transkripsiyon nedir nasil yapilir

Sayı 1
Bengütaş Duvar Gazetesi
Ders Notu
TRANSKRĐPSĐYON NEDĐR? BĐLGĐSAYAR
ORTAMINDA TRANSKRĐPSĐYONLU YAZI
NASIL YAZILIR?
Doç. Dr. Özer ŞENÖDEYİCİ
Klâsik Türk edebiyatı araştırmaları çerçevesinde tanımlanacak olursa transkripsiyon, Arap harfli
metinleri, sözcüklerin hangi karakterlerle yazıldıklarını gösterecek biçimde Lâtin harflerine aktarma işlemidir.
Bu işlem, metinlerin orijinallerinin nasıl yazılmış olduğuna ışık tutar, bilhassa birbirine yakın seslerle yazılan
sözcüklerin ayırt edilmelerini kolaylaştırır. Günümüzde de bazı sözcüklerin karıştırılmaması için uzatma (^)
işaretinin kullanılması bu kabilden bir uygulamadır. Aşık-âşık, dahil-dâhil, alem-âlem gibi… Ancak Arap harfli
Türk yazısını Latin harflerine aktarırken daha fazla ayırt edici karaktere ihtiyacımız vardır.
Arap harfli Türk yazısını karşılayan Latin harfleri aşağıdaki gibidir:
TRANSKRİPSİYON A LFABESİ
‫ا‬, ‫آ‬
a, ā
‫ش‬
ş
‫أ‬, ‫ا‬
a, e
‫ص‬
ś
‫ﺀ‬
ǿ
‫ض‬
Ŝ, ñ
‫ب‬
b
‫ط‬
ŧ
‫پ‬
p
‫ظ‬
ž
‫ت‬
t
‫ع‬
Ǿ
‫ث‬
ŝ
‫غ‬
ā
‫ج‬
c
‫ف‬
f
‫چ‬
ç
‫ق‬
ė
‫ح‬
ĥ
‫ك‬
k, g, ğ, ň
‫خ‬
ħ
‫ل‬
l
‫د‬
d
‫م‬
m
‫ذ‬
ź
‫ن‬
n
‫ر‬
r
‫و‬
v, o, ö, u, ü, ū
‫ز‬
z
‫ھ‬
h, a, e
‫ژ‬
j
‫ى‬
y, ı, i, į, ā
‫س‬
s
‫('ا‬
ħˇā
www.bengutasduvargazetesi.blogspot.com
[email protected]
19
Sayı 1
Bengütaş Duvar Gazetesi
Transkribe edilmiş metin örneği:
Óaddeden geçmiş nezÀket yÀl ü bÀl olmuş saña
Mey süzülmüş şìşeden ruòsÀr-ı al olmış saña
Bÿy-ı gül taúùìr olunmuş nÀzıñ işlenmiş ucu
Biri olmuş òoy birisi dest-mÀl olmuş saña
Şimdi transkripsiyon işleminin bilgisayarda nasıl yapıldığı hakkında bilgi vereyim. Öncelikle elinizde
“Times Turkish Transcription” ya da “Oktay New Transkripsiyon” gibi, yazı tiplerinin bulunması gerekiyor.
Bu işlevi gören fontlardan birini “Denetim Masası-Yazı Tipleri” içine yapıştırmamız gerekiyor.
20
Ardından bir Word dosyası açıp “Ekle-Simge” bölümüne giriyoruz.
Bengütaş Duvar Gazetesi
Sayı 1
Tüm Simgeler bölümünü açtıktan sonra çıkan pencerede yüklediğimiz fontu seçip sahip o fontun sahip olduğu
karakterleri görüntülüyoruz. Ardından bu pencerenin alt kısmında bulunan “Kısayol Tuşu” düğmesine
basıyoruz. Daha sonra harfleri atamaya başlıyoruz.
Standart karakterler içinde bulunmayan harfleri, klavye ile yazma için atama yapmak en uygun
yoldur. Đşlemi şöyle yapıyoruz: Öncelikle hangi tuşla, hangi karakterin yazılmasını istediğime karar
vermeliyiz. Genelde ctrl ve alt tuşları sayesinde karakterleri, tuş kombinasyonları şeklinde atarız. Örneğin ha
(‫ )ح‬harfine tekabül eden (ó) karakterini atamak için “Simge” penceresinde bu harfi buluruz. Üzerine bir defa
tıklama yaparak “Kısayol Tuşu” düğmesine basarız. Daha “Yeni Kısayol Tuşuna Basın” bölümüne gelip ctrl
tuşu ile birlikte klavyedeki “H” harfine basarız. Bu işlemi yaptıktan sonra Word dosyası açıkken ctrl ve H
tuşlarına bastığımızda (ó) karakterini elde ederiz. Büyük harfleri atarken ctrl-harf ve shift tuşuna basmak
uygundur. ‫ذ‬,‫ ز‬,‫ ظ‬, ‫ ض‬karakterlerini ayır edebilmek için ctrl-z, alt-z, ctrl-alt-z kombinasyonları tercih
edilebilir. Bunlarında büyüklerini atamak için yine fazladan shift tuşuna basarak atamaları gerçekleştirmek
gerekir.
Bu işlemler yapıldıktan sonra Word dosyası açıldığında yazı tipi, yüklenen font olarak seçildiğinde
doğrudan klavyeden transkribe yapılabilir. Đlgili karakterleri ctrl ve alt tuşları ile harflere basmak suretiyle
yazabiliriz.
Evet, şimdi, bizleri bekleyen ecdat mirasını günümüze kazandırabilmek için bir adım atmış olduk.
Sonraki dersimizde, okuyacağımız bir yazma eseri nereden bulabileceğimiz üzerinde duracağız.
21