fındık ihtisas borsası - 1

Transkript

Dr. Gürbüz MIZRAK
Kasım 2005
İÇİNDEKİLER
SUNUŞ ....................................................................................................................... 5
I. BÖLÜM: GENEL DEĞERLENDİRME..................................................................... 7
GİRİŞ ............................................................................................................... 7
FINDIĞIN ULUSAL VE ULUSLARARASI ÖNEMİ .......................................... 8
ORDU İLİ VE FINDIK İHTİSAS BORSASI .................................................... 11
GENEL STRATEJİLER VE FINDIK İHTİSAS BORSASININ HEDEFLERİ ... 15
II. BÖLÜM: ÜRÜN İHTİSAS BORSALARI SİSTEMİ VE FINDIK İHTİSAS BORSASI
................................................................................................................................. 17
ÜRÜN İHTİSAS BORSASI SİSTEMİNİN UNSURLARI ................................. 17
FİB SİSTEMİNDE YER ALACAK TARAFLAR VE BEKLENTİLERİ ............. 18
FİB SİSTEMİNDE YER ALACAK TARAFLARIN GÖREV VE YETKİLERİ ... 20
FINDIK İHTİSAS BORSASINDA İŞLEM AKIŞI............................................. 23
Spot işlem .......................................................................................... 23
Ürün Senedi İşlemi ............................................................................ 23
Alivre işlem ........................................................................................ 25
FINDIK İHTİSAS BORSASINDA KORUMA TEDBİRLERİ ........................... 25
III. BÖLÜM: FINDIK İHTİSAS BORSASININ KURULMASI .................................... 26
FİB’İN KURULMASI ...................................................................................... 26
FİB’in Kurucu ve Ortakları ................................................................ 27
FİB’in Kurucularının, Ortaklarının, Yönetim Kurulu Üyelerinin Ve
Denetçilerin Sahip Olmaları Gereken Şartlar ............................... 27
FİB’in Kuruluşu .................................................................................. 28
FİB’in Faaliyete Geçmesi .................................................................. 28
2
FINDIK İHTİSAS BORSASI A. Ş. ORGANLARI ........................................... 29
Genel Kurul ........................................................................................ 29
Yönetim Kurulu .................................................................................. 30
Denetim Kurulu .................................................................................. 31
FINDIK İHTİSAS BORSASI A. Ş. ORGANİZASYON ŞEMASI .................... 32
Hizmet Birimleri ................................................................................. 32
FINDIK İHTİSAS BORSASI A. Ş. Personeli................................................. 33
Komisyonlar ....................................................................................... 33
Genel Müdür ve Temsil ..................................................................... 34
FİB Personeli ve Hizmet Birimleri .................................................... 34
FINDIK İHTİSAS BORSASI A. Ş. ÜYELİĞİ .................................................. 39
Üye Olmak .......................................................................................... 39
Üyelerin Mali Yükümlülükleri ............................................................ 40
Aracılık Komisyonu ........................................................................... 40
Sır Saklama Yükümlülüğü................................................................. 40
İŞLEMLER ..................................................................................................... 41
İşlem Esasları..................................................................................... 41
İşlem limitleri...................................................................................... 41
Ödeme ve Teslim Esasları ile Takas Merkezi .................................. 41
Alivre Sözleşmelerde İşlem Usulleri ................................................ 41
Zararların Karşılanması, Borsa Tazmin Fonu.................................. 42
GÖZETİM VE DENETİM VE SORUMLULUKLAR ........................................ 43
Gözetim ve Denetim .......................................................................... 43
Bakanlığın Görev ve Yetkileri ........................................................... 43
FİB’in Faaliyetinin Geçici Olarak Durdurulması .............................. 43
FİB Kotasyonunda Değişiklik ........................................................... 43
FİB’inn Görev ve Sorumlulukları ...................................................... 44
3
Disiplin ve Para Cezaları ................................................................... 44
FİB’de Tescil Zorunluluğu................................................................. 44
MALİ HÜKÜMLER ......................................................................................... 45
FİB’in Gelirleri .................................................................................... 45
Borsa Tescil Ücreti ve FİB Tazmin Fonu Payı ................................. 45
Lisanslı Depoculuk Tazmin Fonu Payı ............................................ 45
Bütçe, Kesin Hesap Kâr Dağıtımı ..................................................... 45
FİB’İN DİĞER KURULUŞLARLA İLİŞKİLERİ .............................................. 46
Tarım Ürünleri Lisanslı Depolarıyla İlişkiler .................................... 46
Diğer Borsalarla İşbirliği ................................................................... 46
FİB’in Temsilci ve Delege Görevlendirmesi, Temsil edilmeleri ..... 46
IV. BÖLÜM: UYGULAMA PLANI ............................................................................ 47
BİLGİLENDİRME VE İSTİŞARE SAFHASI ................................................... 47
YAKIN VADELİ UYGULAMALAR ................................................................. 48
KISA VADELİ UYGULAMALAR ................................................................... 48
ORTA VADELİ UYGULAMALAR .................................................................. 48
KAYNAKLAR ................................................................................................ 49
4
SUNUŞ
“Fındık İhtisas Borsası” isimli bu rapor, şahsıma Ordu Ticaret Borsası tarafından
hazırlattırılmıştır.
Ürün Borsacılığında tecrübe kazanmam, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı ile TOBB tarafından
uygulanan “Ürün Borsalarının Geliştirilmesi Projesi - Ticari Kuruluşların Geliştirilmesi ve
Piyasa Gözetim Kapasitesinin Artırılması Bölümü” Türkiye koordinatörlüğünü yürüttüğüm
dönemde olmuştur.
Rapor dört bölüm ve eklerinden oluşmaktadır. Bölümler ve ihtiva ettikleri konular:
I. BÖLÜM: GENEL DEĞERLENDİRME
•
•
•
•
Ürün ihtisas borsaları, yasal dayanakları ve işlevleri,
Fındığın Ülkemiz ve Dünyadaki önemi,
Ordu ilinin Fındık İhtisas Borsası kurulması bakımından değerlendirilmesi,
Türkiye’nin fındık için genel stratejileri ve kurulacak Fındık İhtisas Borsasının
yapılanmasına olacak etkileri.
II. BÖLÜM: ÜRÜN İHTİSAS BORSALARI SİSTEMİ
•
•
•
•
•
Başarılı bir ürün ihtisas borsası sisteminin unsurları,
Sistemde yer alan kurum ve kuruluşlar ile görev ve yetkileri,
Sistemin sağlayacağı yararlar,
Ürün ihtisas borsasında işlem akışı,
Ürün ihtisas borsası sisteminde koruma tedbirleri.
III. BÖLÜM: FINDIK İHTİSAS BORSASI (FİB)
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Fındık ihtisas borsasının kurulması,
FİB kurucu ve ortakları,
FİB’in organları,
FİB’in organizasyon şeması,
FİB üyeliğine ilişkin esaslar,
FİB işlemleri,
Gözetim ve denetim ile Bakanlığın ve FİB’in görev, yetki ve sorumlulukları,
FİB’in gelirleri,
Kâr dağıtımı,
FİB’in lisanslı depolar ve diğer borsalarla ilişkileri.
IV. BÖLÜM: UYGULAMA PLANI
•
Bilgilendirme ve istişare toplantısı (Bilgilendirme, potansiyel ortakların belirlenmesi
FİB’in faaliyet alanının bölgesel, ülkesel veya uluslar arası olmasına karar verme).
•
YAKIN VADELİ UYGULAMALAR
 Kuruluş gerekçelerini hazırlama,
 FİB’in faaliyet alanına karar verme (Bölgesel, Ulusal, Uluslar arası),,
 Organizasyon şemasını netleştirme,
 Ortakları ve hisselerini belirleme,
 Şirket sözleşmesini hazırlama,
 FİB Yönetmelini hazırlama,
 Bakanlığa kuruluş izni için baş vurma.
•
KISA VADELİ UYGULAMALAR
 Salon satışı ve alivre işlemler için fizibilite çalışması yapma,
 Kuruluş iznini alma,
 Salon satışı ve alivre işlemler için alt yapı ve istihdam çalışmasını tamamlama.
5
•
ORTA VADELİ UYGULAMALAR
 E-ticaret için fizibilite çalışması yapma,
 E-ticaret için alt yapı ve istihdam çalışmasını tamamlama.
Raporun ekleri ise
 18/5/2004 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanan “5174 Sayılı Türkiye Odalar ve
Borsalar Birliği ile Odalar ve Borsalar Kanunu”,
 9/3/2005 tarihli ve 25750 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan “İhtisas
Borsalarının Kuruluş, İşleyiş ve Denetim Usul ve Esasları Hakkındaki Genel
Yönetmeliği”,
 10/2/2005 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanan “5300 Sayılı Tarım Ürünleri
Lisanslı Depoculuk Kanunu”,
 8/10/2005 tarihli ve 25960 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan “Hububat,
Baklagiller ve Yağlı Tohumlar Lisanslı Depo Yönetmeliği”,
 “Lisanslı Depoculuk Tazmin Fonu Yönetmeliği”
 8/10/2005 tarihli ve 25960 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan “Yetkili
Sınıflandırıcıların Lisans Alma, Faaliyet ve Denetimi Hakkında Yönetmelik”,
 15.1.2004 tarih ve 5070 sayılı “Elektronik İmza Kanunu”,
 “Elektronik İmza Kanununun Uygulanmasına İlişkin Usul ve Esaslar
Hakkında Yönetmelik”,
 8/10/2005 tarihli ve 25960 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan “Elektronik Ürün
Senedi Yönetmeliği”,
 8/1/2005 tarihli ve 25694 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan “Ticaret Borsaları
ile Ürün İhtisas Borsalarında Alivre ve Vadeli Alım Satım Yönetmeliği”,
 2/3/2005 tarihli ve 25743 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan “Oda ve Borsa
Üyelerine Verilecek Disiplin ve Para Cezaları ile Disiplin Kurulu ve Yüksek
Disiplin Kurulu Hakkında Yönetmelik”,
 “Fındık İhtisas Borsası Yönetmeliği taslağı”,
 “Fındık İhtisas Borsası A. Ş. Ana Sözleşmesi taslağı“ve
 “Türk Ticaret Kanunu”a bağlı tebliğlerin anonim şirket kurma hükümlerinden
oluşmaktadır.
Raporun hazırlanmasında yaptıkları önemli katkılardan dolayı başta Ordu Ticaret Borsası
yönetimi ve personeli olmak üzere, Fiskobirlik, Ordu Ticaret Odası, Ordu Ziraat Odası,
Ordu Tarım İl Müdürlüğü, Ordu İl Kontrol Laboratuarı, Sayın Dursun Oğuz Gürsoy’a ve
Sayın Yılmaz Gündoğdu’ya teşekkürü borç bilirim.
Raporda önerilen tüm görüşler, kamuoyunun tenkit ve katkılarına açıktır. Yapılacak her
katkı, kurulacak “Fındık İhtisas Borsası”nın yapılandırılmasına ışık tutacaktır.
Başta Türkiye olmak üzere, Fındık sektöründe yer alacak tüm taraflar için yararlı olması
dileğiyle, bu raporu görüşlerinize sunarım.
24.05.2005
Dr. Gürbüz MIZRAK
6
I. BÖLÜM: GENEL DEĞERLENDİRME
GİRİŞ
Ürün ihtisas borsaları; 18/5/2004 tarihli ve “5174 sayılı Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği
ile Odalar ve Borsalar Kanunu”nun 53 üncü maddesi, 9.3.2005 tarihli ve 25750 sayılı
Resmi Gazetede yayınlanan “İhtisas Borsalarının Kuruluş, İşleyiş ve Denetim Usul ve
Esasları Hakkındaki Genel Yönetmelik” esaslarına göre anonim şirket statüsünde
kurulurlar; faaliyet alanları bölgesel, ulusal veya uluslararası olabilir.
İlgili mevzuata göre Ürün ihtisas borsalarının görevleri;
• yürürlükteki standartlara göre tasnif edilmiş ürünlerin,
• ürünü temsilen lisanslı depo işletmelerince çıkarılan ürün senetlerinin ve
• alivre sözleşmelerin
ticaretlerini güven, serbest rekabet ve istikrar içinde yürütmektir. Bu çerçevede ürün ihtisas
borsaları;
• kotasyonlarındaki bir veya birden çok ürünün arz ve talebini buluştururlar (alıcı ve
satıcıları buluşturma),
• yürürlükteki ürün standartlarına göre tasnif edilmiş dayanıklı tarımsal ürünlerin alım
satımına aracılık ederler ve
• ürünlerin ve/veya ürünü temsilen lisanslı depo işletmelerince çıkarılan ürün
senetlerinin ve alivre sözleşmelerin ticaretini yürütürler.
Ürün ihtisas borsalarının kuruluşu Sanayi ve Ticaret Bakanlığının iznine tabidir. Kurucuların,
Bakanlığa müracaat öncesinde aşağıdaki gerekçe ve belgeleri hazırlamaları gerekir. Bunlar:
Borsanın ekonomik açıdan gerekli olduğunu, mevcut durum ve/veya gelişmelerin
borsanın kurulması için uygunluğunun ve
• borsada işlem görecek ürün, ürün senedi veya alivre sözleşmelere ilişkin piyasa
yapısının ve derinliği ile beklenen işlem hacminin mevcut bir borsadan ayrı olarak
borsa kurulmasını gerektirecek nitelik ve düzeyde olduğunun
gerekçeleri
•
ile
•
•
•
esas sözleşmesinin, anonim şirket şeklinde ve Türk Ticaret Kanununda öngörülen
işlemlere göre hazırlandığını,
ortakları ve bunlara ait hisse senetlerinin tamamının nama yazılı olduğunu ve
sermayesinin, yeterli olduğunu (bölge düzeyinde faaliyet gösterecekler için beş,
ulusal düzeyde faaliyet gösterecekler için on, uluslararası düzeyde faaliyet
gösterecekler için on beş milyon YTL den az olmadığı)
gösteren belgelerdir.
Bu raporda, yukarıda verilen bilgiler doğrultusunda “Fındık İhtisas Borsası”nın (FİB)
kurulması ele alınmıştır.
7
FINDIĞIN ULUSAL VE ULUSLARARASI ÖNEMİ
Fındık, yedi önemli sert kabuklu meyve türü arasında yaklaşık %21 oranındaki payı ile dünya
üretiminde ikinci sırada yer alması (Çizelge 1) ve 600.000 – 650.000 Ton arasında
gerçekleşen tüketimiyle dünya ölçeğinde önemli, ekonomik bir üründür. Dünya fındık üretimi
ve ihracatında Türkiye’nin lider ülke olması bu ürünün Ülkemiz için önemini bir kat daha
artırmaktadır. Türkiye’ye ilave olarak diğer önemli fındık üreticisi ülkeler ise İtalya, ABD,
İspanya, Gürcistan ve Azerbaycan’dır.
Çizelge 1: Önemli sert kabuklu meyvelerin dünya üretimi ve payları.
SERT
KABUKLU
DÜNYA ÜRETİMİ (1000 T) PAYI(%)
MEYVELER
Badem
1.320,0
33,7
Fındık
806,8
20,6
Ceviz
680,9
17,4
Mahun Cevizi
546,6
13,9
Antep Fıstığı
414,1
10,6
Pikan Cevizi
104,7
2,7
Macademinas
47,1
1,2
TOPLAM
3.920
100
Kaynak: The Cracker, Mayıs 2003
Çizelge 2: Türkiye ve Dünyada fındık üretimi.
YILLAR
TÜRKİYE
DİĞER
ÜLKELER
TOPLAM
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
375.000
380.000
530.000
300.000
600.000
435.000
464.000
470.000
582.000
546.000
475.000
570.000
620.000
450.000
400.000
185.757
206.229
205.060
179.013
206.869
206.902
184.541
203.922
196.297
241.260
190.560
210.835
165.000
170.000
190.000
560.757
586.229
735.060
479.013
806.869
641.902
648.541
673.922
778.297
787.260
665.560
780.835
785.000
620.000
590.000
Kaynak: Fiskobirlik
Son 15 yılda Dünya kabuklu fındık üretimi, 479.013 – 806.869 Ton aralığında seyretmiştir.
Türkiye 375.000-620.000 tonluk üretimle birinci sırada yer alırken; yaklaşık olarak İtalya 105
bin ton, İspanya 25-30 bin ton, ABD 15-20 bin ton ve Gürcistan ile Azerbaycan 50 bin ton
üretimle Ülkemizi takip etmişlerdir. Fındık rekoltemiz yıldan yıla büyük farklılıklar
göstermektedir (Çizelge 2).
8
Ülkemiz, Dünya fındık üretiminin % 75‘ini ve ihracatının yaklaşık % 85‘ini gerçekleştirmekte,
her iki alanda da en önemli belirleyici ülke konumunda bulunmaktadır (Çizelge 2, Grafik 1,
Grafik 2).
Türkiye
Diğer Ülkeler
Dünya
Kaynak: Karadeniz İhracatçıları Birliği
Grafik 1: Türkiye ve dünyada fındık üretimi trendi.
Türkiye üretimi
Toplam ihracat
Eğilim
Kaynak: Karadeniz İhracatçıları Birliği
Grafik 2: Türkiye iç fındık üretimi ve dünya toplam ihracatı ilişkisi
Üretimimizin ancak % 10-15 i yurt içinde tüketilmekte, geri kalan büyük kısmı ihraç edilmekte
durumundadır. Dolayısıyla fındığın değerlendirilmesi, çok büyük ölçüde ihracata bağımlıdır.
