Prof.Dr. Muhittin A. Serdar

Toplum
ve Hasta Sağlığı Temelinde
Laboratuvar Veri Algoritmaları
Prof.Dr. Muhittin A. Serdar
Acıbadem Üniversitesi Tıp Fakültesi
ve ClinLab Laboratuvarı
Algoritma
• matematikte ve bilgisayar
biliminde bir işi yapmak için
tanımlanan, bir başlangıç
durumundan başladığında,
açıkça belirlenmiş bir son
durumunda sonlanan, sonlu
işlemler kümesidir.
• belli bir problemi çözmek
veya belirli bir amaca ulaşmak
için çizilen yol
Algoritmalar ne için ve
nasıl kullanılır?
• Hasta
– Rehberler (…….)
• Ülke için gerekli olan kurallar
– Sağlık politikaları (tarama programları, aşı vs)
– Yönetmelikler
– Bölgesel rehberler
• Laboratuar (sonuç değerlendirme)
– Hizmet kalite standartları (İç kalite kontrol ve dış kalite
değerlendirme kuralları, referans aralık, kritik değer,
TAT, hasta onam kuralları vs……..)
– Akreditasyon
Klinik Laboratuvarlar
yapılarına göre ve işlevlerine göre farklılık gösterir
• Yönetimsel
– Üniversite ve Eğitim Araştırma Laboratuvarları (iki işlevli)
– Devlet Hastanesi Laboratuvarları
– Özel Laboratuvarları (Hastane ve sadece lab)
• İşlevsel
– Rutin L. (klinik kimya, immunokimya, idrar Lab)
– Nadir yapılan test L. (kromatografi, koagülasyon
electroforez,metabolizma vs)
– Merkezi - Core L. gibi(Biyokimya, Mikrobiyoloji, Genetik, HLA gibi)
• Zamansal (TAT göre)
–
–
–
–
< 2 saat (Acil Lab)
2-5 saat (Türkiye için)
1-3 gün
1-2 haftaya kadar
Kalite ölçülebilir ve değişik alt
hedefleri vardır?
• Analitik hedefli
• Toplam süreç temelli
Bireysel
Kurumlar arası iletişim
• Toplum temelli ve hasta temelli
Ulusal ve Uluslararası
Kalite Hedefinin
Tanımlanması
İlk basamaktır
David Burnett (2013)
Stockholm konsensusu
• Klinik kararlarda biyolojik varyasyonlardan ve klinisyen
fikirlerinden yararlanılmalıdır
• Performans kriterleri, düzenleyici organizasyonlar ve/veya
DKD verilerinden yararlanılarak oluşturulmalıdır
• Analitik hedeflerde, DKD verileri, uygulamadaki durum veya
bilimsel araştırmalar ışığında oluşturulur
An overview of regulations from CLIA, CAP, TJC, and COLA
Proficiency Testing
Procedure Manuals
Method Verification, Calibration and Calibration Verification
Quality Control for the small laboratory
Quality Assurance
Personnel Competency Requirements
Inspection Tips, Tools for Self-preparedness
Point-of-Care testing requirements, EQC and the future
Rilibak: Almanya Analitik Hedefi
SDcc = standard deviation
Bias = difference of observed mean from Target Value (TV)
k = statistical “coverage factor” to account for uncertainty (1 for
metric, 3 to calculate specification)
TV = Target Value for the control sample (from manufacturer)
Kalite gereksinimleri
www.westgard.com
Analitik Standardizasyon ve Harmonizasyon Komitesi
