ticaret.edu.tr/bgur/files/2013/05/saityaz%C4%B1c%C4%B1o%C4%9Flu_ders_notu.pdf>, [Erişim Tarihi: 01.06.2015]. 45. Yörükan, A., 2006. Şehir Sosyolojisinin ve İnsan Ekolojisinin Teorik Temelleri. Der: T. Yörükan 46 İKİNCİ BÖLÜM KONYA’NIN GENEL TANITIMI3 Geçmişi oldukça eskilere uzanan Konya, birçok uygarlığa beşik olmuş, bunun yanı sıra Anadolu Selçuklu Devleti ve Karamanoğulları Beyliği gibi tarihte iz bırakmış büyük devletlere de başkentlik yapmıştır. İlin tarih sahnesinde bıraktığı derin izler, eşsiz tarihi eserleri ve doğal güzellikleri de beraberinde getirmiştir. Tarihi ve doğal güzellikleri, ören yerleri, mağaraları, mimari güzellikleri ve dünyaca ünlü şahsiyetleri ile şehir, eşsiz bir zenginliğe ve turizm potansiyeline sahiptir. İlk tarımın yapıldığı yer olan, avcılık, yemek kültürü gibi önemli birçok gelişmenin bilinen en eski ve en gelişmiş merkezi kabul edilen ve UNESCO Dünya Miras Listesi’nde bulunan Çatalhöyük, bu tarih ve kültür hazinesinin önemli bir parçasıdır. Bu yönüyle Konya, ülkemiz kadar dünya medeniyet tarihinin anlaşılmasında da kilit rol oynamaktadır. Resim 28. Çatalhöyük Kaynak: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü, t.y. 3 Bu Bölümde kullanılan özgün fotoğraflar Mehmet Kalaycı’nın kişisel arşivinden alınmıştır. 47 Ülkemizin ve dünyanın manevi ikliminin şekillenmesinde büyük rol oynamış önemli şahsiyetleri sinesinde yetiştiren Konya, yüzyıllardır ülkemizin dünyaya açılan hoşgörü kapısı olagelmiştir. Bu şahsiyetlerden en bilineni Mevlana Celaleddin-i Rumi’nin birlik, beraberlik ve hoşgörü çağrısı insanlığın gönlünde büyük yankı bulmuş, insanları akın akın O’nu ve O’nun yetiştiği manevi iklimi anlama gayretiyle Konya’ya çekmiştir. Bu nedenle Konya ve Mevlana Celalettin-i Rumi ayrılmaz bir bütün haline gelmiştir. Çalışmada Konya’nın genel coğrafi özellikleri, doğal ve tarihi güzellikleri, sosyokültürel yapısı, tarihi, idari, ekonomik ve sektörel yapısı ayrıntılı bir şekilde ele alınmıştır. Her bir konu, ilgili istatistikî veriler ve görsellerle desteklenmiş ve böylelikle anlatımın daha anlaşılır kılınması ve zenginleştirilmesi amaçlanmıştır. 2.1 GENEL COĞRAFİ BİLGİLER Harita 1. Konya Siyasi Haritası Kaynak: Coğrafya Dünyası, t.y. 48 2.1.1 Genel Görünüm İlin topraklarının büyük çoğunluğu İç Anadolu Bölgesi’nin güneyinde yer almakla birlikte, güney ve güneybatı kesimleri Akdeniz Bölgesi sınırları içinde yer almaktadır. Bu nedenle Konya, İç Anadolu Bölgesi ile Akdeniz Bölgesi arasında bir geçiş noktası niteliğindedir. Buna ek olarak, Afyon ile komşu olması nedeniyle İç Anadolu Bölgesi’nin Ege Bölgesi ile bağlantısını da sağlamaktadır. 2014 yılı Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) verilerine göre Konya’nın toplam nüfusu 2.108.808 kişi, sadece il merkezi nüfusu ise 1.220.793 kişidir. Yıllık nüfus artış hızı % 14,1, km2 başına düşen kişi sayısı ise 54’dür (T.C. Konya Valiliği, t.y.). Konya, 36o 41' ve 39o 16' kuzey enlemleri ile 31o 14' ve 34o 26' doğu boylamları arasında yer almaktadır. Ülkemizin yaklaşık %5’ini kaplayan il, 38.873 km2'lik yüz ölçümü ile en büyük yüz ölçümüne sahip ilimizdir. Konya kuzeyinde Ankara, batısında Isparta, Afyonkarahisar ve Eskişehir, güneyinde Mersin, Karaman ve Antalya, doğusunda, Niğde ve Aksaray illeri ile çevrilidir (T.C. Konya Valiliği, t.y.). 31 ilçesi ve 684 köyü bulunan Konya’nın ilçeleri şunlardır; Karatay, Meram, Selçuklu, Ahırlı, Akören, Akşehir, Altınekin, Beyşehir, Bozkır, Cihanbeyli, Çeltik, Çumra, Derbent, Derebucak, Doğanhisar, Emirgazi, Ereğli, Güneysınır, Hadim, Halkapınar, Hüyük, Ilgın, Kadınhanı, Karapınar, Kulu, Sarayönü, Seydişehir, Taşkent, Tuzlukçu, Yalıhüyük ve Yunak. Bunlardan Karatay, Meram ve Selçuklu ilçeleri Konya Büyükşehir Belediyesi sınırları içerisinde bulunmaktadır. Bu ilçelerden Meram, Karatay, Selçuklu, Ahırlı, Akören, Altınekin, Beyşehir, Bozkır, Cihanbeyli, Çumra, Derbent, Derebucak, Ereğli, Emirgazi, Güneysınır, Halkapınar, Hüyük, Karapınar, Kulu, Seydişehir, Sarayönü ve Yalıhüyük ilçelerine bağlı bölgeler Konya Kapalı havzası içinde yer almaktadır (Marmara Araştırma Merkezi Çevre Enstitüsü, t.y., s.153). İlçelerin yüz ölçümleri ise şöyledir: Ahırlı: 353 km², Akören: 490 km², Altınekin: 1.106 km², Beyşehir: 1.721 km², Bozkır: 1.489 km², Cihanbeyli: 4.109 km², Çeltik: 637 km², Çumra: 2.320 km², Derbent: 442 km², Derebucak: 483 km², Doğanhisar: 428 km², Emirgazi: 829 km², Ereğli: 2.189 km², Güneysınır: 395 km2, Hadim: 921 km2, Halkapınar: 483 km2, Hüyük: 448 km2, Ilgın: 1.394 km2, Kadınhanı: 1.127 km2, Karapınar: 3.030 km2, Karatay: 1.978 km2, Kulu: 1.521 km2, Meram: 1.949 km2, Sarayönü: 1088 km2, Selçuklu: 2.056 km2, Seydişehir: 2207 km2, Taşkent: 468 km2, 49 Tuzlukçu: 589 km2, Yalıhüyük: 81 km2, Yunak: 3001 km2, alana sahip olduğu görülür (Konya Sanayi Odası, t.y.). Harita 2. Konya ve İlçeleri İdari Bölümleme Haritası Kaynak: T.C. Konya Valiliği İl Nüfus ve Vatandaşlık Müdürlüğü, t.y. Ortalama yükseltisi 1016 m olan ilde yükselti, batıdan doğuya doğru azalmaktadır (Bozyiğit, 2010, ss. 231-250). Yeryüzü şekilleri açısından incelendiğinde ova ve platoların yoğunlukta olduğu görülmektedir (T.C. Konya Valiliği, t.y.). İlin 4/5’ini düzlükler geri kalanını ise dağlık alanlar oluşturmaktadır (T.C. Konya Valiliği, Konya Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü, 2011). İlde ova ve platolara oranla oldukça az yer kaplayan yükseltiler, güney ve güney batı kesimlerinde bulunan Toros Dağları ve civarında toplanmıştır. En çukur yer, 975 m yükseklik ile Konya Ovası’nda yer alan Aslım mevkii, en yüksek yer ise 1080 m yükseklik ile Alâeddin Tepesi’dir (T.C. Konya Valiliği, 2014). Kuzey ve güney Alp kıvrımları arasında yer alan Konya’nın güneyinde Toros Dağları’nın iç kısımlarında bir fay hattı boyunca uzanan volkanik dağlar yer almaktadır. Diğer üç tarafı plato ve göllerle çevrili olan İlin kuzeyinde Haymana Platosu, kuzeydoğusunda Cihanbeyli Platosu ve Tuz Gölü, batısında Beyşehir ve Akşehir Gölleri, doğusunda ise Obruk Platosu bulunmaktadır. Konya; ova, plato, akarsu ve göl gibi yeryüzü şekilleri açısından oldukça zengindir. 50 Tablo 3. Konya’da Bulunan Yeryüzü Şekilleri Dağlar Bozdağlar, Sultan Dağları, Aladağlar, Loras, Eşenler, Toros Dağları, Geyik, Bolkar Dağları, Aydos Dağları, Karacadağ, Erenler Dağı, Takkeli Dağ. Platolar Obruk Platosu, Cihanbeyli Platosu Ovalar Konya Ovası, Ereğli Ovası, Çumra Ovası, Karapınar Ovası, Altınekin Ovası, Sarayönü Ovası, Kadınhanı Ovası, Ilgın Ovası, Akşehir Ovası, Aksaray Ovası’nın bir bölümü, Beyşehir Ovası, Seydişehir Ovası, Doğanhisar Ovası, Yunak Ovası ve Akgöl Ovası Akarsular Uludere, Çavuş Deresi, Süberte Çayı, Çarşamba Çayı, Zanapa Deresi, May Deresi, Meram Çayı, Sille Deresi, İnsuyu Deresi, Göksu Nehri, YunakGökpınar Deresi, Ilgın Deresi, Bakırpınarı-Zengi-Beşgöz Kaynakları Göller Tuz Gölü, Beyşehir Gölü, Akşehir Gölü, Suğla Gölü, Ilgın (Çavuşcu) Gölü, Ereğli Akgöl, Yunak Akgöl Barajlar Altınapa Barajı, Apa Barajı, Derebucak Barajı, May Barajı, Sille Barajı, İvriz Barajı Kaynak: T.C. Konya Valiliği, 2014, s.6. Tarihi çok eskilere uzanan ilin şekillenmesinde 1. ve 2. jeolojik zamanlar etkili olmuştur. Volkanik püskürmeler ve yatay ve düşey kırılmalar şehrin bugünkü halini almasında oldukça etkilidir (Yurt Ansiklopedisi, 1982-1983, s.5106). Konya şehir merkezi 4. derecede deprem bölgesidir. Şehir merkezinde çok şiddetli bir depremle karşılaşılmamış olsa da Akşehir ve Ilgın ilçelerinde şiddetli depremler meydana gelmiştir. Bölgede meydana gelen en şiddetli ve hasarlı depremler 5.5 büyüklüğündeki 1921 tarihinde meydana gelen Ilgın ve 5.6 büyüklüğündeki 1946 tarihinde meydana gelen Kadınhanı depremleridir (Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı, t.y.). T.C. Başbakanlık Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı’ndan (AFAD) edinilen bilgilere göre Akşehir, Taşkent ve Hadim ilçelerinde heyelan; Hadim, Seydişehir, Taşkent ve Meram ilçelerinde kaya düşmesi olayları görülebilmektedir. (Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı, t.y.). Sahip olduğu jeolojik yapı nedeniyle ilde önemli sıcak su kaynakları bulunmaktadır. Bunun yanı sıra şehir, geçirilen tarihsel sürecin bir sonucu olarak önemli yer altı kaynaklarına sahiptir. Ülkemizin en büyük alüminyum ve manyezit yatakları Konya sınırları içerisindedir. Bunun yanı sıra kömür, kil, çimento 51 hammaddeleri, kurşun-çinko, barit madenleri ve yer altı suyu rezervleri de bulunmaktadır. Konya, Neolitik Çağ ve Kalkolitik Çağ’a ait önemli eserler içermektedir. Bunlardan en bilineni UNESCO Dünya Miras Listesi’ne de dâhil edilen Çatalhöyük’te bulunmaktadır. Alâeddin Tepesi ve Karahöyük ise Tunç Çağı açısından önemli merkezlerdir (T.C. Konya Valiliği, 2014). Tarih öncesi devirlerden buyana birçok uygarlığa yurt olmuş şehir, bu uygarlıkların miras bıraktığı oldukça zengin bir tarihi hazineye sahiptir. Her bir medeniyettin tarih sahnesinde bıraktığı izler incelendiğinde şehrin bir açık hava müzesi niteliğinde olduğu görülmektedir. Resim 29. Alaeddin Tepesi ve Alaeddin Camii Kaynak: T.C. Konya Valiliği İl Nüfus ve Vatandaşlık Müdürlüğü, t.y. 52 2.1.2 Ovalar ve Platolar Geniş ova ve platolara sahip olduğu için Konya’nın topraklarının çoğunluğu tarıma elverişlidir. Bu nedenle de ekonomisinde ova ve platolar önemli bir yer tutmaktadır. Bu yönüyle Konya, özellikle buğday üretiminin önemli bir kısmını oluşturduğundan ülkemizin buğday ambarı olarak adlandırılmaktadır. En önemli platoları Obruk ve Cihanbeyli platolarıdır. Cihanbeyli Platosu Tuz Gölü’nün batısında, Obruk Platosu ise Tuz Gölü’nün güneyindedir. İlin kuzeydoğusunda, Konya ve Ereğli ovaları arasında yer alan Obruk Platosu ismini üzerindeki kireç taşı tabakaları üzerinde gelişmiş karstik obruklardan alır. Bu obrukların en büyüğü, kireç taşlarının çözülmesi ile oluşan ve içerisinde bir de göl bulunan Kızören Obruğu’dur (T.C. Konya Valiliği Tarım İl Müdürlüğü, 2010). Konya’nın kuzeyinde ise kireçtaşı tabakalarıyla kaplı Cihanbeyli Platosu yer alır (T.C. Konya Valiliği, t.y.). İlde en fazla alan kaplayan ikinci yüzey şekli ovalardır. İlin en büyük ovaları Konya ve Ereğli ovalarıdır (T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Türkiye Kültür Portalı, t.y.). Bunların dışında Çumra, Karapınar, Altınekin, Sarayönü, Kadınhanı, Ilgın, Akşehir, Beyşehir, Seydişehirı, Doğanhisar, Yunak ve Akgöl ovaları bulunmaktadır. 2.1.3 Akarsular İlin su potansiyeli 2.939 hm3/yıl yer üstü, 1.508 hm3/yıl yer altı olmak üzere toplamda 4.447 hm3/yıl’dır (T.C. Konya Valiliği Konya Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü, 2011, ss. 29-30; Mevlana Kalkınma Ajansı (MEVKA), 2012; Devlet Su İşleri (DSİ) Genel Müdürlüğü, t.y.). Yer üstü su potansiyelinin çoğunluğunu mevsimlik ve sel rejimli akarsular oluşturmaktadır. Bütün akarsuların rejimleri düzensizdir ve genel itibariyle boyları kısadır. Bu nedenle de mevsime göre kurumaları söz konusu olabileceği gibi sel ve baskınlar da büyük hasara neden olabilmektedir. Üzerinde May ve Apa barajları gibi barajlar kurularak; sel ve baskınlara neden olan bu akarsular kontrol altında tutulmaya çalışılmaktadır. İlin en önemli akarsuyu olan Çarşamba Çayı, aynı zamanda akış uzunluğu en uzun akarsuyudur (T.C. Konya Valiliği Çevre ve Şehircilik Konya İl Müdürlüğü, 2011, s.29). Çarşamba Çayı karşılanmasında önemlidir. 53 özellikle tarımsal su ihtiyacının Ülkemizin ikinci büyük gölü olan Tuz Gölü’nün bir bölümü Konya sınırları içerisindedir. Ayrıca ülkemizin üçüncü büyük gölü ve en büyük tatlı su gölü olan Beyşehir Gölü Konya - Isparta sınırında yer almaktadır (T.C. Konya Valiliği, t.y.). İlde bulunan diğer tabii göller ise Akşehir Gölü, Suğla Gölü, Çavuşçu Gölü, Hotamış Gölü ve Akgöl’dür. Bunların dışında karstik oluşumlar ve volkanik olaylar sonucu ortaya çıkan birçok küçük göl bulunmaktadır. Volkanik olaylar sonucu ortaya çıkan göllerden en bilineni Meke Gölü, 1. derece doğal sit alanıdır (Mevlana Kalkınma Ajansı, t.y.). Göllerin yanı sıra birçok da gölet ve yer altı suyu bulunmaktadır. 2.1.4 İklim Konya’da daha çok karasal iklim hâkim olmakla birlikte, coğrafi konumu itibariyle değişik iklimsel özellikler görülmektedir. İlin güney kesimlerinde yer alan Akşehir, Beyşehir, Seydişehir ve Hadim de Akdeniz ikliminin etkileri görüldüğünden yazları sıcak ve kurak, kışları ılık ve yağışlı geçmektedir. İç kısımlarda ve kuzey bölgelerinde ise karasal iklim hâkimdir. Bu nedenle yazları sıcak ve kurak, kışları ise soğuktur. Karasal iklim ve Akdeniz ikliminin yanı sıra Karapınar civarında çöl iklimi görülmektedir (T.C. Konya Valiliği, Konya Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü, 2011, s.83). Meteoroloji Genel Müdürlüğü’nün verilerine göre, Konya da yıllık sıcaklık ortalaması 11,6 civarındadır. İlde en düşük soğukluklar ocak ayında, en yüksek sıcaklıklar ise temmuz ve ağustos aylarında gözlenmektedir (T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı Meteoroloji Genel Müdürlüğü, t.y.). Yıllık ortalama sıcaklık değerleri iklim çeşitliliğinin de etkisiyle bölgelere göre farklılık göstermektedir. İlde 1954’den bu yana ölçülen en yüksek sıcaklık, 40,6 ºC olup 30.07.2000’de ölçülmüştür. En düşük sıcaklık ise -26,5 ºC olup 06.02.1972’de ölçülmüştür (T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı Meteoroloji Genel Müdürlüğü, t.y.). Akdeniz ikliminin hâkim olduğu bölgelerde nemli ve ılık rüzgârlar görülürken, karasal iklimin hâkim olduğu kesimlerinde ise kuzey rüzgârlarının etkisi ile kış ayları kuru ve soğuk geçmektedir (Yurt Ansiklopedisi, 19821983, s.5106). Yıllık ortalama yerel basınç 8994 mb.'dır (T.C. Konya Valiliği, Konya Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü, 2011, s.83). 54 İlin yıllık yağış normalleri 311,5 mm civarında seyretmektedir (T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı Meteoroloji Genel Müdürlüğü, t.y.). Bununla birlikte yıllık yağış ortalaması yüksek kesimlerde çok daha yüksek seviyelere ulaşabilmektedir. En fazla yağmur kış ve ilkbahar aylarında yağmaktadır. Yazları kuraktır. En çok yağış ocak ve aralık aylarında en az yağış ise Temmuz ve Ağustos aylarında görülmektedir (T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı Meteoroloji Genel Müdürlüğü, t.y.). Her ne kadar büyük problemler ile karşılaşılmasa da Konya ve çevresi kuraklık yönünden büyük risk taşımaktadır (Çiçek ve Türkoğlu, 2007, ss.13-25; T.C. Konya Valiliği, Konya Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü, 2011). Çöl ikliminin hâkim olduğu Karapınar’da ise erozyon tehlikesi bulunmaktadır (Erpul, 2012). Grafik 1. Konya Yıllık Yağışları Kaynak: T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı Meteoroloji Genel Müdürlüğü, t.y. 2.1.5 Bitki Örtüsü Konya kapalı havzasının %56’sını oluşturan Konya ilinin geniş ova ve platoları bozkırlarla kaplı olduğundan ana bitki örtüsü step bitkilerinden oluşur. İklim koşullarının etkisiyle ilkbaharda yeşeren step bitkileri yaz sıcaklarının gelmesiyle 55 birlikte kurumaktadır. Bununla birlikte ilin, bozkır bitki örtüsü ile Akdeniz orman bitki örtüsü arasında geçiş özelliği taşıdığı görülmektedir (Bozyiğit, 2010, ss. 231-250). İlin güney ve güneybatı kesimlerinde bulunan ormanlık alanlar 559.759 hektarlık bir alana yayılmıştır (T.C. Konya Valiliği, Konya Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü, 2011, s.99). En çok görülen ağaç türleri meşe, kayın, ardıç, karaçam, kızılçam, göknar, dişbudak ve gürgendir (Yurt Ansiklopedisi, 1982-1983, s.5111). İlde egemen bitki örtüsünün farklı sebeplerle ortadan kaldırılması nedeniyle toprak erozyonu hızlanmıştır (Bozyiğit ve Güngör, 2011, ss. 169-200). 2.2 DOĞAL VE TARİHİ GÜZELLİKLER 2.2.1 Genel Görünüm Tarih öncesi devirlere uzanan geçmişi ile birçok uygarlığa ev sahipliği yapmış olan Konya, zengin bir tarihi ve kültürel mirasa sahiptir. Bu tarihi değerler bizim olduğu kadar, dünyanın dört bir yanından insanların da ilgisini çekmektedir. Ören yerleri, manastırları, diğer dinsel tarihi öğeleri, camileri, medreseleri, farklı dönemlere ait yerleşim yeri kalıntıları ile Konya, inanç ve kültür turizmi açısından önemli bir potansiyeli bünyesinde barındırmaktadır. Bunların yanı sıra, dünyanın nazar boncuğu Meke Gölü, eşsiz güzelliğe sahip Yerköprü Şelalesi, türkülere konu olmuş Meram Bağları, ülkemizin en uzun, dünyanın üçüncü uzun doğal mağarası Tınaztepe Mağarası, hoşgörü timsali Mevlana’sı, güldürürken düşündüren Nasreddin Hoca’sı ile Konya tam bir tarih, kültür, medeniyet ve turizm şehridir. 2.2.2 Tarihi Eserler ve Doğal Güzellikler Konya’nın tarihinde rol oynayan geçmiş uygarlıkların geride bıraktığı izler incelendiğinde ilin değişik dinlerin buluşma noktası olduğu görülmektedir. Bu nedenle de inanç ve kültür turizmi açısından paha biçilmez bir mirasa sahiptir. Bunun yanı sıra geçmiş uygarlıklardan kalan tarihi eserler, hem ülkemiz hem de dünya medeniyet tarihine ayna tutması açısından altın değerindedir. Dünyaca ünlü tarihi değerlere ek olarak, ilin doğal güzellikler açısından da potansiyeli oldukça yüksektir. Bunların yanı sıra mesire yerleri, ören yerleri, mağaraları ile farklı turizm aktivitelerine olanak 56 tanımaktadır. Bu bölümde Konya’nın doğal ve tarihi güzelliklerine ve turizm açısından önemli olduğu düşünülen diğer kültürel değerlerine değinilmiştir. Konya Turizm Platformu’nun gerçekleştirdiği bir çalışmaya göre Konya’nın 22 önemli tarihi mirası içinden Konya’nın 7 harikası olarak belirlenen eserler sırasıyla şöyledir; Mevlana Müzesi, Meke Gölü, Çatalhöyük, Nasrettin Hoca, Tınaztepe Mağarası, Alâeddin Camii, Yerköprü Şelalesi. Çalışmada yer alan diğer 15 önemli tarihi miras ise şöyledir: İvriz Kaya Anıtı, Klistra (Gökyurt Köyü), Eşrefoğlu Camisi, Eflatun Pınarı, Fasıllar Anıtı, Aya Elena Kilisesi, Kubad-Abad Sarayı, Köşk Kaplıcaları, Karapınar Obrukları, Tuz Gölü, İnce Minare, Karatay Medresesi, Ilgın Kaplıcaları, Oymalı Yer altı Şehri, Aziziye Camisi (Konya Necmettin Erbakan Üniversitesi, 2014, ss.12-13; T.C. Konya Valiliği, t.y.). Bu bölümde, bu 22 doğal ve tarihi miras esas alınarak Konya’nın tarihi ve doğal güzellikleri anlatılmaya çalışılmıştır. Bununla birlikte, Mevlana Celaleddin-i Rumi, Nasreddin Hoca, Köşk Kaplıcaları ile Ilgın Kaplıcaları ileride ilgili bölümlerde anlatılacağından bu bölümde ele alınmamıştır. Her ne kadar çalışmamızda Konya Turizm Platformu’nun çalışmasında belirlenen bu eserler esas alınarak tanıtılmaya çalışılmışsa da, Konya’nın anlatılmaya ve tanıtılmaya değer daha birçok tarihi ve doğal güzelliğinin bulunduğunun da unutulmaması gerekmektedir. Mümkün olduğunca bütün bu eserlere değinilmeye çalışılmışsa da hepsinden gerektiğince bahsetmek bu çalışmanın sınırlarını aşacağından mümkün olmamıştır. 2.2.2.1 Mevlana Müzesi Ülkemizin değerli olan yetiştirdiği en şahsiyetlerden biri Mevlana Celâlettin-i Rumi’nin adı ile anılan müze, ülkemizin edilen en üçüncü çok ziyaret müzesidir (Tablo 4) (T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Döner Resim 30. Mevlana Müzesi Girişi Kaynak: Özgün 57 Sermaye İşletmesi Merkez Müdürlüğü, 2013 - 2014). Selçuklular Dönemi’nde Selçuklu Sarayı’nın gül bahçesi olarak kullanılan Müze, Selçuklu Sultanı Alaeddin Keykubat Dönemi’nde Hz. Mevlana Celaleddin-i Rumi’nin babası, Sultanü’l Ulema olarak anılan Bahaeddin-i Veled’e hediye olarak verilmiştir (T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, t.y.). Tablo 4. 2015 Yılı Müze ve Ören Yeri Ziyaretleri İstatistiği İL 2015 YILI (Ocak-Mart) DÖNEMİ ZİYARETÇİ BAZINDA İLK 20 MÜZE VE ÖRENYERLERİMİZ TOPLAM MÜZE ÖRENYERİ ADI ZİYARETÇİ TOPLAM GELİR 1 İSTANBUL AYASOFYA MÜZESİ 609.995 9.661.035,00 2 İSTANBUL TOPKAPI SARAYI MÜZESİ 599,159 8.936.340 3 KONYA MEVLANA MÜZESİ 403,094 0,00 4 İZMİR EFES ÖRENYERİ 188,368 1.054.030 5 NEVŞEHİR GÖREME AÇIK HAVA MÜZESİ 164,713 2.294.220 6 DENİZLİ PAMUKKALE HİERAPOLİS ÖRENYERİ 162,222 2.864.200 7 İSTANBUL TOPKAPI SARAYI - HAREM DAİRESİ 157,673 1.840.680 8 ÇANAKKALE TROİA ÖRENYERİ 90,336 1.307.790 9 İSTANBUL İST. ARKEOLOJİ MÜZESİ 78,558 573,08 10 NEVŞEHİR DERİNKUYU YER ALTI ŞEHRİ 67,159 893,24 11 NEVŞEHİR KAYMAKLI YER ALTI ŞEHRİ 61,589 755,63 12 ANKARA ANADOLU MEDENYETLERİ MÜZESİ 56,287 513,08 13 ANTALYA ASPENDOS ÖRENYERİ 52,356 713,84 14 AKSARAY IHLARA VADİSİ ÖRENYERİ 48,033 250,27 15 İSTANBUL KARİYE MÜZESİ 41,405 458,80 16 İZMİR ST. JEAN ANITI 38,73 335,86 17 İZMİR AKROPOL ÖRENYERİ 37,305 637,97 18 AYDIN AFRODISIAS MÜZE VE ÖRENYERİ 34,347 391,38 19 ANKARA CUMHURİYET MÜZESİ 33,791 64,53 20 AKSARAY SARATLI YER ALTI ŞEHRİ 30,079 280,00 Kaynak: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Döner Sermaye İşletmesi Merkez Müdürlüğü, t.y. 1231 yılında Bahaeddin-i Veled’in vefatıyla bahçeye, günümüzde de türbesinin bulunduğu yere defnedilmiştir (T.C. Konya Valiliği, t.y.). Mevlana Hazretleri babasının 58 mezarının üzerine kubbe yapılması yönündeki istekleri "Gök kubbeden daha iyi türbe mi olur" diyerek reddetmiştir. Mevlana Dönemi’nde dergâh olarak kullanılmış ve Mevleviliğin merkezi olmuştur. Mevlana’nın 1273 yılında vefatıyla birlikte mezarının üzerine türbe yapılma istekleri yeniden gündeme gelmiştir. Her ne kadar Mevlana bu konuya karşı negatif bir yaklaşım sergilese de oğlu Sultan Veled bu istekleri kabul etmiştir (T.C. Konya Valiliği, t.y.). Bunun üzerine Mimar Tebrizli Bedrettin tarafından dört kalın sütun üzerinde yükselen ve bugün Yeşil Kubbe (Kubbe-i Hadra) olarak bilinen türbe yaptırılmıştır (T.C. Konya İl Müftülüğü, t.y.). Ayrıca Mevlana’nın vefatından sonra babası Bahaeddin-i Veled’in de türbesi yaptırılmıştır (T.C. Kültür ve Turizm Resim 31. Mevlana Türbesi Girişi Kaynak: Özgün Bakanlığı, t.y.). Resim 32. Mevlana Müzesi Yeşil Kubbe Kaynak: Özgün 59 Mevlevi dergâhı ve türbe olarak kullanılmaya devam edilen gül bahçesinin müze olarak kullanılmaya başlanması ise 1926 yılına rastlamaktadır. Bu dönemde "Konya Âsâr-ı Âtîka Müzesi" adı ile hizmet veren müzenin adı 1954 yılında "Mevlâna Müzesi" değiştirilmiştir (T.C. olarak Kültür ve Turizm Bakanlığı, t.y.). Bugünkü Müzenin avlu giriş kapısı, "Dervîşân Kapısı", Üçler Mezarlığı’na açılan kapısı ise “Hâmûşân (Susmuşlar) Kapısı” olarak Hürrempaşa, adlandırılmaktadır. Sinan Paşa, Fatma Hatun ve Hasan Paşa türbeleri ile Resim 34. Hz. Mevlana’nın Kabri Kaynak: Özgün Mevlâna Hazretleri ve aile fertlerinin mezarları bulunmaktadır (T.C. Konya İl Müftülüğü, t.y.). Bu türbelere ek olarak Osmanlı padişahı III. Murat tarafından dervişlerin kalması için yaptırılan derviş hücreleri ve müzeye dönüştürülmeden önce yemekhane olarak kullanılan matbah bölümü ile Kanuni Sultan Süleyman tarafından yaptırılan semahane ve mescit bulunmaktadır (T.C. Konya t.y.). Valiliği, Günümüzde hücrelerinin derviş bir kısmı birleştirilmiş ve ülkemizin farklı yörelerinden dokuması el halıların sergilendiği bir alan haline getirilmiştir. Avluda ise Yavuz tarafından şadırvan, Sultan Selim yaptırılan Şeb-i Arûs Resim 35. Mevlana Müzesi Şeb-i Arûs Havuzu Kaynak: Özgün Resim 33. Mevlana Müzesi Şeb-i Arûs Havuzu Kaynak: Özgün 60 havuzu ve selsebil çeşmesi bulunmaktadır (T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, t.y.). Hem Selçuklu hem de Osmanlı dönemlerine tanıklık ettiği için her iki dönemin de izlerini taşıyan müze, yukarıda bahsedilen eserlere ek olarak tarihi eşyalar, değerli Bursa kumaşları gibi daha birçok değerli eser ile ziyaretçilerin ilgisini çekmektedir (T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, t.y.). 2.2.2.2 Meke Gölü Konya krater gölleri açısından oldukça zengindir. Bu göller arasında Hotamış ve Karapınar ilçelerinin güneydoğusunda bulunan Meke Gölü ayrıcalıklı bir yere sahiptir. Zeminde çift patlama ile oluşmuş Meke Gölü, görüntüsü ve jeolojik yapısı itibariyle eşi bulunmaz bir doğa harikasıdır (Mevlana Kalkınma Ajansı, 2013, s.16). Gölün oluşumu 5 milyon yıl öncesinde meydana gelen volkanik patlamaya dayanmaktadır. Zamanla ortasında ada bulunan bir göl halini almıştır. 9000 yıl önce ise gölün içerisindeki adanın tepe noktasında meydana gelen ikinci patlama ile oluşan koni şeklindeki çukur da zamanla su ile dolmuş ve iç içe iki göl görüntüsünü almıştır (T.C. Konya Valiliği, t.y.). Birinci gölün deniz seviyesinden yüksekliği 981 m, uzunluğu 800 m, genişliği 500 m ve derinliği 12 m’dir (Mevlana Kalkınma Ajansı, 2013, s.77). Suları tuzlu olan ortadaki ikinci gölün ise su seviyesinden yüksekliği 50 m, derinliği 25 m’dir (T.C. Konya Valiliği, t.y.). Dünyanın nazar boncuğu olarak adlandırılan, 1998 yılında doğa anıtı ve 2005 yılında da Ramsar alanı olarak ilan edilen Meke Gölü, yer altı sularının bilinçsiz tüketimi nedeniyle sıcak yaz aylarında kurumaktadır. Kuşların geçiş güzergâhında bulunan göl, kuş türleri açısından da oldukça zengin bir çeşitliliğe sahip olmakla birlikte yaşanan kuraklığın etkileri kuşların geçiş güzergâhını değiştirmelerine neden olmaktadır (Mevlana Kalkınma Ajansı, 2013, s.18). Bölgede Meke Gölü’nün yanı sıra daha birçok krater gölü bulunmaktadır. Acı Göl, Çıralı Göl, Meyil Gölü bunlardan bazılarıdır. 61 Resim 36. Meke Gölü Kaynak: Türkiye Seyahat Acentaları Birliği, t.y. 2.2.2.3 Çatalhöyük Neolitik Kenti Çumra ilçesinde bulunan Çatalhöyük Neolitik Kenti, Güney Anadolu Platosu’nda yaklaşık 14 hektarlık bir alan üzerinde yer almaktadır. Yerleşik hayata geçiş, tarımın başlaması, avcılık, yemek kültürünün oluşması, ev mimarisi ve kutsal yapı gibi insanlık tarihi açısından devrim denilebilecek nitelikteki birçok gelişmenin ilk örneklerini içermesi açısından paha biçilmez bir değer taşımaktadır. Bu yönü ile uygarlık tarihi açısından önemli birçok gelişmenin bilinen en eski ve en gelişmiş merkezidir. İki höyükten oluşan Çatalhöyük’ün tarihi MÖ 7000 yıllarına kadar uzanmaktadır (T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Türkiye Kültür Portalı, t.y.). İçerdiği eşsiz tarihi, sanatsal ve kültürel doku ve eserler ile 2012’de UNESCO tarafından Dünya Miras Listesi’ne alınmıştır (UNESCO World Heritage Convention, 2012). Çatalhöyük, bu yönüyle Konya’yı, ülkemiz kadar dünya medeniyet tarihinin anlaşılmasında da önemli bir yere getirmiştir. 62 Resim 37. Çatalhöyük Neolitik Kenti Kaynak: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü, t.y. 2.2.2.4 Tınaztepe Mağarası Mağara turizmi Konya’nın turizm potansiyeli açısından önemli bir yer tutmaktadır. Bu potansiyel de en önemli pay ise görülmeye değer sarkıt ve dikitleriyle Seydişehir ilçesinde bulunan Tınaztepe Mağarası’na aittir. Mağara, 1650 m uzunluğunda, yatay özelliğe sahiptir. Ülkemizin en uzun, dünyanın üçüncü uzun mağarası olarak gösterilen mağara fosil ve aktif olmak üzere iki bölümden oluşmaktadır. Fosil bölümüne yağışlar çok olduğu bahar aylarında girilecek olursa, sayısı 5'i bulan göllerin botla geçilmesi gerekecektir. Sonbahar aylarında suların azalması sonucu aynı galeri yürünerek geçilebilmektedir. Beşinci gölden sonra mağarada 30 m'lik bir inişle büyük salona gelinmektedir. Bu salon mağaranın bu kesiminde bulunan gölle son bulmaktadır (T.C. Konya Valiliği, t.y.). Resim 38. Tınaztepe Mağarası Kaynak: Haber Bölge, 18.01.2015. 63 2.2.2.5 Alaeddin Camii Alaeddin Tepesi üzerinde bulunan cami, Konya’da bulunan Anadolu Selçuklu Dönemi’ne ait en büyük ve en eski camidir (Konya Büyükşehir Belediyesi, t.y.). İnşası için geçen süre oldukça uzundur ve farklı Anadolu Selçuklu sultanlarının dönemlerini kapsamaktadır. Bu özelliği itibari ile Anadolu Selçuklu eserleri arasında farklı bir yere sahiptir. Sultan I. Rükneddin Mesud Dönemi’nde (1116-1156) inşasına başlanmış, II. Kılıçaslan devrinde inşası sürmüş, I. Alaeddin Keykubad Dönemi’nde 1221 yılında tamamlanmıştır (Kültür Bilinci Geliştirme Vakfı, t.y.). Resim 39. Alaeddin Camii Kaynak: Kültür Bilinci Geliştirme Vakfı, t.y. Konya’nın en yüksek noktası olan Alâeddin Tepesi’ndeki câminin avlusunda I. Rükneddin Mesud, Kılıç Arslan, II. Rükneddin Süleyman, I. Gıyâseddin Keyhüsrev, I. Alâaddin Keykubad, II. Gıyâseddin Keyhüsrev, IV. Kılıç Arslan ve III. Gıyâseddin Keyhüsrev'in mezarları bulunmaktadır (T.C. Konya Valiliği, t.y.; Mahir, 2014). Cami üzerindeki kitabelerde caminin yapım süreci ile ilgili bilgiler bulunmaktadır. Bu 64 bilgilere göre caminin mimarı Dımaşklı Mehmet bin Havlan’dır ve caminin yapımına Atabeg Ayaz’ın sorumluluğunda başlanmıştır. Başka bir kitabede ise Kerimüddin Erdişah tarafından yapıldığı yazılmaktadır (T.C. Konya Valiliği, t.y.). Kitabelerde caminin yapımında rolü olan sultanların ve diğer kişilerin yanı sıra tarihi bilgilere de yer verilmiştir. İnşa sürecinin geniş bir zaman dilimine yayılması, bu konuda karışıklığa neden olmaktadır. Mimari yapı itibariyle incelendiğinde içerisindeki çok sayıdaki sütunlar dikkati çekmektedir. Abanoz ağacından yapılmış minberi, çini işlemeli mihrabı ve kubbesiyle Anadolu Selçuklu Dönemi ahşap ve çini sanatının güzelliğini gözler önüne sermektedir (Konya Büyükşehir Belediyesi, t.y.). Resim 40. Alaeddin Camii Kaynak: Kültür Bilinci Geliştirme Vakfı, t.y. 65 2.2.2.6 Yerköprü Şelalesi Hadim ilçesi sınırları içinde, Göksu Nehri üzerinde yer alan Yerköprü Şelalesi, büyüleyici güzelliğiyle bir doğa harikasıdır. Konya’ya uzaklığı 110 km, yüksekliği 20 m’dir. Şelale ismini Göksu Nehri üzerinde jeolojik oluşumlar sonucu ortaya çıkmış köprüye benzeyen şeklinden almaktadır (T.C. Konya Valiliği, t.y.). Şelale ve çevresinin renk cümbüşünü andıran mükemmel uyumu, el değmemiş güzelliği ile doğa turizmi için oldukça önemli bir potansiyele sahiptir. Şelalenin turizme kazandırılması için çalışmalar sürdürülmektedir. Resim 41. Yerköprü Şelalesi Kaynak: T.C. Hadim Kaymakamlığı, ty. 2.2.2.7 İvriz Kaya Anıtı Konya’nın Ereğli ilçesinde bulunan İvriz Kaya Anıtı, İvriz Çayı’nın kaynağının biraz ilerisinde yer almaktadır. Kaya üzerindeki kabartmalar Geç Hitit Dönemi’nde (MÖ 1180-700), Hititliler tarafından kurulan ve başkenti Ereğli olan Tuvana krallarından Varpalavas tarafından yaptırılmıştır. Kabartmalarda Fırtına Tanrısı Tarhundas ile Kral Varpalavas’ın tasvirleri bulunmaktadır. Anıt, Fırtına Tanrısı Tarhundas’un ellerinde başaklar ve üzüm salkımı bulunması nedeniyle bolluk ve bereketi de simgelemektedir. Kral ise Tarhundas’ın karşısında dua eder şekilde resmedilmiştir. Tasvirdeki kral Varpalavas ve Fırtına Tanrısı Tarhundas’un kıyafetleri geç Hitit Dönemi’nin izlerini taşımaktadır (Ereğli Belediyesi, t.y.) 66 Dünyadaki ilk yazılı tarım anıtı ve ilk yazılı kabartma kaya anıtı olan İvriz Kaya Anıtı’nın ölçüleri 4.20 - 4.20 m’dir (T.C. Konya Valiliği, t.y.). İvriz Kaya Anıtı’nın taşıdığı önemin bir sonucu olarak bir kopyası İstanbul Arkeoloji Müzesi’nde sergilenmektedir. Anıt, bulunduğu bölgenin doğal güzelliği de dikkate alındığında görülmeye değer bir doğa ve tarih şaheseridir. Resim 42. İvriz Kaya Anıtı Kaynak: Ereğli Belediyesi, t.y. 2.2.2.8 Klistra Antik Kenti Eski adı Lystra olan Klistra Antik Kenti, merkez Meram ilçesinin 45 km mesafedeki Gökyurt köyünde bulunmaktadır. Antik kentte peri bacası benzeri oluşumlar yer aldığından Kapadokya’yı andırmaktadır. Kilistra halkı paganistlerin ve yağmacıların saldırılarından korunmak ve saklanmak amacıyla dağlık kesimlerde yer alan Kilistra şehrini kurmuşlardır (Tapur, 2009, s.479). Antik Kentte bulunan kalıntıların çoğu Bizans Dönemi yapıtlarındandır (Demirci, 2003, s.28; Aydın, 2008, s. 178). Antik kente verilen önem, Hıristiyanlığın Anadolu’daki haç güzergâhında bulunması, İncil’de geçmesi ve Hıristiyanlığın ileri gelenlerinin dini anlatmak için buraya gelmesi gibi nedenlerden kaynaklanmaktadır (Aydın, 2008, s.178-188). Arkeoloji çalışmaları halen 67 devam eden antik şehrin, çalışmaların tamamlandıktan sonra Kapadokya gibi turistik bir merkez olacağı düşünülmektedir. Resim 43. Klistra Antik Kenti Kaynak: Konya Büyükşehir Belediyesi, t.y. 2.2.2.9 Eşrefoğlu Camii Beyşehir ilçesine bulunan Eşrefoğlu Cami, Eşrefoğlu Beyliği Dönemi’nde Eşrefoğlu Seyfeddin Süleyman Bey tarafından 1297 yılında yaptırılmıştır (Akyurt, 1940, ss. 91– 129; Akok, 1976, ss. 5-34). Beyşehir şehir merkezinde bulunan cami hala hizmete açıktır (Muşmal, 2006, s.237). Eşrefoğlu Beyliği’nden günümüzde kalan en önemli yapıdır (Yavaş, 1995, s.479). Beyşehir ilçesinin gelişimi incelendiğinde Eşrefoğlu Cami ve yine aynı adla anılan külliyenin oldukça etkili olduğu görülmektedir (Muşmal, 2006, s.237). Eşrefoğlu Cami ahşap direkler kullanılarak yapılan düz tavanlı camilerin en gelişmişi, en büyüğü (Yavaş, 1995, s.479; T.C. Konya Valiliği, t.y.) ve en eskisidir (Erdoğru, 1991, s.91; Muşmal, 2006, s.237). Eşrefoğlu Cami’nin Osmanlı Devleti’nin son dönemlerinde ihmal edildiği belirtilmiştir (Konyalı, 1991, s.218). 