Fındık, Ülkemize yılda 568 milyon - bir milyar 221 milyon ABD Doları arasında döviz girdisi
sağlamaktadır (Çizelge 3). İhracatımızın yaklaşık %70’i kabuklu fındık, %30’u işlenmiş fındık
olarak yapılmaktadır. Yurtdışı satımımızın;
• %78’i AB’ye,
• %12’si diğer Avrupa ülkelerine,
• %7’si ABD, Kanada, Avustralya, Japonya ve Denizaşırı ülkelere,
• %3’ü yukarıdakilerin dışındaki ülkelere yapılmaktadır.
Geleneksek ihraç ürünü fındığımız için Almanya en önemli ithalatçı ülke olup, bunu Fransa,
Belçika, Hollanda, İsviçre, ABD, İngiltere, Avusturya, İspanya ve İskandinav ülkeleri
izlemektedir. ABD, Avustralya, Brezilya ve Kanada önemli ithalatçı denizaşırı ülkelerdendir.
Fındık üretiminin yaklaşık % 80’i çikolata,% 15’i pasta – bisküvi, % 5’i de çerezlik olarak
tüketilmektedir.
9
Çizelge 3: Son on iki yıllık dönemde Türkiye’nin fındık ihracatı
Yıl
İç Fındık
(1000 Ton)
Kabuklu Fındık
(1000 Ton) (*)
İhracat
(Milyon $)
1993
197,8
395,6
568
1994
186,4
372,8
712
1995
242,6
485,2
771
1996
198,4
396,8
613
1997
202,9
405,8
926
1998
201,9
403,8
866
1999
190,1
380,2
721
2000
177,7
355,4
588
2001
258,1
516,2
740
2002
252,8
505,6
605
2003
220,9
441,8
662
2004
217,7
435,3
1.221
Ortalama
212
424
745
Kaynak: Fiskobirlik. ( *): %50 randımana göre ihraç edilen iç fındıktan hesaplanmış.
Ekonomik önemi yanında fındık, özellikle Doğu ve Orta Karadeniz’de istihdamı artırarak
sosyal bir işleve de katkıda bulunmakta, ayrıca bölgenin meyilli arazilerindeki topraklarını
erozyondan korumaktadır.
Tüm yukarıdaki değerlendirmeler fındığın ulusal ve uluslar arası önemini çok açık ve net
olarak ortaya koymaktadır. Ürün İhtisas Borsası gündeme geldiğinde “Fındık İhtisas
Borsası”nın kurulma önceliği, bu ürünümüzün ulusal ve uluslararsı öneminden dolayı ilk
sıralarda belki de birinci sırada yer alır.
10
ORDU İLİ ve FINDIK İHTİSAS BORSASI
Ordu, Türkiye fındık alanının %30,6’sı ve üretiminin 26,3’üne sahip olmasıyla Ülkemizin en
fazla fındık dikim alanı ve üretimine sahip ilidir (Çizelge 4, Grafik 3). Bu ilimiz, fındık üretimi
Çizelge 4: Fındık üretiminin illere göre dağılımı.
İLLER
ALANI (2004 YILI)
ÜRETİMİ (*)
Hektar
%
Ton
%
Sakarya
80.100
14,0
87.255
16,1
Düzce
66.200
11,6
88.895
16,4
Zonguldak
17.200
3,0
14.980
2,8
Bartın
6.100
1,1
2.820
0,5
Samsun
62.700
5,0
46.180
8,5
Ordu
175.000
30,6
142.870
26,3
Giresun
102.600
17,9
96.250
17,7
Trabzon
55.700
9,7
59.265
10,9
Rize
1.900
0,3
1.430
0,3
Artvin
4.500
0,8
3.055
0,6
G.TOPLAM
572.000
100,0
543.000
100,0
Kaynak: Fiskobirlik
(*): 1994-2003 yılları ortalaması
200.000
180.000
160.000
140.000
120.000
100.000
80.000
60.000
40.000
20.000
0
Alan (Ha)
Ri
ze
Ar
tv
in
Üretim (Ton)
Sa
ka
ry
a
Dü
Zo zc
ng e
ul
da
k
Ba
rtı
Sa n
m
su
n
O
r
G du
ire
s
Tr un
ab
zo
n
Alan (Ha), Üretim (Ton)
yönünden en önemli bölge olan l. Standart Bölge içinde bulunmaktadır. Bölge kalite
fındıkların yetiştirildiği Giresun, Ordu, Trabzon, Rize ve Artvin İllerinin sahil kuşağını
kapsamaktadır. Ayrıca Samsun’un önemli ölçüde fındık yetiştirilen alanları da Ordu’ya
komşudur. Deyim yerinde ise Ordu, fındık ekolojik bölgesinin coğrafi olarak tam
merkezinde yer almaktadır.
Grafik 3: Fındık dikim alanı ve üretiminin illere göre dağılımı.
Ordu’da fındık yetiştirilen araziler eğimli olup, fındığın dışında başka bir ürünün
ekonomik olarak yetiştirilmesi için uygun değildir. Bu zorunluluk nedeniyle 2844 sayılı
‘Fındık Üretiminin Planlanması ve Dikim Alanlarının Belirlenmesi Hakkındaki Kanun’a bağlı
olarak yayınlanan ‘Fındık Alanlarının Tespitine Dair Bakanlar Kuru Kararı’ Ordu’nun bütün
ilçelerinde fındık üretimine izin vermiştir.
11
Bu ilimizdeki fındık yetiştirilen araziler, ‘Fındık Usulleri Hakkındaki Yönetmelik’in fındık
üretimi yapılacak alanları tarif eden 4. maddesindeki özellikleri de çok büyük ölçüde
taşımaktadır. Ancak bu maddenin a bendinde dile getirilen ‘Rakımı en çok 750 metreye
kadar olan yüksekliklerde’ ifadesi gerçeklerle çelişmektedir. Şöyle ki bu yükseklikten daha
fazla yüksekliklerde ekonomik olarak yetişen fındık çeşitleri mevcuttur ve fındığa alternatif
ürün de yoktur. Ayrıca buralarda toprak erozyonunu en iyi önleyen fındık bitkisi olmaktadır.
Dolayısıyla Ordu’da fındığa alternatif olabilecek önemde bir ürün bulunmadığından
gelecekte fındık dikim alanlarında bir azalma beklenmemektedir.
Son on yıllık dönemin ortalamasına göre, Türkiye fındık üretiminin %26,3’ünü temin eden ve
bu önderliğini sürdürüp geliştirebilecek potansiyele sahip olan Ordu’da, fındıkta kalite
sınıflarını belirleme ve fındığı iç fındığa ve diğer mamullere işleme alanlarında en
gelişmiş “know-how”a sahip işletmeler bulunmaktadır. Bu işletmeler aynı zamanda dünyanın
her ülkesine fındık ihraç edebilmektedirler.
Ordu, fındık depolama kapasitesinde en önde gelen illerdendir. Yalnızca Fiskobirlik, bu
ilimiz ve ilçelerinde 78.245 tonluk depolama kapasitesine sahiptir. Fiskobirlik’in, Ordu iline
yakın Terme ve Çarşamba’daki depoları da ilave edildiğinde bu kapasite 102.795 tona
ulaşmaktadır.
Ordu’da fındık ticareti geleneksel yöntemlerle yapılmaktadır. Küçük ölçekli üreticiler,
fındıklarını tanıdıkları ve güven duydukları manav denen alıcılara teslim etmekte. Manavlar,
randımana göre belirlenen fiyattan ya peşin alım yapmakta ya da ürünü deposuna almakta,
üreticiye bir miktar ödeme yapmakta, kalan ücretini de yapılan anlaşmaya göre gelecekte
ödemektedir. Sanayiciler ise ürünü, büyük üreticiler ile küçük üreticiden toplayan manavlar ya
da kendilerine ait olan alım tesisleri vasıtasıyla temin etmektedir. Bu sistem sayesinde
Ordu’da fındık ticareti, hasadı takip eden aylarda daha yoğun olmasıyla birlikte, hemen
hemen yılın her ayında canlı olarak sürmektedir. Kısacası Ordu’da dinamik bir fındık
ticaret kültürü oluşmuştur. Bu kültürün ihtiyaçlar doğrultusunda ve asrımızın sağladığı yeni
imkanlarla geliştirilmesi gerekmektedir.
Ticaret Borsaların Kabuklu Fındık Ton Olarak Ortalama Yıllık İşlem
Hacimleri
İşlem (K.F. Ton)
Adapazarı
700.000
Akyazı
600.000
Düzce
Samsun
500.000
Çarşamba
400.000
Terme
Ordu
300.000
Ünye
200.000
Fatsa
Ordu İli
100.000
Giresun
0
Borsalar
12
Trabzon
Ordu il sınırları içinde ticareti yapılan fındık ürünü Ordu, Ünye ve Fatsa Ticaret Borsaları
tarafından tescil edilmektedir. Ordu Ticaret Borsasının yıllara göre işlem hacmi Çizelge
5‘te görüldüğü üzere hem oldukça yüksek hem de yalnızca kabuklu fındık olmayıp,
fındığın tüm ürünlerini kapsamaktadır. Tescilini yaptığı kabuklu, iç, işlenmiş ve kusurlu
fındık ile fındık yağının kabuklu fındığa çevrilmiş üç yıllık ortalama değeri baz alındığında
Ordu Ticaret Borsası 388.238 Kabuklu Fındık Ton işlem hacmiyle tüm ticaret
borsalarının önünde yer almıştır. Bu işlem hacmine, Ordu ili sınırları içerisindeki Ünye ve
Çizelge 5 : Ticaret Borsalarında Tescil Edilen Fındık ve Ürünleri Miktarları
Borsa
Üye
Sayısı
Yıl
Adapazarı
612
Akyazı
512
Düzce
373
Samsun
426
Çarşamba
109
Terme
116
Ordu
441
2000
2001
2002
Ort.
2000
2001
2002
Ort.
2000
2001
2002
Ort.
2000
2001
2002
Ort.
2000
2001
2002
Ort.
2000
2001
2002
Ort.
2000
2001
2002
Ort.
2000
2001
2002
Ort.
2000
2001
2002
Ort.
2000
2001
2002
Ort.
2000
2001
2002
Ort.
Ünye
Fatsa
83
Giresun
349
Trabzon
195
TOPLAM
İŞLEM
(Ton) (*)
54.045
103.067
101.477
86.196
0
0
36.969
36.969
214.963
260.095
258.107
244.389
0
16.791
12.187
14.489
95.647
112.270
94.097
100.672
58.440
85.249
76.711
73.467
295.530
438.334
430.850
388.238
110.109
139.314
127.406
125.610
44.545
68.375
77.140
63.353
317.706
422.196
354.503
364.801
159.574
244.913
277.271
227.253
Kabuklu Fındık
İşlenmiş
Kusurlu Fındık Yağı
İç Fındık (Kg)
(Kg)
Fındık (Kg) Fındık (Kg)
(Kg)
54.045.000
103.066.796
101.477.320
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
17.368.627
0
0
9.799.969
0
0
0
0
0
0
0
0
0
102.689.803
129.836.958
106.412.959
56.136.765
65.129.248
75.847.052
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
16.791.146
12.186.754
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
58.110.111
65.608.355
51.809.190
18.221.209
22.613.946
20.251.352
0
0
0
547.324
716.955
892.788
0
0
0
26.805.737
30.483.458
27.088.922
15.816.885
27.382.698
24.811.166
0
0
0
0
0
0
0
0
0
47.465.627 16.036.795
70.918.919 24.840.332
86.875.591 24.466.464
1.214.712
5.690.983
2.809.454
5.673.095
20.084.011
6.879.454
149.076.248
175.181.222
181.908.339
47.715.763
65.121.180
63.903.273
30.436.578
36.258.420
31.026.179
0
0
0
760.113
837.775
725.279
0
0
0
43.181.850
63.359.102
71.922.388
671.563
2.387.314
2.360.348
0
0
0
10.046
120.470
248.481
0
0
0
208.055.308
320.951.948
284.088.705
0
0
0
0
0
0
0
0
0
36.550.070
33.748.106
23.471.282
73.828.877
97.659.216
102.039.467
42.872.640
73.626.880
87.615.871
0
0
0
0
0
0
0
0
0
Kaynak: G. MİRAHMETOĞLU (2003), Ticaraet Borsaları 2002 Yılı Faaliyetleri, TOBB.
(* ): Kabuklu, iç, işlenmiş ve kusurlu iç fındık ile fındık yağı değerleri TOPLAMI kabuklu fındık
cinsinden verilmiştir.
13
Fatsa Ticaret Borsalarının işlem hacimleri de dahil edildiğinde Ordu ilinin fındık ticareti
tescilindeki işlem hacmi 577.201 Kabuklu Fındık Tona ulaşmakta ve bu alandaki
ağırlığı bariz bir şekilde ortaya çıkmaktadır.
Kotasında fındık olan tüm ticaret borsalarımız gibi Ordu Ticaret Borsası da yalnızca alım
satımı borsa dışında yapılan fındığın tescilini yapmakta, ürün borsacılığının diğer işlevlerini
yerine getirememektedir. Bununla birlikte Ordu Ticaret Borsası;
• fındık ticaretinin tescili işlemindeki liderliği,
• halihazırdaki personel varlığı,
• çalışan tescil birimi,
• internet bağlantılı bilgisayar alt yapısı,
• merkez binasında alivre işlemler, toplantılar ve eğitim programları için kullanılan
uygun mekanları,
• merkez binasında satış salonuna, laboratuara, takas odalarına ve bilgi işlem birimine
tahsis etmiş olduğu mekanları,
• ürün borsacılığının ilk merhalesi olan kantar, numune alımı, laboratuar ve lisanslı
depo yatırımı için çok uygun bir bölgede (Ordu Organize Sanayisinde) ve altyapısı
tamamlanmış 13 dekar arsası,
• üyelerinin; fındık ve ürünlerinde dış pazarların istediği kalite analizleri, ürün işleme ve
paketleme için en gelişmiş know-how’ı halihazırda uygulamakta olmaları, Fındık
İhtisas Borsası kurulduğunda gerekli olacak bu teknoloji ve becerileri gönüllü olarak
temin edeceklerini deklere etmeleri,
• hepsinden de önemlisi yönetiminin Fındık Borsasını kurmaya istekli ve bu konuda
hazırlıklı olması
gibi Fındık İhtisas Borsasının kurulmasında kullanılacak avantajlara sahiptir.
Ordu ili; inşası yakında tamamlanacak Karadeniz Sahil Yolu, Çarşamba Hava Alanı, şehir
merkezindeki iskelesinin ihracata ve ithalata açık olması, geleceğe dönük projelenmiş
Perşembe limanı, internet alt yapısı ve konaklama potansiyeli ile ulaşım, iletişim,
konaklama ve ticari faaliyet bakımlarından uygun imkanlara sahiptir.
Özet olarak Ordu; fındık üretim, işleme ve depomla kapasiteleri ile ve ticareti bakımlarından
Ülkemizin en önemli ilidir. Fındık komisyoncularının yaklaşık %80-90’ı Ordu Ticaret Borsası
üyesidir. Ayrıca Ordu ili, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı tarafından sertifika verilmiş borsa
ajanlarına sahiptir. Sahip olduğu bu avantajlar, Ordu Ticaret Borsasını, fındık ticareti işlem
hacmi bakımından lider konuma taşımıştır. Bu özellikler, fındık fiyatlarının büyük ölçüde
Ordu Ticaret Borsasında belirlenmesi sonucunu doğurmaktadır.
Yukarıda sayılan avantajlar, Ordu Ticaret Borsasının FİB’i kurmaya öncülük edecek ticaret
borsalarından ve Ordu’nun FİB merkezi için uygun yerlerden belki de en uygunlarından
olduğunu göstermektedir.
14
GENEL STRATEJİLER ve FINDIK İHTİSAS BORSASININ HEDEFLERİ
Fındık üretimi, iklime bağlı olarak ve periyosite gösterme özelliğinden dolayı yıldan yıla
farklılıklar göstermektedir. Fındıkta talep esnekliğinin düşük olması nedeniyle; üretimin fazla
olduğu yıllarda fiyatlar çok düşmekte, üretici emeğinin karşılığını alamaz konuma gelmekte,
bu durum üreticinin üretme, tavsiye edilen teknolojileri uygulama ve gerekli girdileri kullanma
isteğini azaltmakta. Bu ise pazarın talep ettiği miktar ve kalitedeki ürünün arzını ve üretimin
sürdürülebilirliğini riske etmektedir.
Üretimin düşük olduğu yıllarda ise sanayicinin, istediği miktar ve kalitedeki ürünü makul fiyata
temin etmesi zorlaşmakta. Bu durum, sanayicileri Türk fındığına alternatif arayışlara
yönlendirmekte, artan fiyatlar rakip ülkelerin ve ürünlerin (Çizelge 1) piyasadaki paylarını
artırmalarına fırsat vermekte, Türkiye dışında yeni fındık plantasyonlarının kurulması
hızlandırılmaktadır (Gürcistan’da Dünya Bankası’nın yeni fındık plantasyonları oluşturmayı
desteklemesi, Avustralya ve Yeni Zelanda gibi ülkelerde fındık yeni plantasyonlarının teşvik
edilmesi).
Bunlara ilave olarak hali hazırda yürüyen fındık ticaretinde;
• fazla sayıda alıcı ve satıcı bir araya getirilememekte, serbest rekabet ortamı yeterli
ölçüde oluşturulamamakta, dolayısıyla üretici ürününü gerçek değerine satamamakta,
• satılan ürünün kalitesi doğru olarak belirlenememekte,
• toplanan ürünler çoğunlukla sağlıklı olmayan depolarda muhafaza edilmekte ve ürün
kalitesi bozulabilmekte,
• sanayici ve tüccar büyük miktarda ve standart ürüne erişmede zorlanmaktadır.