Doç. Dr. Doğan Yücel
Doç. Dr. Macit Koldaş
Doç. Dr. Tamer İnal
Doç. Dr. Turan Turhan
Dr. Murat Öktem
Prof. Dr. Dildar Konukoğlu
Prof.Dr. Mustafa Serteser
Prof. Dr. Özkan Alataş
Doç.Dr. Mehmet Şenes
Prof.Dr. Diler Aslan
Prof.Dr. Muhittin Serdar
Dr. Ferzane Mercan
Analitik standardizasyon ve harmonizasyon komitesi
ön çalışma sonuçları
Switzerland
CLIA
CLIA
CLIA
Switzerland
CLIA
Spain
spain
CLIA
Switzerland
Switzerland
CLIA
Switzerland
TÜRKİYE
TÜRKİYE
TÜRKİYE
14
23
31
21
9
11
20
11
33
26
8
12
5
18
19
10
20
30
20
5
10
15
10
30
20
NC
10
NC
25
9
20
23
21
21
8
13
20
15
No
18
8
10
5
16
20
18
6
12
12
12
3
6
8
8
12
8
5
5
2
12
12
15
18
21
21
9
10
20
10
30
21
9
12
6
20
20
Ba
13
20
28
19
8
10
28
10
34
25
7
10
5
15
17
Cva
Türkiye
15
20
30
20
9
11
20
11
30
21
9
10
6
15
15
15
TE
95.0
10
18
26
16
8
11
19
11
24
21
9
9
6
12
14
13
Switzerland
95.0
11
17
27
15
8
9
20
13
26
22
8
9
5
13
13
13
Australasia
99
14
36
40
30
12
19
28
20
33
35
15
13
9
18
41
19
Germany
75.0 90.0 95.0 97.5
5
8
10 12
7
13 18 25
10 18 26 34
6
11 16 22
3
6
8
10
4
8
11 14
7
14 19 23
5
8
11 15
10 18 24 29
7
14 21 29
4
6
9
11
4
7
9
11
2
4
6
7
5
9
12 15
6
10 14 20
6
10 13 16
USA
N
3736
3966
3637
3941
3541
3664
3883
3899
3529
3563
3624
3474
3588
3526
3748
722
Biolojik varyasyon
Spain 2
Albumin (Alb)
Alanin aminotransferase (ALT)
Alkaline phosphatase (ALP)
Aspartate aminotransferase (AST)
Chloride (Cl)
Cholesterol(Cho)
Creatinine (Cre)
Glucose (Glu)
HDL cholesterol (HDLC)
Lactate dehydrogenase (LDH)
Potassium (P)
Protein (Prot)
Sodium (Sod)
Triglyceride (Tri)
Urea (Ure)
HbA1c
Öneri
Spain 1
1. çalışma2. çalışma
3.9 1.6 1.3
32.1 12.2 2
11.7 3.2 6.4
15.2 6
5.4
1.5 0.6 0.5
9
3
4.1
6.9 2.2 3.4
7.9 3.3 2.3
11.1 3.6 5.2
11.4 4.3 4.3
5.8 2.4 1.8
3.4 1.4 1.2
0.9 0.4 0.3
27.9 10.5 10.7
15.7 6.2 5.5
..
2.8
..
Henüz yeterli sayıda verimiz oluşmamıştır. Buna rağmen veriler önceki çalışmalar ile uyumludur.
Ricos ve ark çalışması incelendiyse Probe error çalışması için laboratuvar sayısının veri olarak verilmesi gerekir. Ancak şu an için gerekli olmadığını düşünüyorum.
Dışlama oranı %1.55 dir. Bu konuda eğitimlere devam edilmelidir.
Bu verilere göre Mustafa hocanın yaptığı gibi iç kalite kontrol bütcesinin belirleme çalışılmaları yapılmalıdır. Bu konuda bir arkadaşı görevlendirmeliyiz.
Çalışmaya 56926 veri alınmış. Yanlış yazıl olduğu düşünülen 104 veri çıkrılmıştır. Bunlar ekte verilmiştir.
Çalışmaya göre 3SD dışındaki veriler dışlanması apılmıştır. 781 veri çıkarılmıştır.
Toplam %1.55 veri dışlanmıştır.
20 farklı hastane kalite verlerine göre bu değerlerin kullanımı incelenmesine karar verilmiştir
En az 20 farklı tip laboratuvar sonuçları bu konsept içinde değerlendirilecek
Total hata !
