docÜNİTE
download 
Şikayet Transkript
ÜNİTE
HEDEFLER İÇİNDEKİLER SOSYAL GELİŞİM • Giriş • Sosyal Gelişim veTanımı • Sosyal Gelişimle İlgili Temel Kavramlar • Benlik • Sosyal Olgunluk • Sosyalleşme • Sosyalleştirme Koşulları • Kültür • Tutum • Sosyal Gelişim İçin Öneriler • Bu üniteyi çalıştıktan sonra; • Sosyal gelişimin ne olduğunu söyleyebilecek, • Sosyal gelişimin temel kavramlarını açıklayabilecek, • Sosyal gelişimin diğer gelişim türleriyle olan ilişkisini söyleyebilecek, • Toplum içinde yaşamanın sorumluluklarını anlayabileceksiniz. ÇOCUK GELİŞİMİ 2 Doç. Dr. Durmuş KILIÇ ÜNİTE 1 Sosyal Gelişim GİRİŞ Sosyal yönden gelişmiş birey her yaşta çevresindeki diğer insanlara sorun yaratmadan, çatışmasız olarak yaşamasını bilir. Sosyal gelişim çocuk gelişiminin önemli bir yönünü oluşturur. İleri çocukluk döneminde topluma uyum açısından çocukta belirgin değişmeler meydana gelir. Bu dönemde akranlarla yürütülen etkinliklere duyulan ilgi artar. Çocuk bu dönemde grup üyeleri tarafından kabul edilmek ister. Sosyal gelişim hızlıdır, çocuk sürekli anlaşmazlıklarla yaşayan, kavga eden, ben- merkezci bencil bir birey olmaktan çıkarak iş birliğine yatkın, iyi uyum sağlayabilen kendi akranlarından oluşan sosyal bir grubun üyesi olur. Artık çocuğun olgunlaşmamış davranış örüntülerinin yerini daha olgunlaşmış davranış biçimleri alır. Çocuk büyüdükçe evdeki oyunlar ve ailesindeki kişilerle kurulan ilişkiler ona yeterli doyumu sağlamaz. Hatta birkaç arkadaş bile onun için yeterli değildir. Ancak grup oyunları ona neşe ve heyecan verir. Grupla ilişkiler çocuğa ne kazandırır? Çocuk grupla olan ilişkileri içerisinde, başkalarıyla yarışmayı, iş birliğine girmeyi, bir takımın üyesi olmayı olarak çalışmayı, bazı sorumluluklar yüklenmeyi, başkalarının görevini üstlenmeyi, başarıyı olduğu kadar yenilgiyi de kabul edebilmeyi öğrenir. Bu sosyalleşme eğitimi çocuğun hayatında önemli yer alır. Bireyin sosyal uyarıcılara ve grup yaşantısına, toplumsal normlara karşı duyarlı olabilmesi, içinde bulunduğu grupla ya da yaşadığı kültürdeki diğer bireylerle anlaşabilmesi, uygun davranışlar sergilemesine sosyal gelişim denir (Başaran, 1974, 15). Sosyal gelişim, kapsamlı değişim alanlarından olan kişilik değişimi, benlik yapısını, doğru ve yanlışa ilişkin sağduyu gelişimini, sosyal ve duygusal değişim ilkelerini ve zamanlanmasını içerir. Sosyal gelişim yaygın olarak insanın sosyal bir varlık olduğu ve sosyalliğin diğer insanlarla yapılacak etkileşimle geliştiğini vurgular. Sosyalleşme, duyguların gelişimi, kişilik yapılanması ve kendine özgü değişim kurallarıyla birlikte doğumdan bireyin hayatının sonuna kadar farklılaşan özellikler sergiler. Bu ünitede çocuğun sosyal gelişimi üzerinde durulmuştur. SOSYAL GELİŞİM VE TANIMI Sosyal gelişim bireyin yaşadığı sosyal çevreye uyumunu sağlayan gelişimi ile ilgilidir. Sosyal gelişim ilgili tanımlardan birkaçı şöyledir: Binbaşıoğlu’na (1992) göre sosyal gelişim; kişinin doğumdan yetişkin oluncaya kadar, başka insanlarla olan ilişkilerinin ve onlara karsı geliştirdiği ilgi ve duygularının tümüdür. Yavuzer’e (2005) göre; toplumsal beklentilere uygunluk gösteren, kazanılmış davranış yeteneği olarak ifade edilebilen sosyal gelişme, geniş anlamda bireyin doğumuyla başlayan evreyi, dar anlamda ise günlük davranış gelişimini kapsar. Başka bir tanımlamayla, sosyal gelişme (toplumsal gelişim), kişinin sosyal uyarıcıya, özellikle grup yaşamının baskı ve zorunluluklarına karşı duyarlık geliştirmesi, grubunda ya da kültüründe başkaları ile geçinebilmesi, onlar gibi davranabilmesidir. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 2 Sosyal Gelişim Sosyal yönden gelişmiş birey her yaşta çevresindeki diğer insanlara sorun yaratmadan, çatışmasız olarak uyumlu bir şekilde yaşamasını bilir. Oğuzkan (1981) ise sosyal gelişmeyi toplumsal davranış, duygular, tutumlar, değerler vb. bakımından bireyin yaşam boyunca gösterdiği sürekli ve olumlu değişmelerin tümü olarak tanımlamıştır. Sosyal yönden gelişmiş birey her yaşta çevresindeki diğer insanlara sorun yaratmadan, çatışmasız olarak uyumlu bir şekilde yaşamasını bilir. İçinde yaşadığı toplumun lideri durumuna gelir, toplumda büyük bir inandırma gücü gösterir. Sosyal yönden yeterince gelişmemiş bir birey, toplum içinde birlikte yaşadığı insanlarla normal insan ilişkileri bile kuramaz (Binbaşıoğlu, 1992, 166). Sosyal beceriden yoksun çocuklar, arkadaşları arasına girememekte ve akademik yönden de başarısız olmaktadırlar. Bu çocukların daha ileri yıllarda akranlarına göre sosyal ve duygusal sorunlarla daha çok karşılaşma riskleri vardır. Bireyin ilk yıllarındaki sosyal gelişimi, onun daha sonraki sosyal davranışlarının temelini oluşturur. Kochanska ve Radke (1992) yaptıkları bir çalışmada, bebeklik döneminde tanıdıklarına karşı içe kapanıklık gösteren bebeklerin beş yaşına geldiklerinde aynı davranışları sürdürdüklerini gözlemişlerdir. Bu sonuç, bebeklikteki içe kapanıklığın çocuğun gelecekteki sosyal davranışlarını olumsuz yönde etkileyebileceğini göstermektedir (Aslan, 2008, 11). Sosyal gelişim; erken çocukluk, gençlik ve yetişkinlik dönemlerinde bireyin kendisinden beklenen davranışları göstermesi beğenilmeyen davranışları kontrol etmeyi öğrenmesi ve en düşük düzeye indirgeyebilmesi, toplumda yasaklanan davranışlardan kendisini uzak tutması, kabul gören davranışlarını alışkanlık haline getirmesi, bunları yaparken de zaman ve zemini doğru kullanarak sosyal ihtiyaçlarını karşılamasıyla gerçekleşir. SOSYAL GELİŞİMLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR Benlik Benlik; kişinin sahip olduğu tüm zihinsel yapısının ve dış özelliklerinin bir bütünüdür. Benlik; kişinin sahip olduğu tüm zihinsel yapısının ve dış özelliklerinin bir bütünüdür. Markus ve Nurius’a (1984) göre bir kişinin benlik tasarımı; karmaşık, çok yönlü ve kişinin değişik yönlerini karakterize eden bilişsel yapıların ve şemaların örgütlenmiş halidir (Özbay, 2002, 65). Benlik tasarımı aktif, dinamik ve kişinin çevresiyle etkileşimiyle sürekli değişen bir yapıya sahiptir. Çocuk dünyaya geldiği ilk aylarda bedeniyle dış dünyayı ayırt edemez. Çevreyi kendi bedeninin bir parçası olarak algılar. Zamanla kendi bedeninin sınırlarını öğrenir, kendini tanımaya başlar. İlgi alanları arttıkça kendisinin duyguları, düşünceleri ve istekleri olan birey olduğunun farkına varır. Böylece benliğin ilk temelleri atılmış olur. Önce aile bireyleri, daha sonra çevresi ile ilgili sosyal bağlar kurarak benlik gelişimini sürdürür. Çocukluktan itibaren yeterli ilgi gören birey temel güven duygusunu kazanarak olumlu bir benlik geliştirir. Sevgi, ilgi ve güvenden yoksun olarak yetişen bireyse olumsuz ben kavramı, geliştirerek büyür. Kişinin benliğini algılayış biçimi, kendisine olan saygının da temel mimarı olarak şekillenir. Bu nedenle kişinin benlik saygısı düşükse, kendini değersiz görür ve yaşam biçimini beğenmez. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 3 Sosyal Gelişim Sosyal Olgunluk Bireyin sosyalleşebilmesi için kazandığı beceriler, tutumlar ve düşünce becerisinin belli bir düzeye yani sosyal olgunluğa gelmesi gerekir. Bu nedenle sosyal gelişim özellikleri ve becerileri gelişim ilkeleri doğrultusunda yaşlara göre farklılıklar gösterir (http://www.bikadin.com). Sosyal olgunluk; bireyin anlayış, duygu, tutum, beceri gibi özellikler bakımından içinde yaşadığı toplumun beklentileri doğrultusunda gösterdiği olgunluktur. Sosyalleşme Sosyalleşme, bireyin toplumun sosyal değerlerini anlamasına; bu sosyal değerler doğrultusunda kendine uygun davranışlar sergilemesine, bunları sürekli geliştirerek uygulamasına dayanır. Çocuğun sosyalleşmesi kalıtımdan çok, çevreyle etkileşimiyle gelişir. İnsanın içinde bulunduğu fiziksel ve sosyal çevreye uyum sağlaması, onun sağlıklı bir hayat sürdürebilmesine neden olur. Bu nedenle sosyal gelişim ve buna bağlı olarak sosyalleşme kavramı büyük önem taşımaktadır (Selçuk, 2000, 54). İnsanın kendisini başkalarıyla ilişkilendirmesi hayatının önemli bir parçasıdır (Özbay, 2002, 62). Sosyalleşme bireyin toplumun sosyal değerlerini anlamasına; bu sosyal değerler doğrultusunda kendine uygun davranışlar sergilemesine, bunları sürekli geliştirerek uygulamasına dayanır. Çocuğun, ailenin sosyal değerlerini algılamaya başlaması, bunları kendine göre eleştirmesi ve davranışa dönüştürmeye çalışması sosyalleşmesinin ilk işaretleridir. Diğer gelişim alanlarında olduğu gibi, erken çocukluk çağında kazandığı sosyal değerler ve sosyal yaşantılar daha ileri yaşlardaki sosyal gelişimin temelini oluşturur. Çocuğun sosyalleşmesinde toplum ve onun kurumlarının büyük rolü vardır. Toplum, insanlar arası ilişki ve etkileşimlerden meydana gelen bir örgü, bir ağdır. Toplumun işleyişini sağlayan kurumlardan birisi de eğitimdir. Eğitim, sosyal bir olaydır ve bir toplum hayatı içerisinde cereyan eder. Bireyin diğer kurumlara göre daha planlı ve programlı sosyalleşmesin sağlar. Örnek olarak, toplumun çok önemli kurumları olan aile, devlet, din, siyasi partiler bireyin eğitiminin informel yönünü hazırlarlar. Ancak gelişmiş bir toplumda devletin formal ve informel eğitimi aynı amaç doğrultusunda vermesi, toplumun istediği insan tipinin yetişmesinde ve sosyalleşmesinde önemli rol oynar. Bir toplumun sahip olduğu çeşitli sosyal, kültürel, bilimsel değerlerin muhafaza edilmesi, geliştirilmesi, nesilden nesile aktarılması, onların bir yapı ve bir zihniyet hâline getirilmesinde eğitimin etkisi düşünülürse, toplumla ilişkisi daha iyi anlaşılmış olur (Akyüz, 1983, s.18). Bu nedenle eğitim-toplum ilişkisi eğitimciler tarafından incelenen önemli bir çalışma alanıdır. Çocuğun sosyalleşmesi kalıtımdan çok, çevreyle etkileşimine (öğrenmeye) dayanır. Çocuğun çevresindeki kişilerle sürekli etkileşim içinde olması, onun sosyalleşmesini sağlar. İlgililer çocuğun sosyal gelişimini iyi tanımaları gerekir. Aksi hâlde çocuktan gelişim düzeyinin üstünde yapamayacağı davranışları bekleyerek, onun gelişim düzeyine göre sosyalleşmesini geciktirmiş olurlar. Bireyin içinde bulunduğu toplumda geçerli olan kural ve değer yargılarını öğrenmesi, onlarla uyum içinde olmasına sosyalleşme denir. Sosyalleştirme ise bireye özellikle çocuğa üyesi olduğu topluluğun ya da toplumun töre, gelenek ve kültürel değerleriyle ölçülerini öğretme ve benimsetme işidir. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 4 Sosyal Gelişim Sosyalleşmenin Koşulları Sosyal becerileri geliştirmek: Sosyal becerilerin gelişimini etkileyen bazı faktörler vardır: • Çocuğun mizacı: Bazı çocuklar, diğerlerine göre daha sosyaldir. Çevrenin daha fazla ilgi ve sempatisini toplarlar. Sıcak kişiler arası ilişkileri, sosyal beceri gelişimini kolaylaştırır. • Yakın ilişkilerin niteliği: Çocuğun diğerleriyle yakın ilişkiler kurma olanağına sahip olması ona güven kazandırır. Diğer başka yetişkinlerle güvene dayalı ilişkiler kurma şansı olan çocuk, toplumda kabul edilen sosyal davranışları öğrenir. • Çevrenin izlenimi: Çocuğun çevresindekiler, onun ihtiyaçlarına cevap verebilmek için kullandığı jest ve mimikleri anlamlandırmalıdırlar. İhtiyaçlarının doyurulması ve saygı duyulması, onu başkalarına açılmaya ve sosyal becerilerini geliştirmeye iter. • Psikomotor gelişim: Psikomotor becerileri ve kapasitesi sayesinde çocuk, çevresiyle olan ilişkilerini çeşitlendirebilir ve başka kişileri tanıma olasılığını artırarak sosyal ilişkilerini zenginleştirir. • Bilişsel gelişim: Bilişsel beceriler, çocuğu, yavaş yavaş egosantrik bakış açısından uzaklaştırarak, başka duygu ve ihtiyaçlarını daha iyi anlamasına, dolayısıyla, onlarla daha iyi ilişkiler kurmasına olanak tanır. İletişimi geliştirmek: Kendini iyi ifade etme ve başkalar tarafından anlaşılma isteği, çocuğu “sözlü " ve “sözsüz" iletişim tarzını geliştirmeye iter. Etkili biçimde iletişim kurmayı bilmek, sosyal becerilerin gelişiminde önemli bir rol oynar. Burada, yetişkinlerin desteği ve yardımı çok önemlidir. Yaşıtlar ile ilişkiler: Çocuklar, 6 aydan itibaren, diğer çocuklarla sınırlı, fakat ahenkli ilişkiler kurabilirler. Örneğin; 6 aylık bir bebek, bir yandan biberonla sütünü içerken, bir yandan da oyuncakların alıp vererek eğlenebilir. 10-12 aylık bir bebek, diğer bir bebek ağlıyorsa, kendisi de gözyaşlarına boğulabilir. 13-14 aya doğru, ağlayan başka bir çocuğu okşayabilir ya da sarılabilir. 18 aya doğru, bir diğer çocuğun, kırık olan oyuncağın kendi sağlam oyuncağı ile değiştirerek teselli edebilir. Bu örnekler, çocuğun çok küçük yaşlarda bile çevresindekilere karşı ne kadar hassas olduğunu göstermektedir; Özellikle çocuklara karşı. Çocukların aynı yaşıtlarıyla beraber olabileceği bir ortam, çok önemlidir, çünkü çocuğa, gözlemleme, taklit etme ve sosyal yeteneklerini ifade etme fırsat verir. Ebeveyn ile ilişkiler: Ebeveyn-çocuk ilişkileri, sosyal gelişim için çok önemlidir, çünkü ebeveyn çocuk arasındaki yakın ilişkinin niteliği tüm diğer öğretilerin temelinde yer almaktadır. Bu yakın ilişki kalitesi, bebeğe gösterilen özene ve onunla geçirilen zamanın süresine bağlı olarak değişir. Öğretmen ile ilişkiler: Yeni araştırmaların da gösterdiği gibi; çocuğun sosyal gelişiminde annenin oynadığı rolün dışında başka insanların da rol önemlidir. Bu kişilerden birisi de öğretmenlerdir. Öğretmen gösterdiği özen ve kurduğu sıcak iletişimle çocuğun sosyal gelişimine katkıda bulunacaktır. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 5 Sosyal Gelişim Kültür Sosyalleşme bir bakıma kültürel normların, standartların ve tavırların öğrenilmesidir. Tutum bir kişi, nesne ya da durumla ilgili oldukça düzenli ve sürekli olan inanç duygu ve eğilimleridir. Kültür insana özgü bir olgudur. “İnsanın elinin ve aklının ortaya koyduğu her şeydir.” İnsanın ya da grupların ‘yaşam, düşün, geçim biçimlerinin etkileşim bütünlüğüdür(Açıkalın, 1998, 22). Millî kültür ise, halkın kültürüdür, halktan kaynaklanır. Üreticisi halktır. Halkın meydana getirdiği değerler