68 Resim 44. Eşrefoğlu Camii Kaynak: Beyşehir Belediyesi, t.y. 2.2.2.10 Eflatun Pınarı ve Eflatunpınar Hitit Anıtı Beyşehir ilçesi yakınlarında bulunan Eflatunpınar, Beyşehir Gölü’nü besleyen ana kaynaklardan birisidir. Pınarın yanında yer alan Eflatunpınar Hitit Anıtı, MÖ 1300 yılında Hititler Dönemi’nde yapılmıştır (T.C. Konya İl Müftülüğü, t.y.). Dini özellikler taşıyan anıtın hemen önünde yine aynı dönemden günümüze kadar gelmiş, insan eliyle yapılmış bir havuz bulunmaktadır (Darga, 1992, s.56; Akurgal, 2001; Altınsaçlı ve Altınsaçlı, 2005). Anıt üzerindeki 12 adet tasvir incelendiğinde Hitit tanrı ve tanrıçalarının temsil edildiği görülmektedir (Altınsaçlı ve Altınsaçlı, 2005, ss.13-19). Pınara ve anıta verilen Eflatun isminin nereden geldiği kesin olarak bilinmemekle birlikte, Konya’da aynı isimle bir mescit ve bir de manastırın bulunması da dikkat çekicidir (Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü, 2009, s.219). Resim 45. Eflatun Pınarı Kaynak: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Türkiye Kültür Portalı, t.y. 69 2.2.2.11 Fasıllar Anıtı Beyşehir ilçesinin Fasıllar Köyü’nde bulunan ve dünyanın en büyük kaya anıtlarından olan (T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Türkiye Kültür Portalı, t.y.) Fasıllar Anıtı, Hititler Dönemi’nde yapılmıştır. Tarihi yaklaşık 3500 yıl öncesine dayanan anıtların, tarihte bilinen ilk yazılı anlaşma olan ve MÖ 1243 yılında Hititliler ile Mısırlılar arasında gerçekleştirilen Kadeş Barış Antlaşması’nı tasvir etmek amacıyla yapıldığı belirtilmektedir (Yıldız vd., 2011, s.1). Bu anıtlara ek olarak bu yakınlarda bir de tanrı heykeli bulunmaktadır. Bu anıtın bir kopyası Anadolu Medeniyetleri Müzesinde bulunmaktadır (T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı, Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü, 2009, s.222; Murat, 2012, s.139). Fasıllar anıtı Konya’da bulunan diğer anıtlar gibi inanç ve kültür turizmi açısından önem taşımaktadır (Tapur, 2009, s.477). Resim 46. Fasıllar Anıtı Kaynak: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Türkiye Kültür Portalı, t.y. 2.2.2.12 Aya Elena Kilisesi Selçuklu İlçesi’ne bağlı Sille’de bulunan Aya Elena Kilisesi, hac amacıyla Kudüs’e giderken Sille’ye uğrayan Bizans İmparatoru Konstantinus'un annesi Helena’nın, buraya bir kilise yaptırmaya karar vermesi sonucu yapılmıştır (Konyalı, 2007, s.704). Kilisenin MS 327 yılında Mihail Arhankolos adına yaptırıldığı yönünde bilgiler bulunmaktadır 70 (T.C. Selçuklu Kaymakamlığı, t.y.; T.C. Millî Eğitim Bakanlığı Konya İl Millî Eğitim Müdürlüğü, t.y.). Bu nedenle Kilise Aziz Mihail Kilisesi olarak da bilinmektedir (Temple, 2014, s.84). Kilisenin kapısının üstünde bulunan 1833 tarihli kitabede, kilisenin geçirdiği onarımlar ile ilgili bilgiler bulunmaktadır. Bu bilgilere göre, dördüncü tamiratı Sultan Abdülmecit Dönemi’nde yapılmıştır (T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Konya İl Halk Kütüphanesi). 1923’e kadar kullanılmakta olduğu düşünülen kilisede iyi korunmuş duvar resimleri bulunmaktadır (T.C. Millî Eğitim Bakanlığı Konya İl Millî Eğitim Müdürlüğü, t.y.). Sille’de Aziz Khariton Manastırı’nda bir de kaya kilisesi bulunmaktadır (Temple, 2014, s.84). Resim 47 Aya Elena Kilisesi Kaynak: Konya Büyükşehir Belediyesi, t.y. 2.2.2.13 Kubad-Abad Sarayı Beyşehir ilçesinin Gölkaya köyündeki saray, genişçe bir alana yayılmış ve çok sayıda yapıyı içerisinde bulundurmaktadır (Yavaş, 2013, s.1544). Kalıntıları Selçuklulardan günümüze ulaşmış tek saray olan Kubad-Abad Sarayı, Anadolu Selçuklu Sultanı 1. Alâeddin Keykubat (1220-1236) tarafından yaptırılmıştır (T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü, t.y.). 71 1949 yılında sarayın yerinin bulunmasında, İbrahim Hakkı Konyalı ve Prof. Dr. Osman Turan’ın sarayın yeri ile ilgili verdiği bilgiler ve dönemin Konya Müze Müdürü Zeki Oral’ın bu bilgiler ışığında yaptığı çalışmalar etkili olmuştur (T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü, t.y.; Tapur, 2009, s.479). Saray kalıntılarının bulunduğu yerde yapılan arkeolojik çalışmalarda çeşitli çini, cam, seramik, alçı ve sikke örnekleri bulunmuştur (T.C. Kalkınma Bakanlığı, Konya Ovası Projesi Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı, t.y.) Burada bulunan bu eserler birçok akademik çalışmanın da konusunu teşkil etmiştir (Uysal, 2009; Yavaş, 2012; Yavaş, 2013; Uysal, 2013). Kubad-Abad Sarayında bulunan dünyaca ünlü çini eserleri, Konya Çini Eserler Müzesi’nde sergilenmektedir (Konya Büyükşehir Belediyesi, t.y.). Sarayın kazı çalışmaları halen devam etmektedir. Resim 48. Kubad-Abad Sarayı Kaynak: Konya Büyükşehir Belediyesi, t.y. Konya’da Kubad-Abad Sarayı’ndan başka Alaadddin Tepesi’nde yer alan Selçuklu Dönemi’nden kalma bir sarayının daha kalıntıları bulunmaktadır. “Selçuklu Sarayı”, “Alaeddin Sarayı” (Tapur, 2009, s.481), Selçuklu Saltanat Sarayı”, “Felekabad Sarayı” (T.C. Konya Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, 2011) ve “Selçuklu Köşkü” (Konya Büyükşehir Belediyesi, t.y.) gibi farklı isimlerle anılan Saraydan geriye kalan tek duvar 1961 yılında beton bir şemsiye yapılarak korumaya çalışılmıştır (Konya Büyükşehir Belediyesi, t.y.). Ayrıca kalıntılarda bulunan çini eserler Karatay Çini Eserleri Müzesi ve Berlin Müzesi’nde sergilenmektedir (Tapur, 2009, s.481). 72 Resim 49. Alaeddin Sarayı Kaynak: Konya Büyükşehir Belediyesi, t.y. 2.2.2.14 Karapınar Obrukları Karapınar ilçesi jeolojik şekiller açısından oldukça zengin bir yöredir (Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü, 2009). Bu özelliği nedeniyle potansiyel jeopark alanı olması yönünde görüşler bulunmaktadır (Gürler ve Timur, 2007). Bu jeolojik şekiller içerisinde en çok dikkat çekenler ise obruklardır. Obruk platosu adını ilçede bulunan obrukların çokluğu ve eşsiz güzelliğinden almıştır. Karapınar’ın meşhur obruklarından bazıları şunlardır: Çıralı Obruğu, Meyil Obruğu, Küçük Sekizli Yaylası Obruğu, Kolca Yaylası Obruğu, Akören Obruğu, Putur Obruğu, Yarım Obruk, Çifteler Obruğu, Akobruk, Dikmen Obruğu, Büyük Fidancı Obruğu, Hamam Obruğu (T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Türkiye Kültür Portalı, t.y.). Bölgede obruk oluşumu halen devam etmektedir (Yılmaz, 2010). Resim 50. Çıralı Obruğu Kaynak: Gürler ve Timur, 2007. 73 Ülkemizde var olan 10 maardan4 6’sı Karapınar’dadır (Gürler ve Timur, 2007). Bu maarlardan en bilinenleri daha önce ayrı bir başlık olarak incelediğimiz Meke Gölü ve yine bir volkanik göl olan Acıgöl’dür. Acı Göl’ün adından da anlaşılacağı gibi suları sülfatlı tuz içerdiğinden oldukça acıdır (Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü, 2009, s.10). Hem Meke Gölü hem de Acı Göl, Ramsar alanıdır5 ve birçok kuş türünün uğrak yeridir (Gürler ve Timur, 2007). Bölge arkeolojik açıdan da oldukça zengindir. Resim 51. Meyil Obruğu ve Acıgöl Kaynak: Gürler ve Timur, 2007 2.2.2.15 Tuz Gölü Tuz Gölü, 1620 km2’lik alanı ve ortalama 2-3 m’lik derinliği ile ülkemizin en büyük üçüncü gölüdür (Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü, 2009, s.219). Konya-AnkaraAksaray sınırında yer alır. Aynı zamanda ülkemizin en sığ gölüdür ve dışa akımı yoktur. Deniz seviyesinden yüksekliği 905 m’dir (T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Tabiat Varlıklarını Koruma Genel Müdürlüğü, t.y.). Peçeneközü, Melendiz, İnsu dereleri gibi derelerden beslenen ve yaklaşık 16.000 km2’lik beslenme havzası bulunan gölün, en uzun bölgesi 85 km, en geniş bölgesi ise 45 km’dir (Uygun ve Şen, 1978, s.114). 4 Maar, volkanların patlaması ve lav püskürtmesi sonucunda açığa çıkan lav ve magmanın oluşturduğu geniş ve kabarık kraterlerdir. Maarlar genellikle formasyonlarının ardından suyla dolmaları nedeniyle sığ krater gölü görünümündedirler. 5 Ramsar Sözleşmesi ile koruma altına alınan alan 74 Yoğun tuzluluk nedeniyle gölün suları her ne kadar sulama ve içme amaçlı kullanılamasa da ülkemizin tuz üretiminde önemli bir yeri vardır. Dünyanın en tuzlu 2. gölü olan (T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Tabiat Varlıklarını Koruma Genel Müdürlüğü, t.y.). Tuz Gölü’nden yılda ülkemizin ihtiyacının üretilmektedir %64’ü toplam tuz kadar tuz Resim 52. Tuz Gölü Kaynak: T.C. Kalkınma Bakanlığı, Konya Ovası Projesi Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı, t.y. (Şereflikoçhisar Belediyesi, t.y.). Bölge ekonomisi açısından büyük önem taşıyan göldeki tuz kaynağı özel sektör tarafından işletilmektedir. 1. derece doğal sit alanı olan göl çevresinde 85 kuş, 4’ü endemik 129 böcek ve 38 endemik bitki türü bulunmaktadır (T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Tabiat Varlıklarını Koruma Genel Müdürlüğü, t.y.). Özellikle flamingoların yaşam alanı olması açısından önemlidir (T.C. Kalkınma Bakanlığı, Konya Ovası Projesi Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı, t.y.). Resim 53. Tuz Gölü Kaynak: Şereflikoçhisar Belediyesi, t.y. 75 2.2.2.16 İnce Minare Müzesi Selçuklu Sultanı II. İzzettin Keykavus Dönemi’nde 1279’da yaptırılan İnce Minare Medresesi, dönemin önemli eğitim merkezlerinden biridir (Zedef vd., 2007, s.1453). Dönemin veziri Sahip Ata Fahreddin Ali tarafından Keluk bin Abdullah’a yaptırılmıştır (T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü, t.y). 1956 yılından bu yana müze olarak kullanılmaktadır. Taş işçiliği açısından benzersiz olan medrese, aynı zamanda Taş ve Ahşap Eserleri Müzesi olarak da bilinmektedir (T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Konya İl Halk Kütüphanesi, t.y.; T.C. Konya Valiliği, t.y.). Resim 54. İnce Minare Müzesi Kaynak: Konya Büyükşehir Belediyesi, t.y. 2.2.2.17 Karatay Medresesi Dönemin önemli eğitim merkezlerinden biri olan Karatay Medresesi, II. İzzettin Keykavus Dönemi’nde,1251 tarihinde Emir Celaleddin Karatay tarafından yaptırılmıştır (Zedef vd., 2007, s.1453). Çini ve taş işçiliğinin benzersiz örneklerinden olan Karatay Medresesi, 1955 yılından bu yana “Çini Eserler Müzesi” olarak hizmet vermektedir (T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Konya İl Halk Kütüphanesi, t.y). Zaman içerisinde restorasyonlar geçiren müzede; Kubad-Abad Sarayı arkeolojik kazılarında bulunan çini 76 ve cam eserlerin yanı sıra farklı yörelerde bulunan çeşitli çini, seramik ve alçı eserler sergilenmektedir (T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Döner Sermaye İşletmesi Merkez Müdürlüğü, t.y.; T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Türkiye Kültür Portalı, t.y.). Resim 55. Karatay Medresesi Kaynak: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Konya İl Halk Kütüphanesi, t.y. 2.2.2.18 Oymalı Yer altı Şehri Karapınar ilçesi obrukları ve doğal güzelliklerinin yanı sıra arkeolojik eserleri ile de görülmeye değer yörelerimizden biridir. Yörede yapılan kazılarda birçok eser bulunmuş ve sergilenmek üzere farklı müzelere gönderilmiştir. Bu eserlerin yanı sıra 1999-2000 yılları arasında yapılan kazılarda Bizans Dönemi’ne ait olduğu tespit edilen 15 yer altı şehri keşfedilmiştir (Gürler, Uğuz ve Öztan, 2009). “Oymalı Yer altı Şehirleri” olarak anılan yer altı şehirlerinin Kapadokya yer altı şehirlerine olan benzerliği turizm potansiyeli açısından önemini gözler önüne sermektedir (Gürler, Öztan ve Gürler, 2007). 77 Resim 56. Oymalı Yer altı Şehri Kaynak: Gürler, Uğuz ve Öztan, 2009. 2.2.2.19 Aziziye Camii Farklı kaynaklarda farklı isimlerle anılan Aziziye Camii’nin (Yüksek Camii: Muşmal ve Çetinaslan, 2009; Şeyh Ahmet Efendi Camii: Ağaoğlu, 2004) ilk hali 1671-76 tarihleri arasında Osmanlı Padişahı IV. Mehmet’in damadı Mustafa Paşa yaptırılmıştır Dâmâd tarafından (T.C. Konya Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, camii, 1867 2011). Maalesef yılında çıkan yangında, diğer birçok tarihi mirasımız gibi, yanmıştır. 18721875 yılları arasında yanan camii Osmanlı padişahı Abdülaziz’in annesi Pertevniyal Sultan tarafından yeniden yaptırılmış ve Aziziye Camii olarak anılmaya başlanmıştır (Konya Büyükşehir Belediyesi, t.y.). Konya çarşısında yer alan cami, Osmanlı Resim 57. Aziziye Camii Kaynak: Özgün Dönemi’nin önemli eserlerinden biridir. 78 2.2.3 Konya’da Bulunan Diğer Tarihi ve Kültürel Miraslar Konya’nın tarihi ve doğal güzellikleri bu çalışmanın sınırlarını aşacağından her birini ayrı başlık halinde anlatmamız mümkün olmamıştır. Bununla birlikte bu eserlerin değerinin anlaşılması için bunlara da değinmeye, en azından isimlerini vermeye çalışılmıştır. Daha önce de belirtildiği gibi Konya tarihi eseler yönünden oldukça zengindir. Çatalhöyük, Kilistra, Eflatun Pınarı ve Eflatunpınar Hitit Anıtı, Oymalı Yer altı Şehri, İvriz Kaya Anıtı’nın yanı sıra Cihanbeyli’de (Bizans Çağı Kalıntıları) Bizans Dönemi’ne, Karahöyük (Hitit Şehri) ve Ilgın’da (Nane ve Dede Hüyükleri) Hitit Dönemi’ne ait höyükler ve Hadim Bolat Beldesi Astra Antik Kenti, Seydişehir Vasada Antik Kenti gibi antik kentler bulunmaktadır. Ayrıca ilde yukarıda bahsedilen Aya Elena Kilisesi’ne ek olarak Sille Mağara Kiliseleri, Ak Manastır ve Aziz Pavlus Kiliseleri bulunmaktadır. Resim 58. Eflatun Manastırı (Ak Manastır) Kaynak: Konya Büyükşehir Belediyesi, t.y. Konya göllerinin çokluğu ve güzelliği yönüyle paha biçilemez bir doğa cennetidir. Türkiye’nin en büyük ikinci gölü Tuz Gölü ve en büyük tatlı su gölü Beyşehir Gölü başta olmak üzere ilde birçok göl bulunmaktadır. Akşehir Gölü, Tersakan Gölü, Kulu 79 Gölü, Samsam Gölü, Kozanlı Gökgöl, Uyuz Gölü, Çavuşçu Gölü Eber Gölü, Suğla Gölü bu göllere örnek olarak verilebilir. Üzerinde yaşayan canlı popülasyonu nedeniyle çoğunluğu özel koruma alanı olan bu göller doğal güzellikleri ile ön plana çıkmaktadırlar. Konya mesire alanları yönünden oldukça zengindir. Bunlardan en bilinenleri Alâeddin Tepesi’nde bulunan hem tarihi hem de doğal güzelliği ile öne çıkan Alâeddin Bahçesi ve Meram Bağları’dır. Meram Bağları her ne kadar ortasından akan deresi ve yeşilliği ile geçmişte türkülere konu olacak kadar eşsiz bir güzelliğe sahip olsa da, son dönemde yaşanan çarpık kentleşme, yeşil alanların azalması ve gürültü kirliliği gibi nedenlerden dolayı eski cazibesini kaybetmeye başlamıştır. Sille’de bulunan Damla Kayası ve Akşehir’deki Çamköy önemli mesire alanlarındandır. Resim 59. Meram Bağları Kaynak: Konya Büyükşehir Belediyesi, 2007. Anadolu Selçuklu Dönemi’nde altın devrini yaşayan Konya, ilim merkezi olması yönüyle de ön plana çıkmıştır. Bu dönemde ileriki bölümlerde değinilecek birçok önemli şahsiyetin de yetişmesine katkı sağlamış medrese ve külliyeler inşa edilmiştir. Yukarıda sözü edilen Karatay Medresesi ve İnce Minareli Medrese’ye ek olarak Sahip Ata Külliyesi, Sırçalı Medrese, Mahmûd Bey Medresesi, Tacül Vezir Medresesi, İplikçi Külliyesi ve Küçük Karatay Medresesi bunlardan bazılarıdır. 80 Resim 60. Sahip Ata Vakıf Müzesi Kaynak: T.C. Başbakanlık Vakıflar Genel Müdürlüğü Konya Bölge Müdürlüğü, t.y. İlde Selçuklu Dönemi’ne ek olarak Karamanoğulları ve Osmanlı dönemlerinden kalma birçok külliye ve medrese bulunmaktadır. Osmanlı Dönemi’ne ait medrese ve külliyelerden bazıları Mevlâna Külliyesi ile Mimar Sinan tarafından yapılan Karapınar II. Selim ve Lala Mustafa Paşa Külliyeleridir. Hasbey Darül Hüffazı ve Türbesi, Nasuh Bey Darülhüffazı ve Ali Efendi Muallimhanesi ise Karamanoğulları Dönemi eserlerindendir. Yukarıda anlatılan Eşrefoğlu Camii, Aziziye Camii ve Alâeddin Camii’nin dışında Konya’da tarihi, sanatsal ve turistik açıdan oldukça değerli birçok cami bulunmaktadır. İplikçi Camisi, Selimiye Cami, Piri Mehmet Paşa Cami, Şerafettin Cami, Akşehir Ulu Camisi, Ereğli Resim 61. Selimiye Cami Kaynak: Özgün 81 Ulu Camii, Şemsi Tebrizi Camii, Sahip Ata Camii, Nakiboğlu Camii, Hacı Fettah Camii, Konevi Camii, Kapı Camii bunlardan bazılarıdır. Camilere ek olarak sanatsal ve tarihi değer açısından eşsiz nitelikte mescitler bulunmaktadır. Bu mescitler, çoğunluğu itibariyle Selçuklu Dönemi’ sanat ve mimarisinin en güzel örneklerindendir. Beyşehir Demirli Mescit, Hasbey Mescidi, Taş Mescit, Sırçalı Mescit, Tahir ile Zühre Mescidi, Beyhekim Mescidi, Ferhuniye Mescidi, Hoca Hasan Mescidi, Karatay Mescidi bunlardan bazılarıdır. Resim 62. Kapı Cami Kaynak: Özgün Konya’da yukarıda anlatılan Mevlana Müzesi, İnce Minare Taş ve Ahşap Eserler Müzesi ve Karatay Çini Eserler Müzesi’nin yanı sıra Sırçalı Müzesi, Arkeoloji Müzesi, 82 Etnografya Müzesi, Özel A. R. İzzet Koyunoğlu Müze ve Kütüphanesi, Atatürk Müzesi, Koyunoğlu Müzesi gibi önemli müzeler bulunmaktadır. Bunlardan Sırçalı Medrese Müzesi’nde tarihi ve sanatsal açıdan değer taşıyan mezar taşları; Arkeoloji Müzesi’nde tarih öncesi ve sonrası birçok döneme ait kalıntılar; Etnografya müzesinde etnografya eserleri sergilenmektedir. Atatürk Müzesi’nde ise Atatürk’e ait eşyalar ve Konya’nın Kurtuluş Savaşı’ndaki önemi ile ilgili farklı belgeler yer almaktadır. Konya, mağara turizmi açısından da oldukça değerli bir potansiyel barındırmaktadır. Yukarıda bahsedilen Tınaztepe Mağarası başta olmak üzere ilde Yer Köprü Mağarası, Balatini Mağarası, Körükini Mağarası, Sakaltutan Mağarası, Susuz Mağarası, Pınarbaşı Mağarası, Büyükdüden Mağarası gibi çok sayıda mağara bulunmaktadır. Bununla birlikte, bu mağaraların turizm açısından etkili bir şekilde değerlendirildiğini söylemek mümkün değildir. İlde, Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinden kalma çok sayıda türbe, çeşme, köşk ve han bulunmaktadır. Başta Mevlana Celaleddin Rumi ve babası Sultanü’l Ulema Bahaeddin-i Veled için yaptırılan Yeşil Türbe (Kubbe-i Hadra), Şemsi Tebrizi Türbesi, Nasreddin Hoca Türbesi ve Selçuklu Sultanları (I.Mesut, II.Kılıçaslan, II.Rüknettin Süleyman, I.Gıyaseddin Keyhüsrev, I.Alâeddin Keykubat, II.Gıyaseddin Keyhüsrev, IV.Kılıçaslan ve III.Gıyaseddin Keyhüsrev) için yaptırılan Sultanlar Türbesi (T.C. Konya Valiliği, t.y.; Mahir, 2014) başta olmak üzere çok sayıda türbe bulunmaktadır. Son derece değerli tarihi eserleri ve eşsiz doğa güzellikleri ile Konya adeta bir açık hava müzesidir. 2.2.4 Konya’da Bulunan Kaplıcalar Konya tarihi ve doğa güzelliklerinin yanı sıra zengin termal kaynakları ile de turizmcilerin dikkatini çekmektedir. Konya Turizm Platformu’nun gerçekleştirdiği çalışmada yer alan Konya’nın 22 önemli tarihi mirasının içinde ilin meşhur kaplıcalarından olan Köşk Kaplıcaları ve Ilgın Kaplıcaları da yer almaktadır. Ilgın kaplıcaları birinci dereceden, Köşk Kaplıcaları ikinci dereceden, Sevindik Kaplıcaları ise üçüncü dereceden önemli ve öncelikli kaplıcalardandır (Sezgin, 2002, s.284) Özellikle sağlık turizmi açısından yüksek potansiyele sahip olan Ilgın Kaplıcaları’nın Selçuklular Dönemi’nden günümüze kadar uzanan bir geçmişinin olduğu bilinmektedir. 83 Selçuklu Sultanı Alâeddin Keykubat tarafından yaptırılmıştır. Sultan Alâeddin Keykubat’ın da romatizma hastalığı için kaplıcanın sularından şifa bulduğu ve bunun üzerine ilk Türk Hamamı olarak Ilgın kaplıcalarını yaptırdığı bilinmektedir (T.C. Konya Valiliği, t.y.). Ilgın Kaplıcalarının Romatizma ve Siyatik başta olmak üzere birçok hastalığa iyi geldiği yönünde bilgiler mevcuttur. Beyşehir ilçesi sınırları içerisinde yer alan Köşk Kaplıcaları, devre mülk ve kaplıca şeklinde hizmet vermeye devam etmektedir (T.C. Konya Valiliği, İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, 2011, s.146). Bunların dışında İsmail Kaplıcaları, Seydişehir Ilıcası, Aşağı Çiğil Kaynak Suyu, Yerköprü Karasu Ilıcası, Kuşaklı Kaplıcası gibi önemli termal kaynaklar kaplıca turizmi açısından önem taşımaktadır. İlde bulunan termal kaynaklar bunlarla sınırlı değildir. Kaplıca ve şifalı kaynak sularının yanı sıra birçok hamam da hizmet vermeye devam etmektedir. Sultan Hamamı, Mahkeme Hamamı, Meram Hamamı, Meydan Hamamı, Orta Hamam, Eski Hamam, Ahmet Efendi Hamamı, Büyük Hamam,Valide Sultan Hamamı, Yeni Hamam Roma Hamamı Seyyid Harun Hamamı bunlardan bazılarıdır. Maden Tetkik ve Arama (MTA) Genel Müdürlüğü’nün verilerine göre ilde daha birçok jeotermal kaynak turizme kazandırılmayı beklemektedir. Bu kaynaklar aşağıda Tablo-5’de sunulmuştur. 84 Tablo 5. Konya İlinde Bulunan Jeotermal Kaynaklar İlçe Mevki Karakteri Beyşehir Malanda İçmecesi İçmece Suyu Beyşehir Yeşildağ Beyşehir Köşk Köyü Kaplıca Suyu Beyşehir Sevindik Köyü Kaplıca Suyu Beyşehir Kaşaklı Kaplıcası Kaplıca Suyu Beyşehir Kükürt Pınarı Kaplıca Suyu Cihanbeyli Merkez Kaplıca suyu Cihanbeyli Ekşimüshilsu İçmece Suyu Cihanbeyli Alaman Kuyusu Maden Suyu Cihanbeyli Ilıcapınarı Kaplıca Suyu Doğanhisar Karaağa Maden Suyu Doğanhisar Karaağa İçmecesi İçmece Suyu Ereğli Kükürtlüsu Kaplıcası Kaplıca Suyu Hüyük Köşk Kaplıca suyu Hüyük Çavuş Kaplıca Suyu Hüyük Görünmez Maden suyu Ilgın Çavuşçugöl Kaplıca Suyu Ilgın Ilgın Kaplıcaları Kaplıca Suyu Karapınar Üzecek Dağı Yarımca Yaylası Karatay İsmil Kaplıca Suyu Seydişehir Kavakköy Kaplıca Suyu Tuzlukçu Merkez Kaplıca suyu Kaynak: Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Konya Bölge Müdürlüğü, t.y. 2.3 SOSYOKÜLTÜREL YAPI 85 2.3.1 Genel Görünüm Tarih öncesi devirlerden günümüze kadar her dönemde birçok farklı uygarlığı bünyesinde barındıran Konya, tarihi mirasın yanı sıra oldukça zengin bir kültürel mirasın da sahibi olagelmiştir. Özellikle tarihi İpek Yolu, Baharat Yolu ve kervan yolları üzerinde bulunması nedeniyle, geçmişte diğer uygarlıkların kültürleri ile sürekli etkileşim içinde olmuştur (Rifaioğlu, 2006). Anadolu’nun merkezinde olması nedeniyle Konya, tarihin her devrinde şehirleri birleştiren, bütünleştiren bir misyon üstlenmiştir. Bunun temelinde ise ilin coğrafi konumu yatmaktadır. Konya en parlak dönemini Anadolu Selçuklu Devleti zamanında yaşamıştır. Bu dönemde bir ilim irfan merkezi olan şehir, etkileri günümüze kadar uzanan ve bütün dünyaya kadar ulaşan ilim ve gönül insanları yetiştirmiştir. Özellikle Mevlana Celâlettin-i Rumi, Konya ile o kadar bütünleşmiştir ki, Konya denince Mevlana, Mevlana denince Konya hatırlanmaktadır. Bu nedenle de şehrin kültürel dokusunda Mevleviliğin izleri, bütün tevazuu ile canlılığını korumaktadır. Selçuklu Dönemi’nde baş döndüren bir ihtişama sahip olan Konya, Karamanoğulları Beyliği ve Osmanlı Devleti dönemlerinde de önemini her zaman korumuştur. Osmanlı Devleti’nin son dönemlerinde yaşanan milli değerlerden ve kültürden uzaklaşma tarihi mirasımızın da bir nevi yağmalanmasını yol açmıştır. Az sayıda da olsa bazı araştırmacılar, Cumhuriyet Dönemi’nde Konya tarih ve kültürünü korumak ve anlamak için tarihi eserleri inceleyerek Konya tarihine ışık tutmaya çalışmıştır (Uz, 2008, 204). İlde bulunan tarihi eserler incelendiğinde tam bir kültür mozaiği ile karşılaşılmaktadır. Her bir uygarlığın bıraktığı tarihi miras, Konya’ya verilen değeri ve Konya’nın uygarlıkların hayatındaki yerini gün yüzüne çıkarmaktadır. Şehre verilen önem ve şehrin güzelliği, günümüzde de söylenegelen “Gez dünyayı, gör Konya’yı” sözünden de anlaşılmaktadır. Bu önem ve kıymet, “Şehirler içinde Konya’dır Konya” sözleri ile türkülere de konu olmuştur. 2.3.2 Mevlevilik 86 Konya’nın, Mevlana Celâlettin-i Rumi’nin babası Sultanü’l Ulema Bahaeddin-i Veled’in ve Mevlana Celâlettin-i Rumi’nin 1228 yılında Selçuklu hükümdarı Alâeddin Keykubat’ın daveti ile Konya’ya yerleşmesinden bu yana Mevleviliğin merkezi olduğu söylenebilir. Mevlana Celâlettin-i Rumi, her ne kadar örgütlenme, bir tarikat kurma ve yayılma amacı taşımasa da gönüllere saldığı aşk ve huzur kitleleri akın akın ona çekmiştir (Şimşekler, t.y.) Konya’da başlayan ve karış karış Anadolu’nun dört bir bucağına yayılan Mevlevilik, Konya’nın özüne, ruhuna işlemiştir. Beylikler Dönemi’nde de Mevleviliğin etkisi devam etmiştir. Muhiddin İbn-i Arabi ile beraber Osmanlı Devleti üzerinde en çok etkiye sahip iki mutasavvıftan biri olarak nitelendirilen Mevlana’nın (Öngören, 2007, s.50) kuruculuğunu üstlendiği Mevlevilik, Osmanlı Dönemi’nde daha da güçlenmiştir. Mevlevilik Osmanlı topraklarının dört bir yanına yayılmış ve önemli bir yere sahip olmuştur. Kara’nın ifadeleriyle “Bağdat’tan Bingâzi’ye, Mekke’den Mostar’a” kadar birçok yerde 100 civarında Mevlevihane kayıtlara geçmiştir (Kara, 2006, s.11; Önder, 1992, ss.25-28). Mevlevihaneler ilim, kültür ve tasavvuf yoluyla insanların kalplerinde etkisini kısa sürede göstermiştir. Osmanlı sultanlarının Mevleviliğin ileri gelenleri ile olan ilişkileri incelendiğinde, Mevleviliğe duyulan sevgi, saygı ve verilen önem daha da iyi anlaşılmaktadır. Konya, tarihinin her bir döneminde kabul gören ve her geçen gün genişleyen Mevleviliğin her dönemde merkezi olagelmiştir. Günümüzde de bu önemini ve yerini korumaktadır. Mevlana sevgisiyle taşan gönüller, akın akın Konya’ya koşmaktadır. 87 Resim 63. Sema Töreni Kaynak: T.C. Konya Valiliği, t.y. 2.3.3 Gelenek ve Görenekler (İnanışlar-Doğum-Sünnet-Evlilik) Konya, gelenek ve göreneklerine, ahlaki ve dini değerlerine bağlılığı ile nam salmış bir ilimizdir. Özellikle dini unsurların toplumsal yaşayış üzerindeki etkisi, tarihin her devrinde etkisini sürdürmüştür. Mevlevilik anlayışının bir gereği olarak, hoşgörü, alçakgönüllülük, yardımlaşma, dayanışma gibi kavramlar ön plana çıkmış ve sosyal yaşamda etkisini göstermiştir. Günlük yaşamda hayır duasını dilinden düşürmeyen, Allah’ın selamını esirgemeyen, büyüklerine saygı ve hürmette kusur etmeyen Konya insanı misafirperverliği ile bilinmektedir. Gelenek ve göreneklerin günlük yaşama yansıması halk inanmaları şeklinde karşımıza çıkmaktadır. Konya halk inanmaları incelendiğinde genel itibariyle gayb-i işaretler, uğur, nazardan, şeytandan, felaketlerden ve kötülüklerden korunma, ahirete dair hususlar, şifa ve bereket dileği, kutsallık atfetme, akıllık atfetme şeklinde karşımıza çıkmaktadır (Bkz. Küçükbezirci, 2013, ss.317-335). Samanyolu Efsanesi, Taş Olan Sürü Efsanesi, Şamlı Sultan Efsaneleri, Taş Bebek Efsanesi, Meram Kız Kayası Efsanesi, Muallak Taşı Efsanesi, Alâeddin Camii ile Alâeddin Tepesi Efsaneleri, 88 Pambıkçı Dede Efsanesi gibi efsaneler ve çeşitli rivayetler Konya’da dilden dile dolaşmaktadır (Bkz. Küçükbezirci, 2013, ss.287-300). Konya’da doğumla ilgili çeşitli gelenekler bulunmaktadır. Özellikle erkek çocuğa verilen önem nedeniyle doğumdan önce cinsiyetin öğrenilmesi için farklı inanışlar bulunmaktaydı. Ayrıca çocuğa nazar değmesi, kırk karışması gibi inançlar ve bunlardan korunmak için uygulanan ritüeller de mevcuttur. Çocuğun dişleri çıkmaya başlayınca diş bulguru kaynatma geleneği yaygındır. Sünnet düğünlerinin de Konya geleneklerinde ayrı bir yeri vardır. Uzun ve yorucu hazırlıklar sonucunda davet verilir, pilav hazırlanır veya yemek verilir, Sünnet hamamı, Mevlana Türbesi ziyareti ve Meram gezisi yapılırdı (Yurt Ansiklopedisi, 1982-1983, s.5224). Ölüm ile ilgili geleneklerde de yine yemek verme, kırkıncı gece ve elli ikinci gece Kur’an okutulması ve yemek verilmesi, mevlit gibi gelenekler uygulanmaktadır (Yurt Ansiklopedisi, 1982-1983, s. 5225). Ülkemizin birçok yöresinde olduğu gibi Konya’da da doğum, sünnet ve evlenme geleneklerinin kendine has niteliği ve ritüelleri vardır. Düğünlerin ilk aşamalarında dünür gezmeleri ya da görücülük olarak adlandırılan ve oğlan anasının ve yakını birkaç kadının önceden tavsiye edilen kızların evleri ziyaret edilir. Bu arada görücü kadınlar kızı ve aileyi tanımaya çalışır, evin temizliği incelenir. Uygun gelin adayları belirlendikten sonra oğlana da sorularak kız evine gidilip evin kızına dünür olunduğu bildirilir. Bu durum kız tarafından değerlendirilir, damat ve ailesi etraflıca araştırılır. Olumlu bir sonuç çıkması durumunda dünürcüler (erkek dünürcüler) tekrar gelirler. Bu ziyarette damat tarafının geline vereceği mihri belirlenir. Sonrasında Kur’an okunur ve şerbet ikram edilir. Duruma göre yüzükler takılabilir veya ileriki bir zamanda nişan yapılması kararlaştırılabilir. Bu aşamadan sonra aileler karşılıklı ziyarete gidilir ve hediyeler (dürü bohçaları) götürülür. Nişan merasimlerinde bütün akraba eş dost davet edilir, eğlence amaçlı def çalınıp türkü söyleyen, ilahi okuyan kadınlar olurdu. Nişana gelenler yeni yuva kuracaklara “bırakıntı” adı verilen hediyeler verilirdi. Nişan sonrası kız tarafı damat ve ailesine bohça gönderirdi. Bu aşamadan sonra ise aileler düğün için kıyafet alışverişine (esbap) çıkarlardı. Resmi nikâhtan kısa bir süre önce dini nikâh yapılır fakat zamanı ilan edilmezdi. Sonrasında karşılıklı hediyeler, çeyizler gider gelirdi. Konya evlenme geleneklerinde çeyiz harcamaları önemli bir yer tutmaktaydı. (Yurt Ansiklopedisi, 1982-1983, s.5223). Düğünden önceki akşam kız evinde kına gecesi yapılırdı. Düğünlerde düğün pilavı (yoğurt çorbası, etli pilav, irmik helvası, 89 bamya, pilav, zerde) ikram edilirdi. Sonrasında gelin alma merasimi gerçekleştirilirdi. Düğün sonrasında el öpme merasimleri ve karşılıklı ziyaretler de ihmal edilmezdi. Mustafa Kemal Atatürk, 1923 yılında Konya’ya geldiğinde Türk Ocağı’nın hatıra defterine şöyle yazmıştır: “Konya çeşitli Türk Devletleri yaşamış öz Türk Vatanıdır. Konya asırlardan beri tüten büyük bir nurun ocağıdır. Türk harsının esaslı kaynaklarından biridir” (Küçükbezirci, 2013, s.27). Her ne kadar değişen şartlarında bir sonucu olarak birtakım gelenekler terkedilmişse de Atatürk’ün de belirttiği gibi Konya kültürü, bütün zenginliği ve sosyal yaşamı kuşatıcılığıyla Türk kültürünün temellerini oluşturmaktadır. 2.3.4 Giyim-Kuşam Kültürü Her ne kadar Cumhuriyet Dönemi’nde değişimlere uğrasa da Konya’da giyim kuşam kültürü, sosyal yaşamın diğer unsurlarında olduğu gibi din olgusundan etkilenmiştir (Yurt Ansiklopedisi, 1982-1983, s.5221). Dini mensubiyet, tarikatlar, yöre koşulları ve meslekler halkın giyiminde belirleyici rol oynamaktaydı (Yurt Ansiklopedisi, 19821983, s.5221). Fabrikasyon ürünlerin artmasıyla çoğunlukla terk edilmiş olan ev dokuması ürünler, Konya halkının giyim kuşamında büyük yer etmişti. Tarım ve hayvancılıkla uğraşan Konya halkı daha çok evlerde dokunan giysileri kullanmaktaydı (Yurt Ansiklopedisi, 1982-1983, s.5221). Kadın giysilerinde yine dinsel etkilerle örtünme ön plana çıkmıştı. Konya’ya özgü 8-9 metrelik kumaştan dikilen şalvarlar kadın giyiminde önemli bir yer tutmaktaydı. Bunun yanı sıra çember, fes, işlik, yemeni, dokuma iç çamaşırı, entari, hırka, salta (bir çeşit yelek), deve derisinden pabuç ve çeşitli süs ve takılar bulunmaktaydı (T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Konya İl Halk Kütüphanesi, t.y.). Erkek giyiminde toplumsal sınıflara göre farklılıklar dikkat çekmekteydi. Erkeklerin kıyafetlerinde meslekler belirleyici olduğundan, kıyafetlerinden insanların mesleği kolayca anlaşılabilmekteydi. Erkek kıyafetleri cepken, kuşak, silahlık, şalvar, abdestlik, cübbe, lata, biniş, kalloş, kundura ve mest gibi parçalardan oluşurdu (T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Konya İl Halk Kütüphanesi, t.y.). 