İzin Verilebilir Toplam Hata
(Allowable Total Error): Testin klinik
yararını ortadan kaldırmayacak
büyüklükteki hata
Sistematik hata
Hata Bütçesi: Önerilen hata bütçesi
oranları sistematik hata için %25-50,
rastlantısal hata için %25-33’tir
CVw-day ≤ 0.25 TE%
CVtotal ≤ 0.33 TE%
TE% ≤1.65 ΔRE + ΔSE
Toplam Hata = Bias + presizyon x 1.65 (veya 1.96)
Kolesterol TE:11, Bias:1.10, Pre:2.02
Glukoz TE:11, Bias:0.32, Pre:2.07
Albumin TE:10, Bias:2.27, Pre:3.20
Dış Kalite Değerlendirme Programları
 CAP (College of American Pathologist)
 Yılda 4 kez. 60’ın üzerinde 5000 üzerine katılımcı
 BİO-RAD EQAS (External Quality Assurance Services)
 (Genel biyokimya,TDM,Tümör markırları,Immunoassay)
 12 ayda 24 örnek,50 ülkeden fazla katılımcı
 LABQUALITY
 Yılda 1-6 kez. 32 ülkeden 2280 laboratuvar
 RIQAS (Randox)
 Yılda 24 örnek.900 civarında katılımcı
 UK NEQAS
 Yılda 2-22 örnek.500 civarı UK,200 kadar UK dışı
 INSTAND
 Almanya’da. Yılda 6 kez katılım
 KBUDEK
 Türkiye
 LabPT
 Türkiye
>17’nin
DKD programı var
Dış kalite değerlendirme nasıl yapılır ?
Instand e.V.
Postanalitik süreçde laboratuvar
algoritmalar
Örnek bir çalışma:
Laboratuvar Uzmanlarının Değerlendirmesi Gereken Günlük Test Sayıları
İmmunassay
İdrar analizörü
Hemogram
Koagülasyon
Sedimentasyon (ESR)
Nefelometre
Uzman Dr/ yıllık toplam
test sayısı
Uzman Dr/ Günlük Test
Sayıları
5
4
4
2
3
4
2
3
3
2
2
2
1
-
Klinik Kimya
33
5
25
3
42
3
101
3
48
2
10
2
26
2
72
5
16
2
52
3
96
1
28
1
36
2
51
2
19
1
45
1
13
1
Minimum
Maksimum
Ortanca
Ortalama
Mikrobiyoloji Uzmanı
Sayısı
Biyokimya uzmanı Sayısı
Birliğimize Bağlı Sağlık
Tesisleri
Uzman Doktor Başına Düşen Test Sayısı
807.970
952.550
554.653
547.111
701.262
700.563
489.682
185.894
255.165
156.550
458.000
452.160
442.424
167.075
233.536
227.748
94.028
94.028
952.550
452.160
436.845
325.673
164.500
147.735
77.671
213.537
273.043
127.292
75.544
80.591
98.175
136.514
134.512
191.828
75.874
80.450
43.230
33.294
33.294
325.673
127.292
134.086
42.134
14.000
32.713
9.105
34.203
75.836
25.678
19.153
18.585
20.530
55.770
27.276
30.000
15.432
10.704
7.914
7.480
7.480
75.836
20.530
26.265
69161
50000
47025
43824
53098
71636
43198
37111
33237
63150
23358
53452
31104
53444
23.358
71.636
48.513
48.057
38.725
14.000
24.362
24.008
25.704
36.068
6.697
6.765
6.342
14.396
3.784
4.500
4.236
336
336
38.725
10.383
14.995
18.824
6.944
5.457
14.551
10.800
12.880
13.024
3.831
4.524
5.286
8.028
10.474
6.608
3.831
18.824
8.028
9.325
28.707
2.917
13.669
16.764
26.307
35.472
9.381
9.764
2.917
35.472
15.217
17.873
1.331.194
1.204.911
825.614
733.034
1.064.911
1.205.498
698.874
337.611
398.867
343.691
688.012
691.560
705.830
322.217
329.190
