Irakın Pazar Potansiyeli 2010 İGEME
Transkript
Irakın Pazar Potansiyeli 2010 İGEME
T.C. BAŞBAKANLIK DIŞ TİCARET MÜSTEŞARLIĞI İHRACATI GELİŞTİRME ETÜD MERKEZİ IRAK’IN PAZAR POTANSİYELİ Ahmet KÜÇÜKASLAN İGEME Uzmanı Irak Ülke Masası İGEME Ekim 2010 TÜRKİYE-IRAK TİCARİ İLİŞKİLERİ IRAK’IN GENEL EKONOMİK DURUMU VE TÜRKİYE İLE EKONOMİK VE TİCARİ İLİŞKİLERİ 2 KONU BAŞLIKLARI Genel Bilgiler Türkiye ile Ticaret Genel Ekonomik Durum Pazar ile İlgili Bilgiler Sektörler İşadamlarının Pazarda Dikkat Etmesi Gereken Hususlar Doğrudan Yabancı Yatırımlar Dış Ticaret, Dış Ticaret Politikası ve Vergiler Genel Değerlendirme ve Öngörüler Tarım ve Sanayi Potansiyel Ürünler TEMEL SOSYAL GÖSTERGELER Resmi Adı Irak Cumhuriyeti Yüzölçümü Nüfusu Resmi Dili 441.839 km2 30,1 milyon (2008) Arapça (Kuzey Irak’ta Kürtçe, Türkmenlerin bulunduğu yerlerde Türkçe konuşulmaktadır) Bağdat Bağdat, Basra, Musul, Erbil Müslüman (% 97; %60–65 Şii, % 32–37 Sünni), Hristiyan ve diğer (% 3). Arap (% 75–80), Kürt (% 15–20), Türkmen (% 5) ve diğer. 4 Başkent Başlıca Şehirleri Dini Yapısı Etnik Yapısı COĞRAFİ KONUM Irak, Türkiye Suriye, Ürdün, İran, S. Arabistan, Suriye ve Kuveyt ile ortak sınır paylaşmaktadır. IRAK; Ortadoğu’nun Minyatürü ! 5 TEMEL EKONOMİK GÖSTERGELER 2008a 2009a 2010b 2011b Nominal GSYİH (milyon $) 84 719 74 729 79 362 84 520 Reel GSYİH’deki Artış (%) 7,8 ‐12 6,2 6,5 3750 3300 3515 3743 Tüketici Fiyat Enflasyonu (ort, %) 2,8c 1 6 5 Petrol üretimi (000 varil/gün, ort) 2384c 2444 2603 2774 Bütçe Dengesi (GSYİH’nin %’si) 13 ‐13 ‐5 ‐5 İhracat, fob (milyar $) 62 39 50 52 İthalat, fob (milyar $) 21 22 43 49 Cari Hesap Dengesi (milyar $) 14 14 2 2 16% 19% 3% 2% 1,193c 1 1 1 68 50 52 45 6 Kişi Başı GSYİH* ($) Cari Hesap Dengesi (GSYİH’nin %’si) Döviz Kuru (ort, 1 ID = 1 $) Dış Borç (yıl sonu, milyar $) * Satın Alma Gücü Paritesi ile; a EIU tahmini b EIU öngörüsü c Gerçekleşen ÜYESİ OLDUĞU ULUSLAR ARASI KURULUŞLAR AMF (Arab Para Fonu), BM (Birleşmiş Milletler), CAEU (Arap Ülkeleri Ekonomik Anlaşmalar Konseyi) DTÖ‐ gözlemci (Dünya Ticaret Örgütü), FAO (BM Gıda ve Tarım Örgütü), G–77, IAEA (Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu), IBRD (Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası), ICAO (Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü), IDA (Uluslararası Kalkınma Birliği), ILO (Uluslarası Çalışma Örgütü), IMF (Uluslararası Para Fonu), IMO (Uluslararası Denizcilik Örgütü), Interpol (Uluslararası Polis Teşkilatı), IOC (Uluslararası Olimpiyat Komitesi), ISO (Uluslararası Standartlar Örgütü), ITU (Uluslararası Haberleşme Birliği), İKB (İslam Kalkınma Bankası), İKT (İslam Konferansı Teşkilatı), MIGA (Çok Taraflı Yatırım Garanti Kurumu), NAM (Bağlantısızlar Hareketi), OAPEC (Petrol İhraç Eden Arap Ülkeleri Örgütü), OPEC (Petrol İhraç Eden Ülkeler Organizasyonu), UNCTAD (BM Ticaret ve Kalkınma Örgütü), UNESCO (BM Eğitim, Bilim ve Kültür Kurumu), UNIDO (BM Sanayi Kalkınma Örgütü), UNWTO (BM Dünya Turizm Örgütü), UPU (Dünya Posta Birliği), WCO (Dünya Gümrük Örgütü), WFTU (Dünya İşçi Sendikaları Federasyonu), WHO (Dünya Sağlık Örgütü), WIPO (Dünya Fikri Haklar Örgütü), WMO (Dünya Meteoroloji Örgütü). Irak Ekonomisi Irak’ın DTÖ Üyeliği Irak, 2004 yılı Aralık ayında DTÖ üyeliğine başvurmuş ve gözlemci üye olarak kabul edilmiştir. Bu kapsamda, Irak Ticaret Bakanlığı tarafından yürütülen DTÖ adaylık süreci uzun yıllardan sonra Irak’ın küresel ekonomiye entegrasyonunu, şeffaf, katılımcı ve özel sektörü temel alan bir yapının kurulmasını amaçlamaktadır. Dış Ticaret Müsteşarlığı tarafından, Irak'ın DTÖ'ye adaylık sürecine katkı sağlamak üzere Ticaret Bakanlığı yetkililerine eğitim verilmektedir. 8 IRAK 1979’da Saddam Hüseyin devlet başkanı oldu… 1980’li yıllarda İran‐Irak Savaşı… 1990’lı yıllarda Kuveyt’in işgali ile başlayan askeri harekât… Son 30 yıldaki ekonomik ambargolar… Yıllarca süren, BM’nin ‘gıda karşılığı petrol programı’… Irak’ı, Irak ekonomisini istikrarsızlaştıran, küresel ekonomi ile bütünleşmesini engelleyen olaylar… IRAK’ta Yine Bombalar Patladı (TRT Haber, 3 Ağustos 2010) Irak’ın İşgali – Bush yönetimi 2003 yılında Irak’ı işgal etti – Bahane 11 Eylül saldırıları – Vaat Irak’a demokrasi getirme Sonuç I – Önceleri kimileri tarafından kurtarıcı olarak karşılanan – Saddam Hüseyin’in El Kaide ile bir ilişkisi olduğuna dair kanıta, ne de kitle imha silahlarına rastlandı. – 700 bin -1,5 Milyon Iraklı hayatını – Kan ve etnik bölünme – Amerikan askerlerinin işkence, tecavüz ve katliamları – Ebu Gureyb hapishanesindeki katliam ve işkence fotoğrafları, Iraklıların ve dünyanın zihnine kazındı. IRAK’ta Yine Bombalar Patladı Sonuç II 5 milyon çocuk öksüz veya yetim kaldı – Şiddet yüzünden 2 milyon kişi ülkesini terketti, – 2 buçuk milyon kişi de kendi ülkesinde mülteci konumuna düştü. – Irak’ta her 2 kişiden birinin işsiz olduğu tahmin ediliyor. Alt Yapı Çökmüş Durumda – Irak’ın pek çok bölgesi, günde en fazla 6 saat elektrik alabiliyor. – Su da çoğunlukla kesik oluyor. – Savaş, Saddam Hüseyin döneminde ambargolar yüzünden zaten kötü durumda bulunan alt yapıyı büyük ölçüde çökertti. – Irak’ın en büyük gelir kaynağı petrol üretimi de işgal öncesi seviyenin çok altında. – Petrol, çoğunlukla Amerikan şirketlerince işletiliyor. Tarihi ve Kültürel Değerler de Yok Oldu – Savaştan tarihi ve kültürel değerler de payını aldı ABD Ekonomisine ve sosyal hayatına Maliyeti Ağır Oldu – 4 Bin 413 ABD Askeri Öldü – İşgalde Amerikan askeri kayıpları ülkede savaş aleyhtarlığını güçlendirdi. – Irak’ta şimdiye kadar 4 bin 413 Amerikan askeri öldü, 32 bini yaralandı. – Irak savaşının Amerikan ekonomisine maliyeti konusunda da çelişkili tahminler yürütülüyor. – Bazı kaynaklar 200 milyar dolardan bahsederken, – bazı kaynaklar rakamı 2 trilyon dolara kadar