docüçüncülük ödülü
download 
Şikayet Transkript
üçüncülük ödülü
Yarýna bir ‘deðer’ býrak TURÝZM SEKTÖRÜ ÜÇÜNCÜLÜK ÖDÜLÜ Mehmet Kemal Dedeman Araþtýrma ve Geliþtirme ESKÝÞEHÝR’DE JEOTERMAL KAYNAKLARA BAÐLI OLARAK GELÝÞTÝRÝLECEK SAÐLIK TURÝZMÝNÝN KAPASÝTESÝ VE EN UYGUN YERÝN SEÇÝMÝ HAZIRLAYANLAR PROF. DR. HURÝYE ÞULE KARAASLAN ÞEHÝR PLANCISI ÖZLEM ÇAKAROÐULLARI EKÝM 2006 - ANKARA MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAÞTIRMA VE GELÝÞTÝRME PROJE YARIÞMASI - 2006 ESKÝÞEHÝR’DE JEOTERMAL KAYNAKLARA BAÐLI OLARAK GELÝÞTÝRÝLECEK SAÐLIK TURÝZMÝNÝN KAPASÝTESÝ VE EN UYGUN YERÝN SEÇÝMÝ ÝÇÝNDEKÝLER TABLOLAR.................................................................................................................................... EKLER........................................................................................................................................... BÖLÜM 1. ARAÞTIRMANIN AMACI VE ÝZLENEN YÖNTEM....................................................... 1.1. Araþtýrmanýn Amacý.............................................................................................. 1.2. Araþtýrmanýn Önemi ve Problemin Tanýmlanmasý................................................ 1.3. Hipotezler.............................................................................................................. 1.4. Yöntem.................................................................................................................. 1.5. Sýnýrlýlýklar............................................................................................................. BÖLÜM 2. JEOTERMAL KAYNAKLAR VE ÖZELLÝKLERÝ........................................................... 2.1. Jeotermal Enerji.................................................................................................... 2.2. Jeotermal Su Kaynaklarý....................................................................................... 2.3. Saðlýk Turizmi....................................................................................................... 2.3.1. Tedavi Yöntemleri....................................................................................... 2.3.2. Termal Sularýn Tedavi Amaçlý Kullanýldýðý Hastalýklar................................ 2.3.3. Týbbi Aromatik Bitkilerin Tedavi Amaçlý Kullanýmý....................................... BÖLÜM 3. DÜNYA’DA VE TÜRKÝYE’DE JEOTERMAL KAYNAKLARIN SAÐLIK TURÝZMÝNDE KULLANIMI........................................................................................... 3.1. Dünya’da Saðlýk Turizmi....................................................................................... 3.1.1. SPA Kavramý.............................................................................................. 3.1.2. Uluslararasý Termal Merkez Standartlarý.................................................... 3.2. Türkiye’de Saðlýk Turizmi..................................................................................... 3.2.1. Türkiye’de Termal Turizm Uygulamalarý..................................................... 3.2.2 Türkiye’deki Termal Turizm Merkezleri....................................................... 3.2.4. Türkiye’de Termak Kaynaklarýn Kullanýmýna Ýliþkin Yasal Çerçeve.......... 3.2.4.1. Kültür ve Turizm Bakanlýðý’nýn Görev ve Yetkileri........................ 3.2.4.2. Kaynak Koruma Alanlarý............................................................... BÖLÜM 4. ESKÝÞEHÝR ÝLÝ’NDE SAÐLIK TURÝZMÝNÝN GELÝÞTÝRÝLMESÝNE YÖNELÝK ARAÞTIRMA............................................................................................. 4.1. Eskiþehir’in Ýçinde Yer Aldýðý Frigya Vadisi Termal Turizm Bölgesi (Afyonkarhisar, Ankara, Eskiþehir, Kütahya, Uþak).......................................... 4.2. Eskiþehir’de Bulunan Jeotermal Su Kaynaklarý................................................. 4.2.1. Eskiþehir’in Jeolojik Yapýsý....................................................................... 4.3. Eskiþehir’de Termal Turizm................................................................................. 4.3.1. Eskiþehir Ýlçeleri’nde Bulunan Termal Merkezler...................................... 4.3.2. Eskiþehir Kent Bütününde Bulunan Termal Su Kaynaklarý ve Termal Merkezler.................................................................................. 1 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAÞTIRMA VE GELÝÞTÝRME PROJE YARIÞMASI - 2006 ESKÝÞEHÝR’DE JEOTERMAL KAYNAKLARA BAÐLI OLARAK GELÝÞTÝRÝLECEK SAÐLIK TURÝZMÝNÝN KAPASÝTESÝ VE EN UYGUN YERÝN SEÇÝMÝ 4.3.2.1. Sýcak Sular Bölgesi........................................................................ 4.3.2.2. Kýzýlinler Kaplýcasý......................................................................... 4.3.2.3. Hasýrca Kaplýcasý........................................................................... 4.3.2.4. Yukarý- Aþaðý Ilýca Kaplýcalarý........................................................ 4.3.2.5. Güney Kaplýcasý............................................................................. 4.3.2.6. Tay Aygýrý Ilýcasý............................................................................. 4.4. Eskiþehir Ýli’ne Ait Turizm Ýstatistikleri.................................................................. 4.5. Türkiye ve Eskiþehir Ýli Turizm Projeksiyonlarý...................................................... 4.6. Saðlýk Turizminin Eskiþehir’de Geliþtirilmesi......................................................... 4.6.1. Kent merkezinde Yer Alan Sýcaksular Mevkii’nin Geliþtirilmesi.................. 4.6.1.1. Eskiþehir Ment Merkezinde Geliþtirilecek SPA Merkezi’nin Bölgeye Olumlu Etkileri.................................................................. 4.6.1.2. Eskiþehir Kent Merkezinde Geliþtirilecek SPA Merkezi’nin Bölgeye Olumsuz Etkileri............................................................... 4.6.1.3. Eskiþehir’de Sýcaksullar Mevkiinde Geliþtirilecek SPA Merkezi Ýçin 2020 Yýlýnda Gelecek Turist Sayýsý, Gerekli Yatak Kapasitesi ve Turizm Ýstihdamý...................................................... 4.6.2. Eskiþehir Kent Merkezinde Sýcaksulara Alternatif Kýzýlinler Köyü’nde Rekreasyon+ Termal Saðlýk Merkezinin Geliþtirilmesi................................ 4.6.2.1. Kýzýlinler Köyü’ndeki Rekreasyon + Termal Saðlýk Merkezi’nin Bölgeye Olumlu Etkileri.................................................................. 4.6.2.2. Rekreasyon + Termal Saðlýk Merkezi’nin Bölgeye Olumsuz Etkileri............................................................................. 4.6.2.3. Eskiþehir Kýzýlinler Mevkiinde Geliþtirilecek Rekreasyon + Termal Saðlýk Merkezi Ýçin 2020 Yýlýnda Gelecek Turist Sayýsý, Gerekli Yatak Kapasitesi ve Turizm Ýstihdamý............................... 4.6.3. Sýcaksular Bölgesi ve Kýzýlinler Köyü Analizlerinin Deðerlendirilmesi........ BÖLÜM 5. SONUÇ VE DEÐERLENDÝRME................................................................................. KAYNAKLAR................................................................................................................................. 2 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAÞTIRMA VE GELÝÞTÝRME PROJE YARIÞMASI - 2006 ESKÝÞEHÝR’DE JEOTERMAL KAYNAKLARA BAÐLI OLARAK GELÝÞTÝRÝLECEK SAÐLIK TURÝZMÝNÝN KAPASÝTESÝ VE EN UYGUN YERÝN SEÇÝMÝ TABLOLAR Tablo 3.01. Tablo 4.01. Tablo 4.02. Tablo 4.03. Tablo 4.04. Tablo 4.05. Tablo 4.06. Tablo 4.07. Tablo 4.08. Türkiye’deki Termal Merkezler............................................................................... Türkiye ve Eskiþehir’e Gelen Turist Sayýsý (2000)................................................. Eskiþehir Ýli Turizm Tesisleri ve Yatak Kapasiteleri (2000).................................... Türkiye Gelen Turist Sayýsý Projeksiyonu (2000-2020)......................................... Eskiþehir’e Gelen ve Gelecek Turist Sayýsý (2020)............................................... Eskiþehir Ýlçelere ve Turizm Türlerine Göre Gelen Turist Sayýsý (2020)............... 2020 Yýlý Turist Sayýlarý ve Yatak Kapasiteleri...................................................... SPA Merkezi Ýçin Gereken Yatak ve Turizm Ýstihdamý Sayýlarý............................ Rekreasyon + Termal Saðlýk Merkezi Ýçin Gereken Yatak ve Turizm Ýstihdamý Sayýlarý.................................................................................. Tablo 4.09. Sýcaksular Bölgesi ve Kýzýlinler Köyü Yer Seçim Kriterleri.................................... EKLER EK1: Kültür ve Turizm Bakanlýðý Tarafýndan Ilan Edilen Termal Turizm Merkezlerinin Illere Göre Daðýlýmý.................................................................................... EK2: Eskiþehir Sýcak Sular Mevkii............................................................................................. EK3: Eskiþehir Kýzýlinler Köyü................................................................................................... 3 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAÞTIRMA VE GELÝÞTÝRME PROJE YARIÞMASI - 2006 ESKÝÞEHÝR’DE JEOTERMAL KAYNAKLARA BAÐLI OLARAK GELÝÞTÝRÝLECEK SAÐLIK TURÝZMÝNÝN KAPASÝTESÝ VE EN UYGUN YERÝN SEÇÝMÝ BÖLÜM 1. ARAÞTIRMANIN AMACI VE ÝZLENEN YÖNTEM 19.10.2006 Dünyada gün geçtikçe artmakta olan jeotermal kaynak kullanýmý; tarým, sanayi, elektrik elde etme ve ýsýtmaya kadar geniþ bir kullaným alanýna sahip bir enerji türüdür. Türkiye’de turizmin çeþitlendirilmesi ve alternatif turizm türleri içinde termal su kaynaklarýnýn saðlýk turizmi kapsamýnda kullanýmý giderek yaygýnlaþmaktadýr. Diðer yandan; þifalý sýcak ve soðuk maden suyu tedavilerini de içine alan saðlýk turizmi son yýllarýn yükselen deðerleri arasýna girmiþtir. Bu nedenle; termal maden sularýnýn iyileþtirici ve düzenleyici etkileri konusunda giderek daha çok bilimsel araþtýrma yapýlýrken turizmin bu sektörü, giriþimci ve yatýrýmcýlarýn ilgisini çekmektedir. 