283.128
135.138
135.138
1.331.194
695.217
664.664
5325
4820
3302
2932
4260
4822
2795
1350
1595
1375
2752
2766
2823
1289
1317
1133
541
541
5325
2781
2659
Örnek bir laboratuardan:
Laboratuvar Uzmanlarının Değerlendirmesi Gereken Günlük Test Sayıları
ortalama
2.659
test
ortanca
2.781
test
en az
541
test
en çok
5.325
test
Tüm sağlık tesislerimiz beraber
incelendiğinde (Uzman başına
değerlendirilmek üzere test/gün)
Dr. Okhan Akın’dan alınmıştır
Birliğimize Bağlı Sağlık Tesislerinde Laboratuvar
Uzmanlarının Değerlendirmesi Gereken Günlük Test Sayıları
Yaklaşık
3302 test düşen sağlık
tesisimizde*
600
Polikliniklerden 1620
test
günlük hasta
sonucu/raporu
yatan hastalardan
557 test
acil servisten 1135
test
İl Halk Sağlığı Laboratuvarı
10000-20000 test
405 hasta raporu
35 hasta raporu
1-2 uzman
1000-2000 rapor
* 1 yıllık verilerden hesaplanmıştır
161 hasta raporu
Dr. Okhan Akın’dan alınmıştır
Anti TG
poliklinik
Toplam
Anti TPO
poliklinik
Toplam
AST
poliklinik
Toplam
Beta-2-mikroglobulin poliklinik
Toplam
Büyüme Hormonu
poliklinik
Toplam
CA-125
poliklinik
Toplam
CA 15-3
poliklinik
Toplam
CA 19-9
poliklinik
Toplam
CEA
poliklinik
Toplam
CK-MB
poliklinik
Toplam
C-peptid
poliklinik
Toplam
CPK
poliklinik
Toplam
D.Bilirubin
poliklinik
Toplam
Demir
poliklinik
Toplam
Demir Bağlama
poliklinik
Toplam
DHEA-S
poliklinik
Toplam
Ferritin
poliklinik
Toplam
Folat
poliklinik
Toplam
fosfor
poliklinik
Toplam
free PSA
poliklinik
Toplam
GGT
poliklinik
Toplam
Glukoz
poliklinik
Toplam
HDL-C
poliklinik
Toplam
İnsulin
poliklinik
Toplam
2611
3578
3219
159002
135091
149
131
1226
224
Normal
4228
hasta
3636
toplam
3189
sayısı
2396
4391
3174
3610
2763
38196
33684
2934
1133
9386
3591
57046
44258
7024
5811
11572
8390
2071
1893
22055
19427
14126
10724
38430
27777
2002
1708
66653
56030
99342
88991
28461
27186
3474
3040
71
468
971
895
17442
10643
184
127
598
27
485
270
patolojik hasta
74
toplam sayısı
33
451
220
711
402
7767
5170
970
241
1880
561
7813
3361
6521
4058
1641
1188
533
460
14872
13837
814
571
16447
5207
314
242
13768
7590
92711
76177
22096
19647
3477
2076
3
3079
4549
4114
176444
145734
333
258
1824
251
4713
Toplam
3906test
istenen
3263
hasta sayısı
2429
4842
3394
4321
3165
45963
38854
3904
1374
11266
4152
64859
47619
13545
9869
13213
9578
2604
2353
36927
33264
14940
11295
54877
32984
2316
1950
80421
63620
192053
165168
50557
46833
6951
5116
74
15.2
21.3
21.8
9.9
7.3
55.3
49.2
32.8
10.8
10.3
Yüzde
6.9
patolojik
2.3
oranı
1.4
9.3
6.5
16.5
12.7
16.9
13.3
24.8
17.5
16.7
13.5
12.0
7.1
48.1
41.1
12.4
12.4
20.5
19.5
40.3
41.6
5.4
5.1
30.0
15.8
13.6
12.4
17.1
11.9
48.3
46.1
43.7
42.0
50.0
40.6
4.1
Referans aralıkları dışında örnek sayımız ?