çıkarıyor. – Obama’nın açıklamalarına göre gelecek yıl sonunda Amerikan askerlerinin tamamı Irak’tan çekilecek. Uzmanlar Karamsar – Ancak Irak’ta 7 aydır hükümetin kurulamadığına dikkat çeken uzmanlar, ülkeyi daha karanlık günlerin beklediğinden endişe ediyor. TÜRKİYE’NİN İHRACATI (Bin $) 2005 2006 2007 2008 2009 73.476.408 85.534.672 107.271.752 132.002.384 102.138.528 Almanya 9.455.050 9.686.235 11.993.232 12.951.334 9.791.156 Fransa 3.805.760 4.604.349 5.974.462 6.615.238 6.209.774 İngiltere 5.917.163 6.814.301 8.626.776 8.158.836 5.919.553 İtalya 5.618.164 6.752.991 7.480.711 7.815.353 5.892.690 Irak 2.750.080 2.589.352 2.844.767 3.916.191 5.126.116 557.896 906.700 941.983 2.859.515 3.937.012 ABD 4.910.817 5.061.330 4.177.593 4.307.034 3.234.111 Rusya 2.377.050 3.237.611 4.726.853 6.481.480 3.202.373 BAE 1.675.187 1.985.696 3.240.940 7.975.398 2.898.579 İspanya 3.011.041 3.721.542 4.580.228 4.043.907 2.824.164 687.299 709.353 902.703 1.426.134 2.618.572 Romanya 1.785.409 2.350.474 3.644.162 3.987.344 2.215.162 Hollanda 2.469.582 2.539.246 3.018.878 3.143.655 2.124.027 912.940 1.066.902 1.441.190 2.029.706 2.024.758 Toplam İhracat İsviçre Mısır İran IRAK Irak Petrol ve Doğalgaz Irak, kanıtlanmış 115 milyar varil ile dünyanın 4. en büyük petrol rezervine sahip ülkesidir. Petrol, Irak’ın milli gelirinin ve ihracatının tamamına yakınını oluşturmaktadır. Ülkenin sadece 1/10’unun petrol ve gaz kuyularının araştırılabildiği ve kanıtlanmamış petrol rezervinin 215 milyar varil civarında olduğu tahmin edilmektedir. 3,2 trilyon metre küp kanıtlanmış doğalgaz rezervi bulunmakla beraber, henüz yeterli düzeyde işletilememektedir. Ülkenin gıda, elektrik ve işlenmiş petrol ürünleri ihtiyacının hemen hemen tamamı yurtdışından sağlanmakta ve büyük bir bölümü Türkiye tarafından karşılanmaktadır. Irak’ın Türkiye, Suriye ve Suudi Arabistan’a bağlanan 4.350 mil uzunluğunda geniş bir petrol ve gaz boru hattı şebekesi vardır. IRAK’IN PETROL ÜRETİMİ VE GELİRLERİ Petrol Üretimi Petrol İhracatı Yılı Petrol Gelirleri 2003 Öncesi 2009 2,5 Milyon Varil / Gün 2,27 Milyon Varil /Gün 2,2 Milyon Varil /Gün 1,83 Milyon Varil Gün 2007 2008 41 Milyar $ 61,9 Milyar $ 17 Irak Ekonomisi Ekonomik Büyüme Milli Gelir, artan petrol gelirlerinin etkisiyle 100 milyar dolar civarındadır Yüksek büyüme hızı Irak bütçesinde yatırımlara ayrılan payın etkin kullanılamaması Petrol dışı alanlarda büyüme hedefi ortaya konması mümkün olamamaktadır. Irak Ekonomisi İşsizlik İşsizlik, Irak’ta 1990’lardan sonra kronik bir hal almıştır. Bu nedenle, yurtdışına yönelen nüfus hareketlerinin özellikle savaş ve karışıklık dönemlerinde oldukça sıklaştığı görülmektedir. 2003 yılından sonra işsizlik daha da büyük bir sorun olmuştur. İşsizlik oranı Irak İstatistik Kuruluşu tarafından % 17,6 seviyelerindedir Bu oranın gerçekte % 40 civarında olduğu tahmin edilmektedir. Çalışanların çoğu ise kamu şirketlerinde istihdam edilmekte Bunlardan yaklaşık % 40’ı haftada 35 saatin altında herhangi bir sosyal güvencesi olmadan çalışmaktadır. MÜTEAHHİTLİK Irak, coğrafi ve lojistik avantajları nedeniyle Türk müteahhitlik firmaları için büyük bir potansiyel vaat etmekte, bu çerçevede, özellikle inşaat alanında bölgede faaliyet gösteren firmalarımızın sayısı artmaktadır. Türk müteahhitlik firmaları Irak’ta bugüne kadar toplam 7 Milyar değerinde 500’yi aşkın proje üstlenmişlerdir. Firmalarımız, yeniden yapılanma sürecindeki Irak’ta çeşitli konut projelerinden askeri tesislere, yol, köprü, baraj gibi altyapı projelerinden okul, hastane gibi sosyal tesislere pek çok alanda faaliyet göstermektedirler. Irak’ta müteahhitlik hizmetleri kapsamındaki işlerin yaklaşık % 60’ı yerel makamlardan alınmış olup, uluslararası firmalar ve ABD makamlarından alınan işler de % 40’lık bir oran teşkil etmektedir. 20 Müteahhitlik Hizmetlerimiz Pazar büyüklüğü: 2009 yılında Irak’ta yaklaşık 2.5 milyar dolarlık proje üstlenilmiştir. Belli başlı projeler: – Erbil ve Süleymaniye Uluslararası hava alanları, – Sağlık Bakanlığına bağlı 5 adet hastane – Savunma Bakanlığına bağlı 1 adet hastane – Başbakanlık Konukevi‐Bağdat – Dohuk su dağıtım projesi, – Erbil‐Dohuk karayolu, – Muhtelif toplu konut, okul inşaatları. Müteahhitlik firmaları: – Tepe, Yüksel, Makyol, Cengiz, Ohitsan, Age, 77 İnşaat, Kürk İnşaat, Nursoy, Gorkem Insaat, Minal Grup, Acarsan, Dorce Mühendislik ,…… FİRMA ADI PROJE DEĞERİ ($) UNIVERSAL ACARSAN GRUP Irak'ta 5 Adet Hastane İnşaatı 750.000.000 TEPE İNŞAAT Süleymaniye Üniv.İnş. 258.946.526 GÜRBAĞ Avro‐Kent (2007‐2013) 200.000.000 MAK‐YOL CENGİZ Erbil Uluslar arası Havaalanı İnş. 159.760.000 YÜKSEL İNŞAAT Amerikan Askeri Kamp İnş. 75.000.000 ÜÇGEN İNŞAAT Süleymaniye‐Dilan Toplu Konut 59.000.000 NURSOY İNŞAAT Erbil 560 Dai.Konut İnş. 57.680.000 TAŞYAPI İNŞAAT Erbil 1‐60 Mt.Cadde Böl. Rehab. 52.296.640 TEPE İNŞAAT Bilkent International School 42.800.000 ÇANKIRI İNŞAAT Erbil’de 1008 Dai.Toplu Konut 42.000.000 ÇEVİKLER İNŞAAT 1500 Dai.Sosyal Konut 34.545.000 GÖRKEM İNŞAAT Başbakanlık Misafirhanesi 33.000.000 NURSOY İNŞAAT 5 Yıldızlı Otel İnş. 29.500.000 Müteahhitlik Hizmetlerimiz Türk müteahhitleri ağırlıklı olarak Irak’ın kuzeyinde faaliyet göstermekte, Irak’ın güney bölgelerine de açılmak istemekte ancak güvenlik ve diğer nedenlerden dolayı bunu gerçekleştirememekte, Irak’ta enflasyon kaynaklı zararları karşılamak için Irak Bayındırlık ve İskan Bakanlığı’nca çıkartılmış olan tebliğ çerçevesinde % 15 civarında bir bedel artışı uygulanmasının öngörülmekte ancak Irak’ta yaşanan gerçek enflasyon bazı hammaddelerde % 70’lere kadar çıkmakta, Irak’ta güvenlik riski devam ettiğinden taahhüt sözleşmelerinde “...her türlü güvenlikle ilgili hususu müteahhit sağlar...” şeklinde hüküm konmakta ve bu yüzden firmalar müteahhitlik