1300’ü aþkýn jeotermal su kaynaðýyla Avrupa’nýn ilk 7 ülkesi arasýnda bulunan Türkiye, termal sularýn kimyasal içerikleri ve tedavi özelliklerinden dolayý önemli bir termal potansiyeline sahiptir. Güzelleþmek ve daha saðlýklý olmak, stresten uzaklaþmak, bedeni ve zihni dinlendirmek için kaplýcalarýn kullanýmý tüm dünyada olduðu gibi Türkiye’de de artmaktadýr (www.ibayrak.com/termal,12.10.2006). Kaynak zenginliði açýsýndan Türkiye’nin termal sularý, hem debi ve sýcaklýklarý hem de çeþitli fiziksel ve kimyasal özellikleri ile Avrupa’daki termal sulardan daha üstün nitelikler taþýmaktadýr. Ülkemizde sýcaklýklarý 20ºC – 110ºC arasýnda, debileri 2-500 lt/sn arasýnda deðiþen 1000’in üzerinde termal kaynak bulunmaktadýr (, 17.10.2006). Türkiye'de, 195 adet kaplýcadan yýlda 10 Milyon kiþi birçok hastalýðýn tedavisinde, rehabilitasyon ve dinlenme (tatil) amaçlý olarak faydalanmaktadýr (www.jeotermaldernegi.org.tr/termal, 12.10.2006). Porsuk Çayý ve kollarý yanýnda soðuk ve sýcak yer altý sularý ile bir su kenti olan Eskiþehir’deki termal kaynaklarýn deðerlendirilmesi, paralý turisti çekmesi açýsýndan önemlidir. Yine tarihi ve doðal güzelliklere sahip olmasý ve kültür turizmini de içinde barýndýrmasý, termal turizmi destekleyecek önemli özelliklerdir. Termal turizmi destekleyecek sportif ve rekreasyonel faaliyetlerle birlikte ele alýnmasý, termal turizmin çekiciliðini de arttýracaktýr. Nitekim Ýl içersinde bu tür potansiyellere sahip ilçeler ve kent merkezine yakýn köyler de mevcuttur. Sýcak sular, kent merkezini de içine alacak biçimde Eskiþehir il yüzeyinin tamamýna yayýlmýþ haldedir. Günyüzü Çardak Kaplýcasý’nýn termal suyu, Türkiye’nin birinci derecede önem ve öncelikli maden sularý arasýndadýr . 1.1. Araþtýrmanýn Amacý Araþtýrma alaný olarak seçilen Eskiþehir’de sýcak su kaynaklarýnýn büyük bir bölümü, kent merkezinde bulunan Sýcak Sular Mevkii’ndeki hamamlarda ve termal otellerde geleneksel kaplýca anlayýþý kapsamýnda deðerlendirilmektedir. Turizm yatýrýmlarýnýn az olmasý nedeniyle tüm Eskiþenir’e yayýlmýþ olan termal kaynaklar, mevcut potansiyelleri doðrultusunda yeteri kadar deðerlendirilememektedir. Bu araþtýrma jeotermal kaynaklarýn saðlýk turizmi kapsamýnda deðerlendirildiðinde, Eskiþehir kentinin turizmine etkilerini incelemek ve Eskiþehir’de en uygun turizm yatýrým alanýný belirlemek amacý ile yapýlmýþtýr. 4 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAÞTIRMA VE GELÝÞTÝRME PROJE YARIÞMASI - 2006 ESKÝÞEHÝR’DE JEOTERMAL KAYNAKLARA BAÐLI OLARAK GELÝÞTÝRÝLECEK SAÐLIK TURÝZMÝNÝN KAPASÝTESÝ VE EN UYGUN YERÝN SEÇÝMÝ 1.2. Araþtýrmanýn Önemi ve Problemin Tanýmlanmasý Bu araþtýrmayla; jeotermal kaynaklarýn saðlýk turizminde etkin olarak nasýl kullanýlacaðý ve saðlýk turizminin geliþmesinin Eskiþehir turizmine etkileri ortaya konarak kentin geliþiminde nasýl bir rol oynayacaðý saptanacaktýr. Böylece jeotermal potansiyeli bulunan orta ölçekli kentlerde turizmin geliþtirilmesi konusunda yol gösterici bir çalýþma ortaya konacaktýr. Ayrýca; Kültür ve Turizm Bakanlýðý tarafýndan ‘Termal Turizm Yatýrým Bölgesi’ ilan edilen alanda yer alan Eskiþehir Kent merkezi ve yine kent merkezine yakýn Kýzýlinler Köyü’nün termal merkez olabilecek potansiyellere sahip olup olmadýðý, hangisinde bir SPA merkezinin geliþtirilmesinin daha iyi sonuç vereceði sorularýna cevap aranacaktýr. 1.3. Hipotezler Araþtýrma kapsamýnda aþaðýdaki hipotezler sýnanacaktýr: 1. Yalnýz baþýna ve yeterli bir sukaynaðýnýn bulunmasý SPA kurulmasý için yeterli bir potansiyel deðildir. 2. Jeotermal kaynaklarýn tam kapasite ile kullanýlmasý durumunda Eskiþehir Kent Bütünü’ne saðlýk turizmi amacý ile gelecek turist sayýsý artar. 3. Jeotermal kaynaklarýn kent merkezinde ya da kýrsal alanda bulunmasý turizm sektöründeki istihdamý ve konaklayan turist sayýsýný farklýlaþtýrýr. 1.4. Yöntem Bu araþtýrmada Dünya ve Türkiye örnekleri incelenerek saðlýk turizminin özellikleri ortaya konmuþ, daha sonra Eskiþehir’e özgü veriler irdelenerek, alan araþtýrmasý ve çeþitli kurumlardan elde edilen bilgilerle analiz çalýþmalarý yapýlmýþtýr. 1.5. Sýnýrlýlýklar Araþtýrmada öncelikle Eskiþehir Ýl bütününe iliþkin istatistiki bilgiler irdelenmiþ ve bu bilgilerle projeksiyonlar yapýlmýþtýr. Daha sonra ise Eskiþehir Kent Bütünü’nde jeotermal kaynak potansiyeline sahip olan Eskiþehir Kent Merkezi’ndeki Sýcaksular Bölgesi ve Eskiþehir Kent Bütünü sýnýrlarý içerisinde bulunan Kýzýlinler Köyü seçilmiþtir (Eskiþehir Kent Bütünü 5216 sayýlý yasayla belirlenen Büyükþehir Belediyesi sýnýrýdýr.) Bu araþtýrma beþ bölümden oluþmaktadýr. Araþtýrmanýn birinci bölümünde çalýþmanýn amacý ve izlenen yöntem anlatýlmaktadýr. Ýkinci bölümde jeotermal kaynaklar ve özellikleri incelenmiþ ve jeotermal kaynaklarýn tedavi amaçlý kullanýmýna deðinilmiþtir. Üçüncü bölümde ise Dünya’da ve Türkiye’de jeotermal kaynaklarýn saðlýk turizminde kullanýlmasý ve buna iliþkin örnekler ve istatistiki veriler üzerinde durularak Türkiye’de bulunan belli baþlý termal merkezler incelenmiþtir. Dördüncü bölümde ise Eskiþehir Ýli’ne ait tuurizm istatistikleri ve projeksiyonlar yapýlarak, Eskiþehir’de saðlýk turizminin geliþtirilmesine yönelik analizler ve çözüm önerileri ortaya konmuþ, Eskiþehir Kent Bütünü’nde saðlýk turizmine yönelik alternatifler oluþturularak geliþtirilebilecek alanlar tespit edilmiþ ve Eskiþehir turizmine katkýlarý incelenmiþtir. Çalýþmanýn beþinci ve son bölümünde ise araþtýrmanýn genel bir deðerlendirmesi yapýlarak, jeotermal kaynaklara baðlý olarak geliþtirilen saðlýk turizminin Eskiþehir turizmine etkileri ortaya konmuþtur. 5 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAÞTIRMA VE GELÝÞTÝRME PROJE YARIÞMASI - 2006 ESKÝÞEHÝR’DE JEOTERMAL KAYNAKLARA BAÐLI OLARAK GELÝÞTÝRÝLECEK SAÐLIK TURÝZMÝNÝN KAPASÝTESÝ VE EN UYGUN YERÝN SEÇÝMÝ BÖLÜM 2. JEOTERMAL KAYNAKLAR VE ÖZELLÝKLERÝ 2.1. Jeotermal Enerji Jeotermal enerji, yer kabuðunun iþletilebilir derinliklerinden, olaðan dýþý olarak birikmiþ ýsýnýn oluþturduðu, sýcaklýðý sürekli olarak 20ºC’den fazla olan ve çevresindeki normal yeraltý ve yerüstü sularýna oranla, daha fazla erimiþ mineraller, tuzlar ve gazlar içerebilen, elektrik üretmede, ýsýtmada, çeþitli sanayi tesislerinde enerji hammaddesi olarak kullanýlan, kimyasal hammadde üretimine elveriþli olabilen, saðlýk ve turizm amacý ile de kullanýlabilen sýcak su, sýcak su- buhar, buhar ve gazdýr. Diðer enerji kaynaklarýna göre yenilenebilir özelliði bulunmasý, çevre dostu olmasý, araþtýrma ve üretiminin ucuz olmasý, maliyetin düþük olmasý nedeniyle yatýrýmýný kýsa zamanda karþýlamasý bu enerji kaynaðýnýn en önemli özelliklerindendir (Demirkazýksoy, M. A., 2004). 2.2. Jeotermal Su Kaynaklarý Uluslararasý Kaplýcalar Birliði'nin (FITEC) tanýmýna göre; sýcaklýðý 20ºC’nin üzerinde olan, bir litresinde en az 1gr. erimiþ mineral ve karbondioksit gazý bulunan ve tedavi deðeri týbbi deneyimlerle saptanmýþ sulara termal (thermal) sular denir. Ayný özelliklere sahip ancak sýcaklýðý 20ºC nin altýnda olan sulara maden suyu ya da hidromineral denir (Ülker, Ý., 1998). Jeotermal sular; a) Oluþum Þekillerine Göre; a1) Vadoz (jeotermal) sular, a2) Jüvenil (magmatik) sular, a3) Karýþýk (miks) sular, b) Sýcaklýklarýna Göre; b1) 20ºc nin altýnda olan sular, b2) 20ºc nin üstünde olan sular, * Soðuk sular * Hipotermal sular (20-34ºc) * Ýsotermal sular (35-38ºc) * Hipertermal sular (38ºc üzeri) c) Ýçerdikleri Minerallerin Oranýna Göre; c1) Hipertonik sular, c2) Ýsotonik sular, c3) Hipotonik sular, d) Ýçerdikleri Mineral ve Gazýn Türüne Göre; d1) Alkalik sular, d2) Acý sular, d3) Tuzlu sular, d4) Kükürtlü sular, d5) Karbondioksitli sular, d6) Radyoaktif sulard7) Demirli sular, d8) Ýyotlu sular, d9) Arsenikli sular, olarak sýnýflandýrýlýr (ÜLKER, Ý., 1998, s: 54-57). 2.3. Saðlýk Turizmi Saðlýk turizmi, þifa bulmak için kaynak sularýndan (termal sulardan) ve tibbi aromatik bitkilerden yararlanarak tedavi eden bir turizm þeklidir. Bu tedavi hem bedensel hem de ruhsal hastalýklarý kapsamaktadýr. Saðlýk turizminin en önemli kaynaðý termal alanlardýr. Bu tür turizm "termal turizm" (termalizm) olarak da isimlendirilir. Termal turizmin amacý; deðiþik kür ve terapi uygulamalarýndan faydalanarak, vücut direncini arttýrmak, mineraller bakýmýndan zengin olan þifalý su kaynaklarýný hastalýklarýn tedavisinde kullanmaktýr. Saðlýk turizmi yatýrýmlarý genellikle yaþlý ve paralý turiste hizmet ettiði için, katma deðeri oldukça yüksektir. Türkiye’de tesislerdeki doluluk oranlarýna bakýldýðýnda; golf turizmi ve tatil köylerinden sonra en yüksek doluluk oraný %41 ile termal otellerdir. 