Türkiye’nin yukarıdaki problemleri çözmesi, fındıkta sahip olduğu Dünya liderliğini sürdürmesi
ve aynı zamanda geliştirmesi için;
• pazarın istediği miktar ve kalitede üretim için fındık üretim alanlarının doğal sınırları
içinde kalması, bu alanlardaki doğal kaynakların (toprak, su, flora ve fauna)
muhafazası ve kirletilmemesi,
• üretimde verimliliği artırmak ve ürün kalitesini iyileştirmek için tavsiye edilen üretim
tekniklerinin ve girdilerin kullanılması (İyi Tarım Teknikleri’nin uygulanması),
• fındıktan elde edilen ürünlerin çeşitlendirilmesi ve bu suretle yeni tüketim alanlarının
oluşturulması,
• elde edilen sağlıklı ve kalite sınıfları belirlenmiş ürünlerin iyi ve güvenli şartlarda
depolanması, üretimin fazla ve az olduğu yıllarda depolama imkanları etkili olarak
kullanılarak pazarın talebine göre ürün arzının ayarlanması, ürün sahiplerinin
depolanmış ürünleri karşılığı kredi alabilmelerinin sağlanması,
• iyi işleyen bir pazarlama ağı oluşturulması,
• yeni pazarların bulunması,
• tüm bunlara ilave olarak
 üreticilerin ve tüccarların makul kârlar elde etmelerini,
 sanayicilerin talep ettikleri ürünlere kolayca erişebilmeleri ve makul fiyatlara temin
edebilmelerini,
 tüketicilerin cazip ve makul fiyatlardaki ürünleri pazarda bulabilmelerini
sağlayacak fiyat politikalarının izlenmesi
gerekmektedir.
Bu halkalardan birinin kopması, “fındıktaki dünya liderliğimizin sürdürülmesi ve
geliştirilmesi” hedefi önünde engel teşkil edecektir. Bu nedenle FİB, yukarıda dile
getirdiğimiz genel stratejileri hayata geçirmeye yardımcı olacak tarzda düzenlenmelidir. FİB;
• ticaretin canlandırılması için borsanın sorumluluğu ve güvencesinde daha fazla alıcı
ve satıcının bir araya getirilmelerini,
fındığın güvenle alınıp satılması için borsanın hakemliği ve garantisinde, ulusal ve
uluslararası pazarda kabul görmüş standartlarla ürün kalite sınıflarının belirlenmesini,
ürünlerin sağlıklı ve güvenli şartlarda depolanmasını,
• daha fazla alıcı ve satıcıya ulaşılması için salon satışı, elektronik ticaret ve alivre
işlemlerin pazarlama araçları olarak kullanılmasını,
• Türk fındığının pazar payının artırılması için borsa bünyesinde yürütülecek E-ticaret,
tanıtım ve AR-GE faaliyetleri ile yeni pazarların bulunmasını, pazara sunulan ürün
çeşitliliğinin çoğaltılmasını,
• ortaya çıkabilecek olumsuzlukları engellemek için, borsa bünyesinde yapılacak ürün
tahmini ve AR-GE çalışmalarıyla geliştirilecek stratejiler doğrultusunda fındık
piyasasının düzenlenmesini,
• üretimde verimliliğin, ürün kalitesinde iyileştirmelerin, fındık üretim alanlarının doğal
sınırları içinde kalmasının, bu alanlardaki doğal kaynakların (toprak, su, flora ve
fauna) kirletilmeden muhafazasının sağlanılmasına yardımcı olmak için borsa
tarafından ‘İyi Tarım Teknikleri’nin uygulanmasının teşvik edilip desteklenmesini; bu
hususta Tarım Bakanlığı, Fiskobirlik, Türkiye Ziraat Odaları, TÜBİTAK ve Ziraat
Fakülteleri ile koordineli olarak çalışılmasını
sağlayacak şekilde yapılandırılmalıdır.
•
16
II. BÖLÜM: ÜRÜN İHTİSAS BORSALARI SİSTEMİ ve FINDIK İHTİSAS
BORSASI
ÜRÜN İHTİSAS BORSASI SİSTEMİNİN UNSURLARI
Ürün ihtisas borsasının kurulabilmesi ve başarılı olması için gerekli unsurlar;
•
Mevcut durum ve/veya olabilecek gelişmelerin borsanın kurulması için uygun (ürün,
ürün senedi veya alivre sözleşme işlem hacminin yeterli) olması;
•
Beklentileri karşılayacak ürün ihtisas borsası modelinin belirlenmesi,
•
Gerekli mevzuatın çıkarılması ve yeterli fiziki alt yapının tesisi ve ihtiyaç duyulan
uzmanların istihdamı;
•
Sistemde yer alan tüm taraflarca kabul gören ürün standartlarının hazırlanması;
•
Ürünlerin kalite sınıflarını belirleyen, yeterli alt yapıya sahip, tarafsız ve güvenilir
laboratuarların tesisi;
•
kalite belirlemede kullanılan standart analiz yöntemlerinin belirlenmesi;
•
Ürünlerin kalite ve miktarını muhafaza ederek depolamayı sağlayacak, güvenilir
lisanslı ürün depolarının tesisi;
•
Anlaşmazlıkları kısa sürede çözecek tahkim kurullarının oluşturulması;
•
İstismarı, dürüst olmayan davranış ve sahtekarlıkları önleyecek etkili
organının görevlendirilmesi;
•
Sitemi uygulayanların yöntem ve mali işlemlerinde şeffaflık prensibini uygulamaları
ve
•
Sistemi; beklentileri karşılayacak tarzda, geliştirecek ve iyileştirecek dinamik yapının
oluşturulması
denetim
olarak özetlenmektedir. Tüm bu unsurların, ürün ihtisas borsacılığından beklenen faydaları
sağlayacak tarzda dizayn edilip, belirlenip, uygulamaya konması gerekir. FİB için bu unsurları
değerlendirir isek:
•
Bu raporun I. BÖLÜM’ünde fındık için yapılan değerlendirme, şartların FİB’nın
kurulması için oldukça uygun olduğunu göstermiştir.
•
Ürün Borsalarını Geliştirme Projesi ile yapılan çalışmalar sonucu Türkiye şartlarında
çalışabilecek ürün ihtisas borsası modeli ortaya konmuştur. Raporun bundan
sonraki bölümünde bu modelin FİB’na adapte edilmesi anlatılacaktır.
•
Ürün İhtisas Borsaları ile ilgili mevcut mevzuat;
 18/5/2004 tarihli ve 5174 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan “Türkiye Odalar ve
Borsalar Birliği ile Odalar ve Borsalar Kanunu”nun 53 üncü maddesi,
 9/3/2005 tarihli ve 25750 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan “İhtisas
Borsalarının Kuruluş, İşleyiş ve Denetim Usul ve Esasları Hakkındaki Genel
Yönetmelik”,
 10/2/2005 tarihli ve 5300 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan “Tarım Ürünleri
Lisanslı Depoculuk Kanunu”,
 8/10/2005 tarihli ve 25960 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan “Hububat,
Baklagiller ve Yağlı Tohumlar Lisanslı Depo Yönetmeliği”,
 “Lisanslı Depoculuk Tazmin Fonu Yönetmeliği”
 8/10/2005 tarihli ve 25960 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan “Yetkili
Sınıflandırıcıların Lisans Alma, Faaliyet ve Denetimi Hakkında Yönetmelik”,
17
 8/10/2005 tarihli ve 25960 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan “Elektronik Ürün
Senedi Yönetmeliği”,
 “Elektronik İmza Kanununun Uygulanmasına İlişkin Usul ve Esaslar
Hakkında Yönetmelik”,
 8/1/2005 tarihli ve 25694 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan “Ticaret Borsaları
ile Ürün İhtisas Borsalarında Alivre ve Vadeli Alım Satım Yönetmeliği”,
 2/3/2005 tarihli ve 25743 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Oda ve Borsa
Üyelerine Verilecek Disiplin ve Para Cezaları ile Disiplin Kurulu ve Yüksek
Disiplin Kurulu Hakkında Yönetmelik”,
 18/6/1999 tarihli ve 4389 sayılı “Bankalar Kanunu”,
 13/11/1996 tarihli ve 4208 sayılı “Kara Paranın Aklanmasının Önlenmesine
Dair Kanun”,
 28/7/1981 tarihli ve 2499 sayılı “Sermaye Piyasası Kanunu” ve
 “Türk Ticaret Kanunu”a bağlı tebliğlerin anonim şirket kurma hükümleri ile diğer
bazı hükümlerinden oluşmaktadır.
Yukarıdaki mevzuata ilave olarak, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı tarafından ürün ihtisas
borsası sisteminin kurulmasını teşvik için vergi muafiyeti ve/veya indirimi
sağlayacak mevzuat değişikliği hazırlıkları da yapılmaktadır. Yukarıdaki
mevzuatlarla FİB’in kurulması için dayanak olacak yasal alt yapı tamamlanmıştır.
•
Ürün ihtisas borsaları için ihtiyaç duyulan fiziki alt yapı içinde tartım, numune alma
ve muhafaza, spot satış, ürün senedi oluşturma ve ticareti, takas merkezi, tescil,
depolama ve bilgi işlem alt yapıları yer almaktadır. Ülkemizde kotasında fındık olan
ticaret borsaları bu bakımlardan yetersizdir. Kurulacak FİB, faaliyet alanı ve vereceği
hizmetlere göre alt yapısını ve eleman istihdamını planlamalıdır.
•
Mevcut fındık standartlarımız (Kabuklu Fındık TS 3074, İç Fındık TS 3075 ve
İşlenmiş Fındık TS 1917), AB ülkelerinde kabul görmektedir. Bu standartlarda
önerilen kalite kriterlerinden hangilerinin Fındık İhtisas Borsasında uygulanacağı ve
hangi kriterlerin mevcuda ilave edileceği belirlenmelidir.
•
Fındık ihracatında yurtdışındaki alıcılar tarafından istenen analizleri; en gelişmiş,
güvenli ve standart yöntemler uygulayarak yapan kamu ve özel sektör
laboratuarları mevcuttur. FİB’nın kuruluşunda bunların tecrübe ve birikimlerinden
yararlanılabilir.
•
Fiskobirlik ile bazı tüccar ve ihracatçıların fındık depolama tesisleri mevcuttur.
Bunlardan fındığı kalitesi bozulmadan muhafaza edenlerden lisanslı depo olarak
yararlanılabilir. Uygun olmayanlar yapılacak iyileştirmelerle lisanslı depoya çevrilebilir,
ya da yeni lisanslı depolar yapılabilir.
•
FİB için ihtiyaç duyulan tahkim kurulunun ve denetim organlarının oluşturulması,
işlemlerde şeffaflığın sağlanması, sistemi geliştirecek ve iyileştirecek dinamik yapı
tesisi hakkında mevcut yasal alt yapı ve oluşturulacak FİB yönetmeliği yol gösterici
olacaktır.
FİB SİSTEMİNDE YER ALACAK TARAFLAR VE BEKLENTİLERİ
FİB sisteminde; başta hükümeti temsilen Sanayi ve Ticaret Bakanlığı ve FİB olmak üzere,
fındık üreticileri, tüccarlar ve sanayiciler, lisanslı depolar, Merkezi Kayıt Kuruluşu, sigorta
şirketleri ve bankalar yer alacaktır. Tüm bunların sistemden bekledikleri yararlar aşağıda
özetlenmiştir:
Hükümet açısından;
18
•
Pahalı destekleme ve stoklama masraflarından kurtulacak,
•
Düzenli ve zamanlanmış bir pazarlama sitemi ile fiyat istikrarı sağlanacak,
•
Fındık ürünü kalitesi, ülke çapında bilinecek,
•
Fındığın depolanması ve pazarlaması için güvenli şartlar sağlanacak,
•
Herhangi bir felaket durumunda, ülke genelinde depolanmış tüm fındık rezervlerinin
muhafazası sağlanacak.
FİB;
•
Fındık üreticileri, üyeleri ve sanayiciler için fındık ticaretinin güven, serbest rekabet ve
istikrar içinde yürümesini sağlayacak,
•
Alıcı ve satıcıyı maksimum ölçüde bir araya getirebilecek,
•
İşlem hacimleri artacak ve
•
Ticareti geliştirecekler.
Üreticiler;
•
Kalitesi belli fındık ürününü güvenli bir ortamda ve değerine satabilecek, parasını kısa
sürede alacak,
•
Fiyatların düşük olduğu dönemde (hasat döneminde) mahsulünü satmak zorunda
olmayacak,
 Mahsulünü, güvenli bir depoda (lisanslı depoda) muhafaza edebilecek,
 Bankadan kredi almada kullanabileceği ve satılabileceği bir ürün senedine sahip
olacak,
 Mahsulünü veya ürün senedini fiyatların yükseldiği dönemde satıp daha fazla
gelire sahip olabilecekler.
Tüccar ve sanayiciler;
•
İstedikleri kalite ve miktardaki fındığa daha kolay ulaşabilecekler,
•
Depolanmış fındığa ait senedi satın almak suretiyle bu ürünü talep edebilecekler,
•
Lisanslı depo imkanlarından yararlanacaklar.
Lisanslı depocular;
•
Yeni gelir kaynaklarına sahip olacaklar,
•
Talep edilen ürünleri kolayca temin edebilecekler,
•
Tarımın ilgili oldukları diğer alanlarında yeni müşterilere sahip olacaklar,
•
Devlete ait stokları depolayabilecekler.
Merkezi Kayıt Kuruluşu;
•
Yeni gelir kaynaklarına sahip olacak.
Bankacı ve kredi kuruluşları açısından:
•
Düşük bir riskle yeni bir gelir kaynağına sahip olacaklar,
•
Müşteri sayıları artacak,
•
Güvenli şartlarda (lisanslı ve sigortalanmış depolarda) depolanmış; teminat, sigorta
ve tazminat fonu garantili ürüne kredi verecek,
•
Gerektiğinde, rehin koydukları ürün senedini kısa sürede paraya dönüştürebilecekler,
19
•
Likiditeleri artacak.
Sigortacılar açısından:
•
Düşük bir riskle yeni bir gelir kaynağına sahip olacak,
•
Müşteri sayılarını artıracak,
•
Güvenli şartlarda (lisanslı ve sigortalanmış depolar) depolanmış, teminat ve tazminat
fonu garantili ürünü sigortalayacaklar,
•
Ürünün zarar görmeyen kısımlarını kısa sürede paraya dönüştürebilecekler.
FİB SİSTEMİNDE YER ALACAK TARAFLARIN GÖREV VE YETKİLERİ
FİB sistemindeki aktörlerin, yetki ve sorumlulukları aşağıda özetlenmiştir.
Sanayi Ve Ticaret Bakanlığı
•
İhtiyaç duyulan mevzuatı hazırlama.
•
Fındık konusunda ehliyetli kontrolör istihdam etme ve mevcutları eğitme.
•
Aday fındık lisanslı depolarını; eleman, bina, alt yapı, alet, ekipman vb hususlar
bakımından inceleme, uygun olanlara lisans verme.
•
Fındık lisanslı depolarını denetleme ve bunlara ait kayıtları tutma; bu amaçla
 Depoların yerlerini ve kapasitelerini gösteren plan ve krokileri hazırlama,
 Periyodik ve ani kontrollerle, işlemlerin uygun yapılıp yapılmadığını denetleme.
Fındık kalitesini belirlemede görev alacak laboratuarların
 analizcilerinin, sertifika sahibi ve yeterli olup olmadıklarını,
 güvenli ekipmanları ve imkanlarının bulunup bulunmadığını
inceleme ve bunlardan uygun olanları belirleyip lisans verme ve sorumluluklarını
bildirme.
•
•
Ürün senetlerinin formlarını belirleme ve bunları ilgililere temin etme.
•
Taraflar arasındaki anlaşmazlıklara çözüm bulma veya bir üçüncü tarafa havale etme.
•
Sistemin tanıtımını yapma.
•
Sistemde gerekli iyileştirmeleri yapma; bu çerçevede, taraflarla istişare etme.
•
Gerekli işlemleri tamamlayarak anonim şirket yapısında FİB’i kurma.
•
Fındık lisanslı depoculuğu yapacak ise bunun için verilen tüm şartları yerine getirme.
•
Fındığın standartlara uygun kalite sınıflarının belirlenmesi için
 Temsili numune alma, tartım, kalite analizleri vb. görevlerde kalifiye, eğitim
görmüş ve sertifika sahibi elemanları istihdam etme,
 Laboratuarlarını güvenli ekipmanlar ve imkanlarla donatma.
•
Sistemin uygulanması için gerekli bilgi işlem alt yapısını tamamlama, bu çerçevede
 Önerilen sisteme göre kalitesi ve miktarı belirlenmiş ve/veya lisanslı depoya kabul
edilmiş ve depolanmış ürünler için salon satışı, Ürün Senedi Alım-Satım (ETicaret) ve alivre işlemler sistemlerini kurma.
•
Birlikte çalışacağı ajanslar ve lisanslı depoların, gerekli şartları
sağlamadığını kontrol etme ve uygun olanlarla sözleşmeler yapma.
•
İhtiyaç halinde lisanslı depolara depolanmak için kabul edilen ürünlerde
FİB
20
sağlayıp
 örnek alma,
 tartım,
 analiz ve kalite sınıflarını belirleme
işlemlerini gerektiği şekilde yapma.
•
FİB’de işlem gören ve laboratuarında kalite sınıfı belirlenen fındığa ait
 tartım,
 analiz ve
 EÜS verilerine ait bilgileri,
temin edilmiş elektronik makbuzlara girme; bu bilgileri arşivinde muhafaza etmek;
•
Fındık ticareti geliştirmek için olabildiğince satıcı ve alıcıyı bir araya getirme; salon
satışında, ürün senetlerinin satışında ve alivre işlemlerde güven, serbest rekabet ve
istikrarı sağlama, bu amaçla gerekli iyileştirme ve geliştirmeleri yapma.