alanında Irak’a yönelik “ tüm riskler (all‐risk)” sigortası yaptıramamakta, Müteahhitlik Hizmetlerimiz Teminat mektubu ile ilgili sıkıntılar yaşanmakta, geçici teminat mektubunun temininde dahi ilgili prosedür birkaç ay sürmekte, Irak’ın genelinde lojistik temini açısından problemler olmakta, Irak’taki projelere ilişkin kabuller zamanında ve tam olarak yapılmamakta, alınan teminatların iadesinde bazı kesintiler yapılmakta ve gecikmeler yaşanmakta, Irak’taki bazı ihalelerde Türk mallarına karşı açık olmayan bir nevi ambargo ile karşılaşılmakta, Irak’la iş yaparken, Iraklı işadamları ile birlikte çalışma zorunluluğu yasal olarak olmasa da pratikte olmaktadır. ULAŞTIRMA Irak'a İhraç Yük Götüren Türk Araçları (adet) Kapılar 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Öncüpınar (Kilis‐Suriye) 0 0 0 0 1.401 504 223 0 0 7 28 42 159 206 435 1.923 1.918 10.431 3.479 3.023 7.118 Gürbulak (Ağrı Doğu Beyazır‐İran) Cilvegözü (Hatay‐Suriye) Habur (Şırnak Silopi‐ Irak) 248.715 481.830 563.129 299.218 308.436 257.296 326.882 Toplam 249.150 483.753 565.054 309.677 313.358 260.982 334.443 Irak’a Taşımalarda Güvenlik Sorunu Irak taşımalarımızda karşılaşılan en büyük sorunu yeterli güvenliğin sağlanamaması teşkil etmektedir. Musul’dan daha güneye inildikçe (Kerkük, Tikrit, Bağdat, Samara, Basra, Kerbela) yapılan taşımalarda araçlara yapılan saldırılar ve karşılaşılan hırsızlık olayları; can ve mal güvenliğini tehdit etmektedir. Uluslararası Nakliyeciler Derneği’nden alınan verilere göre bugüne kadar 200’den fazla TIR aracı tamamen kullanılamaz hale gelirken 500’e yakın TIR aracı da önemli hasarla sonuçlanan bombalama olayına maruz kalmıştır. Yaklaşık 150 sürücü hayatını kaybetmiştir. 27 Türkiye‐Irak Taşımacılık Maliyetleri Güzergah Tonaj Aktarma/Direkt Nakliye Bedeli (Dolar) 0‐23 ton Direkt gidecek araç 3.400 $ İstanbul‐Erbil‐Kuzey Irak 0‐23 ton Direkt gidecek araç 3.300 $ İstanbul‐Musul‐Kuzey Irak 0‐23 ton Zaho’da aktarmalı 4.000 $ İstanbul‐Basra‐Güney Irak 0‐23 ton Zaho’da aktarmalı 5.100 $ İstanbul‐Bağdat‐Güney Irak 0‐23 ton Zaho’da aktarmalı 4.900 $ İstanbul‐Kerkük‐Kuzey Irak IRAK’IN GÜMRÜK KAPILARI Irak – İran Sınır Kapıları Irak-Suriye Sınır Kapıları Haji Umran Rabiah Mundhiriya (Khosravi) Abu Kamal Süleymaniye (Basmagh) Al-Walid Shalamcha (Shat Al Arab) Faysh Khabour Ta'an (Mehran) Irak-S.Arabistan Sınır Kapısı Türkiye-Irak Sınır Kapısı Ar'ar Habur/ Ibrahim halil Irak – Kuveyt Sınır Kapıları Irak – Ürdün Sınır Kapıları Safvan (Abdali) Trebil Umm Kasr 29 GÜMRÜK Irak’a yönelik taşımalarımızın %98’i Habur sınır kapısından gerçekleşmektedir. Ulaştırma Alanında Hedefler Irak’ın vagon ihtiyaçlarının karşılanması, İki ülke demiryolu ağlarının Mersin‐Gaziantep‐Silopi‐Habur üzerinden bağlanması, Basra‐Bağdat‐Gaziantep‐Mersin koridorunda çift yol ve/veya otoyol alt yapısı oluşturulması, İskenderun ‐ Nusaybin ‐ Al Yarubiyah ‐ Musul tren yolu hattının etkin bir şekilde kullanılması. Gümrük alt yapıları ve mevzuatlarının “tek pencere” uygulamalarına imkan verecek şekilde harmonizasyonu, Habur Gümrük Kapısının Altyapısının Güçlendirilmesi Yeni Gümrük Kapıları Açılması –OVAKÖY ve ŞİNAVA (7 gün 24 saat şikayeti) Nusaybin Gümrük Kapısının Irak Taşımalarında da kullanılmak Üzere Genişletilmesi Haberleşme Pahalı olsa da ulusal ve uluslararası görüşmeler (teknik anlamda) en güvenilir olarak cep telefonları ile yapılmaktadır. 9,5 milyon cep telefonu abonesi Zain, AsiaCell, Korek şirketleri Zain en büyük cep telefonu operatörü 33 Medya Çok sayıda radyo, TV ve gazete El‐Sabah, Ez‐Zaman, Al‐Meşrik, El Manarah,.. El Cezire (Katar), El Arabiya (S.Arabistan), El‐Alem (İran), El‐ IRakiyye (ABD), El‐Hurra (ABD) BBC radyo (İngiltere), Monte Carlo radyo (Fransa) Türkmeneli TV Iraklıların %70’i uydu kanallarını takip etmektedir. Elektrik Elektrik üretimi yetersiz Sık sık elektrik kesintileri Türkiye’den elektrik ithalatı Elektrik üretimi için yeni projeler 35 Bankacılık Irak’ta bankacılık sistemi, hâlihazırda 7 devlet bankasının kontrolü altındadır. Bunlar arasında en ön plana çıkanlar, Rafidain ve Rasheed Bankalarıdır (Mevduatların %96’sı). Bunların dışındaki diğer devlet bankaları Emlak Bankası, Tarım Bankası, Sanayi Bankası, lraq Bank ve Trade Bank of Iraq'tır. Ağustos 2009 itibariyle, ülkede, 43 banka bulunmaktadır. Bunlardan 7’si yukarıda belirtilen devlet bankaları iken, 24 tanesi özel banka, 7 tanesi İslami Banka ve 5 tanesi yabancı ülke bankasıdır. T.C. Ziraat Bankası, 2006 yılında Bağdat'ta bir şube açmıştır. (Dış ticarete konu bankacılık faaliyetlerini gerçekleştirmektedir) 36 Ziraat Bankası, İş Bankası, Vakıfbank, Halkbank ve Garanti Bankası’nın Erbil’de Şube açma çalışmaları Dış Ticaret Politikası, Vergiler Irak’taki ithalatçının ithalat lisansı alması 90 gün içerisinde ihracatın gerçekleştirilmesi % 5 oranında Yeniden (Reconstruction Levy) Yapılandırma Fonu Diğer tüm dış ticaret işlemleri aynı 37 Şirket Kurulumu ve Maliyetleri Yeni Bir Şirket (Şube Değil) Açmak İçin Gerekenler 1. Şirketlerin ilk Kurul toplantısında tutanak tutulmalıdır. Bir genel müdür ve kurul üyeleri seçilerek tutanaklar tüm hissedarlar tarafından imzalanmalıdır. 2. Her hissedarın iki pasaport fotoğrafı ile bir pasaport fotokopisi sunması gerekmektedir. 3. Bir avukat tarafından bir kurulum sözleşmesi düzenlenmesi zorunludur. Bu nedenle, şirket tarafından yerel bir avukat tutulmalıdır. 4. ilgili Ticaret Odasına bir şirket ismi kaydı yapılmalıdır. 5. Muhasebeciler Sendikası üyesi bir yerel muhasebeci tarafından hesaplar düzenlenmeli ve imzalanmalıdır. 