RKOR ZZRIAKLI NLPAPKNL EV RKAMŞAILALY

T.C.
AVRUPA BİRLİĞİ BAKANLIĞI
AB EĞİTİM VE GENLİK PROGRAMLARIMERKEZİ BAŞKANLIĞI
GRUNDTVIG PROGRAM KOORDİNATÖRLÜĞÜ
RKOR ZZRIAKLI
NLPAPKNL EV RKAMŞAILALY
Mustafa ERDOĞAN
TEMATİK TOPLANTI
08-11 Aralık 2013 Edirne
T.C.
AVRUPA BİRLİĞİ BAKANLIĞI
AB EĞİTİM VE GENLİK PROGRAMLARIMERKEZİ BAŞKANLIĞI
GRUNDTVIG PROGRAM KOORDİNATÖRLÜĞÜ
OKUR YAZARLIK
ARKAPLAN VE YAKLAŞIMLAR
Mustafa ERDOĞAN
TEMATİK TOPLANTI
08-11 Aralık 2013 Edirne
OKUR YAZARLIK
YAKLAŞIMLARI
Beceri anlamında Okuryazarlık

Okuma Yazma ve Sözel Beceri
Okur yazarlılığın en yaygın anlayışı, özellikle
bilişsel okuma ve yazma becerisi olarak
görülür.
Beceri anlamında Okuryazarlık

Sayısal Beceri
Sayısal, çeşitli bağlamlara uygun olacak
şekilde, rakamsal, niceliksel, mekansal,
istatistiksel ve matematiksel bilgilerin
iletişimi, anlaşımı ve yorumlanması becerisi
anlamında kullanılmıştır.
Beceri anlamında Okuryazarlık




Bilgiye Erişim Sağlayan Beceriler
‘Okuryazarlık’ kelimesi diğer beceri ve yeterliliklerden
bahsetmek amacıyla daha genel bir anlamda
kullanılmaya başlanmıştır. Örnek olarak: ‘bilgi
okuryazarlığı’, ‘görsel okuryazarlık’, ‘medya
okuryazarlığı’ ve ‘bilimsel okuryazarlık’.
Bazı akademisyenler çoklu okuryazarlılığın daha
kullanışlı bir kavram olacağı hakkında öneride
bulunmuşlardır.
Çoklu okuryazarlık, teknoloji, sağlık, enformasyon,
medya, görsel, bilimsel vb. gibi belirli bağlamlara göre
‘dünyayı okuyabilme’ olarak ortaya konulmuştur.
Pratik uygulamalar anlamında Okuryazarlık


Okuryazarlığa yalnızca beceri olarak yaklaşmanın
kısıtlı olduğunu ileri süren bazı akademisyenler bu
becerilerin konuyla alakalı olarak uygulanmasına
odaklanmıştır.
Bu anlamda ‘işlevsel okuryazarlık’ kavramı geliştirildi.
Öğrenme Süreci olarak Okuryazarlık




Kişiler öğrendikçe (literate) yetkin olurlar.
Bu fikir, okuryazarlığı daha sınırlı ve odaklı bir eğitimsel
müdahalenin ürünü olarak değil de aktif ve geniş tabanlı bir
öğrenim süreci olarak gören üçüncü yaklaşımın özünde
yatar.
Paulo Freire büyük ihtimalle, sosyo-kültürel çerçeveler
kavramı ile aktif öğrenme kavramlarını entegre eden
çalışmalarıyla, en çok bilinen yetişkin okuryazarlığı
eğiticisidir.
Freire; öğrenenin sosyo-kültürel gerçeklerinin öğrenim
sürecine dahil edilmesinin ve sonrasında da öğrenim
sürecinin bu sosyal süreçlere meydan okumak için
kullanılmasının önemini vurgulamıştır
Metin anlamında Okuryazarlık


Okuryazarlık için dördüncü yaklaşım, metinlerin
yapısı ve konusu bağlamında bakmaktadır.
Metinler konu ve tarz (örn. ders kitapları,
tekniksel/profesyonel yayınlar, romanlar vb.),
kullanılan dilin zorluğu ve ideolojik içerik olarak
birbirlerinden farklıdırlar.
OKURYAZARLILIK & UNESCO
Okuryazarlılık ve UNESCO