Üreticiler
•
Fındık lisanslı deposuna iyi kalitede depolanabilir fındık temin etme.
•
Depolanan ürünü için güvenilir bir ürün senedine sahip olma.
•
Borsada işlem gören ve lisanslı depoda depolanan ürünü için gerekli masrafları
ödeme.
•
Pazarı takip ederek, satış için en uygun zamanda, ürününün satılmasına karar verme.
Fındık Lisanslı Depo Adayları
•
Fındığı muhafaza için uygun, yeterli alana ve bölmelere haiz depolara sahip olma.
•
Depolarının; ürünü kalitesi bozulmadan ve emniyetli olarak muhafaza etmeye uygun
olması.
•
Ehliyetli, sorumluluk sahibi, iyi sicile sahip ve işbirliğine yatkın yönetici ve elemanlara
sahip olma.
•
Ürünlerin
 uygun hale getirilmesi (temizlenmesi, kurutulması vb.),
 kalite sınıfına göre tasnifi ve ayrı depolara alınması,
 sağlam, sağlıklı ve bozulmadan muhafazalarının sağlanması ve
 talep anında geciktirilmeden teslimi
için gerekli ekipmanları bulundurma.
•
Ürün senedi verebilecek bilgi işlem alt yapısına sahip olma.
•
Asgari belge olarak
 tartım makbuzlarını,
 derecelendirme sertifikalarını,
 ürün senetlerini,
 günlük durum raporlarını ve
 satışlar ile ilgili raporları
kayıt altına alacak alt yapıya sahip olma.
Sanayi Ticaret Bakanlığı, lisans için müracaat eden aday depoları, yukarıdaki kriterler
bakımından inceleyerek uygun olanlara lisans verir.
Fındık Lisanslı Deposu
• Ürün ihtisas borsasında
 tartılmış,
 temsili numunesi alınmış ve
 kalite sınıfı belirlenmiş
21
ürünü kalite sınıfına göre işletmesine kabul etme, bu ürünlerin gerekli işlemleri
(gerekiyorsa kurutma, tasnif etme) göreceğini ve zarar görmeden depolanacağını
garanti etme.
•
Şayet ürün, tartım ve örnek alımı için Borsaya uğramadan lisanslı depoya
depolanmak için teslim edilmişse; teslim sırasında
 ürünü tartmayı,
 üreticiye tartım makbuzu vermeyi,
 temsili numune almayı,
 bu numuneyi tartım makbuzunun bir kopyası ile birlikte borsaya teslim etmeyi ve
 tartım makbuzundaki bilgileri, işletmesinin Envanter Yönetimi Sistemine girmeyi
kabul eder.
•
Merkezi Kayıt Kuruluşu’ndan temin ettiği arayüz aracılığı ile oluşturduğu ve ürünün
mudiye ait olduğunu gösteren elektronik ürün senedini, mudiye temin etme.
•
Depolama ve diğer işlemler için mudiden alınacak tüm ücretleri gösteren listeyi,
Bakanlığa onaylatma.
•
Bu ücretleri gösteren onaylı listeyi, işletmesinin görülebilen bir yerine (mudilerin
göreceği yere) asma.
•
Ücretlerde yapmak istediği herhangi bir değişikliği uygulamaya konmadan önce,
Bakanlığa onaylatma.
•
İşletmesini; bina, müştemilat ve depoladığı ürünler dahil tüm riskleri kapsayan
sigortayı yaptırma.
•
Sigortanın; yangın, sel, deprem ve diğer hallerde zarar gören depolanmış ürünler için
 mudiye yapılacak geri ödeme miktarı ve
 ödeme şartları bakımından
yeterli olması.
•
İşletme ve depolanmış ürünlerde bir zarar ve kayıp olduğunda; sigortaya, işletmenin
kayıplarından önce, mudinin zararını tazmin için müracaat etme.
•
Sigortacıdan, sigortayı iptal etme veya kapsamını değiştirme talebinin alınmasından
itibaren, bunu tüm mudilerine ilgili mevzuatta verilen süre içinde bildirme.
•
Ürün senedi sahibinin, talebi halinde, ürünü geciktirmeden teslim etme.
•
İstendiğinde yetkililere; ürün senedi verdiği ürünler, sigortası, teminatı ve mali
durumuyla ilgili istenilen bilgi ve belgeleri temin etme.
Merkezi Kayıt Kuruluşu
•
Güvenli elektronik ürün senetlerini oluşturacak yazılımı sağlamak.
•
Kendisinden temin edilen arayüz aracılığı ile anlaşmalı olduğu lisanslı depo
tarafından oluşturulmuş elektronik ürün senetlerini ve bunlara bağlı hak ve
yükümlülükler ile işlemleri, ilgili taraflar itibariyle kayden izlemek.
Tüccar ve Sanayiciler
•
Gerekli şartları yerine getirip FİB’e ortak ve/veya üye olmak.
•
Fındık alış ve satış işlemlerini FİB’de yapmak.
•
FİB’e ve FİB’de yaptığı işlemlerde taahhütlerini yerine getirmek.
•
Anlaşmazlığa düştüğü durumlarda FİB’in tahkimliğini kabul emek.
Sigorta Şirketi
22
•
Fındık lisanslı deposu işletmecisinin
 depolarını tüm müştemilatı ve depoladığı ürünler ile birlikte yangın, sel, deprem ve
diğer zarar verecek unsurlardan doğabilecek zararları karşılayacak kapsamda,
 Zarar anında mudiye yapılacak geri ödeme için ayrılan miktarın yeterli olacağı
şartlarda
sigortalama.
•
Sigortaladığı depolanmış ürününün sahibi olarak, ürün senedi sahibini (mudiyi) kabul
etme.
•
Lisanslı depoda ve depolanmış ürünlerde bir zarar ve kayıp olduğunda, işletmecinin
kaybının telafisinden önce, mudinin zararını tazmin etme.
•
Sigortayı iptal etmek veya kapsamını değiştirmek istediğinde bunu, taraflara ilgili
mevzuatta belirtilen süre içinde bildirme.
Banka
• Mudiye verilen ürün senedine rehin koyarak, mudiye kredi vermektir.
FINDIK İHTİSAS BORSASINDA İŞLEM AKIŞI
Türkiye şartlarına buğday ve pamuk ürünleri için hazırlanmış ve fındığa adapte edilmeye
çalışılmış modelde olabilecek uygulamalar aşağıda özetlenmiştir:
Spot işlem
Üretici; fındığını, FİB’e veya FİB’in bir ajans borsasına getirecek;
•
Fındıktan analiz için temsili numune alınacak, laboratuara gönderilip kalitesi
belirlenecek,
•
Ürün tartılacak,
•
Ürünün kalitesi ve miktarı ile ilgili bilgiler borsanın satış salonundaki ekrana
yansıtılacak,
•
Salondaki borsa üyeleri veya temsilcileri (alıcılar) açık artırmayla ürüne fiyat
verecekler,
•
Üretici, isterse ürününü satmaya karar verecek,
•
Satış borsada tescil edilecek ve üretici ürünü teslim edip parasını alacaktır.
Ürün Senedi İşlemi
Fındığın Lisanslı Depoya Kabulü
Üretici; fındığını, FİB veya FİB’in bir ajans borsasıyla anlaşmalı bir fındık lisanslı deposuna
getirecek;
•
Fındıktan analiz için temsili numune alınacak,
•
Ürün tartılıp, bir tartım makbuzu verilecek,
Tartım Makbuzunda en azından ;
Ürünü Tartan ve Temsili Numune alan Kurumun
Tartım
Ürün
Ürün sahibi
23
İle ilgili bilgiler bulunacak ve
•
tartım makbuzunun bir kopyası üreticiye verilecektir.
Ürünün Kalite Sınıfının Belirlenmesi
•
Temsili numune, tartım makbuzu ile birlikte analiz için ilgili borsanın veya lisanlı
deponun laboratuarına gönderilecek;
•
Laboratuarda yapılan analizden sonra ürüne bir Derecelendirme Sertifikası verilecek;
bu sertifika, kalite sınıflarının belirlenmesinde kullanılan tüm analiz sonuçları ile
aşağıdaki bilgileri ihtiva edecek,
 Ürünü Tartan ve Temsili Numune alan Kurum,
 Analiz Yapan Kurum,
 Ürünün Kalite sınıfı,
 Tescil Kurumu ve
 Ürün senedi hamisi;
•
derecelendirme sertifikanın bir kopyası üreticiye verilecek;
•
ürün lisanslı depoya kabul edilecek ve
•
sigortalanacaktır.
Ürün Senedinin Verilmesi
•
Makbuzu ve Derecelendirme Sertifikasındaki verileri, lisanslı depo ve Merkezi Kayıt
Kuruluşu Veri Tabanına girilecek;
•
Lisanslı depo, teslim aldığı her parti ürün için bir Elektronik Ürün Senedi (EÜM)
oluşturacak ve bu, Merkezi Kayıt Kuruluşu veri tabanına kopyalanacak ve borsaca
tescil edilecek;
•
EÜS;
 Senet,
 Ürün,
 Ürünü Tartan ve Temsili Numune alan Kurum,
 Ürünü Depolayan Lisanslı Depon,
 Tescil Kurumunun (Ticaret Borsası),
 Sigorta,
 Ürün senedi hamisi ve
 Rehin durumu
ile ilgili bilgileri ihtiva edecek;
•
EÜS hakkında periyodik raporlar, Bakanlık ile ilgili borsa ve/veya lisanslı depoya
gönderilecek;
•
Lisanslı depo da aynı şekilde raporların birer kopyalarını ürün sahiplerine temin
edecek, birer kopyalarını ise muhafaza edecektir.
Ürün Sahibinin Seçenekleri
Ürün senedi sahibi aşağıdaki seçeneklerden istediğini uygulayabilecek:
•
Bankadan kredi temin edebilecek: EÜS’yi rehin koyarak bankadan kredi temin
edebilecek; bu durumda lisanslı depocunun, ürün senedine rehin bilgilerini
işlemesinden sonra banka kredi verme işlemi gerçekleştirecek.
•
EÜS’ni borsada satabilecek: Mudi, EÜS’nin borsada satılmasını talep edebilecek;
satış gerçekleşip EÜS’nin transferi ve bilgilendirme işlemleri yapıldıktan sonra, EÜS
sahibine parası ödenecek.
24
Alivre işlem
Alıcı ile satıcı borsa görevlisinin gözetimi altında takas merkezinde buluşturulacak; “Ticaret
Borsaları ile Ürün İhtisas Borsalarında Alivre ve Vadeli Alım Satım Yönetmeliği“
hükümlerine göre Alivre sözleşmesi hazırlanacak,
•
Alıcı ve satıcının durumları ve belgeleri borsa görevlisi tarafından incelenecek,
•
Sözleşme alıcı, satıcı ve borsa görevlisi tarafından imzalandıktan sonra borsada
tescili yapılacak.
FINDIK İHTİSAS BORSASINDA KORUMA TEDBİRLERİ
FİB’de yapılan işlemlerde tarafların haklarının korunması amacıyla aşağıdaki tedbirler
alınacaktır:
•
Alım satım işlemleri FİB’in veya yetki verdiği ajansların gözetim, denetim ve
güvencesinde yapılacak.
•
Fındığın kalite sınıfını belirleme, FİB’in onay verdiği tarafsız ve yeterli donanımlı
laboratuarlar tarafından, yine FİB’in önerdiği standartlara ve yöntemlere göre
belirlenecek.
•
Ürünler; sağlam, güvenli ve yüksek kaliteli lisanslı depolarda kaliteleri muhafaza
edilerek ve kalite sınıflarına göre ayrı ayrı depolanacaklar. Bu depolar;
 yeterli alt yapı, donanım ve ehliyetli personele sahip olacak, Sanayi ve Ticaret
Bakanlığından lisans alacak,
 periyodik ve ani kontrollarla denetlenecek,
 banka teminatına sahip olacak,
 müştemilatları ve içindeki ürünler sigortalamış olacaklar.
•
Ürün senetleri
 Merkezi Kayıt Kuruluşunun sağlayacağı güvenli ortamda emniyetli olarak alınıp
satılacak ve
 rehin olarak kullanılarak karşılığında bankalardan kredi alınacaktır.
•
Sistemin istismarının, dürüst olmayan davranışların ve sahtekarlıkların önlenmesine
yönelik etkili cezalar,
 Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuğu Kanunu, ilgili kanunlar ve yönetmelikler ile
FİB yönetmeliğinde kayıt altına alınmış ve alınacaklar.
•
FİB işlemleri ve lisanslı depoculuk uygulamaları ile bunlara ait mali işlemlerde şeffaflık
prensibi uygulanacak:
 Hizmetler için alınana ücretlere ait tarifeler; üniform, halka açık ve Sanayi Ticaret
Bakanlığından onaylı olacaktır.
•
Ürün teslimin uygulanan pirimler ve iskantolar açık ve üniform olacaklar.
•
Sistemde ürün sahiplerinin hakları;
 Lisanslı depo teminatı,
 Ürün sigortası ve
 Tazmin fonu
gibi yollarla korumaya alınacak:
 Lisanslı depolar, her bir ton depolama kapasiteleri için ilgili mevzuatta verilen
rayice göre banka teminat mektubu veya değiştirilemeyen banka garantisi
verecekler.
 Lisanslı depoya kabul edilen ürünler sigortalanacak.
 Ürün sahibinin zararlarının, banka teminatı ve sigortadan karşılanamayan kısmı
en kısa sürede Tazmin Fonundan ödenecektir.
25
III. BÖLÜM: FINDIK İHTİSAS BORSASININ KURULMASI
FİB’in KURULMASI
Fındık İhtisas Borsası (FİB); 18/5/2004 tarihli ve 5174 sayılı “Türkiye Odalar ve Borsalar
Birliği ile Odalar ve Borsalar Kanununun 53 üncü maddesi” ile 9.3.2005 tarihli ve 25750
sayılı Resmi Gazetede yayınlanan “İhtisas Borsalarının Kuruluş, İşleyiş ve Denetim Usul
ve Esasları Hakkındaki Genel Yönetmelik” esaslarına göre anonim şirket statüsünde
kurulacak. Faaliyet alanı, Türkiye ve dışındaki ülkeleri kapsayacak. Bu suretle FİB’nda yerli
ve yabancı fındık ve ürünleri ulusal veya uluslararası düzeyde alınıp satılabilecektir.
FİB;
•
yürürlükteki fındık standartlarına, ulusal ve uluslararası düzeyde istenen diğer kalite
kriterlerine göre özellikleri belirlenmiş ve tasnif edilmiş fındık ve ürünlerinin (spot),
•
lisanslı depo işletmelerine teslim edilmiş fındık ve ürünlerini temsilen bu işletmeler
tarafından çıkarılan ürün senetlerinin (e-ticaret) ve
•
borsa takas odalarında hazırlanıp kayıt altına alınan alivre sözleşmelerinin
ticaretini güven, serbest rekabet ve istikrar içinde yürütecektir.
Bu çerçevede;
•
fındık satıcı ve alıcılarını (arz ve talebini) buluşturacak,
•
bunlar arasında yapılacak alım satımına aracılık ve hakemlik edecek,
•
ürün ve ürün senetlerine ilişkin alım satımın tescilini yapacak, ürünün devrini ve
bedelinin ödenmesini sağlayacak, alıcı ve satıcıların haklarını koruyacak ve alım
satıma ilişkin diğer hususları düzenleyecektir.
FİB, Sanayi ve Ticaret Bakanlığından alınacak izne göre kurulacak, kuruluş öncesinde
aşağıdaki gerekçe ve belgeler hazırlanacaktır. Bunlar:
•
FİB’nın ekonomik açıdan gerekli olduğunu, mevcut durum ve/veya gelişmelerin
borsanın kurulması için uygunluğunu ve
•
Borsada işlem görecek ürün, ürün senedi veya alivre sözleşmelere ilişkin piyasa
yapısının ve derinliğinin, beklenen işlem hacminin mevcut bir borsadan ayrı olarak
borsa kurulmasını gerektirecek nitelik ve düzeyde olduğunu
gösterir gerekçeler ile
•
Anonim şirket şeklinde esas sözleşmesinin ve Türk Ticaret Kanununda öngörülen
anonim şirket kuruluş işlemlerinin hazırlandığını,
•
FİB’in anonim şirketi statüsündeki sözleşmesinde ortaklarının kimlerden oluştuğunu
ve bunlara ait hisse senetlerinin tamamının nama yazılı olduğunu ve
•
Sermayesinin, yeterli olduğunu (bölge düzeyinde faaliyet gösterecekler için beş,
ulusal düzeyde faaliyet gösterecekler için on, uluslararası düzeyde faaliyet
gösterecekler için on beş milyon YTL’den az olmadığını)
ispatlayan belgelerdir.
26
FİB’in Kurucu ve Ortakları
FİB’in potansiyel kurucuları; kotasyonlarında kabuklu, iç ve işlenmiş fındığın ticaretinin
yapıldığı Ticaret Borsaları ve Odaları ile bunların üyeleri, bu ürünlerle ilgili diğer tüzel ve
gerçek kişiler (İl Özel İdareleri, Ziraat Odaları, Fiskobirlik, Tarım Satış Kooperatifleri,
sanayiciler, ihracatçılar v.b.) olabilecektir. Kurucular aynı zamanda FİB’in ortakları olabilecek,
ancak ortaklık kurucularla sınırlı kalmayacaktır.