38 Şirket Kurulumu ve Maliyetleri Şirket Kurmanın Yaklaşık Maliyeti (Ocak 2007 itibariyle) – Şirket sicil ücreti: 370 $ – Yasal danışman ücretleri: şirketin büyüklüğüne göre 2,000 ‐ 5,000 $ – Aylık avukat tutma ücreti: 500 $ – Muhasebeci ücreti (düzenleme): 1,000 $ – Düzenleme sonrası aylık muhasebeci ücreti: 200 $ – Ofis: aylık 2,500 – 3,500 $ (Ofis alanı ve yerleşimi aynıdır. Belirlenen ofis alanında yine de büyük bir kısıtlama vardır, bu nedenle ev kiralanıp ofise dönüştürülebilir.) – Araç & Şoför: aylık 1,000 $ – Korumalar: her biri aylık 400 $ – ( Şirketin büyüklüğüne ve personel sayısına bağlı olarak vardiyalı olarak dört adet koruma tutulması önerilmektedir (ikili şekilde görev alacak şekilde). – Jeneratör fiyatı: 7,000 $ ; Benzin ve bakım: aylık 300 $ Başlıca Ülkeler İtibarı ile İhracatı (milyon $) 2005 ABD 2006 2007 2008 2009 9.647 12.230 11.894 23.072 9.719 2 4.482 5.443 9.505 5.798 675 906 3.080 4.228 3.812 2.045 2.782 4.015 5.779 3.532 Çin 416 653 766 1.382 3.298 Tayvan 732 876 2.050 2.171 1.968 Hollanda 292 527 1.062 1.318 1.452 Japonya 438 911 1.020 1.516 1.404 Fransa 515. 902 1.386 2.155 1.163 Kanada 996 1.472 1.418 2.134 1.125 İspanya 1.231 1.628 1.669 1.814 1.113 Türkiye 459 376 645 1.321 952 1.370 1.648 1.855 4.358 3.435 18.818 29.396 36.302 60.752 38.774 Hindistan Güney Kore İtalya Diğer Ülkeler TOPLAM 40 (bin $) GTİP ÜRÜN 2709 Ham Petrol (Petrol Yağları ve Bitümenli Minerallerden Üretilen Yağlar) 7108 Altın (Ham, Yarı Islenmıs, Pudra Halınde) 2710 Petrol ve Bitümenli Minerallerden Üretilen-Ham Hariç-Yağlar 9999 Başka Yerde Tanımlanmayan Ürünler 0804 Hurma, İncir, Avokado Ve Guava Armudu, Mango, Mangost (Taze/Kurutulmus) 2902 Sıklık Hıdrokarbonlar 3817 Karısım Halinde Alkalıbenzenler, Alkalınaftalenler 8609 Demiryolu Taşımacılığında Kullanılan Konteynerler Diğerleri TOPLAM 2005 2006 18.144.852 2007 2008 2009 28.500.544 35.452.884 59.290.204 37.563.876 18.059 3.375 333 702.341 155.228 311.425 180.687 692.336 179.804 379.527 397.256 528.086 362.642 126.290 26.423 55.640 49.111 64.682 110.191 131 277 220 997 23.229 14.691 13.204 7.418 3.268 9.992 524 393 158 1.556 5.334 97.174 99.605 79.727 337.586 57.805 18.818.026 29.396.010 36.301.508 60.752.048 38.773.528 41 Başlıca Ülkeler İtibarı ile İthalatı (milyon $) 2005 2006 2007 2008 2009 Türkiye 2.750 2.589 2.845 3.916 5.126 BAE 2.161 2.339 2.995 3.003 4.201 408 491 725 1.271 1.838 1.372 1.494 1.575 2.123 1.775 Ürdün 733 633 725 1.283 1.273 Almanya 340 464 439 444 815 68 109 210 368 785 İtalya 362 163 131 307 690 Fransa 260 168 273 255 573 3.758 5.127 3.556 7.255 4.172 12.344 13.790 13.670 20.605 21.780 Çin ABD Güney Kore Diğer Ülkeler TOPLAM 42 İthalatında Başlıca Ürünler (bin $) GTİP 8517 ÜRÜN Telli Telefon-Telgraf İçin Elektrikli Cihazlar 2005 2006 2007 2008 2009 159.356 175.122 593.676 1.202.981 1.066.520 276.106 353.090 270.998 754.823 904.738 210.420 426.022 617.062 972.932 697.746 238.972 380.078 260.409 270.376 514.328 96.299 158.562 285.274 102.607 442.113 84.758 131.065 146.453 161.074 436.827 231.293 197.567 341.716 312.625 426.616 31.094 34.373 143.931 278.186 Binek Otomobilleri, Steyşin Vagonlar, Yarış Arabaları 8703 Buğday ve Mahlut 1001 8704 Eşya Taşımaya Mahsus Motorlu Taşıtlar Balon, hava gemisi, planor vb. Diğer hava taşıtlarının aksam ve parçaları 8803 Turbojetler, Turbo-Propeller, Diğer Gaz Türbinleri 8411 Tütün ve Tütün Benzerlerinden Purolar, Sigarillolar, Sigaralar 2402 Kümes Hayvanlarının Etleri ve Yenilen Sakatatı 0207 43 412.055 İthalatında Başlıca Ürünler -2 (bin $) ÜRÜN GTİP 2005 2006 2007 2008 2009 1006 Pirinç 260.516 408.413 303.540 444.617 396.772 2523 Çimento 340.702 310.387 301.613 285.586 373.920 7214 Demir/Çelik Çubuklar (Sıcak Haddeli, Dövülmüş, Burulmuş, Çekilmiş) 130.684 117.221 222.907 480.230 369.223 80.101 100.730 60.613 118.594 341.401 173.481 179.842 248.462 237.175 325.936 27.796 20.605 55.252 41.054 324.693 192.233 75.652 76.107 124.447 317.510 9.809.861 10.721.644 9.741.646 14.818.063 14.429.818 12.343.672 13.790.373 13.669.659 20.605.370 21.780.216 8431 9999 8408 8705 Ağır İş Makine Ve Cihazlarının Aksamı, Parcaları Başka Yerde Tanımlanmayan Ürünler Dizel, Yarı Dizel Motorlar (Hava Basıncı ile Ateşlenen, Pistonlu) Özel Amaçlı Motorlu Taşıtları Diğerleri TOPLAM 44 TÜRKİYE – IRAK İKİLİ TİCARİ İLİŞKİLERİ 45 Karşılıklı Ziyaretler 46 Karşılıklı Ziyaretler : ''2013 yılına kadar aramızdaki ticaret hacmini, 20 milyar dolara çıkarmayı hedefliyoruz'' TÜRKİYE‐IRAK ARASINDAKI ANLAŞMA VE PROTOKOLLER Anlaşma/Toplantı Adı İmza Tarihi Ticaret Anlaşması 03.08.1965 Ekonomik ve Teknik İşbirliği Anlaşması 07.02.1976 Uluslararası Karayolu Taşımacılığı Anlaşması 18.10.1980 Petrol Ürünleri Ticaretine İlişkin Mutabakat Zaptı 26.08.2005 Petrol Ürünleri Ticaretine İlişkin Mutabakat Zaptı 15.02.2006 Petrol Ürünleri Ticaretine İlişkin Mutabakat Zaptı 15.06.2006 16. Dönem Karma Ekonomik Komisyon Toplantısı Protokolü 16.11.2006 Kapsamlı Ekonomik İşbirliği Anlaşması 23.03.2009 Türkiye‐Irak Yüksek Düzeyli Stratejik İşbirliği Konseyi 1. Bakanlar Toplantısı 17.09.2009 Türkiye‐Irak Yüksek Düzeyli Stratejik İşbirliği Konseyi 2. Bakanlar Toplantısı 15.10.2009 Kapsamlı Ekonomik Ortaklık Anlaşması “Kapsamlı Ekonomik Ortaklık Anlaşması”, Irak’ın bugüne kadar bir ülke ile imzaladığı en geniş ekonomik işbirliği anlaşması olma özelliğini taşımaktadır. Anlaşma çerçevesinde ayrıca, iki ülke arasında ticari ve ekonomik konuların koordinasyon ve eşgüdümünü sağlamak üzere bir İşbirliği Konseyi kurulmuştur. Türkiye ile Irak arasındaki ticari ve ekonomik ilişkilerin çerçevesini belirlemeye matuf bu anlaşmanın, iki ülke arasında gelecekte imzalanacak bir “Serbest Ticaret Anlaşması”nın da altyapısını oluşturması hedeflenmektedir. 49 YÜKSEK DÜZEYLİ STRATEJİK İŞBİRLİĞİ KONSEYİ 11 Temmuz 2008’de Sayın Başbakanımızın Bağdat’ı Ziyaretinde iki ülke arasında Yüksek Düzeyli İşbirliği Konseyi oluşturulmuştur. Konseye Türkiye ve Irak Başbakanları başkanlık edecektir. Konsey Üyeleri: Enerji, ticaret, yatırımlar, güvenlik ve su kaynaklarından sorumlu Bakanlar ve Bürokratlar Başbakanlar yılda bir, Bakanlar ise en az iki defa bir araya geleceklerdir. Konseyin ilk Toplantısı 17-18 Eylül’de İstanbul’da 2. si 15 Ekim’de Bağdat’ta yapılmıştır. 