6 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAÞTIRMA VE GELÝÞTÝRME PROJE YARIÞMASI - 2006 ESKÝÞEHÝR’DE JEOTERMAL KAYNAKLARA BAÐLI OLARAK GELÝÞTÝRÝLECEK SAÐLIK TURÝZMÝNÝN KAPASÝTESÝ VE EN UYGUN YERÝN SEÇÝMÝ 2.3.1. Tedavi Yöntemleri Saðlýk turizmi’nde tedavi yöntemi olarak hem jeotermal su kaynaklarý hem de týbbi aromatik bitkiler farklý uygulama ve yöntemlerle kullanýlmaktadýr. Terapi Uygulamalarý: Týpta terapi yoluyla tedavinin baþlýcalarý þunlardýr: * Balneoterapi : Erimiþ mineraller içeren termal sularla yapýlan kür uygulamalarýdýr. * Hidroterapi : Tatlý sularla yapýlan kür uygulamalrýdýr. * Klimaterapi : Saðlýklý iklim ve ortamlarda bulunarak yapýlan iklimsel kürlerdir. * Talassoterapi : Deniz ikliminde deniz suyu ile yapýlan kürlerdir. * Peloidoterapi : Çamur banyosu halinde yapýlan kürlerdir. * Speleozerapi : Maðara mekanlarý kullanýlarak uygulanan kürlerdir. * Helioterapi : Güneþ ýþýðý aracýlýðý ile uygulanan kürlerdir (Saðlýk Bakanlýðý: Kaplýcalar Yönetmeliði, 2001-2004). Kür Uygulamalarý: Þifalý termal sulardan, kullanýlan kaynaða ve doktor tarafýndan gerek görülen tedavi biçimine göre yararlanma þekli deðiþir. Kaplýca, ýlýca vb. ile iklim olanaklarýndan tedavi ve dinlenme amaçlý olarak yararlanma eylemine kür adý verilir. Bu kürler; * Termal Banyo Kürleri: Ýnsan vücut sýcaklýðýna yakýn, 35-38º C sýcaklýða sahip olan maden sularý ile yapýlýr. Önerilen zaman aralýklarýnda termal su dolu bir banyo küvetine veya havuza girilerek gerçekleþtirilir. * Termal Buhar Kürleri: Vücut sýcaklýðýnýn üzerinde olan sýcaklýktaki maden suyu buharýndan yararlanýlarak gerçekleþtirilir. Uygulama biçimi genellikle buharýn soluma yolu iledir. Tedavi merkezindeki sýcak su buharý, tavandaki veya zemindeki buhar delikleri aracýlýðý ile tedavi odasýna iletilir. * Ýçme Kürleri: Bazý maden sularýndan tedavi amaçlý olarak içilerek faydalanýlýr. Belli zaman aralýklarýnda maden suyunun içilmesi biçiminde uygulanan tedavi kürüdür. * Çamur Kürleri: Bazý bölgelerde yüzeye çýkan maden suyu topraðýn ýslanarak çamur halini almasýna neden olur. Bu çamur, suyun içindeki erimiþ madenlerle doymuþ haldedir. Çamurun içine yatýlmasý ve vücuda sürülmesi biçiminde uygulanan kürlerdir. (Ülker, Ý., Eylül 1998) 2.3.2. Termal Sularýn Tedavi Amaçlý Kullanýldýðý Hastalýklar * Solunum Sistemi Rahatsýzlarý: Astma bronþiyal, kronik bronþit, alerjik üst solunum yollarý hastalýlarý. * Cilt Hastalýklarý: Egzama, akne, sedef hastalýðý * Kas- Ýskelet Sistemi Hastalýklarý: Eklem hastalýklarý, kireçlenme, romatizmal hastalýlar, yaralanma hasarlarý. * Mide- Baðýrsak Hastalýklarý: Mide hatalýklarý, þeker hastalýðý (diyabet), þiþmanlýk, gut, karaciðer yetmezliði. * Böbrek Ve Ýdrar Yollarý Hastalýklarý: Kronik sistit, böbrek taþlarý, fonkiyonel yetmezlik. * Kadýn Doðum Hastalýklarý: Genital organýn kronik hastalýklarý, kýsýrlýk, genital akýntý. * Nörolojik Hastalýklar: Omurga hastalýklarý, travmatik lezyonlar, inme rehabilitasyonu. 7 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAÞTIRMA VE GELÝÞTÝRME PROJE YARIÞMASI - 2006 ESKÝÞEHÝR’DE JEOTERMAL KAYNAKLARA BAÐLI OLARAK GELÝÞTÝRÝLECEK SAÐLIK TURÝZMÝNÝN KAPASÝTESÝ VE EN UYGUN YERÝN SEÇÝMÝ 2.3.3. Týbbi Aromatik Bitkilerin Tedavi Amaçlý Kullanýmý Dünya üzerinde 750.000-1.000.000 arasýnda bitki türünün bulunduðu tahmin edilmektedir. Gýda olarak kullanýlan yabani bitki türü 100.000 'in üzerindedir ve bunlar tedavi amacýyla da kullanýlýrlar. 1979 yýlýnda Dünya Saðlýk Örgütü (WHO) tarafýndan yapýlan bir araþtýrmada ülkelerde kullanýlan ve ticarette bulunulan bitkisel ilaçlarýn miktarý 2.000 olarak tesbit edilmiþtir. Ayný kuruluþun 91 ülkenin týbbi bitkileri üzerinde yapmýþ olduðu araþtýrmaya göre de tedavi amacýyla kullanýlan týbbi bitkilerin toplam miktarý 20.000 civarýndadýr. Son yýllarda týbbi bitkiler ve bunlardan elde edilen aktif maddeler üzerinde yapýlan çalýþmalar ve bunlara karþý olan ilgi çok artmýþtýr. Týbbi bitkilerin ilaç olarak kullanýlan kýsýmlarý yaprak, çiçek, tohum, kök ve kabuklarýdýr. Ýçlerindeki etkili bileþikler nedeniyle hastalýklarý tedavi ettikleri ispatlanmýþtýr. Toplanan bitkilerin bozulmasýný önlemek için uygun þartlarda kurutulmasý gereklidir. Kurutulmuþ bitkilerin tedavi özellikleri bir yýl kadardýr (www.sifalibitkiler.gen.tr, 17.10.2006). Jeotermal kaynaklarýn deðerlendirilerek saðlýk turizmininin geliþmesinde, tibbi aromatik bitkilerin kullanýlmasý önemli bir yer tutar. Týbbi aromatik bitkiler tedavide toz, merhem, týbbi yað ve tetür biçiminde kullanýlabilirler. 8 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAÞTIRMA VE GELÝÞTÝRME PROJE YARIÞMASI - 2006 ESKÝÞEHÝR’DE JEOTERMAL KAYNAKLARA BAÐLI OLARAK GELÝÞTÝRÝLECEK SAÐLIK TURÝZMÝNÝN KAPASÝTESÝ VE EN UYGUN YERÝN SEÇÝMÝ BÖLÜM 3. DÜNYA’DA VE TÜRKÝYE’DE JEOTERMAL KAYNAKLARIN SAÐLIK TURÝZMÝNDE KULLANIMI 3.1. Dünya’da Saðlýk Turizmi Hýzla geliþmekte olan kentleþme ve kirliliðin etkisiyle, saðlýksýzlaþan geliþmiþ dünya ülkelerinde; insan saðlýðýna ve saðlýklý yaþam çevreleri oluþturulmasýna verilen önem giderek artmaktadýr. Ýnsanlarýn, doðal çevre olanaklarýndan (doðal kaynaklar, termal sular ve týbbi aromatik bitkiler) faydalanýp tedavi olmak ve dinlene, rekreasyon, spor ve eðlence gibi insan saðlýðýný koruyan ve zinde kalmayý saðlayan faaliyetlerde bulunmak amacýyla yapýlan turizme saðlýk turizmi denir (V. Avrupa SPA Birliði Sempozyumu, 2002). 3.1.1. SPA Kavramý Dünya’da termal turizm, SPA olarak adlandýrýlan geniþ bir turizm türünün bir parçasý olarak kabul edilir. SPA. "su ile gelen iyilik" anlamýna gelir. Bu terim Roma döneminden bu yana termal ya da deniz suyunun aðýrlýklý olarak kullanýldýðý vücut bakýmý ve tedavileri için kullanýlmaktadýr. Geliþmiþ SPA merkezlerinde sadece termal olanaklar deðil; güzellik, saðlýk ve fitnes merkezleri de bulunmaktadýr. SPA turizminde ortalama kalýþ süresi diðer turizm türlerine göre daha uzundur. Almanya'daki spalarda ortalama kalýþlar 6, Fransa'da 17-18, Çekoslovakya'da 18 gece'dir. SPA sayýsý bakýmýndan Ýtalya 300 SPA tesisi ile Avrupa'nýn lideridir. Almanya 260, Ýspanya 128 SPA ile ikinci ve üçüncü sýrada, 100 SPA ile Türkiye dördüncü sýrada yer almaktadýr. Avrupa SPA'lar Birliði (ISPA) rakamlarýna göre Almanya'da 2001 yýlýnda 105 milyon, Fransa'da 2000 yýlýnda 10 milyon 200 bin, Ýspanya'da 2000 yýlýnda 3 milyon 800 bin ve Avusturya'da 2000 yýlýnda 1 milyon 700 bin SPA gecelemesi yapýlmýþtýr. (www.jeotermaldernegi.com, 12.10.2006). 3.1.2. Uluslararasý Termal Merkez Standartlarý Uluslararasý Kaplýcalar Birliði standartlarýna göre, bir yerin termal merkez olabilmesi için þu özelliklere sahip olmasý gerekmektedir: * Kür tedavi amaçlý kullanýlan termal sularýn tam analizinin yapýlmasý, * Termal kaynak emniyet alanlarýnýn belirlenmesi ve kirlenmeye karþý korunmasý, * Termal sularýn olumlu ve olumsuz etki yaptýðý hastalýklarýn belirlenmesi, * Termal sularýn bulunduðu bölge ikliminin insan saðlýðýna etkileri, * Termal yerleþim merkezinde tedavi birimlerinin büyüklüðü ile orantýlý olarak konaklama, dinlenme, eðlence ve rekreasyon alanlarýnýn bulunmasý, * Doktor denetiminde kür ve tedavi yapýlmasý, * Termal merkezin planýnýn yapýlmasý gerekmektedir Termal Merkezde Tedavi Amaçlý Bulunmasý Gereken Birimler: * Termal tedavi birimleri * Ticaret ve eðlence birimleri * Termal araþtýrma merkezi * Yeþil alanlar ve spor alanlarý * Ýdare birimi * Rekreasyon alanlarýdýr. 9 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAÞTIRMA VE GELÝÞTÝRME PROJE YARIÞMASI - 2006 ESKÝÞEHÝR’DE JEOTERMAL KAYNAKLARA BAÐLI OLARAK GELÝÞTÝRÝLECEK SAÐLIK TURÝZMÝNÝN KAPASÝTESÝ VE EN UYGUN YERÝN SEÇÝMÝ 3.2. Türkiye’de Saðlýk Turizmi Önemli bir jeotermal kuþak üzerinde bulunan Türkiye'de, sýcaklýklarý 20-110ºC , debileri 2500lt./sn. arasýnda deðiþen 1300 dolayýnda çoðu doðal çýkýþlý termal ve mineralli su kaynaðý bulunmaktadýr. Kaynak zenginliði açýsýndan Dünya'da ilk 7 ülke arasýnda yer alan Türkiye'nin termal sularý, hem debi ve sýcaklýklarý hem de çeþitli fiziksel ve kimyasal özellikleri ile Avrupa'daki termal sulardan daha üstün nitelikler taþýmaktadýr. Türkiye'deki ''doðal çýkýþlý ve bol'' olarak nitelendirilen termal sular, eriyik maden deðeri açýsýndan yüksek, kükürt, radon ve tuz bakýmýndan da zengindir ( www.kulturturizm.gov.tr, 12.10.2006). 3.2.1. Türkiye’de Termal Turizm Uygulamalarý Türkiye’deki kaplýcalarýn saðlýk ve tedavi amaçlý kullanýmý bin yýl öncesine dayanan ve hala devam eden bir gelenektir. Almanya, Fransa, Ýtalya, Japonya gibi ülkelerde kaplýca tedavisi yüksek bir kalite standartýna ulaþýrken ve kaplýca, kür týbbý, terapi ve rehabilitasyon alanlarýnda saðlýkta sektörleþmeye giderken, Türkiye'nin de içinde bulunduðu bir çok ülkede kaplýca tedavisinin geleneksel niteliði pek deðiþmemiþtir. Ülkemizde hipotermal sular ile yapýlan banyo kürüne ýlýca, hipertermal sular ile yapýlan içme kürüne içmece adý verilmektedir. Ancak bir çok hasta yüzyýllara dayanan geleneði ve deneyimi sürdürerek týbbi kontrolden geçmeden ýlýcalara ve kaplýcalara gitmektedir. Ayrýca Saðlýk Bakanlýðý tarafýndan ruhsat verilen termal merkezlerin çoðunda gerekli týbbi donaným ve hekim kontrolü yoktur. Kaplýca tedavisinde 300’den fazla kaplýca faaliyet göstermektedir. Ancak bu tesislerin sadece 30 tanesi Saðlýk Bakanlýðý'ndan ruhsatlýdýr. Devlet Ýstatistik Enstitüsü'nün yapmýþ olduðu yabancý ziyaretçiler anketine göre; ülkemize saðlýk nedenleri ile gelen yabancý turist sayýsý 2002 yýlý itibariyle 41.000 kiþidir. 5 milyona yakýn yerli turist ise yýl boyunca termal merkezleri ziyaret etmektedir. Türkiye'de termal merkezlerde yurtdýþýndan gelen yabancý ziyaretçilere hizmet verebilecek nitelikte ve en az bir termal havuzu bulunan 19.000’e yakýn Turizm Bakanlýðý ve belediye belgeli yatak kapasitesi mevcuttur. Bu kapasitenin 8 bin 600'ü 5 ve 4 yýldýzlý tesislerden oluþmaktadýr. Ancak, bu termal kapasitenin pek azý geliþmiþ ülke pazarlarýna hitap edebilecek gerçek birer SPA merkezi niteliðindedir (www.kulturturizm.gov.tr, 12.10.2006). . 3.2.2 Türkiye’deki Termal Turizm Merkezleri Türkiye’de Saðlýk Bakanlýðý tarafýndan ruhsatlý, tedavi ve dinlenme amaçlý kullanýlabilecek ilk 10 kaplýca merkezi, yatak sayýlarý, termal su sýcaklýk ve kapasiteleri ile birlikte Tablo 3.01’de gösterilmektedir. (Bkz. Ek1) 10 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAÞTIRMA VE GELÝÞTÝRME PROJE YARIÞMASI - 2006 ESKÝÞEHÝR’DE JEOTERMAL KAYNAKLARA BAÐLI OLARAK GELÝÞTÝRÝLECEK SAÐLIK TURÝZMÝNÝN KAPASÝTESÝ VE EN UYGUN YERÝN SEÇÝMÝ Tablo 3.01. Türkiye’deki Termal Merkezler Kaynak:http://www.kulturturizm.gov.tr/TR/BelgeGoster.aspx?F6E10F8892433CFF0307 7CA1048A18346BE5C7E646045A3C,18.08.2006, 16:15. 11 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAÞTIRMA VE GELÝÞTÝRME PROJE YARIÞMASI - 2006 ESKÝÞEHÝR’DE JEOTERMAL KAYNAKLARA BAÐLI OLARAK GELÝÞTÝRÝLECEK SAÐLIK TURÝZMÝNÝN KAPASÝTESÝ VE EN UYGUN YERÝN SEÇÝMÝ Eskiþehir – Sarýcakaya’da bulunan Sakarýýlýca Kaplýcalarý; termal su üretimi bakýmýndan 28. sýrada, yatak kapasitesi bakýmýndan 15. sýrada yer almaktadýr. 