Poliklinik
Genel Cerrahi Polikliniği-1
Dahiliye Servisi-1
Kadın Doğum Polikliniği-1
Acil Poliklinik
Gastroetroloji Servisi
Gastroenteroloji Polikliniği 2
Kadın Doğum Polikliniği-2
Genel Cerrahi Servisi
Dahiliye Polikliniği-2
Endokrinoloji Polikliniği
Genel Cerrahi Polikliniği-3
Dahiliye Polikliniği-3
Gastroenteroloji Polikliniği
Kadın Doğum Servisi
Gebe Polikliniği 1
Gebe Polikliniği
Dahiliye Polikiliniği 9
Dahiliye Servisi-2
Ortopedi Polikliniği
Dahiliye Polikliniği-8
İntaniye Polikliniği
Ağrı Polikliniği
Kardiyoloji Servisi
Nöroloji Servisi
Test
CA-19-9
CA-19-9
CA-19-9
CA-19-9
CA-19-9
CA-19-9
CA-19-9
CA-19-9
CA-19-9
CA-19-9
CA-19-9
CA-19-9
CA-19-9
CA-19-9
CA-19-9
CA-19-9
CA-19-9
CA-19-9
CA-19-9
CA-19-9
CA-19-9
CA-19-9
CA-19-9
CA-19-9
Normal Patolojik Toplam Patolojik %
838
58
896
6.5
420
79
499
15.8
398
20
418
4.8
381
21
402
5.2
224
93
317
29.3
267
37
304
12.2
236
14
250
5.6
124
21
145
14.5
129
7
136
5.1
104
5
109
4.6
88
10
98
10.2
95
2
97
2.1
77
10
87
11.5
78
9
87
10.3
82
4
86
4.7
65
1
66
1.5
54
11
65
16.9
50
10
60
16.7
29
4
33
12.1
26
4
30
13.3
25
1
26
3.8
23
2
25
8.0
16
5
21
23.8
18
1
19
5.3
Dr. K. Okhan Akın’dan alınmıştır
Uzmanlık alanımız 2 temel göreve
indirgendi !!!!!!
1. Bilgisayar başında onam
2. Şartname hazırlanması
ve malzeme temini
Bilimsel çözümler neler olabilir ?
Otomatik onam
• Bilişim teknolojileri kullanılarak,
• laboratuvar uzmanları tarafından
oluşturulmuş ve dökümante
edilmiş mantıklı kriterler ile
hasta sonuçlarının otomatik
onamlanması sürecidir.
George Boole
1815-1864
Autoverification of Clinical Laboratory Test Results; Approved Guideline (AUTO10-A). Clinical and
Laboratory Standards Institute (CLSI), Wayne, PA, USA, 2006.
Örnek
32
Otomatik Onam Algoritması
Prof.Dr. İbraim Ünsal’dan
alınmıştır
Taipei study
Lab Med 2011;42,668-73
Örnek
Algoritma tasarımı (Auto-10A)
1. VERİ ELEMANLARI
• Preanalitik veriler
•
•
•
•
•
Yaş- Cinsiyet
Hangi poliklinik/klinik
Tanı/ICD kodu
Kullandığı ilaçlar
Önceki tıbbi kayıtlar
2. ALGORİTMA TABANLI KARARLAR
•
•
Sonuçların sisteme verilmesi
İlave işlemler
– Analizi tekrarla
– Manuel olarak çalış
– Sonuçları
referans
aralığa,
terapötik aralığa, panik
– Delta check ve RCV
• Analitik veriler
•
•
•
Örnek bilgileri
Cihaz durumu
Sonuçlar
• Postanalitik veriler
•
•
•
•
Aynı hastanın aynı test için önceki
sonuçları
Aynı örneğe ait diğer test sonuçları
Aynı hastadan alınan farklı örneklerin
sonuçları
Aynı cihazda tüm hastalara ait önceki
test sonuçları
3. SONUÇLARIN RAPORLANMASI
•
Test sonuçları
–
–
–
–
–
–
Zamanında
Doğru
Güvenilir
Gizlilik ilkesine
Panik değerler
Acil test (Stat profile)
4. OTOMATİK ONAM SEÇİCİ OLARAK
BASKILANABİLMESİ
Atomatik onam bir algoritmalar
bütünüdür
• Ölçüm sinyaller (Lamba, küvet, elektrot, su vs)
• Kalibratör değerleri, absorbansları, sinyalleri
•
•
•
•
İç kalite kontrol verileri (Westgard, Fraser vs)
Referans aralık, tedavi düzeyi, klinik karar eşik düzeyleri