Kotasyonunda kabuklu fındık, iç fındık ve işlenmiş fındık bulunan ticaret borsaları, FİB’e ortak
olabilecekleri gibi yapılacak sözleşmelerle FİB’in acentesi olarak da çalışabilecekler.
FİB’in Kurucularının, Ortaklarının, Yönetim Kurulu Üyelerinin Ve Denetçilerin Sahip
Olmaları Gereken Şartlar
9.3.2005 tarihli ve 25750 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan “İhtisas Borsalarının Kuruluş,
İşleyiş ve Denetim Usul ve Esasları Hakkındaki Genel Yönetmelik” uyarınca; FİB’nın
kurucularından oluşacak genel kurul, borsa yönetim kurulu üyelerini ve denetçileri seçecektir.
Bu yönetmeliğin 6. Maddesi gereği FİB kurucularının, ortaklarının, yönetim kurulu üyelerinin
ve denetçilerinin;
a) Kanun, 18/6/1999 tarihli ve 4389 sayılı Bankalar Kanunu, 13/11/1996 tarihli ve 4208
sayılı Kara Paranın Aklanmasının Önlenmesine Dair Kanun ve ödünç para verme
işleri hakkında mevzuat ile 28/7/1981 tarihli ve 2499 sayılı Sermaye Piyasası
Kanununa aykırılıktan dolayı hükümlülüklerinin bulunmaması ve/veya taksirli suçlar
hariç olmak üzere affa uğramış olsalar bile beş yıldan fazla hapis ya da basit ve
nitelikli zimmet, irtikap, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, inancı kötüye
kullanma, dolanlı iflas gibi yüz kızartıcı suçlar ile istimal ve istihlak kaçakçılığı dışında
kalan kaçakçılık suçları; resmi ihale ve alım satımlara fesat karıştırma, Devlet sırlarını
açığa vurma, vergi kaçakçılığı veya vergi kaçakçılığına teşebbüs ya da iştirak
suçlarından dolayı hüküm giymemiş olması,
b) Kamu tüzel kişileri hariç tüzel kişi ortaklıkların bağımsız denetim kuruluşlarınca onaylı
son bir yıla ait bilanço, gelir tablosu ve varsa ek mali tablolarını sunmaları, gerçek ve
tüzel kişi ortakların mali ve ticari itibar bakımından engel bir durumu bulunmaması,
c) Borsaların kurucularının, ortaklarının, yönetim kurulu üyelerinin ve denetçilerinin
kendileri veya sınırsız sorumlu oldukları kuruluşlar hakkında iflas kararı verilmemiş ve
konkordato ilan edilmemiş olduğuna dair noterce tasdikli beyanda bulunması,
d) Faaliyet yetki belgelerinden biri veya birden fazlası iptal edilmiş ya da ürün ihtisas
borsaları ile menkul kıymetler, vadeli işlemler ve kıymetli madenler borsaları
üyeliğinden sürekli olarak çıkarılmış kuruluşlarda, bu müeyyideyi gerektiren olayda
sorumluluğu bulunan kişilerden olmadıklarını noterce tasdikli beyan ile ispat etmesi,
e) Yabancı uyruklu kurucu ve ortakların, Türk gerçek ve tüzel kişiler için aranan şartları
taşıdığına dair, bulundukları ülke yetkili makamlarınca onanmış bilgi ve belgelerin
noterce tasdikli çevirilerinin veya geçerliliği kanun veya uluslararası sözleşmelerle
kabul edilen şekilde sunulmuş olması
zorunlu olacaktır.
Ortakların paylarını devirlerinde, payları devralacak gerçek ve tüzel kişilerin yukarıda verilen
şartlara sahip olmaları gerekecektir.
27
FİB’in Kuruluşu
Kurucular, kuruluş şartlarına uygun olarak hazırlayacakları esas sözleşme ve yukarıda
öngörülen belgelerle Bakanlığa başvuruda bulunacaklar. Bakanlık esas sözleşmeyi matbu
olarak düzenleyebilecek veya asgari unsurlarını belirleyebilecektir.
Bakanlık, ilgili mevzuat ile 29/6/1956 tarihli ve 6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu çerçevesinde
başvuruyu değerlendirecek ve uygun bulması durumunda borsanın kurulmasına onay
verecektir. Bakanlık onayını takiben Türk Ticaret Kanunu çerçevesinde şirketin kuruluş
işlemleri tamamlanacak. Kuruluşu gerçekleşen FİB Resmî Gazete’de ilan olunacaktır.
FİB’in Faaliyete Geçmesi
Kuruluşuna izin verilen FİB’nın Resmî Gazete’de ilan edilmesini takiben en geç bir yıl
içinde, faaliyet izni almak üzere Bakanlığa başvuracak. FİB, söz konusu süre içinde
Bakanlığa başvurmaz veya başvurusunun sonucunda faaliyete başlaması uygun görülmez
ise faaliyet için izin alma hakkı düşecektir. Bu süre, gerektiğinde Bakanlık tarafından en fazla
bir yıl uzatılabilecektir.
Faaliyet izninin verilebilmesi için; mevzuata aykırılık bulunmaması, FİB’nın çalışma esas ve
kurallarının Bakanlık tarafından yapılan düzenlemelere ve alınan kararlara uygun olması, FİB
yönetmeliklerinin tamamlanmış ve Bakanlıkça onaylanmış olması, FİB’in borsanın kabuklu,
iç ve işlenmiş fındıklara ilişkin ticaret ve hizmetlerini tüm faaliyet alanını kapsayacak şekilde
sunabilecek yeterli organizasyonunu oluşturmuş, ihtiyaç görülen yerlerde şube veya
acenteliklerini kurmuş, içerisinde uzman personel, muhasebe kayıt, bilgi ve belge sistemi ile
düzenli iş akışı ve haberleşmeyi sağlayacak yeterli bir altyapı kurulmuş, teknik donanımı
sağlanmış, iç kontrol, denetim, gözetim sistemi oluşturulmuş, işlemlerin yedeklenmesi ve FİB
bünyesinde bulunacak bütün varlıkların asgari deprem, yangın, su baskını ve hırsızlık gibi
rizikolara karşı sigorta yaptırmak dahil gerekli güvenlik önlemleri alınmış olacaktır.
Yukarıdaki fıkrada geçen hususlar; FİB’in kuruluş incelemesine dair alınacak bir Bakan onayı
çerçevesinde, Bakanlığın, denetim elemanları ile ilgili ve uzman personel, kişi veya kuruluşlar
aracılığıyla yapacağı veya yaptıracağı inceleme sonucunda tespit olunacak. Eksiklik veya
sorunlar varsa, Bakanlık bunların giderilmesini talep edebilecektir.
FİB’in faaliyet izni Resmî Gazete’de ilan edilecek, Fındık İhtisas Borsası A. Ş. unvanıyla
faaliyet gösterecektir.
Resmî Gazete’de yayımından itibaren bir yıl içinde FİB’in faaliyete geçmesi gerekecektir.
Zorunlu hallerde Bakanlık bu süreyi en fazla bir yıl uzatabilecektir. FİB, bu sürede faaliyete
geçmez ise, faaliyet izni iptal edilebilecektir. Bu durumda FİB’in en geç üç ay içinde tasfiyeye
girmesi veya esas sözleşmesindeki ticaret unvanı, amaç ve faaliyet konularını değiştirmesi
zorunlu olacaktır.
Kuruluş ve faaliyet izni alınmasına ilişkin olarak öngörülen şartlardan herhangi birinin
kaybedilmesi üzerine, Bakanlıkça verilecek süre içerisinde söz konusu şartların
sağlanmaması halinde, FİB’in faaliyeti geçici veya sürekli olarak durdurulacaktır.
28
FINDIK İHTİSAS BORSASI A. Ş. ORGANLARI
FİB organları genel kurul, yönetim kurulu üyeleri ve denetçilerden oluşacaktır.
Genel Kurul
FİB’in üst karar organı olan genel kurul, pay sahiplerinden (ortaklardan) oluşacak. Genel
kurul, Türk Ticaret Kanununda öngörülen görev ve yetkileri saklı kalmak kaydıyla aşağıdaki
hususlarda görevli ve yetkili olacaktır:
a) FİB’in genel politikasını belirlemek ve yönetim kuruluna verilen yetkiler haricinde
yönetime ilişkin kararlar almak, yetkili mercilere teklifte bulunmak,
b) Yönetim kurulu üyelerini seçmek ve ibra etmek, ibra edilmeyen yönetim kurulu üyeleri
ile denetçiler hakkında yapılacak işlemleri ve bunların göreve devam edip
etmeyeceklerini karara bağlamak, seçimi genel kurula ait olan komitelerin üyelerini
seçmek ve gerektiğinde görevlerine son vermek, ücretlerini belirlemek,
c) Denetleme kurulu üyelerini seçmek, ibra etmek,
d) Yönetim kurulu tarafından hazırlanan yıllık faaliyet raporu ile denetleme kurulu
raporunu inceleyip karara bağlamak,
e) FİB’in bilançosunu ve gelir-gider hesaplarını inceleyerek karara bağlamak ve kesin
hesabı onaylamak,
f) Yönetim kurulu tarafından hazırlanan bütçe ve personel kadrosunu kesinleştirmek ve
karara bağlamak,
g) Gündemde yer alan diğer hususları görüşüp karara bağlamak,
h) Mevzuatla genel kurula bırakılan diğer görevleri yerine getirmek.
Davet ve Gündem
Genel kurul; her yılın ilk üç ayı içinde yönetim kurulunun belirleyeceği bir tarihte olağan
olarak toplanacak. Genel kurul gerekli hallerde, Türk Ticaret Kanunu hükümleri çerçevesinde
yönetim kurulunun, denetleme kurulunun veya azınlığın ya da ihtiyaç gördüğünde Bakanlığın
daveti üzerine olağanüstü olarak da toplanacaktır.
Gündem belirlenmeden önce Bakanlığa başvurularak, Bakanlıkça genel kurul gündeminde
görüşülmesi istenen bir husus olup olmadığı yazılı olarak sorulacak. Bakanlık bu başvuruyu
takiben en geç on beş gün içinde genel kurulda görüşülmesini istediği bir hususun olup
olmadığını yazılı olarak bildirecektir. Bakanlıkça görüşülmesi istenen hususlar gündeme
yazılacak. Bu süre içinde bildirim yapılmamışsa Bakanlıkça görüşülmesi istenen bir husus
bulunmadığı kabul edilecek ve genel kurulun gündemi yönetim kurulunca hazırlanarak ilan
edilecektir.
Gündem ve davet mektubu, pay sahiplerine ve Bakanlığa toplantı tarihinden en az otuz gün
önce taahhütlü olarak gönderilecektir.
Toplantı Nisabı ve Kararlar
Genel kurul toplantı ve karar nisabında Türk Ticaret Kanununun ilgili hükümleri
uygulanacaktır.
Genel kurulda verilen kararlar, yapılan seçimlerin sonuçları ve ortakların beyanları, bir
tutanağa geçirilecek. Genel kurul tutanakları ve ekleri, başkanlık divanı tarafından
imzalandıktan sonra, izleyen ilk üç iş günü içinde Bakanlığa gönderilecektir.
29
Genel kurulun yönetim ve denetim kurulu üyelerinin seçimine ilişkin kararlarında, seçime ve
oylamaya geçilmeden önce, adayların bu Yönetmelikte aranılan şartları taşıdıklarına dair
yazılı ve imzalı beyanlarının başkanlık divanına sunulması zorunlu olacaktır.
Bakanlık, yönetim kurulu üyeleri ve denetleme kurulu üyelerinin aranılan şartları taşıyıp
taşımadıklarını incelenecek ve ihtiyaç duyulan kanıtlayıcı bilgi ve belgeleri talep edilecektir.
Türk Ticaret Kanunun ilgili hükümleri uyarınca ya da Bakanlıkça üyelerin birinin veya
birkaçının aranılan şartları haiz olmadığının veya sonradan kaybettiğinin tespiti ve bildirimi
halinde bunların görevleri sona erecek.
Boşalan üyeliklerin yerine seçilenlerde göreve başlamadan önce bu Yönetmelikte ve ilgili
diğer mevzuatta aranılan şartları taşıdıklarına dair yazılı ve imzalı beyanlarını kanıtlayıcı
belgelerle birlikte FİB’e ve Bakanlığa sunmak zorunlu olacaktır.
Aranılan şartları taşıdıklarına dair kasıtlı olarak yanlış beyanda bulunanlar, FİB’nın yönetim
ve denetim kurulu üyeliklerine aday olamayacak, FİB’na ve üçüncü şahıslara karşı yol
açtıkları zararları tazminle sorumlu olacaklar.
Yönetim Kurulu
FİB yönetim kurulu, yedi kişiden oluşacak ve iki yıllık dönem için seçilecektir. Yönetim
kurulunun bir üyeliği için Bakanlıkça atama yapılacak. Diğer üyeler ise genel kurul tarafından
seçilecektir. Genel kurul yönetim kurulu üyelerinden birini aynı zamanda genel müdür olarak
da atayabilecek. Bu şekilde atanan üye, yönetim kurulu üyeliğinin yanında genel müdürlük
görevini de ifa edecektir.
Bakanlık tarafından atanan yönetim kurulu üyesinin üniversite veya dengi okul mezunu,
genel kurul tarafından seçilen üyelerin ise asgari lise ya da dengi okul mezunu olacaklar.
Ayrıca tüm yönetim kurulu üyeleri, ürün piyasaları hakkında bilgi sahibi ve bu alanlarda en
az kamuda veya özel sektörde beş yıl mesleki tecrübeli olacaklar.
Süresi biten yönetim kurulu üyesinin tekrar seçilmesi mümkün olacaktır.
Görev ve yetkileri
Yönetim kurulu, Türk Ticaret Kanununda öngörülen görev ve yetkileri saklı kalmak kaydıyla
aşağıdaki hususlarda görevli ve yetkili olacaklar:
a) FİB tarafından hazırlanması gereken yönetmelikleri belirleyip karara bağlamak,
b) FİB üyelik başvurularını karara bağlamak ve gerektiğinde borsa üyelerinin üyelikten
geçici veya sürekli çıkarılmasına karar vermek,
c) Ürün, ürün senedi ve alivre sözleşmelerin, FİB A. Ş. de işlem görmesini, işlemlerinin
durdurulması ve işlemden kaldırılması esaslarını belirlemek,
d) FİB’nda işlemlerin mevzuata ve kurallara uygun olarak düzenli bir şekilde yürütülmesini
sağlamak, açıklık, güven, dürüstlük ve istikrarı bozan veya bozabilecek hususlarda
gerekli tedbirleri zamanında almak,
e) Mevzuata, FİB düzenine ve piyasanın işleyişine uygun hareket etmeyen FİB
yöneticileri, üyeleri ve personeli hakkında gerekli hukuki işlemleri gecikmeksizin
yerine getirmek,
f) FİB yönetmelikleriyle belirlenmiş veya ihtiyaç duyulabilecek komisyonları kurarak,
üyelerini seçmek ve çalışma esaslarını düzenlemek,
g) Diğer borsa veya kuruluşlarla anlaşmalar yapmak,
h) FİB’de düzeni ve dürüstlüğü bozanlar hakkında disiplin cezası vermek,
30
i) FİB bültenini çıkarmak, FİB tarafından açıklanması gereken bilgilerin ve FİB’de teşekkül
eden fiyatların düzenli olarak yayımlanmasını sağlamak,
j) FİB’in bütçesini, gelir ve giderlere ilişkin kesin hesabını ve yıllık faaliyet raporunu
görüşüp karara bağlamak ve genel kurula sunmak,
k) FİB’in personele ilişkin kadrosunu hazırlayarak genel kurula sunmak,
l) FİB gelir kalemlerinin miktar ve oranları ile bunların tahsil zaman ve şekillerini tespit
etmek,
m) FİB adına imzaya yetkili olanları ve yetki sınırlarını belirlemek,
n) Personel atamalarını yapmak ve bu atama yetkisini, gerektiğinde yönetim kurulu
başkanına ve/veya genel müdüre devretmek,
o) Mevzuatla verilen sair görevleri yerine getirmek.
Toplantı ve Karar Nisabı
Yönetim kurulu, başkanın daveti üzerine ayda en az iki defa üye tam sayısının salt
çoğunluğu ile toplanacak. Denetçiler, oy hakkı olmaksızın yönetim kurulu toplantılarına
katılabilecek.
Kararlar, üye tamsayısının salt çoğunluğu ile alınacaktır.
Denetim Kurulu
FİB’in hesap ve işlemleri, pay sahipleri arasından veya dışarıdan genel kurulca seçilen en az
iki gerçek kişiden oluşan denetleme kurulu tarafından denetlenecek. Denetleme kurulu
üyeleri iki yıl süreyle görev yapacak. Aynı kişinin yeniden seçilmesi mümkün olacaktır.
Denetim kurulu üyelerinin üniversite veya dengi okul mezunu olmaları ve ürün piyasaları
hakkında kamuda veya özel sektörde en az beş yıl mesleki tecrübeye sahip bulunmaları
gerekecektir.
Görev ve yetkileri
Denetim kurulu üyeleri, FİB’in hesap ve işlemlerini mevzuat ve genel kurul kararları
çerçevesinde denetlemekle görevli ve yetkili olacaklar. FİB yöneticileri ve personeli,
denetçilerin talep edeceği bilgi ve belgeleri vermekle yükümlü olacaklar.
Denetçiler yönetime müdahale edemeyecek, ancak görüşlerini yazılı olarak yönetim kuruluna
ve aynı zamanda Bakanlığa bildirecekler.
Denetçiler, her yıl sonunda FİB’in işlem ve hesapları hakkında hazırlayacakları raporu genel
kurula sunacak. Gerekli gördükleri takdirde, ara raporlar hazırlayıp görüşlerini yönetim
kuruluna, genel kurula ve Bakanlığa bildirecekler.