3.2.4. Türkiye’de Termak Kaynaklarýn Kullanýmýna Ýliþkin Yasal Çerçeve 3.2.4.1. Kültür ve Turizm Bakanlýðý’nýn Görev ve Yetkileri Ýlan edilen turizm alan ve merkezlerinde yer alan ve menfaatleri kamuya ait olduklarý için Devletin hüküm ve tasarrufu altýndaki termal sular ile bu özellikteki termal sularý kullanan hak sahibi tesis ve iþletmelerde 2634 sayýlý "Turizmi Teþvik Kanunu" ve bu Kanuna ek madde olarak eklenen 3487 sayýlý Kanuna göre; 927 sayýlý "Sýcak ve Soðuk Maden Sularýnýn Ýstismarý ile Kaplýcalar Tesisatý Hakkýnda Kanun", 6977 sayýlý "Madenlerin Aranma ve Ýþletilmesi Hakkýnda 4268 sayýlý Kanun'un Ýkinci Maddesinin Deðiþtirilmesine Dair Kanun" hükümleri doðrultusunda belirtilen kurumlarýn yetkileri Kültür ve Turizm Bakanlýðý’na aittir. Turizm Alan ve Merkezlerinde Yer Alan Termal Sularýn Kullanma Hakký ve Ýþletilme Usul ve Esaslarý Hakkýnda Yönetmelik’te bir kiþinin günde bir kez banyo yapacaðý varsayýlarak sýra banyo tedavisinde 400lt/gün/kiþi termal su kullanýlacaðý belirtilmektedir. (Dördüncü bölüm Madde 10) Buna göre saniyede 50 lt.’lik debiyle akan bir termal kaynaðýn; 1 gün = 86 400 sn. 86 400sn x 50 lt.= 4 320 000 lt su 4 320 000 / 400=10 800 kiþi hesabýyla, 10 800 kiþiye hizmet verebileceði görülmektedir. 3.2.4.2. Kaynak Koruma Alanlarý Bütün su kaynaklarý ve çevresinde iki veya üç koruma kuþaðý ve sýnýrlarý belirlenir. Bu kuþaklar, kaynak çevresinin bitki örtüsü, topoðrafyasý ve hidrojeolojik yapýsýna göre seçilir. I. Derece Koruma Kuþaðý (1.zon) Kaynaktan en az 50m. uzaklýktaki ilk kuþaktýr. Bu alanda''mutlak koruma'' vardýr. Her türlü kirlenmenin önlenmesi gereklidir. Yapý yasaðý vardýr. Bu alanda yalnýzca kaynak suyunun depolanmasý için su deposu, sarnýç gibi fonksiyon gereði zorunlu yapýlar yapýlabilir. Alanýn çevresi dikenli tel ile çevrilmelidir. Bitki örtüsü içindeki bitki türleri incelenir. Kökleri kirletici olanlar sökülür ve yerine yenisi dikilemez. Bu alanda tarým, ilaçlama, gübreleme yapýlamaz. Alanýn taþkýndan korunmasý gereklidir. II. Derece Koruma Kuþaðý (2. Zon) Kaynaktan en az 100m. uzaklýktaki ikinci kuþaktýr. Bu alanda da yapý yasaðý vardýr. Kýsýtlý peyzaj düzenlemesi yapilabilir. Kökü derine gitmeyen bazý aðaçlar dikilebilir. Gübreleme ve ilaçlama yapýlmasý yasaktýr. Bu bölgede kirlenmeye yol açacak malzeme depolanmasýna izin verilmemesi gerekir. III. Derece Koruma Kuþaðý (3. Zon) Alanda tampon bir yeþil kuþak düzenlenmelidir. Gezinti, yollar, manzara teraslarý, piknik alanlarý tasarlanabilir. Kirlenmeye neden olacak artýklarý emniyetle koruma alaný dýþýna atýlamayacak kuruluþlara izin verilmemesi gerlidir. 12 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAÞTIRMA VE GELÝÞTÝRME PROJE YARIÞMASI - 2006 ESKÝÞEHÝR’DE JEOTERMAL KAYNAKLARA BAÐLI OLARAK GELÝÞTÝRÝLECEK SAÐLIK TURÝZMÝNÝN KAPASÝTESÝ VE EN UYGUN YERÝN SEÇÝMÝ BÖLÜM 4. ESKÝÞEHÝR ÝLÝ’NDE SAÐLIK TURÝZMÝNÝN GELÝÞTÝRÝLMESÝNE YÖNELÝK ARAÞTIRMA 4.1. Eskiþehir’in Ýçinde Yer Aldýðý Frigya Vadisi Termal Turizm Bölgesi (Afyonkarhisar, Ankara, Eskiþehir, Kütahya, Uþak) Kültür ve Turizm Bakanlýðý, alternatif turizm türlerinin ön plana çýkarýlmasý ve yatýrýmlarla desteklenmesi amacýyla baþlatmýþ olduðu ''Termal Turizm Kentleri'' projesinde ülkemizdeki jeotermal potansiyeller dikkate alýnarak bölgesel olarak yeni alanlar tespit edilmiþtir. Diðer turizm türleri ile entegre olabilecek ve destinasyon oluþturabilecek kapasiteye sahip olan 4 bölgeden biri olan (Güney Marmara Termal Turizm Bölgesi -Çanakkale, Balýkesir, Yalova,Güney Ege Termal Turizm Bölgesi -Ýzmir, Manisa, Aydýn, Denizli-, Orta Anadolu Termal Turizm Bölgesi -Yozgat, Kýrþehir, Nevþehir, Niðde) Afyon, Ankara, Eskiþehir, Kütahya ve Uþak illeri sýnýrlarý içerisinde bulunan Frigya Vadisi, ''Termal Turizm Bölgesi'' olarak ilan edilmiþ ve yatýrým alaný olarak belirlenmiþtir. Bu bölgelerin her birinin destinasyon merkezi olarak geliþtirilmesi ve bu bölgeler içinde termal kaynaklý tesisler baþta olmak üzere golf, doða turizmi, su sporlarý vb. turizm türleri ile bütünleþmesi ve yakýn çevredeki diðer kültürel ve doðal deðerlerle de iliþkilendirilmesi hedeflenmektedir. Bu bölgeler içinde yer alan jeotermal kaynak odaklý 'turizm merkezi' ve/veya "kültür ve turizm koruma ve geliþim bölgesi" ilan edilebilecek alanlarýn belirlenerek fiziki planlarýnýn tamamlanmasýndan sonra turizm yatýrýmcýlarýna tahsisini kýsa bir sürede gerçekleþtirilmesine Kültür ve turizm Bakanlýðý çalýþmaktadýr. Ayrýca ''frigya vadisi tarihi milli parký kanunu'' teklifi de TBMM Baþkanlýðý’na sunulmuþtur. Dünya Kültür Varlýðý niteliðindeki bu vadi; Görenoluk, Büyükyayla, Gökbahçe, Kümbet, Oynaþ, Yapýldak, Gökçegüney, Çukurca, Þükranlý ve Yazýlýkaya köylerini de içine alan 28 bin hektar geniþliðinde bir alandan oluþmaktadýr (www.kulturturizm.gov.tr, 12.10.2006). 4.2. Eskiþehir’de Bulunan Jeotermal Su Kaynaklarý Yeraltý sularý açýsýndan son derece zengin olan Eskiþehir, tarih boyunca ''Þifalý Frigya''(phrygra salutaris) olarak bilinen bölgenin en önemli yerleþimlerinden birisi olmuþtur. Eskiþehir’in jeotermal su kaynaklarý civar ilçelerde ve merkezde ''sýcak sular bölgesi'' olarak adlandýrýlan alanda balneolojik olarak deðerlendirilmektedir. 4.2.1. Eskiþehir’in Jeolojik Yapýsý Mineral yapýsý zengin Eskiþehir Ovasý sularý; * Yüzeye yakýn yeraltý sularý, * Derin yer altý sularý olarak sýnýflandýrýlmaktadýr. Eskiþehir Ovasý çakýl ve deðiþik kalýnlýktaki kum tabakalarýndan oluþan alüvyon ile kaplanmýþtýr. Ovanýn tamamýný kaplayan çakýl tabakasý 5-6 metreye ulaþmaktadýr. Bu tabaka yere göre 1 ile 3 metre arasýnda deðiþen kalýnlýkta balçýk tabakasý ile örtülmüþtür. Yýlýn yoðun yaðýþ alan dönemlerinde yüzeyde biriken su, balçýk tabakasýnýn altýna sýzmakta, çakýl tabakasýnýn altýnda su deposu oluþturmaktadýr. Porsuk Çayý ve ona baðlý kollarýn bir bölümüne ait sular, yer altý sularýna karýþmaktadýr. Yapýlan çalýþmalarda, Porsuk Çayý'na yakýn kuyulardaki sular, daðlara yakýn kuyulardaki sulara göre daha serttir. Daðlara yaklaþtýkça suyun sertlik derecesi düþmektedir. 13 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAÞTIRMA VE GELÝÞTÝRME PROJE YARIÞMASI - 2006 ESKÝÞEHÝR’DE JEOTERMAL KAYNAKLARA BAÐLI OLARAK GELÝÞTÝRÝLECEK SAÐLIK TURÝZMÝNÝN KAPASÝTESÝ VE EN UYGUN YERÝN SEÇÝMÝ Ovada açýlan kuyularda kolaylýkla suya ulaþýlmasý, Eskiþehir Ovasý'nýn altýnda yüzeye çok yakýn bol miktarda su olduðunu doðrulamaktadýr. Kent merkezinde 12-13 metre derinliklerde su katmanýna ulaþmak mümkündür (Banger G., 2002). 4.3. Eskiþehir’de Termal Turizm Eskiþehir'de termal sular çok eski çaðlardan beri dinlenme ve tedavi amaçlý olarak kullanýlmaktadýr. M.Ö.200 yýllarýnda antik Donürylaeum kentinin kuruluþ yeri Eskiþehir merkezindeki Sýcak Sular Bölgesi olarak bilinmektedir. Þifalý sýcak sularý nedeniyle, Bizans döneminde imparatorlarýn dinlenme merkezi; Roma döneminde ise Köprübaþý ve Sýcak Sular Bölgesi tercih edilen bir yerleþim yeri olmuþtur. (Çarþý semtinde bulunan Erler Hamamý Bizans döneminde inþa edilmiþtir (Demirkazýksoy M. A., 2004). 4.3.1. Eskiþehir Ilçeleri’nde Bulunan Termal Merkezler Sarýcakaya Ýlçesi Sakarýýlýca Kaplýcasý (Mihalgazi-Gümele) Eskiþehir merkez ilçeye 33 km. uzaklýkta bulunan Sarýcakaya ilçesindedir. 1993 yýlýnda ''Sarýcakaya Termal Turizm Merkezi'' olarak ilan edilmiþtir. Sýcaklýðý 56ºC olarak ölçülen suyun ph deðeri 7.6, debisi 9 lt/sn. dir. Ayný yörede sýcaklýðý 25ºC olarak ölçülen baþka bir maden suyu daha vardýr ancak bu su henüz deðerlendirilememektedir. Özellikleri: Hipertermal, hipotonik bir maden suyudur. Bikarbonat, sodyum, magnezyum, kalsiyum, sülfat ve nitrat içerir. Tedavi Ettiði Hastalýklar: Diabet, þiþmanlýk, gut gibi hastalýklarda kanda birikmiþ unsurlarý, bu arada þeker ve yaðlarý temizler. Asit ürik fazlalýðýnýn idrarla atýlmasýný saðlar. Böbrek taþlarýnýn büyümesine engel olur. Konaklama Tesisleri: Belediyeye ait 150 odalý ve 400 yatak kapasiteli bir tesis ve 20 oda ve 40 yatak kapasitesine sahip Aytaç Turistik Tesisleri bulunmaktadýr. Günyüzü Ýlçesi Çardak (Hamamkarahisar) Kaplýcasý Sivrihisar-Polatlý-Ankara karayolunun güneyinde, Eskiþehir'e 120, Ankara'ya 130 km uzaklýktadýr. Kaplýca; radyoaktif özelliði nedeni ile yüksek termal niteliðe sahiptir. Tek bir kaynaktan çýkan 35ºC sýcaklýðýndaki suyun debisi 45lt./sn., ph deðeri ise 7.5 olarak ölçülmüþtür. Özellikleri: Kaplýca suyu, bikarbonatlý, kalsiyumlu, sodyumlu ve bromürlü bir yapýya sahiptir. Radyoaktif özelliklidir. Su ayný zamanda kükürtlü ve toprak alkali hidrokarbonatlýdýr. Tedavi Ettiði Hastalýklar: Romatizma, kalp ve damar rahatsýzlýklarýi kan dolaþým bozukluklarý, sinir ve kas yorgunluðu, böbrek ve idrar yolu rahatsýzlýklarýnda tedavi amaçlý kullanýlabilir. Konaklama Tesisleri: Ýl özel idaresinin denetiminde kiraya verilen termal tesiste 100 yatak mevcuttur. Diðer tarihi ve kültürel deðeri olan hamam Ayvalý Köyü Hamamý’dýr. Mihalýçcýk Ýlçesi Yarýkçý Kaplýcasý Mihalýçcýk Ýlçesi’ne 15km. uzaklýkta bulunan kaplýcanýn, termal su kaynaðý Yarýkçý Köyü’nün doðusunda Hamam Deresi'nin kenarýndadýr. 39ºC sýcaklýktaki suyun debisi 6 lt./sn. olarak ölçülmüþtür. 14 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAÞTIRMA VE GELÝÞTÝRME PROJE YARIÞMASI - 2006 ESKÝÞEHÝR’DE JEOTERMAL KAYNAKLARA BAÐLI OLARAK GELÝÞTÝRÝLECEK SAÐLIK TURÝZMÝNÝN KAPASÝTESÝ VE EN UYGUN YERÝN SEÇÝMÝ Özellikleri: Termal suda bol miktarda kükürt bulunur. Karbondioksit yönünden de zengindir. Tedavi Ettiði Hastalýklar: Kaplýca suyu romatizma, kalp-damar hastalýklarý böbrek ve idrar yolu rahatsýzlarýnda tedavi amaçlý kullanýlabilir. Konaklama Tesisleri: Mayýs-Eylül döneminde yoðun ilgi gören kaplýcada konaklama tesisi yoktur. Barýnma yerleri ve gýda satýþ merkezi bulunmaktadýr. Diðer tarihi ve kültürel deðeri bulunan hamam Yarýkçý Dað Hamamlarýdýr. Alpu Ýlçesi Uyuzhamam Kaplýcasý Kaynak suyu, Eskiþehir'in doðusunda Alpu ilçesi'nin 16km. güneydoðusunda çýkmaktadýr. 