50 KONSEY’İN EKONOMİK HEDEFLERİ Ekonomik entegrasyon anlaşmalarının sonuçlandırılması, Serbest Ticaret Anlaşması imzalanması, Ortak yatırım ve ticaret bölgeleri oluşturulması, İki ülke kara ve demiryolu entegrasyonunun sağlanması, Yeni sınır kapıları açılması, gümrük mevzuatlarının uyumlaştırılması, 51 TÜRKİYE-IRAK DIŞ TİCARETİ (milyon $) YIL İHRACAT İTHALAT HACİM DENGE 2003 829 113 942 716 2004 1.821 468 2.288 1.353 2005 2.750 459 3.209 2.291 2006 2.589 376 2.965 2.213 2007 2.845 645 3.490 2.200 2008 3.917 1.321 5.238 2.596 2009 5.126 952 6.078 4.174 2009 (İlk 8 ay) 3.387 576 3.963 2.811 2010 (İlk 8 ay) 3.747 833 4.580 2.914 52 Türkiye’nin Irak’a İhracatında Başlıca Ürünler (bin $) GTİP ÜRÜNLER 2007 2008 2009 7214 Demir/çelik çubuklar (sıcak haddeli, döğülmüş, burulmuş, çekilmiş) 200.628 273.336 360.639 2523 Çimento 143.925 192.323 290.114 1101 Buğday unu/mahlut unu 158.060 230.628 279.914 7308 Demir/çelikten inşaat ve aksamı 86.411 109.128 174.731 8544 İzole edıilmiş tel, kablo; diğer izole edilmiş elektrik iletkenleri; fiber optik k 131.919 165.794 171.097 1516 Hayvansal ve bitkisel yağlar vb. Fraksiyonları 52.530 220.619 134.445 7306 Demir/çelikten diğer tüpler, borular, içi boş profiller 40.272 63.927 124.343 7216 Demir/alaşımsız çelikten profil 36.506 57.125 102.725 0407 Kus ve kümes hayvanlarının kabuklu yumurtaları 55.596 95.547 96.429 53 Irak’a İhracatımızın Yapısı Türk firmalarının Irak'a olan ihracatlarında temel olarak aşağıdaki noktalar göze çarpmaktadır. İhraç edilen mallardan bir çoğu Irak'ta müteahhitlik projesi üstlenen firmalarımızın malzeme, makine ve inşaat ürünleri ihtiyacına yöneliktir. İhracatın diğer bir bölümü, Irak Ticaret Bakanlığı tarafından karne sistemi çerçevesinde ihale ile alınan ve halka dağıtılmakta olan un, buğday, ayçiçeği yağı, süt gibi gıda ürünlerin tedarikini amaçlamaktadır. Firmalarımız tarafından ihraç edilen malların bir bölümü de 2003 yılından önce imzalanmakla beraber uygulanmaya savaş sonrası dönemde de devam edilen BTA sistemi çerçevesindeki Irak kamu şirketlerine yapılan sevkiyatlardan oluşmaktadır. 54 Irak’a İhracatımızın Yapısı Irak’taki ABD askeri unsurlarının günlük ihtiyaçlarının giderilmesine yönelik sevkiyatlar da 2003 yılı Nisan ayı ortasından bu yana devam etmektedir. Bu ihtiyaçlar içerisinde uçak yakıtı gibi ürünler de bulunmaktadır. İhracatımız içerisinde bir diğer önemli ürün grubu ise, özellikle Kuzey Irak'taki temsilcileri aracılığıyla Türk firmaları tarafından gönderilen temel gıda ve temizlik maddeleri ile elektrik ve elektronik ürünlerinden oluşmaktadır. İhracat rakamlarında gözükmeyen, ancak ülkede sıklıkla görülen bir diğer önemli kalem de bavul ticareti olarak adlandırılan ve özellikle İstanbul, Bursa, Gaziantep gibi illerimizden yolcu beraberinde Irak'a getirilen tekstil ve konfeksiyon ağırlıklı ürünlerdir. İhracatımızın bir kısmı da KARTET Karadeniz Elektrik Şirketi tarafından 2003 yılından itibaren Irak'tan elektrik üretmek kaydıyla fuel oil ithal edilmesi karşılığında ülkeye satılan elektrikten oluşmaktadır. 55 BAŞLICA SANAYİ ÜRÜNLERİ • İnşaat Malzemeleri • Beyaz Eşya • Boru ve Bağlantı Parçaları • Demir Çelik • Elektrikli Makineler ve Kablolar • Ev Tekstili • Gıda İşleme Makineleri • Halı • Hazır Giyim • Alüminyum İnşaat Malzemeleri • Müteahhitlik Hizmetleri • Otomotiv Ana ve Yan Sanayi • Sofra ve Mutfak Eşyaları BAŞLICA TARIM ve GIDA ÜRÜNLERİ • Bisküvi • Bitkisel Yağlar • Bulgur • Domates Salçası • Kanatlı Etleri • Şekerli ve Çikolatalı Mamuller • Un • Yaş Meyve Sebze • Yumurta IRAK’A İHRACAT YAPAN FİRMALAR TÜRKİYE'NİN IRAK’A İHRACATINDA İLK 10 FİRMA (2008) ALTUNKAYA İNŞ.NAK. GIDA TİC A.Ş MURAT İNTERNATİONAL DIŞ TİC A.Ş. KARTET KARADENİZ TOPTAN ELEKTRİK TİC.A.Ş. BEŞLER MAKARNA UN İRMİK GIDA SAN.VE TİC.A.Ş. YÜKSEL DIŞ TİCARET İNŞAAT SANAYİ LİMİTED ŞİRKETİ UNAT YAĞ GIDA SANAYİVE TİC.LTD.ŞTİ. SIEMENS SANAYİ VE TİCARET A.Ş BEŞLER GIDA VE KİMYAANONİM ŞİRKETİ ARÇELİK ANONİM ŞİRKETİ ÖZGÜNEYLER İÇ VE DIŞTİC. A.Ş. İLK 10 FİRMA TOPLAM İHRACATI: 682.330.380 GENEL TOPLAM: 3.912.190.720 İLK 10 FİRMANIN IRAK’A GENEL İHRACATIMIZDAKİ PAYI: %17,4 Ürünler (bin $) GTİP ÜRÜNLER 2709 Ham petrol (petrol yağları ve bitümenli minerallerden elde edilen yağlar) 2710 Petrol yağları ve bitüm enli minerallerden elde edilen yağlar 7108 Altın (ham, yarı işlenmiş, pudra halinde) 0713 Kuru baklagiller (kabuksuz) (taneleri ikiye ayrılmış) 3817 4101 2007 2008 2009 526.409 1.187.867 831.704 68.936 107.981 97.155 0 333 5.084 1.914 4.271 3.700 Karışım halinde alkalibenzenler, alkalinaftalenler 0 0 3.679 Sığır ve at cinsi hayvanların derileri-ham 0 576 2.680 59 IRAK’TAN İTHALAT YAPAN FİRMALAR TÜRKİYE'NİN IRAK’TAN İTHALATINDA İLK 10 FİRMA (2008) TÜPRAŞ TÜRKİYE PETROL RAFİNERİLERİ KARKEY KARADENİZ ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş İDİL ENERJİ SANAYİ VE TİC.A.Ş. BAŞHAN TARIMSAL ÜRÜNPAZ.SAN.DIŞ.TİC.A.Ş. İPEK YEM VE GIDA SAN.TİC.A.Ş. TOROS TARIM SAN. VE TİC. A.Ş. BANDIRMA GÜBRE FABRİKALARI A.Ş. YILDIZCAN İÇ VE DIŞ TİC.LTD.ŞTİ. AKBEŞ TEKSTİL TARIM ÜRÜN.SAN.VE TİC.LTD.