Medyan ve normallerin ortalaması dinamik takipleri
Serum indeksleri (hemoliz, ikter, lipemi), eğer varsa ilaç
interferansları
•
•
•
•
•
Delta çek veya referans değişim değeri (RCV)
Benzer ve ilgili testlerin ilişkileri (tatrlılık )
Hasta bilgileri, profili
Klinik ve uzman özellikleri
Özel durumlar (Adli vs gibi)
Otomatik onam etkinliği
150 farklı test için
•Klinik kimya
•Toksikoloji
•İlaç analizleri
•Endokrin
•İdrar analizi
•Kan gazı analizi
6 milyon test
%62 Klinik kimya
%73 tek test
%43 idrar analizi
Hata oranı %0.06
Düzeltme eylemi
%0.009
Clinical Chemistry, 2005 :52, 2406-2408
Otomatik onam etkinliği
•
•
•
569.001 test sonucu,
Otomatik onam ortalama %92∼%95.
%80’I direkt olarak onaylanıyor
Lab Medicine, 42, 668-673, 2011
%79.7 - %95.2 otomatik onam
Rutin işlemlerde ortalama %17-22 işlem süresini
kısaltıyor
Henry Ford Hospital Detroit, Michigan
Sistem tam kan laboratuvarına kurulmuş.
CBC %77, DIFF %51 oranında otomatik onam
.
Autoverification in a core clinical chemistry laboratory at an
academic medical center
J Pathol Inform. 2014; 5: 13
.
Autoverification in a core clinical chemistry laboratory at an
academic medical center
J Pathol Inform. 2014; 5: 13
Conclusions: Our results suggest that a high rate of autoverification is possible with
modern clinical chemistry analyzers. The ability to autoverify a high percentage of
results increases productivity and allows clinical laboratory staff to focus attention on
the small number of specimens and results that require manual review and
investigation.
Sonuçlar her geçen gün açıklanıyor
•Completed questionnaires were received from 85 laboratories. Nearly all the laboratories reported
using the following seven verification criteria: internal quality control, instrument warnings, sample
deterioration, reference limits, clinical data, concordance between parameters, and verification of
results. The use of all verification criteria varied according to the type of verification (automatic,
technical, or medical). Verification limits for these parameters are similar to biological reference ranges.
Delta Check was used in 24% of laboratories. Most laboratories (64%) reported using autoverification
systems. Autoverification use was related to laboratory size, ownership, and type of laboratory
information system, but amount of use (percentage of test autoverified) was not related to laboratory
size.
–Current status of verification practices in clinical biochemistry in Spain.
Clin Chem Lab Med. 2013 Sep;51(9):1739-46.
•The whole passing rate of autoverification was 82.0% and the manual intervention rate was 18.0%. The
highest passing rate of a single project was activated partial thromboplastin time (APTT), approximately 96.1%,
followed by prothrombin time (PT), approximately 95.1%, and fibrinogen, approximately 90.9%. The
turnaround time (TAT) was shortened by 31.8% (90 minutes vs. 132 minutes).