29ºC sýcaklýktaki suyun debisi 1lt./sn. dir. Özellikleri: Ýçme ve banyo amaçlý kullanýlan suda bol miktardakalsiyum ve magnezyum bulunmaktadýr. Hafif kükürt kokulu ve gazlýdýr. Tedavi Ettiði Hastalýklar: Kaplýca suyu ve su yataðýndaki çamur deri hastalýklarý tedavisinde kullanýlmaktadýr Konaklama Tesisleri: Konaklama tesisi bulunmamaktadýr. Ýnönü Ýlçesi Kaplýca ve Ilýcalarý Ana kaynak Eskiþehir'e 30 km. mesafede Ýnönü Ýlçesi’nin batýsýnda sarp kil kayalýklarýndadýr. Su sýcaklýðý 28-29ºC dolaylarýndadýr. Termal suyun debisi 100lt./sn.dir. Genellikle yaz aylarýnda sayfiye yeri olarak kullanýlan ýlýcada konaklama ve yeme içme tesisleri bulunmaktadýr. Çifteler Ýlçesi Hamamý ve Ilýcasý Ana kaynaklar Ýsmetpaþa'nýn güneydoðusundadýr. Bol miktardaki su Bardakçý Suyu'na karýþýr. Kükürt içerir. Romatizmal rahatsýzlýklarýn ve deri hastalýklarýnýn tedavisinde kullanýlýr. Sivrihisar Gümüþkonak Ilýcasý Ýlçe merkezinin güneybatýsýnda Aktaþ Köyü ile Aðaçköy arasýndadýr. Sýcak ve kükürt kokulu bir termal maden suyudur. Aðrýlý hastalýklarýn tedavisi için kullanýlýr. Ayrýca ilçede; Kumacýk Hamamý, Seyyide Hamamý, Küçük Hamam, Çifte Hamamý ve Gavur Hamamý bulunmaktadýr. Seyitgazi Alpanos Ilýcasý Kaynak Seyitgazi ilçe merkezinin 20km. kuzeybatýsýnda Sarayören Köyü'ndedir. Termal su sýcak ve kükürt kokuludur. Basit kubbeli ve havuzlu bir kaplýca bulunmaktadýr. Romatizma ve deri hastalýklarýnýn tedavisinde kullanýlmaktadýr. Ýlçede ayrýca; Selçuklu Hamamý, Sücaattin Hamamý, Gavur Hamamý, Uyuz Hamamý ve Bardakçý Hamamý bulunmaktadýr (Banger, G., 2002). 4.3.2. Eskiþehir Kent Bütününde Bulunan Termal Su Kaynaklarý ve Termal Merkezler Yeraltý sularý zengin olan Eskiþehir'de; Ýnönü'nün batýsýndan Beylikova'nýn doðusuna kadar uzanan büyük fay hattý üzerinde çok sayýda soðuk ve sýcak su kaynaðý bulunmaktadýr. Bu nedenle Eskiþehir merkezi ve ilçelerindeki kaplýcalarýn bir çoðu bu hat üzerindedir. Fay hattý 15 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAÞTIRMA VE GELÝÞTÝRME PROJE YARIÞMASI - 2006 ESKÝÞEHÝR’DE JEOTERMAL KAYNAKLARA BAÐLI OLARAK GELÝÞTÝRÝLECEK SAÐLIK TURÝZMÝNÝN KAPASÝTESÝ VE EN UYGUN YERÝN SEÇÝMÝ üzerindeki en önemli sýcak su kaynaklarý kent merkezinde bulunmaktadýr. Eskiþehir merkezi'nin sýcak su deposu; Porsuk Çayý'nýn güneydoðu kýyýsýnda 8 hektarlýk bir alan içerisinde yer almaktadýr. Suyun çýkýþ noktasýnda sýcaklýðý 47ºC dolaylarýndadýr. Kent merkezindeki termal suyun sýcaklýðý 38ºC - 47ºC arasýndadýr. Ana su kaynaðýnýn yaklaþýk 24x24 m² ölçülerinde bir alandan oluþtuðu belirtilmektedir. Termal sular belediyenin ana kaptaj kuyusunun yanýnda diðer artezyenler ile birlikte 300 metre çapýnda bir alanda 3 ile 750 metre arasýnda deðiþen derinlikten elektrik motorlarý ile çýkartýlmaktadýr. Sýcak suyun soðuk sulara karýþmamasý için kaptaj yerine taþlar ile saðlam bir duvar örülmüþ, yaklaþýk 30 cm derinliðinde ve 3000 m² yüzeye sahip bir havuz oluþturulmuþtur. Ancak bu havuz sonradan yapýlan binalar nedeni ile toprak altýnda kalmýþtýr. Termal suyun havuzun içinden veya dýþýndan alýnmasýna göre sýcaklýðý 35ºC - 45ºC arasýnda deðiþmektedir. Bazý noktalarda hamam suyu 55ºC sýcaklýða kadar yükselmektedir. Porsuk Çayýný yükseldiði dönemlerde termal su sýcaklýðýnýn düþtüðü gözlenmiþtir. Suyun ana kaynaðý Çarþý Camii'nin giriþ kapýsýnda Hamamyolu Caddesi üzerindedir. Sýcak sularýn, derinliði belli olmayan bir fay kýrýðýndan çýktýðý tahmin edilmektedir. Suyun 5 ayrý yerden çýktýðý belirtilmekle birlikte ana kaynak dýþýndakiler bu kaynaðýn kaçaklarýdýr. Bu kaynaklarýn tamamý, Çarþý Camii'nin altýna denk gelen geniþ bir çatlak üzerindedir. Hamamlar bölgesinin altý gerçek bir sýcak su havuzudur (Demirkazýksoy M. A., 2004). 4.3.2.1. Sýcak Sular Bölgesi Sýcak Sular Bölgesi'ndeki kaplýca ve termal otellerin çoðu ayný zamanda su kaynaklarýnýn merkezi olan Hamamyolu, Çarþý Camii ve civarýnda bulunmaktadýr. Sýcak Sular Bölgesi'ndeki termal merkezlerin çoðu banyo ve tedavi amaçlý olarak kullanýlmaktadýr. ''Þifalý su''yun tedavi amaçlý kullanýldýðý hastalýklar; kalp ve dolaþým sistemi hastalýklarý, kas ve eklem aðrýlarý, kronik iltihabi ve dejeneratif romatizmalar, travmatik sinir hastalýklarý, spastik felç, þiþmanlýk, gut ve böbrek taþý rahatsýzlýklarýdýr. Bölgedeki diðer termal merkezleri ise þunlardýr: * Sultan Hamamý: 25 adet küvetli banyo ve 4m x 5m x 1.2m boyutunda bir havuz. * Yýldýz Hamamý: 12 adet özel banyo, 3m x 5m x 1.5m boyutunda bir havuz. * Önkal Hamamý: 21 adet duþ, 6 adet küvet. * Keçeciler Hamamý(1): 2m x 3m x 1.3m boyutunda bir havuz, 16 adet küvet. * Ferah Hamamý: 3.5m x 3.5m x 1.5m boyutunda bir havuz. * Erden Hamamý: 3m x 3m x 1m boyutunda bir havuz, 10 adet küvet. * Erkekler Hamamý: 3m x 6m x 1.2m boyutunda bir havuz, 8 adet özel banyo. * Sultan Termal Otel: 31 odalý ve tüm odalar küvetli. * Yeni Hamam: 4m x 15m x 5-8m x 1.2-5m ve 3m x 2m x 1m boyutlarýnda iki havuz. * Has Hamam: Otel ve banyo olarak kullanýlýr. 6 gün erkeklere 1 gün bayanlara hizmet verir. * Þengül Hamamý: 2m x 2.5m x 1.2m boyutunda bir havuz. * Keçeciler Hamamý(2): 4m x 2m x 1.3m boyutunda bir havuzi 8 adet küvet, 8 adet duþ. * Iþýk Hamamý: 3.5m x 3.5m x1.5m boyutunda bir havuz, 10 adet özel banyo. * Beyazsaray Hamamý: 5m x 2.7m x 1.1m boyutunda bir havuz, 10 adet özel banyo. (BANGER G.''Eskiþehir'in Þifalý Sýcak Su Zenginliði'', Eskiþehir Ticaret Odasý, 2002) 16 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAÞTIRMA VE GELÝÞTÝRME PROJE YARIÞMASI - 2006 ESKÝÞEHÝR’DE JEOTERMAL KAYNAKLARA BAÐLI OLARAK GELÝÞTÝRÝLECEK SAÐLIK TURÝZMÝNÝN KAPASÝTESÝ VE EN UYGUN YERÝN SEÇÝMÝ 4.3.2.2. Kýzýlinler Kaplýcasý Adýný çevresindeki kýrmýzý kayalardan ve maðaralardan alan Kýzýlinler Köyü; Kütahya yolu üzerinde Eskiþehir merkezine 15 km. uzaklýktadýr. 2000 yýl önce Friglerin yaptýðý hamam ve kýzýl kayalara oyulmuþ Frig evleriyle, doðal ve tarihi bir deðere sahip olan köyün sýcak su kaynaðý 1956 yýlýnda ortaya çýkmýþtýr.1964'e kadar deðerlendirilemeyen kaynak, bu sürede köylüler tarafýndan yýkanma ve içme suyu olarak kullanýlmýþtýr. 1964 yýlýnda köy muhtarlýðýnýn yaptýrdýðý hamam termal merkez olarak kullanýlmaktadýr. Termal kaynak, Hasýrca'dan kuzeydoðu doðrultusunda uzanan fay hattý üzerinde yer almaktadýr. Tek kaynaktan 38ºC sýcaklýðýnda, 0.4 lt./sn debiyle su akmaktadýr. 10m³'lük bir havuzu ve 7-8 kiþilik banyo taþlarý bulunan kaplýcanýn suyu; üre, cilt rahatsýzlýklarý, kadýn hastalýklarý ve egzama gibi rahatsýzlarýn tedavisinde kullanýlabilir. Eskiþehir ve çevresinin, 2005 yýlýnda ''Frigya Termal Turizm Yatýrým Bölgesi'' olarak ilan edilmesiyle, Kýzýlinler Köyü’nde; yeni kaynak arama ve sondaj çalýþmalarý baþlatýlmýþ ve olumlu sonuç alýnmýþtýr. Açýlan ilk kuyudan saniyede 30 litre 42ºC derece sýcaklýkta su çýkmýþtýr. Kültür ve Turizm Bakanlýðý, Eskiþehir Ýl Özel Ýdaresi ve Valiliðin ortaklaþa yürüttüðü çalýþmada 46 dekar alanda 6 kuyu açýlmasý planlanmaktadýr. Ýkinci kuyunun sondaj çalýþmalarý baþlatýlmýþ ancak olumsuz hava koþullarý nedeni ile yarým kalmýþtýr. Eðer ikinci kuyudan da benzer verimde su çýkarsa bölgeye uluslararasý standartlarda bir termal merkez kurulmasý düþünülmektedir. 4.3.2.3. Hasýrca Kaplýcasý Eskiþehir Kent Merkezi'den 30km., Kýzýlinler Köyü'nden 7km. uzaklýktaki Hasýrca Köyü'ndeki su kaynaðý, ayný güneybatý-kuzeydoðu fay hattý üzerinde bulunmaktadýr. 32ºC derece sýcaklýðýnda ve 5lt./sn. debisindedir. Kalsiyum, magnezyum ve sodyum içeren su; romatizmal hastalýklar, dolaþým ve kalp hastalýklarý ve metabolizma bozukluklarý gibi rahatsýzlýklarýn tedavisinde kullanýlmaktadýr. 4.3.2.4. Yukarý- Aþaðý Ilýca Kaplýcalarý Termal kaynak, Eskiþehir Kent Merkezi'nin 30km. güneyinde, Kalabak Deresi'ne karýþan ýlýca suyu kenarýndadýr. Sýcaklýðý 29ºC derece olan suyun debisi 80lt./sn olarak tahmin edilmektedir. Hafif kükürtlü olan su yýkanmak ve aðrýlý hastalýklarýn tedavisi için kullanýlmaktadýr. 4.3.2.5. Güney Kaplýcasý Eskiþehir Kent Merkezi'ne 23 km. uzaklýktadýr. Sýcaklýðý 30ºC derece, debisi 2.5lt./sn. dir. Mineralce fakirdir. Banyo amaçlý kullanýlýr. 4.3.2.6. Tay Aygýrý Ilýcasý Eskiþehir Kent Merkezi'ne 25km. uzaklýktadýr. Birbirine 75m. uzaklýkta iki kaynak bulunmaktadýr. 1. kaynaðýn sýcaklýðý 33.5ºC derece, debisi 15.5lt./sn., 2. kaynaðýn sýcaklýðý 32º C derece, debisi 2.7lt./sn dir. Mineralce fakirdir. Yarýþ atlarý için yapýlmýþtýr. 17 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAÞTIRMA VE GELÝÞTÝRME PROJE YARIÞMASI - 2006 ESKÝÞEHÝR’DE JEOTERMAL KAYNAKLARA BAÐLI OLARAK GELÝÞTÝRÝLECEK SAÐLIK TURÝZMÝNÝN KAPASÝTESÝ VE EN UYGUN YERÝN SEÇÝMÝ 4.4. Eskiþehir Ýli’ne Ait Turizm Ýstatistikleri 2000 yýlýnda Türkiye ve Eskiþehir iline gelen ve konaklayan turist sayýsý Tablo 4.01’de gösterilmektedir. Türkiye’ye gelen turistlerin % 85’inin konakladýðý görülmektedir. Tablo 4.01: Türkiye ve Eskiþehir’e Gelen Turist Sayýsý (2000) Kaynak: www.kulturturizm.gov.tr Eskiþehir ilinde bulunan turizm tesisleri ve yatak kapasiteleri ilçelere göre Tablo 4.02’de verilmektedir. Eskiþehir’deki mevcut kültür ve turizm deðerleri gözönüne alýndýðýnda geceleme süresi turizm türlerine göre 2-14 gece arasýnda deðiþmektedir. Ortalama geceleme süresi 7 gece olarak kabul edildiðinde gerekli olan yatak kapasitesi, (Konaklayan Turist Sayýsý x Ortalama Geceleme Süresi) / 365 Gün formülü kullanýlarak hesaplanmýþtýr. Bu hesaba göre Eskiþehir’deki gerekli yatak kapasitesi 58234x7/365= 1117’dir. Böylece Eskiþehir ilinde 2000 yýlý için konaklayan turist sayýsý dikkate alýndýðýnda gereken yatak kapasitesi 1120 (1117) olarak bulunmuþtur. Buna göre mevcuttaki 615 yatak kapasitesinin yetersiz olduðu söylenebilir (Bkz. Tablo 4.01,4.02). Tablo 4.02: Eskiþehir Ýli Turizm Tesisleri ve Yatak Kapasiteleri (2000) Kaynak: www.kulturturizm.gov.tr/istatistikler 18 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAÞTIRMA VE GELÝÞTÝRME PROJE YARIÞMASI - 2006 ESKÝÞEHÝR’DE JEOTERMAL KAYNAKLARA BAÐLI OLARAK GELÝÞTÝRÝLECEK SAÐLIK TURÝZMÝNÝN KAPASÝTESÝ VE EN UYGUN YERÝN SEÇÝMÝ 4.5. Türkiye ve Eskiþehir Ýli Turizm Projeksiyonlarý Türkiye’deki planlama çalýþmalarý genellikle 15-20 yýl sonrasý tahmin edilerek yapýldýðýndan, Türkiye’ye gelen turist sayýsý için 2020 yýlý esas alýnarak turizme ait projeksiyonlar yapýlmýþtýr. Bu hesaplamada turizm türleri kýyý-plaj turizmi ve diðer turizm türleri olarak iki baþlýk altýnda ele alýnmýþtýr. Son yýllarda turizm beklentileri, deðiþmiþtir. Kýyý ve plaj turizminin yanýsýra, saðlýk, kültür, doða turizmi gibi alternatif turizm türlerine olan talep artmaktadýr. Kültür ve Turizm Bakanlýðý yapmýþ olduðu çalýþma ile 2000-2005 yýllarý turist sayýlarýný belirlemiþtir. Bakanlýk kýyý ve plaj turizmindeki talebin biraz azalacaðýný; buna karþýlýk saðlýk, kültür ve doða turizmine olan talebin artacaðý yönünde tahminlerde bulunmaktadýr. Bakanlýðýn rakamlarý ve tahminleri esas alýnarak, 2005 yýlýndan itibaren kýyý ve plaj turizmi için gelen turist sayýsýnýn artýþ hýzý 2020 yýlýna kadar azaltýlmýþ ve gelen turist sayýsýnýn 2020 yýlýnda 12.011.192 kiþi olacaðý hesaplanmýþtýr. Diðer turizm türleri için ise, mevcut artýþ hýzlarý dikkate alýnarak arttýrýlmýþ ve 2020 yýlýnda gelen turist sayýsý 19.013.217 kiþi olarak hesaplanmýþtýr. Sonuç olarak Türkiye’ye 2020 yýlýnda tüm turizm türleri için gelecek turist sayýsý 31.024.429 kiþi, konaklayan turist sayýsý ise 26.370.747 kiþi olarak belirlenmiþtir (Bkz Tablo: 4.03). 