ŞTİ. HELVANT BULGUR SAN.TİC. LTD. ŞTİ. İLK 10 FİRMA TOPLAM İTHALATI: 1.307.420.846 GENEL TOPLAM: 1.320.922.795 İLK 10 FİRMANIN IRAK’A GENEL İTHALATIMIZDAKİ PAYI: % 98 60 IRAK - DEĞERLENDİRME GÜÇLÜ YÖNLER (+) • Coğrafi ve kültürel yakınlık, ZAYIF YÖNLER (‐) * Habur sınır kapısının yetersizliği * Nakliye maliyeti ve süresinin • Olumlu Türk ve Türk malı imajı, fazla olması • Müteahhitlerimizin gösterdikleri performans, * Para transferinde yaşanan sıkıntılar, * İhracatçılarımızın ve • Başbakan ve Bakan seviyesinde müteahhitlerimizin alacak sorunları yapılan karşılıklı ziyaretler * Iraklı firmalara ilişkin sağlıklı veri kaynaklarının olmaması * İhale ve alımlarda yolsuzluk IRAK - DEĞERLENDİRME FIRSATLAR (+) TEHDİTLER (‐) • Her türlü ihtiyaç maddesinin ithalatla karşılanması * Can güvenliğinin olmayışı • Her tür yatırıma ihtiyaç duyulması * İstikrarsızlık ve belirsizlik • Alt yapı, hastane, okul ve konut ihtiyacı, • Gelişen siyasi ilişkiler. • Petrol gelirlerinin artarak devamı • Düşük gümrük vergileri (%5) * Bankacılık ve finans sektörünün zayıf olması İŞADAMLARIMIZIN IRAK PAZARINDA DİKKAT ETMESİ GEREKENLER Ticareti Etkileyen Kültürel Faktörler ‐Zaman ‐ Karşılıklı saygı ve güven ‐ Arapça bilgi, kartvizit ‐ Davete icabet Pasaport ve Vize İşlemleri Resmi Tatiller ve Çalışma Saatleri Yerel Saat (Türkiye saatinden 1 saat ileri) Para Kullanımı (Yeni IRak Dinarı) Telefon Kodu (+964) Yerel Ölçü Birimi (metrik sistem) İklim Güvenlik Kuzey Irak Irak Kürt Bölgesel Yönetimi kontrolünde, Irak’ın Türkiye’ye açılan kapısı, Toplam petrol gelirlerinin % 17’si, Irak’ın en güvenli bölgesi Geniş yatırım imkanları Ulaşım kolaylığı Yüzölçümü: 40.000 km2 Nüfus: yaklaşık 4 milyon Yönetim: Irak anayasasınca tanınan IKBY Parlamentosu, Bakanlar Kurulu IKBY’ye bağlı vilayetler: Erbil (Başkent), Dohuk, Süleymaniye Etnik yapı: %90 Sünni Kürt, %6 Türkmen, %4 diğer Sanayi: petrol,ticaret,nakliye hizmetleri, tarım Kuzey Irak – Dış Ticaret Genel Ticaret Gümrük vergileri: % 5 (Yeniden Yapılandırma Fonu)+ Araç başına alınan $40 dolarlık ücret, Teknik engeller: Alt yapı eksikliği, gümrükte yaşanan keyfi uygulamalar Türkiye ile Ticaret Pazar payı: Tüketici ürünlerinde yaklaşık % 50 Ürünler: Tekstil, mobilya, gıda, elektrik, elektronik, yapı ve inşa malzemeleri Ürün algısı: Olumlu Türk malı imajı, Rakipler: İran , Suriye ve Uzakdoğu ülkeleri Kuzey Irak‐Müteahhitlik Pazar büyüklüğü: 2009 yılında Irak’ta üstlenilen toplam 2 milyar dolarlık projenin yaklaşık %70’i Kuzey Irak’ta, Belli başlı projeler: – Erbil ve Süleymaniye Uluslar arası hava alanları, – Dohuk su dağıtım projesi, – Erbil‐Dohuk karayolu, – Muhtelif toplu konut, okul ve hastane inşaatları. Müteahhitlik firmaları: – Tepe, Yüksel, Makyol, Cengiz, Ohitsan, Age, 77 İnşaat, Kürk İnşaat, Nursoy Kuzey Irak – Yatırım ‐ Yerel Ticaret ve Sanayi Bakanlığına bağlı 1150 firmanın % 65’i Türk, ‐ 2006 yılından bu yana yürürlükte olan Yatırım Teşvik Kanunu ile yatırımlar teşvik ediliyor; ‐ 10 yıl gelir vergisi muafiyeti, ‐ Arsa tahsisi, ‐ Üretimde kullanılan makine, ekipman ve hammaddeye gümrük vergisi muafiyeti, ‐ Sermaye ve kar transferi serbest, ‐ Yerli işçi çalıştırma şartı yok. ‐ Yatırım sigortalama sistemi yok, ‐ Kredi temin eden resmi veya özel kurum yok, ‐ Bankacılık sistemi gelişmemis, ‐ Yabancılara arsa satışı yasak, ‐ Anlaşmazlıklar için uluslar arası tahkim mekanizması yok, ‐ İş gücü ucuz olmasına rağmen kalifiye değil. ‐Kuzey Irak’ta halen büyük ölçekli bir üretim tesisi bulunmamaktadır. Kuzey Irak Değerlendirme GÜÇLÜ YÖNLER (+) • Coğrafi ve kültürel yakınlık, • Olumlu Türk malı imajı, • Müteahhitlerimizin bugüne değin gösterdikleri performans, ZAYIF YÖNLER (‐) • Habur sınır kapısı mevcut ticaret hacmini kaldırmaktan uzak, • Para transferinde yaşanan sıkıntılar, • Müteahhitlerin özellikle Süleymaniye’de yaşadığı alacak tahsili sorunu. • Henüz büyük ölçekli firmaların (müteahhitlik ve yatırım) bölgeye gelmemiş olması, • Özellikle İç Anadolu ve Batı’da yer alan firmaların bölge hakkında bilgi eksikliği, • Türkçe’nin 3. yaygın dil olması, • Erbil’de Başkonsolosluk açılmış olması, • Bölgesel yönetimin Türk işadamlarına yaklaşımı, • Ticaret ve Sanayi Bakanının Türk olması, • Halkın büyük kısmının Türkiye ve Türklere karşı olumlu bakışı, • • Erbil’de düzenlenen milli katılımda bulunduğumuz fuarların genel olarak verimli geçmesi, Enerji sektöründe faaliyet gösteren Türk firmalarının bölgede etkin rol oynamaması. • Iraklı firmalara ilişkin sağlıklı veri kaynakları bulunmaması. • Bölgenin işadamlarımız için son derece güvenli olması Kuzey Irak Değerlendirme TEHDİTLER (‐) FIRSATLAR (+) • • • Her tür yatırıma ihtiyaç duyulması Kuzey Irak’ta kurulması olası sanayi bölgesi, Hidrokarbon yasasının çıkması ile petrol gelirlerinin 5 kat artma ihtimali, • Bölgesel hükümet ile merkezi hükümet arasındaki siyasi gerilim, • ABD kuvvetlerinin 2011 sonunda Irak’tan çekilmesi, • Özellikle Süleymaniye vilayetinde artan İran etkisi, • Süleymaniye’de kurulması olası sanayi bölgesi, • Batılı firmaların bölgeye artan ilgisi, • Gümrük vergilerinin tekrar yürürlüğe konulması, • Alt yapı , hastane, okul ve konut ihtiyacı, • Hidrokarbon yasası üzerinde anlaşmaya varılamaması ihtimali, • Gelişen siyasi ilişkiler. • Kerkük sorunu. • Kuzey Irak’ta PKK terör örgütü üyelerinin varlığı. Kuzey Irak Eylem Planı 1‐ II. ve III. gümrük kapılarının faaliyete geçirilmesi, 2‐ Para transferi ve ticari işlemleri yapacak bir Türk banka şubesinin Erbil’de açılması, 3‐ THY’nin Erbil’den İstanbul, Ankara ve güneydeki bir ile seferler başlatması (THY başlayacak) 3‐ Türk veya uluslar arası yatırım sigorta firmalarının bölgede faaliyete geçmesi, 4‐ Bölgede faaliyet gösteren Türk firmalarının ofis‐mağaza yardımı başvurularının sonuçlandırılması. 