31
FINDIK İHTİSAS BORSASI A. Ş. ORGANİZASYON ŞEMASI
FİB, hizmetlerini yürütecek tarzda bir organizasyon yapılanmasını ve bunun gereği personel
istihdamını gerçekleştirecek. Bu yapıda yukarda verilen FİB organları yanında komisyonlar,
genel müdür, öngörülen hizmet birimler yer alacak. Aşağıda FİB’nda olabilecek hizmet
birimleri verilmiştir.
Hizmet Birimleri
FİB A. Ş. aşağıda verilen daireler ve bunlar altında görev yapacak birimlerden
oluşturulabilecektir:
a) Üyeler ve Temsilciler Dairesi
1) Üyeler Birimi
2) Lisanslı Depolar Birimi
3) Laboratuarlar Birimi
4) Ajanslar Birimi
b) Ürün Kabulü Dairesi
1) Kantar Birimi
2) Numune Kabul Birimi
3) Laboratuar Birimi
4) Lisanslı Depo Birimi
c) Ticaret ve Tescil Dairesi
1) Spot Satışlar Birimi
2) Elektronik Ticaret Birimi
3) Alivre İşlemler (Takas) Birimi
4) Tescil Birimi
d) AR-GE ve İstatistik Dairesi
1) Üretim Tahmini Birimi
2) Piyasa Düzenleme Birimi
3) Yayım Birimi
4) İstatistik Birimi
e) Tazmin Fonu Yönetimi Dairesi
1) Değerlendirme Birimi
2) Gelirler Birimi
3) Giderler Birimi
f) Bilgi İşlem Dairesi
1) Donanım Birimi
2) Yazılım Birimi
3) Elektronik Ürün Senedi Birimi
g) Hukuk ve Denetim Dairesi
1) Borsa Hukuk Birimi
2) Tahkim Birimi
3) İç Denetim Birimi
4) Ajanslar Birimi
32
GENEL KURUL
YÖNETİM KURULU
DENETİM KURULU
GENEL MÜDÜR
Genel Sekreter
Komisyonlar
Tanıtım Dairesi
Muhasebe
Üyelik
Temsil.
Dairesi
Ürün
Kabulü
Dairesi
Tescil ve
Tic.
Dairesi
Üyeler
Kantar
Spot S.
L.Depol
Num.K.
Lab.lar
Ajans.
AR-GE
İstatistik
Dairesi
Tazmin
Fonu Y.
Dairesi
Bilgi
İşlem
Dairesi
Hukuk
ve Den.
Dairesi
Ü.Tah.
Değerl.
Donan.
Borsa
E.Tic.
P. Düz
Gelirler
Yazılım
Tahkim
Lab.
Alivre
Yayım
Giderl.
E.Ü.S.
İç Den.
L.Depo
Tescil
İstatis.
Ajans
L.Depo
Lab.
FINDIK İHTİSAS BORSASI A. Ş. Personeli
FİB’de görev alabilecek personelde aranacak şartlar ile personelin görev, yetki ve
sorumlulukları ve çalışma usul ve esasları aşağıda özetlenmiştir.
Komisyonlar
Yönetim kurulu; görevlerini yerine getirmede, kendisine yardımcı olmak üzere işin niteliğinin
gerektirdiği sayıda komisyon kuracak.
Yönetim kurulu, kuracağı komisyonun faaliyet alanında uzman bir komisyon başkanı
görevlendirecek. Komisyon başkanı; komisyon üyeleri, komisyonun çalışma konuları,
programı, bütçesi ve çalışma ürünleri konularında bir taslak hazırlanacak. Yönetim kurulu bu
taslağı inceleyecek, mutabakata varabilecek veya gerekli gördüğü değişikleri yaparak
mutabakata varacak veya ret edebilecektir. Komisyon başkanı, yönetim kurulu tarafından
mutabakata varılan taslağın son halini kabul ediyor ise paraf edip yönetim kuruluna onayı için
sunacak. Yönetim kurulu tarafından onaylanmış komisyon görevine başlayacaktır.
33
Komisyon başkanı çalışma programının uygulanması ve çalışma ürünlerinin ortaya
konmasından sorumlu olacaktır.
Yönetim kurulu, başarısız gördüğü komisyonları lağvedebilecek.
Genel Müdür ve Temsil
FİB; genel kurulca yönetim kurulu üyeleri arasından atama yapılmamışsa, yönetim kurulu
tarafından atanan genel müdür tarafından, yönetim kurulunca alınan kararlar çerçevesinde
idare ve temsil edilecek. Genel müdürün yönetim kurulu üyeleri arasından atanması halinde,
genel müdür aynı zamanda yönetim kurulu başkanı olamayacak.
Genel müdürün hukuk, iktisat, maliye, işletme, kamu yönetimi, uluslararası ilişkiler,
mühendislik dallarında en az dört yıllık lisans düzeyinde öğrenim yapmış olması, iyi derecede
İngilizce bilmesi ve ürün piyasalarıyla ilgili kamuda veya özel sektörde en az beş yıl mesleki
tecrübeye sahip bulunması gerekecektir.
FİB tarafından; genel müdürlüğe atanacak kişinin bu maddenin ikinci fıkrasında ve ilgili
yönetmeliğin altıncı maddesinde aranan şartları taşıdığını gösteren belgelerle birlikte
Bakanlığa bildirilecek. Bildirim tarihinden itibaren yirmi iş günü içinde, Bakanlıkça yazılı
olarak olumsuz bir görüş bildirilmediği takdirde genel müdürün ataması yapılabilecek.
Genel müdürün herhangi bir nedenle görevden ayrılması halinde bu durum en geç beş iş
günü içinde FİB tarafından Bakanlığa yazılı olarak bildirilecek.
Yönetim kurulu başkanı ile genel müdür veya yönetim kurulu başkanın yetki verdiği bir üye ile
genel müdürün müşterek imzası FİB’sını bağlayacaktır.
FİB Personeli ve Hizmet Birimleri
(İlgili yönetmeliğin 17. maddesi)
FİB’in organizasyon şemasında yönetici ve uzman statüsünde bulunan personelinin yüksek
öğrenim kurumlarından mezun olacaktır.
FİB personeli, FİB üyeleriyle doğrudan veya dolaylı olarak herhangi bir menfaat ilişkisi
kuramayacak, özel bir kanuna dayanmadıkça herhangi bir kurum veya kuruluşta görev
alamayacak, ticaretle uğraşamayacaktır, FİB’de işlem yapan ya da FİB ile doğrudan ya da
dolaylı ilişkisi olan ortaklıklar da pay sahibi olamayacak, FİB’nda ürün, ürün senedi ve alivre
sözleşmelerin alım satımı amacıyla emir veremeyecek. Hayır dernekleri ile amacı sosyal
yardım ve eğitim işlerine yönelmiş vakıflardaki görevler ve kooperatif ortaklığı bu hükmün
dışındadır. Bu fıkra hükmüne aykırı hareket eden personelin görevine son verilecek.
FİB yönetim kurulunun kararıyla; operasyon, üyelik, bilgi işlem, araştırma ve istatistik, piyasa
gözetim ve denetim, eğitim, insan kaynakları ve muhasebe gibi asgari hizmet birimleri
oluşturacak. İhtiyaca göre yeni hizmet birimlerinin oluşturulması, mevcutların değiştirilmesi ve
görev tanımlarının yeniden yapılması mümkün olacaktır.
FİB’de yer alabilecek daireler ve birimlerin verecekleri hizmetler ile buralarda görevli yönetici
ve uzman statüsünde bulunan personelinin eğitim seviyeleri, vasıfları ve uymak zorunda
oldukları hususlar aşağıda verilmiştir.
a) Üyeler ve Temsilcilikler Dairesi
Görev ve Sorumluluk: Bu yönetmeliğe göre; borsaya üye olacak özel ve tüzel kişilerin üyelik ve
temsilcilikle ilgili işlemlerini yapmak,
borsa ile çalışacak ajans, lisanslı depo ve laboratuarların
sözleşmelerini hazırlamak ve bunlarla olan ilişkilere ait hizmetleri yürütmek.
Statü: Üyeler ve Temsilcilikler Dairesi yöneticisi, dairesinin gerektirdiği tecrübe ve beceri ile
yönetmeliğin 17. maddesinde belirtilen vasıflara sahip olmalı.
1) Üyeler Birimi
34
Görev ve Sorumluluk: Borsanın üyelerle ilgili işlemlerini ve hizmetlerini yürütmek.
Statü: Birimin gerektirdiği tecrübe ve beceri ile bu yönetmeliğin 17. maddesinde
belirtilen vasıflara sahip ve yeterli sayıda personel.
Görev ve Sorumluluk: Borsanın lisanslı depolarla ilgili işlemlerini ve hizmetlerini
yürütmek.
Görev ve Sorumluluk: Borsanın laboratuarlarla ilgili işlemlerini ve hizmetlerini
yürütmek.
4) Ajanslar Birimi
Görev ve Sorumluluk: Borsanın ajanslarla ilgili işlemlerini ve hizmetlerini yürütmek.
b) Ürün Kabulü Dairesi
Görev ve Sorumluluk: Borsaya getirilen ürünlerin uygun hale getirilmesi, tartımı, numune alımı,
analizi, lisanslı depoya kabulü, depolanması ve teslimi ile numunelerin muhafazası hizmetlerini
yürütmek.
Statü: Ürün Kabulü Dairesi yöneticisi, dairesinin gerektirdiği tecrübe ve beceri ile yönetmeliğin 17.
maddesinde belirtilen vasıflara sahip olmalı.
1) Kantar Birimi
Görev ve Sorumluluk: Ürünlerin tartımı, numune alınması ve tartım makbuzu
hazırlanması hizmetlerini yürütmek.
2) Numune Kabul Birimi
Görev ve Sorumluluk: Numune alınması, numunelerin kayıt edilmesin ve bölünmesi ile
muhafazası hizmetlerini yürütmek.
3) Laboratuar Birimi
Görev ve Sorumluluk: Numune bölünmesi, analizler ve sonuçların değerlendirilmesi
hizmetlerini yürütmek.
Statü: Birimin gerektirdiği tecrübe ve beceri (ilgili kanun ve yönetmeliklerde vasıfları
emredilen laborant, teknisyen ve/veya yetkili analizci) ile bu yönetmeliğin 17. maddesinde
belirtilen diğer vasıflara sahip ve yeterli sayıda personel.
4) Lisanslı Depo Birimi
Görev ve Sorumluluk: Ürünlerin uygun hale getirilmesi, tartımı, numune alımı, lisanslı
depoya kabulü, depolanması ve teslimi ile ürün senedi verilmesi ve numunelerin
muhafazası hizmetlerini yürütmek.
Statü: Birimin gerektirdiği tecrübe ve beceri (ilgili kanun ve yönetmeliklerde vasıfları
emredilen yönetici, yetkili numune alıcı, yetkili analizci) ile bu yönetmeliğin 17. maddesinde
35
c) Ticaret ve Tescil Dairesi
Görev ve Sorumluluk: Borsada alınıp satılan emtianın tescil, ürünlerin ile ürün senetlerinin alınıp
satılma ve alivre işlemleri ile ilgili hizmetleri yürütmek.
Statü: Tescil ve Ticaret Dairesi yöneticisi, dairesinin gerektirdiği tecrübe ve beceri ile yönetmeliğin
17. maddesinde belirtilen vasıflara sahip olmalı.
1) Spot Satışlar Birimi
Görev ve Sorumluluk: Borsada yapılan spot satışlarla ilgili hizmetlerini yürütmek.
2) Elektronik Ticaret Birimi
Görev ve Sorumluluk: Borsada ürün senetlerinin alınıp satılması ile ilgili hizmetlerini
yürütmek.
Statü: Birimin gerektirdiği tecrübe ve beceri (elektronik ticaret) ile bu yönetmeliğin 17.
maddesinde belirtilen diğer vasıflara sahip ve yeterli sayıda personel.
3) Alivre İşlemler (Takas) Birimi
Görev ve Sorumluluk: Borsada alivre işlemleri ile ilgili hizmetlerini yürütmek.
Statü: Birimin gerektirdiği tecrübe ve beceri (takas işlemleri) ile bu yönetmeliğin 17.
4) Tescil Birimi
Görev ve Sorumluluk: Borsada alınıp satılan emtianın tescil hizmetlerini yürütmek.
d) AR-GE ve İstatistik Dairesi
Görev ve Sorumluluk: Fındıkta üretim tahmini, piyasanın düzenlenmesi, kaliteli üretim için AR-GE
ve yayım ile istatistiklerin toplanması ve değerlendirilmesi hizmetlerini yürütmek.
Statü: Tescil ve Ticaret Dairesi yöneticisi, dairesinin gerektirdiği tecrübe ve beceri ile yönetmeliğin
17. maddesinde belirtilen vasıflara sahip olmalı.
1) Üretim Tahmini Birimi
Görev ve Sorumluluk: Fındıkta Türkiye ve Dünya üretiminin tahmini ile ilgili hizmetlerini
yürütmek.
Statü: Birimin gerektirdiği tecrübe ve beceri (ürün tahmini) ile bu yönetmeliğin 17.
2) Piyasa Düzenleme Birimi
Görev ve Sorumluluk: Fındıkta oluşan şartlara göre; üreticinin makul kâr elde etmesi,
sanayiciye kaliteli ürünün uygun fiyata temini ve tüketiciye kaliteli ve ekonomik ürün arzı
için piyasanın regülasyonu ve gerekli yönlendirmeler ile ilgili hizmetlerini yürütmek.
Statü: Birimin gerektirdiği tecrübe ve beceri (ekonomik ve stratejik araştırmalar) ile bu
yönetmeliğin 17. maddesinde belirtilen diğer vasıflara sahip ve yeterli sayıda personel.
3) Yayım Birimi
Görev ve Sorumluluk: Fındıkta verimli ve kârlı üretim için AR-GE ve yayım
faaliyetlerinin desteklenmesi ile ilgili hizmetlerini yürütmek.
Statü: Birimin gerektirdiği tecrübe ve beceri (fındık uzmanı) ile bu yönetmeliğin 17.
4) İstatistik Birimi
Görev ve Sorumluluk: Fındıkta Türkiye ve Dünya istatistiklerini toplamak ve
değerlendirmek.
36
Statü: Birimin gerektirdiği tecrübe ve beceri (ekonometre uzmanı) ile bu yönetmeliğin
17. maddesinde belirtilen diğer vasıflara sahip ve yeterli sayıda personel.
e) Tazmin Fonu Yönetimi Dairesi
Görev ve Sorumluluk: Borsa Tazmin Fonunu yönetmekle ilgili hizmetlerini yürütmek.
Statü: Tazmin Fonu Yönetimi Dairesi yöneticisi, dairesinin gerektirdiği tecrübe ve beceri ile
yönetmeliğin 17. maddesinde belirtilen vasıflara sahip olmalı.
1) Değerlendirme Birimi
Görev ve Sorumluluk: Tazmin Fonuna yapılan müracaatları inceleyip değerlendirmek.
Statü: Birimin gerektirdiği tecrübe ve beceri (fon yönetimi ve mevzuatı uzmanı) ile bu
2) Gelirler Birimi
Görev ve Sorumluluk: Tazmin Fonu gelirlerini toplamak ve değerlendirmek, alacaklar
ile ilgili mahkemeleri takip etmek ve süratle sonuçlandırmak için gerekli işlemleri yapmak.
Statü: Birimin gerektirdiği tecrübe ve beceri (fon yönetimi ve değerlendirme uzmanı) ile
bu yönetmeliğin 17. maddesinde belirtilen diğer vasıflara sahip ve yeterli sayıda personel.
3) Giderler Birimi
Görev ve Sorumluluk: Tazmin Fonu giderlerini yönetmek.
Statü: Birimin gerektirdiği tecrübe ve beceri (fon yönetimi ve değerlendirme uzmanı) ile
bu yönetmeliğin 17. maddesinde belirtilen diğer vasıflara sahip ve yeterli sayıda personel.
f) Bilgi İşlem Dairesi
Görev ve Sorumluluk: Borsanın bilgi işlemle ilgili donanım ve yazılımının verimli çalıştırılması,
geliştirilmesi, elektronik elektronik ticarette güvenliği sağlanması hizmetlerini yürütmek.
Statü: Bilgi İşlem Dairesi yöneticisi, dairesinin gerektirdiği tecrübe ve beceri (bilgi işlem konusunda
uzman) ile yönetmeliğin 17. maddesinde belirtilen vasıflara sahip olmalı.
1) Donanım Birimi
Görev ve Sorumluluk: Borsanın bilgisayar donanımını verimli olarak çalıştırmak ve
ortaya çıkacak ihtiyaçlara göre geliştirmek.
Statü: Birimin gerektirdiği tecrübe ve beceri (donanım uzmanı) ile bu yönetmeliğin 17.
2) Yazılım Birimi
Görev ve Sorumluluk: Borsanın bilgisayar yazılımını verimli olarak çalıştırmak ve
ortaya çıkacak ihtiyaçlara göre geliştirmek.
Statü: Birimin gerektirdiği tecrübe ve beceri (yazılım uzmanı) ile bu yönetmeliğin 17.
3) Elektronik Ürün Senedi Birimi
Görev ve Sorumluluk: Borsada işlem gören elektronik ürün senetlerinin (elektronik
ticaretin) güvenliğini sağlamak.