Clin Lab. 2014;60(1):143-50
%55-95 arasında
Yaklaşık %80
İlk parametre
Referans Aralık – Klinik karar-Kritik değer
HbA1c
K
CA
TSH
TÜR
2.8 - 4.8 %
3.5 - 5.7 %
4.0 - 6.0 %
4.0 - 6.0 %
4.0 - 6.0 %
4.0 - 6.0 %
4.0 - 6.2 %
4.0 - 6.2 %
4.3 - 6.0 %
4.8 - 5.9 %
4.8 - 5.9 %
4.8 - 6.0 %
4.8 - 6.0 %
4.8 - 6.0 %
4.9 - 5.9 %
3.3 - 5.1 mmol/L
3.5 - 5.5 mmol/L
3.5 - 5.1 mmol/L
3.3 - 5.1 mmol/L
3.5 - 5.5 mmol/L
3.5 - 5.5 mmol/L
3.5 - 5.1 mmol/L
3.3 - 5.1 mmol/L
3.2 - 5.5 mmol/L
3.7 - 5.5 mmol/L
3.5 - 5.5 mmol/L
3.5 - 5.1 mmol/L
3.5 - 5.1 mmol/L
3.5 - 5.1 mmol/L
3.5 - 5.3 mmol/L
8.4 - 9.7 mg/dL
8.4 - 10.2 mg/dL
8.8 - 10.2 mg/dL
8.4 - 10.5 mg/dL
8.3 - 10.6 mg/dL
8.6 - 10.0 mg/dL
8.4 - 10.2 mg/dL
8.8 - 10.6 mg/dL
8.5 - 10.5 mg/dL
8.5 - 10.5 mg/dL
8.4 - 10.2 mg/dL
8.5 - 10.5 mg/dL
8.4 - 10.2 mg/dL
8.5 - 10.1 mg/dL
8.5 - 10.5 mg/dL
0.27 - 4.2 uIU/mL
0.27 - 4.3 µLU/m
0.27 - 4.2 uIU/mL
0.35 - 5.00 uIU/mL
0.27 - 4.20 µIU/mL
0.3 - 4.2 µlU/mL
0.35 - 4.94 µIU/mL
0.63 - 4.82 µIU/mL
0.27 - 4.2 uIU/mL
0.27 - 4.2 uIU/mL
0.27 - 4.2 mU/L
0.27 - 4.2 mIU/L
0.27 - 4.2 mIU/L
0.27 - 4.2 uIU/mL
0.27 - 4.2 µlU/mL
ÖZEL
DEVLET
DEVLET
ÖZEL
ÖZEL
ÖZEL
ÖZEL
ÖZEL
ÖZEL
ÖZEL
ÖZEL
ÜNİVERSİTE
ÜNİVERSİTE
ÜNİVERSİTE
ÖZEL
3.7 - 4.9
8.5 – 10.0
Özarda et all, CCLM, 2014
Referans Aralık seçimi, algısı hala önemli bir sorun ?
Analit Unite
TP
ALB
UN
UA
CRE
TBil
DBil
Na
K
Cl
Ca
P
Mg
GLU
TC-C
TG
HDL-C
LDL-C
Fe
AST
ALT
LDH
ALP
GGT
CK
AMY
g/dL
g/dL
mg/dL
mg/dL
mg/dL
mg/dL
mg/dL
mmol/L
mmol/L
mmol/L
mg/dL
mg/dL
mg/dL
mg/dL
mg/dL
mg/dL
mg/dL
mg/dL
µgd/L
U/L
U/L
U/L
U/L
U/L
U/L
U/L
Referans Aralık
Erkek+Kadın
Erkek
Kadın
8.0-20.0
3.7-7.7
0.7-1.1
0.22-1.3
6.0-18.0
2.8-5.8
0.6-0.9
0.16-0.93
123-247
49-297
31-61
58-165
37-165
13-30
8-44
124-228
41-203
38-75
51-151
22-155
11-25
7-22
43-116
11-57
48-227
35-105
7-24
34-131
6.6-8.2
4.1-5.0
0.08-0.4
137-144
3.7-4.9
99-107
8.5-10.0
2.4-4.4
1.9-2.7
70-105
-
126-222
34-119
Özarda et all, CCLM, 2014
Eski sonuçlar, Delta-Check ve
Delta Check ve Referans değişim değeri
Son 5 gün için
•Sodyum 3%
•Kalsiyum 7%
•Klor 4%
•Kreatinin >0.69 mg/dL için % 15; <0.7 mg/dL için 0.2
•Potasyum 14%
•Albumin 15%
•Magnezyum 21%
Referans Değişim Değeri
RDD = Z * √2 * √(CVA² + CVI² )
Z=1.96 means P=0.05
Z=2.58 means P=0.01 (öneriliyor)
Biyolojik varyasyonların belirlenmesi sorunu devam ediyor. Yenidoğan,
çocuk, puberte, menapoz, ileri yaş, hastalık vs
Delta check
5% - 200%:
• Sodium 5%
• Potassium 20%
• Vit.B12, total thyroxine (TT4), and total
triiodothyronine (TT3) by 50%; (e)
• there was no delta check for the C-reactive protein
(CRP) test when the test value was lower than 8 mg/L,
and the difference was 100% when the CRP test value
was higher than 8mg/L
• the difference with the previous result was 200% for
test results lower than 0.5 ug/L, and 50% for test
results above 0.5 ug/L for Troponin I.