2000 yýlý itibariyle Eskiþehir’e gelen turist sayýsý, Türkiye’ye gelen turist sayýsýnýn %0,14’ünü oluþturmaktadýr. 2020 yýlý için Eskiþehir’e gelecek turist sayýsý hasaplanýrken; ildeki kültürel ve doðal deðerlerin turizm potansiyeli oluþturmasý, ilin Ýstanbul, Ankara, Bursa gibi metropoliten kentlerle olan ulaþým baðlantýlarý ve hýzla geliþmekte olan ekonomisiyle ülke turizminden alacaðý payýn artacaðý öngörülmüþ ve % 0,14’lük deðerin % 1’e yükseleceði varsayýlmýþtýr (Bkz.Tablo:4.04). Bu araþtýrmada Eskiþehir ilindeki mevcut ve potansiyel turizm türleri 7 ana baþlýk altýnda toplanmýþtýr. Ýlçelerde bulunan potansiyel turizm deðerleri belirlenmiþ ve önemine gore her bir turizm türüne aðýrlýklý katsayýlar verilmiþtir. Bu aðýrlýk belirlenirken; þu anda ziyaret edilip edilmediði, o turizm türünü gerçekleþtirecek diðer yan faktörlerin bulunup bulunmadýðý, geliþtirilecek alanýn var olup olmamasý, eriþebilirliðinin fazla olmasý, halkýn turizme yatkýn olmasý, turizmi destekleyecek rekreasyon faaliyetleri için potansiyelin bulunup bulunmadýðý…..ve bunun gibi faktörler esas alýnmýþtýr. Bu deðerler aldýklarý katsayýlarla çarpýlarak aðýrlýklý puanlarý bulunmuþ ve Eskiþehir’e 2020 yýlýnda gelecek toplam turist sayýsý dikkate alýnarak her bir ilçeye gelecek turist sayýlarý hesaplanmýþtýr (Bkz. Tablo:4.05). 19 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAÞTIRMA VE GELÝÞTÝRME PROJE YARIÞMASI - 2006 ESKÝÞEHÝR’DE JEOTERMAL KAYNAKLARA BAÐLI OLARAK GELÝÞTÝRÝLECEK SAÐLIK TURÝZMÝNÝN KAPASÝTESÝ VE EN UYGUN YERÝN SEÇÝMÝ Tablo 4.03. Türkiye Gelen Turist Sayýsý Projeksiyonu (2000-2020) Kaynak: DPT, Vizyon 2023 20 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAÞTIRMA VE GELÝÞTÝRME PROJE YARIÞMASI - 2006 ESKÝÞEHÝR’DE JEOTERMAL KAYNAKLARA BAÐLI OLARAK GELÝÞTÝRÝLECEK SAÐLIK TURÝZMÝNÝN KAPASÝTESÝ VE EN UYGUN YERÝN SEÇÝMÝ Tablo 4.04. Eskiþehir’e Gelen ve Gelecek Turist Sayýsý (2020) Eskiþehir ilinde 2020 yýlýnda konaklayan turist sayýsýna gereken yatak kapasitesi; ortalama geceleme süresi 7 gün kabul edilerek; (Konaklayan Turist Sayýsý x Ortalama Geceleme Süresi) / 365 Gün; formülü kullanýlarak hesaplanmýþ ve 5050 yatak olarak bulunmuþtur (263707x7/365= 5057.39 kiþi). Ýlçelerde bulunan turizm deðerlerine göre belirlenen 2020 yýlý gelen turist sayýsýnýn %85’inin konakladýðý kabul edilmektedir. Konaklayan turist sayýsýnýn ortalama geceleme süresi ile çarpýmýnýn 365 güne bölünmesiyle hesaplanan yatak sayýlarý ilçelere göre Tablo 4.06’da gösterilmektedir. Tablo 4.05. Eskiþehir Ýlçelere ve Turizm Türlerine Göre Gelen Turist Sayýsý (2020) 21 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAÞTIRMA VE GELÝÞTÝRME PROJE YARIÞMASI - 2006 ESKÝÞEHÝR’DE JEOTERMAL KAYNAKLARA BAÐLI OLARAK GELÝÞTÝRÝLECEK SAÐLIK TURÝZMÝNÝN KAPASÝTESÝ VE EN UYGUN YERÝN SEÇÝMÝ Tablo 4.05. Devamý : Eskiþehir Ýlçelere ve Turizm Türlerine Göre Gelen Turist Sayýsý (2020) 22 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAÞTIRMA VE GELÝÞTÝRME PROJE YARIÞMASI - 2006 ESKÝÞEHÝR’DE JEOTERMAL KAYNAKLARA BAÐLI OLARAK GELÝÞTÝRÝLECEK SAÐLIK TURÝZMÝNÝN KAPASÝTESÝ VE EN UYGUN YERÝN SEÇÝMÝ Tablo 4.05. Devamý: Eskiþehir Ýlçelere ve Turizm Türlerine Göre Gelen Turist Sayýsý (2020) Tablo 4.06. 2020 Yýlý Turist Sayýlarý ve Yatak Kapasiteleri 23 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAÞTIRMA VE GELÝÞTÝRME PROJE YARIÞMASI - 2006 ESKÝÞEHÝR’DE JEOTERMAL KAYNAKLARA BAÐLI OLARAK GELÝÞTÝRÝLECEK SAÐLIK TURÝZMÝNÝN KAPASÝTESÝ VE EN UYGUN YERÝN SEÇÝMÝ 4.6. Saðlýk Turizminin Eskiþehir’de Geliþtirilmesi Tablo 4.05’de görüldüðü gibi 2020 yýlýnda saðlýk turizmi için Eskiþehir’e gelecek turist sayýsý 21 200’dür. Bu sayý toplam turist sayýsýnýn (310244) % 6,9’unu oluþturmaktadýr. Mevcut jeotermal kaynaklarýn etkin olarak kullanýlmasý ve yeni kaynak alanlarýnýn belirlenmesiyle bu sayýnýn artabileceði gözönüne alýndýðýnda; mevcut termal tesislerin oldukça yetersiz kaldýðý açýktýr. Bölgenin yatýrým bölgesi olarak ilan edilmesiyle hýzlanan jeotermal kaynak arama ve sondaj çalýþmalarý, Eskiþehir’de 2020 yýlý vizyonuna uygun olarak farklý kullanýcý taleplerine yönelik turizm tesis alanlarý oluþturulmasýný gerekli kýlmaktadýr. Bu araþtýrmada Eskiþehir Ýli’nin Kent Merkezinde yer alan mevcut iki önemli termal alaný Sýcaksular mevki ve yine merkeze çok yakýn olan Kýzýlinler Köyü ele alýnarak; hangisinde ne tür ve kapasitede bir turizm yatýrýmý yapýlýrsa, bu yatýrýmýn yer aldýðý bölge içindeki etkisi ve turizm planlamasý açýsýndan hangi özelliklere baðlý olarak doðru bir yaklaþým olacaðý, ortaya konacaktýr. Bu amaca yönelik olarak Eskiþehir kent merkezinde yer alan iki potansiyel alan karþýlaþtýrýlacaktýr. Bu iki potansiyel alanda yer alacak iki farklý turizm türünün çekeceði turist sayýsý ve gerekli yatak kapasitesi, bazý varsayýmlara dayalý olarak ortaya konacaktýr. Bu nedenlerle Bölüm 4.6.1.’de Sýcaksular mevkii, 4.6.2’de ise Kýzýlinler Köyü ele alýnacaktýr. Bu iki yerin incelemesinden sonra, termal turizme iliþkin ileriye dönük en iyi yatýrým yapýlabilecek yer belirlenecektir. 4.6.1. Kent Merkezinde Yer Alan Sýcaksular Mevkii’nin Geliþtirilmesi Eskiþehir’de saðlýk turizminin geliþtirilmesi amacý doðrultusunda deðerlendirilebilecek alanlar ve bu alanlarda bulunan jeotermal kaynaklarýn özellikleri bu araþtýrmanýn 4.3.2.1 bölümünde sunulmuþtu. Bu bölümdeki incelemeler dikkate alýndýðýnda, Eskiþehir Kent Merkezi’nde bulunan Sýcaksular Mevkii’nin, gerek kaynak verimliliði gerekse günümüzdeki yatýrýmlarýyla saðlýk turizmine verdiði hizmet ile, gelecekte saðlýk turizminin ana merkezi olabilecek potansiyele sahip oduðunu göstermektedir. (Ek 2: Sýcaksular Mevkii Kaynak Analizi). Ancak yine kent merkezine en yakýn ve hem saðlýk turizminin termal özelliði, hem de rekreasyon potasiyeli ile Kýzýlinler Köyü de önemli bir merkez olabilicek niteliktedir. Bu iki merkezde farklý termal turizmin düþünülmesi gerekir. Sýcaksular mevkii SPA için uygun bir alan iken, hemen yakýndaki Kýzýlinler Köyü ise Termal merkez ve yanýnda rekreasyona yönelik iþlevlerin bulunabileceði alana sahiptir. Bugünkü haliyle Sýcaksular mevkii, dünya SPA’larý ile yarýþabilecek nitelikte deðildir. Sýcaksular mevkinin; Dünya SPA’larý niteliðinde yüksek standartlara sahip bir saðlýk turizmi çekim merkezi olarak geliþtirilmesi için yer almasý gereken fonksiyonlar þunlardýr: Saðlýk Merkezi - Fizik tedavi ve rehabilitasyon merkezi. (Termal havuzlar, tuzlu su banyolarý, rehabilitasyon havuzlarý, bitki banyolarý) - Konaklama birimi. (5 yýldýzlý bir SPA) - Yönetim ve idari birimler. - Ticaret birimleri.(Alýþveriþ merkezi, hediyelik eþya ve süs bitkileri satýþ birimleri) - Eðlence birimleri. (Restoran, cafe, bar) 24 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAÞTIRMA VE GELÝÞTÝRME PROJE YARIÞMASI - 2006 ESKÝÞEHÝR’DE JEOTERMAL KAYNAKLARA BAÐLI OLARAK GELÝÞTÝRÝLECEK SAÐLIK TURÝZMÝNÝN KAPASÝTESÝ VE EN UYGUN YERÝN SEÇÝMÝ Eðitim Birimleri Turizm meslek yüksek okulu. Fizik tedavi rehabilitasyon okulu. Balneoloji okulu. (Termal su ile tedavi) Tüm bu fonksiyonlar dikkate alýndýðýnda yapýlacak SPA merkezinin kent merkezine olumlu ve olumsuz birçok fiziksel ve sosyo-ekonomik etkileri olacaðý açýktýr. Bu etkiler aþaðýda incelenmektedir. 4.6.1.1. Eskiþehir Ment Merkezinde Geliþtirilecek SPA Merkezi’nin Bölgeye Olumlu Etkileri Yukarýda sayýlan nitelikleri taþýyan bir Sýcaksular Termal merkezinin Eskiþehir Kent Merkezine ve bölgesine hem olumlu hem de olumsuz etkileri olabilecektir. Olumlu etkileri aþaðýda sýralanmaktadýr: 1. Eskiþehir Ýli'nin dünya çapýnda bir saðlýk turizmi çekim merkezi haline gelmesi. 2. Oluþacak yeni iþ sahalarýyla istihdamýn artmasý. 3. Saðlýk turizminde tedavi süresinin uzun olmasýndan dolayý turistin konaklayarak turizm gelirinin artmasý ve saðlanan gelirin Eskiþehir kent merkezinin ekonomisini canlandýrmasý. 4. Ýstihdamýn ve gelir düzeyinin artmasý ile kent merkezinde sosyal yaþam standartlarýnýn yükselmesi. 5. Geliþtirilecek SPA merkezinin kent merkezinde olmasýndan ötürü diðer turizm türleri (eðlence, iþ- kongre, kültür-tarih) ile etkileþimin artmasý. 6. Geliþtirilecek SPA merkezinin kent merkezinde olmasýndan ötürü sosyo-kültürel etkileþimin artmasý. 7. Turizmde kalifiye eleman yetiþtirmek amacý ile yeni eðitim kurumlarý açýlacaktýr. - Turizm meslek yüksek okulu - Turizm iþletmeciliði - Seyahat acenteliði, turizm rehberliði - Fizik tedavi meslek yüksekokulu - Balneoloji okulu (termal su ile tedavi) eðitimi baþlayacaktýr. 4.6.1.2. Eskiþehir Kent Merkezinde Geliþtirilecek SPA Merkezi’nin Bölgeye Olumsuz Etkileri 1. Saðlýk turizmi çekim merkezi olarak geliþtirilecek Sýcaksular Bölgesi’nin bugünkü ticari iþlevini yitirmesi. 2. Oluþacak yoðun kullanýmlardan dolayý Sýcaksular Bölgesi’ndeki tarihi nitelikteki yapýlarýn fiziksel zarar görmesi, hatta yýkýlmasý. 