90 Resim 64. Konya Giyim Kuşam Kültürü Kaynak: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Konya İl Halk Kütüphanesi, t.y. 2.3.5 Folklor Özellikle dini yaşam tarzına müziği dâhil ederek dini musiki anlayışında yeni bir çığır açan Mevleviliğin de etkisi ile Konya, Türk Müziği açısından oldukça önemli bir yere sahiptir. Günümüzde de büyük ilgi çeken sema gösterileri ve bu gösterilere eşlik eden ney başta olmak üzere çeşitli enstrümanlar, Konya musikisi kadar ülkemiz musikisinde de önemli bir yer tutmaktadır. Konya, halk türküleri açısından incelendiğinde de bir hazinenin saklı olduğu görülecektir. Ahmet Hamdi Tanpınar’ın “Beş Şehir” kitabında “Anadolu’nun romanını yazmak isteyenler, ona mutlaka bu türkülerden gitmelidir” dediği Konya türküleri; acıyı, hüznü, aşkı, ayrılığı en güzel şekilde ifade eder (Küçükbezirci, 2008, s.194). Konya kaşık oyunları meşhurdur. Bunlardan Konya kaşık oyunu, küstü oyunu, sekelim kızlar gibi halk oyunları en çok bilinenlerdendir(T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Konya İl Halk Kütüphanesi, t.y.). 91 Resim 65. Konya Kaşık Oyunu Kaynak: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Konya İl Halk Kütüphanesi, t.y. 2.3.6 El Sanatları Konya el sanatları itibariyle zengin bir birikime sahiptir. Konya’da bulunan kalıntılarda en çok dikkati çeken noktalardan biri; Konya’da tarihin her devrinde el sanatlarının önemli bir yer tuttuğudur. Özellikle bulunan çini eserler, cam, bakır işlemeciliği, ağaç işçiliği örnekleri Konya’da el sanatlarının ulaştığı noktayı anlamak açısından manidardır. Bu zenginliğin açık bir delili olarak Karatay Medresesi Çini Eserler Müzesi ve İnce Minare Taş ve Ahşap Eserler Müzesi gösterilebilir. Konya’da kalıntılarda bulunan taş ve ahşap işlemeciliği ve çini işlemeciliği eserler bu müzelerde sergilenmektedir. İşin ustası ellerde bile ancak altı ayda tamamlanabilen göz nuru oyaların, çeyizliklerin üzerine bir sanatkâr edasıyla yapılan işleme ve dantellerin ve her bir yörenin kendi ismiyle anılan halı ve diğer el dokuması ürünlerinin her birinin ayrı bir hikâyesi, ayrı bir değeri vardır (Bkz. Nas, 2012). Başta Selçuklular Dönemi eserlerinde olmak üzere, ağaç işçiliği örnekleri oldukça dikkat çekicidir. Bununla birlikte Konya’da ağaç işçiliği Osmanlı Dönemi’nde önemini kaybetmiştir (Yurt Ansiklopedisi, 1982-1983, s.5225). Diğer bir sanat dalı olan bakır işçiliğinin bir iş kolu olarak Selçuklu Dönemi’nden bu yana Konya’da varlığını gösteren yazılı ve tarihi eserler bulunmaktadır (Belli ve Kayaoğlu, 1993, s.132; Bezirci, 2001, s.148). Günümüzde ise bakırcılığa olan ilgi her geçen gün azaldığından bakır işleme sanatçılarının sayısı oldukça azalmıştır. Konya’nın yöreleri ile anılan (Sille halısı, Ladik halısı gibi) halıları oldukça değerlidir. Konya’ya özgü halk oyunlarında da etkisini 92 gösteren Kaşıkçılık sanatı, keçecilik, dericilik, dokumacılık, halıcılık gibi Konya’nın gizli tarih hazinesinden bugüne erişmiş el sanatları, yeterince desteklenmemesi, pazar imkânlarının yetersizliği gibi nedenlerle şimdilerde unutulmaya yüz tutmuştur (Bezirci, 2001, s.148; Tapur, 2009, s.489). Bu el emeği göz nuru sanatların gelecek nesillere aktarılması için sınırlı sayıda çalışmalar bulunmaktadır (Bkz. Begiç, 2013). Konya el sanatları yönünden çok zengin olmakla birlikte bu zenginliğin turizme kazandırılması için yapılan çalışmalar yetersiz kalmıştır. Kalıntılardan çıkarılan hat, tezhip, ebru, minyatür, çini, halı, kilim, keçe gibi geleneksel el sanatları eserlerinin tanıtımı ve bu değerlerin kaybedilmesini önlemek için gerekli tedbirlerin alınması önem arz etmektedir (Tapur, 2009, s.491). 2.3.7 Yemek Kültürü Dünyada yemek kültürünün ilk başladığı yer olan Çatalhöyük’ü de sınırlarında bulunduran Konya’da mutfak ve yemek kültürü büyük önem arz etmektedir. Çünkü mutfak aynı zamanda gelecek nesillere bu kültürün öğretildiği bir okuldur. Sofra usul ve adabı açısından bakıldığında da ihtiyaçların temininden tüketimine kadar her aşamada komşuluk haklarının gözetildiği; Allah’a senanın ve şükrün, büyüklere saygının öğretildiği ve yaşatıldığı bir eğitim yuvası olma özelliğini devam ettirdiği görülmektedir. Bu okul olma özelliğinin bir gereğidir ki, ocağı Konya olan ve kokusu buram buram bütün dünyaya yayılan sevgi ve hoşgörünün sembolü Mevleviliğin eğitim birimine de mutfak anlamına gelen “matbah” adı verilmektedir (Konya Ansiklopedisi, 2014, 6. Cilt, s.88). Kiler, izbe, çaraşevi gibi yardımcı birimleri, göz ocağı, goraş ocağı, pekmez ocağı, tandır, yer ocağı, maltız gibi ocaklarıyla ve ürettiği birbirinden lezzetli yemekleri Konya mutfağının sosyal yaşamdaki önemini ve vazgeçilmezliğini gözler önüne sermektedir (Konya Ansiklopedisi, 2014, 6. Cilt, ss.89-90). Konya mutfağına özgü çok sayıda ocak çeşidi olsa da Konya fırın kebabı, etli ekmek ve peynirli börek gibi Konya’yla bütünleşmiş yemekler, çarşıda bu yemeklere özel fırınlarda pişirilmektedir (Yardımcı, 2012, s.9). 93 Konya yemeklerinin ana malzemesi olan tahıl ve etin yanı sıra ince bulgur (düğü), süzme yoğurt, terhun, kadife ve reyhan da sık kullanılan malzemeler arasındadır (Yardımcı, 2012, s.9). Fırın kebabı, etli ekmek, bamya çorbası, çebiç, ekmek salması, ağız bulaması, ekmek umması, su böreği, saç böreği, mevlana böreği, arabaşı çorbası, sacarası Konya’nın meşhur yemekleri arasındadır (Yardımcı, 2012; Küçükbezirci, 2008, s.194). Doğum, sünnet, evlenme, ölüm gibi önemli günlerde tatlı ve yemek ikramları, kutsal addedilen günlerde çocuklara çerez dağıtılması gibi adetler Konya mutfağının özelliklerindendir (Halıcı, 2008, s.229; Halıcı, t.y.) Konya’da çeşitli davetlerde ikram edilecek yemekler bellidir. Örneğin; düğünlerde ilgili bölümde de bahsi geçen düğün pilavı, özel günlerde yapılan davetlerde “kara yemek takımı”, komşu kaldırmaları, çetnevir, çebiç ziyafet sofraları, arabaşı sofraları bilinen yemeklerden oluşur (Halıcı, t.y.). Geçmişte daha sık karşılaştığımız kışlık yiyeceklerin (sebze-meyve-baharat) yazdan kurutulması geleneği günümüzde de hala devam etmektedir. Yazın kayısı, erik, armut, vişne, elma gibi meyvelerden reçeller ve şuruplar hazırlanarak kış için saklanırdı. Bunlara ek olarak, salça kaynatılır, bulgur yapılır, buğday öğütülüp un yapılır, nişasta çıkarılırdı. Sonbaharda ise pekmez kaynatılır, sirke hazırlanır, turşular kurulur, pastırma, sucuk ve kavurma yapılırdı. Eskiden Konya halkı et, peynir, yoğurt, süt gibi ihtiyaçlarını evlerinde inek, koyun ve keçi besleyerek karşılarlardı. Bu gelenekler kentleşmenin etkisiyle her geçen gün geçerliliğini kaybetse de günümüzde de bu gelenekleri yaşatan Konyalıların sayısı oldukça çoktur (Halıcı, 2008). Resim 66. Konya Yöresel Yemekleri Kaynak: Konya Büyükşehir Belediyesi, t.y. 94 2.3.8 Sanat-Edebiyat-İlim ve Önemli İsimler Konya birçok ilim ve gönül ehlini, sanatçıyı, edebiyatçıyı ve daha birçok farklı alanda başarılı olmuş önemli şahsiyetleri bağrında yetiştirmiş bir şehrimizdir. Şüphesiz bunlardan ilk akla geleni başta Mesnevi olmak üzere Divan-ı Kebir, Mektubat, Fîhi Mâ Fih, Mecâlis-i Seb'a gibi eserleri ülkemizin kültür hazinesine kazandıran Mevlana Celâlettin-i Rumi’dir. Mevlana’ya duyulan ilgi ve sevginin bir göstergesi olarak UNESCO 2007 yılını “Mevlana yılı” ilan etmiş, ABD ise yine aynı yıl, Mevlana’yı “en tanınmış şair” ilan etmiştir. Konya’yla özdeşleşen Mevlana’nın öğretileri ve sema gösterileri her yıl dünyanın dört bir yanından insanı Konya’ya çekmektedir. Mevlana Celaleddin-i Rumi, Mevleviliğin önde gelen birçok düşünür ve âliminin de Konya’da yetişmesine öncülük etmiştir. Yine Mevlana ile aynı dönemde Konya’da yaşayan büyük İslam mutasavvıfı Muhyiddin İbn-i Arabi ve üvey oğlu Sadreddin Konevi de Konya’da yaşamış ve Konya’yla özdeşleşmiş büyük âlimlerdir. Muhiddin İbn-i Arabi “Füsusu’l-hikem” isimli kitabı ile vahdet-i vücut düşüncesinin öncülüğünü yapmış, Sadreddin Konevi ise Muhiddin İbn-i Arabi’nin öğretilerinin Anadolu’ya yayılmasına hizmet etmiştir (Konya Ansiklopedisi, 2013, 5. Cilt, s.295). Kendi adıyla anılan ve güldürürken düşündüren birçok gülmeceyi bize miras bırakan büyük halk bilgesi Nasrettin Hoca Akşehir’e yerleşmiş ve burada vefat etmiştir. Karamanlı olduğu da söylenen Yunus Emre (1250-1320), Ümmi Sinan, Muhyi, Aşık Ömer, Konyalı Aşık Şem-i, Konyalı Aşık Rıza gibi birçok halk şairi ve ozan Konya’da yaşamıştır. Konya, Osmanlı Dönemi’nde şehzadelerin gönderildiği sancaklardan biri olması ve yukarıda bahsettiğimiz gönül ve ilim erlerinin de etkisiyle birçok şair, yazar ve ilim ehlinin yetişmesine de katkı da bulunmuştur (Yeniterzi, 2008, s.147). Özellikle XVI. yüzyıl incelendiğinde, Konya topraklarında Gammi, Gubari, Hafız, Halili, Hüsrev Çelebi, Iyani, İlmi, İzari, Kemal Ahmed Dede, Lokmani Dede,Ahmed Efendi, Alayi, Derviş Dede, Ferruh Çelebi, Mane’vi, Mahremi Dede, Meşami, Muhyi, Muti’i, Nuşi, Penahi, Pervane, Remzi, Ruhi-i Konevi, Safayi, Semai, Senayi, Sun’i Ubeyd, Zari, Zünnun gibi birçok şairin yetiştiği ve bunların birçoğunun Mevlevi olduğu görülmektedir (Yeniterzi, 2008). Cumhuriyet Dönemi’nde de Feyzi Halıcı, Gültekin Samanoğlu, Ali Ulvi Kurucu başta olmak üzere Konyalı birçok şair, Türk şiirine önemli 95 katkılar yapmıştır (Konya Ansiklopedisi, 2013, 5. Cilt, ss.324-325). Küçük Ağa, Osmancık, İbişin Rüyası, Yağmur Beklerken gibi romanları ve hikâyeleriyle Türk edebiyatının yüz aklarından Tarık Buğra da yine Konyalı tanınmış şahsiyetlerdendir. Konya, ülkemizin siyaset tarihine yön veren birçok siyasinin de doğup büyüdüğü veya bir şekilde üzerinde iz bıraktığı bir şehirdir. Başta Başbakan Ahmet Davutoğlu olmak üzere Konyalı birçok siyasetçi bulunmaktadır. Ayrıca her ne kadar aslen Konyalı olmasa da, Konya milletvekili olduğu için, eski başbakanlardan rahmetli Necmettin Erbakan’da Konyalı olarak bilinmektedir. İbrahim Hakkı Konyalı, A. İzzet Koyunoğlu, Selçuk Es, Mehmet Önder, Saim Sakaoğlu, Hasan Özönder, M. Ragıp Gazimihal, A. Sefa Odabaşı, M. Tahir Sakman, Seyit Küçükbezirci, Dr. Kamil Uğurlu gibi birçok değerli şahsiyet başta Konya kültürü olmak üzere Türk halk kültürü tarihi açısından oldukça değerli eserler vermişlerdir. Bu değerli araştırmacı ve yazarlar, Konya folklorunu ölümsüzleştirerek gelecek nesillere aktarmayı gaye edinmiş Konya sevdalılarıdır. Bu sevdayı, Mevlana’nın Şems-i Tebrizi’ye olan sevgisinden dolayı onun bir dönem yaşadığı Şam için söylediği şu dizeler anlatır (Kara, 2006, s.10): “Biz Şam’ın deli divanesi, şeyda âşıkıyız Şam’ın sevdasına can vermişiz, gönül bağlamışız” (Divân, 1439). Bu açıdan bakıldığında, insanların çok sevdiği ve değer verdiği Mevlana Celâlettin-i Rumi, Muhittin İbn-i Arabi, Sadreddin Konevi, Yunus Emre, Nasrettin Hoca gibi gönül erlerine senelerce sinesinde taht kurmuş olan Konya’ya duyulan sevgiyi anlatmaya dizeler yetmeyecektir. 2.3.9 Konya Ağzı Ülkemizin her bir yöresinde olduğu gibi Konya’nın da halk arasında “Gonyalıca” diye anılan kendine has bir ağzı vardır. Konya ağzının en çok bilinen özelliği “k” harfinin “g” harfine dönüşmesidir (T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Konya İl Halk Kütüphanesi, t.y.). (Örneğin; Konya-Gonya, Karanlık-garanlık, Karaman-Garaman gibi). Konya ağzında meydana gelen ses olaylarını benzeşmeler, değişmeler, düşmeler, 96 türemeler ve göçüşmeler olarak sınıflandırmak mümkündür (Işık, 2013, s.452). Bunlara şu örnekler verilebilir: Benzeşmeler; gelyollar/geliyorlar, işşallah/inşallah, bişşiycik/bir şeycik; Değişmeler: yir/yer, irkence/erkence, fasille/fasulye, çente/çanta, iççak/sıcak, osanmak/usanmak, böyün/bugün, dussuz/tuzsuz; Düşmeler: deşirmek/devşirmek, kakmak/kalkmak, iyimin/iyi misin, ellalem/Allahualem, souk/soğuk; Türemeler: Iramazan/Ramazan, Irecep/Recep, keşşik/keşik, güççük/küçük, giderkene/giderken; Göçüşmeler: öndüç/ödünç, tercübe/tecrübe (Işık, 2013, ss.452-461). 2.3.10 Kültür Etkinlikleri Konya’ya gelen ziyaretçilerin çoğunluğunun Konya denince aklına ilk gelen Mevlana Celalettin-i Rumi ve Mevleviliğe dair hususlardır. Bunlardan ziyaretçileri en çok etkileyen ve Konya’ya çeken de Sema gösterileridir. Bu nedenle de Konya’nın tanınırlığında Mevlana Törenleri büyük önem taşımaktadır (Görkemli, Tekin ve Baypınar, 2013).Şeb-i Aruz törenlerinin yanı sıra dini bayramların kutlanması, aşure günü, şivrilik, Hıdırellez, asker uğurlama, hacı uğurlama, sünnet ve düğün gelenekleri de yaşatılmaya devam edilmektedir. Ayrıca turizm açısından da değer taşıyan Konya Âşıklar Bayramı ve Akşehir Nasreddin Hoca Etkinlikleri, Âhilik Kültür Haftası, İpek Yolu Kültür ve Sanat Festivali, Çumralılar Şenliği, Beyşehir Göl Festivali de şehrin kültürel kimliğinin şekillenmesinde önemlidir. Konya Kültür ve Turizm Derneği, Selçuk Üniversitesi, Konya Necmettin Erbakan Üniversitesi ve Konya Ticaret Odası (KTO) Karatay Üniversitesi ve Mevlana Üniversitesi de şehrin kültürel canlılığında etkili olmaktadır. 2.4 KONYA’NIN TARİHİ Frigler Dönemi’nde, Kawania; Antik Çağda, Ekonienon ve Iconium; Bizanslılar Dönemi’nde ise Cogna olarak anılan Konya’nın adını eski çağ kaynaklarında yer alan bir efsaneden aldığı söylenmektedir (Meyerovitch, 2003, s.19). Efsaneye göre insanlara zarar veren ejderhayı öldüren prense teşekkür etmek için şehrin girişine prensin ikonları yapılmıştır. Bundan sonra da şehir ikonlu şehir anlamına gelen Iconiun olarak anılmaya başlamıştır. Araplar tarafından Kunie/Kuniyye olarak anılan (Ağaldağ, 2003, s.3) şehrin ismi değişerek günümüzde “Konya” adını almıştır. 97 Ülkemizin yanı sıra dünyanın da en eski ve en gelişmiş yerleşim yerlerini sınırları içinde bulunduran ilin geçmişi oldukça eskilere dayanmaktadır. Bilinen tarihi MÖ 7000’li yıllara dayanan Konya, Neolitik Çağ (MÖ 8000-5500), Kalkolitik Çağ (MÖ 5500-3500) ve ilk Tunç Çağı’nda (MÖ 3500-2000) yerleşim yeri olarak kullanılmıştır (T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Konya İl Halk Kütüphanesi, t.y.). Şehirde bulunan en eski yerleşim yerleri arasında Çatalhöyük, Can Hasan, Suberde, Erbaba, Eflatunpınar, Fasıllar, İvriz, Karahöyük ve Aşılıhöyük sayılabilir (Durukan, 2001, s.11; Ağaldağ, 2003, s.4). Başta Eflatunpınar, Fasıllar, İvriz ve Karahöyük olmak üzere, farklı yerleşim yerlerinde bulunan kalıntılardan Konya’nın Hititler Dönemi’nde ( MÖ 2000-1000) oldukça önemli bir yere sahip olduğu anlaşılmaktadır (Ağaldağ, 2003, s.4). Bunun yanı sıra Alâeddin Tepesi’nde bulunan kalıntılar şehrin Frigler Dönemi’nede (MÖ 1000-700) tanıklık ettiğini ortaya koymaktadır. Friglerden sonra il; sırasıyla Kimmerler, Lidyalılar, Persler, Hellenler, Seleukoslar, Bergama Krallığı ve Roma İmparatorluğu’nun hâkimiyetine girmiştir (Ağaldağ, 2003, s.4; Durukan, 2001, s.11). Romalılar Dönemi’nde hristiyanlığın ilk yıllarında Havariler’den St. Paulos Konya’ya gelmiştir (MS 47-53). St. Paulos Konya’ya gelişiyle hristiyanlık Konya’da yayılmış ve Romalılar Dönemi’nde önemli merkezlerinden biri haline gelmiştir. İslamiyet ile birlikte Emeviler ve Abbasiler başta olmak üzere Konya birçok kez müslümanlar tarafından fethedilmek istenilmiş ve bazen başarılı da olunmuştur. Ancak bu hâkimiyetler kısa süreli olmuş, şehir tekrar Bizans İmparatorluğu’nun eline geçmiştir (Ağaldağ, 2003, s. 5). Daha sonraki dönemler de ise Konya, Selçuklu Sultanı Kutalmış Oğlu Süleyman Bey tarafından fethedilmiştir (Konyalı, 2007, s.40; Ağaldağ, 2003, s. 5). Tarihin her devrinde coğrafi yapısının da etkisiyle bir şehir olma özelliğini hiç kaybetmeyen il, 1096 yılında İznik’in Selçukluların elinden çıkması sonucu başşehrin Konya’ya taşınması ile en ihtişamlı dönemini yaşamıştır (Baykara, 2003, s.21; Ağaldağ, 2003, s.5). Konya’nın Selçukluların komuta merkezi olması ile nüfus daha da artmış, şehrin ticari, iktisadi, kültürel, sanatsal ve daha birçok yönden gelişimi kayda değer ölçüde hızlanmıştır (Baykara, 2003, s.24). Selçuklular Dönemi’nde şehri geri almak isteyen Bizans İmparatorluğu haçlı seferleri düzenlemişse de başarılı olamamış ve bunun sonucunda da Konya’daki Türk egemenliği perçinlenmiştir (Baykara, 2003, s.24). Selçuklular Dönemi’nde Konya, yönetim kadrosunun burada bulunması, Mevlana Celaleddin-i Rumi’nin burada bulunması ve sonrasında Mevleviliğin merkezi haline 98 gelmesi gibi özelliklerinden dolayı Türk-İslam medeniyetinin vazgeçilmez bir merkezi haline gelmiştir. Konya XIII. yüzyıl sonlarında Selçuklular-İlhanlılar ve Karamanoğulları’nın egemenlik mücadelesine sahne olmuştur. Bu süreçten önemli ölçüde olumsuz etkilenen Konya, XIV. yüzyılda önce İlhanlıların, sonrasında ise Karamanoğulları’nın egemenliğine girmiştir (Baykara, 2003, s.32). Bu süreçte Konya, Karamanoğulları Beyliği’ne de merkezlik etmiştir. Karamanoğulları hâkimiyeti döneminde Konya, 1466’da Fatih Sultan Mehmed’in Konya’yı fethine kadar Karamanoğulları-Osmanlı Devleti çekişmesine sahne olmuştur (Türkhan, 2003, ss.55-56). Bu fetih sonrasında ise Karamanoğulları, Karaman tarafına çekilerek Konya’yı Osmanlı Devleti hâkimiyetine bırakmak zorunda kalmıştır (Türkhan, 2003, s.56). Osmanlı egemenliğine geçtikten sonra, ilin zarar görmüş kısımları ve Mevlana Celaleddin-i Rumi’nin türbesi tamir ettirilmiş ve dergâha vakıf gelirleri tahsis edilmiştir (Türkhan, 2003, s.58). Fatih Sultan Mehmed Konya’ya oğlu Şehzade Mustafa’yı vali olarak atamış ve böylece Konya şehzade sancağı olmuştur (Türkhan, 2003, s.58). Bu süreçte Fatih, Konyalı birçok sanatkârı İstanbul’a sürmüş ve İstanbul’daki birçok sanat eseri yapının imarında etkili olmalarına da olanak sağlamıştır (Türkhan, 2003, s.58). Konya Fatih Sultan Mehmed döneminden sonra hem Fatih Sultan Mehmed’in oğulları (Sultan II. Bayezid-Cem Sultan) arasında hem de Osmanlı-Karamanoğulları arasında çekişmelere sahne olmuştur. Osmanlı-Karamanoğulları çekişmesi Osmanlı hâkimiyeti ile sonuçlanmıştır. Bununla birlikte Konya, ilerki tarihlerde yine taht kavgalarına tanıklık etmiştir (Türkhan, 2003, ss.60-64). Konya ve Mevlana Dergâhı’na başta Yavuz Sultan Selim olmak üzere, Osmanlı sultanları döneminde büyük önem verilmiş, zaman zaman onarımlar ve yeni vakıflar yaptırılarak şehrin imarı sağlanmıştır (Türkhan, 2003, ss.60-64). Konya, Milli Mücadele Dönemi’nde de siyasi ve idari açıdan önemini korumuştur. Bunun başlıca nedenleri arasında II. Ordu’ya karargâh olarak Konya’nın seçilmesi, stratejik ulaşım yollarında bulunması ( 2009) ve toprakları işgale uğrayan halk için bir sığınak yeri olmasıdır (Avanas, 1998). Zaman zaman Delibaşı gibi hadiseler nedeniyle Konya Kuvay-i Milliye karşıtı gibi görünse de, bu durum gerçekleri yansıtmamaktadır (Çınar, 2009; Avanas, 1998). Bunun en önemli ispatı, 5000 Konyalı kadının başta 99 Konya olmak üzere vatanın işgali karşısında düzenledikleri mitingler ve işgal güçlerine ilettikleri bildirilerdir (Uyanık, 2008, s.861). Başta Mevlevi dergâhları olmak üzere bütün Konya, Milli Mücadele önderlerini her daim sevgi ve muhabbetle karşılamış, her türlü desteği vererek üstüne düşen vazifeyi fazlasıyla yerine getirmiştir (Çınar, 2009, s.44). Konya, başta Kurtuluş Savaşı’nda olmak üzere Kore Savaşı, Kıbrıs Barış Harekâtı ve bunların dışında vatani görevini ifa esnasında birçok şehit vermiştir. Bunlardan 7000’i Konya Askerlik Şubesi’ne kayıtlıdır. Kurtuluş Savaşı’nda en fazla şehit veren illerden biri olan (Uyanık, 2008, s.861) Konya’da şehitlerin aziz hatırası, İstiklal Harbi Şehitleri Abidesi ile yaşatılmaktadır (Konya Büyükşehir Belediyesi, t.y.). Resim 67. İstiklal Harbi Şehitleri Abidesi Kaynak: Konya Büyükşehir Belediyesi, t.y. 2.5 İDARİ YAPI Tarih boyunca birçok devlete yurt olmuş ve şehir olma özelliğini hiç kaybetmemiş olan Konya (Ağaldağ, 2003, s.5), Selçuklu ve Karamanoğulları’na da başkentlik yapmış ve her iki devletin idaresinde de önemli bir rol oynamıştır. Osmanlı Dönemi’nde de Konya merkezli Karaman Eyaleti kurulmuş ve Osmanlı şehzadeleri vali olarak atanmıştır. Tanzimat Dönemi’nde eyaletin ismi Konya Eyaleti olarak anılmaya başlanmıştır. Konya ilinde Karatay, Meram, Selçuklu, Ahırlı, Akören, Akşehir, Altınekin, Beyşehir, Bozkır, Cihanbeyli, Çeltik, Çumra, Derbent, Derebucak, Doğanhisar, Emirgazi, Ereğli, Güneysınır, Hadim, Halkapınar, Hüyük, Ilgın, Kadınhanı, Karapınar, Kulu, Sarayönü, Seydişehir, Taşkent, Tuzlukçu, Yalıhüyük, Yunak olmak üzere toplam 31 ilçe bulunmaktadır. Konya, 1987 yılında büyükşehir statüsü kazanmış ve Karatay, Meram 100 ve Selçuklu ilçeleri Konya Büyükşehir Belediyesi sınırlarına dâhil edilmiştir. Konya’nın 200 belediyesi ve 584 köyü bulunmaktadır (T.C. Konya Valiliği, t.y.). Tablo 6. Konya İli İlçelere Göre Belediye ve Köy Dağılımı İlçe Adı Büyükşehir Karatay Meram Selçuklu Ahırlı Akören Akşehir Altınekin Beyşehir Bozkır Cihanbeyli Çeltik Çumra Derbent Derebucak Doğanhisar Emirgazi Ereğli Güneysınır Hadim Halkapınar Hüyük Ilgın Kadınhanı Karapınar Kulu Sarayönü Seydişehir Taşkent Tuzlukçu Yalıhüyük Yunak Toplam Belediye Sayısı Köy Sayısı 1 5 7 4 2 3 12 4 19 11 14 3 11 2 5 9 3 7 3 7 1 11 8 5 5 8 7 9 5 1 1 7 200 25 22 20 10 8 23 14 37 38 20 6 30 6 4 8 7 44 12 22 15 9 36 37 14 28 12 31 3 11 2 30 584 Kaynak: Konya Büyükşehir Belediyesi, t.y. Konya, 38.873 km2’lik yüzölçümü ile ülkemizin en büyük yüzölçümüne sahip ilidir. İlin yüzölçümü en büyük ilçeleri Cihanbeyli, Karapınar ve Yunak’tır. En küçük yüzölçümüne sahip ilçeleri ise Yalıhüyük, Ahırlı ve Güneysınır’dır. 101 Tablo 7. Konya İli Yüzölçümünün İlçelere Göre Dağılımı İLÇE ADI ALAN 2 (km ) İLÇE ADI ALAN (km2) 1 Ahırlı 353 17 Halkapınar 483 2 Akören 490 18 Hüyük 448 3 Akşehir 853 19 Ilgın 1.394 4 Altınekin 1.106 20 Kadınhanı 1.127 5 Beyşehir 1.721 21 Karapınar 3.030 6 Bozkır 1.489 22 Karatay 1.978 7 Cihanbeyli 4.109 23 Kulu 1.521 8 Çeltik 637 24 Meram 1.949 9 Çumra 2.320 25 Sarayönü 1088 10 Derbent 442 26 Selçuklu 2.056 11 Derebucak 483 27 Seydişehir 2.207 12 Doğanhisar 428 28 Taşkent 468 13 Emirgazi 829 29 Tuzlukçu 589 14 Ereğli 2.189 30 Yalıhüyük 81 15 Güneysınır 395 31 Yunak 3.001 16 Hadim 921 Kaynak: Konya Sanayi Odası, t.y. 2.6 NÜFUS VE DEMOGRAFİK YAPI Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından yayınlanan Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) verilerine göre 2013 yılında 2.079.225 kişi olan Konya nüfusu, 2014 yılında artarak 2.108.808 kişiye yükselmiştir. İl merkezinin nüfusu ise 1.220.793 kişidir. Genel itibariyle artış eğiliminde olan Konya nüfusu, 2014 yılında bir önceki yıla göre binde 14,1 oranında artmıştır. Türkiye genelinde nüfus artış hızının binde 13,3 olduğu göz önüne alınırsa Konya nüfusunun ortalamanın üstünde bir artış gösterdiği görülmektedir. Konya nüfus yoğunluğu (kilometre kare başına düşen kişi sayısı) ise 54 olarak gerçekleşmiştir. 2014 yılı itibariyle ülkemizdeki en kalabalık iller sıralamasında Konya; İstanbul, Ankara, İzmir, Bursa, Antalya ve Adana’dan sonra 7. sırada yer almaktadır. 102 Tablo 8. Türkiye ve Konya İli Karşılaştırmalı Nüfus Göstergeleri YILLIK NÜFUS TOPLAM NÜFUS KONYA NÜFUS ARTIŞ HIZI (BİNDE) YOĞUNLUĞU 2013 2014 2013 2014 2013 2014 2.079.225 2.108.808 13 14,1 53 54 13,7 13,3 100 101 TÜRKİYE 76.667.864 77.695.904 Kaynak: T.C. Konya Valiliği, t.y. 2014 yılı ADNKS verilerinde yer alan cinsiyete göre nüfus dağılımı incelendiğinde Konya nüfusunun 1.046.182’sinin erkek, 1.062.626’sının ise kadın olduğu görülmektedir. Erkeklerde yaş ortalaması 30,1 iken, kadınlarda 31,3’tür. Konya genelinde ise 30,4’tür. Konya nüfusunun %25,2’si 0-14, %66,5’i 15-64 ve %%8,3’ü ise 65 ve üstü yaş grubundan oluşmaktadır. Konya nüfusu, 1927 yılında yapılan ilk nüfus sayımı sonuçlarına göre 504.125’tir. 2014 yılına kadar geçen süreçte nüfus sürekli artış eğilimi göstermiş ve ilk sayımdaki nüfusun 4 katını geçmiştir. Cumhuriyetin ilk yıllarında nüfusun yaklaşık %80’i kırsal kesimlerde ikamet etmektedir. Kentleşmenin ve farklı faktörlerin de etkisiyle kırsal kesimlerden şehir merkezlerine göç hızlanmış, kırsal kesimlerde ikamet eden nüfusun oranı 2012 yılında %23,79 seviyesine gerilemiştir. 103 Tablo 9. Konya’nın 1927-2014 Yılları Arası Nüfus Durumu YILLAR İTİBARİYLE NÜFUSUN GELİŞİMİ TOPLAM İÇİNDEKİ ORANI NÜFUS SAYIM (%) YILI TOPLAM ŞEHİR KÖY ŞEHİR KÖY 1927 504.125 100.946 403.179 20,02 79,98 1935 569.684 114.051 455.633 20,02 79,98 1940 620.936 129.045 491.891 20,78 79,22 1945 661.877 139.877 522.000 21,13 78,87 1950 741.026 157.421 583.605 21,24 78,76 1955 847.723 214.896 632.827 21,35 74,65 1960 982.422 279.878 702.544 28,49 71,51 1965 1.122.622 354.578 768.044 31,58 68,42 1970 1.280.239 455.707 824.532 35,6 64,4 1975 1.422.461 555.172 867.289 39,03 60,97 1980 1.562.139 672.695 889.444 43,06 56,94 1985 1.769.050 852.457 916.593 48,19 51,81 1990 1.750.303 963.128 787.175 55,03 44,97 2000 2.192.166 1.294.817 897.349 59,07 40,93 2007 1.959.082 1.412.343 546.739 72,1 27,9 2008 1.969.868 1.423.546 546.322 72,27 27,73 2009 1.992.675 1.450.682 541.993 72,8 27,2 2010 2.013.845 1.486.653 527.192 73,82 26,17 2011 2.038.555 1.527.937 510.618 74,95 25,04 2012 2.052.281 1.563.863 488.418 76,2 23,79 2013(1) 2.079.225 2.079.225 - 100 - 2014(1) 2.108.808 2.108.808 - 100 - Kaynak: T.C. Konya Valiliği, t.y. 104 Konya nüfusu genel olarak artış eğilimi göstermekle birlikte 2000 yılı nüfus sayımında 2.192.166 olan nüfus, 2007 sayımında 1.959.082’ye düşmüştür. Bu düşüşteki temel etkenlerin başında yurt dışında yaşayan Konyalıların sürekli ikamet etmedikleri halde kendi köy ve beldelerinde nüfus sayımına dâhil edilmeleri yatmaktadır (Erkek, 2008). İkinci bir düşüş eğilimi de 1990 yılında görülmektedir. 1985 yılında 1.769.050 olan Konya nüfusu, 1990 yılında 1.750.303 olarak gerçekleşmiştir. Bu düşüşte de Karaman’ın 1989’da il olarak Konya’dan ayrılması etkili olmuştur. İlçelere göre nüfus dağılımı incelendiğinde ise Konya’nın en kalabalık ilçelerinin sırasıyla Selçuklu, Meram ve Karatay olduğu görülmektedir. En az nüfusa sahip ilçeleri ise sırasıyla Yalıhüyük, Halkapınar, Derbent ve Ahırlı’dır. Her ne kadar Konya nüfusu genel olarak artmış ise de 2013 ve 2014 ADNKS verileri incelendiğinde Selçuklu, Karatay, Meram, Karapınar, Ereğli, Çumra, Beyşehir, Akşehir ve Seydişehir dışında kalan ilçelerde nüfusun azaldığı görülmektedir. Konya nüfusunun ilçelere göre dağılımı, nüfus artış hızı ve yoğunluğu Tablo-10’da gösterilmiştir. 105 Tablo 10. Konya İli İlçeler İtibariyle Nüfus Göstergeleri İlçe Toplam Nüfus 2013 2014 Yıllık Nüfus Artış Hızı Nüfus Yoğunluğu (Binde) (Km2/Kişi) 2013 2014 2013 2014 Toplam 2.079.225 2.108.808 13,04 14,1 53 54 Karatay 286.355 295.332 36,88 30,9 110 113 Meram 333.988 340.817 22,85 20,2 200 204 Selçuklu 565.093 584.644 23,24 34 310 320 Ahırlı 4.765 4.722 -21,18 -9,1 12 12 Akören 6.740 6.390 -22,16 -53,3 11 11 Akşehir 93.883 94.133 -7,34 2,7 123 124 Altınekin 14.528 14.357 17,64 -11,8 10 10 Beyşehir 70.297 71.366 7,97 15,1 43 44 Bozkır 28.152 27.457 -27,50 -25 20 19 Cihanbeyli 56.234 54.892 -17,78 -24,2 15 15 Çeltik 10.396 10.209 -7,57 -18,2 19 18 Çumra 64.619 65.054 7,66 6,7 29 30 Derbent 4.783 4.612 -15,76 -36,4 14 14 Derebucak 7.576 7.272 -60,56 -41 16 15 Doğanhisar 18.193 17.683 -38,34 -28,4 42 41 Emirgazi 9.324 9.135 -13,53 -20,5 15 15 Ereğli 137.837 139.131 5,81 9,3 54 54 Güneysınır 9.928 9.769 -13,61 -16,1 31 30 Hadim 13.572 13.260 -71,57 -23,3 18 17 Halkapınar 4.739 4.519 -39,51 -47,5 5 4 Hüyük 16.769 16.296 -32,79 -28,6 38 37 Ilgın 56.452 55.790 -12,25 -11,8 34 34 Kadınhanı 33.382 33.065 -1,80 -9,5 30 29 Karapınar 48.665 48.968 10,10 6,2 23 23 Kulu 51.314 50.675 15,50 -12,5 35 35 Sarayönü 27.059 26.355 5,04 -26,4 25 24 Seydişehir 63.628 63.773 -0,17 2,3 50 50 Taşkent 7.094 6.620 18,06 -69,2 12 11 Tuzlukçu 7.111 6.890 -12,30 -31,6 11 10 Yalıhüyük 1.830 1.666 23,78 -93,9 64 58 Yunak 24.919 23.956 -27,16 -39,4 8 8 Kaynak: T.C. Konya Valiliği, t.y. 106 2.7 TEMEL EKONOMİK GÖSTERGELER 2003 yılında 58 farklı değişken kullanılarak yapılan illerin ve bölgelerin Sosyoekonomik Gelişmişlik Sıralamasında 26. sırada olan Konya, 2011 yılında revize edilerek 61 değişkenle yapılan sıralamada 6 sıra ilerleyerek 20. sıraya yükselmiştir (T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı, 2013, s.50). Bu son sıralamaya göre Konya; Tekirdağ, Denizli, Bolu, Edirne, Yalova, Çanakkale, Kırklareli, Adana, Kayseri, Sakarya, Aydın ve Isparta ile birlikte ikinci kademe gelişmiş iller sınıfında yer almaktadır (T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı, 2013, s.56). Konya, İç Anadolu Bölgesi illeri sosyoekonomik gelişmişlik sıralaması incelendiğinde Ankara, Eskişehir ve Kayseri’den sonra bölgenin en gelişmiş 4. ilidir. Sosyoekonomik gelişmişlik düzeyindeki bu yükselişin temelinde, ilin sanayide gösterdiği büyük gelişim önemli bir yer tutmaktadır. Gelişmiş organize sanayi bölgesi ve küçük sanayi siteleri alt yapısı, her geçen gün artan işletme sayısı ve bunun bir sonucu olarak artan ihracat, ilin gelişmişlik düzeyini olumlu yönde etkilemektedir (Yıldız, Sivri ve Berber, 2012, s.160; T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı, 2013, s.57). Bununla birlikte Gelişmişlik Sıralamasında dikkate alınan faktörlerden yabancı sermayeli şirket sayısı, bilgi ve iletişim teknolojileri altyapısı konularında yaşanan yetersizlikler ilin gelişmişlik düzeyini negatif yönde etkilemektedir. Hesaplanmasında birçok farklı göstergenin kullanıldığı 2009-2010 yılı İller arası Rekabetçilik Endeksi’ne göre Konya, 81 il içerisinde en rekabetçi iller sıralamasında 17. sırada yer almaktadır. Konya, rekabet gücünde en çok etkisi olan Erişilebilirlik Alt Endeksi’nde 24., Beşeri Sermaye ve Yaşam Kalitesi Alt Endeksi’nde 15., Ticaret Becerisi ve Üretim Potansiyeli Alt Endeksi’nde 13., Markalaşma Becerisi ve Yenilikçilik Alt Endeksi’nde ise 15. sırada yer almaktadır (Uluslararası Rekabet Araştırmaları Kurumu Derneği, 2010, s.138). Devlet Planlama Teşkilatı tarafından 2004 yılında ilçelerin sosyoekonomik gelişmişlik sıralaması çalışması gerçekleştirilmiştir. Bu çalışmaya göre Türkiye’de bulunan 872 ilçe arasında Konya’nın en gelişmiş ilçesi; büyükşehir sınırları içinde bulunan ve çalışmaya büyükşehir başlığı ile dâhil edilen merkez ilçelerin olduğu görülmektedir. Büyükşehri sırasıyla 132 ve 133. sıralarda yer alan Yalıhüyük ve Seydişehir takip etmektedir. Sosyoekonomik gelişmişlik düzeyi en düşük ilçeler ise 702. sıradaki Taşkent ile 690. 107 sıradaki Halkapınar ilçeleridir (Dinçer ve Özaslan, 2004, s.117). Ayrıca sosyoekonomikgelişmişlik sıralaması sadece merkez ilçeler açısından incelendiğinde Konya Büyükşehrin bu sıralamada da 10. sırada yer aldığı görülmektedir (Dinçer ve Özaslan, 2004, s.131). Tablo 11. Konya İlçelerinin SosyoekonomikGelişmişlik Sırası İLÇE ADI GELİŞMİŞLİK İLÇE ADI GELİŞMİŞLİK SIRASI SIRASI Büyükşehir 10 Doğanhisar 559 Yalıhüyük 132 Güneysınır 569 Seydişehir 133 Tuzlukçu 577 Ereğli 160 Kadınhanı 578 Akşehir 206 Bozkır 633 Beyşehir 312 Derbent 638 Sarayönü 362 Emirgazi 639 Karapınar 386 Altınekin 642 Kulu 394 Hadım 648 Çumra 397 Yunak 658 Ilgın 404 Ahırlı 661 Akören 477 Çeltik 668 Hüyük 513 Halkapınar 690 Cihanbeyli 535 Taşkent 702 Derebucak 540 Kaynak: Dinçer ve Özaslan, 2004, s.119. 