sistemidir. Türk sosyolojisinde ilk defa Gökalp, bu standart ve hâkim kültüre millî kültür adını vermiştir. Buna göre millî kültürün din, felsefe, edebiyat ve ilim alanlarında millî başarıları veya kültürel ürünleri kapsamış olmasıyla ifade edilir. Millî kültürün, halkın yaratması, değerler sistemi, dünya görüşü ve hayat tarzının bir ürünü olduğu göz önüne alındığında, millet olma sürecini oluşturan imkânlarda kolaylaşmaktadır. Bir toplumun duyuş, düşünüş, yaşayış bakımından diğerlerinden ayıran gelenek, görenek ve adetlerin tümüne, toplumun yaşam biçimine kültür denir. Kültür, aynı zamanda bireyin elinin ve aklının ortaya koyduğu ürünlerin tümüdür de denilebilir. Sosyalleşme bir bakıma kültürel normların, standartların ve tavırların öğrenilmesidir. Bir toplumun duyuş, düşünüş, yaşayış bakımından diğerlerinden ayıran gelenek, görenek ve adetlerin tümüne, toplumun yaşam biçimine kültür denir. Tutum Smith’ e (1968) göre tutum; bireye ait olan ve onun bir psikolojik obje ile ilgili düşünce, duygu ve davranışlarını düzenli bir biçimde oluşturan bir eğilimdir. (Aydın, 2004). Başka bir ifadeyle tutum, bireyin bir nesne veya olaya tepkide bulunma eğilimidir. Çoğu kez bu tepkiler olumlu ya da olumsuz, kimi zaman da nötr olabilir. Tutum bir kişi, nesne ya da durumla ilgili oldukça düzenli ve sürekli olan inanç duygu ve eğilimleridir. 0-12 yaş çocuklarında sosyalleşme özellikleri Yaş Sosyal Yetenek 1. ay Kucağa alındığında, dokunulduğunda veya doyurulduğunda sakinleşir. Konuşulduğunda gülümser. Görsel olarak, nesnelerden ziyade insanları tercih eder. 2. ay 3. ay 5. 6. ay Konuşulduğunda, bazı sesler çıkarmaya çalışır. Yabancılara karşı kaygılı tepki göstermeye başlar. Kucağa alınma isteğini sezer ve belirtir. Eğlenceli oyundan hoşlanır. Bebek 5-6. aylarda başka çocuklara tepki göstermeye başlar. Başka bir çocuğu gördüğünde ona doğru atılır ya da çekinir, gülümser ve sesler çıkarır. Bebekliğinin sonuna doğru başka çocuklarla oynaması, oyuncaklarını paylaşması ve arkadaşlarıyla kavga etmesi oldukça sık görülen davranışlardır. 2-3 yaşlarında oyun arkadaşlarını çabucak değiştirebilir ve başka bir arkadaşını sevdiğini söyleyebilir. Erken çocukluğun sonlarına doğru çocuğun ana babasına bağlılığı çözülmekte ve dışarıdaki arkadaşlarıyla ilgilendiği görülmektedir. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 6 Sosyal Gelişim 7. ay 8. ay 9-12. ay 12-18 ay 18-24. ay 24-36. ay Çocuğun artık uzunca bir süre beraber olduğu bir ya da iki arkadaşı vardır Yabancılara karşı korku tepkisi gösterebilir. Rastlantısal bir oyunu sürdürmeye isteklidir. Ayrılma kaygısı; ana-babadan ayrıldığında korku tepkisi gösterebilir. Dikkati çekmek için bağırır. Ce-ee oyununa katılır. Hoşçakal (bay bay) işaretini taklit eder. “El çırpma” ve “ne kadar büyük” oyunlarına katılır. Gülündüğünde bir sesi veya hareketi tekrarlar. Yetişkine oyuncağı uzatır ama vermez. Hafif vuruşlarla ve sarılmalarla sevgisini gösterir. Basit buyruklara uyar. Yeni sesleri ve eylemleri taklit etmeye çalışır. Yeni sesleri ve eylemleri taklit etmeye çalışır. Kovalama, saklanma ve diğer grup oyunlarından hoşlanır. Oyuncakları istendiğinde ve bazen de kendiliğinden verir. Başka bir çocuğun yanında oynar ama ona çok az gerçek tepki verir. Çocuklar 2 yaşına kadar yalnız oynar. Diğerleriyle olan ilişkileri; taklit, birbirini seyretme ve birbirinin oyuncağını alma davranışı şeklinde görülür. Grup halinde oynamaya 3- 4 yaşında başlar. Oynarken birbirleriyle