ТРАКИЙСКИ УНИВЕРСИТЕТ

Transkript

Phare Programina dayali; Türkiye Cumhuriyeti ile Sinir Ötesi Işbirligi; Ortak Küçük Projeler Fonu
Projec BG2003/005-632-02.01-08; Yambol ve Edirne Teknik Kolejler arasında işbirliğinin
başlangıcı
Bulgaristan için İhale Birimi: İskan ve Kalkınma Bakanlığı “PHARE” Programı yürütme acentesi
Yambol, 2006
Teknik Yüksek okullarda başarılı bulgar praktikleri
2
Yaşadığımız yenilikler çağında, toplum gelişimini belirleyen bilimsel buluşlar,
ihtisaslaşmış personel ve profesyonel anlamda kendini yetiştirme konusunda eğitimin
ve bahis konusu olan yükseköğretimin rol ve önemi aynı ölçüde artmaktadır. Bilim
toplumları, ürünün sürekli yenilenip geliştirilmesine, sistemlerin, süreçlerin, kadroların
yetiştirilmesine ve ihtisaslaştırılması üzerinde durmaktalar. Yüksek eğitim sahibi
uzman yetiştirme çalışmalarında ki hedeflerden birisi yenilikleri keşfetme ve
uygulamaya koyabilme yeteneklerini geliştirmektir, bunu yapabilmeleri için de gerekli
bilgi birikimine, yeni teknolojileri keşfetme ve bunları gerçek iş hayatında
uygulayabilme özellikleri kazandırmaktır. Yükseköğretim kurumlarındaki eğitim süreci
temelde yeni bilgi üretimi ile doğrudan bağlantı halindedir, zira bunlar gelişim ve
yenilenme prosedürünün anahtar öğeleridir. Çağdaş uzmanlardan yüksek seviyede
uyumluluk ve esneklik beklenmektedir, zira sürekli değişkenlik arz eden çevremizde
kendilerini gerçekleştirebilmeleri için sadece sorunları keşfetmek değil, onları
öngörebilmeli, aşabilmeli ve ilerlikçi uygulamalarıyla hayat kalitesini yükseltmelidir.
Eğitim seviyesini yükseltmek ve bilimi geliştirmek için sadece ona yatırılan maddi
kaynaklarla ölçülemez, aynı zamanda yeni oluşan eğitim fikirlerinin mevcut yapılara
uygulayabilmesi ile topluma sağladığı sosyal ve kültürel alandaki kaliteli yaşam farkı
yaratabilmelidir. Bu nedenle eğitimdeki gelişmeler ekonomik, teknik, teknolojik
sistemlerdeki gelişmelerin önünde koşmalıdır.
Bulgaristan’daki eğitin sistemin gelişimi ülke içerisindeki yapısal
değişimler ve rekabet ortamında gerçekleşmektedir. Yüksek eğitimini
tamamlayacak uzmanlarımız sadece ülke çapında değil aynı zamanda
Avrupa’da da kendilerini gerçekleştirme imkanları bulabilmeli, mevcut Avrupa
pazarında gerekli esnekliği ve bilgi birikimleri belirlenen standartlara
ulaşmalıdır.
Bu sebepten dolayı Bulgaristan’daki yüksek eğitim kurumlarında ve
özellikle teknik üniversitelerde Avrupa ölçekli eğitim standartları
uygulanmasına gidilmesi üzerinde yoğun bir çalışma yürütülmektedir.
Üniversitelerdeki hukuksal ve özerklik değişimler, lisans ve mastır gibi iki
temel silsileyi de devreye sokmaktadır. Kendilerini pazarda kabul ettirme
sebeplerinin temelinde eğitim sürecindeki gelişmiş kredi sistemi ve öğrenci,
eğitmen esnekliğindeki dinamik devinimsel yapıyı da unutmamalıyız. Entegre
program geliştirme, eğitimde karşılaştırılabilir kalite değerleri oluşturma ve
ortak bir eğitim-araştırma süreci ile ticari dünya ve işverenlerle yakınlaşmayı
Avrupa ile artan işbirliği sonucu artmıştır.
Milli Eğitim sistemi kişilerdeki eğitim düzeyinin artmasına ve
ihtisaslaşmasına imkan veren ve bunu bir ömür sürdürebilme imkânı tanıyan
açık bir sistemdir. Geleneksel olmayan eğitim yöntemleri, normlar
çerçevesinde ve sistematik olarak değerlendirilerek uygulamaya koyulmaktadır
(elektronik ve uzaktan eğitim gibi). Buna paralel olarak, anlatıma dayanan
geleneksel eğitim sistemindeki eğilimler takip edilerek iyileştirme ve geliştirme
çabaları doğrultusunda üniversitelinin özgüvenini artırıcı, analitik düşünüp
karar verebilmesini sağlamak amacıyla dünyadaki gelişmeler takip
edilmektedir.
