Doku - İsmail Kırbaş İle Web Sitesi Tasarımı

Doku
Tekstür ( Dis Yapi ); yüzeyde objelerin iç yapilari ( strüktür ) da bir dereceye kadar kendini belli eder, böyle bir
yüz plastik bakimindan daha ilginç bir görünüme sahiptir.
Strüktür ( Iç Yapi ); es ya da birbirleriyle sik baglantili, benzer formlarin iki ya da üç boyut üzerinde
yinelenmesinden strüktür dogar. Bir strüktürün baslica karakteristigi bir mekan yaratmasidir. Bu mekana form
yönünden birlik vermesidir.
Doku
Tüm görsel nesnelerin karakteristik birer dis yapilari vardir. Nesne ve varliklarin dis yapi özellikleri ve
bunlarin objektif etkileri dokuyu ( tekstür ) olusturur. Diger bir degisle, dogadaki tüm nesnelerin iç
yapilarinin islevsel özelliklerini disa vuran yüzeysel etkilere "DOKU" denir.
Bu, doganin yapisal bir özelligidir. Objelerin dis görünüslerindeki ayricaliklari saglayan üzerlerindeki
dokusal yapi farkliliklaridir. Yani doku, yüzeyleri olusturur. Bir yüzey degerlendirmesidir . Gözün
gördügü her sey özel bir dis yüzey yapisina sahiptir. Tasarimci, yasayan dogadaki dokusal
olusumlardan yararlanarak yeni yaratim olanaklari elde edebilir.
Yüzey ne tipten olursa olsun parça ile bütün arasinda bir takim temel baglantilar bulunabilir.
· Doku, birbirine es yada birbirini tamamlayan birim biçimlerin belli sistemlerle yan yana gelmesinden
olusur
· Dogal dokularda dokuyu olusturan birim biçimleri matematik bir eslik göstermemesine karsin bütün
içinde birbirlerini tamamlayarak yapisal sistemi olustururlar.
· Dokusal yapilar daima yüzeyseldir.
· Dokulardaki yapisal karakterler, islevleriyle iliskilidir. Dokusal yüzeylerin olusumunu saglayan birim
biçimleri ve bunlarin yan yana gelis sistemleri daima farkliliklar gösterirler. Bazen degisik objelerde
birim biçimleri benzer olsalar da islevselleri ayri ayri oldugundan yan yana gelis sistemleri farkli
olabilir. Yine birim biçimleri farkli olan objelerde birimlerin yan yana gelis sistemleri benzer olabilirler.
· Biteviye yineleme yolu ile ölçü, hep ayri yönde, hiçbir degisiklige ugramadan artar
· Yönü degismeyen bir açik-koyu degiskenligi ile doku olusur
· Ritm artarak gelisir
· Ritm, ileri geri yer degistirme ile, zit yönlerde ve ayni ölçü içersinde ya da degisik ölçüde gelisir.
· Belirli bir merkezden çikarak disardan içeriye ve içerden disariya hareket eder.
· Bir dokunun olusmasi için pürüzlü bir yüzey ve uygun isik gereklidir. Uygun bir isik girinti ve
çikintilari yani, dokunun derinligini verir. Renk degisimi ise dokuya görsel karakter kazandirir.
· Bir cismin yüzeyi dokunuldugunda sert ya da yumusak pürüzler içerir. Bu pürüzler, o cismin
dokusudur.
Gözle görülen doku
Görsel doku; yüzeylere dokunmakla elde edilmeyip, görme yoluyla elde edilen doku etkilerine denir.
Düz yüzey üzerinde görüntü olarak doku etkisi verir. Örn. Herhangi bir cismin (üç boyutlu) iki boyutta
görüntüsünü kagit üzerinde yaparken onun yüzeylerinin pürüzlülük derecesi bir takim taramalar ve
noktalar yardimiyla belirtilir ki, kagit üzerine resmedilen bu doku sadece görsel olarak algilanan bir
yapay dokudur. Çünkü resme el ile dokunulursa, elde hiçbir zaman o cismin yüzeyinde gerçekte
hissedilen doku etkisi gelmez. Buna karsin gözle bu resme bakildiginda o cismin yüzeyindeki
1/4
pürüzlülük derecesi oldukça iyi anlasilabilir. )
Dokunma ile hissedilen doku
Dokunsal doku; yüzeylere dokunularak elde edilen doku etkilerine denir. Sert ve yumusak doku diye
ayrilir.