3. Oluþacak yoðun kullanýmlarýn Porsuk Çayý'ný kirletici etkisinin olmasý. 4. Oluþacak yoðun kullanýmlardan dolayý sýcak su kaynaklarýnýn ve koruma zonlarýnýn kirlenmesi ve kaynaklarda oluþacak olasý sýcaklýk deðiþimleri. 5. SPA’lar için gerekli olan «rekreasyon faaliyetleri »ne yönelik yeterli büyüklükte alanlar oluþturulamamasý (bugünkü yoðun ticaret ve konut iþlevlerinden dolayý yeterli alan yoktur.). 25 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAÞTIRMA VE GELÝÞTÝRME PROJE YARIÞMASI - 2006 ESKÝÞEHÝR’DE JEOTERMAL KAYNAKLARA BAÐLI OLARAK GELÝÞTÝRÝLECEK SAÐLIK TURÝZMÝNÝN KAPASÝTESÝ VE EN UYGUN YERÝN SEÇÝMÝ 6. Tedavi amaçlý kullanýlacak týbbi aromatik bitkilerin yetiþtirileceði alanlar oluþturulamamasý (yoðun kullanýmlardan dolayý). 7. Yüksek ücretlerin ve lüks ürünlerin yerel halka hitap etmemesi. 8. SPA merkezi geliþtirilecek kent merkezinde, SPA alaný yapýlabilecek alanda halen mevcut kent nüfusunun ikamet ediyor olmasý ve bu nüfusun yüksek olmasý. 4.6.1.3. Eskiþehir’de Sýcaksular Mevkiinde Geliþtirilecek SPA Merkezi Ýçin 2020 Yýlýnda Gelecek Turist Sayýsý, Gerekli Yatak Kapasitesi ve Turizm Ýstihdamý 2020 yýlýnda Eskiþehir'e saðlýk turizmi için gelecek turist sayýsý 21200’dür. Bu alanda geliþtirilecek olasý saðlýk merkezinin dünya standartlarýnda bir kaliteye ve niteliðe sahip olacaðý dikkate alýndýðýnda, gelen turistin %85'inin konaklayacaðý, %15'inin ise günübirlik geleceði varsayýlabilir. Buna göre ihtiyaç duyulan yatak sayýsý konaklayan tursit sayýsýnýn, saðlýk turizmi için gereken ortalama geceleme süresiyle (14 gün) çarpýlmasýyla ve çýkan sonucun da bir yýldaki gün sayýsýna bölünmesiyle 691 olarak bulunmuþtur (21200x%85 =18020x14) /365=691). Turizm sektörü için istihdam edilecek kiþi sayýsý da, yatak baþýna 0.5 kiþi doðrudan istihdam, diðer hizmetler (idare, gatronomi, eðlence) için de 0.05 kiþi kabul edilerek toplamda 379 kiþi olarak bulunmuþtur. (Tablo 4.07) Tablo 4.07. SPA Merkezi Ýçin Gereken Yatak ve Turizm Ýstihdamý 4.6.2. Eskiþehir Kent Merkezinde Sýcaksulara Alternatif Kýzýlinler Köyü’nde Rekreasyon+ Termal Saðlýk Merkezinin Geliþtirilmesi Saðlýk turizminin geliþtirilmesi amacý ile deðerlendirilebilecek alanlardan bir diðeri de Kent Bütünü sýnýrlarý içerisinde yer alan Kýzýlinler Köyü’dür. Jeotermal kaynak özellikleri Bölüm 4.3.2.2’de açýklanan ve Eskiþehir kent merkezine 15 km uzaklýkta olan bu bölge, doðal güzellikleri ve bozulmamýþ kýrsal özellikleri ile alternatif bir saðlýk merkezi potansiyeli taþýmaktadýr (Ek 3: Kýzýlinler Köyü). Kýzýlinler Köyü’nde geliþtirilecek olasý saðlýk merkezi, köyün kýrsal karakteriyle özdeþleþebilecek ve rekreasyonel kullanýmlarla desteklenerek farklý bir termal hizmet sunabilecek potansiyele sahiptir. Geliþmiþ bir SPA niteliðinde olmayan; farklý daha küçük ölçekli turizm tesisleri ve sunduðu imkanlarla hem yabancý hem yerli turiste hizmet sunabilecek olan saðlýk merkezinde tedavi ünitelerinin yaný sýra aðýrlýklý olarak açýk alan faaliyetleri ve rekreasyonel kullanýmlar yer alacak ve bu kullanýmlar da tedavi amaçlý olacaktýr. Kýzýlinler Köyü’nün rekreasyon destekli saðlýk merkezi olarak geliþtirilmesi durumunda içinde bulundurmasý gereken fonksiyonlar þunlardýr: 26 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAÞTIRMA VE GELÝÞTÝRME PROJE YARIÞMASI - 2006 ESKÝÞEHÝR’DE JEOTERMAL KAYNAKLARA BAÐLI OLARAK GELÝÞTÝRÝLECEK SAÐLIK TURÝZMÝNÝN KAPASÝTESÝ VE EN UYGUN YERÝN SEÇÝMÝ Saðlýk Merkezi - Fizik tedavi ve rehabilitasyon merkezi (Termal havuzlar, tuzlu su banyolarý, rehabilitasyon havuzlarý, bitki banyolarý). - Konaklama birimleri (Apart otel, pansiyon, çiftlik evleri). - Yönetim ve idari birimler. - Ticaret birimleri (Alýþveriþ merkezi, süs bitkileri ve geleneksel ürün satýþ birimleri). - Eðlence birimleri (restoran, cafe, bar). Seralar Týbbi aromatik bitkilerin ve organik besinlerin yetiþtirildiði seralar. Açýk ve Kapalý Spor Alanlarý Basketbol-voleybol sahalarý. Mini futbol sahasý. Tenis kortu - bedminton sahasý - masa tenisi. Açýk ve kapalý yüzme havuzlarý. Manzara ve Baký Alanlarý Dinlenme ve Gezinti Alanlarý Yürüyüþ parkurlarý. Hobi bahçeleri. Tüm bu fonksiyonlar dikkate alýndýðýnda yapýlacak rekreasyon destekli saðlýk merkezinin yerleþime olumlu ve olumsuz birçok fiziksel ve sosyo-ekonomik etkileri olacaðý açýktýr. Aþaðýdaki iki bölümde bu olumlu ve olumsuz etkiler açýklanacaktýr. 4.6.2.1. Kýzýlinler Köyü’ndeki Rekreasyon + Termal Saðlýk Merkezi’nin Bölgeye Olumlu Etkileri 1. Eskiþehir'in geliþmiþ termal saðlýk turizmi merkeziyle birlikte, farklý rekreasyon kullanýmlarýna olanak saðlayan, doðal ve kültürel deðerleri koruma kullanma dengesi içinde geliþtiren bir il haline gelmesi. 2. Oluþacak yeni iþ sahalarýyla istihdamýn artmasý ve iþ gücünün yerel ekonomide aktif rol oynamasý, yakýnýndaki köyün geliþmesine neden olmasý, 3. Termal Saðlýk turizminde uzun süreli konaklama sýrasýnda turistlerin hem dinlenmesini hem de eðlenmesini saðlayacak farklý kullanýmlarýn geliþtirilmesiyle turizm gelirinin artmasý ve saðlanan gelirin kent ekonomisini canlandýrmasýnýn yaný sýra köyün ekonomisinin de canlanmasý. 4. Ýstihdamýn ve gelir düzeyinin artmasý ile özellikle kýrsal alanda sosyal yaþam standartlarýnýn yükselmesi. 5. Bölgenin kýrsal alanda olmasýndan ötürü diðer turizm türleri (maðara-yayla-çiftlik-spor) ile etkileþimin artmasý. 6. Turizmde kalifiye eleman yetiþtirmek amacý ile yeni eðitim kurumlarýnýn açýlmasý 4.6.2.2. Rekreasyon + Termal Saðlýk Merkezi’nin Bölgeye Olumsuz Etkileri 1. Rekreasyon + termal saðlýk merkezi olarak geliþtirilecek Kýzýlinler Köyü’nde nüfusun ve buna baðlý olarak hýzlý bir yapýlaþma sürecine girilmesi ve yapýlaþmanýn artmasý. 2. Gerçekleþtirilecek fonksiyonlardan dolayý köyün kýrsal niteliðini bozulmaya baþlamasý ve kýrsal hüviyetin yitirilmesi. 3. Oluþacak rekreatif yoðun kullanýmlarýn Porsuk Çayý'ný kirletici etkisinin olmasý. 27 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAÞTIRMA VE GELÝÞTÝRME PROJE YARIÞMASI - 2006 ESKÝÞEHÝR’DE JEOTERMAL KAYNAKLARA BAÐLI OLARAK GELÝÞTÝRÝLECEK SAÐLIK TURÝZMÝNÝN KAPASÝTESÝ VE EN UYGUN YERÝN SEÇÝMÝ 4.6.2.3. Eskiþehir Kýzýlinler Mevkiinde Geliþtirilecek Rekreasyon + Termal Saðlýk Merkezi için 2020 Yýlýnda Gelecek Turist Sayýsý, Gerekli Yatak Kapasitesi ve Turizm Ýstihdamý 2020 yýlýnda Eskiþehir'e saðlýk turizmi için gelecek turist sayýsý 21200’dür. Olasý rekreasyon destekli termal saðlýk merkezinin içerdiði farklý kullanýmlardan dolayý gelen turistin %70'inin konaklayacaðý, %30'unun ise günübirlik geleceði varsayýlmýþtýr. Buna göre ihtiyaç duyulan yatak sayýsý konaklayan tursit sayýsýnýn, saðlýk turizmi için gereken ortalama geceleme süresiyle (14 gün) çarpýlmasýyla ve çýkan sonucun da bir yýldaki gün sayýsýna bölünmesiyle 570 olarak bulunmuþtur. (21200x%70= 14840x14 /365=570) Turizm sektörü için istihdam edilecek kiþi sayýsý da, yatak baþýna 0.5 kiþi doðrudan istihdam, diðer hizmetler (idare, gatronomi, eðlence) için de 0.05 kiþi kabul edilerek toplamda 313 kiþi olarak bulunmuþtur. (BKZ: Tablo: 4.08) Tablo 4.08. Rekreasyon + Termal Saðlýk Merkezi Ýçin Gereken Yatak ve Turizm Ýstihdamý 4.6.3. Sýcaksular Bölgesi ve Kýzýlinler Köyü Analizlerinin Deðerlendirilmesi Jeotermal kaynaklara baðlý olarak geliþtirilen saðlýk turizminin Eskiþehir Ýli turizmine etkileri incelenirken; Sýcaksular Mevkii’nin ve Kýzýlinler Köyü’nün alternatif alanlar olarak belirlenmesinde Tablo 4.09’da yer alan kriterler gözönüne alýnmýþtýr. Bu kriterler dikkate alýnarak birbirinden çok farklý bu iki alanda farklý termal saðlýk merkezleri seçenekleri sunulmaktadýr. Turizm tesis tipi, kullanýcý grubu ve içinde yer alan fonksiyonlar açýsýndan farklýlýklar gösteren bu iki merkezin Eskiþehir turizmine etkileri de farklý olacaktýr. Tablo 4.09. Sýcaksular Bölgesi ve Kýzýlinler Köyü Yer Seçim Kriterleri 28 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAÞTIRMA VE GELÝÞTÝRME PROJE YARIÞMASI - 2006 ESKÝÞEHÝR’DE JEOTERMAL KAYNAKLARA BAÐLI OLARAK GELÝÞTÝRÝLECEK SAÐLIK TURÝZMÝNÝN KAPASÝTESÝ VE EN UYGUN YERÝN SEÇÝMÝ 29 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAÞTIRMA VE GELÝÞTÝRME PROJE YARIÞMASI - 2006 ESKÝÞEHÝR’DE JEOTERMAL KAYNAKLARA BAÐLI OLARAK GELÝÞTÝRÝLECEK SAÐLIK TURÝZMÝNÝN KAPASÝTESÝ VE EN UYGUN YERÝN SEÇÝMÝ Yapýlan bu araþtýrma ile yukarýdaki kriterler gözönüne alýnarak yapýlan deðerlendirme sonucunda, Eskiþehir Kent Bütününde yer alan termal turizm için en yüksek potansiyele sahip iki alan olan Eskiþehir Sýcaksular mevkii ve Kýzýlinler Köyüne yapacaðý etkiler düþünülerek çok ölçütlü deðerlendirme yapýlmýþtýr. Bu deðerlendirme sonucunda, daha az yatak kapasitesi olmasýna raðmen Kýzýlinler Köyü’nün yatýrým açýsýndan daha cazip olduðu görülmektedir. Ancak yatýrýmcýlar her iki alanýn özelliklerine göre Eskiþehir’de eksik olan yatak kapasitesi için termal özellikli bir otel kurmasý, kentin eksik yatak kapasitesi için olumlu olacaktýr. 