2011 yılında Türkiye İstatistik Enstitüsü tarafından yayınlanan verilere göre Türkiye kişi başı gayri safi katma değeri6 9.244 $ olarak gerçekleşirken, TR52 bölgesinde (Konya, Karaman) bu değerin 7.118 $ olarak gerçekleştiği görülmektedir. Yine aynı verilere göre TR52 bölgesi için kişi başı gayri safi katma değer 11.935 TL olarak gerçekleşmiş ve kişi başına düşen katma değer sıralamasında 13. sırada yer almıştır. 6 Kişi Başı Bölgesel Gayrisafi Katma Değer, Cari fiyatlarla bölgesel gayri safi katma değerin yıl ortası bölge nüfus tahminine bölünmesi ile TL cinsinden kişi başı bölgesel gayri safi katma değer elde edilir. Hesaplanan bu değerin ithalat ağırlıklı ortalama dolar kuruna bölünmesi ile dolar değeriyle kişi başı bölgesel gayri safi katma değere ulaşılmaktadır. Kaynak: TÜİK, Analitik Çerçeve, Kapsam, Tanımlar ve Sınıflamalar, Erişim: <http://www.TÜİK.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=16180#> 108 Sektörel açıdan incelendiğinde ise TR52 bölgesinin toplam gayri safi katma değeri içinde en büyük payın Türkiye genelinde olduğu gibi %53,9 ile hizmetler sektörüne ait olduğu görülmektedir. Hizmetler sektörünü %23,6 ile sanayi sektörü ve %22,5 ile tarım sektörü takip etmektedir (TÜİK, 2014, s.27). 2.8 SEKTÖREL YAPI Konya'da ekonomik hayatın temelini tarımsal faaliyetler teşkil etmesine rağmen; özellikle son yıllarda sanayi alanında kaydedilen gelişmeler, şehrin ekonomik yapısını önemli ölçüde değiştirmiştir. Böylece Türkiye'nin tahıl ambarı olarak nitelendirilen Konya, hızlı bir şekilde sanayi merkezi haline doğru evrilmeye başlamıştır (TÜİK, 2014, s.XIV). Konya sanayisinde gıdadan otomotiv yan sanayine, dökümden araç üstü ekipmanları üretimine, makine imalatından ayakkabı imalatına çok geniş bir ürün yelpazesinde üretim yapılmaktadır (Afatoğlu, 2014, s.4). 2.8.1 Tarım Sektörü Tarım sektörü, oluşturduğu pozitif dışsallıklar dikkate alındığında Konya ekonomisinin gelişiminde merkezi bir konuma sahip olmuştur. Bu sektör halen Konya'daki ekonomik faaliyetlerin de temel bileşenlerinden birini meydana getirmektedir. Bitkisel üretim içerisinde en önemli payı ise tarla ürünleri oluşturmaktadır. Bu çerçevede buğday, arpa, şekerpancarı, fasulye ve çemen otu üretiminde Konya, Türkiye genelinde ilk sıralarda yer almaktadır. Ayrıca sebze türü bakımından havuçta en fazla üretim Konya'da yapılırken, mantar ve iğde üretiminde de Konya ilk üç sırada konumlanmaktadır (KTO, 2014, s.74). Diğer taraftan TÜİK verilerine göre toplam işlenen tarım alanı büyüklüğü gerek Türkiye genelinde gerekse Konya ili özelinde düşüş eğilimi sergilemektedir. Bu çerçevede 2002 yılında 2.550.007 hektar olan Konya'daki toplam işlenen tarım alanı, 2013 yılında 1.863.264 hektara gerilemiştir. Böylece ülkedeki toplam işlenen tarım alanlarının %10,67'sine sahip olan Konya'nın payı %9,05 seviyesine düşmüştür. Ancak verimliliğin artırılmasına yönelik çalışmalar ve sağlanan maddi destekler, ekilen tarım alanlarındaki azalmaya rağmen üretimin genel olarak artmasına katkıda bulunmuştur. 109 Konya'da 2013 yılı itibariyle hasat edilen alanlarda ilk sırayı %79,65 ile tahılların aldığı görülmektedir. Tahılları ise %5,72 ile şeker imalatında kullanılan bitkiler, %5,68 ile yağlı tohumlar, %4,41 ile yem bitkileri, %4,01 ile patates, kuru baklagiller, yenilenebilir kök ve yumrular, %0,54 ile de parfümeri, eczacılık vb. bitkiler ile şeker pancarı ve yem bitkileri tohumları izlemiştir. Dolayısıyla tahıl üretimi diğer ürünlere göre ağırlıklı pay edinmektedir. Buna karşılık artan gelişim grafiğine rağmen Konya'da önemli büyüklükte bir örtü altı sebze-meyve üretimi yapılamamaktadır. Nitekim 2002 yılında toplam 1.482 ton örtü altı sebze ve meyve üretimi ile %0,03 paya sahip olan Konya’nın, 2013 yılında gerçekleşen toplam 3.595 ton örtü altı sebze ve meyve üretimi ile Türkiye genelindeki payı %0,06’ya yükselmiştir. Örtü altı sebze meyve üretiminde ürün kompozisyonunu ise %72 ile domates, %27 ile salatalık, %0,8 ile marul, %0,14 ile fasulye ve kalanını da diğer sebze ve meyveler oluşturmuştur. Örtü altı tarıma uygun alanlarda özellikle de jeotermal enerji kaynaklarının bulunduğu bölgelerde bu tip tarımsal faaliyetlerin desteklenmesi, gerek yerel ölçekte gerekse makro ölçekte sosyoekonomik açıdan ciddi kazanımların oluşmasına zemin hazırlayacaktır (Müstakil Sanayi ve İşadamları Derneği (MÜSİAD), 2015, s.181). Çevre kirliliği ve ekolojik dengede meydana gelen bozulma, temiz su ve güvenilir gıdaya ulaşımı giderek zorlaştırdığı için özellikle gelişmiş ülkelerde sağlıklı tarımsal üretim faaliyetleri teşvik edilmekte ve bu konudaki artan bilinç düzeyine bağlı olarak da organik ürünlere yönelik talep, küresel ölçekte artış sergilemektedir. Organik tarım açısından Konya, önemli bir potansiyele sahip olmakla birlikte üretim seviyesinin istenilen düzeyde olmadığı ve bu potansiyelin yaşama geçirilebilmesi için de planlı bir çalışmaya ve desteğe ihtiyaç duyulduğu görülmektedir (MÜSİAD, 2015, s.181). Organik tarım faaliyetleri bakımından acı bakla ve termiye ürünlerinde Türkiye genelindeki üretimin %100'ünü gerçekleştiren Konya, havucun %99'unu, çileğin %67'sini, vişnenin %38'ini ve bademin de %34'ünü üretmektedir. Havuç, çilek, vişne ve bademde birinci sırada yer alan Konya; domates, nohut ve ceviz gibi ürünlerde ise beşinci sırada bulunmaktadır (KTO, 2014, s.74). 110 Konya sahip olduğu çayır ve mera alanlarına ilave olarak arazi yapısı ve uygun çevre koşullarından ötürü bitkisel üretimin yanı sıra hayvan yetiştiriciliği açısından da çiftçilere önemli fırsatlar sunmaktadır. Nitekim Konya'nın Türkiye'deki süt üretimine katkısının giderek arttığı görülmektedir. Manda yetiştiriciliğinin gerek Türkiye genelinde ve gerekse Konya'da giderek azalması, sadece manda sütü üretiminin azalması ile sonuçlanmıştır. Ayrıca arıcılık faaliyetlerindeki gerilemenin bir sonucu olarak bal üretiminde de Konya'nın Türkiye'deki toplam üretime katkısı 2002-2013 döneminde düşmüştür. Bölgede tarımsal faaliyetlerin yoğun bir şekilde yürütülmesi, tarımsal makine kullanımına olumlu yönde yansımaktadır. Nitekim 2002-2013 döneminde pulluk, ekim makinesi, gübre dağıtma makinesi, su pompası, süt sağım tesisi, seyyar süt sağım makinesi, biçerdöver ve traktör sayısında belirgin bir artış görülmektedir. 2.8.2 Sanayi Konya’da tarım ağırlıklı bir ekonomik yapıdan sanayileşmeye doğru geçiş süreci 1970'li yıllardan itibaren kendisini göstermeye başlamıştır. Sermaye birikimi yetersizliği ilk aşamada büyük ölçekli özel yatırımların gerçekleşmesine imkân vermemiş olsa da özellikle küçük sermayedarlar ve yurt dışındaki işçilerin birikimleri ile ortaya çıkan çok ortaklı şirketleşme olgusu bir dizi yatırımı beraberinde getirmiştir (Konya Sanayi Odası (KSO), 2014, s.64). Bu durum sanayi bölgelerinin oluşumu için de elverişli bir zemin hazırlamıştır. İlki 1976 yılında faaliyete giren Konya 1.Organize Sanayi Bölgesi, 115 hektar alan üzerinde 150 işyeri kapasitesi ile kurulmuştur. Ancak bölgedeki dinamik girişimci sınıfın varlığı ve yatırımlar için sahip olduğu uygun altyapısı ile organize sanayi bölgelerinin sayısı zaman içerisinde 9’a yükselirken, organize sanayi bölgelerinin kapladığı toplam alan ise 2.686 hektara çıkmıştır (TÜİK, 2014, s.XIV). Konya merkezde biri özel olmak üzere 3 organize sanayi bölgesi bulunurken diğer organize sanayi bölgeleri ise Akşehir, Beyşehir, Çumra, Ereğli Karapınar, Seydişehir ve Kulu ilçelerinde yer almaktadır. 2013 yılı itibariyle Konya, en fazla organize sanayi bölgesine sahip üçüncü il konumundadır (MEVKA, 2015). Ayrıca Konya’da; 15’i Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın desteği ile, küçük sanayicilerin işyerleri gereksinimleri için 111 toplam 39 küçük sanayi sitesinde 6.800 işyeri yapımı gerçekleştirilmiş ve bu sayede yaklaşık 15.000 civarında işçinin istihdamı sağlanmıştır (Konya Teknokent, 2013, s.53). Konya istihdam ve ülke ekonomisine kazandırdığı katma değer açısından İstanbul, Ankara, İzmir, Bursa ve Antalya’dan sonra gelmektedir. Diğer taraftan 9 adet Organize Sanayi Bölgesi, ve 39 adet küçük sanayi sitesinde konumlanmış imalat sektörü işletmeleri ile Türkiye’deki toplam sanayi üretiminin yaklaşık %4’ünü gerçekleştirmekte, sanayi üretimine katkı sıralamasında ise beşinci sırada yer almaktadır (T.C. Konya Valiliği, Konya Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü, 2013, s.4) Konya sanayisi, belli tür ürünlere dayalı olmayıp oldukça geniş bir sektörel alanda üretim faaliyetlerini gerçekleştirmektedir. Bu çerçevede makine sanayisinden kimyaya, tekstilden otomotiv yedek parçaya, elektrik-elektronikten gıdaya, ambalajdan kâğıt sanayine kadar çok farklı sahalarda çalışmalar yapılmaktadır. Sektörel olarak geniş bir yelpazede üretim yapılması; yerel ya da küresel ölçekli krizlerden asgari düzeyde etkilenilmesine ve aynı zamanda gelişim açısından dinamik bir iklimin oluşmasına katkıda bulunmaktadır (KSO, t.y.). Konya sanayi işletmelerinde sektörel olarak en büyük paylar sırasıyla %19 ile başka yerde sınıflandırılmamış makine ve ekipmanlar imalatı, %16 ile gıda ürünleri imalatı, %12 ile fabrikasyon metal ürünleri imalatı (makine ve teçhizata hariç), %8 ile ana metal sanayi ve %7 ile kauçuk ve plastik ürünleri imalatı ile motorlu kara taşıtı, römork ve yarı römork imalatı sektörlerine aittir (MÜSİAD, 2015, s.211). Yaklaşık 80’e yakın alt sektörde üretimin gerçekleştirildiği Konya sanayisinde yapılan üretimin büyük bölümünü de yurt dışı satıma konu olan ürünler teşkil etmektedir. Nitekim 2002-2013 döneminde ilin ihracatı 130 milyon dolardan yaklaşık 1,4 milyar dolara yükselmiştir. Söz konusu dönemde 517 olan ihracatçı firma sayısı da 1.427’ye ulaşarak Konya, ihracatçı firma sayısı bakımından Türkiye genelinde ilk 5’e girmeyi başarmıştır. Sanayi alanında gösterdiği hızlı ilerlemeler sonucu Konya aynı zamanda “Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletme (KOBİ) başkenti” olarak da nitelendirilmektedir. 1994 yılında Türkiye'nin ilk 500 büyük sanayi kuruluşu içerisinde 3 Konya firması yer alırken; bu sayı 2002 yılında 5'e ve 2013 yılında ise 9'a yükselmiştir. Ayrıca ikinci 500 büyük sanayi kuruluşu içerinde yer alan Konya firmalarının sayısı da zaman içerisinde 112 artarak 1997-2013 döneminde 6 adetten 16 adede çıkmıştır. Böylece Türkiye'nin 1000 büyük sanayi kuruluşu listesine Konya 2013 yılında 25 firması ile girmiştir (Konya Sanayi Odası, 2014). Sanayinin ve bölgenin gelişimi açısından teknokentler merkezi bir konuma gelmeye başlamıştır. Kuruluşu 2004 yılının sonlarında olan ve bünyesinde 100’den fazla firma ve girişimci bulunan Konya Teknokenti de Türkiye’deki en hızlı gelişen teknokentlerden biri olma özelliğini taşımaktadır. Ayrıca firma sayısı ile Konya Teknokenti, Türkiye’nin 3. büyük teknokentidir. Diğer taraftan Türkiye’nin TÜBİTAK destekli ilk ve tek Bilim Merkezi de yine Konya’da bulunmaktadır. Bunların yanı sıra Konya’da otomotiv, döküm, tarım makineleri ve ayakkabıcılık olmak üzere 4 ayrı sektörde kümelenme çalışması mevcuttur (MEVKA, t.y.). 2.8.3 Ticaret Konya, ülke içi ticarette önemli iller arasında kabul edilmektedir. Türkiye’nin orta noktasında bulunması ve güçlü ulaşım altyapısı itibariyle hem bölgesinde hem de yurt genelinde tüm illerle gelişmiş bir ticaret hacmine sahiptir. Tarımsal üretim ve sanayi faaliyetlerinin gelişmesine ilave olarak nüfus potansiyeli, ticaret faaliyetleri bakımından Konya’yı önemli bir pazar haline getirmiştir. Konya-Kayacık Lojistik Merkezi’nin faaliyete geçmesi ile birlikte ildeki ticari faaliyetlerin daha fazla ivme kazanması beklenmektedir. Ticaret özellikle il merkezinde yoğunlaşmış olmakla birlikte, Akşehir, Ereğli, Beyşehir, Seydişehir gibi büyük ilçelerde de oldukça gelişmiş durumdadır Botsalı, vd., 2012). Ticaret, sanayi ve turizmde cazibe merkezi olarak bölgedeki diğer illere de örnek teşkil eden il, aynı zamanda ülke ekonomisine önemli katkılar sağlayan bir üretim merkezi olarak dikkat çekmektedir. Makine üretimi, otomotiv yan sanayi, tarım makineleri, araç üstü ekipmanlar, ayakkabıcılık ve gıda sektörleri Konya’nın öne çıkan üretim ve ticaret sahalarını oluşturmaktadır (Konya Ticaret Odası, t.y.). Yurt içi ticarette olduğu gibi Konya, dış ticaret alanında da belirgin bir gelişme eğilimi sergilemektedir. Nitekim 2002-2013 döneminde yaklaşık 291,5 milyon dolar olan dış ticaret hacmi, 2013 yılında 2,56 milyar dolara yükselmiştir. Bu dönemde ihracat %936 113 oranında bir artış ile 129,9 milyon dolardan 1,34 milyar dolara ulaşmıştır. 2013 yılı ihracat verilerine göre Konya ilinin fasıllar düzeyinde en büyük ihracat kalemini ise %28,27 pay ile "kazanlar, makineler, mekanik cihazlar ve aletler, nükleer reaktörler, bunların aksam ve parçaları" oluştururken bu fasılı %17,46'lık pay ile "motorlu kara taşıtları, traktörler, bisikletler, motosikletler ve diğer kara taşıtları, bunların aksam, parça, aksesuarı" takip etmiştir. "Süt ürünleri, yumurtalar, tabii bal, diğer yenilebilir hayvansal menşeli ürünler" ise %6,11'lik pay ile üçüncü sırada yer almıştır. Diğer taraftan söz konusu dönemde ithalat %659’luk artışla 161,5 milyon dolardan 1,2 milyar dolara yükselmiştir. En büyük ithalat kalemini ise %21,32 pay ile "kazanlar, makineler, mekanik cihazlar ve aletler, nükleer reaktörler, bunların aksam ve parçaları" oluştururken bu fasılı %18,81'lik pay ile "hububat" takip etmiştir. "Plastikler ve mamulleri" ise %15,12'lik pay ile üçüncü sırada yer almıştır (MÜSİAD, 2015, ss. 1718). 2.8.4 Turizm İnsanlık tarihinin en eski yerleşim merkezlerinden biri olan ve pek çok medeniyete de ev sahipliği yapmış olan Konya, tarih, kültür ve inanç turizmi açısından oldukça yüksek bir potansiyele sahiptir. Ayrıca alternatif turizm bakımından da Konya, geniş fırsatlar sunmaktadır. Ancak turizm potansiyelini tam olarak hayata geçirebilmek için özellikle altyapı ile ilgili sorunların çözümü yönünde adımlar atılması gerekir. Konya'nın 2023 hedefleri de bu doğrultuda çalışmalar yürütülmesini esas almaktadır (Öztürk, 2014, s.14). Son yıllarda sosyoekonomik koşullarda meydana gelen gelişmeler ve artan turizm bilinci, gerek Türkiye genelinde gerekse Konya ili özelinde turizm faaliyetlerinin hız kazanmasına destek olmuştur. Nitekim 2002-2013 döneminde turizm yatırımı belgeli konaklama tesislerinin sayısı Konya'da 6'dan 15'e yükselmiştir. Buna bağlı olarak yatak kapasitesi de 388'den 6.423'e ulaşmıştır. Turizm işletmesi belgeli konaklama tesislerinin sayısı ise 1.071'den 2.151'e çıkmıştır. Yatak kapasitesi de bu tip tesisler için %99 oranında artarak 2.197'den 4.372'ye ulaşmıştır. Böylece söz konusu dönemde Konya'nın turizm yatırımı belgeli konaklama tesisi yatak sayısı payı %0,17'den %2,13'e; turizm 114 işletme belgeli yatak sayısı payı ise %0,55'den %0,58'e yükselmiştir (MÜSİAD, 2015, s.100). 2002 yılında 195.709 olan turizm işletme belgeli konaklama tesislerine geliş sayısı 2012 yılında 409.852'ye ulaşmıştır. Bunun yaklaşık %32'sini yabancı turistler oluştururken %68'ini yerli turistler oluşturmuştur. Dolayısıyla 2002-2012 döneminde turizm işletme belgeli tesislere geliş sayısı %109 oranında artış kaydetmiştir. Diğer taraftan belediye belgeli konaklama tesislerine geliş sayısı da benzer bir gelişme göstererek 2002 yılında 130.709'dan 2012 yılında 215.787'ye çıkmıştır. Söz konusu dönemde belediye belgeli konaklama tesislerine geliş sayısı ise yaklaşık %65 oranında artmıştır (MÜSİAD, 2015, s.100). Konya'nın temel simgelerinden birini teşkil eden Mevlana Müzesi, Türkiye’de en çok ziyaret edilen 3 müzeden birisidir. Ancak Konya, Mevlana Müzesi’nin yanı sıra birçok tarihi ve doğal güzelliğe de sahiptir. Dolayısıyla turizmin daha fazla canlandırılabilmesi için Mevlana ile birlikte bölgedeki arkeolojik kalıntılar, kentsel ve doğal sitler, anıt, ören yeri, höyük, külliye, camii, kilise, saray, han ve hamam gibi varlıklar ile gelenek, görenek, folklor, yemek gibi kültür varlıklarının da ön plana çıkarılması zarurettir. Ayrıca Konya ve çevresinde akarsu, göl, ormanlık alan, şelaleler ve yaylalar gibi çok sayıda doğal turizm unsuru da bulunmaktadır (Tapur, 2009, s. 476). Konya, özellikle son dönemde inşa edilen stadyum, spor ve kongre merkezleri ve kültür merkezleriyle kongre, toplantı, fuar ve spor turizmi alanında önemli değerlere sahiptir. Otel ve diğer kurumların salonları da bu amaçlara hizmet etmektedir. Konya’da turizm işletme belgeli 3 adet 5 yıldızlı, 6 adet 4 yıldızlı, 9 adet 3 yıldızlı, 4 adet 2 yıldızlı ve 2 adet de özel belgeli toplam 24 otel bulunmaktadır. Konya'da düzenlenen bilim, kültür ve sanat etkinlikleri ise şu şekilde sıralanabilir (T.C. Konya Valiliği, 2014, s.21): 1. EMITT – Doğu Akdeniz Uluslararası Turizm ve Seyahat Fuarı (30 Ocak-02 Şubat) 2. Nevruz Bahar Bayramı (21 Mart) 3. Kütüphane Haftası Etkinlikleri (31 Mart-06 Nisan) 4. Turizm Haftası Etkinlikleri (15-22 Nisan) 5. Hz. Mevlana ve Ailesinin Konya’ya Gelişleri Etkinlikleri (03-07 Mayıs) 115 6. Hıdrellez Kültür ve Bahar Bayramı (05 Mayıs) 7. “Bin Nefes Bir Ses Uluslararası Türkçe Tiyatro Yapan Ülkeler Festivali” (04-14 Mayıs) 8. Müzeler Günü (18 Mayıs) 9. Uluslararası Akşehir Nasreddin Hoca Anma ve Mizah Günleri (05-10 Temmuz) 10. Atatürk’ün Konya’ya İlk Gelişlerinin Yıldönümü (03 Ağustos) 11. Konya Uluslararası Mistik Müzik Festivali (22-30 Eylül) 12. Uluslararası Dünya İnançları Fotoğraf Yarışması (09-15 Ekim) 13. Kısa-ca Uluslararası Öğrenci Filmleri Festivali (06-11 Kasım) 14. Hz. Mevlana’nın Uluslararası Vuslat Yıldönümü Anma Etkinlikleri (07-17 Aralık) 116 Tablo 12. Konya'da Turizm Türlerine Göre Önemli Değerler KÜLTÜR TURİZMİ İNANÇ TURİZMİ Nasreddin Hoca Türbesi ve Şenlikleri Hz. Mevlana Türbesi ve Anma Törenleri Sultan II. Selim Hamam, Han ve İmareti Şeyh Sadrettin Konevi Camii ve Türbesi II. İvriz Kaya Anıtı Lystra (Klistra) Antik Kenti Zengibar Kalesi ve Çatalhöyük Yerleşkesi Şems-i Tebrizi Camii ve Türbesi Boncukluhöyük Yerleşkesi Sille Köyü Aya Eleni, Kaya (Tepe) ve Panaghia Çifte Kubad-Abad Sarayı ve Kız Kulesi (Panaya) Kiliseleri Zıvarık Han,Alaeddin Camii, Sırçalı Medrese ve Tepearası Köyü Kilisesi, Eşrefoğlu Camii Bedrettin Muslih Türbesi (Müze), Karatay, Seyyid Harun-u Veli Camii ve Türbesi İnceminare,Bağrıkurt (Hacı Hafız) Hanı, Dokuzun MAĞARA TURİZMİ Hanı, Horozlu Han, Kavak Hanı ve Zazadin Hanı Tınaztepe Mağarası Uluslararası Mistik Müzik Festivali Balatini, Körükini, Suluin, Göynem ve Düden Deliği- SAĞLIK TURİZMİ VE TERMAL TURİZM Bıçakçı Mağaraları Ilgın Termal Şehri , İsmil Kaplıcaları, Termal Su KONGRE VE FUAR TURİZMİ Rezervleri (Çeltik, Derbent, Seydişehir, Tuzlukçu, Konya Kongre Şehri Beyşehir),Tuz Gölü KTO- TÜYAP Fuar Merkezi İPEK YOLU TURİZMİ DAĞCILIK Obruk Hanı (Karatay), Zulmanda ve Zıvarık Hanları, Ereğli (Toroslar) Raziye Hatun (Sultan) Kervansarayı, Lala Mustafa Seydişehir (Toroslar) Paşa Kervansarayı, Zazadin Han, Horozlu Han ve EKO TURİZM VE YAYLA TURİZMİ Altınapa (Argıt) Hanı Yerköprü Şelalesi Hocacihan (Akyokuş) Hanı ve Kızılören Hanı Beyşehir Gölü Milli Parkı ve Titrek Kavak Tabiat Anıtı Kuru Çeşme Hanı Bolay, Söbuçimen ve Çetmi Yaylaları AV TURİZMİ Kuzukulağı Yaylası Bozdağ Anadolu Yaban Koyunu Avı,Süt Gölü Gölcük, Mutlu ve Muhallez Yaylaları Bulamaç Kazanı-Elmasut, Keçili Köyü, Mortaş, Bademli, Bartlı ve Sülek Yaylaları Susuzşahap, Alacabel, Çataloluk, Karakışla ve Elmalı Kestel Yaylası ve Orman Tabiat Parkı Yaylaları Tersakan, Kırkpınar, Kızılkaya, Yüğlük Dağı ve Belpınar HAVA SPORLARI Yaylaları Yamaç Paraşütü (Akşehir) Akkışla Yaylası KUŞ GÖZLEMCİLİĞİ Kaya Sığınağı, Davras ve Ketenlik Yaylaları Beyşehir Gölü, Suğla Gölü, Meke ve Acıgöl Dağsarnıcı Yaylası Kuşça, Süt ve Acı Göller, Kulu Gölü, Akşehir Gölü, Gelincik Ana Tepesi, Cankurtaran ve Çimendere Yaylaları Akgöl Tabiatı Koruma Alanı ve Ereğli Sazlıkları BelkayaSulukuyu, Çatmataş ve Eğrikuyu Yaylaları Kaynak: Mevlana Kalkınma Ajansı, t.y. 117 118 KAYNAKÇA 1. Afatoğlu, A., 2014. Sanayileşme Konya'ya Değer Katıyor. Turkishtime İhracat Stratejileri, Ağustos. 2. Ağaldağ, S., 2003. Osmanlı Döneminde Konya’nın Siyasi Tarihi. Editör: Yusuf Küçükdağ, Osmanlı Döneminde Konya, T.C. Konya Valiliği, İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü. Yayın No: 45. ss.3-14. 3. Ağaoğlu, S., 2004. Musahip Mustafa Paşa Vakfı. Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 15: ss.377-399. 4. Akok, M., 1976. Konya Beyşehir’de Eşrefoğlu Camii ve Türbesi. Türk Etnografya Dergisi, XV, Ankara. 5. Akurgal, E., 2001. The Hattian and Hittite Civilizations. Publications of Republic of Ministry of Culture, Ankara. 6. Akyurt, Y., 1940. Beyşehir Kitabeleri ve Eşrefoğlu Camii ve Türbesi. Türk Tarih, Arkeologya ve Etnografya Dergisi, IV, İstanbul. 7. Altınsaçlı, S. ve Altınsaçlı, S., 2005. Antik Eflatunpınar’ın (Beyşehir, Konya, Türkiye) Ostrakod (Crustacea, Ostracoda) Faunası. Ekoloji. 8. Avanas, A., 1998. Milli Mücadele'de Konya. Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Atatürk Araştırma Merkezi. 9. Aydın, D., 2008. Halk Mimarisi Bağlamında Kilistra’da (Gökyurt) Yerleşme ve Mesken Nitelikleri. Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi, Cilt: 1, sayı: 1: 175-188 Erişim: <http://www.ayk.gov.tr/wpcontent/uploads/2015/01/MADD%C4%B0-K%C3%9CLT%C3%9CR-1.C%C4%B0LT.pdf>, [Erişim Tarihi: 12.03.2015]. 10. Baykara, T., 2003. Tarih ve Kültür Başkenti Konya. Konya: Büyükşehir Belediyesi Yayını. 11. Begiç, H. N., 2013. Geçmişten Günümüze Konya Keçeciliği. Konya: Konya Büyük Şehir Belediyesi Kültür Yayınları. 12. Belli, O. ve Kayaoğlu, İ. G., 1993. Anadolu'da Türk Bakırcılık Sanatının Gelişimi: Bakır Yatakları, Üretimi ve Atölyeleri. Sandoz Kültür Yayınları. 13. Beyşehir Belediyesi, t.y. Erişim: <http://www.beysehir.bel.tr/?page=ibadethane&op=goster&id=1>, [Erişim Tarihi: 12.03.2015]. 119 14. Bezirci, Z., 2001. Konya'da Bulunan Bakır İşçiliği Ürünü Eserler ve Konya İli Bakır İşçiliğinin Bugünkü Durumu. Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya. 15. Botsalı, F.M., Ay, A. ve Durduran S., 2012. Konya İli Sanayi Sektörü Yatırım Klavuzu. Mevlana Kalkınma Ajansı, Konya Teknokent Teknoloji Geliştirme Hizmetleri A.Ş. Konya. Erişim: <http://planlama.mevka.org.tr/attachments/article/150/Konced%20Konya%20Su %20Potansiyeli.pdf> , [Erişim Tarihi: 12.03.2015]. 16. Bozyiğit, R. ve Güngör, Ş., 2011. Konya Ovasının Toprakları ve Sorunları. Marmara Coğrafya Dergisi. Sayı: 24. 17. Bozyiğit, R., 2010. Mavi Boğaz (Konya) ve Çevresinin Jeomorfolojik Özellikleri. Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi. Sayı 29, Konya. 18. Coğrafya Dünyası, t.y. Konya. Erişim: < http://www.cografya.gen.tr/tr/konya/>, [Erişim Tarihi: 12.03.2015]. 19. Çınar, G., 2009. Balkan Savaşlarından Millî Mücadele'ye Şehit Olan Konyalılar Üzerine Bir Sosyal Tarih Araştırması. Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. 20. Çiçek, İ. ve Türkoğlu, N., 2007. Konya’da Şehirleşmeye Bağlı Bağıl Nem ve Su Buhari Basıncı Değişiklikleri. Coğrafi Bilimler Dergisi. 5 (2). 21. Darga, M., 1992. Hitit Sanatı. İstanbul: Akbank Kültür ve Sanat Kitapları. 22. Demirci, K., 2003. Bir Azizin Ayak İzlerinde Lystra. Rail Life Aylık Kültür Dergisi, Sayı 2. 23. Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü, 2009. Tarihi Su Yapıları-Konya, Karaman, Niğde, Aksaray, Yalvaç, Side, Mut, Silifke, Ankara. Erişim: <http://www2.dsi.gov.tr/kutuphane/kitaplar/tarihisuyapilari.pdf>, [Erişim Tarihi: 13.03.2015] 24. Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü, t.y. Toprak ve Su Kaynakları DSİ 4. Bölge Müdürlüğü – Konya. Erişim: <http://www2.dsi.gov.tr/bolge/dsi4/topraksu.htm>, [Erişim Tarihi: 12.03.2015]. 120 25. Dinçer, B. ve Özaslan, M., 2004. İlçelerin SosyoekonomikGelişmişlik Sıralaması Araştırması 2004. Ankara: Devlet Planlama Teşkilatı Bölgesel Gelişme ve Yapısal Uyum Genel Müdürlüğü, ss. 85-103. Erişim: <http://www.sabek.com.tr/SUNU/2004%20ilcelerin%20Gelismislik%20Siralam asi.pdf>, [Erişim Tarihi: 12.03.2015]. 26. Durukan, A., 2001. Selçuklular Öncesinde Konya. Editör: Erdoğan, A., Gez Dünyayı Gör Konya'yı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, No: 1560. 27. Erdoğru, M. A., 1991. Eşrefoğlu Seyfeddin Süleyman Bey Camiin Vakıfları. EÜTİD, VI, İzmir. 28. Ereğli Belediyesi, 2014. İvriz Kaya Anıtı. Erişim: <http://www.eregli.bel.tr/tr407946456-a407962410/Ivriz-Kaya-Aniti>, [Erişim Tarihi: 12.03.2015]. 29. Erkek, S., 2008. Son Nüfus Sayımı ve Konya’ya Etkileri. Konya Ticaret Odası Etüt Araştırma Servisi. Erişim: <http://www.kto.org.tr/d/file/konya_nufus_rapor.pdf>, [Erişim Tarihi: 12.03.2015]. 30. Erpul, G., 2012. Erozyonla Mücadele ve Ağaçlandırma Mastır Planı. T.C. Mevlana Kalkınma Ajansı, Konya. 31. Görkemli, N., Tekin, G. ve Baypınar, Y. E., 2013. Kültürel Etkinlikler ve Kent İmajı-Mevlana Törenlerinin Konya Kent İmajına Etkilerine İlişkin Hedef Kitlelerin Görüşleri. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, Cilt2, Sayı (1), ss:150-171. 32. Gürler, G. ve Timur E., 2007. Jeoparkların Koruma-Kullanım Yöntemlerinin Belirlenmesi; Karapınar Potansiyel Jeopark Alanı İçin Bir Değerlendirme, Türkiye. Proceedings of The Second International Symposium on Development Within Geoparks- Environmental Protection and Education, Lushan-Jiangxi Province-China, 12-15 June, Erişim: <http://www.mta.gov.tr/v2.0 /birimler/jeolojik_miras/doc-pdf/tammetin_bildiri.pdf>, [Erişim Tarihi: 12.03.2015]. 33. Gürler, G., Öztan, N. S. ve Gürler M,. 2007. Önerilen Bir Jeopark Alanı; Orta Anadolu’da Karapınar. 60. Türkiye Jeoloji Kurultayı, Ankara, 16-20 Nisan 2007. 121 34. Gürler, G., Uğuz, M. F. ve Öztan, N. S., 2009. Türkiye’nin İlk Jeoparkı, Mavi Gezegen. Sayı:14: ss: 9-20. Erişim: <http://www.jmo.org.tr/resimler/ekler/ 8875811c0d0ee4f_ek.pdf?dergi=MAV%DD%20GEZEGEN%20POP%DCLER %20YERB%DDL%DDM%20DERG%DDS%DD>, [Erişim Tarihi: 12.03.2015]. 35. Haber Bölge, 18.01.2015. Tınaztepe Mağarasında Görsel Şölen. Erişim: <http://www.haberbolge.net/tinaztepe-magarasinda-gorsel-solen-5207h.htm>, Erişim Tarihi: [15.03.2015]. 36. Halıcı, N., 2008. Konya Mutfağı. Ed. Zabunoğlu, O.H. ve Birekul, M. Tarih ve Kültür Başkenti Konya, Konya: Konya Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları, ss.229-233). 37. Halıcı, N., t.y. Konya Mutfağı. Konya Büyükşehir Belediyesi, Konya Mutfağı. Erişim: <http://www.konya.bel.tr/sayfadetay.php?sayfaID=161>, [Erişim Tarihi: 15.03.2015]. 38. Işık, A., 2013. Kadim Türkçenin Konya Ağzında Yaşayan Sesleri ve Konya Ağzında Ses Değişmeleri. Bilgi Yolu (Türk Kütüphanecileri Derneği Konya Şubesi Dergisi), Sayı: 9, Konya. 39. Kara, M., 2006. Doğumunun 800. Yılında Mevlânâ ve Mevlevîlik. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 15 (1). 40. Konya Ansiklopedisi, 2013, 5. Cilt, Kültür Yayınları. Konya. 41. Konya Ansiklopedisi, 2014, 6. Cilt, Kültür Yayınları. Konya. 42. Konya Büyükşehir Belediyesi, 2007. Erişim: < http://www.konya.bel.tr/konyafotogaleri/konyakis/index.php>, [Erişim Tarihi: 12.03.2015]. 43. Konya Büyükşehir Belediyesi, t.y. Alaeddin Camii. Erişim: < http://www.konya.bel.tr/sayfadetay.php?sayfaID=206>, [Erişim Tarihi: 12.03.2015]. 44. Konya Büyükşehir Belediyesi, t.y. Aziziye Camii. Erişim: < http://www.konya.bel.tr/sayfadetay.php?sayfaID=214> [Erişim Tarihi: 12.03.2015]. 45. Konya Büyükşehir Belediyesi, t.y. İstiklal Harbi Şehitleri Abidesi. Erişim: < http://konya.bel.tr/sayfadetay.php?sayfaID=1066 >, [Erişim Tarihi: 12.03.2015]. 122 46. Konya Büyükşehir Belediyesi, t.y. Kilstra Antik Kenti. Erişim: < http://www.konya.bel.tr/sayfadetay.php?sayfaID=181> [Erişim Tarihi: 12.03.2015]. 47. Konya Büyükşehir Belediyesi, t.y. Kubadabad Sarayı. Erişim: < http://www.konya.bel.tr/sayfadetay.php?sayfaID=187>, [Erişim Tarihi: 12.03.2015]. 48. Konya Büyükşehir Belediyesi, t.y. Selçuklu Köşkü. Erişim: < http://www.konya.bel.tr/sayfadetay.php?sayfaID=186> [Erişim Tarihi: 12.03.2015]. 49. Konya Büyükşehir Belediyesi, t.y. Sille Aya Elena Müzesi. Erişim: < http://www.konya.bel.tr/sayfadetay.php?sayfaID=179> [Erişim Tarihi: 12.03.2015]. 50. Konya Büyükşehir Belediyesi, t.y. Sille'nin Efsanelere Konu Olan Eflatun Manastırı. Doğan M. S., Erişim: < http://konya.bel.tr/sayfadetay.php?sayfaID=258>, [Erişim Tarihi: 12.03.2015]. 51. Konya Necmettin Erbakan Üniversitesi, 2014. Faliyet Raporu, (2013). Erişim: <http://www.konya.edu.tr/dosyalar/bolum/stratejigelistirme/editor/Faaliyet%20 Raporu-2013.pdf, [Erişim Tarihi: 12.03.2015]. 52. Konya Sanayi Odası, t.y. İlçeleri. Erişim: <http://www.kso.org.tr/konya/tr/ilceler>, [Erişim Tarihi: 12.03.2015]. 53. Konya Teknokent, 2013. Konya İli Sanayi Sektörü Yatırım Klavuzu. Konya Teknokent Teknoloji Geliştirme Hizmetleri A.Ş., Konya. 54. Konyalı, İ. H., 2007. Konya Tarihi. Konya: Konya Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları. 55. Konyalı, İ.H., 1991. Abideleri ve Kitabeleriyle Beyşehir Tarihi. (Haz. Ahmet Savran), Erzurum. 56. KSO, 2014. Haberler. Konya Sanayi Odası, Konya, Erişim: <http://www.kso.org.tr/haberler/tr/291_ilk-1000>, [Erişim Tarihi: 12.03.2015]. 57. KSO, 2014. Konya Sanayi Tarihi. Konya Sanayi Odası, Konya. 58. KSO, t.y. Konya Sanayi. Konya Sanayi Odası, Konya. Erişim: <www.kso.org.tr/sayfa/tr/sanayi>, [Erişim Tarihi: 12.03.2015]. 59. KTO, 2014. Konya Ekonomi Raporu 2013. Konya Ticaret Odası, Konya. 123 60. KTO, t.y. Yükselen Ekonomi Konya. Konya Ticaret Odası, Konya. Erişim: <http://www.kto.org.tr/d/file/(tr)-yukselen-ekonomi-konya--aralik-2013.pdf>, [Erişim Tarihi: 12.03.2015]. 61. Küçükbezirci, S., 2008. Konya Kent Kültürü ve Folklörü. Ed. Zabunoğlu, O.H. ve Birekul, M. Tarih ve Kültür Başkenti Konya, Konya Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları, Konya: ss.193-198. 62. Küçükbezirci, S., 2013. Konya Folkloru. Konya: Konya Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları, ss.448-463. 63. Kültür Bilincini Geliştirme Vakfı, t.y. Anadolu Selçuklu Envanteri Projesi. Erişim: <http://www.kulturbilinci.org/_demo1/asyep/veri-tabani?fid=30>, [Erişim Tarihi: 12.03.2015]. 64. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Konya Bölge Müdürlüğü, t.y. Konya İli Madenleri. Erişim: <http://www.mta.gov.tr/v2.0/bolgeler/konya/index.php?id=konya_madenlerimiz > Erişim Tarihi: [12.03.2015]. 65. Mahir, H., 2014. Yol Açık: Türkiye'de 41 Yolun Hikayesi. Konya: Serencam Yayınevi. 66. Mevlana Kalkınma Ajansı, 2012. Konya Su Potansiyeli Ve Kuraklığın Suya Etkilerinin Analizi Projesi Raporu. Erişim: <http://planlama.mevka.org.tr/attachments/article/147/Konya%20%C3%84%C2 %B0li%20Sanayi%20Sektoru%20Yatirim%20Kilavuzu.pdf>, [Erişim Tarihi: 12.03.2015]. 67. Mevlana Kalkınma Ajansı, 2013. Konya İli Hizmet Sektörü Yatırım Kılavuzu, Konya. 68. Mevlana Kalkınma Ajansı, 2015. Konya Yatırım Ortamı, Konya Yatırım Destek Ofisi, Erişim:< http://www.konyadayatirim.gov.tr/images/dosya/Konya%20Yat%C4%B1r%C4 %B1m%20Ortam%C4%B1.pdf>, [Erişim Tarihi: 12.03.2015]. 69. Mevlana Kalkınma Ajansı, t.y. Coğrafi Durum ve Ulaşım. Erişim: <http://www.konyadayatirim.gov.tr/konya.asp?SayfaID=2>, [Erişim Tarihi: 12.03.2015]. 