Üniversiteler, çalışmalarını birleştirerek Avrupa ve dünyadaki eğitimlerin
gereksinimlerini karşılayacak bir yüksek eğitim öğretim sistemi oluşturma
çalışmaları içerisindedirler.
Yüksek eğitim öğretimde iyi Bulgar örnekleri oluşturma rehberinde, temel
olarak yasal dokümantasyonlardan faydalanılmıştır.
Yüksek eğitim
öğretimdeki yapısal değişiklikleri, örgütsel değişimleri, form, içerik ve
eğitimdeki pedagojik teknolojiler nizama uygun olarak gerçekleştirilmektedir.
Kalite sistemi uygulaması ve eğitimde kredi anlayışı, öğrenci ve eğitmenlere
yüksek esneklikle dinamiklik kazandırmıştır, aynı zamanda eğitim ve araştırma
alanlarında dünya ile entegrasyon imkânı sağlayarak ticaret dünyasındaki
işverenlerle iş birliğini arttırmaktadır. Ülkedeki teknik üniversiteler, yüksek
eğitim öğretimdeki stratejik amaçlarını gerçekleştirme hedefleri doğrultusunda
ulusal ekonomi ve sosyal alandaki ihtiyaçlar, Bulgaristan gelenek ve
göreneklerine gösterdiği önem ve özen kadar “Bologna İnkişafı” ile üstlendiği
angajmanlarını da yerine getirmelidir.
Konu ile ilgili Milli Eğitim Bakanlığına bağlı müfettiş raporları ve görüşleri,
teknik üniversiteler rektörlerinin, bilimsel toplantılar ve basın yayımlarının
raporları da görüşülmüştür.
Çalışmanın hazırlanmasında Sofya’daki-Teknik Üniversitesinin ve onun
Filibe ve Sliven’deki uzantı bölümlerindeki Internet sayfaları, Mimarlık İnşaat
ve Jeodezi Üniversitesi-Sofya, Varna -Teknik Üniversitesi, Gabrovo -Teknik
Üniversitesi,
Rusçuk
-Teknik
Üniversitesi,
Blagoevgrad
Virtüöz
Üniversitesi,Yeni Bulgaristan Üniversitesi, Blagoevgrad Güneybatı Üniversitesi
v.b. katkı sağlamışlardır.
Yardımcı ders kitabı “Edirne – Yambol Teknik Üniversiteleri arasında
ortak işbirliği” ve FAR projesi çerçevesindeki “Sınırlar Ötesi İşbirliği, Türkiye –
Bulgaristan” küçük ölçekli ortak fonlu ile gerçekleşmiştir. BG 2003/005-63202.01-08 projesi Türkçe olarak da yayımlanmaktadır ve Edirne Teknik Koleji
ve diğer yüksek okullardaki öğrenci ve öğretim elemanlarının kullanımına
sunulmuştur.
4
Yüksek Teknik okullarda başarılı Bulgar çalışmaları
Bu çalışmalar, 1997 yılında başlayan ve resmi olarak 2007 yılında
tamamalanması öngörülen Bulgaristan’ın AB’ye katılım süreci beklentileri, tam
üyelik hazırlıklarıyla bağlantılı ve Avrupa’da kültürlerin bütünleşmesi, büyük
sosyo–ekonomik sürecinin parçasıdır. Bulgaristan’ın AB ile katılım öncesi
dialogu ülkemizin ortak inisiyatiflere yalnız uzlaşmalara göre yerine getirmek
ve de fikirlerin özelliğini kabul etmek vasıtasıyla katılmak üzere hazır olup
olmadığının sınanmasıdır.
Yüksek eğitim sisteminde meydana gelen ve beklenen değişiklikler formal
olarak kendi gelişim hatlarına sahip olmalarına rağmen iki ana yönde gelişiyor.
Birisi yüksek eğitimde reform ile ve reformun amaçlarına bağlı–kalite, erişim ve
etkinlik. Diğeri Avrupa bütünleşmesi ve yüksek eğitim sistemlerinin birbiriyle
uyum sağlanması talepleri ve ortak Avrupa yüksek eğitim sahası kurulması.
Batı Avrupa eğitim sisteminde XX. yüzyılın 80-90-yıllarında başlatılan reform
iki ana sosyal nedenden kaynaklanıyor:
Eğitim seviyesi ve ekonomik gelişim arasında bağımlılığı ve kişisel ve
toplumsal refah için ana mekanizma rolünü dikkate almak.
Avrupalılara, başka ülkelere ve genellikle ABD’ye yönelen eğitim istek ve
cazibeliliğinin artması ve böylece yabancı eğitim hizmetlerine yatırımlarının
ihracatını yükseltmek. Bu Avrupa ülkelerinin refahı konusunda etken olarak
Avrupa eğitim reformun hızlandırmasını ortaya koyuyor.
Yüksek eğitimin kalitesi konusunda fikir eğitimin içeriğiyle, modern ve
yenilikçi şekil verilmesine yönelik kuruluşun kurulmasına bağlı.