Statü: Birimin gerektirdiği tecrübe ve beceri (bilgi işlemde güvenlik uzmanı) ile bu
g) Hukuk ve Denetim Dairesi
Görev ve Sorumluluk: Borsanın haklarını savunmak, borsada yapılan alış verişlerde ortaya çıkan
anlaşmazlıkları çözüme bağlamak; borsaya ait birimlerin, bağlı ajansların, sözleşmeli lisanslı
depoların ve anlaşmalı laboratuarların denetimini yapmak..
Statü: Bilgi İşlem Dairesi yöneticisi, dairesinin gerektirdiği tecrübe ve beceri (bilgi işlem konusunda
uzman) ile yönetmeliğin 17. maddesinde belirtilen vasıflara sahip olmalı.
1) Borsa Hukuk Birimi
37
Görev ve Sorumluluk: Taraf olduğu anlaşmazlıklarda borsanın savunmasını yapmak.
Statü: Birimin gerektirdiği tecrübe ve beceri (ulusal ve uluslar arası ticari davalarda
uzman) ile bu yönetmeliğin 17. maddesinde belirtilen diğer vasıflara sahip ve yeterli sayıda
personel.
2) Tahkim Birimi
Görev ve Sorumluluk: Borsada yapılan alış verişlerde ortaya çıkan anlaşmazlıkları
çözüme bağlamak.
Statü: Birimin gerektirdiği tecrübe ve beceri (borsa mevzuatı uzmanı) ile bu yönetmeliğin
3) İç Denetim Birimi
Görev ve Sorumluluk: Borsaya ait birimleri takip ve denetlemek.
Statü: Birimin gerektirdiği tecrübe ve beceri (borsa işlemleri ve mevzuatı uzmanı) ile bu
4) Ajanslar Birimi
Görev ve Sorumluluk: Borsaya ait ajansları takip ve denetlemek.
Statü: Birimin gerektirdiği tecrübe ve beceri (borsa işlemleri ve ajanslarla ilişkiler
mevzuatı uzmanı) ile bu yönetmeliğin 17. maddesinde belirtilen diğer vasıflara sahip ve
yeterli sayıda personel.
Görev ve Sorumluluk: Borsayla sözleşmeli lisanslı depoları takip ve denetlemek.
Statü: Birimin gerektirdiği tecrübe ve beceri (lisanslı depo uzmanı) ile bu yönetmeliğin
Görev ve Sorumluluk: Borsayla anlaşmalı laboratuarları takip ve denetlemek.
Statü: Birimin gerektirdiği tecrübe ve beceri (laboratuar uzmanı) ile bu yönetmeliğin 17.
ğ) Tanıtım Birimi
Görev ve Sorumluluk: Borsayı ve faaliyetlerini yazılı, görsel ve sosyal etkinliklerle tanıtmak.
Statü: Tanıtım Birimi yöneticisi ve personeli, birimin gerektirdiği tecrübe ve beceri (enformasyon
uzmanı, grafiker) ile yönetmeliğin 17. maddesinde belirtilen vasıflara sahip olmalı.
h) Muhasebe Birimi
Görev ve Sorumluluk: Borsanın gelir ve gider hesaplarını tutmak, bütçesini takip etmek,
varlıklarının envanterini çıkarmak ve takip etmek.
Statü: Muhasebe Birimi yöneticisi ve personeli, birimin gerektirdiği tecrübe ve beceri (mali müşavir,
muhasebe, alım satım ve ambar ayniyat uzmanları) ile yönetmeliğin 17. maddesinde belirtilen
vasıflara sahip olmalı.
Başlangıçta Daireler kurulup yöneticileri atanacak. FİB’in gelişecek işlem hacmine bağlı
olarak birimler oluşturulup gerekli personelle istihdam edilecekler.
38
FINDIK İHTİSAS BORSASI A. Ş. ÜYELİĞİ
Üye Olmak
FİB yönetmeliğine göre FİB’de, ürün, ürün senedi veya alivre sözleşmelerin alım satımının
yapılmasına aracılık yetki belgesi almış ve üyeliğe kabul edilmiş kişi ve kuruluşlar, FİB üyesi
olabilecekler.
Bakanlık, FİB’in görüşünü alarak FİB üyelerinin sayısını toplam olarak veya gruplar itibariyle
sınırlayabilecektir.
FİB üyeliğine kabul edilmek için FİB yönetim kurulu kararı gerekli olacaktır.
FİB üyesi olabilmek için en az aşağıdaki şartların sağlanmış olacak:
a) Gerçek kişiler ile tüzel kişilerde yönetim kurulu üyeleri ile imzaya yetkili personelin,
Kanuna, 18/6/1999 tarihli ve 4389 sayılı Bankalar Kanunu, 13/11/1996 tarihli ve 4208
sayılı Kara Paranın Aklanmasının Önlenmesine Dair Kanun ve ödünç para verme
işleri hakkında mevzuat ile 28/7/1981 tarihli ve 2499 sayılı Sermaye Piyasası
Kanununa aykırılıktan dolayı hükümlülüklerinin bulunmadığını ve/veya taksirli suçlar
hariç olmak üzere affa uğramış olsalar bile beş yıldan fazla hapis veya basit ve
nitelikli zimmet, irtikap, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, inancı kötüye
kullanma, dolanlı iflas gibi yüz kızartıcı suçlar ile istimal ve istihlak kaçakçılığı dışında
kalan kaçakçılık suçları; resmi ihale ve alım satımlara fesat karıştırma, Devlet sırlarını
açığa vurma, vergi kaçakçılığı veya vergi kaçakçılığına teşebbüs ya da iştirak
suçlarından dolayı hüküm giymemiş olması,
b) Ürün senedi ve alivre sözleşmelerin alım satımına aracılık yetki belgesi alınmış olması,
c) FİB yönetim kurulunca hazırlanan FİB üyelik taahhütnamesinin veya istenebilecek
diğer taahhütnamelerin imzalanarak ibraz edilmiş olması,
d) Sermaye ve öz kaynak yapılanması yönünden şirket mali yapısının FİB yönetim
kurulunun belirleyeceği kriterlere uygun olması, gerçek kişi ise FİB üyesi olmanın
gerektirdiği mali güç ve itibara sahip bulunması,
e) İlgili yönetmeliğe dayanılarak yapılan düzenlemelerde öngörülen, teminat ve giriş
aidatı gibi tutarların yatırılmış olması ve işlemlerin yürütülebilmesi için gerekli
teknolojik donanımın, organizasyon yapısının, personelin ve mali kaynakların
sağlanmış olması,
f) FİB tarafından öngörülmesi durumunda, müşterilere ve diğer üçüncü şahıslara karşı
doğabilecek mali ve hukuki sorumluluğu teminat altına almak amacıyla genel ve özel
mahiyette sigortaların yaptırılması,
g) Kamu tüzel kişileri hariç tüzel kişilerin yeminli mali müşavirce onaylı son bir yıla ait
bilanço, gelir tablosu ve varsa ek mali tablolarını sunmaları,
h) FIB üyesi olmak isteyenlerin kendileri veya sınırsız sorumlu oldukları kuruluşlar
hakkında iflas kararı verilmemiş ve konkordato ilan edilmemiş olduğuna dair imza
sirküleri ile birlikte yazılı beyanda noterce tasdikli beyanda bulunması,
i) Faaliyet ve aracılık yetki belgelerinden biri veya birden fazlası iptal edilmiş yahut ürün
ihtisas borsaları ile menkul kıymetler, vadeli işlemler veya kıymetli madenler borsaları
üyeliğinden sürekli olarak çıkarılmış kuruluşlarda, bu müeyyideyi gerektiren olayda
sorumluluğu bulunan kişilerden olmadıklarına dair imza sirküleri ile birlikte yazılı
beyanda bulunması,
39
j) Yabancı üyeler için, uygun olduğu ölçüde Türk gerçek ve tüzel kişiler için aranan
şartların taşındığına dair bulundukları ülke yetkili makamlarınca onaylanmış
belgelerin, noterce tasdikli çevirilerinin sunulması,
k) FİB tarafından yapılacak incelemede, mevzuata veya üyeliğe engel teşkil edebilecek
bir durumun bulunmaması, FİB’ce istenebilecek diğer bilgi ve belgelerin sunulmuş
olması
zorunlu olacaktır.
Yukarıdaki şartlar FİB tarafından incelenip ve araştırılacak. Bu nitelik ve şartları taşımadığı
veya sonradan kaybettiği anlaşılanların üyeliklerine FİB yönetim kurulunca son verilecektir.
FİB üyelerinin; aracılık yetki belgesi alma şartları ve usulü, üyeliğe giriş, çalışma ve üyeliğin
sona ermesi, üyelikten ayrılma veya üyeliğin devri ile üyelerin yükümlülükleri ve diğer
hususlar FİB yönetmeliği ile düzenlenecektir.
FİB üyeleri, noterden onaylı, temsil yetkisini içeren temsil belgeleri düzenleyerek, kendilerini
FİB’de temsil edecek olanları FİB’e bildirecek. Üye temsilcileri ve temsilci yardımcılarının
nitelikleri FİB yönetmeliği ile düzenlenecektir.
FİB üyeleri azami sınırı FİB yönetim kurulunca belirlenen sayıda üye temsilci ve temsilci
yardımcısı bulundurabilecektir.
Üyelerin Mali Yükümlülükleri
FİB; üyeliğe kabul edilen ve FİB’nda işlem yapma hakkını kazanan üyelerinden, yönetim
kurulunca belirlenen ve Bakanlıkça onaylanan tutarda bir bedel talep edebilecek. FİB üyelik
hakkının üyelik şartlarını taşıyan başka kimselere devri veya iptali durumunda üyelik
bedelinin iadesi gibi hususlar FİB yönetmeliğinde gösterilecektir.
FİB üyeleri, FİB işlemleri dolayısıyla müşterilerine, diğer FİB üyelerine ve FİB’na
verebilecekleri zararlara karşılık olmak üzere, nakit veya her an paraya çevrilebilir devlet iç
borçlanma senedi ya da vadesiz ve kayıtsız şartsız ödeme taahhüdünü içeren banka teminat
mektubu, sigorta teminatı veya nakde çevrilebilir diğer güvenceleri, teminat olarak
yatıracaklar.
Yatırılacak teminatın tutarı, FİB’deki iş hacmi dikkate alınarak FİB yönetim kurulunun teklifi
üzerine Bakanlık tarafından belirlenecek ve gerekli görüldüğünde aynı usulle
değiştirilebilecek. FİB üyeleri, teminat vermeksizin işlem yapamayacak.
Teminatların tahsili, eksik kalan kısmının tamamlanması ve kullanılma esasları ile FİB
üyeliğinin herhangi bir nedenle sona ermesi halinde üyelik teminatının geri verilme zamanı ve
şartları ile diğer hususlar FİB yönetmeliğinde gösterilecektir.
Aracılık Komisyonu
FİB üyeleri, FİB’de aracı olarak yaptıkları her işlem için, müşterilerinden aracılık komisyonu
veya kurtaj adı altında bir ücret alacaklar. Aracılık komisyonu tarifesi, alım satım bedelinin
azami binde beşini geçmemek üzere FİB yönetim kurulu tarafından belirlenecek ve Bakanlık
tarafından onaylanacaktır.
Sır Saklama Yükümlülüğü
FİB’nın üyeleri, üye temsilcileri, komisyonlarının üyeleri, yöneticileri ve personeli; sıfat ve
görevleri dolayısıyla öğrendikleri FİB’na ve FİB ile ilişkisi olan ortaklık, kurum ve diğer her
türlü gerçek ve tüzel kişilere ait sırların gizliliğine uymakla, sırları kanunla görevli ve yetkili
40
kılınmış kişi ve mercilerden başkasına herhangi bir suretle açıklamamakla ve kendilerinin
veya üçüncü kişilerin yarar ve zararına kullanmamakla yükümlü olacaklar. Bu yükümlülük,
ilgililerin FİB’deki görevlerinden ayrılmalarından sonra da devam edecektir.
İŞLEMLER
İşlem Esasları
FİB’de işlemler, FİB’in gözetiminde ve rekabet koşulları altında sesli pazarlık (spot işlemler)
ve/veya elektronik ortamda eşleştirme yöntemiyle yapılacak. FİB üyeleri, alım satım
işlemlerini müşterilerinin adına ve hesabına gerçekleştirecekler.
FİB yönetmeliği; işlemin yöntemini, müşteri emirlerinin asgari unsurlarını, türlerini, geçerlilik
süresini, FİB’e iletilmesini, alım satım tekliflerinin verilmesini, eşleştirilmesini, kaydedilmesini,
hesapların güncelleştirilmesini, teminatların toplanmasını, fiyatların ilanını, günlük fiyat
hareket limitlerini, piyasanın işleyişini, borsa üyesinin ve müşterinin sorumluluklarını,
işlemlerin geçici olarak durdurulmasını, maddi hata ve rekabeti bozucu davranışlar
sonucunda gerçekleştirilen işlemlerin iptalini ve benzer hususları düzenlenecektir.
FİB’in serbest rekabet koşulları altında çalışması ve rekabetçi bir yapıya sahip olması
açısından Bakanlık, FİB düzenlemelerinde gerekli değişikliklerin yapılmasını FİB’den
isteyebilecektir.
İşlem limitleri
FİB yönetim kurulu; ürün, ürün senedi veya alivre sözleşme, hesap, hesap tipi ve/veya FİB
üyesi bazında, belli bir anda veya sürede toplam olarak sahip olunabilecek azami işlemi
limitlerini, suni fiyat oluşumuna yol açmayacak şekilde belirlenecektir.
Bakanlık, gerekli gördüğü durumlarda işlem limitlerinin yeniden belirlenmesini talep
edebilecek veya azami işlem limitini belirleyebilecektir. Bakanlığın talebi üzerine belirlenen ve
Bakanlıkça onaylanan limitlerin değiştirilmesi Bakanlığın iznine tabi olacaktır.
Ödeme ve Teslim Esasları ile Takas Merkezi
Ürün veya ürün senedine ilişkin ödeme ve teslimat sürecinin tamamlanması, temerrüt hali ve
giderilmesine ilişkin esaslar FİB yönetmeliği ile düzenlenecek. Alıcı taraf nakdi ödemekle,
satıcı taraf ilgili ürün veya ürün senedini teslimle yükümlü olacaktır.
FİB’deki ürün veya ürün senedi işlemlerinde; alıcı karşısında satıcı, satıcı karşısında alıcı
konumuna geçerek piyasa katılımcılarının hak ve yükümlülüklerini teminat altına alan,
işlemlerin eşleştirilmesi, kaydedilmesi, güncelleştirilmesi, işlem gören enstrümanın teslimatı
gibi hususlardan sorumlu ve görevli FİB bünyesinde ve FİB’nın ajanslarında takas merkezleri
oluşturulacaktır. FİB yönetmeliği takas işlemleri, takas merkezi, takas üyeliği ve sorumluluğu
gibi hususları düzenleyecektir.
Alivre Sözleşmelerde İşlem Usulleri
FİB kotasyonunda yer alan ancak ilgili yönetmelikle düzenlenmeyen alivre sözleşmelerin alım
satımına ilişkin usul ve esaslar hakkında, Kanuna dayanılarak Türkiye Odalar ve Borsalar
Birliğince hazırlanan, 8/1/2005 tarihli ve 25694 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Ticaret
41
Borsaları ile Ürün İhtisas Borsalarında Alivre ve Vadeli Alım Satım Yönetmeliği”
hükümleri uygulanacaktır.
Alivre sözleşmeler, 2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu uyarınca düzenlenen vadeli işlem
ve opsiyon sözleşmeleri gibi değerlendirilmeyecektir.
Zararların Karşılanması, Borsa Tazmin Fonu
Ürün ve ürün senetlerine ilişkin alım satımın tescili, devir ile bedelinin ödenmesi, alıcı ve
satıcı ile üçüncü şahısların haklarının korunması, yükümlülüklerinin yerine getirilmesi ve alım
satıma ilişkin diğer hususlar, borsanın sorumluluğunda olup bu işlemlerden doğan zararlar,
takas işlemlerinden doğan rizikolar ile borsa üyelerinin müşteri emirlerini mevzuata uygun
şekilde yerine getirmemesinden kaynaklanan zararlar öncelikle FİB veya FİB takas merkezi
tarafından oluşturulan tazmin fonundan ivedilikle tazmin edilecektir.
Daha sonra FİB, müşterisine, diğer FİB üyelerine veya doğrudan FİB’e zarar verecek üyeden
sırasıyla; FİB üyesi tarafından kabul edildiği, FİB yönetim kurulunca kararlaştırıldığı ve
anlaşmazlık bir yargı organınca karara bağlandığı takdirde, anlaşmaya varılan veya
kararlaştırılan meblağın kendilerinden ödenmesini talep edecek. Ödenmezse üyelik
teminatından mahsup yapılarak ödenecektir.
42
GÖZETİM VE DENETİM VE SORUMLULUKLAR
Gözetim ve Denetim
FİB ve FİB üyelerinin her türlü işlem, hesap, kayıt ve defterleri Bakanlığın gözetim ve
denetimine tabi olacak. Bakanlık gerekli gördüğünde bağımsız denetim kuruluşlarına da
denetim yaptırabilecek. FİB organlarında bulunanlar ile FİB üyeleri ve personeli ile FİB
üyelerinin temsilci ve yetkilileri defter, belge ve kayıtlarını görevli denetim elemanlarına ibraz
etmek ve istenen bilgileri doğru olarak vermek zorunda olacaklardır.
FİB üyelerinin FİB işlemleriyle ilgili hesap ve işlemleri ile FİB personelinin iş ve işlemleri,
doğrudan FİB yönetim kuruluna bağlı olarak çalışan FİB’nın yetkili iç denetim elemanlarınca
her zaman denetlenebilir. FİB üyeleri ve personeli, inceleme elemanlarına her türlü kolaylığı
göstermek ve yardımda bulunmak, FİB faaliyetleriyle ilgili konularda FİB yetkililerince istenen
her türlü bilgiyi temin edecek.