70. Mevlana Kalkınma Ajansı, t.y. Teknokent. Erişim:< http://www.konyadayatirim.gov.tr/yatirim.asp?SayfaID=10>, [Erişim Tarihi: 12.03.2015]. 124 71. Meyerovitch, E. D. V., 2003. Özetleyen: Bektaş, A., Tarih ve Kültür Başkenti Konya. 72. Murat, L., 2012. Hititlerde Su Kültürü. Tarih Araştırmaları Dergisi. Erişim: <http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/18/1687/17984.pdf>, [Erişim Tarihi: 13.03.2015]. 73. Muşmal, H. ve Çetinaslan, M., 2009. Bir Keşif Defteri Işığında Konya Kapı Camii’nin İnşa Süreci ve Mimari Özellikleri. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2/6, ss.446-480. 74. Muşmal, H., 2006. XVIII. ve XIX. Yüzyıllarda Beyşehir Kenti’nde Bulunan Müesseseler ve Vakıfları. Türkiyat Araştırmaları Dergisi. Erişim: <http://www.turkiyat.selcuk.edu.tr/pdfdergi/s19/huseyinmusmal.pdf> , [Erişim Tarihi: 13.03.2015] 75. MÜSİAD, 2015. 2014 Konya Ekonomi Raporu. MÜSİAD Konya Şubesi, Konya. 76. Nas, E., 2012. Konya Yöresi El Sanatlarında Anlam Yüklü Motiflerin Halk Diline Yansıması. Turkish Studies, Sayı: 7/1 2012, ss. 1619-1633. 77. Önder, M., 1992. Konya’da Mevlânâ Dergâhı Arşivi ve Mevlevîhâneler. IX. Vakıf Haftası Kitabı, Ankara, ss.25-28. 78. Öngören, R., 2007. Mevlana’nın Osmanlı'ya Etkileri. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. (16), ss.49-57. 79. Öztürk, S. 2014. Türkiye'nin Yeni Merkezi Olmaya Adayız. Turkishtime İhracat Stratejileri, Ağustos. 80. Rifaioğlu, M. N., 2006. Yapı Kitabelerinin Konya İlinin Selçuklu Dönemi Kentsel Gelişiminin Belirlenmesinde Kaynak Olarak Kullanılması. YTÜ Mim. Fak. E-Dergisi, Cilt:1, Sayı:2-3: ss.99-111. 81. Sezgin, M., 2002. Konya Yöresinde Alternatif Turizm Potansiyeli ve Yapılabilir Turistik Yatırım Projeleri Üzerine Bir Değerlendirme. (Editör: Yusuf Küçükdağ). İpek Yolu Konya Ticaret Odası Dergisi. Özel Sayı, ss.284-285. 82. Şereflikoçhisar Belediyesi, Tuz gölü ve Turizm. Erişim:<http://www.sereflikochisar-bld.gov.tr/kochisar/tuzgolu.asp>, [Erişim Tarihi 13.03.2015]. 83. Şimşekler, N., t.y. Mevlevilik. Konya Büyükşehir Belediyesi. Erişim:<http://www.konya.bel.tr/sayfadetay.php?sayfaID=126. 17.01.2015>, [Erişim Tarihi 13.03.2015]. 125 84. T.C. Başbakanlık Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı, t.y. Erişim: <https://www.afad.gov.tr/tr/HbIcerikDetay.aspx?ID=23&IcerikID=697>, [Erişim Tarihi 13.03.2015] 85. T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı, 2003. İllerin ve Bölgelerin SosyoekonomikGelişmişlik Sıralaması Araştırması SEGE-2003. Ankara: Bölgesel Gelişme ve Yapısal Uyum Genel Müdürlüğü. 86. T.C. Başbakanlık Vakıflar Genel Müdürlüğü Konya Bölge Müdürlüğü, t.y. Haberler. Erişim:<http://konya.vgm.gov.tr/haberler.aspx?Bolge=17>, [Erişim Tarihi 13.03.2015]. 87. T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Tabiat Varlıklarını Koruma Genel Müdürlüğü, t.y. Erişim: <http://www.csb.gov.tr/gm/tabiat/index.php?Sayfa=sayfa&Tur=webmenu&Id=2 01>, [Erişim Tarihi: 13.03.2015] 88. T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Tabiat Varlıklarını Koruma Genel Müdürlüğü, t.y. Özel Çevre Koruma Bölgeleri. Erişim: <http://www.csb.gov.tr/projeler/ockb/index.php, 13.03.2015>, [Erişim Tarihi: 13.03.2015] 89. T.C. Kalkınma Bakanlığı, Konya Ovası Projesi Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı, t.y. Kop Bölgesi Gölleri- Depolamaları ve Sulak Alanları. Erişim: < http://www.kop.gov.tr /pdf/KOP_Bolgesi_su-alanlar-raporu.pdf>, [Erişim Tarihi 13.03.2015]. 90. T.C. Kalkınma Bakanlığı, Konya Ovası Projesi Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı, t.y. Konya. Erişim: < http://www.kop.gov.tr/konyayeni.asp>, [Erişim Tarihi 13.03.2015]. 91. T.C. Konya İl Müftülüğü, t.y. Kurumsal Tanıtım. Erişim: <http://www.konyamuftulugu.gov.tr/index.php/kurumsal/tanitim/turistik-yerler [Erişim Tarihi 13.03.2015]. 92. T.C. Konya Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, 2011. Rekabetçilik Temelli Bölgesel Kalkınma Projesi. Konya Bölgesi Turizm Sektörü Alansal Varlık, Uluslararası Rekabetçilik Ve Makro Düzey Kümelenme Çalışması. 93. T.C. Konya Valiliği İl Nüfus ve Vatandaşlık Müdürlüğü, t.y. Erişim: < http://www.konyailnufus.gov.tr/ortak_icerik/konyailnufus/Haber%20Resimler/h arita.jpg>, [Erişim Tarihi 13.03.2015]. 126 94. T.C. Konya Valiliği İl Nüfus ve Vatandaşlık Müdürlüğü, t.y. Erişim: < http://www.konyailnufus.gov.tr/default_B0.aspx?id=56>, [Erişim Tarihi 13.03.2015]. 95. T.C. Konya Valiliği, 2014. Sektör Çalışmaları No:1 Kültür, Turizm ve Tanıtım Sektörü Raporu. Erişim: < http://www.konya.gov.tr/dosyalar/kultur_turizm_ve_tanitim_raporu.pdf> [Erişim Tarihi 13.03.2015] 96. T.C. Konya Valiliği, Konya Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü ÇED Hizmetleri Şubesi, 2011. Konya İl Çevre Durum Raporu. Erişim: <http://www.csb.gov.tr/db/ced/editordosya/konya_icdr2011.pdf>, [Erişim Tarihi: 13.03.2015] 97. T.C. Konya Valiliği, Konya Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü, 2013. ÇED. Konya. 98. T.C. Konya Valiliği, t.y. Alaeddin Camii. Erişim: < http://konya.gov.tr/page1.asp?baslik=K%C3%BClt%C3%BCr&sh=152> [Erişim Tarihi 13.03.2015]. 99. T.C. Konya Valiliği, t.y. Anadolu Selçuklular Dönemi Eserleri. Erişim: < http://www.konya.gov.tr/page1.asp?baslik=Turizm&sh=136> [Erişim Tarihi 13.03.2015]. 100. T.C. Konya Valiliği, t.y. Fotoğraf Galerisi. Erişim: < http://konya.gov.tr/mevlanapg.asp?pg=5> [Erişim Tarihi 13.03.2015]. 101. T.C. Konya Valiliği, t.y. Genel Coğrafya ve Yeryüzü Şekilleri, Erişim: <http://konya.gov.tr/goster.asp?baslik=Genel%20Co%C4%9Frafya%20ve%20Y ery%C3%BCz%C3%BC%20%C5%9Eekilleri> [Erişim Tarihi 13.03.2015] 102. T.C. Konya Valiliği, t.y. Hamamlar, Kaplıcalar Ve Şifalı Sular. Erişim: <http://www.konya.gov.tr/page1.asp?baslik=Turizm&sh=135> [Erişim Tarihi 13.03.2015]. 103. T.C. Konya Valiliği, t.y. Hazreti Mevlâna Müzesi. Erişim: <http://konya.gov.tr/mevlanapg.asp?pg=3>, [Erişim Tarihi 13.03.2015]. 104. T.C. Konya Valiliği, t.y. İdari Yapı. Erişim: < http://konya.gov.tr/goster.asp?baslik=%C4%B0dari%20Durum> [Erişim Tarihi 13.03.2015]. 127 105. T.C. Konya Valiliği, t.y. Kültür ve Turizm. Erişim: < http://www.konya.gov.tr/goster.asp?baslik=Genel%20Bilgiler> [Erişim Tarihi 13.03.2015]. 106. T.C. Konya Valiliği, t.y. Kültür, Turizm ve Tanıtım Sektörü Raporu. Sektör Çalışmaları No:12014, Erişim: <http://www.konya.gov.tr/dosyalar/kultur_turizm_ve_tanitim_raporu.pdf>, [Erişim tarihi: 02.03.2015]. 107. T.C. Konya Valiliği, t.y. Mağaralar. Erişim: <http://konya.gov.tr/page1.asp?baslik=Turizm&sh=137> [Erişim Tarihi 13.03.2015]. 108. T.C. Konya Valiliği, t.y. Meke Gölü. Erişim: < http://konya.gov.tr/page1.asp?baslik=K%C3%BClt%C3%BCr&sh=150>, [Erişim Tarihi 13.03.2015]. 109. T.C. Konya Valiliği, t.y. Nüfus ve Dağılımı. Erişim: <http://www.konya.gov.tr/goster.asp?baslik=N%C3%BCfus%20ve%20Da%C4 %9F%C4%B1l%C4%B1m%C4%B1> [Erişim Tarihi 13.03.2015] 110. T.C. Konya Valiliği, t.y. Önemli Tarihi Miraslar. Erişim: <http://konya.gov.tr/goster.asp?baslik=%C3%96nemli%20Tarihi%20Miraslar> , [Erişim Tarihi 13.03.2015] 111. T.C. Konya Valiliği, Tarım İl Müdürlüğü, 2010. 2010-2014 Stratejik Plan. Erişim: < http://konya.tarim.gov.tr/Belgeler/stratejikplan_konya.pdf> , [Erişim tarihi: 02.03.2015]. 112. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü, t.y. Çatalhöyük Neolitik Kenti (Konya). Erişim: <http://www.kulturvarliklari.gov.tr/TR,46251/catalhoyuk-neolitik-kentikonya.html> [Erişim tarihi: 17.06.2015]. 113. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Türkiye Kültür Portalı, t.y. Çatalhöyük Neolitik Kenti, Erişim: <http://kurumsal.kultur.gov.tr/turkiye/konya/gezilecekyer/catalhoyuk-neolitikkenti> [Erişim Tarihi, 23.01.2015]. 114. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Türkiye Kültür Portalı, t.y. KarapinarObruklari. Erişim: <http://kurumsal.kultur.gov.tr/turkiye/konya/gezilecekyer/karapinar-obruklari> [Erişim Tarihi, 23.01.2015]. 128 115. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Döner Sermaye İşletmesi Merkez Müdürlüğü, t.y. Karatay Müzesi. Erişim: <http://dosim.kulturturizm.gov.tr/muze/338>, [Erişim Tarihi: 02.03.2015]. 116. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Döner Sermaye İşletmesi Merkez Müdürlüğü, 2015. 2015 Yılı (Ocak-Mart) Dönemi Ziyaretçi Bazda İlk 20 Müze ve Örenyerlerimiz. Erişim:<http://dosim.kulturturizm.gov.tr/assets/documents/ilk20ziyaretciBazda. pdf>, [Erişim Tarihi 13.03.2015]. 117. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Konya İl Halk Kütüphanesi, t.y. Konya Kültürü Örf-Adet-Gelenek-Görenekleri. Erişim: <http://konyakutuphanesi.gov.tr/konya/35-konya-kulturu.html, > [Erişim Tarihi, 31.01.2015.] 118. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Konya İl Halk Kütüphanesi, t.y. Konya'nın Turistik Yerleri. Erişim: <http://www.konyakutuphanesi.gov.tr/konya/40konyanin-turistik-yerleri.html>, [Erişim Tarihi 13.03.2015]. 119. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Konya İl Halk Kütüphanesi, t.y. Konya’nın Tarihi. Erişim: <http://konyakutuphanesi.gov.tr/konya/43-konyanintarihi.html>, [Erişim Tarihi 13.03.2015]. 120. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü, t.y. İnce Minare (Taş ve Ahşap Eserler) Müzesi. Erişim: <http://www.kulturvarliklari.gov.tr/TR,43878/ince-minare-tas-ve-ahsap-eserlermuzesi.html>, [Erişim Tarihi 13.03.2015]. 121. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü, t.y. Çatalhöyük Neolitik Kenti (Konya), Erişim: <http://www.kulturvarliklari.gov.tr/ TR,46251/catalhoyuk-neolitik-kentikonya.html>, [Erişim Tarihi 13.03.2015]. 122. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü, t.y. Erişim: <http://www.kulturvarliklari.gov.tr/TR,43968/konyaoren-yerleri.html>, [Erişim Tarihi: 02.03.2015]. 123. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, t.y. 2007 Dünya Mevlana yılı Hz. Mevlana, Mevlana Müzesi Erişim: <http://www.mevlana.gov.tr/TR,78226/mevlanamuzesi.html> [Erişim Tarihi 13.03.2015]. 129 124. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, t.y. Mevlana Celaleddin-i Rumi Müzesi. Erişim: <http://www.kultur.gov.tr/genel/SanalMuzeler/mevlana-tr/index.html>, [Erişim Tarihi 13.03.2015]. 125. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Türkiye Kültür Portalı, t.y. Beyşehir Fasıllar Hitit Anıtı – Konya. Erişim: < http://kurumsal.kultur.gov.tr/turkiye/konya/gezilecekyer /beysehir-fasillar-hititaniti>, [Erişim Tarihi: 02.03.2015]. 126. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Türkiye Kültür Portalı, t.y. Beyşehir Eflatunpınarı Hitit Su Anıtı-Konya. Erişim: < http://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/konya/gezilecekyer/beysehireflatunpinari -hitit-su-aniti>, [Erişim Tarihi: 02.03.2015]. 127. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Türkiye Kültür Portalı, t.y. Karatay Medresesi Çini Eserler Müzesi – Konya. Erişim: <http://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/ konya/gezilecekyer/karatay-medresesi-cini-eserler-muzesi>, [Erişim Tarihi 13.03.2015]. 128. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Türkiye Kültür Portalı, t.y. Konya. Erişim: <http://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/konya/genelbilgiler>, [Erişim Tarihi: 02.03.2015]. 129. T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Meteoroloji Genel Müdürlüğü, t.y. Resmi İstatistikler (İllerimize Ait İstatistiki Veriler) Konya. Erişim: <http://www.mgm.gov.tr/ veridegerlendirme/il-ve-ilceleristatistik.aspx?m=KONYA>, [Erişim Tarihi: 09.01.2015]. 130. T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Meteoroloji Genel Müdürlüğü, t.y. Yıllık Toplam Yağış Verileri. Konya Erişim: <http://www.mgm.gov.tr/veridegerlendirme/yillik-toplam-yagisverileri.aspx?m=konya#sfB>, [Erişim Tarihi: 09.01.2015]. 131. T.C. Selçuklu Kaymakamlığı, t.y. Kültür ve Turizm, Erişim: < http://www.selcuklu.gov.tr/default_B1.aspx?content=209>, [Erişim Tarihi: 09.01.2015]. 132. Tapur, T., 2009. Konya İlinde Kültür ve İnanç Turizmi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Volume 2 / 9 Erişim: <http://www.sosyalarastirmalar.com/cilt2/sayi9pdf/tapur_tahsin.pdf>, [Erişim Tarihi: 02.03.2015]. 130 133. Temple, Ç., 2014. Taş Eserler Eşliğinde Sille’nin Bizans Dönemi Mimarisine İlişkin Görüşler. Art-Sanat. Sayı: 2, ss.81-100. 134. TÜBİTAK MAM Çevre Enstitüsü, Havza Koruma Eylem Planlarının Hazırlanması – Konya Kapalı Havzası, Erişim: <http://www.cygm.gov.tr/CYGM/Files/Guncelbelgeler/HAVZA_FiNAL/Konya /Konya_Kapali_Havzasi.pdf>, [Erişim Tarihi 13.03.2015]. 135. TÜİK, 2014. Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi. Erişim: <http://TÜİKapp.TÜİK.gov.tr/adnksdagitapp/adnks.zul>, [Erişim Tarihi 13.03.2015]. 136. TÜİK, 2014. Seçilmiş Göstergelerle Konya 2013, Türkiye İstatistik Kurumu, Ankara. 137. TÜİK, 2014. Türkiye İstatistik Kurumu, Gayri Safi Katma Değer, Bölgesel Sonuçlar 2004-2011. Erişim:<http://www.TÜİK.gov.tr/jsp/duyuru/upload/yayinrapor/GSKD_Bolgese l_ 2004-2011.pdf>, [Erişim Tarihi 13.03.2015]. 138. Türkhan, S., 2003. Osmanlı Dönemi’nde Konya, Tarih ve Kültür Başkenti. Konya: Konya Büyükşehir Belediyesi Yayını. 139. Türkiye Seyahat Acentaları Birliği, t.y. Erişim: <http://www.tursab.org.tr/pic_lib/bigSize/resimgalerisi/113/konya_meke_golu1_113_1243151.jpg>, [Erişim Tarihi: 13.03.2015]. 140. Uluslararası Rekabet Araştırmaları Kurumu, 2010. İllerarası Rekabetçilik Endeksi 2009-2010, Erişim: <http://www.urak.org/haberler/URAK_IllerarasiRekabetcilikendeksi20092010.pdf>, [Erişim Tarihi: 13.03.2015]. 141. UNESCO World Heritage Centre, 2012. Neolithic Site of Çatalhöyük. Erişim: <http://whc.unesco.org/en/list/1405>, [Erişim Tarihi: 13.03.2015]. 142. Uyanık, N., 2008. İzmir’in İşgaline Karşı Konya Yöresinden Gelen Tepkiler. Journal of International Socialn Research, 1(5). 143. Uygun, A. ve Şen, E., 1978. Tuz Gölü Havzası ve Doğal Kaynakları I: Tuz Gölü Suyunun Jeokimyası. Bulletin of the Geological Society of Turkey, 21, ss.113120. Erişim: <http://www.jmo.org.tr/resimler/ekler/c4ddc15f9f4b4b0_ek.pdf?derg i=T%DCRK%DDYE%20JEOLOJ%DD%20B%DCLTEN>, [Erişim Tarihi: 13.03.2015]. 131 144. Uysal, Z. 2009. Tarihî Kaynaklara Göre Anadolu Selçuklu Devri Camcılığı. Erdem Dergisi, Sayı:54, Erişim<http://dergipark.ulakbim.gov.tr/erdem/article/view/5000040273>, [Erişim Tarihi 13.03.2015]. 145. Uysal, Z., 2013. Kubad Abad Kazılarında (2005-2010) Bulunan Cam Kadehler. Electronic Turkish Studies, Sayı: 8(3). Erişim: <http://www.turkishstudies.net/Makaleler/1851210427_36Uysal%20Zekiye609-623.pdf>, [Erişim Tarihi: 13.03.2015]. 146. Uz, M. A., 2008. Genel Kültür Meseleleri ve Konya Kültürüne Hizmet Edenler. Ed. Zabunoğlu, O.H. ve Birekul, M,. Tarih ve Kültür Başkenti Konya, Konya: Konya Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları. 147. Yardımcı, S., 2012, Konya Mutfağı, Bağ Evinin Asırlık Sırları. İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları. 148. Yavaş, A. 2012, Kubad-Abad Sarayında Bulunan Kemer ve Askı Tokaları. Electronic Turkish Studies, Sayı:7(3). Erişim: <http://turkishstudies.net/Makaleler/1506023192_147Yava%C5%9F%20Alpteki nS-2635-2648.pdf>, [Erişim Tarihi 13.03.2015]. 149. Yavaş, A. 2013. Kubad-Abad Sarayı Kazılarında Bulunan Ziynet Eşyaları. The Journal of Academic Social Science Studies, Volume 6 Issue 1, ss.1543-1566, Erişim: <http://www.jasstudies.com/Makaleler/36267567_Yava%C5%9F Alptekin_S_1543-1566.pdf>, [Erişim Tarihi: 13.03.2015]. 150. Yavaş, D., 1995. Eşrefoğlu Camii. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C.11., İstanbul, ss.479-480. 151. Yeniterzi, E., 2008. On Altıncı Yüzyıl Klasik Türk Şiirinin Konyalı Temsilcileri. Ed. Zabunoğlu, O.H. ve Birekul, M., Tarih ve Kültür Başkenti Konya, Konya: Konya Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları. 152. Yıldız, B. E., Sivri, U. ve Berber, M., 2012. Türkiye’de İllerin Sosyoekonomik Gelişmişlik Sıralaması (2010). Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. Sayı: 39, Ocak-Haziran 2012 ss.147-167. 153. Yıldız, F. vd., 2011. Photogrammetric Modeling of Fasillar Monuments (The Storm God Of Hittite). FIG Working Week 2011, Bridging the Gapbetween Cultures, Marrakech, Morocco, 18-22 May 2011. 132 154. Yılmaz, M., 2010. Karapınar Çevresinde Yer altı Suyu Seviye Değişimlerinin Yaratmış Olduğu Çevre Sorunları. Ankara Üniversitesi Çevrebilimleri Dergisi. 2(2), 145-163. Erişim: <http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/47/1563/16975.pdf>, [Erişim Tarihi 13.03.2015]. 155. Yurt Ansiklopedisi, 1982–1983. Türkiye İl, İl: Dünü Bugünü Yarını. İstanbul: Anadolu Yayıncılık. 156. Zedef, V. vd., 2007. Effect Of Salt Crystallization On Stones Of HistoricalBuildingsAndMonuments. Konya, Central Turkey. Building and environment, 42(3), ss.1453-1457. 133 134 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM KONYA ŞEHİR KİMLİĞİ ANALİZİ Bu bölümde Çalıştay katılımcıları tarafından ileri sürülen görüş ve önerilerin düzenlenmiş haline yer verilmiştir. 3.1. KONYA’NIN BELİRGİN ÖZELLİKLERİ VE POTANSİYELİ Çalıştay’da katılımcılara yönlendirilmiş sorulara verilen cevaplar doğrultusunda, Konya’nın öne çıkan özellikleri ve potansiyeli aşağıda sıralayacağımız başlıklar altında ele alınmıştır. 3.1.1 Turizm Yüzölçümü bakımından Türkiye’nin en büyük ili olan Konya, tarihi, doğal güzellikleri ile Anadolu'nun en eski şehirlerinden birisidir. Ekonomisi tarımın yanı sıra gelişen sanayiye dayanmaktadır. İlde; inanç, tarih, kültür, termal, sağlık ve doğa turizmi potansiyeli bulunmaktadır. a. Konya; inanç, kültür, doğa, yayla, termal ve sağlık turizmi gibi alanlarda önemli bir potansiyele sahip olmakla birlikte, bu potansiyelin değerlendirilmesinde çeşitli sorunlarla karşı karşıya bulunmaktadır. 1. Öncelikle alanında uzman kişilerin oluşturduğu ekipler tarafından, bölgedeki turizm envanteri kapsamlı bir şekilde hazırlanmalıdır. Elde edilen sonuçlar doğrultusunda yürütülecek planlama, yatırım ve pazarlama çalışmaları ile turizm potansiyeli harekete geçirilmelidir. 2. Konya’nın iç ve dış tanıtımına yönelik olarak sivil toplum kuruluşları, turistik işletmeler, kamu kurum ve kuruluşlarının dâhil olduğu bir tanıtma birliği kurulmalı ve bu birlik yurtiçinde ve yurtdışında aktif olarak çalışmalıdır. 3. Turizm faaliyetlerinin sürdürülebilir bir yapıya kavuşmasını sağlamak amacıyla üniversiteler ve ilgili ortaöğretim kurumları ile birlikte hareket edilmeli ve böylece nitelikli eleman açığı giderilmelidir. 135 4. Turizmin geliştirebilmesi için ilçe ve köy ulaşım yollarının iyileştirilmeli, şehir içi ve şehirlerarası bağlantıyı sağlayan yolların kalitesi yükseltilmeli ve kültür, doğa, jeotermal turizm kaynakları birlikte değerlendirilerek hizmet sunulabilecek proje üretimleri desteklenmelidir. 5. Turizm değeri yüksek olan tüm noktaların etkili bir şekilde tanıtımı yapılabilmeli ve bu noktalara yönelik tanıtım bilgilerine ve belgelerine erişim kolaylaştırılmalıdır. 6. Toplumun tüm kesimlerinin katılımı sağlanarak turizm potansiyeli taşıyan alanlardaki her türlü alt yapı ve üstyapı yetersizliklerini giderecek yatırımlara hız verilmelidir. 7. Uluslararası turizm fuarlarına katılım sağlanmalıdır. 8. Kısa süreliğine gelen misafirler için Mevlana Müzesi dışında Konya merkezindeki diğer turistik mekânlar da bir paket halinde sunulmalıdır. 9. Turizm değerleri arasındaki ulaşım ağları güçlendirilerek gelen ziyaretçilere turlar vasıtasıyla tüm alternatifler sunulmalıdır. 10. Yöresel ürünler niceliksel ve niteliksel olarak turistlerin taleplerini karşılayabilecek hale getirilmelidir. 11. Yöresel ürünlerde markalaşmaya gidilmelidir. 12. Daha fazla yerli ve yabancı turist çekebilmek üzere farklı şehirlere ve ülkelere doğrudan uçuşlar gerçekleştirilmelidir. 13. Havaalanı ile şehir merkezi arasında toplu ulaşım olanağı sunulmalıdır. 14. Kongre turizmi bölgedeki aktörler tarafından desteklenmelidir. 15. Bölgenin demir yolu ve karayolu alt yapısı tamamlanmalıdır. 16. Turistik noktalara yönelik yön levhaları ve bilgilendirme tabelaları artırılmalıdır. 17. Bölgedeki farklı turistik mekânların tanıtımında ve festivallerde ünlü ve tanınmış kişiler kullanılmalıdır. 18. Turist rehberliği konusunda şehirde daha profesyonel kişilerin istihdam edilmesi sağlanmalıdır. Bu anlamda özellikle İngilizce ve Uzak Doğu dillerini iyi konuşan nitelikli rehberlerin istihdam edilmesi sağlanmalıdır.. 19. Yurtdışında Konya ile benzer özelliklere sahip şehirlerle ortak projeler geliştirilip festivaller düzenlenerek Konya’nın uluslararası bilinirliğinin artırılması sağlanmalıdır. 20. Turizm organizasyon bürosu kurularak turistler geldiği zaman konaklama ve rehberlik hizmetinin sunulması ve merkez dışında kalan turistik alanlarda rahatlıkla konaklayabilecekleri yerlerin yapılması gerekmektedir. 21. Özel sektörde iş yapacak, para aktaracak kişi sayısı kamuda iş yapan sayıya yaklaştırılmalıdır. Özellikle turizm alanında asıl işi yapacaklar planlama sürecine dâhil edilmelidir. 22. Kırsal alanlardaki turizm faaliyetlerine ağırlık verilerek ve yöresel el sanatlarının yok olması önlenmeli ve kırdan şehre doğru olan göç eğilimi azaltılmalıdır. 136 Konya’nın turizm açısından sahip olduğu potansiyel ve bu potansiyelin değerlendirilmesine ilişkin açıklamalar aşağıdaki başlıklar altında toplanmıştır. 3.1.1.1 Yayla, Doğa ve Sağlık Turizmi Konya sınırları içerisinde, Söbüçimen Yaylası, Bademli (Aşağı Yayla) Yaylası, a. Gölcük Yaylası, Bolay Yaylası, Kestel Yaylası, Bartlı Yaylası, Sülek Yaylası Kuzukulağı Yaylası, Akkışla Yaylası, Cankurtaran Yaylası, Çimendere Yaylası bulunmaktadır. Yayla kültürü Konya için tanıtılması gereken bir simgesel unsurdur. Bu anlamda özellikle Bozkır yöresinde yayla kültürünün canlandırılması ve tanıtılması için çalışmalar yapılması gerekmektedir. 1. Konya sınırları içerisinde bulunan yaylaların ve yayla şenliklerinin il ve ülke genelinde tanıtımı yapılmalıdır. 2. Kuzukulağı yaylasında yaşan yabani atlara yönelik olarak safari turları düzenlenmelidir. 3. Gölcük Yaylasında düzenlenen şenliklerde bölgede bulunan endemik türlere yönelik olarak tanıtıcı etkinlikler düzenlenmelidir. 4. Sülek Yaylasında bulunan Dipsiz Krater Gölü’nü turizme kazandırmak için alt yapı ve tesis yatırımları yapılmalıdır. 5. Kestel Yaylasının ekoturizm potansiyeli ve yaban hayatı yaşam alanı turizm açısından değerlendirilmelidir. 6. Doğa ve yayla turizmi açısından önem taşıyan yerlerde konaklamalı turizm olanakları sağlanmalıdır. 7. Özellikle doğa ve yayla turizmini geliştirebilmek için dizi setlerinin bu bölgelere getirilmesi sağlanmalıdır. 8. Derbent ilçesindeki Aladağ beldesi için gerekli yatırımlar yapılarak bu bölgenin kış turizmine açılması sağlanmalıdır. Tabiat anıtı özelliği de olan Yerköprü Şelalesi’nin tabanında görülmeye değer a. bir mağara bulunmaktadır. 1. Yerköprü Şelalesine ulaşım için gerekli altyapı çalışmalarının yapılması gerekmektedir. 2. Şelalenin İl ve ülke genelinde tanıtımın ve bilinirliğinin artırılması için tanıtım çalışmaları yapılmalıdır. 137 Ilgın Termal Kaplıcaları, cilt, göz, böbrek, idrar yolu, akciğer ve romatizmal b. hastalıklara iyi gelmektedir. 1. Konya’nın termal turizm açısından simgesi durumunda olan Ilgın kaplıcaları etkin bir biçimde tanıtılmalı ve bölgeye yeni tesisler kazandırılmalıdır. Konya’da bulunan İsmil Kaplıcası, Türkiye ve Avrupa'nın en şifalı suyu olarak c. bilinmektedir. Seydişehir Ilıcası ise, kadın hastalıkları, cilt ve romatizmal hastalıklara, Kuşaklı Çamuru Kaplıcası ise çıban, egzama, romatizma ve diğer deri hastalıklarına şifa olmaktadır. 1. Kaplıca turizmin gelişmesi için yeterli ve çeşitli sayıda tesis bulunmadığından öncelik tesis yapımına verilmelidir. 2. Ulusal ve uluslararası anlamda kaplıca turizmi için çalışmalar yapılmalıdır. 3. Kaplıcaların bulunduğu yerlerde tesisleşme desteklenmeli ve mevcut tesislerin her açıdan iyileştirilerek pazar paylarının artması sağlanmalıdır. Türkiye'nin ikinci büyük gölü, Tuz Gölü’dür. Flora ve fauna açısından d. uluslararası düzeyde önemli doğal alanlardan biri olarak kabul edilmektedir. Civarda, flamingo, kılıçgaga, angıt, yağmurcunlar, turnalar, yaban kazları ve yaban ördekleri yaşamaktadır. f. 1. Tuz gölü çevresinde step doğası çok önemli olduğu için genetik materyal korunmalıdır. 2. Kulu'da kuş gözlemciliği turizmine yönelik tanıtımlar ve festivaller düzenlenmelidir. Konya sınırları içerisinde görülmeye değer mağaralar; Tınaztepe Mağarası, Balatini Mağarası (Traverternleri, Heykel Odası, ve Dev Cadı kazanları mevcuttur), Körükini Mağarası, Suluin Mağarası, Susuz Mağarasıdır. 138 1. Günümüzde mağara turizminin dünyada giderek daha popüler hale geldiğinden ilde gerekli yatırım ve tanıtım çalışmaları yapılmalıdır. 2. Kırsal bölgelerdeki tarihi ve doğal değerlerin belirlenmesi, koruma altına alınması ve restorasyonu süreçlerinde yerel aktörler ile ulusal aktörler uyum içinde hareket etmelidirler. Konya’da bulunan Meke Gölü, gerek panoramik görüntüsü gerekse kuş yaşam g. alanı olması cihetiyle muhteşem bir doğal güzelliktir. Akşehir Gölü, ornitolojik öneme sahiptir. Gölde sazan ve turna gibi ticari değeri olan balık türleri yaşamaktadır. Suğla Gölü’nün oluşumu tektoniktir. Beyşehir Gölü’nde bol miktarda balık yaşamakta ve göl içerisinde çok sayıda ada bulunmaktadır. Düden Gölü (Kulu Gölü), flamingoların yaşadığı tektonik bir göldür. Macar Ördeği, Yaz Ördeği, Macar Ördeği, Pasbaş, Patka, Dikkuyruk, Kılıçgaga, Büyük cılıbıt, Akdeniz martısı ve Gülen Sumru’nun üreme alanıdır. Acı Göl, 1. derecede doğal sit alanıdır. 1. Düden Gölü fazla bilinmemesine rağmen şehrin gelecekte öne çıkacak simgeleri arasındadır. Özellikle flamingolar en çok ilgi gören kuş türüdür ve şehrin simgelerinden biri olarak kullanılmalıdır. 2. Şehirde bulunan göllerin çoğunda bulunan kuraklık ve çevre kirliliği sorunlarının çözümü için koruyucu tedbirler alınmalıdır. 3. Konya’da bulunan göllerin su sporları açısından gerekli yatırımların yapılarak potansiyeli değerlendirilmelidir. 3.1.1.2 Tarihi Değerler ve İnanç Turizmi a. Konya'nın en önemli simgesi, Mevlana Müzesi (Mevlana Türbesi)’dir. Müze, Türkiye’de en çok ziyaret edilen mekânlardan birisidir. Her yıl 17 Aralık tarihlerine denk haftalarda Mevlana Hazretlerini anmak üzere Şeb-i Arus Törenleri yapılmaktadır. 139 1. Özellikle Mevlana için ülke içinden ve/veya ülke dışından gelen ziyaretçiler, yalnızca türbe ziyareti ile sınırlandırılmamalı, buna ek olarak Mevlana'nın hayat felsefesini, eserlerini ve Mevlevilerin yaşam biçimlerini öğrenebilecekleri etkinlikler düzenlenmelidir. 2. Mevlana etkinliklerinin yılın her anına yayılması sağlanmalıdır. Bu çerçevede hoşgörüyü ön plana çıkaran faaliyetlere de ağırlık verilmelidir. Kilistra (Lystra) Antik Kenti, tarihi geçmişi eskilere dayanan saklı kenttir. Kent b. büyük bir turizm potansiyeli taşımasına rağmen gerekli yatırım ve restorasyon çalışmaları halen yapılamamıştır. 1. Dışarıdan gelen ziyaretçilerin bölgedeki ulaşım, haberleşme, yeme-içme ve konaklama gibi temel ihtiyaçlarını karşılamalarını sağlayacak tesisler yapılmalıdır. 2. Medyadaki gezi programları bölgeye davet edilmelidir. 3. Yerel halkın turizm konusundaki önyargılarını aşmak için toplantı ve seminerler düzenlenmeli ve yerel halka yönelik olarak turizm meslek kursları verilmelidir. 4. Tesisleşme konusunda Belediye ve Kültür Bakanlığı yatırım yapmalı ve öncelikli olarak yerel halk istihdam edilmelidir. 5. Belirli aralıklarla düzenlenen köy şenlikleri her yıl düzenlenmeli ve ulusal düzeyde katılım sağlanmalıdır. 6. Köyün turizm alanı planlamasında yerel halkın duyarlılıkları dikkate alınmalıdır. 7. Yapılacak yatırım ve projelerde yerel halkın ve sivil toplum kuruluşlarının katılımı sağlanmalıdır. Aya Eleni Kilisesi, günümüze kadar ulaşan önemli eserlerden birisidir. Kilisenin c. inşasında Sille taşı tercih edilmiştir. Yapıtın sanat değeri yüksektir. 1. d. Yerel yönetimler tarihi alanların korunması konusunda halkı bilinçlendirilmelidir. Şems-i Tebrizi Camii ve Türbesi, Beyşehir Eşrefoğlu Camii ve Türbesi, Seyyid Harun Veli Camii ve Türbesi, İplikçi Camii, Kapu Camii, Şerafettin Camii, Tavusbaba Türbesi, Ateşbaz-ı Veli Türbesi, Aziziye Camii, Alaeddin Camii, Sultanlar Türbesi, Selimiye Camii (Sultan Selim Camii), Sadrettin Konevi Camii ve Türbesi, tarihi yönleri öne çıkan ibadethanelerdir. 140 1. Konya'da inanç turizmine yönelik olarak iyi eğitimli ve nitelikli kişiler tarafından tanıtım ve bilgilendirme çalışmaları yapılmalı ve söz konusu çalışmaların sürekliliği sağlanmalıdır. 3.1.1.3 Kültür Turizmi Kubadabad Sarayı, Kız Kulesi, Bağrıkurt (Hacı Hafız) Hanı, Dokuzun Hanı, a. Horozlu Han, Zazadin Hanı, Obruk Hanı, Zıvarık Hanı, Raziye Hatun Kervansarayı, Lala Mustafa Paşa Külliyesi, Hocacihan (Akyokuş) Hanı, Kızılören Hanı, Sırçalı Medrese, Bedreddin Müslih Türbesi, İnceminare Müzesi, Karatay Müzesi-Medresesi, Nasreddin Hoca Türbesi ve Şenlikleri, kültür turizmi açısından değerlendirilmesi gereken eserlerdir. 1. Sosyal medya ortamında turistik değerlerin etkin bir şekilde tanıtımı yapılmalıdır. 2. Farklı dillerde tanıtım materyalleri hazırlanmalıdır. 3. Yerel yönetimler turizme daha fazla önem ve ağırlık vermelidir. 4. Yabancı ülkelerin elçilikleriyle işbirliği yapılmalı ve o ülke vatandaşlarının Konya’yı tanımalarını sağlamak amacıyla broşür, CD, kitap vb. dokümanlar elçiliklere iletilmelidir. 5. Selçukluların başkentliğini yapmış olan Konya’da, Selçuklu Medeniyeti en iyi şekilde tanıtılmalıdır. Konya’da düzenlenen sıra geceleri vb. etkinlikler kültür turizmi bakımından b. büyük bir potansiyele sahiptir. 1. Turistlere yönelik olarak düzenlenen sıra geceleri ve eğlenceler, Konya kültürünün tanıtılması açısından önem arz etmektedir. Bu tür aktiviteler belli bir program dâhilinde sunulmalı ve sektör temsilcileri de bu konuda daha fazla bilinçlendirilmelidir. 141 3.1.2 Üretim Faaliyetleri ve İnsan Kaynakları Şehir ekonomisi, Türkiye'nin diğer illeri ile karşılaştırıldığında geridedir. 7. a. Büyükşehir olmasına rağmen, Konya ekonomik gelişmişlik açısından 20. sırada yer almaktadır. Konya sanayisi Türkiye genelinde önemli bir yere sahiptir. 2013 yılı başvurularına göre 81 il arasında Konya, marka, patent ve endüstriyel tasarım başvurularında 6., faydalı model başvurularında 5. Sırada yer almıştır. 1. Konya'da kaliteli birçok firma aile şirketi olarak faaliyet göstermektedir. Bu durum firmaların kurumsallaşamamasına ve aile içi yaşanan problemler nedeniyle firmaların uzun süreli işletilememesine neden olmaktadır. Firmaların bu nedenle kurumsallaşmak adına profesyonel destek almaları ve üniversiteler ile işbirliği yapmaları sağlanmalıdır. 2. Yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanılabilmesi için gerekli destek ve teşvikler sağlanmalıdır. 3. Avrupa'ya göç eden vatandaşların şehirde yatırım yapabileceği bir mali program oluşturulmalıdır. Türkiye genelinde Konya’nın ihracattaki payı % 0,89 iken ithalattaki payı %0,49 b. olarak gerçekleşmiştir. Konya sanayisinin potansiyeli düşünüldüğünde bu oranlar oldukça düşüktür. 1. Konya sanayisi potansiyeli yüksek ve birçok sektörde faaliyet gösterebilen bir yapıya sahiptir. Ancak bu durum ihracat rakamlarına yansımamaktadır. Girişimcilere bu konuda eğitimler ve danışmanlıklarla destek verilmelidir. 2. Yatırımların artmasını sağlayacak teşvikler getirilmelidir. 3. Fason üretiminin önüne geçilip ileri teknolojik mallar ihraç edebilen bir sanayi oluşturulmalıdır. 