5‐ IKBY nezdinde girişimde bulunarak özellikle üretime yönelik yatırımlara kredi temin edilmesi, 6‐ Özellikle Batı’da ve İç Anadolu’da yer alan firmalara Kuzey Irak’taki mevcut yatırım ve iş ortamı hakkında sağlıklı bilgi verilmesi, BASRA ‐ Temel Özellikler Irak petrolünün % 65’i Irak’ın dünyaya açılan limanları En önemli petrol tesisleri Güvenlik probleminin azlığı Yatırım potansiyeli Yüzölçümü: 19.000 km² Nüfus:3,5 milyon Sanayi: petrol, petrokimya, limancılık, balıkçılık, tarım Etki alanındaki şehirler: Meysan, Kerbela, Necef, Tikar Etnik yapı: %80 Şii, %15 Sünni BASRA - Değerlendirme GÜÇLÜ YÖNLER (+) • Devletin uyguladığı bölgesel açılım stratejisi • İşadamlarımızın K. Irak tecrübesi • Sektörel rekabet gücümüz • En üst düzey ikili ekonomik ve ticari ilişkiler • Şehirdeki batılı tek Başkonsolosluk oluşumuz • Türkiye’den doğrudan uçak seferlerinin başlaması • İşadamlarımızın Batılıların aksine bölgede rahatça hareket edebilmesi • Vergilerin düşük olması ZAYIF YÖNLER (‐) • İşadamlarımızın Basra’yı Irak’ın diğer yerleri gibi güvensiz zannetmesi • Türk tırlarının Bağdat’ın güvensizliği nedeniyle doğrudan Basra’ya gelememesi • Ticaretin K. Irak üzerinden yapılması • Düzgün çalışmayan firmalarımızın bölgeye gelme ihtimalleri • Uzakdoğu ürünlerinin fiyat rekabeti avantajı BASRA - Değerlendirme FIRSATLAR (+) • A’dan Z’ye tüm mal, hizmet ve yatırımlara ihtiyaç duyulması TEHDİTLER (‐) • Siyasi istikrarsızlık ve belirsizlik • Yatırım ve iş kurma koşullarının özellikle Kuzey’e göre elverişsizliği • Bankacılık ve sigorta sektörünün çok zayıf olması • İkamet ve giriş çıkış işlemlerinde yaşanan sıkıntılar • Yatırım mevzuatının nisbeten iyileştirilmesi • Güvenlik ortamının iyileşmesi • Bölgedeki Türkiye imajının getirdiği avantaj • Petrol üreten bölgelerin genel bütçeden daha adil pay alacak olması • Bölgenin siyasi açıdan Irak’ın merkezi olması • Yetkililer ve toplumdaki beklentilerin yüksek olması (Yeni bir Dubai olma özlemi) • Bölgenin tüm altyapısının yeniden yapılacak olması • Firmalar hakkında veritabanının olmaması • Halkın alım gücünün yüksek olması • Altyapının çok geri durumda olması • Diğer bölgelerin aksine homojen etnik ve siyasi yapısı BASRA - Eylem Planı Firmaların bölgeye yönlendirilmesi Sektör ve madde raporlarının hazırlanması Alım ve ticaret heyetleri düzenlenmesi Fuarların Basra civarındaki şehirlere yaygınlaştırılması İthalatçı firma bilgilerine ilişkin güncel veri tabanı oluşturulması Fuar ve heyetlerde Irak’ın hedef ülke olarak tanınmasına devam edilmesi Ortak serbest bölge kurma çalışmalarının sürdürülmesi Ülke imajını lekeleyebilecek firmalar hakkında bilgi temin edilmesi Firmaların bölgede ofis açmaya yönlendirilmesi Firmalara bölgeyi tanıtıcı seminerler düzenlenmesi Nakliye sorununun çözülmesi PROJE VE HEDEFLER ÖNÜMÜZDEKİ DÖNEMDE EKONOMİK İLİŞKİLERİN GELİŞTİRİLMESİ YÖNÜNDEKİ PROJE VE HEDEFLER 75 PROJE VE HEDEFLER Mal ve hizmetlerin serbest dolaşımını öngören iki ayrı anlaşmanın imzalanması, Türk‐Eximbank’ın Irak’a uygun koşullu ülke kredisi açması, Türk‐Irak sınırın sıfır noktasında “Özel Nitelikli Serbest Bölge” kurulması, Türkiye‐Irak Doğal Gaz Boru hattının yapımı, Irak petrol sahalarının Türk‐Irak ortaklığı ile geliştirilmesi, Kerkük‐Yumurtalık Boru Hattının tam kapasite kullanılır getirilmesi, hale PROJE VE HEDEFLER Irak’ın Elektrik Altyapısının Güçlendirilmesi İçin Türk firmalarının Irak’ta Faaliyetlerinin Arttırılması İki ülke elektrik sistemlerinin yüksek kapasiteli bir hatla bağlanması, Bağdat’ta bir Türk Ticaret Merkezi kurulması, Bağdat Uluslararası Fuar Merkezinin Yenilenmesi ve Irak’ta sektörel Türk Ürünleri Fuarının Düzenlenmesi, Kasap Petrol Sahasının Geliştirilmesi ve Üretilecek Ağır Petrolün Kullanılacağı Elektrik Santralı Yapımı Projelerinin hayata geçirilmesi, Irak’ın “geniş bant internet” altyapısının ulusal ve uluslararası bağlantılarını kapsayacak şekilde kurulup işletilmesi SON SÖZLER Irak'a yönelik ticaretimizin bölgesel yoğunluğundaki farklılığın giderilmesi de büyük önem taşımaktadır. Bu çerçevede; Irak’ta iş yapmaya istekli firmalarımızın Irak Ülke Masasının fikir ve değerlendirmelerini mutlaka almalıdır. Orta (Bağdat'ta) ve Güney Irak'taki iş fırsatları ve ticaret potansiyeli de değerlendirilmelidir. Başta belli başlı markalarımız olmak üzere çoğu Türk firması Irak'a yönelik temsilciliklerini sadece Kuzey Irak’ta yerleşik firmalara vermektedirler. Bu temsilciler ise bu malları öncelikli olarak bölgelerinde pazarlamakta ve Irak'ın diğer eyaletlerine yeterince ulaştıramamaktadır. Bu kapsamda, Irak için verilen acente veya temsilciliklerde birden çok temsilci ve acente tayin edilmeli ve tüm pazara yaygın bir strateji uygulanmalıdır. Irak'a yönelik ticaretin Habur Kapısının yanı sıra Basra'ya yönelik gemi seferleri ile de yapılabileceği, Orta Irak'a açılan Rabia sınır kapısının daha etkin ve yoğun bir şekilde kullanılabileceğine Türk işadamları dikkate almalıdır. Firmalarımız Irak Ticaret Bakanlığı nezdinde kayıt olmalıdır. Firmalarımız, Iraklı unsurlar vasıtasıyla Bağdat’ta kendilerine ofisler kurmalı, ihaleleri bu ofisler vasıtasıyla sürekli takip etmelidir. IRAK’TAKİ TEMSİLCİLİKLERİMİZ İLE İLETİŞİM T.C. Bağdat Büyükelçiliği (Büyükelçi Sn. Murat ÖZÇELİK) Adres: 2/8 Veziriye P.B. 14001 Bağdat/IRAK Tel: (00 964 1) 422 00 21–22 (00 964 1) 422 27 68 0 312 292 26 99 (Ankara üzerinden) Faks: (00 964 1) 422 83 53 0 312 292 27 99 (Ankara üzerinden) E‐posta: [email protected] T.C. Bağdat Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği (Ticaret Müşaviri Sn. Metin KİRKİN)) Office of the Commercial Counsellor, Turkish Embassy, Baghdad Adres : Al Weziriya Mahalla:301 , Zukak:5, No:15 Bağdat/IRAK Tel : +964 790 316 75 81 E‐posta: [email protected] IRAK’TAKİ TEMSİLCİLİKLERİMİZ İLE İLETİŞİM‐2 T.C. Basra Başkonsolosluğu Ticaret Ataşeliği (Ticaret Ataşesi Sn. Sait Faik GÜLŞEN)) Tel: +964 781 247 44 27 E‐posta: [email protected] Tel: 0312 292 26 31(Ankara üzerinden ) Faks: 0312 292 27 81 T.C. Erbil Başkonsolosluğu Ticaret Ataşeliği (Ticaret Ataşesi Sn. Deniz KUTLU)) Tel: +964 771 077 59 31 E‐posta: [email protected] T.C. Musul Başkonsolosluğu Adres: Al‐Tayaran Mahallesi, Dar El‐Dhubbat Caddesi, No: 5/2, Musul /IRAK Tel: +964 60‐ 780588, 780589, 780590 Tel: 0312 ‐ 292 26 