FİB tarafından talep edilmesi durumunda, üyeler mali tablo ve raporları FİB’e verecekler.
FİB’in para hükmündeki evrak, senet ve sair malları aleyhine suç işleyen ve bilanço,
zabıtname, rapor ve diğer çeşitli kağıt ve defterler üzerinde suç mahiyetinde değişiklik yapan
veya bunları kasten yok eden organların üyeleri ile personeli hakkında Kanunun 76 ncı
maddesi hükmü uygulanacaktır.
Bakanlığın Görev ve Yetkileri
Bakanlık, FİB’in güven, açıklık ve istikrar içinde faaliyet göstermesine ilişkin düzenlemeler
yapmaya, mevzuata aykırılık veya FİB’de işlem yapanların haklarının ve kamu menfaatinin
korunması durumunda ya da olağan dışı menfi gelişmelerde; mevzuata, piyasa istikrarına ve
FİB’nın amaç ve ilkelerine uygunluğu sağlamak üzere uyarma, süre vererek eksikliklerin
giderilmesini talep etme, talimat verme, ilgili kişi, kuruluş, FİB üyesi, personeli ile FİB organ
üyelerinin ürün işlemlerine ilişkin yetkilerini kısıtlamaya veya kaldırmaya, diğer her türlü
tedbiri almaya, FİB faaliyetlerinin bir veya birkaçını durdurmaya, faaliyet iznini askıya almaya
veya iptal etmeye, mahkeme kararıyla yönetimine ve malvarlığına el koymaya, tasfiyesini
istemeye görevli ve yetkili olacaktır.
FİB’in Faaliyetinin Geçici Olarak Durdurulması
FİB’de olağandışı menfi gelişmelerin
durdurulmasına karar verilebilecek.
olması
halinde,
faaliyetlerinin
geçici
olarak
FİB’in faaliyetlerinin beş güne kadar geçici olarak durdurulmasına karar verme yetkisi
yönetim kuruluna ait olacak.
Yönetim kurulunun talebi üzerine borsaların faaliyetlerinin beş günden daha uzun süreli
durdurulmasına karar vermek Bakanlığın yetkisinde olacaktır.
FİB Kotasyonunda Değişiklik
FİB kotasyonunda kabuklu fındık, iç fındık ve işlenmiş fındık ürünleri ile bunlara ait ürün
senedi ve alivre sözleşmeler yer alacak; bunlar, FİB’in kuruluş ve faaliyet izninde
gösterilecektir. Bakanlık, değişen piyasa şartlarında, borsada yeterli arz ve talebi
bulunmayan veya ticarî teamüllere göre borsada alım satıma konu olmayan ürünleri, FİB’in
kotasyonundan çıkarabilecek; FİB’in kotasyonunda yer alacak veya almayacak ürünleri ve
43
FİB’e tâbi maddelerin en az alım satım miktarlarını yeniden belirleyebilecek, Bakanlığın bu
konudaki kararları FİB tarafından yerinde ilân edilecektir.
FİB’in Görev ve Sorumlulukları
FİB, kabuklu fındık, iç fındık ve işlenmiş fındık ürünleri ile bunlara ait ürün senedi işlemlerinde
alıcı karşısında satıcı, satıcı karşısında alıcı konumuna geçerek piyasa katılımcılarının hak
ve yükümlülüklerini teminat altına almakla, gerçekleşen işlemler sonucu oluşan ödeme ve
teslimat yükümlülüklerinin zamanında yapılması ile risklerin takibi, kontrolü ve teminatların
tesisini sağlamakta görevli ve sorumlu olacaktır.
Disiplin ve Para Cezaları
FİB yapısına ve işleyişine uygun olduğu ölçüde FİB’de düzeni veya dürüstlüğü bozan veya
işlere hile karıştıran, işlerin açık, düzenli ve dürüst yürütülmesiyle ilgili mevzuata ve kararlara
aykırı hareket eden FİB üyeleri, üye temsilcileri ve temsilci yardımcıları hakkında 2/3/2005
tarihli ve 25743 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Oda ve Borsa Üyelerine Verilecek
Disiplin ve Para Cezaları ile Disiplin Kurulu ve Yüksek Disiplin Kurulu Hakkında
Yönetmelik” hükümleri uygulanacaktır.
FİB’de Tescil Zorunluluğu
Alivre sözleşmeler ile lisanslı depolarca düzenlenen kıymetli evrak hükmündeki kabuklu
fındık, iç fındık ve işlenmiş fındık ürünlerini temsil eden ürün senetleri ile benzer senetlerin
(E.Ü.S) alım satımı ve rehni gibi işlemlerin FİB’de kontrolü ve tescili zorunlu olacaktır. FİB’de
tescil gerçekleşmedikçe ürün mülkiyeti başkasına devredilemeyecektir.
44
MALİ HÜKÜMLER
FİB’in Gelirleri
FİB’in gelirleri şunlar olacaktır:
a) Borsa üyelerinden tahsil olunan üyelik kayıt ücreti,
b) Borsa üyelerinden tahsil olunan yıllık aidatlar,
c) Disiplin cezası nedeniyle tahsil olunan para cezaları,
d) Borsa işlem tescil ücretleri,
e) Yapılan hizmetler karşılığı alınan ücretler,
f) Menkul, gayrimenkul sermaye iradı, şirket kârları ve döviz gelirleri,
g) Belge ve yayın gelirleri,
h) Bağışlar ve yardımlar,
i) Sair gelirler.
Bu maddede belirtilen gelir kalemlerinin, sair gelir ve bağışlar dışında kalanların miktar ve
oranları ile bunların tahsil zamanı ve şekilleri FİB yönetim kurulunca belirlenecek. Bu gelir
kalemlerinden üyelik kayıt ücreti, yıllık aidat ve borsa tescil ücreti Bakanlık onayı ile yürürlüğe
girecektir.
Borsa Tescil Ücreti ve FİB Tazmin Fonu Payı
FİB tarafından, ürün senedi alım satım değeri üzerinden en çok onbinde beş oranında tescil
ücreti alınacak. Tescil ücreti oranı FİB yönetim kurulu tarafından belirlenip Bakanlık
tarafından onaylanacaktır.
FİB tarafından; takas üyeleri ile FİB üyelerince gerçekleştirilen işlemler üzerinden, FİB üyesi
ve işlem türü esas alınarak yönetim kurulu tarafından belirlenen ve Bakanlık tarafından
onaylanan miktar veya oranda FİB tazmin fonu payı alınacak. Fona katılım, gelirlerinin tahsili,
kullanılması, yönetilmesi ve bununla ilgili diğer hususlar FİB yönetmeliği ile düzenlenecektir.
Lisanslı Depoculuk Tazmin Fonu Payı
10/2/2005 tarihli ve 5300 sayılı “Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk Kanununun 24 üncü
maddesi” ve “Lisanslı Depoculuk Tazmin Fonu Yönetmeliği” uyarınca FİB’de işlem gören
ürün senedi alım satımından tahsil edilecek FİB tescil ücretlerinin yüzde onu ile FİB’de işlem
gören ürün senedi alım satım bedelinin binde yarımı, FİB tarafından aylık olarak lisanslı
depoculuk tazmin fonuna aktarılacaktır.
Bütçe, Kesin Hesap Kâr Dağıtımı
FİB’in bütçe ve kesin hesabı, yönetim kurulunun teklifi üzerine genel kurulca onaylanacaktır.
FİB’in yıllık kârının yüzde ellisinden fazlasının dağıtımına ilişkin kararı ise Bakanlık iznine tabi
olacaktır.
45
FİB’in DİĞER KURULUŞLARLA İLİŞKİLERİ
Tarım Ürünleri Lisanslı Depolarıyla İlişkiler
FİB, lisanslı depo işletmeciliği yapan şirket kurabilecek ve ortak olabilecektir.
Ürün senetlerinin güven içinde ticaretinin ve takibinin yapılabilmesini teminen lisanslı depo
işletmesi ile FİB arasında sözleşme yapılacak. Sözleşmede, ürün senetlerinin FİB’e kota
ettirilmesi, hareketlerinin kontrol ve takibi, teyidi, iptali, bilgi akışının düzenli olarak
sağlanması, lisanslı depodaki ürünlerin gerektiğinde FİB tarafından incelenmesi ve kontrolü
ile aralarındaki bilgi iletişim sistemi ve diğer hususlar düzenlenecektir.
Sözleşme ve sözleşmede yapılacak değişiklikler ancak Bakanlık onayından sonra geçerli
olacaktır.
Diğer Borsalarla İşbirliği
FİB, mevzuattan kaynaklanan bir sınırlama veya engel olmadığı sürece kendini geliştirmek,
daha iyi hizmet sunmak ve piyasadaki güven ve istikrarı artırmak amacıyla diğer borsalarla,
ticaret borsalarıyla ve yabancı ülkelerdeki borsalarla teknik hususlar da dahil çeşitli alanlarda
işbirliği yapabilecek. İşlem sisteminde tek taraflı veya karşılıklı olarak işlem yapılmasına
ilişkin yaptığı anlaşmalar Bakanlığın onayını takiben yürürlüğe girecektir.
FİB’in Temsilci ve Delege Görevlendirmesi, Temsil edilmeleri
FİB, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği Genel Kurulunda FİB başkanı dahil bir delege ile
temsil edilecek. FİB’in Birliğe ödediği aidat tutarına göre de Birlikçe belirlenecek sayıda ilave
delege görevlendirecektir. FİB ayrıca seçilen delege sayısı kadar da yedek delege
seçecektir.
FİB delegeleri, Birlik genel kurulunda seçilmeleri durumunda Birlik organları olan Borsa
Konseyinde, Birlik Yönetim Kurulunda ve Yüksek Disiplin Kurulunda görev alabilecek ve
borsaları temsil edebilecektir.
46
IV. BÖLÜM: UYGULAMA PLANI
BİLGİLENDİRME ve İSTİŞARE SAFHASI
•
Bilgilendirme ve İstişare Toplantıları
 OTB İstişare Toplantısı
Katılımcılar
: Ordu Ticaret Borsası Komisyon Üyeleri
Tarihi, Saati : 24 Mayıs, 15:00
Yeri
: Ordu Ticaret Borsası
Gündem
:
Raporun ve Uygulama Planının
Uygulama Planının revizyonu
değerlendirilmesi,
 Ordu İli İstişare Toplantısı
Katılımcılar
: STB Temsilcisi, İl Milletvekilleri, Valilik, İl Özel İdaresi,
Ticaret Borsaları (Ordu, Ünye ve Fatsa), Ticaret Odası,
Ziraat Odaları (Ordu ve İlçeleri), Tüccarlar, İhracatçılar,
Sanayiciler, KOSGEP, Fiskobirlik, İl Tarım Müdürlüğü, İl
Kontrol Laboratuarı, Yılmaz GÜNDOĞDU (Eski Tarım İl
Müdürü), Doç. Dr. Mehmet BOZOĞLU (OMU Ziraat
Fakültesi)
Tarihi, Saati : Kasım, 13:30
Yeri
Program
:
13:30-14:30 : Açılış
14:30-15:15 : Bilgilendirme
15:15-15:30 : Çay Arası
15:30-
: Tartışma
FiB’nın kurulmasına katkıya ve FiB’na ortak olmaya
davet
FiB’in faaliyet alanına karar verme
 STB ile Görüşme
Katılımcılar
: STB Müsteşarlık Makamı, İç Ticaret Genel Müdürlüğü,
OTB Yöneticileri
Tarihi, Saati : Aralık, 14:00
Yeri
: Sanayi ve Ticaret Bakanlığı
Gündem
: Bilgilendirme ve Görüş Alış Verişi
 Fındık Bölgesi İstişare Toplantısı
Katılımcılar
: STB ve TKB Temsilcileri, TOBB Temsilcisi, İller Özel
İdareleri, Ticaret Borsaları, Ticaret Odaları, Ziraat Odaları,
Fındık Tüccarları ve İhracatçılar, İhracatçı Birlikleri,
47
Fiskobirlik, İller
Laboratuarı )
Tarım
Müdürlükleri,
İller
Kontrol
Tarihi, Saati : Aralık, 14:00
Yeri
Gündem
: Bilgilendirme
İstişare
FİB’in kurulmasına katkıya ve FİB’na ortak olmaya
davet
FİB’in faaliyet alanını (Bölgesel, Ulusal veya Uluslar
arası) netleştirme
 FiB Ortak Listesinin Hazırlanması
YAKIN VADELİ UYGULAMALAR
•
FİB’in Kuruluş Hazırlıkları
 Ortakları ve Hisselerini Belirleme
 Organizasyon Şemasını Netleştirme
 Şirket Sözleşmesine Son Halini Verme
 FİB Yönetmeliğine Son Halini Verme
 Bakanlığa Kuruluş İzni İçin Baş Vurma
KISA VADELİ UYGULAMALAR
•
Salon Satışı ve Alivre İşlemler İçin Fizibilite Çalışması Yapma
 Fındık Standartları, analiz yöntemleri)
 Kantar (Kantar, numune alma alet ekipmanı, kapalı alan)
 Numune Kabulü (Alet ekipman, numune saklama odası)
 Laboratuar (Bina, alet ekipman ve personel)
 Satış Salonu (Kapalı alan, tescil, bilgi işlem)
 Takas Merkezi (Kapalı alan, teşrif, bilgi işlem)
•
Kuruluş İznini Alma
•
Salon Satışı ve Alivre İşlemler İçin Alt Yapı ve İstihdam Çalışmasını Tamamlama.
•
Faaliyet İznini Alma ve Faaliyete Geçme
ORTA VADELİ UYGULAMALAR
•
E-ticaret İçin Fizibilite Çalışması Yapma
•
AR-GE, Tanıtım-Yayım ve Piyasa Düzenleme İşlemleri İçin Fizibilite Çalışması
Yapma
•
Lisanslı Depolar, Merkezi Kayıt Kuruluşu, Bankalar ve Sigorta Şirketleri ile
Sözleşmeler Yapma
•
AR-GE, Tanıtım-Yayım ve Piyasa Düzenleme Çalışmasını Tamamlama
48
•
E-ticaret İçin Alt Yapı ve İstihdam Çalışmasını Tamamlama.
KAYNAKLAR
Fiskobirlik. 2004. Yönetmelikler. Giresun.
Kanun: 5174 Sayılı Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ile Odalar ve Borsalar Kanunu
Kanun: 5300 Sayılı Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk Kanunu
Mirahmetoğlu, G. 2003. Ticaret Borsaları 2002 Yılı Faaliyetleri. Türkiye Odalar ve Borsalar
Birliği. Ankara.
Ondokuz Mayıs Üniversitesi Ziraat Fakültesi. 2004. Fındık Borsası. Panel. Samsun.
Ordu Ticaret Borsası. 2005. Ordu İli 2004 Yılı Ekonomik Raporu. Ordu.
Polatlı Ticaret Borsası. 2004. Polatlı Ticaret Borsası Çalışma Sistemi. Polatlı/Ankara.
Taşkın, M. 2005. Geşmişten – Günümüze Fındık. Trabzon.
Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği. 2004. 5174 Sayılı Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ile
Odalar ve Borsalar Kanunu.
Türk Ziraat Yüksek Mühendisleri Birliği. 2001. Tarımsal Ürün Borsaları. Sempozyum.
Ankara.
Sanayi ve Ticaret Bakanlığı. 2003. Ürün Borsalarını Geliştirme Projesi - Ticari Kuruluşların
Geliştirilmesi Ve Piyasa Gözetim Kapasitesinin Artırılması Bölümü Raporları.
Yönetmelik: İhtisas Borsalarının Kuruluş, İşleyiş ve Denetim Usul ve Esasları Hakkındaki
Genel Yönetmelik. 9/3/2005 tarih ve 25750 sayılı Resmi Gazete.
Yönetmelik: Oda ve Borsa Üyelerine Verilecek Disiplin ve Para Cezaları ile Disiplin Kurulu
ve Yüksek Disiplin Kurulu Hakkında Yönetmelik. 2/3/2005 tarih ve 25743 sayılı Resmi
Gazete.
Yönetmelik: Ticaret Borsaları ile Ürün İhtisas Borsalarında Alivre ve Vadeli Alım Satım
Yönetmeliği. 8/1/2005 tarih ve 25694 sayılı Resmi Gazete.
Yönetmelik: Hububat, Baklagiller ve Yağlı Tohumlar Lisanslı Depo Yönetmeliği.
8/10/2005 tarihli ve 25960 sayılı Resmi Gazete.
Yönetmelik: Yetkili Sınıflandırıcıların Lisans Alma, Faaliyet ve Denetimi Hakkında
Yönetmelik. 8/10/2005 tarihli ve 25960 sayılı Resmi Gazete.
Yönetmelik: Elektronik Ürün Senedi Yönetmeliği. 8/10/2005 tarihli ve 25960 sayılı Resmi
Gazete.
Tebliğ: “Türk Ticaret Kanunu”a bağlı tebliğlerin anonim şirket kurma hükümleri
49

fındık ihtisas borsası - 1

Transkript

Benzer belgeler

TRABZON TİCARET BORSASI

fındık üreticilerine alan bazlı gelir desteği ödenmesine dair kararın

FIBONACCI ORANLARI NEDİR?

Pişman Çocuk Dergisi

Krep Supangle

Senkop - 3.BAHAR PEDİATRİ GÜNLERİ

tc espiye icra dairesi taşınmazların açık artırma ilanı

85.yıl - Trabzon Ticaret Borsası

Tanıtım kataloğu Erçal Group tanıtım kataloğunu görüntülemek için