142 Konya’da nüfusun yaş gruplarına göre dağılımına bakıldığında genç nüfusun c. oldukça fazla olduğu görülmektedir. Bu da insan kaynakları açısından yüksek potansiyele sahip olduğunun bir göstergesidir. Konya, genç nüfusun eğitimi konusunda gün geçtikçe ilerleme kaydetmektedir. Üniversite sayısındaki artışın yanı sıra, yüksekokul veya fakülte mezunu kişi sayısı 2008 yılında 81750 iken bu sayı 2013 yılında 154547 kişiye yükselmiştir. Benzer bir yükseliş lisansüstü eğitimde de söz konusudur. Konya'da genç nüfus fazla olmakla birlikte yüksek eğitimli vasıflı nüfus göç etmekte ve başka bölgelerde istihdam edilmektedir. Konya sanayisi insan kaynağına yeterli yatırımı yapmadığından elindeki bu önemli potansiyeli kaybetmekte ve gelişmesini yavaşlatmaktadır. 1. Eğitimli genç nüfusa yönelik olarak çalışma ve ücret şartları iyileştirilerek vasıflı iş gücünün Konya’da istihdamı sağlanmalıdır. 2. Aynı zamanda üniversitelerle işbirliği geliştirilerek ihtiyaca yönelik insan yetiştirilmesi sağlanmalı ve staj imkânlarıyla öğrenciler iş hayatına kazandırılmalıdır. 3. Kalifiye insan kaynaklarına gerekli ve yeterli değer verilmeli, bu kaynakların Konya’yı tercih etmesini sağlayacak bir cazibe merkezi oluşturulmalıdır. 4. Kalifiye eleman açığı için eğitim özendirilmeli ve yeni eğitim merkezleri açılmalıdır. 5. İnsan kaynağı potansiyelini geliştirebilecek projeler üretilmeli ve sivil toplum kuruluşları insan kaynağını geliştirmede rol almalıdır. 6. Gençlerin sosyal ve kültürel değerleri unutmaması için, el sanatları, müzik, resim gibi sanat dallarına yönlendirilmeleri gerekmektedir. 7. Konya’ya beyin göçünü sağlayacak projeler geliştirilmelidir. Konya'da Selçuk Üniversitesi ve Necmettin Erbakan Üniversitesi devlet; d. Karatay Üniversitesi ve Mevlana Üniversitesi ise özel üniversite olmak üzere toplam dört üniversite bulunmaktadır. Ayrıca beşinci üniversitesi de tamamlanmak üzeredir. 1. Konya için yapılacak planlama çalışmalarına; üniversitenin, uzman kişilerin ve şehir planlamacılarının katılımı teşvik edilmelidir. 143 Konya Türkiye’de işlenen toplam tarım alanlarının yaklaşık %9'una sahiptir. e. Ancak Türkiye'deki tarım alanlarının azalması sorunu Konya’da da söz konusudur. 1. Ürünlere yönelik teşvikleri yaygınlaştırılmalı ve belli aralıklarla denetiminin yapılması sağlanmalıdır. 2. Konya kültürünü yansıtan, iklimine uygun ağaç, bitki ve sebzelerin kaybolmaması, korunması ve üretilip çoğaltılması teşvik edilmelidir. 3. İldeki tarım alanları korumaya alınmalı ve yapılaşmanın diğer alanlara yönlendirilmesi sağlanmalıdır. Konya’da kayıtlı 50.000'in üzerinde çiftçi bulunmaktadır. Ancak kayıtlı çiftçi f. oranı, geçmiş yıllara göre düşüş göstermiştir. 1. Ziraatla uğraşan kesim için özendirici tedbirler alınmalıdır. 2. Tarım Konya'nın en önemli geçim kaynaklarından biridir. Ancak kuraklık tehlikesi ve yanlış kentleşme bu alanları tehdit etmektedir. Verimli arazilerde yapılan yapılaşmalar tarım alanlarının azalmasına ve verimliliğin düşmesine neden olmaktadır. Bu nedenle şehir doğru şekilde, tarım arazilerine zarar vermeden büyümelidir. g. Konya Türkiye'nin tahıl ambarı ve tarım şehri olarak bilinmektedir. Ancak su kaynaklarının tükenmesi tehlikesi ile karşı karşıyadır. Konya Kapalı Havzasında DSİ verilerine göre yıllık yaklaşık 1,8 milyar metreküplük emniyetli su rezervi bulunmakta, buna karşılık yaklaşık 2.6 milyar metreküp su çekilmektedir. Dolayısıyla 800 metreküplük su açığı her geçen yıl artarak devam etmektedir. Uzmanlara göre bu durum yakın gelecekte tamamen susuz kalma riskiyle karşı karşıya kalınmasına neden olacaktır. 144 1. Kuraklık konusunda önlemler alınmalı alternatif su kaynakları açılmalıdır. 2. Damla sulama yaygınlaştırılarak su israfı engellenmelidir. 3. Suyun ekonomik ve etkin kullanımını sağlayacak yasal mevzuat oluşturulmalıdır. 4. KOP projesinin yaygın kullanımı sağlanmalıdır. 5. Sulu tarım terk edilerek, daha az su gerektiren tarım ürünlerine ağırlık verilmelidir. 6. Su yetersizliğini giderecek projelere hız verilmelidir. Seydişehir'de ve Hüyük'te organik tarım yaygınlaştırılmasına rağmen henüz il h. genelinde istenilen seviyeye ulaşılamamıştır. 1. Konya'da organik tarıma uygun olan araziler değerlendirilerek organik tarım ürünlerinin çeşitliliği arttırılmalıdır. 2. Konya lale yetiştiriciliği için son derece elverişlidir. Lale üretiminin arttırılması için yeni tesisler kurulmalı, lale çiçeği şehrin önemli bir simgesi haline getirilerek Konya için katma değer oluşturan bir ekonomik faaliyet haline getirilmelidir. Beyşehir ilçesinde bulunan Beyşehir Gölü, balıkçılık alanında oldukça i. önemlidir. Sazan ve Levrek balıkları burada bulunan başlıca balık çeşitleridir. Konya, denizi olmamasına rağmen, kültür balıkçılığı ile önemli balık merkezlerinden biridir. Özellikle Sarayönü ilçesindeki Ladik kasabası kültür balıkçılığı öne çıkmaktadır. Seydişehir Suğla Gölü’nde ise yağ balığı çıkarılmaktadır. 1. Özellikle ilçelerde gerçekleştirilen balıkçılık faaliyetlerine yönelik olarak göllerin kirletilmesi ve su seviyeleri konularında koruyucu tedbirler alınmalıdır. İlin yaklaşık 710.000 hektarlık mera alanı bulunmaktadır. Konya'nın hemen j. hemen tüm ilçelerinde hayvancılık başlıca geçim kaynakları arasındadır. 1. Köyden şehre göçü engellemek amacıyla tarım ve hayvancılık faaliyetleri özendirilmeli ve teşviklerle desteklenmelidir. 145 Tarım ve gıda sanayi açısından gelişmiş olan Konya'da otomotiv sanayii de k. dikkat çeken sektörler arasındadır. Konya Otomotiv Yan Sanayi Türkiye genelinde yapılan kümelenme çalışmalarında pilot sektör seçilerek bu konuda çalışmalar başlatılmıştır. İhracatta ilk sırayı alan otomotiv yan sanayi sektörü bu çalışmalarla önemli gelişmeler sağlamıştır. 1. Otomobil yan sanayi sektöründe markalaşma teşvik edilerek ihracattaki payı artırılmalıdır. Konya, sanayicisinin yanı sıra, konumu ve fiziki olanaklarıyla uluslararası l. kuruluşların da ilgisini çekmekte ve son dönem kurulan fabrikalarla şehre önemli ölçüde istihdam olanağı sağlanmaktadır. 1. Şehre gelen uluslararası yatırımlar planlı bir şekilde koordine edilerek ve çevresel etkileri göz önünde tutularak desteklenmelidir. Konya, dışarıdan göç alan bir il olmakla birlikte önemli ölçüde göç de m. vermektedir. Bu durum köy nüfusunun azalmasına neden olmaktadır. 1. Hayvancılık ve yerel üretimin güçlendirilmesi ile göç vermenin önüne geçilmelidir. 2. Kırsal kalkınma projeleri Konya’da öncelikli olarak uygulamaya konulmalıdır. Konya sanayisinin en önemli sorunlarından biri de markalaşamamaktır. Kaliteli k. ürünlerin üretilebildiği yüksek teknolojili fabrikalara sahip olsa da markalaşamadığı ve yeterli tanıtım yapılamadığı için Türkiye genelinde tanınmamakta ve yerel ölçekli firma olmaktan öteye gidilememektedir. 1. Bu bağlamda, profesyonel destek sağlanarak firmaların markalaşma konusunda adımlar atmasına ivme kazandırılmalıdır. 2. Firmaların satış odaklı olmak yerine tüm dünyada uygulanan pazarlama odaklı üretim yapmaları teşvik edilmelidir. 146 3.1.3 Ulaşım Tarihi İpek Yolu üzerinde, Anadolu yarım adasının ortasındaki İç Anadolu a. Bölgesi'nin güneyinde yer alan Konya, düz arazilerinin olması sebebiyle diğer iller ile güçlü ulaşım bağlantı potansiyeline sahiptir. 1. Konya’nın önemli bir simgesi haline gelebilecek olan tarihi İpek Yolu’nun Konya’daki güzergâhının tespit edilmesi için araştırma ve tanıtım faaliyetleri yapılmalıdır. 2. Konya'nın Kapadokya ve Antalya turizm güzergâhına dâhil edilerek turizm açısından tanınırlığı sağlanmalıdır. Gelişen sosyoekonomik koşullara bağlı olarak yatay şehirleşme süreci b. neticesinde çevre yollarının şehrin içinde kalması, özellikle çevre ve trafik koşulları bakımından olumsuz sonuçlar ortaya çıkarmıştır. Bu olumsuzluğu gidermek için nazım imar planı çerçevesinde 129 km'lik Konya dış çevre yolunun yapımı hususu, yatırım programına dâhil edilmiştir. Konya Dış Çevre Yolu Projesi merkezdeki pek çok sorunun çözümünde belirgin rol oynayacaktır. 1. Şehir içi trafik problemini minimize etmek ve şehirlerarası taşımacılık faaliyetlerini rahatlatmak için çevre yollarına ilişkin projeler kısa zaman içerisinde gerçekleştirilmelidir. 2. İstanbul Caddesi, Alâeddin Tepesi ve Sarraflar Bölgesi başta olmak üzere cadde ve sokakların artan trafik yükünü hafifletecek alternatif yol ve/veya ulaşım olanakları sağlanmalıdır.. c. Şehir içi ulaşımda önemli bir yere sahip olan mevcut tramvay hattı Alâeddin Tepesi ile Selçuk Üniversitesi Kampüsü arasında faaliyet göstermektedir. Ancak Konya'daki yerleşim alanının her geçen gün biraz daha genişlemesi ve şehir merkezi nüfusunun da artması, yeni tramvay hatlarına olan ihtiyacı da beraberinde getirmektedir. Bu çerçevede, Alâeddin Tepesi'nde son bulan şehir içi tramvay hattının, özellikle sanayi bölgelerini de içine alacak şekilde genişletilmesi toplumun tüm kesimleri üzerinde önemli dışsallıklara neden olacaktır. 147 1. Şehir içi trafik sorununun azaltılması ve karayolu ulaşımının rahatlatılabilmesi için metroya yönelik çalışmalar hayata geçirilmelidir. 2. Otogar bölgesi ile Meram Tıp Fakültesi arasına toplu ulaşım olanakları oluşturulmalıdır. 3. Yeni tramvaylardaki koltuk düzeni değiştirilerek, daha fazla oturma kapasitesi ortaya çıkarılmalıdır. 4. Tramvay içerisinde insan yoğunluğu göz önüne alınarak tramvay seferleri arttırılmalı ve ferah bir ortam sağlanmalıdır. 5. Toplu taşımanın çözümü noktasında banliyö ve metrobüs gibi ulaşım olanakları oluşturulmalıdır. 6. Tramvayda karşılıklı oturulduğunda yüz yüze bakılmasını önlemek için, reklamlar, bilgilendirici yazılar koyulmalı, böylece insanların birbirini rahatsız etmesi engellenmeli ve belediyenin reklam gelirleri artırılmalıdır. Konya'nın hava yolu ulaşımı 3. Ana Jet Üs Komutanlığı'na ait askeri d. havaalanına ilave edilen sivil tesislerle sağlanmaktadır. Ancak sadece sivil amaçlı bir havaalanının bulunmaması, gerek ülke içi bağlantılar ve gerekse uluslararası erişilebilirlik açısından sorun teşkil etmektedir. 1. Sivil havaalanı projesi en kısa zamanda hayata geçirilerek, ulusal uçuşların yanında uluslararası uçuşlar da bir an önce başlatılmalıdır. 2. Yurt içi ve yurt dışı uçuş ağı zaman içerisinde genişletilmelidir. 3. Havayolu ile seyahat edenlere yönelik şehir merkezi ile havaalanı arasında toplu taşıma hizmeti sunulmalıdır. Konya'daki demir yolları Afyon Bölge Müdürlüğü ile Adana Bölge e. Müdürlüğü'ne bağlıdır. Bu durum kısa zaman içinde çözülmesi gereken merkezi sorunların ve alınması gereken kararların gecikmesine yol açabilmektedir. 1. Gelişen sosyoekonomik koşullara bağlı olarak ortaya çıkan ulaştırma faaliyetlerine ilişkin taleplerin karşılanması ve gerekli yatırımların yapılması için Konya'da bir Ulaştırma Bölge Müdürlüğü kurulmalıdır. 148 Akdeniz ve Orta Anadolu bölgeleri turizm faaliyetleri bakımından önemli bir f. potansiyel taşımakla birlikte genellikle yabancı ziyaretçiler Akdeniz bölgesini tercih etmektedirler. Akdeniz ile Orta Anadolu arasında hızlı, ekonomik ve güvenli ulaşım ağlarının hayata geçirilmesi ile turizmin ülke geneline yaygınlaşmasına, bölgesel ve ulusal gelişmenin de hız kazanmasına yardımcı olacaktır. 1. "Antalya-Konya-Aksaray-Nevşehir-Kayseri Demir Yolu Projesi’” yatırım programına alınarak en kısa zamanda tamamlanmalıdır. Konya özellikle son yıllarda ekonomik göstergeler itibariyle belirgin bir gelişim g. ivmesi yakalamış ve dış ticaret hacmi de önemli oranda artmıştır. Üretim faaliyetlerinin daha fazla yoğunluk kazanması ve düşük maliyetle üretim yapılarak ihracat büyüklüğünün hedeflenen noktaya gelebilmesi için Konya'yı limanlara bağlayan kara ve demiryolları bağlantılarına her zamankinden daha çok ihtiyaç bulunmaktadır. 1. İl ve ilçe merkezlerinde üretilen ürünlerin, ulusal ve uluslararası piyasalara düşük maliyetle ve hızlı bir şekilde ulaştırılmasını sağlayacak ulaşım altyapısı güçlendirilmelidir. 2. Daha güçlü bir ekonomik yapının tesis edilebilmesi için yapılacak demiryolları ile Konya'nın liman bağlantıları sağlanmalıdır. 3. Demir yolu ile yük taşımacılığında tarife ve sefer sayısı artırılmalıdır. i. Şehir içi trafiği göreceli olarak düzenli ve akıcı olmakla birlikte bazı sorunları mevcuttur. 1. Minibüsler izin verilenden daha fazla yolcu taşımamalı, kısa vadede bu sorunu çözebilmek için de gerekirse minibüs hatlarındaki vasıta sayısı artırılmalıdır. 2. Beşeri ilişkiler konusunda tramvay vatmanları, otobüs ve minibüs şoförleri mutlaka belirli bir eğitime tabi tutulmalıdır. 3. Taşıt odaklı olmak yerine yaya odaklı bir trafik kültürü benimsenmelidir. 149 4. Bisikletlere ayrılması öngörülen farklı özelliklerdeki bisiklet şeritleri ve yolları ayrı ayrı tanımlanmalı ve diğer yandan bisikletlilerin diğer trafikle birlikte kullanmaya devam edecekleri yol şebekesi için genel iyileştirme çalışmaları yaygınlaştırılmalıdır. 5. Bisiklet kullanımı ile ilgili olarak sosyal farklılıkları ortadan kaldırmak için çalışmalar yapılmalıdır (farklı statüdeki kişiler de bisiklet kullanabilmelidir). 6. Beşyol, Sille Kavşağı, Kent Plaza, Kulesite çevresindeki trafik sıkışıklığının çözümlenmesine yönelik alt ve üst geçitlerin oluşturulması gerekmektedir. 7. Konya'nın kültürel kimliğine yönelik engelsiz tasarımlar oluşturulmalıdır. 150 3.2 KONYA’NIN SİMGELERİ Konya’nın il merkezi ve ilçelerindeki pek çok simgesel unsur tarih ve kültür turizmi açısından da çok önemli bir potansiyele sahiptir. Özellikle Konya’nın kadim bir şehir olduğu gerçeğinden hareketle bu simgeleri tarih ve kültür turizmi açısından cazip hale getirmek son derece önemlidir. Konya’nın şehir kimliğini yansıtabilecek simgeleri konusunda, katılımcıların unutulan ve yaşayan simgelere yönelik tespitleri ve önerileri aşağıda sunulmuştur: Konya’nın tarihi kimliği, bölgede yaşayan önemli şahsiyetler, antik yerleşim alanları, tarihi ve kültürel eserler ile hanları, kaplıcaları, gölleri, mağaraları, bağları ve yaylaları şehri yaşatan simgelerdir. Bunların yanında başlıca simge sayılabilecek doğal ve tarihi değerler: Mevlana Celaleddin-i Rumi, Selçuklu başkenti, Meram bağları, Alaeddin Tepesi, Konya ovası ve tahıl ambarı, Çatalhöyük Neolitik Kenti, Boncuklu Höyük, Karahöyük, İvriz Hitit Kaya Anıtı, Kilistra, Sille, Eflatunpınar Hitit Su Anıtı, Fasıllar Hitit Anıtı, Yalburt Anıtı, Vasada Antik Kenti, İsaura Antik Kenti (Zengibar Kalesi), Obruk Hanı, Zazadin Hanı, Horozlu Han, Kızılören Hanı, Dokuzun Hanı, Kadın Hanı, Pamukçu Han, Eli Kesik Han, Zalmanda Hanı, Zıvarık Hanı, Belbaşı Hanı, Alâaddin Câmii, Mevlâna Türbe ve Müzesi, Sahibata Müze ve Külliyesi, İplikçi Câmii, Şerafeddin Câmii, Karatay Medrese ve Müzesi, İnce Minareli Medrese ve Müzesi, Alâaddin Köşkü, Kubadabad Sarayı, Eşrefoğlu Câmii ve Külliyesi, Kapı Câmii, Aziziye Câmii, Sultan Selim Câmii, Piri Mehmed Paşa Külliyesi, Lala Mustafa Paşa Külliyesi, Nasreddin Hoca Türbesi, Şems-i Tebrizi, Sadrettin Konevi, Ateşbaz-ı Velî, Gömeç Hatun, Tavus Hatun, Düden Gölü ve Flamingolar, Beyşehir gölü, Ilgın kaplıcaları, Şivlilik ve Fener alayı, Aşıklar bayramı, Sille halıları, Hotamış halıları ve kilimleri, Ladik halıları, Konya manili tahta kaşıkları, Semazen, Çift başlı kartal, Etliekmek, Termiye, Küflü peynir, Mevlana şekeri, Fırın ve Tandır Kebabı, Tandır gevreği, Beyşehir tarhanası, Kavur unu, Kavurga, Konya sarması, Nohut ütmesi, Kaşınhanı havuçlu ekmeği, Sacarası, Konya höşmerimi, Hotamış Türkmen çillisi, Ermenek pekmez helvası, Çumra kavunu, Bozkır elmasıdır. 151 Konya’nın öne çıkan simgesi Mevlana Celaleddin-i Rumi’dir. Öyle ki a. Mevlana’nın varlığı, Konya’nın “Mevlana Diyarı” olarak anılmasını sağlamıştır. Bu bağlamda, “Mevlana Celaleddin-i Rumi” Konya’da iç ve dış turizm açısından en önemli simge durumundadır. Özellikle her yıl 7-17 Aralık tarihleri arasında kutlanan Mevlana Haftası’nda şehir yerli ve yabancı turistlerin akınına uğramaktadır. “Mevlana Müzesi”, eskiden Mevlâna’nın dergâhı olan yapıdır ve “Mevlana Türbesi” olarak da anılır. Bu anlamda şehrin en önemli simgelerinden biridir. Mevlana yolu olan Mevlevîlikte Semâ edenlere “Semazen” denilmiştir. Semazen figürü Konya için önemli bir simge haline gelmiş durumdadır. 1. Şehrin en önemli ve bilinen simgesi olan Hz. Mevlâna ve onun temel yaklaşımının sahip olduğu kültürün, Konya’yı gelecekte dünyanın en önemli inanç turizmi merkezlerinden biri yapması beklenmektedir. Konya’nın inanç turizmi konusunda sahip olduğu bu potansiyelin, şehrin dünya standartlarında bir turizm destinasyonu olması amacına ulaşması için çok daha etkin bir şekilde tanıtımı yapılmalıdır. 2. Sadece Mevlana Celaleddin-i Rumi’yi değil, belirli dönemlerde Konya’da yaşamış olan Şeyh Sadreddin Konevî, Şems-i Tebrizi, Ateşbaz-ı Veli, Tavus Hatun, Gömeç Hatun gibi alimlerin bilinirlik düzeyini hem uluslararası hem de ulusal düzeyde artırmak gerekmektedir. Böylece şehirde sadece Mevlana değil, diğer büyük alimler de simge haline getirilmelidir. 3. Hz. Mevlâna’nın yanı sıra şehrin diğer önemli simgeleri arasında sayılabilecek Şems-i Tebrîzî Câmii ve Türbesi, Şeyh Sadreddin Konevî Câmii ve Türbesi, Ateşbâz-ı Velî Türbesi, Kilistra (Kilise, Şapel), Sille (Tarihî Câmii ve Kiliseler), Seyyid Mahmud Hayranî Türbesi (Akşehir), Seyyid Harun Veli Külliyesi (Seydişehir), Ebu Said Muhammed Hadimî Türbesi (Hadim) ve Handevî Kandevî Zâviyesi ve Türbesi (Ilgın) gibi değerler şehrin tanıtım stratejisini oluşturulurken mutlaka dikkate alınmalıdır. j. “Alâeddin Tepesi”, Konya’nın merkezine bağlı Karatay ilçesinde yer almaktadır. 20 metre yüksekliğinde olan tepe, höyük olarak adlandırılan tarihi yerleşim yerlerinden biridir. Konya’nın en önemli tarihi eserlerinden Alaeddin Camii ve Selçuklu Köşkü (kalıntıları) tepe üzerinde yer almaktadır. Günümüzde ise tarihi değerinin yanı sıra bir mesire yeri konumunda olan Alaeddin Tepesi, Konya’yı ziyaret edenlerin aklında kalan en önemli şehir simgelerinden biridir. 152 1. Alâeddin Tepesi, Kilistra ve Akyokuş gibi şehrin tepeden izlenebileceği şehir terasları turizme daha uygun hale getirilmelidir. Konya, Selçuklu Dönemi’nde kültürel ve siyasi bir merkez haline gelmiştir. 12. k. ve 13. yüzyılda “Selçuklu Başkenti” olan Konya’da pek çok Selçuklu eseri bulunmaktadır. Bu nedenle Konya denildiğinde akla gelen ilk simgelerden biri Selçuklunun başkenti olmasıdır. Konya’daki kurumların görsellerinde yoğunlukla kullandıkları “Çift Başlı Kartal” şehrin en önemli simgelerinden biri durumundadır. 1. Şehirdeki Selçuklu mimarisi korunmalı yeni yapılacak yapıların Selçuklu mimarisiyle uyum içerisinde olması sağlanmalıdır. Türkiye’nin en önemli tarım alanlarından biri olan Konya’da tahıl ekim oranı l. oldukça yüksek bir değere ulaşmaktadır. Bu sebeple Konya için “Tahıl Ambarı” doğru bir tanımlama ve simge olarak karşımıza çıkmaktadır. 1. Konya’da üretilen tahıllar (buğday, arpa, yulaf vb.) logo olarak kullanılmadır. “Nasreddin m. Hoca”, 1300’lü yıllarda Konya yakınlarındaki Akşehir’de yaşadığına inanılan mizahi bir figürdür. Her sene Akşehir’de adına bir festival düzenlenen Nasreddin Hoca, Konya’nın en önemli simgelerinden biri olarak görülmektedir. 1. Mevlâna töreni dışındaki festival ve kutlamalar gibi simgesel unsurların uluslararası anlamda duyurulamaması, yalnızca yerel ölçekte bilinir olmalarına neden olmaktadır. Yerel yönetimler uluslararası festivaller düzenleyerek bu simgelerin bilinirliğini artırmalıdır. 153 Konya’nın akciğeri olarak tanımlanan Meram Bağları, şehrin en gezilesi ve n. dinlenilesi yerlerinden biri olmakla birlikte önemli simgelerinden de bir tanesidir. 1. Doğal güzellikler ve şehrin simgeleşmiş yapıları billboard ve diğer görsel tanıtım araçlarında daha sık vurgulanmalıdır. 2. Doğal güzelliklere yönelik turizm faaliyetleri daha çok ön plana çıkarılmalıdır. Konya’nın eski bir yerleşim alanı olan Sille, günümüzde Selçuklu ilçesine bağlı o. bir mahalledir. Bu eski Rum köyü zengin tarihiyle Konya’nın keşfedilmesi gereken önemli noktalardan biri ve önemli bir simgesi olmaya adaydır. 1. Sille’nin potansiyelinin değerlendirilebilmesi için gerekli altyapı ve yol çalışmalarının ivedilikle bitirilmesi gerekmektedir. 2. Sille’de tarihi ve dokusuyla uygun daha çok tesis açılması gerekmektedir. Meram İlçesi’ne bağlı olan Kilistra Antik Kenti, Konya’nın Kapadokya’sı olarak p. bilinmektedir. Kayalara oyulmuş birçok eviyle, kilise ve sarnıç kalıntılarıyla ülkemizin keşfedilmesi gereken tarihi bölgelerinden biridir. Bölgedeki seyir teraslarından şehrin tamamının izlenebileceği Kilistra Antik Kenti şehrin önemli simgelerindendir. 1. Antik şehrin ulusal ve uluslararası tanıtımı profesyonel bir şekilde yapılarak Konya’ya gelen herkesin mutlaka görmesi gereken bir yer olduğu algısı oluşturulmalıdır. q. Konya’nın Çumra İlçesi’nde bulunan Çatalhöyük, İsaura (Zengibar Kalesi) ve Vasada Antik Kentleri, Karatay ilçesindeki Boncuklu Höyük, Anadolu’daki en eski kent harabelerinden olan ve kazı çalışmaları halen devam eden Karahöyük, Hitit sanatının en önemli örneklerinden biri olarak kabul edilen İvriz Kaya Anıtı, Eflatunpınar Hitit Su Anıtı, Fasıllar Hitit Anıtı ve Yalburt Anıtı şehrin önemli simgeleri arasında sayılmaktadır. 154 Konya’nın tarihi simgeleri öncelikli olarak korunmaya alınmalı ve daha etkin bir 1. tanıtım çalışması ile bilinirliğin ve ziyaretçilerinin artırılması sağlanmalıdır. Günümüze ulaşabilen tek Anadolu Selçuklu sarayı örneği olan Kubadabad r. Sarayı yeterince bilinmemektedir. Oysaki şehir için bir simge olma potansiyeli çok yüksektir. Gerekli yatırımlar yapılırsa şehrin çok önemli bir simgesi haline gelebilir. Sarayın tanıtımı daha etkin bir şekilde yapılmalı altyapı ve restorasyon çalışmaları 1. ivedilikle bitirilmelidir. Günümüzde Çini Eserler Müzesi olarak hizmet vermekte olan Konya’nın tarihi s. yapıları arasında bulunan ve Mevlana’nın da içerisinde ders verdiği Karatay Medresesi, günümüzde Taş ve Ahşap Eserler Müzesi olarak hizmet eden İnce Minareli Medrese ve günümüzde Mezar Anıtları Müzesi olarak hizmet eden Konya'nın tarihi mekânlarından biri olan Sırçalı Medrese şehrin önemli simgeleri arasındadır. 1. Konya’nın simgesi haline gelmiş olan medreselerde ziyaretçilere Konya’nın medrese kültürünü tanıtan bilgi ve uygulamalar sergilenmelidir. Sahibata Müze ve Külliyesi, Piri Mehmed Paşa Külliyesi, Lala Mustafa Paşa t. Külliyesi ve Seyyid Harun Veli Külliyesi gibi külliyeler Konya için önemli zenginliklerdir. Halkın bu eserlerin daha verimli bir yönde kullanılması ve simge haline getirilmesi hususunda beklentileri bulunmaktadır. 1. Konya’nın sahip olduğu külliyeleri inanç ve kültür turizmi açısından çok daha etkin bir şekilde değerlendirilmelidir. 155 Konya’nın tarihi camilerinden olan ve hem Selçuklu hem de Osmanlı u. Dönemi’ne ait örnekler olarak öne çıkan Alaeddin Camii, Eşrefoğlu Camii, İplikçi Câmii, Şerafeddin Câmii, Sultan Selim Câmii, Kapı Câmii ve Aziziye Câmii gibi camilerin şehrin simgelerindendir. 1. Alâeddin Tepesi’nde bulunan Alâeddin Camii’nin, 12. yüzyıldan kalma bir Selçuklu eseri ve şehrin en önemli simgelerinden biri olarak tanıtımı yapılmalıdır. 2. Konya’nın tarihi camilerinin restorasyonları tamamlanmalı ve çevreleri yeşillendirilerek şehrin simgeleri olarak lanse edilmelidir. Anadolu’nun en eski yerleşim yerlerinden biri olması ve tarihi İpek Yolu v. üzerinde bulunması nedeniyle Konya bir “Hanlar Şehri” olarak adlandırılabilir. Şehirde Obruk Hanı, Zazadin Hanı, Horozlu Han, Kızılören Hanı, Dokuzun Hanı, Kadın Hanı, Pamukçu Han, Eli Kesik Han, Zalmanda Hanı, Zıvarık Hanı, Belbaşı Hanı vardır. 1. Hanlar kültürel ve turistik anlamda daha etkin bir şekilde kullanılarak Konya’nın Hanlar Şehri niteliği bir simge olarak ön plana çıkarılmalıdır. w. Konya’nın Beyşehir ilçesinde bulunan Beyşehir Gölü, Türkiye'nin ikinci büyük gölü ve Konya’nın en önemli doğal güzellikleri ve simgelerinden biridir. 1. Beyşehir Gölü’nün ekolojik dengesi korunma altına alınmalıdır. 2. Gölün etrafında doğal hayatı bozmadan tesisleşmeye gidilmelidir. 156 Konya kültüründe önemli yeri olan Şivlilik geleneği Regaip Kandili’nin x. gündüzünde gerçekleştirilir. Çocuklar sabahın erken saatlerinde ellerinde poşetlerle kapı kapı dolaşarak ev sahiplerinin hazırladıkları şeker, gofret, çikolata ve kek gibi şekerleme tarzındaki ikramları toplarlar. Şivliliğin öncesindeki akşam gerçekleştirilen Fener Alayı kutlamasında ise, mahallenin çocukları, satın aldıkları ya da kendilerinin yaptıkları ortasında mum bulunan, kâğıttan yapılmış fenerleriyle gelip yakılan ateşin etrafında dönerler. Şivlilik ve Fener Alayı şehrin önemli sosyo-kültürel simgelerinden biridir. 1. Şivlilik ve Fener Alayı gibi unutulmaya yüz tutmuş sosyal ve kültürel simgelerin yaşatılmasına yönelik olarak yerel yönetimlerce halkı teşvik edecek sosyal faaliyetler düzenlenmelidir. Sille ve Ladik yurdumuzda el dokuması halıcılığın geliştiği, kendine özgü motif y. ve renklerin ortaya çıktığı halıları ile ünlü ender yerlerimizden birisidir. Son derece kıymetli olan Sille ve Ladik halıları şehrin önemli simgeleri arasındadır. 1. Önemli birer simge olarak değerlendirilebilecek olan Konya’ya özgü el sanatlarının (Keçecilik, halıcılık, tüfekçilik, mestçilik) yaşatılması için özendirici tedbirler alınmalıdır. 2. Karapınar ilçesine bağlı bir belde olan Hotamış’ın orijinal kökboyasıyla Türk motiflerini yansıtan kilimleri daha iyi tanıtılmalıdır. Tahta kaşık oyma sanatı demir ve plastik kaşığın yaygınlaşması nedeniyle z. Konya'nın yok olmaya yüz tutmuş mesleklerinden biriyken turistler tarafından tahta kaşığa ilgi gösterilmesi üzerine tekrar canlanmıştır. Üzerinde Mevlevilikle ilgili figürlere yer verilen tahta kaşıkların şehrin simgelerinden biri haline gelmiştir. 1. Konya'nın kendine has el sanatlarının ve folklorik özelliklerinin sergilenebileceği mekânlar yapılmalı ve bu yerlerin şehir turları kapsamına dâhil edilerek tüm ziyaretçiler tarafından görülmesi sağlanmalıdır. 157 aa. Konya’nın en meşhur yiyeceği ve simgelerinden biri olan etli ekmek her ne kadar Konya içinde çok yaygın olsa da Konya dışında henüz çok tanıtılamamış bir yemektir. Fırın Kebabı, Konya’nın Merinos cinsi koyun veya kuzu etiyle yapılan çok lezzetli bir kebaptır. Etli ekmekle birlikte Konya mutfağının en önemli simgesidir. Sac arası, Konya yemekleri arasında tatlı olarak önemli bir yere sahiptir. İki sac arasında pişirildiği için bu ismi almıştır. Konya’ya ziyarete gelenlerin tatmadan gitmediği bir tatlı olan sac arası aynı zamanda şehrin mutfağının önemli simgelerindendir. Yukarıda sıralanan ve Konya mutfağının ulusal ve uluslararası alanda bilinen simgelerinin haricinde Tandır Gevreği, Beyşehir Tarhanası, Kavur Unu (Bozkır ve Hadim) Kavurga, Kaşınhanı Havuçlu Ekmeği, Ermenek Pekmez Helvası, Çumra Kavunu, Bozkır Elması, Gömeç Ekmeği (Cihanbeyli) gibi lezzetler de yerel ölçekte Konya mutfağının simgeleri arasında sayılabilir. Ayrıca Konya’ya gelen yerli ve yabancı turistlerin almadan gitmediği ve tamamen doğal gıda maddelerinden üretilen Mevlana şekeri hem tarihi hem kültürel açıdan önemli bir yere sahiptir ve şehrin en belirgin simgelerinden biridir. 1. Konya’nın tarihi lezzetlerine sahip çıkılmalıdır. Yerel lezzetlerin tanıtılması için başta fuar ve festival alanları olmak üzere farklı alanlarda tanıtımlar yapılmalıdır. 2. Gastronomi turizminin tüm dünyada ve ülkemizde de yaygınlaştığı düşünülürse Konya’ya özgü yemekler tekrar araştırılarak kitaplaştırılmasının dışında bu zenginliklere yönelik yarışmalar yapılmalı ve kısa süreli atölye eğitimleri verilmelidir. 3. Özellikle lokanta hizmeti veren tarihi konaklarda Konya mutfağına özgü yemeklerin sunulması sağlanmalıdır. 4. Konya’nın yeme-içme kültüründen unutulmaya yüz tutmuş olanları canlandırılmalı, dünyaya tanıtımı yapılmalı ve ticari bir değer haline getirilerek şehir ekonomisine kazandırılmalıdır. bb. Konya, Türkiye’nin büyük şehirlerinden olmasına rağmen “sakin, huzurlu ve manevi iklimi yüksek” bir şehir olarak nitelendirilmektedir. Bu simgesel özelliklerin ulusal ve uluslararası ölçekte daha bilinir hale getirilmesi şehir kimliği açısından önemlidir. 158 1. Konya, bir şekilde gelip “yerleşenlerin bir daha ayrılamadığı şehir” olarak bilinmektedir. Bu özelliğin daha iyi tanıtılarak Konya’nın yaşanılacak simge bir şehir olarak tercih edilmesi sağlanmalıdır. 2. Konya'ya ait değerler eğitim müfredatına alınarak ders içeriklerinde yer verilmelidir. 159 KONYA’NIN TEMEL ÇEVRE SORUNLARI 3.3 Katılımcılarla yapılan mütalaa sonucunda, tespit edilen çevre sorunları ve önerileri aşağıda yer almaktadır: Konya’da bulunan göllerin sularının azalması ve buna bağlı olarak iklim a. değişikliği ve ürünlerin verimliliğinin azalması önemli bir çevre sorunudur. Ancak burada ilgili sorunun sadece küresel ısınma kaynaklı olmadığı ortadadır. Yanlış ve israfa yol açan sulama alışkanlıkları, özellikle göl sularının azalması açısından önemli bir etkendir. 1. Kuraklığın engellenmesi amacıyla KOP projesi hızlandırılmalı, tarımda kuyu suyu kullanımı yasaklanmalı ve geleneksel sulama engellenmelidir. İklim değişikliklerinin ürünleri olumsuz etkilemesi ve iklim değişikliğine b. rağmen üretilen ürünler konusunda yerleşmiş uygulamaların aşılamaması başka bir çevre sorunudur. 1. Üreticilere iklim değişikliği ve üretilecek ürünler hakkında profesyonel birimler tarafımdan eğitim ve seminerler verilmelidir. Fazla su çeken ürünlerin gereğinden fazla ekilmesi, gerek suyun verimsiz c. kullanımına yol açması gerekse azalan yağışlar nedeniyle yer altı sularının daha fazla tüketilmesi nedeniyle mevcut ekolojik dengeyi sarsıcı etkiler oluşturmaktadır. 1. Sulu tarım ürünlerinin yetiştirilmesi yerine daha az su gerektiren tarım ürünlerinin üretimi teşvik edilmeli ve desteklenmelidir. 160 Hem arazinin yapısına uygun olmayan ürünlerin ekilmesi hem de verimli d. arazilerin tarım dışında başka amaçlarla kullanılması tarımda ekilebilir alanların verimli bir şekilde değerlendirilememesine neden olmaktadır. 1. Toprak yapısına göre tarım teşviki verilmesi ve bunun düzenli aralıklarla kontrol ve denetiminin yapılması gerekmektedir. Yer altı sularının azalması sonucu kuraklığın artması. Damla sulama yöntemine e. henüz tam anlamıyla geçilememesi nedeniyle eski tarz ya da geleneksel denebilecek yöntemle sulama yapılması tarım için ihtiyaç duyulan su miktarını ve doğal olarak yer altı sularına olan ihtiyacı artırmaktadır. Yer altı sularının bilinçsiz kullanılmasına bağlı olarak su seviyesinin azalması ve zaman zaman büyük çukurların oluşması bir başka problemdir. Bu sorun sadece yukarıda bahsedilen su ile ilgili sorunlara yol açmamakta aynı zamanda insan yaşamı için doğrudan ve kısa vadede tehditlerin oluşmasına neden olacaktır. 1. Yapımı devam etmekte olan Mavi Tünel Projesi’nin bir an önce tamamlanıp suyun Konya Ovası'na aktarılması sağlanmalıdır. 2. Komşu illerle entegre su planlaması yapılıp yağmur suyunu tutmaya yönelik konut ölçeğinden bölge ölçeğine plan kararları getirilmelidir. Şehir merkezlerinde hayvancılığın devam etmesi bir başka çevre sorunudur. f. Konya il merkezinde çok fazla örneği olmamakla birlikte özellikle ilçe merkezlerinde mahalle/sokak içi besihaneler etrafa yayılan koku nedeniyle ciddi bir problem oluşturmaktadır. Ayrıca bu uygulamalar insan sağlığını olumsuz etkileyecek bir takım hastalıkların da kolayca yayılma alanı bulmasına neden olmaktadır. 1. Kırsal alanda yapılacak hayvancılığa teşvikler getirilerek hayvancılığın kırsala kayması sağlanmalıdır. 