Yapilarina Göre Dokular
· Dogal doku, islevsellikle ilgilidir ve dis yapiyla iç yapi arasinda uyum vardir. Dogadan kaya, agaç
kabugu, yaprak, tahta, balik, portakal, kozalak,deri gibi örnekler verebiliriz.
· Yapay Doku olusturmada birim eleman sistemleri ile matematiksel düzenler olusturma söz
konusudur. Tugla, beton, demir, kagit, kumas, cam gibi örnekleri çogaltabiliriz.
· Derin doku
· Yüzeysel doku
· Ince doku
· Kaba doku
· Düzenli doku
· Düzensiz doku
· Sert doku ( yakin-Insanda dinamik duygular uyandirir, heyecan verirler.)
· Yumusak doku ( uzak-insanda sessizlik ve rahatlik duygulari olusturur.)
Dogadaki tüm dokular dogal dokulardir. Dogal dokularda kendi içlerinde yapisal ve görsel etkinlikler
açisindan büyük zitliklar tasirlar.
A - Organik dokular ( hücreye dayali dokular; kelebek kanadi ya da yaprak dokusu gibi doga
elemaninin öz yapisini yansitir. )
B - Kimyasal dokular ( atoma dayali dokular )
C - Dinamik dokular ( enerjiye, harekete dayali dokular ) nitelik ve etki olarak birbirlerine zittirlar.
· Geometrik yapili doku; bir geometrik elemandan hareket edilerek degisik islemler yolu ile yaratilir. (
dogada ari petegi, örümcek agi gibi )
· Kristal yapili dokular; dogadaki kristalize yapili elemanlarda bulunur.( kar, tuz,buz vs. minarelleri )
Ayrica, zaman ve hareket etkisinin sonucunda olusan optik ve güncel dokular
vardir.
· Optik doku; göz aldanmasiyla olusur. Temelinde hareket ve biçim degistirme vardir. Dokusal yapiyi
olusturan birim biçimlerin matematik sistemlerle, büyümesi-küçülmesi, giderek degisime ugramasi,
belli merkezlerde toplanmasi, dagilmasi ve giderek döndürülmesi ile yüzeye optik hareket
kazandirabilir.( Victor Vasarely )
· Güncel doku; bir anlik, degisken, rölyefik dokulardir. Zamanla, dis etkenlerle yüzeysel
görünümünde degisiklikler olur.(deniz dalgasi, suyun rüzgarla titresimi, kumlar, orman dokusunun
mevsime göre degisimi, bitkilerin yasi ve doga kosullarina göre degisimi vs.)
Dokunun Psikolojik Etkileri
Dokunun yapi etkisi; sert dokulu yüzeyler yakinlik etkisi, yumusak dokulu yüzeyler uzaklik etkisi
verir.
Doku ve renk etkisi; sicak renkli dokular yakinlik etkisi, mat yüzeyli dokular uzaklik etkisi verir.
Dokunun isiklilik etkisi; parlak yüzeyli dokular yakinlik etkisi, mat yüzeyli dokular uzaklik etkisi verir.
Dokunun islenis etkisi; ince ve ayrintili islenis dokulu yüzeyler yakinlik ve keskinlik duygusu verir.
Daginik,ayrintisiz ve belirsiz islenmis dokulu yüzeyler uzaklik etkisi verir.
Ayrica doku, yumusaklik-sertlik, agirlik-hafiflik, sessizlik-gürültü, huzur-tedirginlik,
durgunluk-hareketlilik, sakinlik-heyecanlilik, rehavet-kasvet gibi psikolojik etkiler de yaratir. Yumusak
2/4
dokulu yüzeyler; sükunet, rahatlik, monotonluk, soguk,güçsüz ( hastane, lokanta vb. tercih edilir) Sert
dokulu yüzeyler, dinamik, uyarici, ilgi çekici, güçlü ve daha sicak, heyecan verici ( heykel vs. )
Yasamda doku degince akla ilk gelen insanlar arasi iliskiler oluyor. Bu iliskilerin özellikleri, sikligi,
seyrekligi ve çesitli davranislarin bir araya gelmesiyle bir boyut kazanimi doku olarak nitelendirilebilir.
Dokularin tekrardan ibaret olmasi nedeniyle insanlarin tavirlarindaki yinelenmeler ya da insan
iliskilerindeki ve davranislarindaki benzesimler de doku olarak görülebilir. Iki insanin iliskisine bir
üçüncünün sokulmamasi sik, üçüncü kisinin de yer almasi seyrek doku olarak örneklenebilir.