1950’lerden beri, uluslarası kurumlar okuryazarlık
ile ilgili bu yaklaşımları tartışa gelmişler ve bu
konuda politikalar üretmeye çalışmışlardır.
Özellikle UNESCO uluslarası politikaların
geliştirilmesinde büyük bir rol oynamış ve uluslarası
camiadaki paydaşların arasındaki değişen politika
tartışmaları üzerinde etkisi olmuştur.
Okuryazarlılık ve UNESCO
(1950’ler ve 1960’lar)
 1947’de
UNESCO okuryazarlığı kişisel gelişimin ve
insan haklarının temel ilkesi olarak kabul etmiştir.
 UNESCO,
okuma ve yazma becerileri üstüne odaklı
olan bir ‘temel eğitim’ fikrini desteklemiş ve
1958’de şöyle bir açıklama yapmıştır:
 ‘okuryazar bir kimse, kendi günlük hayatı içerisinde
basit bir metni anlayarak okuyup yazabilen biridir.’
Okuryazarlılık ve UNESCO
(1960’lar 1970’ler)
 Okuryazarlık
gitgide ekonomik büyüme ve toplumsal
gelişimin vazgeçilmez bir koşulu olarak görülmeye
başladı.
 İşlevsel
okuryazarlık kavramı UNESCO’nun 1966’da
başlattığı Deneysel Dünya Okuryazarlık Programı’nın
temel taşı haline geldi.
Okuryazarlılık ve UNESCO
(1970’ler)
Paulo
Freire’nin sosyal farkındalık ve eleştirel
düşünmenin sosyal değişimin kilit noktası
olduğunu söyleyen ‘eleştirel farkındalık’ teorisi
gelişmekte olan ülkelerde popülerlik kazandı.
Bu
teori aynı zamanda UNESCO ve diğer
uluslarası kuruluşların okuryazarlık hakkında
gelişmekte olan görüşlerinin üzerinde büyük
bir etki yarattı.
Okuryazarlılık ve UNESCO
(1980’ler ve 1990’lar)
1980’lerden
1990’ların başlarına doğru
uluslarası kuruluşların okuryazarlık
programlarına karşı ilgileri ve fonlama
isteklerinde düşüş yaşandı.
Özellikle
Dünya Bankası ilgisini yetişkin
eğitiminden çevirip ağırlıklı olarak ilköğretimde
okullaşmaya doğru yöneltti.
Okuryazarlılık ve UNESCO
(2000’ler)
 2000’den
beri okuryazarlık konusuna uluslararası
kuruluşların yönelimi, Dakar hedefleri ve Bin Yıl
Kalkınma Hedefleri çerçevesinde yeniden yükseldi.
 Dakar
Eylem Çerçevesi’nin kabul edilmesinden sonra
uluslararası planlayıcılar ve paydaşlar arasında geçen
okuryazarlık’la alakalı tartışmaların genel olarak odak
noktası okuryazarlık seviyelerinin iyileştirilmesi ve
okuryazarlığa yeni anlayışlar getirmek üzerine
olmuştur.
Okuryazarlılık ve UNESCO
(Şimdi)

2002’de Birleşmiş Milletler 2003-2012’yi Birleşmiş Milletler
Okuryazarlık On Yılı olarak ilan etti. 56/116’ıncı karar
okuryazarlığın yerini hayat boyu öğrenmenin temeli olarak
kabul etti ve şunu onayladı:
 ‘okuryazarlık
her çocuk, genç ve yetişkinin hayatta
karşılaşabileceği zorluklarla başa çıkabilmelerini
sağlayan temel yaşam becerilerinin edinimi için
elzemdir ve temel eğitimde birincil bir basamağı
temsil eder, ki bu yirmi birinci yüzyıl toplumlarına ve
ekonomilerine bireylerin aktif katılımı için
vazgeçilemez bir araçtır.’
OKURYAZARLILIK & AB
Okuryazarlılık Anketleri
Konu ile ilgili ve geniş kapsamlı üç uluslarası anket bulunmaktadır:

PISA (Uluslarası Öğrenci Değerlendirme Programı) matematik ve
bilimde 15 yaşındaki öğrencilerin beceri ve bilgilerini ölçer. (OECD)



PIRLS (Uluslarası Okuma Okuryazarlığı’ndaki Çalışmada
Gelişim) dördüncü sınıftaki öğrencilerin okumadaki başarı
derecelerini ölçer. (Uluslarası Eğitimsel Başarı Değerlendirme Derneği)
PIAAC (Uluslarası Yetişkinlerin Yeterliliğini Değerlendirme
Programı) yetişkinlerin okuryazarlık, sayısal ve teknoloji ağırlıklı
ortamlarda problem çözme becerilerini ölçen bir anket. 16-65 yaş
aralığındaki yetişkinlerden oluşuyor. (OECD)
PISA Sonuçları



Bayan Androulla Vassiliou (Avrupa Eğitim, Kültür,
Çokdillilik, Gençlik ve Spor Komiseri) diyor ki;
Avrupa Birliğindeki 15 yaşındaki gençlerimizin 5’de
1’nin hala okuma becerilerinin yetersiz olduğunu
görmek şok ediciydi.
Şu anda AB’de 73 milyondan daha fazla yetişkin;
kişisel, sosyal ve ekonomik hayatlarının günlük
ihtiyaçlarıyla başa çıkabilmek için yeterli
okuryazarlık seviyelerine sahip değiller.
Okuryazarlık Üzerine Yüksek Düzey Uzmanlar
Grubu


1 Şubat 2011’de, okuryazarlığın, nasıl
geliştiğini ve Avrupa’daki okuryazarlığı
iyileştirmek için en etkili ve verimli yolları
incelemek üzere bağımsız Okuryazarlık Üzerine
Yüksek Düzey Uzamanlar Grubu kuruldu.
Grup 2012’de Okuryazarlık Raporu’nu hazırladı.
AB Konseyi




26 ve 27 Kasım 2012’de Eğitim, Gençlik, Kültür ve Spor Konseyi
Brüksel’de bir toplantı yaptı.
Konsey aşağıdaki kararları benimsedi:
Konsey’in 12 Mayıs 2009’da, 2020’ye kadar temel becerilerdeki
(okuma okuryazarlığı, matematik ve bilim) düşük başarılı kişiler
yüzdesinin %15’e düşürülmesi hedefini belirleyen Eğitim ve Öğretimde
Avrupa İşbirliği (“ET 2020”) strateji çerçevesi için verilmiş kararlar.
20 Aralık 2011’de yetişkin okuryazarlığı ve sayısal okuryazarlığı
iyileştirmeyi ve düşük beceriye sahip Avrupalılar için öğrenme
fırsatlarının genişletilmesini hedeflemek için Avrupa Yetişkin
Öğrenmesi Ajandası’nın yenilenmesi üzerine verilen Konsey Kararı.
Grundtvig - Okuryazarlılık

2013 Hayatboyu Öğrenme Programı Teklif
Çağrısı’nda Grundtvig Çalışma Grupları
projelerinin Okuryazarlık üzerine geliştirilmesi
istenildi.
AB’nin Okuryazarlığa Bakışı


Okuryazarlık; yazılı, basılı, elektronik metin ve
görselleri anlama, kullanma ve farklı
formlardaki bilgiyi eleştirel olarak
değerlendirme yetkinliğidir.
Bu yetkinlik temel, işlevsel ve çoklu
okuryazarlığı kapsar.
AB’nin Okuryazarlığa Bakışı



Temel Okuryazarlık: Gelişmeye yönelik motive
edecek ve özgüven sağlayacak seviyede okuma ve
yazma becerileri.
İşlevsel Okuryazarlık: Kişinin toplumda, evde,
okulda ve işyerinde faal olabilmesi sağlayacak
seviyede okuma ve yazma becerisi.
Çoklu Okuryazarlık: Farklı medyalardan ve farklı
şekillerden (basılı, dijital, görsel-işitsel) gelen
metinleri üretme, anlama, yorumlama ve eleştirel
olarak değerlendirmede okuryazarlık becerilerini
kullanabilme yetisi.