161 Hayvancılığın azalması hem şehir hem de ülke için önemli bir sorundur. Bir g. önceki maddede dile getirildiği üzere hayvancılık çoğunlukla küçük çaplı besihanelerde yürütülmektedir. Bu işle uğraşan insan sayısı giderek artıyor gözükmektedir. Ancak besihanelerin bireysel olarak yürütülmesi genel olarak sektörün daha dar kalmasına yol açmaktadır. 1. Yerel yönetimlerin öncülüğünde hayvancılık için kooperatif sistemi geliştirilerek besiciliğin daha profesyonel yapılması ve sektörün gelişmesi sağlanmalıdır. Ağaçlandırma yetersizliği çok önemli bir sorundur. Genel olarak yoğun ağaç h. yapısının yayılabileceği coğrafi şartlar bulunmamaktadır. Ancak mevcut iklim yapısına uygun ağaçlandırma çalışmaları yeşilin şehrin ve ilçelerin bir rengi olmasını sağlayabilecek miktarda değildir. Gittikçe artan betonlaşma neticesinde var olan yeşil de giderek kaybolmaktadır. 1. Yeşil alanların uzun yürüyüşler yapmaya imkân sağladığı ve bisikletle ulaşımın daha da kolaylaşacağı yollar artırılmalıdır. 2. Şehir genelinde ağaçlandırma ve yeşil alan çalışmaları artırılmalıdır. Konya şehrinin eğitim, sağlık ve ticaret şehri olma vasıflarının artırmasıyla i. nüfusu da buna paralel olarak artmıştır. Buna rağmen toplu ulaşım konusunda atılmış mevcut adımlar ihtiyacı karşılamanın çok uzağındadır. Şehrin üzerinde konumlandığı alanın genişliği de dikkate alındığında hususi aracı olmayan insanların ulaşımı son derece zor bir hale gelmektedir. 1. Şehirde bisiklet kullanımını artırmak için farklı statüdeki kişilerin de bisiklet kullanabileceği görüşünü destekleyecek şehrin belli koridorlarında organizasyonlar düzenlenmelidir. 2. Yayaların kullanımına yönelik alanların artırılması gerekmektedir. 3. Şehirde toplu taşıma özendirilmelidir. 162 Trafik ve araç fazlalığı, görece olarak geniş yolların bulunduğu Konya il j. merkezinde ve yine ilçe merkezlerinde gün geçtikçe derinleşen bir sorundur. Hava kirliliğinin artması, şehirdeki toplumsal stresin çoğalması ve tüketilen milli servet bağlamlarında trafik konusu üzerinde dikkatlice düşünülmesi gereken bir problemdir. 1. Egzoz salınımını azaltmak için çevreci toplu taşıma araçlarına yatırım yapılması, bireysel araç kullanımının azaltılması sağlanmalıdır. Otopark yetersizliği, yol kenarlarında yer alan ücretli otoparklar nedeniyle k. araçların sokak aralarına ve kaldırımlara park edilmesi de trafikte artan yoğunlukla bağlantılı başka sorunlardır. Konya ili düzeyinde bakıldığında önemli merkezi noktalara araçlarıyla giden insanların karşılaştığı zorluklar giderek artmaktadır. 1. Otopark planı olmayan binalara izin ve ruhsat verilmemeli, kamuya açık otoparklar da ücretsiz hale getirilmelidir. Trafikteki insan kalabalığı da önemli bir sorundur. Şehrin farklı yerlerinde l. merkezler oluşturma anlayışının tam olarak yerleşmemesi nedeniyle, coğrafi olarak geniş bir alana yayılmış olmasına rağmen Konya'da günlük nüfus yoğunluğunun odaklandığı birkaç bölge bulunmaktadır. 1. Arazisi kıymetli bir yerde olan şeker fabrikasının ve askeri alanın başka bir alana (Cihanbeyli Yunak koridoruna) taşınarak trafiğin rahatlaması sağlanmalıdır. 2. Boşalan bölgeler yeşil alan ve donatılarla zenginleştirilerek Konyalıların hizmetine sunulmalıdır. 3. Şehrin yapılanmasında planlama yapılırken dağlık alanlara doğru şehrin büyütülmeli, çok merkezli bir şehir oluşturulmalıdır (Sille, Meram, Hatunsaray vb.). 163 Trafik Elektronik Denetleme Sistemi (TEDES), radar gibi hız düşürücü m. önlemlerin yetersizliği, ana arterlerde alınan bu tedbirlerin henüz diğer yan yollara yansımamış olması, ilçe merkezlerinin ise çok büyük bölümünde bu yönde hiçbir tedbir alınmamış olması önemli sorunlara yol açmaktadır. TEDES uygulamasının yapıldığı yollarda azalan kaza oranları dikkate alındığında bu önlemlere şehrin her yerinde ihtiyaç duyulduğu görülmektedir. 1. Şehir merkezindeki TEDES uygulaması yaygınlaştırılmalı ve trafik denetimleri artırılmalıdır. Özellikle yeni yapılan tramvay hattının mevcut trafik akışını aksatmaktadır. n. Alâeddin Tepesi ile Mevlana Müzesi arasındaki merkezi cadde normal şartlarda şehir trafiğinin ihtiyacını güçlükle karşılamaktaydı. Şimdi bir de bu caddenin ortasından bir tramvay hattı geçirilerek şehrin en merkezi yerinde yol gidiş ve geliş yönünde tek şeride indirilmiştir. Ulaşımı rahatlatmak amacıyla atılan bu adım tam tersi bir durum ortaya koymuştur. 1. Toplu taşımanın yaygınlaştırılıp daha hızlı ve daha konforlu hale getirilmesi, metronun yapılması ve yaygınlaştırılması, alternatif güzergâhların (Ankara yolu iş merkezleri) geliştirilip trafiğe uyarlanması sağlanmalıdır. İstanbul Caddesi, Alâeddin Tepesi, sarraflar bölgesi başta olmak üzere cadde ve o. sokakların artan trafik yükünü kaldırma noktasında yolların yetersiz kalmaya başlaması trafik yoğunluğunu artmıştır. Yeni yapılaşma olan bölgelerde bu sorun daha az görülmektedir. Ancak yukarıda bahsedilen bölgeler açısından sorunun giderek arttığı ortadadır. 1. Trafiğin yoğunlaşmaya başladığı bölgeler için alternatif yol çalışmaları ve yayalaştırma çalışmalı yapılmalıdır. 164 Çevre p. yollarının şehrin içinde kalması, bu yolların amacına uygun kullanılamamalarına yol açmıştır. Her ne kadar raylı sistemler alanında önemli adımlar atılıyor olsa da henüz nakliye konusunda otoyolların (kamyon, tır, otobüs) üstünlüğü devam etmektedir. Bu araçların Konya güzergâhını (şehrin merkezinden geçen çevre yollarını) kullanmaları nedeniyle şehrin kendi trafik yükünün getirmiş olduğu zorluklara bir de bu transit geçiş yapan araçların yükü eklenmektedir. 1. Şehrin yeni sınırları göz önüne alınarak yeni çevre yolları açılmalı ve transit araçlar bu yollara yönlendirilmelidir. 2. Ulaşımdan kaynaklı gürültü kirliliği azaltılmalıdır. Alt ve üst geçitlerin yetersiz olması şehirde hem yaya hem de araç trafiğini q. olumsuz etkilemektedir. Bu konuda Konya'da önemli yatırımlar yapılmış durumdadır. Ancak halen bu konuda yapılacak yeni çalışmalara ihtiyaç vardır. 1. Yolların plansız ve karmaşık olması nedeniyle geniş yolların ve alt üst geçitlerin sayısı artırılmalıdır. Şehir, liman ve serbest bölgelere çok yakın olmakla birlikte bu bölgelere ulaşım r. açısından demiryolu yetersizliği söz konusudur. 1. Konya’nın etrafındaki liman ve serbest bölgelere raylı sistem kurularak nakliye kapasitesi artırılmalı ve nakliye maliyetleri düşürülmelidir. s. Görece düzenli bir şehir görünümünde olsa da planlı bir şehir yapılanmasının olmaması, çarpık kentleşme bağlamında Konya'da yeni sorunlara yol açmaktadır. Çarpık kentleşme sadece görüntü bozukluğuna yol açmamakta, ayrıca alt yapı hizmetlerinin sağlanmasını da zorlaştırmaktadır. 165 1. Çevre planlamalarda belediye ile birlikte halkın da görüşü alınarak bir karar alınmalıdır. 2. Şehirde planlanacak alanların planlanması konusunda kentsel geliştirme yarışmaları düzenlenerek yeni görüşlerin ortaya çıkarılması sağlanmalıdır. Profesyonel hizmet alımı yapılmaması bir başka sorundur. Bu sorun, özellikle t. yeni yapılaşma olan bölgelerde daha fazla dikkat çekmektedir. Profesyonellik eksikliği en başta çevrenin bilinçsizce kirletilmesine yol açmaktadır. 1. Çevrenin kirletilmesine yönelik standartların oluşturularak herkesin bu standartlara uygun davranması sağlanmalıdır. Yeni yapılarda, eski binaların aksine estetik kaygısı taşınmadığı için görüntü u. kirliliğinin artması, şehirde yeşil alan ve parkların eksikliği ve bunların geniş alanlara yayılmaması şehrin doğal yeşil alan dokusunu olumsuz etkilemektedir. Birkaç büyük park olmasına rağmen mahalle aralarındaki küçük park benzeri alanlar insanların doğayla olan iletişimini devam ettirmesi için kesinlikle yeterli değildir. Var olan çevre düzenlemeleri ise genelde site içi peyzaj düzenlemelerinden ibaret kalmaktadır. 1. Konya’da kent ormanlarının oluşturulması ve kuşaklama hattı anlayışının getirilmesi, kentsel dönüşümün ve imar planlamasının yeşil odaklı yapılması, ağaç kesimlerinin engellenmesi ve bunun yanı sıra yeni ağaç dikimlerinin yapılarak şehir çevresindeki yeşil alanların artırılması sağlanmalıdır. v. Yeşili koruma problemi başka bir önemli konudur. Yeşili korumaya yönelik bazı çalışmalar bulunmakla birlikte Konya'da yeşil alanlar giderek kaybolmaktadır. Yeni yapılanma alanları oluştururken yeşil alanlar da oluşturmak gerekmektedir. Oysa günümüzde şehir içinde yapılan binalarda ağırlıklı olarak betonlaşma gözlenmekte, çevre düzenlemesi ve yeşil alanlar ihmal edilmektedir. 166 1. Eski stadyumun yeni bir yeşil alan sahası olarak değerlendirilmelidir. 2. Kulu ilçe merkezindeki yoğun yapılaşmanın açık yeşil alanların oluşumunu engellememesi için mali bir program oluşturularak kamulaştırmaya gidilmelidir. 3. Piknik alanları ile park alanları birbirinden ayrılarak parkların genel kabul görmüş iki giriş kapılı, dört tarafı surlarla çevrili yapılaşma anlayışı terk edilmelidir. 4. İnsanların kendini tanımlaması ve boş zamanını değerlendirme alanı oluşturması adına rekreasyon yönetici anlayışı getirilmelidir. 5. Konya'nın doğal alanındaki yerli bitkilerin sergilendiği 'Botanik Parkı' yapılmalıdır. Konya’nın w. ilçelerinin sahip olduğu hayvansal atıkların biyoenerjiye dönüştürülmemesi ve şehirde alternatif enerji kaynaklarına yönelik bir çalışmanın veya planlamanın yapılmaması da bir sorundur. 1. Enerji sorununu çözmek için geri dönüşüm ve enerji projelerinin artırılıp daha uygulanabilir hale getirilmesi sağlanmalıdır. x. Katı yakıtların tüketimi (kömür, tezek) çevreyi olumsuz etkilemektedir. Konya ilçelerinin çoğu henüz doğal gaz kullanımına geçmemiştir. Hatta Konya il merkezinde bile henüz doğal gaz kullanılmayan bölgeler vardır. Bu nedenle kullanılan katı yakıtlar, diğer kirlilik oluşturan etkenlerle de birleşince şehrin hava kalitesini oldukça olumsuz etkilemektedir. 1. Hava Kalitesi İzleme Merkezi kurulması son derece önemlidir. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından Türkiye'nin nüfus yoğunluğu, coğrafyası ve yüz ölçümü dikkate alınarak Marmara (İstanbul), Samsun, İzmir, Ankara, Adana, Konya, Erzurum ve Diyarbakır İllerinde 8 Adet Bölgesel Temiz Hava Merkezi kurulması planlanmaktadır. Bu kapsamda KOP Bölgesi illerini de içine alan hava kalitesi izleme ağının yer aldığı Bölgesel Temiz Hava Merkezi hizmet binası Konya'da inşa edilmelidir. Konya, Aksaray, Karaman, Niğde, Afyon, Isparta, Burdur, Antalya, Nevşehir ve Kayseri illerinin hava kalitesi ölçüm istasyonlarının işletimi, kalibrasyonu, verilerin doğrulanması, değerlendirme ve raporlama faaliyetleri ile hava kirletici parametrelerin analiz laboratuvarlarının yer alacağı bölgesel merkezin yapılması durumunda toplam 32 hava kirliliği ölçüm istasyonunda bütün değerlendirilmesi sağlanmalıdır. 167 kirletici parametrelerin ölçülmesi ve 2. Konya Bölgesel Temiz Hava Merkezi binası 2012-2013 DPT yatırım programına sunulmuş ve kabul edilmiştir. Bina, Selçuklu ilçesi Hocacihan Mahallesi'nde inşa edilecektir. 2015 yılı sonunda faaliyete geçmesi planlanan bu yatırım için gerekli kaynak sağlanmalıdır. Yoğun yapılaşmaya rağmen sosyal alanların yetersizliği söz konusudur. y. Konya'da gökdelenler, iş merkezleri, geniş ve yüksek yeni binalar yapılmakta ancak buralarda yaşayan insanların eğlence, sohbet, dinlenme gibi bireysel, kültürel ve sosyal ihtiyaçlarını giderebilecekleri alanlar ihmal edilmektedir. Konya giderek, işten eve, evden işe giden bir insanların yaşadığı bir şehir haline gelmektedir. 1. Bireylerin sosyalleşmesine yönelik artan yoğun ihtiyaçlar doğrultusunda sosyal alanlar artırılmalıdır. Konya'daki yerli firmaların ve küçük esnafların Türkçe isimler kullanmaması z. kültürel erozyona yol açmaktadır. 1. Konya esnafının kendi dilini ve kültürünü yansıtan uygulamaları ödüllendirilerek yabancı isimler ve kültürel yozlaşma engellenmelidir. Belediyenin ruhsatsız yapılara yönelik yaptırımlarının yetersiz olması bu aa. yapılaşmalar için cesaret vermektedir. Denetim eksikliği, özellikle çarpık kentleşme ve şehir içi trafiği kötüleştirecek ruhsatsız yapıların gün geçtikçe artmasına neden olmaktadır. 1. bb. Yerel yönetimlerce ruhsatsız yapı denetimleri artırılmalıdır. Özellikle Bozkır ilçesindeki dere ve çaylarda yapılan ıslah çalışmaları tarımsal üretimi olumsuz etkilemektedir. 168 1. Dere ve çaylarda yapılan ıslah çalışmaları, tarımsal üretim dikkate alınarak yapılmalıdır. Atıkların modern olmayan tekniklerle depolanması ve geri dönüşümünün cc. sağlanamaması çevre açısından önemli bir sorundur. Atık su arıtma tesislerinin verimli işletilememesi de diğer bir çevre sorunudur. 1. Arıtma tesisleri modernize edilerek daha verimli çalıştırılması sağlanmalıdır. Göreceli olarak suç oranının düşük olduğu bir şehir olmasına rağmen Konya'da, dd. çoğu zaman nüfusun artmasına ve kozmopolitleşmesine bağlı olarak güvenlik sorunları yaşanmaktadır. 1. Şehre yönelik göçün engellenmesi için politikalar üretilmelidir. İlçelerden şehir merkezine yönelik göçün yavaşlatılması için de kırsal kesimde istihdam arttırılması sağlanmalıdır. Kalkınma planlarında kırsal kalkınmaya önem verilmelidir. 2. Şehre kırsaldan göç eden kişilerin şehir hayatına uyum sağlayabilmelerine yönelik olarak yerel yönetimlerce eğitimler düzenlenmelidir. Tarım teşvikinin toprak yapısına göre uygulanmaması bu sektör açısından ee. olumsuz bir durumdur. Bu konuda geliştirilen standartların yetersiz bir şekilde uygulanması sorunu daha da ağırlaştırmaktadır. 1. İl genelindeki teşviklerin; üretim kapasitesi, talep ve toprak cinsi gibi hususlara dikkat edilerek verilmesi sağlanmalıdır. 169 Özellikle alüminyum, çimento ve şeker fabrikalarının oluşturduğu hava kirliliği ff. çevre açısından önemli bir tehdit oluşturmaktadır. Çevresinde yüzlerce ev, iş yeri ve onlarca okul olan şeker fabrikasının bacalarından çıkan duman, bu bölgede her yerden görülebilmektedir. Ayrıca, şehre yukarıdan bakıldığında çimento fabrikasından başlamak üzere Konya'nın güneyine doğru ilerleyen çizgide geniş bir fabrika atığı olduğu net olarak görülebilmektedir. Bu kirlenmeye karşı tedbir alınmasında fayda vardır. 1. Şehir merkezinde üretim yapan tesislerin şehir dışına çıkartılması ve çevresel etkileri konusunda denetimlerin artırılması sağlanmalıdır. Tarihi eserlerin zarar görmesi başka bir çevresel sorundur. Normal şartlarda gg. kendi doğal halinde yüzlerce yıl daha dayanabilecek bu yapılar, dışarıdan yapılan bilinçsiz müdahaleler nedeniyle yok olma ya da en azından mevcut mimari değerini kaybetme riskiyle karşı karşıyadır. 1. Yerel yönetimlerin tarihi alanların tanıtılması hakkında bakış açısının değiştirilerek kültürel kimliğin zedelenmesi önlenmelidir. Karapınar erozyonu, ağaçlandırma eksikliği sorununun bir sonucu niteliğindedir. hh. Benzer sorunları başka ilçeler için de söylemek mümkündür. 1. ii. İl genelinde ağaçlandırma çalışmaları öncelikli olarak değerlendirilmelidir. Sakyatan’da uzun zamandır devam eden kanalizasyon problemi henüz çözüme kavuşmamıştır. Ancak sadece ilçelerde değil Konya il merkezinde de kanalizasyonlardan rahatsız edici kokuların yayıldığı bölgeler bulunmaktadır. Örneğin Yazır Mahallesindeki Yıldırım Bayezid Camii'nden Türmak Lisesi tramvay durağına doğru yürürken temiz hava solumak mümkün değildir. 170 1. Şehrin kanalizasyon altyapısı gözden geçirilerek iyileştirilme çalışmaları yapılmalıdır. Tarım ilaçları çevreye zarar vermektedir. Zehirli maddelerden oluşan bu tür jj. ilaçların toprağa teması, çok önemli bir çevresel sorundur. Ayrıca bu ilaçların buharlaşma ya da başka yollarla atmosfere karışması sadece Konya için değil tarım alanlarının yoğun olduğu bütün bölgeler için büyük problemdir. 1. Üreticilerin tarımsal ilaç kullanımına ilişkin bilincini artıracak eğitimler verilmelidir. Tarım alanlarının imara açılmasına bağlı olarak verimli toprakların kaybedilmesi kk. gelecek nesiller için önemli bir sorundur. Toprağın kullanımı açısından var olan bilinçsizlikler, daha fazla rant için daha fazla yerleşim bağlamında derinleşmekte, bu ise bir tarım şehri olan Konya’nın çevresel dengesini ileri boyutlarda olumsuz etkilemektedir. 1. Yeni imara açılacak alanların tarımsal alan olmamasına özen gösterilmelidir. Beyşehir ve Çavuşçu göllerinin doğal özelliklerinin kayboluyor olması büyük ll. bir çevresel sorundur. Çavuşçu Gölü’nün sulama amaçlı depolamaya dönüştürülmüş ve gölün suyu herhangi bir tedbir alınmadan kullanılmaktadır. Uzun süre boyunca doğru planlama yapılmadan, sadece sulama amaçlı bir kaynak olarak görülmüştür. Ancak göl şu anda can çekişmektedir ve mutlaka korunması gerekmektedir. Beyşehir Gölü'nün ise temizlenmesi ile ilgili sorunlar vardır. 1. Gölden sulama için kullanılan su miktarı kontrol edilmeli su seviyesinin kritik seviyelerden yukarı yükselmesi sağlanmalıdır. 2. Şehirde bulunan göllerin tamamının kirletilmesinin önlenmesi için göl kıyıları ve bu bölgedeki tesisler etkin bir şekilde denetime tabi tutulmalı ve gölü kirletenlere caydırıcı cezaların verilmesi sağlanmalıdır. 171 mm. Yoğun merkezi alanlarda şehir içinde hava sirkülasyonunun olmaması hava kirliliği konusunda önemli bir sorundur. Özellikle kış günlerinde Konya şehir merkezinin havası neredeyse solunamayacak hale gelmektedir. Birbirine yakın yapılaşmalar hava akımlarının gerçekleşmesini ve hava döngüsünü engellemekte, bazı bölgelerde kurulan pazarlar da solunan havanın kalitesini düşürmektedir. 1. Yeni inşa edilen yapılarda enerji tasarrufu sağlayan akıllı düzenekler yaygınlaştırılarak katı yakıt tüketimi azaltılmalıdır.. 2. Sanayi tesislerinin yerleşim merkezi içerisinde kalması hem estetik hem de günlük şehir yaşamını olumsuz etkilemektedir. Bu nedenle sanayi tesislerinin ve sanayi sitelerini yerinden kaldırılması ve başka bir uygun yere taşınması sağlanmalıdır. Organize sanayi bölgesinin rüzgâr yönü gözetilmeden yanlış şekilde nn. konumlandırılması hava sirkülasyonunu olumsuz etkilemektedir. Bu bölgede havaya salınan çeşitli gazların hava akımının yönü nedeniyle şehrin içine taşındığı görülmektedir. 1. Kirli havanın şehir merkezine taşınmaması için Organize Sanayi Bölgesi ile şehir merkezi arasında bir tampon bölge oluşturulmalıdır. Çevre bilinci şehirde son derece yetersiz bir seviyededir. Çevre konusunda oo. toplumun bütün kesimlerinin hassasiyetini artırıcı program ve projelere fazla rastlanmamaktadır. Yeni nesiller de bu bilinç eksikliğini devralmaktadırlar. 1. Çevre bilincine yönelik eksikliklerin ceza yöntemi yanında, eğitim çalışmalarıyla desteklenmesiyle daha yüksek bir geri dönüş sağlanmalıdır (Örneğin Sürdürülebilir Çevre Derneği (SÜÇEV) gibi kuruluşların yapacağı çevre eğitimleri gibi.) 2. Kamu ve özel kesimlerin çevre düzenleme çalışmalarının desteklenmesi gerekmektedir. 172 Doğalgaz hayatımıza girmiş olmakla birlikte katı yakıt kullanımının devam pp. ediyor olması büyük bir tehlike oluşturmaktadır. Katı yakıtların denetimiyle ilgili sorunlar da büyüktür. Doğalgaz kullanımın yaygınlaşmasının önündeki engeller de dikkate değerdir. 1. Bina ısınmalarının sıkça denetlenerek zararlı yakıtların engellenmesi, kışın evsel yakıt olarak kullanılan ve kirliliği artıran kömür gibi katı yakıtlar yerine doğalgaz gibi alternatif enerji kaynaklarının yaygınlaştırılması ve yenilenebilir enerji kaynaklarının daha fazla kullanılması için gerekli teşvik ve destekler verilmelidir. Konya'da çevre hassasiyetinin gelişmesi gerekmektedir. Örneğin, alt yapı, inşaat qq. vb. çalışmalar yapılırken çevredeki insanların bundan nasıl etkilendikleri hesap edilmemektedir. Bu hesap edilmediği için de çevreyi ve çevredekileri olumsuz etkilememek adına gerekli tedbirlerin alınmadığı görülmektedir. 1. Çöp atmaya yönelik bilgilendirme ve bilinçlendirme çalışmalarının düzenlenerek çöplerin daha sistematik bir yapı içerisinde toplanarak ayrıştırma işleminin daha kolay yapılması sağlanmalıdır. 2. Çevre sorunlarıyla ilgili en önemli nokta sorun denetimdir. Yeterli caydırıcılık oluşturulacak kadar denetim yapılmalıdır. 3. Sayıları gün geçtikçe gittikçe artan düğün salonlarının gürültü kirliliğine neden olması engellenmelidir. Taş ve maden ocaklarına verilen ruhsatlar da çok tehlikeli bir durum ortaya rr. çıkarmaktadır. 1. Gerekli kontroller ve asgari şartlara ihmal edilmeden titiz bir şekilde bu ruhsatlar verilmelidir. ss. Tuz işletme tesislerinin göle yakın olması (Cihanbeyli) bu bölgeyi kirletmektedir. 173 1. Tesislerin çevreye zarar vermeyecek bir yere nakledilmesi sağlanmalıdır. Geri dönüşüm ve katı atık depolama çalışmalarında yetersizlik gözlenmektedir. tt. 1. Katı atık depolama sisteminde uygulanmakta olan ilkel depolama sistemi, geliştirilerek modern depolama sistemine geçilmelidir. 2. Konya'da şehir kirliliğinde önemli rol oynayan Aslım çöplüğünün rehabilite edilmeli, edilememesi durumunda merkezden uzaklaştırılmalıdır. 174 KENTSEL DÖNÜŞÜM VE GELİŞİM UYGULAMALARI 3.4 Katılımcıların Konya'da "kentsel dönüşüm ve gelişim" politikalarına yönelik yapılan tespitler şunlardır: Yerel yönetimler kentsel dönüşüm projelerini yürütme konusunda yeterince a. etkin değildirler. Kentsel dönüşüm projelerinin uygulayıcılarının yeterince koordine olamamaları şehir genelinde bütüncül olmayan uygulamalara neden olmaktadır. 1. Kentsel dönüşüm projelerine bütüncül yaklaşım sağlanmalı, ayrı ayrı değerlendirilmesi engellenmelidir. 2. Konya’nın kentsel dönüşüm sürecinde 'Eski Konya' ve 'Yeni Konya (Merkez)' olacak şekilde iki farklı şehir oluşturulmalıdır. Yüksek katlı binalara izin verilmeyen, Konya'nın tarihi yerlerinin ön plana çıkarıldığı ve mimarisinin korunduğu, şehir trafiğinin yoğunluğunun olmadığı 'Eski Konya' kurulmalıdır. 3. Kentsel dönüşüm kapsamında belediyelere daha fazla bütçeden pay verilmelidir. Böylelikle mali açıdan yeni bütçe kalemleri ile belediyeler şehirsel dönüşümdeki sorumluluklarını daha iyi yerine getirmeleri sağlanmalıdır. Konya'nın kendine has bahçeli konut dokusunun yok olması ve diğer şehirlere b. benzer şekilde binaların yapılması, Konya'nın kendi kimliğini yitirmesine neden olmaktadır. 1. Kentsel dönüşümün tek tip ve her yere aynı şekilde uygulanması yerine, o bölgenin tarihi, kültürel ve mimari dokusu göz önünde bulundurularak o şehre özgün şekilde planlanmalıdır. 2. Örneğin Konya’da dönüşüm süreçlerinde binalara Selçuklu ve Osmanlı mimari esintileri dâhil edilmelidir. 3. Selçuklu ilçesinde Selçuklu mimarisinin izlerini taşıyan bir ana cadde oluşturulmalıdır. 4. Yol kenarları ve parklara bu yörenin toprağına uygun olmayan bitkiler ekilmemelidir. Bunun yerine bu yöreye özgü ve toprak yapısına uyumlu, dikensiz iğde, badem, karadut gibi bitki türleri ekilmelidir. 175 Kentsel dönüşüm şehirde var olanı yıkıp yerine yeni binalar yapmak olarak c. algılanması, şehrin kimliğini yok etmektedir. Kentsel dönüşümün kentsel yok ediş olması engellenmelidir. 1. İyi düşünülmüş, planlanmış ve sosyal yönü de hesaba katılmış proje odaklı kentsel dönüşüm çalışmaları tercih edilmelidir. İmar planına dayalı çıkarılan yasada bazı eksiklikler gözlemlenmektedir. d. 1. Tarım alanlarının çabuk elden çıkarılmaması, tarihi dokuya uygun hareket edilmesi ve bunun için gerekli ön çalışmaların yapılmasını sağlayacak yasal düzenlemeler getirilmelidir. Konya'nın öğrenci şehri olmasından dolayı yurtlar yetersiz kalmaktadır, stüdyo e. dairelere talep her geçen gün daha fazla artmaktadır. Bosna-Hersek Mahallesi gibi öğrencilerin yoğun olduğu bölgelerde ahlaki değerlerde yozlaşma, madde bağımlılığı ve suç gibi unsurlarda artış görülmektedir. 1. Binaların çatı katlarının stüdyo dairesi olarak değerlendirilmesi ve bu sayede öğrencilerin mahallelerde dağılım göstermesi ve toplumla iç içe yaşaması sağlanmalıdır. Yeni yerleşim alanlarının yüksek katlı ve nüfus yoğunluklu olması şehrin f. kimliği üzerinde olumuz etki bırakmaktadır. İnsanlar, neredeyse küçük çaplı bir köy nüfusu kadar nüfus barındıran bu binalarda yaşamaktadır. Konya'nın geleneksel ev, mahalle anlayışı ve kültürü neredeyse gözden tamamen kaybolmuş durumdadır. Komşuluk, Konya'da yok olmaya yüz tutmuş bir noktadadır. 1. Konya’daki bina yapısı komşuluk, geleneksel mahalle kültürü ve manevi değerler dikkate alınarak yeni bir bakış açısıyla tekrar planlanmalıdır. 176 Mevlana g. ve çevresinde uygulanan çevre ve trafik projelerinin iyi planlanamaması nedeniyle, betonlaşma ve taşıt trafiğinin yoğunlaşması sorunları gözlenmektedir. 1. Ağaçlandırma çalışmaları hızlandırılmalı ve bu çalışmadan sonra ağaçların takibi ve bakımı da sürekli izlenmelidir. 2. Tarla sahiplerinin, tarlalarının sınırlarını ağaçlardan oluşturmaları teşvik ve kontrol edilmelidir. Dikey kentleşme her geçen gün artmaktadır. Bu nedenle site içerisinde yaşayan h. bireylerin birbirlerini tanımadığı ve iletişim kopukluğunun yaşandığı görülmektedir. 1. Komşuluk ilişkilerini kopartmayacak ve mahalle kültürünü bozmayacak bina yapımı ve dönüşüm tercih edilmelidir. 2. Sitelerde yaşamın çocukların ve bireylerin faaliyetlerini kısıtlaması engellenmelidir. Toplu konutların ve sitelerin kimi faydalarının yanında kimi sorunlara yol açtığı i. gözlenmektedir. 1. Kentsel dönüşüm politikaları, Konya'nın daha modern bir kent olması için değil, geleneksek doku ile uyumlu kadim bir şehir olduğunu anlatmaya hizmet edecek şekilde uygulanmalıdır. Kentsel dönüşüm adı altında oluşturulan sitelerin ekonomik yönden sınıf j. ayrımcılığına neden olduğu düşünülmektedir. 1. İlçe merkezleri ve köylerde yaşam standartlarını arttırıcı ve toplumsal ayrışmayı engelleyici planlar yapılmalıdır. 177 Konya'nın belirli bölgelerinde yer alan tarihi dokulara sahip çıkılmaması k. nedeniyle yok oldukları ve sadece isimlerinin varlığını sürdürdüğü bilinmektedir. 1. Kentsel dönüşüm projeleri Konya'nın eski yerleşim yerlerinde aktif olarak uygulanmalıdır. 2. Kentsel dönüşümde tüm eski binalar için bina kimliklendirme sisteminin uygulamaya konulması sağlanmalıdır. 3. Belediye ve üniversite laboratuvarlarında bina dayanıklılık testlerinde sınırlı çalışmaların yapıldığı gözlenmektedir. Yeni teknoloji ile P-25 gibi bina röntgenini bir saatte çekebilen teknolojilerden faydalanılmalıdır. Dikey kentleşme süreçlerinde hâkim rüzgârların göz önünde bulundurulmadığı l. ve düzensiz yapılaşmanın Konya'nın coğrafi yapısını bozduğu düşünülmektedir. 1. Çok yüksek katlı binalar yapılmamalıdır. 2. Yeşil binaların sayısı artırılmalıdır. Konya'nın şehir hayatında yazlık ev (bahçeli ev) ve kışlık ev (apartman) m. algısının var olduğu bilinmektedir. Ayrıca yatırım aracı ya da mevsimsel kullanım amacı ile ev sahibi olma sorunu gözlemlenmektedir. 1. Kentsel dönüşüm alanlarında yaşayan insanların yaşam tarzlarının göz önünde bulundurulması ve yeni çözüm önerileri getirilmesi gerekmektedir. Engelsiz alanların azalması, yeni yapılan binaların engelsiz şekilde yapılmaktan n. ziyade daha sonra düzeltilmeye çalışılması kentsel dönüşümün en büyük eksikliğidir. 1. Sosyalleşmek adına yapılan organizasyonlarda engelli ve engelsiz birey ayrımını ortadan kaldırmaya yönelik tasarım çalışmaları yapılmalıdır. 178 Kentleşme projesinin uzun vadeli düşünülmemesi sonucu, yapılarının sürekli o. olarak yerlerinin değiştirilmesi, planlamanın iyi yapılamaması kentsel dönüşümde yap-boz tabirinin ortaya çıkması ve bu yerlerin istimlâkının pahalıya mal olmasına neden olmaktadır. 1. Kentsel dönüşüm projelerinin yapılmasının belediye ile sınırlı kalmayıp işinde uzmanlaşmış kişilere bırakılması ve bir koordinasyon merkezi kurularak kentsel dönüşümün ada bazında değil parsel bazlı planlanması sağlanmalıdır. 2. Kentsel dönüşümün yapılması gereken bölgelerde şehrin yoğunluğunun artmasını engelleyecek tedbir ve planlamalar yapılmalı; dönüşümde şehrin referans noktaları korunmalıdır. Kentsel dönüşümde etik problemi yaşanmakta olup 'benim malım değerlensin p. görüşü' hâkim olmakta ve kentsel dönüşüm geleceğe yönelik değil de anlık düşünülmektedir. 1. Arsa ve bina sahiplerinin rant kaygılarının şehrin menfaatlerinin önüne geçmesine izin verilmemelidir. Mimari anlamda yapılan modernleşme şehrin şehir kimliğini yansıtmadığı ve q. şehir kimliğine faydası olmayan yapıların arttığı görülmektedir. 1. Kentsel dönüşümde binaların mimari özelliklerinin tarihe, estetiğe, mekâna, trafik sorununa, sakinliğe riayet edilerek tespit edilmesi, sınıflandırılması ve Konya'nın huzur şehri vasfını koruması sağlanmalıdır. Kentsel dönüşüm alanında yapılan planların istismar edilmesine göz r. yumulmamalı ve bireysel çıkar gözetilmesine izin verilmemelidir. 1. Belediyeler kooperatif mantığından kurtulmalı ve uzun vadeli planları acele etmeden tüm boyutlarıyla ele alarak yapılmalıdır. 179 Şehrin çarpık bir şekilde yapılaşmış olmasından dolayı hâlihazırda yeni yapılan s. binaların eski binaların konumlanmasından dolayı çarpık yapılaşmanın artarak devam ettiği gözlenmektedir. 1. Konya'da 300 hektar ve üzeri kullanılabilir arazi sayısı 1500 adettir. Bu arazilerin 470 adedine yatırım yapılabilmesine uygun raporu vardır. Sızma beldesinde ciddi oranda yatırım yapılabilecek arazi sayısı 300 civarıdır. Yapılacak yatırımların bakanlıklardan ve akademisyenlerden yardım alınarak en uygun yere yapılması sağlanmalıdır. 2. Gökdelen bölgesi şehrin dışına yapılmalı ve yeni yapılaşmada estetik anlayışı ön planda tutulmalıdır. Bedestende gerçekleştirilen kentsel dönüşüm çok gerekli görülmemekle birlikte t. bu durum bedesten esnafların memnun kalmamasına yol açmıştır. Ayrıca, bölgede ulaşım ve otopark sorununa neden olduğu görülmektedir. 1. Şehir merkezlerinde yapılan alışveriş merkezlerinin artması sonucu esnafa olan talebin azalmasının önlenmesine bir alternatif olarak Bedesten çarşısının üzeri kapatılarak büyük bir alışveriş merkezi haline getirilmesi sağlanmalıdır. 2. Bedesten çevresine katlı otoparklar yapılarak park sorunun en aza indirilmelidir. Selçuk Üniversitesi yerleşkesinin yeri başlangıçtan beri tartışma konusu olup bu u. konudaki itirazlar o dönemde dikkate alınmadığından şehirden kopuk, zor ulaşılabilen ve iklimi sert bir bölgede kurulmuştur. 1. Kentsel dönüşüm alanlarının seçiminde bilimsel kriterlere uygun süreçlerin izleneceği bütüncül sistemlerin kurulması sağlanmalıdır. 180 Kentsel dönüşüm çalışmalarında estetiğin ve şehir kimliğinin korunması v. gerekmektedir. Ilgın örneğinde farklı merkezlerden yapılan müdahalelerin çalışmaları olumsuz etkilediği gözlenmiştir. Kentsel dönüşüm, bu çalışmalara ruh vererek yapılmalıdır. Bu ise ancak kentsel dönüşümde rol alacak aktörlerin yerel olmasıyla sağlanabilir. Kentsel dönüşüm, belediyelerin öncülüğünde yapılmalıdır. Bu dönüşüm makro bir planlama çerçevesinde yapılmalıdır. Kentsel dönüşüm teknik bir mesele olmaktan ziyade sosyal bir mesele olarak ele alınmalı ve çalışmalar bu kapsamda değerlendirilmelidir. 1. Şehir kimliği ile ters düşen yatırımların bölgeye gelmesinin önüne geçilmelidir. 2. Şehre kimlik kazandırmak için aynı tip projeler düzenlenmemeli, her yöreye uygun mimaride binalar yapılmalıdır. 3. Konya tarihini canlandıran, onlara görünürlük kazandıran çalışmalar yapılmalıdır. Konya'da hızlı bir dönüşüm yaşanmaktadır. Ancak buna rağmen şehir merkezi w. oluşturulamamaktadır. Şehirde yaygın spor, kütüphaneler, sanat ve eğlence mekânlarının bulunmadığını görülmektedir. Şehirde yapılacak planlamaların makro şekilde yapılması tüm faktörlerin bir arada gözlenmesine yardımcı olacaktır. 1. Eski Numune hastanesinin yeri, yeşil alan olarak değerlendirilmelidir. Yeni Numune hastanesinin ise şehrin daha atıl alanlarında yapılarak ulaşımı engellemeyen bir konumda inşa edilmesi şehir içi trafiğini rahatlatacaktır. Üstelik hastanenin az tercih edilen bölgelere taşınması ile bu alanların değerlenmesi ve tercih edilmesi sağlanmalıdır. 