98 (Ankara üzerinden ) Faks: +964 60 ‐ 780591 E‐posta: [email protected] * Ankara IRAK ÜLKE MASASI [email protected] Tel: 0‐312‐417 2223 Irak Petrol Sektörü Irak Petrol Sektörü 2009 (ilk 8 ay) 2010 (ilk 8 ay) 18 Milyon $ 25 Milyon$ 22.3 milyon $ 12.8 milyon$ 53 57 Mermer, %71 Mermer, %71 zığ’ın İhracatı zığ’ın İthalatı ma Sayısı aç Ettiği Başlıca ünler ÇİN HALK CUMHUR. IRAK, A.B.D., SURİYE, BİR.ARAP EMİRLİK, LİBYA acat Yaptığı Başlıca FRANSA, SUUDİ ARABİSTAN İhracat 2009-2010 (ilk 8 ay) DOLAR ELAZIĞ DOLAR 17.958.453 25.028.605 11 MERMER VE TRAVERTEN (HAM/KABACA YONTULMUŞ) 6.395.067 9.841.064 91 MERMER, TRAVERTEN VE SU MERMERİ (İŞLENMİŞ/YONTULMAMIŞ) 3.271.749 4.448.885 21 MERMER, TRAVERTEN VE SU MERMERİ (YONTULMUŞ/KESİLMİŞ) 3.199.589 3.483.217 ELAZIĞ detayı DI Yıl 2009 2010 6.075.721 8.877.411 2.569.107 5.283.108 1.737.112 1.851.249 E 220.852 1.130.558 AP EMİRLİK. 691.304 1.123.670 507.287 626.919 293.663 585.945 LK CUMHUR. A 2009 (ilk 8 ay) 2010 (ilk 8 ay) 130.8 Milyon $ 133.8 Milyon$ 19.5 milyon $ 41.1 milyon $ 127 127 Kayısı % 75, Kayısı Çekirdeği % 5, Çimento %5 Kayısı % 68, Kayısı Çekirdeği % 5,Çimento %2 atya’ın İhracatı atya’ın İthalatı a Sayısı ç Ettiği Başlıca nler Malatya DOLAR DOLAR 130.774.864 133.753.076 88.987.203 99.968.384 0 KAYISI (ZERDALI DAHIL) KURUTULMUS 9 BAŞKA YERDE BELİRTİLMEYEN YEMEYE ELVERİŞLİ ÇEKİRDEK İÇLERİ VE DİĞER ÜRÜNLER 6.212.750 6.159.063 9 ÇİMENTO; PORTLAND; DİĞER 7.111.526 2.920.217 0 INCIR (TAZE/KURUTULMUS) 4.529.035 2.612.435 0 KAYISI (ZERDALI DAHIL) (TAZE) 2.961.799 2.084.178 MALATYA etayı I Yıl 2009 2010 20.852.999 24.729.420 14.603.455 19.432.791 13.820.438 12.722.229 8.895.382 6.783.757 7.442.270 6.701.729 3.746.267 6.410.517 4.710.396 5.100.866 ALYA 4.599.931 4.655.810 A 2.083.198 4.039.115 2.280.838 3.632.714 DA 4.362.373 2.889.733 A 1.849.460 2.526.693 FEDERASYONU A RE 2009 (ilk 8 ay) 2010 (ilk 8 ay) 926.817 $ 2.670.871 $ 7.438 $ 1.000.160 $ 3 4 öl’ün İhracatı öl’ün İthalatı a Sayısı Mermer, makine paletli buldozer ç Ettiği Başlıca nler KAZAKİSTAN, SUUDİ ARABİSTAN, LİBYA, IRAK KUVEYT, ALMANYA NGÖL DOLAR DOLAR 2009 2010 926.817 2.670.871 0 1.108.593 161.609 977.381 0 357.090 670.551 130.291 PLASTİKTEN KAPILAR, PENCERELER VB. ÇERÇEVELERİ, PERVAZLARI, KAPI EŞİKLERİ 0 59.400 ÇOK KATLI YALITIM CAMLARI 0 20.760 DİĞER YAKIT BRÜLÖRLERİ-KARMA BRÜLÖRLER DAHİL 0 9.461 YIL MERMER, TRAVERTEN VE SU MERMERİ (YONTULMUŞ/KESİLMİŞ) TOPRAK, TAŞ, CEVHER VB. AYIRAN, YIKAYAN VB. MAKİNELERİN PARÇALARI PALETLİ BULDOZER VE ANGLEDOZERLER MERMER, TRAVERTEN VE SU MERMERİ (İŞLENMİŞ/YONTULMAMIŞ) BİNGÖL detayı DI Yıl 2009 2010 STAN 161.609 1.347.987 ARABİSTAN 670.551 826.989 364.708 112.644 T 16.591 YA 1.952 94.657 2009 (ilk 8 ay) 2010 (ilk 8 ay) 19.362 $ 25.781 $ 328 $ 58.832 $ 1 2 Mecimek, Meyve Suyu Mecimek celi’nin İhracatı celi’nin İthalatı a Sayısı ç Ettiği Başlıca nler cat Yaptığı Başlıca ler Suudi Arabistan, Almanya, İsviçre :TUNCELİ YIL 2009 2010 DOLAR DOLAR ALTILI ADI 0 MERCIMEKLER; KABUMERCIMEKLER; KABUKSUZ (KURU) 0 KARIŞIK HALDEKİ MEYVE VE SEBZE SULARI 0 DİĞER SULAR (TATLANDIRICI MADDELER KATILMAMIŞ, 0 23.907 3.675 0 15.687 1.874 TUNCELİ detayı DI Yıl 2009 ARABİSTAN YA 23.907 19.362 E oplam 2010 1.874 19.362 25.781 2009 (ilk 8 ay) 2010 (ilk 8 ay) 78.9 milyon $ 131.5 milyon $ nlıurfa’nın İthalatı 72.9 milyon $ 137.1 milyon $ ma Sayısı 100 109 Çimento, Doğalgaz Hattında kullanılan boru, Domates, Buğday unu Çimento, Doğalgaz Hattında kullanılan boru, Domates, Buğday unu nlıurfa’nın İhracatı aç Ettiği Başlıca nler acat Yaptığı Başlıca eler SURİYE, IRAK, RUSYA FEDERASYONU, UKRAYNA, İTALYA, AZERBAYCAN-NAHÇ. ANLIURFA DOLAR DOLAR 2009 2010 76.669.595 131.466.035 31.009.719 49.581.694 DEMİR/ÇELİKTEN DİĞER GAZ/PETROL BORU HATTINDA KULLANILAN BORU 9.780.060 17.851.191 DOMATES; DİĞER ŞEKİLDE (SİRKE, ASETİK ASİTTEN BAŞKA ŞEKİLDE KONSERVE EDİLMİŞ) 8.347.589 8.936.177 SIVI DİELEKTRİK TRANSFORMATÖRLER GÜÇ<650 KVA 9.632.890 6.603.681 337.440 4.878.950 1.029.314 4.668.571 YATAK ODALARINDA KULLANILAN TÜRDEN AHŞAP MOBİLYALAR 0 4.310.246 BUĞDAY; MAKARNALIK(DURUM BUĞDAYI) 0 2.724.083 541.501 1.925.597 1.321.657 1.866.931 49.417 1.524.866 YIL ÇİMENTO; PORTLAND; DİĞER BUĞDAY UNU/MAHLUT UNU BULGUR PAMUK (KARDESİZ, TARANMAMIŞ) DİĞER ELEKTRİK İLETKENLERİ (GERİLİMİ=<80 V. İÇİN) TİŞÖRT, FANİLA, ATLET VS. GİYİM EŞYASI; PAMUKTAN (ÖRME) ŞANLIURFA detayı DI E FEDERASYONU Yıl 2009 2010 32.248.544 55.534.229 25.345.339 40.360.274 3.543.774 5.001.748 NA AYCAN-NAHÇ. 2.842.722 1.922.636 2.724.083 27.094 2.618.963 KİZ 2.270.738 T 2.010.672 RİSTAN 11.366 1.795.274 2009 (ilk 8 ay) 2010 (ilk 8 ay) 66.5 milyon $ 100.1 milyon $ arbakır’ın İthalatı 10.5 milyon $ 21.7 milyon $ ma Sayısı 84 106 Un, Mermer, Krom Cevheri Un, Mermer, Krom Cevheri arbakır’ın İhracatı aç Ettiği Başlıca nler acat Yaptığı Başlıca eler IRAK, ÇİN HALK CUMHUR., NİJERYA, KAZAKİSTAN, SUUDİ ARABİSTAN YARBAKIR Y DOLAR DOLAR 2009 2010 I L 66.453.130 100.078.932 11.846.873 17.832.630 307.142 17.067.050 KROM CEVHERLERİ VE KONSANTRELERİ 1.546.236 7.181.176 MERMER, TRAVERTEN VE SU MERMERİ (İŞLENMİŞ/YONTULMAMIŞ) 9.615.110 7.027.147 MERMER VE TRAVERTEN (HAM/KABACA YONTULMUŞ) 15.203.519 6.973.275 DEMİR CEVHERLERİ VE KONSANTRELERİ (AĞLOMERE EDİLMEMİŞ) 0 5.176.125 DİĞER ELEKTRİK İLETKENLERİ (GERİLİMİ=<80 V. İÇİN) 2.272.494 4.050.494 MARGARİN (SIVI MARGARİN HARİÇ) 1.881.442 2.680.529 SIVI DİELEKTRİK TRANSFORMATÖRLER GÜÇ<650 KVA 435.047 2.332.719 DİĞER ELEKTRİK İLETKENLERİ (1000 VOLTUN ÜSTÜNDE DEVRELER İÇİN) 234.526 1.969.545 BUĞDAY UNU/MAHLUT UNU MERMER VE TRAVERTEN (BLOK, KALIN DİLİMLER ŞEKLİNDE KESİLMİŞ) DİYARBAKIR detayı DI Yıl 2009 2010 36.332.023 47.878.634 14.852.729 33.661.205 156.197 4.347.351 STAN 2.912.273 2.162.280 ARABİSTAN 1.173.078 2.156.350 955.898 1.462.141 LK CUMHUR. A