30 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAÞTIRMA VE GELÝÞTÝRME PROJE YARIÞMASI - 2006 ESKÝÞEHÝR’DE JEOTERMAL KAYNAKLARA BAÐLI OLARAK GELÝÞTÝRÝLECEK SAÐLIK TURÝZMÝNÝN KAPASÝTESÝ VE EN UYGUN YERÝN SEÇÝMÝ BÖLÜM 5. SONUÇ VE DEÐERLENDÝRME Bu araþtýrmada; jeotermal kaynak kavramý açýklanmýþ ve jeotermal su kaynaklarýnýn sýnýflandýrýlmasý yapýlmýþtýr. Ayrýca jeotermal kaynaklarýn tedavi amaçlý nasýl kullanýldýðý ve hangi hastalýklarýn tedavisinde kullanýldýðýna deðinilmiþtir. Dünya’da Saðlýk Turizmi, geliþmiþ ülkelerdeki destinasyonlar ve SPA Merkezleri incelenmiþ ve uluslararasý termal merkez standartlarý açýklanmýþtýr. Daha sonra Türkiye’de saðlýk turizmi ve termal turizm incelenmiþ, önemli termal merkezler sýralanmýþ ve termal kaynak kullanýmýna iliþkin yasal çerçeveye kýsaca deðinilmiþtir. Öncelikle Eskiþehir Ýli’ne ve ilçelerine ait jeotermal kaynak ve termal turizm analizleri yapýlmýþ daha sonra Eskiþehir Ýli’ne ait turizm istatistikleri önce Türkiye ile sonra da Eskiþehir ilçeleri ile karþýlaþtýrýlarak mevcut ve projeksiyon turizm deðerleri hesaplanmýþtýr. Jeotermal kaynaklara baðlý olarak geliþecek saðlýk turizminin Eskiþehir turizmine etkilerini incelemek amacý ile 2020 yýlý projeksiyon yýlý olarak belirlenmiþ ve 2020 yýlýnda turizm türlerine göre gelecek turist sayýlarý ve olmasý gereken yatak kapasiteleri bu projeksiyon yýlýna göre hesaplanmýþtýr. Bu hesaplamalara göre 2000 yýlýnda Türkiye’ye gelen turist sayýsý 8.863.930 olup bu sayýnýn %0.14’ü olan 58.234 turist Eskiþehir’e gelimiþtir. Bakanlýðýn öngörüleri esas alýnarak 2020 yýlý için yapýlan projeksiyonda ise Türkiye’ye 26.370.748 turist geleceði ve bu rakamýn %1’lik payýný (yapýlacak yatýrýmlarla, tarihi ve rekreatif alanlarýn deðerlendirilmesiyle ve kalkýnan Eskiþehir kent merkezi ile) Eskiþehir’in alabileceði, böylece Eskiþehir’e 263.707 turistin geleceði söylenebilir. Eskiþehir Ýli’nde 2000 yýlýndaki turist sayýsýna göre, ortalama geceleme süresi 7 gece olarak kabul edildiðinde gerekli olan yatak kapasitesi, (Konaklayan Turist Sayýsý x Ortalama Geceleme Süresi) / 365 Gün formülü kullanýlarak hesaplanmýþtýr. Bu hesaba göre Eskiþehir’deki gerekli yatak kapasitesi 58.234x7/365= 1117’dir. Böylece Eskiþehir ilinde 2000 yýlý için konaklayan turist sayýsý dikkate alýndýðýnda gereken yatak kapasitesi 1120 olarak bulunmuþtur. Buna göre mevcuttaki 615 yatak kapasitesi yetersizdir. Eskiþehir Ýli’nde 2020 yýlýnda konaklayan turist sayýsýna gereken yatak kapasitesi; ortalama geceleme süresi 7 gün kabul edilerek; (Konaklayan Turist Sayýsý x Ortalama Geceleme Süresi) / 365 Gün; formülü kullanýlarak hesaplanmýþ ve 5050 yatak olarak bulunmuþtur (263.707x7/365= 5057.39 kiþi). Saðlýk turizmi için gelecek nüfus ise 21200’dir. Tüm bu araþtýrma ve analiz çalýþmalarý sonucunda; Eskiþehir Ýli’nde saðlýk turizminin geliþtirilmesi için elveriþli iki önemli alan belirlenmiþtir. Bunlardan ilki kent merkezinde bulunan, mevcutta ticaret ve termal turizm iþlevlerini barýndýran Taþbaþý bölgesindeki Sýcaksular Mevkii’dir. Günümüzdeki iþlevi ve kent için önemi dikkate alýndýðýnda bu alanda uygulanabilecek Dünya SPA’larý niteliðindeki bir saðlýk merkezi; Eskiþehir’in hem dünya çapýnda bir termal merkez olarak tanýnmasýný hem de turizmden elde edilecek payýn artmasý ve bölgesel ekonomiye saðlayacaðý katkýlarla kalkýnmasýný saðlayacaktýr. Ayrýca oluþacak yeni iþ sahalarýyla istihdam artacak ve sosyal yaþam standartlarý yükselecektir. Saðlýk turizmi amacýyla bölgeye gelecek olan turistler Eskiþehir’in diðer kültürel ve doðal zenginlikleriyle tanýþarak birçok alternatif turizm türünün de geliþmesini saðlayacaklardýr. Bu araþtýrmada Sýcaksular mevkiindeki turizm yatýrýmý; 2020 yýlý için gelecek turiztin %85’inin konaklayacaðý, ortalama geceleme süresinin 14 olduðu kabulü ile 691 yatak kapasiteli ek bir yatýrýma ihtiyaç vardýr. Böyle bir yatýrýmýn yaratacaðý istihdam ise 379 kiþidir. Öte yandan böyle büyük bir turizm kompleksinin yaratacaðý bazý sorunlar da olacaktýr. Sýcaksular Mevkii; Osmanlý Ýmparatorluðu döneminden bu yana kentin merkezi durumunda olduðu için 31 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAÞTIRMA VE GELÝÞTÝRME PROJE YARIÞMASI - 2006 ESKÝÞEHÝR’DE JEOTERMAL KAYNAKLARA BAÐLI OLARAK GELÝÞTÝRÝLECEK SAÐLIK TURÝZMÝNÝN KAPASÝTESÝ VE EN UYGUN YERÝN SEÇÝMÝ birçok tarihi esere (hamam, cami) sahiptir. Bu tarihi eserler olasý SPA Merkezi’nin yapýlmasý durumda fiziksel zarara uðrayabilir, hatta yýkýlabilir. Mevcut ticaret iþlevlerinin de kaybolacak olmasýyla kent merkezi tamamen bir turizm bölgesi durumuna gelebilir ve bu yörede ikamet eden nüfus, yaþam alanlarýnýn daralmasý ve deðiþmesiyle kent merkezini terk edebilir. Bu da kentin baþka bölgelerinde konut sorunuyla karþýlaþýlmasýna neden olabilir. Analizi yapýlan ve saðlýk turizm merkezi olarak geliþtirilebilecek bir diðer alan ise Kent Bütünü sýnýrlarý içerisinde yer alan Kýzýlinler Köyü’dür. Kent merkezinde önerilen alternatiften farklý olarak bu alanýn kýrsal özelliklerini koruyor olmasý ve doðal niteliklerinin varlýðý, oluþturulacak saðlýk merkezinin daha küçük ölçekli ve hem yabancý hem yerel halka hitap edebilecek, farklý turizm tesisleriyle zenginleþtirilmiþ ve doðayla iç içe rekreasyon faaliyetlerinin gerçekleþtirilebilecek olmasý farklý bir alternatif olarak ortaya çýkmaktadýr. Kýzýlinler Köyündeki Rekreasyon+Termal Saðlýk merkezinde yer alacak turistik tesis için toplam gelen turistin %70’nin 14 gün konaklayacaðý, diðer %30’luk kesimin günübirlik bu alaný kullanacaðý varsayýmýyla, yapýlmýþtýr. Buna göre Kýzýinler Köyü’nde 570 yatak kapasiteli ek bir yatýrýma ihtiyaç vardýr. Böyle bir yatýrýmýn yaratacaðý istihdam ise 313 kiþidir. Yatak kapasitesi ve turizm istihdamý açýsýndan ilk alternatife göre daha düþük olan rekreasyon destekli saðlýk merkezinin, uluslararasý ve bölgesel bir kalkýnmadan çok yerel ekonomiye girdi saðlayacak bir merkez olarak geliþtirilmesi düþünülmüþtür. Hem saðlýk turizminin geliþtiði hem de doðal ve kültürel deðerlerin korunarak kullanýlmasýyla ön plana çýkacaðý bu alternatifte, farklý kullanýcý talepleri dikkate alýnarak farklý konaklama birimleri düþünülebilir. Bölgenin kýrsal alanda olmasýndan dolayý, saðlýk turizminin eko turizm ve spor turizmi faaliyetleriyle de etkileþimde olacaðý ve uzun süreli tedavi süresinde tursitlerin dinlenme ve eðlenme imkaný da bulabileceði bir saðlýk merkezi geliþtirilebilir. Ayrýca oluþacak yeni iþ sahalarýnýn kýrsal alanda istihdamý ve sosyal yaþam standartlarýnýn artacaðý da bilinmektedir. Ancak bilinen bir gerçek de, gerçekleþtirilmesi olasý bu saðlýk merkezi her ne kadar küçük ölçekli ve hem yabancý hem yerel halka hizmet eder nitelikte olsa da köyün kýrsal yaþamýný etkileyeceði ve nüfus ve yapýlaþma artýþýnýn yaþanacaðýdýr. Çevreyi kirletici etkileri minimize edilecek olan tesis, az da olsa yörenin doðal yapýsýnda bozulmalara neden olacaktýr. Yapýlan araþtýrma ve analizler sonucu geliþtirilen çözüm önerileriyle çalýþmanýn giriþ bölümünde sunulan alt hipotezleri sýnamaya yönelik sonuçlar ortaya konmaktadýr. Ýlk alt hipotezlerde jeotermal kaynaklarýn tam kapasite ile çalýþmasý durumunda Eskiþehir’e gelecek turist sayýsýnýn artacaðý tezi ortaya konmuþtu. Bu hipotez 2020 yýlý için yapýlan turist projeksiyonu ve termal sularýn debilerinin 1 yýlda yetebileceði turist sayýsýnýn hesaplanmasý ile sýnanmýþtýr. Ýkinci alt hipotezde kaynak alanlarýnýn kent merkezi ya da kýrsal alanda bulunmasý durumda turizm sektöründeki istihdamýn ve yatak kapasitelerinin deðiþeceði tezi ortaya konmuþtu. Bu iki alternatif için 2020 yýlýnda gerekli yatak kapasiteleri ve turizm istihdamý, özet olarak sonuç bölümünde sunulmaktadýr. Detaylý hesaplar araþtýrmada yer almaktadýr. Hem kente hem de kent turizmine etkileri olumlu ve olumsuz olarak irdelenen bu iki alternatifin uygulanma olasýlýðý, bölgenin Kültür ve Turizm Bakanlýðý tarafýndan ‘Yatýrým Bölgesi’ olarak ilan edilmesiyle daha da artmýþtýr. Yerel giriþimlerle (Eskiþehir Büyükþehir Belediyesi, Ýl Özel Ýdaresi, Eskiþehir Valiliði) sürdürülmekte olan jeotermal kaynak arama ve sondaj çalýþmalarý özel yatrýrýmcýlarýn ve sivil toplum kuruluþlarýnýn desteðiyle hýzlanabilir. Bu araþtýrmada ele alýnan her iki durumda da Eskiþehir Ýli önemli bir saðlýk turizmi merkezi haline gelebilecek, ancak kente etkileri farklýlaþacaktýr. Mevcut kaynaklarýn verimli olarak deðerlendirilmesi durumunda kent, ülkemizin yýllardýr süre gelen kýyý-plaj turizmi aðýrlýklý vizyonundan uzaklaþarak alternatif turizm türlerinin öne çýkmasýnda önemli bir rol oynayacaktýr. 32 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAÞTIRMA VE GELÝÞTÝRME PROJE YARIÞMASI - 2006 ESKÝÞEHÝR’DE JEOTERMAL KAYNAKLARA BAÐLI OLARAK GELÝÞTÝRÝLECEK SAÐLIK TURÝZMÝNÝN KAPASÝTESÝ VE EN UYGUN YERÝN SEÇÝMÝ KAYNAKLAR 1) Anatolia Dergisi, yýl2, sayý 17-18, syf 19 2) V. Avrupa SPA Birliði Sempozyumu, 2002 3) Banger, G.''Eskiþehir'in Þifalý Sýcak Su Zenginliði'', Eskiþehir Ticaret Odasý, 2002 4) Banger, G. ''Kent Turizmi Kavramý ve Eskiþehir'', ETO Dergisi, sayý 85. 5) Çakaroðullarý, A,Ö., Jeotermal Kaynaklara Baðlý Olarak Geliþtirilen saðlýk Turizminin Eskiþehir Turizminin Geliþmesine Etkisi, GÜ. Müh-Mim. Fak. ÞBPB Bitirme Ödevi, Aðustos, 2006. 6) Cengiz, Y.,TÜRSAB Ar-ge Departmaný Yayýnlarý, Eylül, 2003 7) Demirkazýksoy M. A.,''Eskiþehir ve Civarý Jeotermal Enerji Potansiyeli Kullanýmý ve Geliþtirilmesi'', Kasým, 2004 8) Özer, N., ''Kaplýca Hekimliðinin Çaðdaþ Geliþimi'', Anatolia Dergisi, sayý:17-18, Haziran 1991 9) T.C.Saðlýk Bakanlýðý: Kaplýcalar Yönetmeliði, RG tarihi 24.07.2001 RG sayýsý 24472 deðiþiklik RG tarihi 09.12.2004 tarih ve RG sayýsý 25665. 10) Turizm Alan ve Merkezlerinde Yer Alan Termal Sularýn Kullanma Hakký ve Ýþletilme Usul ve Esaslarý Hakkýnda Yönetmelik, Kültür ve Turizm Bakanlýðý www.kulturturizm.gov.tr, 18.08.2006. 11) Türkiye Termal ve Mineralli Sular Envanteri, MTA, 1998 12) Ülker, Ý. 'Türkiye'de Saðlýk Turizmi ve Kaplýca Planlamasý', Eylül 1998 13) www.kulturturizm.gov.tr, 12.10.2006 14) www.mta.gov.tr 15) www.jeotermaldernegi.com, 12.10.2006 16) www.eskisehir.gov.tr, 12.10.2006. 17) www.eso-es.net 18) www.esk-to.org.tr 19) www.sifalibitkiler.gen.tr, 17.10.2006. 33 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAÞTIRMA VE GELÝÞTÝRME PROJE YARIÞMASI - 2006 ESKÝÞEHÝR’DE JEOTERMAL KAYNAKLARA BAÐLI OLARAK GELÝÞTÝRÝLECEK SAÐLIK TURÝZMÝNÝN KAPASÝTESÝ VE EN UYGUN YERÝN SEÇÝMÝ EK - 1 34 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAÞTIRMA VE GELÝÞTÝRME PROJE YARIÞMASI - 2006 ESKÝÞEHÝR’DE JEOTERMAL KAYNAKLARA BAÐLI OLARAK GELÝÞTÝRÝLECEK SAÐLIK TURÝZMÝNÝN KAPASÝTESÝ VE EN UYGUN YERÝN SEÇÝMÝ EK - 2 35 MEHMET KEMAL DEDEMAN ARAÞTIRMA VE GELÝÞTÝRME PROJE YARIÞMASI - 2006 ESKÝÞEHÝR’DE JEOTERMAL KAYNAKLARA BAÐLI OLARAK GELÝÞTÝRÝLECEK SAÐLIK TURÝZMÝNÝN KAPASÝTESÝ VE EN UYGUN YERÝN SEÇÝMÝ EK - 3 36 TURÝZM SEKTÖRÜ ÜÇÜNCÜLÜK ÖDÜLÜ