2. Kentsel dönüşüm kapsamında şehir merkezinde bulunan eski stadyumun Konyalıların dinlenebileceği, genç nüfusun sosyal ve kültürel faaliyetlerde bulunabileceği bir şehir veya botanik parkı olarak değerlendirilmelidir. 3. Oldukça yüksek maliyetle yapımı tamamlayan Bilim Merkezine şehir halkının daha rahat ulaşması sağlanmalıdır. 4. Konya'nın Mersin Limanı ile bağlantısını doğrudan ve acilen sağlanarak Konya'nın Selçuklu Dönemi’ndeki tarihi ve ticari merkez olma rolüne kavuşması sağlanmalıdır. 5. Kültürel odaklı bir kentsel dönüşüm yapılmalıdır. 181 Yerinden yönetim anlayışının ve mekanizmasının daha iyi işler hale getirilmesi x. gerekmektedir. 1. Kentsel dönüşümde yönetişimci (katılımcı) bir yaklaşım tercih edilmelidir. 2. Belediyelerin kaynak edinimiyle ilgili kolaylaştırıcı hamleler yapılmalıdır. Yerel kalkınma ile ilgili tedbirlerin alınarak Türkiye'de on altı kurumda olan planlama yetkisi (büyükşehir) belediyelerine devredilmelidir. Kentsel dönüşüm bizim için yeni bir kavramdır. Yerel ve merkezi yönetimlerin y. işbirliği gerekir. 1. Kentsel dönüşüm sürecinde yerel aktörlerin koordinasyon içerisinde çalışmaları sağlanmalıdır. Kentsel dönüşüm problemlerin temelinde yatan sorunlardan birisi Türkiye'deki z. mülkiyet kanunudur. Bu kanun, farklı ülkelerden ithal edilmiş olup, yerel ihtiyaçlara ve sorunlara yönelik çözüm üretmekte yetersiz kalmaktadır. Ülke ihtiyaçlarına yönelik iyi düşünülmüş anayasal değişikliklere ihtiyaç vardır. 1. Bu çerçevede İmar Hakkı Transferi Sistemi uygulama safhasına geçilmelidir. On katlı, yüksek binaları ve betonlaşmayı merkeze alan kentsel dönüşüm aa. sorunlu bir bakış açısıdır. İnsanı ve sosyal yaşamı temel alan bir bakış açısı geliştirmek gerekmektedir. Kentsel dönüşümü binaların dönüşümü olarak algılamak insani anlamdaki kentsel dönüşümü engeller, toplumsal iletişimi olumsuz etkiler. 1. Yeşil alan miktarını artıracak, otopark ve ulaşımda sıkıntıyı giderecek sosyal alanların yeterliliğini göz önünde bulunduracak şekilde binalar yapılmalıdır. 2. Kentsel dönüşüm sürecinde küresel kültürün yaygınlaşması nedeniyle kültürel erozyon yaşanması öz değerlerin kaybedilmesi engellenmelidir. 3. Yeni yapılan ve yapılacak sanayi sitelerinin şehrin dışına inşa edilmelidir. 182 3.5 GZFT ANALİZİ A. Güçlü Yönler 1. Ulaşım açısından merkezi ve elverişli bir konumda olması, 2. Tarihi ticaret yollarının kesişme noktasında yer alması ve şehrin yedi giriş kapısının bulunması, 3. İstanbul ve Ankara'ya hızlı tren ulaşımının olması ve Antalya ve Mersin'e hızlı tren projelerinin gündemde olması, 4. Akdeniz'e yakın olması, 5. Türkiye'nin yüz ölçümü bakımından en büyük şehri olması, 6. Tarihin en eski çağlarından beri tercih edilen bir yerleşim yeri olması, 7. Güvenli, sakin ve huzurlu bir şehir olması, 8. Belediyesinin büyükşehir olması, 9. Anadolu Selçuklu Devleti Dönemi’nde başkentlik yapması, 10. Güçlü bir yönetim geçmişi ve planlama yeteneğine sahip olması, 11. Köklü bir tarihe ve doğal güzelliklere sahip olması, 12. Yeşil alan potansiyelinin fazla olması, 13. Yozlaşmalara rağmen süregelen özgün bir yaşam kültürünün olması, 14. İçilebilir su kaynağı olarak tatlı su çeşmelerinin bulunması, 183 15. Sarayönü yöresinde verimli çiftliklerin varlığı, 16. Birlik ve beraberlik duygusu, 17. Kadim ve tarih turizmi için önemli kaynakların olduğu bir şehir olması, 18. İnanç ve kültür turizmi açısından zengin bir potansiyele sahip olması, 19. Mevlana gibi önemli bir simgesinin olması, 20. Çatalhöyük, Kilistra ve Karahöyük gibi ilk çağlardan bu yana yerleşim yeri olan beldelere sahip olması, 21. Medrese, türbe, külliye, kervansaray gibi pek çok tarihi dokuya sahip olması, 22. Tarım sektörünün gelişmiş olması, 23. Tarım ürünlerinde çeşitlilik, 24. Alternatif tarım imkânlarının olması, 25. Anıtsal mimari örneklerinin görülmesi, 26. Orta ölçekli sanayi sektörünün oldukça yaygın ve gelişmiş olması, 27. Birçok ülkeye ihracat yapılıyor olması, 28. Organize sanayi bölgelerine sahip olması, 29. Oldukça aktif ticari ilişkiler ağı, 30. Gelişmiş hayvancılık sektörü, 31. KOBİ sayısının fazla olması, 184 32. Beş adet üniversitenin bulunması, 33. İlde bulunan üniversitelerde yüksek sayıdaki akademisyen ve öğrenci varlığı, 34. Altyapı sorununun neredeyse hiç olmaması, 35. İstihdam oranının yüksekliği, 36. Verimli ve engebesiz geniş ovalara sahip olması, 37. Güneş enerjisinden elektrik üretimine uygun bir konumda bulunması, 38. Yer altı kaynaklarının varlığı, 39. Genç ve dinamik nüfus, 40. Siyasi katılımın yüksek olması, 41. Gelişmeye müsait girişimcilik kültürünün olması, 42. Şehirleşme ve planlama açısından elverişli coğrafi konuma sahip olması, 43. Deprem riskinin az olması, 44. Sosyal duyarlılığın fazla olması, 45. Şehircilik kültürünün üst düzeyde olması, 46. Kent insanının uysal ve uyumlu olması, 47. Farklı kimlikler arası uyum, 48. Çok sayıda ve aktif Sivil Toplum Kuruluşu, 185 49. İnsanların yardımsever olması, 50. Ayrımcılığın nadiren görülmesi, 51. Farklı etnik kimlikler arasında uyumun var olması, 52. Şehrin kendine özgü şenlik ve festivallerinin olması, 53. Turizm potansiyeli yüksek ilçelere sahip olması, örneğin Ilgın'ın önemli bir kaplıca merkezi olması, 54. Zengin bir mutfak kültürünün olması, 55. Birçok ilçede meslek yüksekokulunun bulunması, 56. Akyokuş gibi görsel güzelliği olan mekânların varlığı, 57. Bisiklet kullanımının şehrin kültürel kimliğine yansıması. B. Zayıf Yönler 1. Nitelikli iş gücüne hak edilen değerin verilmemesi, 2. Kapalı bir toplum oluşu ve değişime açık olmaması, 3. Vizyon sahibi yöneticilerin azlığı, 4. Kıskançlığın yaygın olması, 5. Bireyler arasındaki güven sorunu, 6. İlçelerdeki sosyal alt yapı eksikliği, 7. Bilgi eksikliği, toplumun okuma ve araştırma kültürünün yetersizliği, 186 8. Şehrin tanıtımında ve pazarlanmasında yaşanan eksiklikler, 9. Konya makroformunun geniş alana yayılamaması, 10. Yerel halkın eğitim ve kültür seviyesinin düşük olması, 11. Şehrin organizasyon yapısında yetersizlik yaşanması, 12. Su kaynaklarının yetersizliği ve kuraklık riski, 13. Bilinçsiz sulama yöntemleri, 14. Kıraç arazi ve düşük rekolteli üretim, 15. Kent bütünü için arazi kullanım planlamasının olmaması, 16. Kavşak noktasında bulunmasına rağmen hava trafiğinin yetersizliği, 17. Organize sanayi bölgelerinin şehre yakınlığından ve fabrikaların, hâkim rüzgârların bulunduğu alana konumlandırılmasından dolayı şehir merkezinde hava kirliliği görülmesi, 18. Şehir merkezinde karşılaşılabilecek hava kirliliğinin özellikle kış aylarında normal değerlerin bir hayli üstünde seyretmesi, 19. Belediyelerde, kamu kurumlarında ve özel sektörde nitelikli insan kaynağının yetersizliği, 20. Konya sermaye çevrelerinin şehrin üniversitelerine ve öğrencilerine yeterli destek vermemesi, 21. Toplu taşımadaki yetersizlik ve düzensizlik, 187 22. Şehrin giderek daha fazla şekilde dikey büyümesi ve yüksek katlı bina sayısında artış, 23. Birikimlerim değerlendirilmesinde geleneksel yöntemlere hala yaygın biçimde başvurulması, 24. Kaçak yapı sayısındaki artış, 25. Konya insanının kendini mutlu hissetmemesi, 26. Adaletsiz gelir dağılımı, 27. Yoksulluktan ziyade yoksunluk sorununun varlığı, 28. Teknik üniversitenin olmaması, 29. Kültürel-tarihsel yapıların korunmasında yeterli özenin gösterilmesi, 30. Tarihi değerlere gereken ilginin gösterilmemesi, 31. Kontrolsüz ve plansız büyüme ve gelişme, 32. Kurumlar arasındaki koordinasyon ve organizasyon eksikliği, 33. Yenilenebilir enerji kaynaklarına dönüşümün yetersizliği ve yatırım eksikliği, 34. Spora ve sporcuya yeterli desteğin verilmemesi, 35. Amatör sporların gelişimine yeterli katkının sağlanmaması ve önemsenmemesi, 36. Amatör sporların yapılabileceği alanların azlığı, 37. Kentsel dönüşüme ayak uyduramayan dar ve bakımsız sokakların varlığı, 188 38. Otopark yetersizliği ve otopark alanlarının verimsiz kullanılması, 39. Şehirde üretim ihtiyacına yönelik yeterli seviyede enerji üretilememsi, 40. Özellikle Kulu ilçesinde, Avrupa ülkelerinden dönüş yapan halkın üretime yönelik yatırımlarda bulunmaması, 41. Kulu ilçesinde 186 çeşit kuş türünün olmasına rağmen bunun turizm alanında değerlendirilememesi, 42. Konya'nın yeni siluetinde, mabetsiz şehir görüntüsünün yansıtılma çabası ve yeni yapılaşmada Selçuklu mimarisine yer verilmemesi, 43. Yapılan projelerde şehir halkının görüş ve önerilerinin dikkate alınmaması, 44. Sivil Toplum Kuruluşları arasında eşgüdümün sağlanamaması, 45. Geniş yüz ölçümü sebebiyle ulaşımda aksaklıkların yaşanması, 46. Tarımda bilinçsiz zirai ilaç kullanımı bunun çevreye zarar vermesi, 47. Şehir için düzenlenen proje ve organizasyonlara yeterli bütçe ayrılmaması, 48. Jeotermal su kullanımının eksikliği ve bu alandaki yatırımların yetersizliği, 49. Kamu kurumlarında halka hizmetin eksikliği ve işlerin yavaş ilerlemesi, 50. İmar planlarında yapılan revizyonların yol açtığı sorunlar, 51. Meraların gereksiz işgali ve hayvancılığın geleneksel yöntemlerle sürdürülmesi, 52. Turizmde Mevlana'nın yanında henüz ikinci bir simgenin tanıtılamaması, 53. Turizmin AVM eksenli yürütülmesinin giderek yaygınlaşması, 189 54. Katı atık depolama tesisinin olmaması, 55. Yetersiz çevre bilinci, 56. Ranta dayalı kentsel dönüşüm stratejisi, 57. Üretimde katma değer oluşturan ürünlerin payının azlığı, 58. Engelliler için gerekli düzenlemelerin yapılmaması ve engelliler için özel yapılan sarı yolların işgali (araç parkı, çöp konteynırı, ağaç dikimi vb.), 59. Engelliler için yapılan kamu mallarının halk tarafından bilinçsizce kullanımı, 60. Kamu kurumlarında ve binalarda engelliler için inşa edilen kullanım alanlarının yetersizliği, 61. Olumsuz hava koşullarında alt yapının yetersiz kalması, 62. İstasyon, çevre yolları ve otogar gibi şehir eşiklerinde Turizm Bilgi Bürolarının olmaması, 63. Bisiklet kullanan bireylere statüsü düşük gözle bakılması ve bisiklet kültürünün kaybolmaya yüz tutması, 64. Konaklama imkânlarının kısıtlı olması, 65. Arazide fizibilite çalışmalarının eksik yapılması, 66. Tarım arazilerinin imara açılması, 67. Kaçak kuyu denetiminin yapılmaması ve şehirde bulunan su kaynaklarında su seviyesinin düşmesi, 68. Geçmiş planlama deneyimlerinden ders alınmaması, 190 69. Değer taşıyan binaların niteliği ve yer seçiminin yanlış olması, 70. Bölgeye özgü endemik bitki ve hayvan türlerinin bilinmemesi, 71. Sanayisinin ileri teknoloji odaklı değil, yan sanayi odaklı büyümesi, 72. Zemin etüdü çalışmalarının belediye tarafından yapılmaması ve bu konuda tavizkar davranılması, 73. Tiyatro salonlarının yetersiz olması, 74. İlçeler arası tarifeli tren seferlerinin yetersizliği, 75. Şehrin limanlara erişim konusunda yetersiz kalması, 76. Nüfusun merkezde toplanması, 77. Yeşil alanların parçalı ve küçük olması, 78. Özellikle Beyşehir, Seydişehir gibi ilçelerde genç ve yaşlılar için sosyokültürel alanların eksikliği, 79. Seydişehir'de bulunan mermer ocaklarının yeterince değerlendirilmemesi, 80. Gece ulaşımının yetersiz olması, 81. Otogar bölgesi ile Meram Tıp Fakültesi arasında ulaşımın çok güç olması, 82. Afiş ve broşürlerdeki fotoğrafların gerçeği tam olarak yansıtmaması. 191 C. Fırsatlar 1. Nüfus yoğunluğunun az olması, 2. Birden fazla organize sanayi bölgesine sahip olunması teşvik bakımından avantajlar sağlaması, 3. Kulu ilçesinden Avrupa ülkelerinde yaşayan çok sayıda vatandaşın olması, Avrupa'da Kulu'nun tanıtılması ve döviz girişinin artırılması imkânı, 4. Güçlü ulaşım bağlantısının olması ve yüksek hızlı trene sahip olması, 5. Halkın ketum olmasına rağmen, bireyler arası yardımlaşmanın devam etmesi, 6. Kimi problemlere rağmen devam eden canlı yaşam kültürü, 7. Kültürel dayanışmanın varlığını koruması, 8. Topografyanın raylı ulaşım sistemlerinin gelişmesine olanak tanıması, 9. Kalkınma ajanslarının tarıma olan desteği, 10. Hayvansal atıkların değerlendirilerek biyoyakıt üretiminde kullanılması, 11. Alternatif enerji kaynaklarının ve sulama alanlarının geliştirilmesi, 12. Mavi tünel projesinin tarım için su kaynağı bakımından ciddi potansiyele sahip olması, 13. Barajların varlığı (Altınapa Barajı, Apa Barajı), 14. Türkiye'nin en büyük tuz gölüne sahip olması, 15. Türkiye'nin en büyük tatlı su gölü olan Beyşehir Gölüne sahip olması, 192 16. İçme suyuna erişilebilirliğin kolay olması, 17. Tatlı su çeşmelerinin her mahallede görülmesi, 18. Barışçıl bir şehir olması, 19. Kültürel etkinlikler, 20. Çatalhöyük, Kilistra gibi arkeolojik alanların varlığı, 21. İlk çağlardan bu yana kesintisiz bir biçimde yerleşim yeri olması, 22. Kulu'da yer alan göllerde konaklayan kuşların kuş gözlemciliği açısından potansiyel oluşturması, 23. Savaş görmemiş ve yağmalanmamış bir şehir olması, 24. Arazi potansiyeli bakımından gelişime açık olması, 25. Üniversiteler şehri olması nedeniyle yatırımlara müsait olması, 26. Tarihi dokusunun turizme uygun olması, 27. Şeb-i Aruz törenlerinin uluslararası tanınırlığının yüksek olması, 28. Alternatif turizm potansiyeline sahip olması, 29. Uluslararası zincir otellerin bulunması, 30. Transit geçiş noktası olması, 31. Çok sayıda ilçeye sahip olması, 32. Uluslararası markaların yatırım yapması, 193 33. Konya Ovası Projesi (KOP) destekleri ve teşvikleri, 34. Gelişmiş imalat sanayi ürünlerinin çokluğu ve ihraç edilen ürün çeşitliliğinin fazla olması, 35. 167 ülkeye ihracat yapması, 36. Türkiye'nin tahıl ambarı olması, 37. Anadolu Selçukluların başkenti olması, 38. Toplumun geleneklerine bağlı olması, 39. Jeotermal turizm alanlarına sahip olması, 40. Sanayi alt yapısının gelişmiş olması, 41. Güneş enerjisinden elektrik üretimine uygun bir konumda bulunması, 42. Selçuk Üniversitesinin Alâeddin Keykubat Kampüsü'nün içerisinde tramvay hattının bulunması. D. Tehditler 1. Şehrin dışa açılamaması ve Konya'ya ait değerlerin yeterince tanıtılamaması, 2. Konya halkının yeniliğe açık olmaması, 3. Koruma bilincinin olmaması, 4. Kültürel ve tarihi değerlerin özgünlüğünü kaybetmesi, 194 5. Konya'yı daha geniş kitlelere tanıtabilecek faaliyetlerin ve reklamların oluşturulamaması ve organize edilememesi, 6. Medyanın şehrin olumsuz yönlerini ele alması, 7. Muhafazakârlığın yanlış tanıtılması ve lanse edilmesi, 8. Aile şirketlerinin varlığını sürdürmesi ve kurumsallaşmaya sıcak bakılamaması, 9. Konya halkının kendi içinde rekabetçi olması ve kendi şehrine karşı tutucu olmaması, 10. Yürürlükteki uygulamaları gerçekleştirme aşamasında uyum sıkıntısının yaşanması, 11. Ceza uygulamalarının işletmelerin büyüklüğü dikkate alınmadan adaletsizce uygulanması, 12. Çevresel faaliyetlerin maliyet olarak görülmesi, uygulanmaması ve denetimin yetersiz kalması, 13. Sportif faaliyetlere yönelik desteklerin, alanların ve organizasyonların yetersiz olması, 14. Sağlıklı yaşam ve spor alanında yeterli bilincin olmaması, 15. Konya'nın 31 ilçesi olmasına karşın hizmet alanının yetersiz olması, profesyonel hizmet alınamaması ve idarenin tam olarak sağlanamaması, 16. Sosyal dokunun zedelenmesi, gettolaşma (Doğanlar mahallesi ve Suriyeli göçmenleri ikamet ettiği Başak Mahallesi'nin şehir kimliği için risk oluşturması), 17. Göçmen nüfusunun fazlalığı, 195 18. Vizyon sahibi yöneticilerin az olması, 19. Ahlaki dejenerasyonunun artması ile birlikte manevi çöküntünün ortaya çıkması, 20. Yeni bir şehir merkezinin oluşturulamaması ve mevcut şehir merkezinde tarihi dokunun işlevini yitirmesi ve bunun sonucunda şehir kimliğinin giderek kaybolması, 21. Marka ürün çıkartmakta zorlanılması, 22. Planlamaların genellikle motorlu taşıt trafiğini düzenlemek ve kolaylaştırmak için yapılması nedeniyle yaya ve bisikletle ulaşımın ihmal edilmesi, 23. Toplu ulaşımda metronun olmaması nedeniyle özellikle merkezde trafiğin aksaması ve ulaşım sürelerinin uzaması, 24. Trafikte yaşanılan aksaklıkların, kazaların ve/veya tahliyelerin uygulanmasında çözümlerin yetersiz kalması ve zaman alması, 25. Üniversite ve sanayi arasındaki işbirliğinin yetersiz olması, 26. Sanayi ortaklı mesleki eğitim projelerinin olmaması, 27. Yapılan planlamaların uzun vadeli olmaması ve mevcut planların uygulama sorunlarının olması, 28. Tarihi ve kültürel değerlerin onarım ve koruma çalışmalarının yeterince yapılamaması, 29. Konya'da mahalle kültürünün ve komşuluk ilişkilerinin günden güne azalması ve bireyler arasında iletişim kopukluğunun artması, 30. Yabancı sermayeye verilen değerin Konya'nın yerli üreticilerine verilmemesi, 196 31. İlçelerdeki arazilerin verimli kullanılamaması ve nadas uygulamasının yaygın olması, 32. Mevlana'ya ait olmayan sözlerin sanki Mevlana'ya aitmiş gibi nitelendirilmesi, Mevlana'ya ait gerçek sözlerin gözden kaçırılması, 33. Nitelikli elemanların şehirden göç etmesi, 34. İlçelerdeki işsiz genç nüfusun şehir merkezine gitmesiyle vasıfsız işgücü sayısında artış görülmesi, 35. İşçilere verilen ücretlerin düşük olması, 36. Sigortasız işçi çalıştırmanın yaygın olması, 37. KOBİ'lerin sosyal sebeplerle büyütülememesi ve sanayinin gerilemesi, KOBİ kalıbına sıkışık, kendini yenileyemeyen, ihracata cesaret edemeyen ve ARGE'yi yeterince kullanamayan firmaların fazla olması, 38. İşletmelerin mikro ölçekli olması, 39. Yeni nesillerin geleneklerini ve tarihini unutması, 40. Kuraklıktan dolayı oluşan erozyon tehlikesi, 41. Turistik değer taşıyan alanlarda (Çatalhöyük, Kilistra gibi) ziyaretçileri etkileyecek çekim unsurlarının olmaması, 42. Çevre temizlik bilincinin oturmamış olması, 43. Arşiv yetersizliği, dağınıklığı, dijital ortama aktarılma imkânının artık olmaması. 197 198 SONUÇ Yüzölçümü esas alındığında Türkiye’nin en büyük ili olan Konya, tarihi değerleri ve doğal güzellikleri ile Anadolu’nun müstesna şehirlerinden birisidir. Konya’nın tarihi kimliği, bölgede yaşayan önemli şahsiyetleri, antik yerleşim alanları, kültürel eserleri, hanları, kaplıcaları, gölleri, mağaraları, bağları ve yaylaları önemli potansiyel değerleridir. Çalıştayda, Konya’nın kimliğini yeniden hatırlama ekseninde gerçekleştirilen müzakerelerden çıkan önemli tespitler ve öneriler özetlenerek okuyucuya arz edilmiştir. Mevlana Müzesi (Mevlana Türbesi), Sadrettin Konevi Camii ve Türbesi, Kilistra (Lystra) Antik Kenti, Şems-i Tebrizi Camii ve Türbesi, Aya Eleni Kilisesi, Beyşehir Eşrefoğlu Camii ve Türbesi, Seyyid Harun Veli Camii ve Türbesi, İplikçi Camii, Kapu Camii, Şerafettin Camii, Tavusbaba Türbesi, Ateşbaz-ı Veli Türbesi, Alaeddin Camii, Sultanlar Türbesi ve Selimiye Camii (Sultan Selim Camii) Konya’nın inanç turizmi açısından öne çıkan ibadethaneleridir. Öte yandan, Kubadabad Sarayı, Kız Kulesi, Bağrıkurt (Hacı Hafız) Hanı, Dokuzun Hanı, Horozlu Han, Zıvarık Hanı, Raziye Hatun Kervansarayı, Lala Mustafa Paşa Külliyesi, Kızılören Hanı, Bedreddin Müslih Türbesi, İnceminare Müzesi, Karatay Müzesi-Medresesi ve Nasreddin Hoca Türbesi çalıştayda kültür turizmi açısından değerlendirilmesi gereken eserler ve şehrin simgeleri olarak öne çıkmıştır. Katılımcılar ilin turizm potansiyelinin değerlendirilmesi için, öncelikle tanıtım faaliyetlerine ağırlık verilmesi görüşünü savunmuştur. İnanç ve kültür turizminin geliştirilerek bölgenin cazibesinin artırılması katılımcıların ortak görüşü olarak vurgulanmıştır. Konya, Tarihi İpek Yolu üzerinde olup çoğu zaman “Hanlar Şehri” şeklinde nitelendirilmektedir. Zıvarık Hanı, Zazadin Hanı, Zalmanda Hanı, Eli Kesik Han, Obruk Hanı, Horozlu Han, Kızılören Hanı, Dokuzun Hanı, Pamukçu Han, Kadın Hanı ve Belbaşı Hanı ilde bulunan hanlardır. Çalıştayda söz konusu hanların bakım ve onarımının yapılarak turizme kazandırılması gerektiği ifade edilmiştir. Diğer taraftan, Türkiye’de işlenen toplam tarım alanlarının yaklaşık %9’unun Konya’da bulunması, Konya’nın Türkiye’nin tahıl ambarı olarak anılmasına neden olmuştur. Ancak su rezervlerinin yetersizliği nedeniyle, tarımsal sulama da karşılaşılan sorunların 199 giderek artması ve verimli tarım arazilerinin, konut alanı olarak kullanılması tarım sektörüne ilişkin olumsuzluklar olarak tespit edilmiştir. Çalıştayda bu sorunlara yönelik olarak Türkiye’nin birçok bölgesinde gözlenen sulama uygulamalarından vazgeçilmesi, kuraklık ile mücadelede alternatif su kaynaklarının araştırılması ve damla sulama sisteminin tarımsal sulamada tercih edilmesi gerektiği katılımcılar tarafından dile getirilmiştir. Tarımsal üretimin yanı sıra şehirde güçlü bir sanayi sektörü de mevcuttur. Sanayi içerisinde tarım sektörüne dayalı sanayi hacminin önemli bir ağırlığa sahip olduğu ilde faaliyet gösteren Konya Şeker, Tümosan, Eti Alüminyum, Pakpen, Konya Çimento, Helvacızade, Ova Un, Hekimoğlu Un ve Akova Süt gibi Türkiye’nin en büyük 500 kuruluşu arasında yer alan firmaların varlığından anlaşılmaktadır. Konya’da üretim potansiyeli olan çok sayıda firmanın aile şirketi olarak varlığını sürdürmesi, kurumsallaşamama ve modern işletmecilik imkânlarından yararlanamama sorunlarına yol açmaktadır. Aile şirketlerinin önemli bir sorunu olan markalaşamamak, çok kaliteli ürünler üretilmesine karşın ulusal ve uluslararası piyasalarda arzulanan pazar paylara ulaşılamamasına neden olmaktadır. Diğer taraftan, Konya’da genel olarak düşük ücret politikası tercih edilmesi kalifiye işgücünün istediği çalışma ve ücret şartlarına ulaşamamasına ve ağırlıklı olarak büyük illere göç etmesine neden olmuştur. Bu sorunlara yönelik olarak; aile şirketlerinin profesyonel destek alarak kurumsallaşmalarının, mikro düzeyde markalaşma ve yüksek katma değerli ürünler üretme süreçlerine katkı yapacağı çalıştayda dile getirilmiştir. Ayrıca şirketlerin ücret politikalarının yeniden gözden geçirilmesi ve şehirdeki yatırım ve dış ticaret hacminin artması için limanlara hızlı ve düşük maliyetli ulaşım imkânlarının oluşturulması gerektiği vurgulanmıştır. Konya’da kentsel dönüşüme yönelik olarak; dikey şehirleşme süreci, çarpık yapılaşma, mahalle ve komşuluk kültürünün kaybolması gibi eleştiriler ortaya konulmuştur. İlde kentsel dönüşüm uygulamalarının bütüncül bir bakış açısı ile yapılması, merkez ve ilçelerdeki bütün mahallelerin birlikte planlanması ve verimli tarım arazilerinin imara açılmasının önlenmesi gerektiği çalıştayda ifade edilmiştir. Ayrıca katılımcılar, Konya’nın bahçeli konut dokusunun belirli bölgelerde muhafaza edilmesini, ilin kültürel yapısını bozmayacak projelerin uygulanmasını, kentsel dönüşüm stratejisi tasarlanırken, 'Eski Konya' ve 'Yeni Konya' şeklinde bir sınıflandırmaya gidilerek eski 200 Konya bölgesinde, yatay yapılaşma tercih edilmesini, şehrin tarihi ve kültürel değerlerin muhafaza edilmesini, kentsel dönüşüm konusuda yeni konutlar inşa edilirken yerel kültürel ve mimari değerler esas alınmasını ve şehrin tarihi dokusuna bozacak imar değişikliklerinden uzak durulmasını önermişlerdir. Konya’da şehir içi ulaşım, şehrin coğrafi olarak kapladığı alanın büyüklüğü sebebiyle zaman zaman yetersiz kalmaktadır. Raylı sisteme ilaveten, tarihi ve turistik eserlerin olduğu bölgelerde motorlu taşıt trafiğini belli ölçüde kontrol altına alması hem bu bölgelere ziyarete gelenleri hem de çevre esnafını rahatlatacağı ifade edilmiştir. Ayrıca, şehirde eskiden beri var olan bisikletli ulaşım, son yıllarda çok tercih edilmez hale gelmiştir. Toplu taşıma kanallarının güçlendirilmesi, motorlu taşıt trafiği için ayrılan yolların zenginleştirilmesi, gerek yakın mesafelerde trafiği rahatlatması, gerekse sağlıklı yaşam için önemli bir araç olması nedeniyle bisiklet kullanımının desteklenmesi katılımcılar tarafından özellikle vurgulanmıştır. Konya’nın varlıklarının ve değerlerinin korunması, geliştirilmesi ve şehrin gelecek vizyonunun belirlenmesine ilişkin, ilgili tüm tarafların görüş ve önerilerine yer vermeye çalıştığımız bu sonuç raporunun hayırlara vesile olmasını ve tüm kullanıcılara faydalı olmasını diliyoruz. 201 27.12.2014- Konya Şehir Kimliği Çalıştayı Tanıtım Toplantısı 202 203 15.02.2015- Konya Şehir Kimliği Çalıştayı 204 205 ÇALIŞTAY ORGANİZASYONU T.C. ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞI SEMPOZYUM VE ÇALIŞTAYLAR HEYETİ İbrahim ACAR Genel Koordinatör Seyfettin ERDOĞAN Heyet Başkanı Rahmi ŞEN Başkan Yrd. Zekeriya ERDİM Üye Turgut ÖZCAN Üye Ayfer GEDİKLİ Üye Şerafettin TURAN Üye Fikri AKYÜZ Üye Yasemin Meltem NAMLI Destek Uzmanı Havva KARADERELİ Sekreterya İDARİ HEYET ÇALIŞTAY KOORDİNATÖRÜ: Rahmi ŞEN ÇALIŞTAY DESTEK UZMANI: Mehmet KALAYCI 206 AKADEMİK HEYET İL MODERATÖRÜ: Prof. Dr. Seyfettin ERDOĞAN İL MODERATÖR YARDIMCILARI: Doç. Dr. Ayfer GEDİKLİ Doç. Dr. Mehmet MUCUK RAPORTÖRLER: Arş. Gör. Mustafa Kartal Arş. Gör. Ayşen Edirneligil Arş. Gör. Engin Kılıçarslan Arş. Gör. Mustafa Gerçeker Doç. Dr. Fatih Mangır Dr. Ali Akgün Dr. Emel Celep Dr. Mustafa Tahir Demirsel Fatma Pınar Bedel Mehmet Aykut Uslu Melih Celil Özbek Muhammet Özyozgat Semra Parılyıldız Sümeyra Evren Yrd. Doç. Dr. Arif Behiç Özcan Yrd. Doç. Dr. Ceyhun Can Özcan Yrd. Doç. Dr. Yasemin Telli Üçler Zehra İnal Zehra ERGÜN 207 KATILIMCILAR Abdullah KUZGUN Hadim Belediyesi Teknisyen Abdullah TAŞ Konya Çevre ve Şeh. İl Md. Jeoloji Müh. Adnan TEKE Etkili Eğitim Beyaz Dergisi Adnan YAĞCI Türkiye Beyazay Der. Konya Şb. YKB Ahmet DİKEN Necmettin Erbakan Ün. Uyg.Bil. Yük. Md. Ahmet GÖĞÜŞ Konya Çevre ve Şeh.İl Md. Şehir Plancısı Ahmet GÜL Akşehir Belediyesi Harita Mühendisi Ahmet KUŞTEPE Konya Büyükşehir Belediyesi Mimar Ahmet MIHÇI Türkiye Sakatlar Derneği Konya Şb. Bşk. Ahmet PEKYATIRMACI Selçuklu Bel. Belediye Başkan Yardımcısı Ahmet Ziya GÜNDÜZ SÜÇEV Yönetim Kurulu Bşk. Ali BODU Sarayönü Belediyesi Harita Mühendisi Ali ÖZ Seydişehir Bel.Kültür ve Sosyal İşler Md. Alper KAYITMAZBATIR Konya Çevre ve Şeh. İl Md. Jeo. Yük. Mh. Alperen KAHRAMAN TÜİK Arif DEMİR Konya Çevre ve Şeh. İl Md. Ziraat Mh. Atila AYHAN Kamu-Sen İl Temsilcisi Yrd. Doç. Dr. Ayşegül TERECİ Karatay Üniversitesi Öğretim Üyesi Bayram MENDİLLİOĞLU TÜİK Uzman Yrd. Doç. Dr. Belgin KOCAOĞLU Necmettin Erbakan Üniversitesi Öğr. Üyesi Burak Yusuf KOÇAK Mimar Burhan ÖZTÜRK KUDEP Canan GÜNGÖR Türk Hemşireler Derneği Konya Şb. Bşk. Çağatay ÜNÜSAN Karatay Üniversitesi İ.İ.B.F. Dekanı Çiğdem YAMAN Konya Çevre ve Şeh.İl Md. Şehir Plancısı Derya YILMAZ Kulu Belediyesi Harita Müh. Doç. Dr. Dicle AYDIN Necmettin Erbakan Üniversitesi Öğr. Üyesi Doç. Dr. Mehmet UYSAL Necmettin Erbakan Üniversitesi Öğ. Üyesi Doç. Dr. Mikail ALTAN Selçuk Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Ümmügülsüm ÖZKAN TER Selçuk Üniversitesi Öğretim Üyesi Dr. Fatma Didem TUNÇEZ Konya Çimento San. A.Ş. Çevre Sorumlusu 208 Durmuş Ali ÇARKACI Kon. Top, Su ve Çöl. İle Mü. Ar. İst. E.Md. Ecevit ÖKSÜZ Türkiye İmam-Hatipliler Vakfı Genel Bşk. Elmas DÖLEKÇAP Kulu Belediyesi Şehir Plancısı Emine ÇİFTÇİ Veteriner Kontrol Enstitüsü Md. Erdoğan DURANSOY TMMOB Konya Başkanı Eren ALTUN Akşehir Belediyesi Şehir Plancısı Esra SİPAHİ Necmettin Erbakan Üniversitesi Öğr. Üyesi Eyüp ÇETİN Türk Kan. Arş. ve Savaş K.Der. Şb. YKB. Yrd. Doç. Dr. Fadim YAVUZ Necmettin Erbakan Üniversitesi Öğr.Üyesi Fatih AKDOĞAN TEİAŞ Fatih İŞCAN Konya Harita Kadastro ve Müh.Odası Bşk. Fethi ÇORUK Konya Jeoloji Müh. Odası Yön. Kur. Üyesi Fikret Seyfi KAÇAR Kırım Türkleri Derneği Başkanı Fuat KARAGÜNEY MEVKA Uzman H. Avni YILDIRIM SÜÇEV Yönetim Kurulu Üyesi H. İbrahim ORAK Ilgın Belediye Başkanı Hakan TAŞPINAR Yunak Belediyesi İmar Müdürü Hakan YALVAÇ Konya AFAD İyileştirme Şb. Müdürü Halil İbrahim ÇELİK Glistra Gökyurt K. T. ve Yar.D.Baş.Yrd. Hamza ERSÖZ Çevre ve Şehircilik İl Md. Çevre Müh. Harun ÖKSÜZ İller Bankası Konya Bölge Md. Jeoloji M. Hasan KOÇER Yalıhüyük Belediye Başkanı Yrd. Doç. Dr. Hüseyin Zahit SELVİ Necmettin Erbakan Üniversitesi Öğr. Üyesi İ. Bilal USALAN Konya Çevre ve Şehircilik İl Md. Çevre M. İbrahim SAATÇİ Glistra Gökyurt K. T. ve Yar.Der. Baş.Yrd. İhsan BOSTANCI KOPKİ Başkan Yrd. İhsan ŞENGÜL TÜİK Kadri ULVİ Konya Çevre ve Şeh. İl Md. Harita Tek. Doç. Dr. Kamil ALPTEKİN Karatay Üniversitesi Öğretim Üyesi Kemal TOKAY İmar ve Şehircilik Dai. Bşk. Şube Md. Kerim ÇINAR Karatay Ün. Güzel San.ve Tas. Fak. Dekanı Latif SELVİ Memur-Sen İl Temsilcisi Lütfi AYHAN Hakimiyet Gazetesi Basın Mensubu Lütfi KARACAN Glistra Gökyurt K. T. ve Yar. Der. Başkanı 209 M. Cevher KOÇ Çevre ve Şehircilik İl Md. Mimar M. Emre EROL TÜİK Uzman M.Uğur KALELİ Ticaret Borsası Yön. Kur. Başkanı Mehmet Akif KAYA KOPKİ Koordinatör Mehmet Ali PANCAR TEİAŞ Mehmet Ali YONCALIK Akören Belediyesi Fen Memuru Mehmet ÇETİN İller Bankası Konya Bölge Müdürlüğü Prof. Dr. Mehmet GÜRBİLEK Necmettin Erbakan Üniversitesi Öğr.Üyesi Mehmet KOYUNCU Konya Büyükşehir Belediyesi Müdür Mehmet ŞAHİN Hüyük Belediyesi Belediye Başkanı Mehmet YAMAN Çevre ve Şehircilik İl Md. Şehir Plancısı Melahat KARADAĞ Karatay Üniversitesi Araştırma Görevlisi Memiş KÜTÜKCÜ Konya Sanayi Odası Yön. Kurulu Başkanı Merve ELBİ Seydişehir Belediyesi Peyzaj Memuru Metin BAYPINAR Çevre ve Şehircilik İl Md. Biyolog Yrd. Doç. Dr. Mithat DİREK Selçuk Üniversitesi Öğretim Üyesi Muammer İSEN Konya Organize San. Bl. Md. Çevre Müh. Muhammet ÇAVDAR TÜİK Uzman Muhammet SÜTLÜ Tiryaki Radyo Yönetim Kurulu Başkanı Murat Ferit ALTIN Kadınhanı Belediyesi İmar İşleri Müdürü Mustafa BAĞCI Güneysınır Belediyesi Fen İşleri Müdürü Yrd. Doç. Dr. Mustafa KOCAOĞLU Ahi Evran Üniversitesi Öğretim Üyesi Mustafa TÜRKOĞLU Veteriner Kontrol Enstitüsü Md. Yrd. Muttalip DEMİREL Seydişehir Bel. İmar ve Şehircilik Md. Münir GÜNAY Şehir Plancıları Odası Şube Başkanı Yrd. Doç. Dr. Müşerref YARDIM Necmettin Erbakan Üniversitesi Öğr. Üyesi Necati KÖKAT TÜRK-İŞ İl Temsilcisi Necmettin AKMAZ Sarayönü Belediyesi Mimar Nihan Yılmaz AVCI Seydişehir Belediyesi Maden Mühendisi Nurten Elvan KÖKSOY MEVKA Şehir Plancısı Nurullah OSMANLI Konya B. Bel. İmar ve Şehircilik D. Bşk. Osman ÇINALI Bozkır Belediyesi Harita Mühendisi Osman ERMİŞLER TEMA İl Temsilcisi Osman KOCAOĞLU Çevre ve Şehircilik İl Md. İl Müdür Yrd. 210 Osman KÖSEOĞLU Ahırlı Belediyesi Meclis Üyesi Osman Nuri DÜLGERLER Karatay Ün. Güz. San. ve Tas. Fak.D. Yrd. Prof. Dr. Abdullah ÖZTÜRK Selçuk Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ahmet GÜNER Selçuk Üniversitesi Veteriner Fak. Dekanı Prof. Dr. Rahmi ÖRS Meram Tıp Fakültesi Dekan V. Doç. Dr. Ramazan ACAR Selçuk Üniversitesi Öğretim Üyesi Recep KOÇAK İller Bankası Konya B. Md. İnşaat Y. Müh. Doç. Dr. S. Savaş DURDURAN Necmettin Erbakan Üniversitesi Öğr. Üyesi Saime YARDIMCI Türk Anneler Derneği Şb. Başkanı Sami YATKIN Altınekin Belediyesi Başkan Yardımcısı Seda EYMİR KOPKİ Şehir Plancısı Dr. Sedef ERYİĞİT Selçuk Üniversitesi Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. S.Sultan ERYILMAZ Necmettin Erbakan Üniversitesi Öğr. Üyesi Süleyman ÖZTAŞ Cihanbeyli Belediyesi Harita Mühendisi Tahir ŞAHİN Konya Sanayi Odası Meclis Başkanı Tuğba ŞEN Konya Büyükşehir Belediyesi Mimar Vacit SIR Hak-İş Federasyonu İl Temsilcisi Vedat ARSLAN İller Bankası Konya Bölge Müdürlüğü Veli ÖZAĞAN Görmeyenleri Koruma Der. Konya Şb. Bşk. Yıldız TOSUN İl Afet Ve Acil Durum Müdürü Yrd. Doç. Dr. Yasin BİLİM Necmettin Erbakan Üniversitesi Öğr. Üyesi Yusuf BAYRAKÇI Görmeyenleri Koruma Der. Konya Şb. Yücel KEMANDİ Kırım Türkleri Derneği Başkan Yrd. Yüksel TAŞKESEN Ak Parti Hüyük İlçe Başkanı Zahir NAZLI Cihanbeyli Belediyesi Şehir Plancısı Zehra SUDAN Beyşehir Bel. Şehir Planlama Memuru Zekeriya MIZIRAK Necmettin Erbakan Üniversitesi Öğr. Üyesi 211