Fotografta Doku
Bir görüntü, rengin disinda yapisal özelligi ile de dikkati çekebilir. Bu, yüzey dokusudur. Bu dokunun
yogunlugu, kaba, ince olusu fotografi ilginç ve canli kilar. Tercih edilen isik, yüzeydeki dokusal yapiyi
ortaya çikarmada rol oynar. Sabah ve aksam, yandan gelen isik dokusal çalismalar için uygundur. Bu
isikta, çikintilar isik alip aydinlanirken çukur yerler gölgede kalir. Bu, rölyefik bir görüntü de saglar.
Ayrica derinlik hissi uyandirir. Örnegin bir yapragin, yasli bir derinin, bir kaktüsün görünümü dokusal
fotografa örnek olusturur. Dogadan seçilen ve isik yardimiyla olusturulan fotografik dokularin disinda
karanlik odada da fotograma ve farkli tekniklere dayali doku çalismalari yapilabilir.
Müzikte Doku
Doku, bireysel partilerin sayisi ve bu partilerin önem derecelerinin sonucu olarak ortaya çiksa da,
aslinda dokunun nasil duyulacagini bazi yan etmenler belirler. Bunlarin arasinda, uzaklik ( partilerin
birbirine olan uzakligi ) rejistr ( ses yüksekligi, partilerin pes, orta ya da tiz bölgelerde devinmesi ) ritm
( partiler arasinda esit ya da esit olmayan devinimler; yavas yada hizli degerler; partilerin
devinimlerinin birlikte ya da degisik zamanlarda yer alislari, tini ya da ses rengi ( iç içe geçmis ya da
ayri ayri ).
Tüm bu etmenler, tek tek, neredeyse sinirsiz bir doku çesitliligi saglar. ( Ömer Turkay, Müzikte, XIX.
Yüzyildan XX Yüzyila Geçis ( Tonal-Atonal Arasi Yapitlar)
Çalismalarinda dokusal yapiyi kullanan ve ön plana çikartan sanatçilardan örnekler, A. Altdorfer,
Rembrandt, Goya, Cezanne, Degas, V. Gogh, C. Monet, Kandisky, Vilamink, P.Bonart, M. Ernst, G.
Klimt, Picasso, F. Stella, Pollock, A.Gormley, A. Gaudi, A. Giacometti, Devrim Erbil, A. Kapoor ( yontu
), T. Cragg ( yontu ) Ara Güler ( fotograf ), J. Sieff ( fotograf ) E. Steichen ( fotograf ) F. Frith ( fotograf )
A. Kertész (fotograf), E. Weston (fotograf) , A. Adams ( fotograf ), L. Calligaz ( fotograf ), J. Uelsman (
fotograf ) Krzysztof Pendecki ( Müzik ), György Ligeti ( müzik ), Mozart 40. Senfoni Strawinsky ( Bahar
Ayini) Debussy ( Deniz )
Dokusal Uygulama Çalismalari
· Dogal objeler bulunarak dokusal yapilarindaki özelliklerine uygun olarak resmedilir.
Bu çalismalarda esas olan, etüt edilen objenin doku yapisini olusturan birim biçimlerinin yan yana
gelis sistemleri ve sistem içinde birimlerin aldigi sekillerin algilanmasidir.
Sert, yumusak, canli, ölü, hafif, agir, durgun, hareketli, batici, kör, parlak, mat, kristal vs. gibi
kavramlar her ne kadar maddenin özü ile anlasilabilirse de bu özellikleri içeren nesneler dis
görünüsleriyle de anlasilabilir. Bu anlasirligi saglayan görsel degerleriyle o objenin karakteristik
dokusal yapisidir.
Karakterlerine göre resmedilen objelerin dokusal yapilarindaki birim biçimleri ve bunlarin
olusturduklari sistemlerden kaynaklanan kisisel yorumlama çalismalari yapilir.
Amaç obje resmi yapmak degil objeye karakterini kazandiran biçimsel degerleri etüt ederek anlatim
isteklerine yorumlamaktir.
· Yorum da, objelerin dokusal yapisini olusturan birim biçimlerinden hareket edilir.
· Degisik malzemelerle doku çalismalari kagit hamuru, çamur, kagit vs.
· Doku arastirmalarinda agrandizör olanaklari da kullanilir. Hazir objelerin konuldugu fotograf kagidi
çevrilerek dokusal çalismalar olusturulabilir.
3/4
Elektronik Posta Adresi : [email protected]
Kaynak Site: Ismail KIRBAS ile Web Sitesi Tasarimi http://www.kirbas.com
Belge Adresi: www.kirbas.com/index.php?id=444
4/4