Shih et all Lab Medicine, 2011:12:668-73
Delta Check
Ann Lab Med 2012;32:345-354
inpatients
outpatients
Ann Lab Med 2012;32:345-354
Algoritmalar için yazılımlar LBYS şarttır
CCLM. 52, 11, Pages 225-30,2014
İnterferans göstergesi
54
Normallerin ortalaması - Median
Hasta sonuçlarından referans aralık
verifikasyonu
TAT saptama
58
TAT için işlem süresine etkisi
Clinical Chemistry, 2005 :52, 2406-2408
59
Kritik değer ve raporlanma
• Kritik sonuçların onaylanması,
yorumlanması önemlidir
• Raporlarken hatalı sonuç
olmadığından emin olması gerekir.
• Kritik değer doğrulanırsa testi
isteyen klinisyenin bilgilendirilmesi.
• LBYS tek çözümdür
Kritik Değerlerin otomatik bildirim
Piva E, Pelloso M, Penello L, Plebani M.
Laboratory critical values: Automated notification
supports effective decision making.
Clin Biochem 2014;47:1163-8
Laboratory defined critical value limits: How do
hospital physicians perceive laboratory based critical
values?
Clinical Biochemistry, 42:9:2009, 766–770
Otomatik Onam
• Her sonuç için işlem tutarlılığını sağlanır
• Turn-around time kısalır (özellikle normal
veya kriterlere uygun sonuçlar için)
• Kritik değerlerin ulaşım süeci hızlanır
• Uzmanların ve teknik personelin zaman
kullanımı etkinleşir
• Problemli ve kritik sonuçlara odaklanma
sağlar
• Yanlış onam oranı azalır
• Serum indeks ile örnek kalitesi
değerlendirilir
• Çok geniş verilerin uygun zamanda
değerlendirilmesi sağlanabilir
Autoverification of Clinical Laboratory Test Results; Approved Guideline (AUTO10-A). Clinical and
Laboratory Standards Institute (CLSI), Wayne, PA, USA, 2006.
Uzmanların tepkileri
•
•
•
•
•
Kızgınlık, korku, karışıklık
İnkar (O çalışmaz)
Meydan okuma
Pasif kabul ediş
Araştırma, güven, kabul etme ve geliştirme
Nasıl geliştirebilirim?
Bu süreçte nasıl aktif rol alırım?
Nasıl daha iyi algolaritmalar oluşturabilirim?
Frank Polito, Dartmouth Medical Center
Sonuç olarak
•
•
•
•
•
Laboratuvar uzamanı görev tanımı ve eğitim içeriğinin değişiyor
Hızlı değişime teknolojik ve bilişimsel adaptasyonumuz gerekli
LBYS ve ekin kullanımı çok önemli
Etkin algoritmalara gereksinim var. En basit kullanımı bile etkin
Ortak kalite gereksinimleri ve indikatörler ülke çapında
oluşturulmalı uygun algoritmalar geliştirilmeli
• Ortak çalışma kültürünü artırmak zorundayız