konuşur ve grup içinden oynamak istediklerini seçerler. Gösterdikleri ortak davranış birbirlerini seyretme ve konuşmadır. Ana-babayı güvenlik üssü olarak kullanır, onları sık sık sınar. Meraklı ve etkin bir biçimde çevreyi keşfeder; gözetime gereksinmesi vardır. Aynada kendini tanır. Süpürme gibi basit ev işlerini taklit eder. Kolayca ilgisi başka yöne çekilir ve eğlendirilir. Tanıdık yetişkinlere sarılmakla onları itmek arasında gider gelir. İmgeleme ortaya çıkmaya başlar. Mülkiyeti anlar; “babanın ayakkabısı”, “Fatma’nın köpeği” gibi Bağımsızlık tepkileri gösterir, kendi başına oynamaya başlayabilir. Yetişkinin yardımıyla bir oyuncağı paylaşabilir. 3-10 dakikalık öyküleri dinler. Bazı basit grup oyunlarından hoşlanır. “Coulee Region Infant Center toplumsal gelişim kontrol listesinden” aktaran Gander ve Gardiner (1998) Özellikle ilkokul dönemlerinde bireyin gerçekleştirmesi beklenen sosyal gelişim görevleri; • Sosyal gelişimlerine bağlı olarak yaşıtlarıyla iyi geçinmeyi öğrenerek, kişiler arası ilişkilerini zenginleştirmek, • Akranlarıyla birlikte olumlu ilişkiler geliştirip, onlarla ortak çeşitli etkinliklerde bulunmak, • Kurumsal kurallara uyarak yaşamayı öğrenmek, • Anne-baba dışındaki başka yetişkinlerle ilişki kurabilmek, • Yaşamında kendisi için önemli olan yetişkinleri büyük ölçüde model alarak, toplumsal ve mesleki roller geliştirmek, Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 7 Sosyal Gelişim • • Kendi kararlarını almak, davranışlarının sorumluluğunu üstlenmek ve kişisel bağımsızlığını kazanmaya başlamak, Vicdan ve değer sitemini geliştirmek (Bacanlı, 2007: 48; Erden ve Akman, 2006: 40) biçiminde sıralanmaktadır. Sosyal Gelişim İçin Öneriler • • • • • • • • • Tartışma Çocukların yaşlarına uygun olarak sosyal gruplar içinde yer alması teşvik edilmelidir. Çocukların yaşlarına uygun olarak sosyal gruplar içinde yer alması teşvik edilmelidir. Çocuğun yaşına uygun sosyal aktivitelerde bulunması teşvik edilmeli ama etkinliğe zorlanmamalıdır. Sosyal olarak bulunulan ortamlarda (örneğin komşuluk ilişkilerinde) çocuk bir kenara atılmamalı, beklentiler önceden karşılıklı olarak konuşulmalı ve buna da uyulmalıdır. Sosyal gelişimde en önemli uyarıcı olan oyuncaklar, çocuğun yaşına ve gereksinimlerine uygun olarak seçilmeli, yaş büyüdükçe görüşleri alınmalı ve zamanla kendi oyuncaklarını seçmesine izin verilmelidir. Anne-babalar, çocukların oyununa katılmalı ve zaman zaman çocuğun oyununa davet beklemeden katılmayı bilmelidir. Evde çocuğun kendini ifade etmesine izin verilmelidir. Çocukları da ilgilendiren yaşantılarda (oyuncak, giysi, eş-dost akraba ziyaretleri, okul seçimi, arkadaş seçimi, tatil, vb.) onunda görüşlerine başvurulmalıdır. Çocuğu, ne kardeşleri ne de diğerleri ile kıyaslamamak gerekir. Ona; tek, kendine has ve değerli bir varlık olduğu hissettirilmelidir. Seçim ve tercihlerin de gerekçeleri dinlenmeli ve saygı duyulmalıdır. Seçim ve tercihlerini yanlış yaptığı düşünülüyorsa, ikna edilmeli aksi takdirde hata yapmasına göz yumulmalıdır. Çünkü hatalardan da öğrenilecek şeyler olduğu unutulmamalıdır (Yapıcı ve Yapıcı, 2005, 2). • Sosyal gelişimle ilgili temel kavramları açıklayarak; bu kavramların hayattaki işlevselliğini tartışınız tartışınız. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 8 Ödev Sosyal Gelişim •Bireyin sosyal gelişimini etkileyen ölçme araç ve tekniklerin neler olduğunu araştırarak, eğitimcilerin bu konudaki görev ve sorumluluklarını belirleyiniz. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 9 Sosyal Gelişim Özet •Bireyin sosyal uyarıcılara ve grup yaşantısına, toplumsal normlara karşı duyarlı olabilmesi, içinde bulunduğu grupla ya da yaşadığı kültürdeki diğer bireylerle geçinebilmesi, uygun davranışlar sergilemesine sosyal gelişim, denir. •Sosyalleşme, duyguların gelişimi, kişilik yapılanması ve kendine özgü değişim kurallarıyla birlikte doğumdan ölüme kadar farklılaşan bir özellik sergiler. •Sosyal gelişimle ilgili temel kavramlar; benlik, sosyal olgunluk, sosyalleşme,kültür ve tutumdur. •Sosyal olgunluk, bireyin anlayış, duygu, tutum, beceri gibi özellikler bakımından içinde yaşadığı toplumun beklentileri doğrultusunda gösterdiği olgunluktur. •Çocuğun, ailenin sosyal değerlerini algılamaya başlaması, bunları kendine göre eleştirmesi ve davranışa dönüştürmeye çalışması sosyalleşmesinin ilk göstergelerdir. •Bir toplumun duyuş, düşünüş, yaşayış bakımından diğerlerinden ayıran gelenek, görenek ve adetlerin tümüne, toplumun yaşam biçimine kültür denir. •Zekâ ve dil gelişimi bakımından üstün olan kimselerin genellikle sosyal yönden de üstün oldukları kabul edilir ve başkaları ile çabuk etkileşim kurarlar. Fiziksel yönden iyi gelişen çocuk oyunlara ve gruplara girmekten çekinmez, kendine güvenir. •Çocukların yaşlarına uygun olarak sosyal gruplar içinde yer alması teşvik edilmesi gerekir. •Çocuğun yaşına uygun sosyal aktivitelerde bulunması teşvik edilmeli ama etkinliğe zorlanmamalıdır. Sosyal olarak bulunulan ortamlarda (örneğin komşuluk ilişkilerinde) çocuk bir kenara atılmamalı, beklentiler önceden karşılıklı olarak konuşulmalı ve buna da uyulmalıdır. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 10 Sosyal Gelişim DEĞERLENDİRME SORULARI Değerlendirme sorularını sistemde ilgili ünite başlığı altında yer alan “bölüm sonu testi” bölümünde etkileşimli olarak cevaplayabilirsiniz. 1. ‘Toplumsal beklentilere uygunluk gösteren kazanılmış davranış yeteneği aşağıdaki kavramlardan hangisi ile açıklanır? a) Sosyalleştirme b) Kültür c) Sosyal gelişim d) Benlik e) Tutum 2. Aşağıdakilerden hangisi 0-12 yaş çocuklarında sosyalleşme özelliklerinden biridir? a) Özel yetenek b) Gruba katılma c) Akıl yürütme d) Şarkı besteleme e) Şarkı söyleme 3. Hangi dönemde çocuğun ana-babasına bağlılığı çözülmekte ve dışarıdaki arkadaşlarıyla ilgilendiği görülmektedir? a) Erken çocukluğun sonlarına doğru b) İlk 36 ayda c) İlköğretimin sonlarına doğru d) Ergenlik çağı e) Lise çağı 4. Çocuğun grup halinde oynamaya başladığı yaş aralığı aşağıdakilerden hangisinde doğru şekilde verilmiştir? a) 0-12 ayda başlar b) 1-2 yaşında başlar c) 3-4 yaşında başlar d) 5-6 yaşında başlar e) 7-8 yaşında başlar 5. Aşağıdakilerden hangisi sosyal yönden yeterince gelişmemiş bir çocuğun özelliklerinden değildir? a) Normal insan ilişkileri kuramaz. b) Arkadaşları tarafından reddedilir. c) Akademik yönden başarısızdırlar. d) İlerleyen yıllarda duygusal sorunları çok sık yaşarlar. e) Diğer çocuklarla çatışmasız olarak yaşamasını bilirler. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 11 Sosyal Gelişim 6. Aşağıdakilerden hangisi okul döneminde beklenen sosyal gelişim görevlerinden biri değildir? a) Yaşıtlarıyla iyi geçinmeyi öğrenmek b) Kurumsal kurallara uyarak yaşamayı öğrenmek c) Anne-baba dışında başka yetişkinlerle ilişki kurabilmek d) Aynada kendini tanımaya çalışmak e) Vicdan-değer sistemini geliştirmek 7. Çocuğun bedenini dış dünyadan ayırabilmesi aşağıdaki hangi kavram ile tanımlanmaktadır? a) Kültür b) Sosyalleşme c) Benlik d) Düşünce e) Öğrenme 8. Aşağıdakilerden hangisi sosyal gelişim için önerilemez? a) Çocukların yaşlarına uygun olarak sosyal gruplar içinde yer alması teşvik edilmelidir. b) Anne-babalar, çocukların oyununa katılmalı ve zaman zaman çocuğun oyununa davet beklemeden katılmayı bilmelidir. c) Evde çocuğun kendini ifade etmesine izin verilmelidir. d) Oyuncak seçimi çocuğun kararına bırakılmamalıdır. e) Çocukları da ilgilendiren yaşantılarda onunda görüşlerine başvurulmalıdır. 9. Aşağıdakilerden hangisi sosyal gelişimi etkileyen eğitimle ilgili faktörlerden değildir? a) Öğrenci ilişkileri b) Psikolojik etkenler c) İdoller d) ilgi ve yetenek e) Sanat ve spor eğitimi 10. Çocuklarda özellikle inat duygusunun en çok hissedildiği yaş kaçtır? b) 2 b) 3 c) 4 d) 5 e) 6 Cevap Anahtarı 1.C, 2.B, 3.A, 4.C, 5.E, 6.D, 7.C, 8.D, 9.B, 10.B Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 12 Sosyal Gelişim YARARLANILAN VE BAŞVURULABİLECEK DİĞER KAYNAKLAR Açıkalın, A. (1998). Toplumsal Kurumsal ve Teknik Yönleriyle Okul Yöneticiliği. Ankara: PegemA Yayıncılık. Aslan, E. (2008). Drama Temelli, Sosyal Beceri Eğitiminin 6 Yaş Çocukların Sosyal İlişkiler ve İşbirliği Davranışlarına Etkisi, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi, Aydın. Ataç, F. (1991). İnsan Yaşamında Psikolojik Gelişim, İstanbul: Beta Bas. Yay. A.Ş. Aydın, K. (2004). “Üniversite Öğrencilerinin Cep telefonu Kullanımı ve GSM Operatörü Tercihleri Üzerine Bir Araştırma”. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Yayınları C.9, S.152 Bacanlı, H. (2007). Eğitim Psikolojisi. Ankara: PegemA Yayıncılık. Başaran, F. (1974). Psiko sosyal Gelişim- 7-11 Yaş Çocukları Üzerinde Yapılan Bir Araştırma. Ankara: A. Ü. D.T. C. Fak. Yay. No: 254. Başaran, İ.E. (1978). Eğitim Psikolojisi, Nobel Yayınları, Ankara Binbaşıoğlu, C. (1995). Eğitim Psikolojisi. Ankara: Binbaşıoğlu Yayınları. Can, G. (2000). “Çocuk Gelişimi Kuramları”, Çocuk Gelişimi ve Psikolojisi 1, Eskişehir, AÖF Yayınları. Erden, M. ve Akman, Y. (2000). Eğitim psikolojisi. Ankara, Arkadaş Yayınevi. Gander, M.J. ve Gardiner, H. W. (2004). Çocuk ve Ergen Gelişimi, (çev. A. Dönmez, N. Çelen ve B. Onur) Yay. Haz. B. Onur, 5.Baskı, Ankara, İmge Yay. http://www.bikadin.com/sosyallesme-ve-sosyal olgunluk.html#ixzz2gj29dbi 01.01. 2013 tarihinde alınmıştır. http://hbogm.meb.gov.tr/modulerprogramlar/kursprogramlari/cocukgelisim/mod uller/sosyalgelisim.pdf, 12.09.2013 tarihinde alınmıştır. İnanç, B.Y., Bilgin, M., Atıcı M.K. (2005), Gelişim psikolojisi, Adana, Nobel Kitabevi. Kağıtçıbaşı, Ç. (1999). Yeni İnsan ve İnsanlar, 10.Bas., İstanbul: Evrim Yay. Megep, (2007). Çocuk Gelişimi ve Eğitimi- Psikomotor Gelişim, Ankara, Millî Eğitim Basımevi. Oğuzkan, F. (1981). Eğitim Terimleri Sözlügü. Ankara: TDK Yayınları. Selçuk, Z. (2000). Gelişim ve Öğrenme, Ankara: Nobel Yayın Dağıtım. Özbay, Y. (2002). Gelişim ve Öğrenme Psikolojisi, Trabzon: İber Matbaacılık. Senemoğlu, N.(1998). Gelişim Öğrenme ve Öğretim, Ankara: Özsen Matbaası. Türkdoğan, O. (1996). Değişme Kültür ve Sosyal Çözülme, Birleşik Yayıncılık. İstanbul. Ülgen, G., Fidan, E. (1987). Çocuk Gelişimi, İstanbul, Millî Eğitim Basımevi. Yavuzer, H. (1987). Doğum Öncesinden Ergenlik Sonuna Çocuk Psikolojisi, İstanbul: Remzi Kitapevi. Yavuzer, H. (2005). Çocuk Psikolojisi. İstanbul: Remzi Kitabevi. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 13