Ayrıca iş bulma ve hareketlilik imkanı sağlayan mesleki ihtisaslar
kazandırmak. 1
Bolonya toplantısına katılan Bakanların deklarasyonunda aşağıdaki
konularda gelişmelerin takip edileceği belirtildi:
• Teklif edilen kalite sağlama acentelerinin kıyası, değerlendirme
modellerinin uygulaması;
• ulusal ihtisas çerçevelerinin uygulanması;
• “Doktor” seviyesi dahil ortak eğitim derecelerin verilmesi ve kabul
edilmesi;
• Yapılan eğitimin kabul edilmesi prosedürleri dahil, yüksek lisans
elde etmek üzere esnek usul olanaklarının yaratılması.
Çağdaş toplumlar yüksek eğitimde toplumsal sorumluluk prensipleri
üzerinde vurgulama yapmaktadır. Araştırmalar, eğitim ve yenilikçi yaklaşımlar
yüksek eğitimin kesişme noktası olduğu dikkate alırken, o zaman eğitime
Avrupa’nın rekabet istidatının anahtarı olarak bakmalıyız. 2010 yılına
yaklaşırken yüksek eğitim kurumlarında kaydedilen reformları hayata geçirmek
için gereken özerkliliği sağlamak için taahütte bulunuyoruz ve kurumların
sürdürülebilir finansman sağlanması gereksinimlerini kabul ediyoruz. Yüksek
1
İrina Radevska “Avrupa yüksek eğitim sahası kurulması sürecinde Bulgaristan”
5
eğitimin Avrupa sahası üç çevrim üzerinde kurulmuştur. Çevrimlerin her
seviyesiyle, öğrencinin iş piyasasına hazırlanması, yetkiler teşkil edilmesi ve
toplumda aktif rol oynaması amaçlanıyor. Eğitim seviyeleri ve sürelerinin
tanınması ve kalitenin sağlanması için geniş ihtisas çerçevesi, kabul edilen
Avrupa standartları ve yönetim prensipleri Avrupa yüksek öğrenim sahanın
özellikleridir.
Avrupa Yüksek öğrenim sahası kurulması sırasında ve dünyada Avrupalı
yüksek öğrenimin önemini hızlandırmak üzere düşündüğümüz hedefler özet
olarak aşağıdakiler gibidir: 2
• Avrupa’da iş bulma şanslarını arttırmak ve Avrupalı yüksek
öğrenimin rekabet gücünü arttırmak üzere anlaşılır ve kıyaslayabilir
eğitim sistemini algılamak;
• İki ana çevrim içeren sistemi algılamak. İkinci çevrime ulaşım en az
üç yıl sürecek olan birinci çevrimin başarıyla tamamlanmasını
gerektirecektir. Birinci devreden sonra belirli ihtisas derecesi elde
edilen öğrenim seviyesi, AB iş piyasasına ulaşımı sağlayacaktır.
İkinci devre bazı Avrupa ülkelerindeki gibi yüksek lisans ve doktora
elde edilmeye imkan tanıyacaktır.
• Öğrenci hareketliliğini hızlandırmak amacıyla kredi transferi, Avrupa
sistemine benzer öğrenim kredileri sistemini uygulamak. Krediler
yüksek öğrenim sistemi dışında da alınabilir, bu bağlamda eğer bu
krediler kabul eden ilgili yüksek okulu tarafından tanınıyorsa ömür
boyunca öğrenim sisteminde dahildir.
• Serbest dolaşım önünde engelleri aşmak yolunda hareketliliği
arttırmak ve özellikle:
Öğrenciler için- eğitime, öğrenime ve onlarla ilgili faaliyetlere ulaşım;
Öğretmenler, bilim adamları ve yöneticiler için – kendi haklarını eksik
etmeden Avrupa’da öğrenim süreleri, eğitim verme ve hazırlık çalışmaları
tanımak.
• Kıyaslayabilir kriterler ve metodlar işletmek yoluyla kaliteyi
değerlendirme alanında işbirliğini hızlandırmak;
• Yüksek öğrenimde Avrupa boyutlarını hızlandırmak ve özellikle
eğitim programları, kurumlar arası işbirliği, hareketlilik şemaları,
öğrenim ve hazırlığı bütünleştirme programları yaratılmasında. —PI
/Bolonya Anlaşması 19.06.1999 tarihinde Bolonya’da aşağıdaki ülkeler
tarafından imzalanmıştır: Belçika, Bulgaristan, Çek Cumhuriyeti, Danimarka,
Estonya, Finlandya, Fransa, Almanya, Yunanistan, Macaristan, İzlanda,
İrlanda, İtalya, Latvia, Litvanya, Lüksemburg, Маlta, Hollanda, Norveç,
Polonya, Portekiz, Romanya, Slovenya, Slovakya, İspanya, İsveç, İsviçre,
Büyük Britanya.
2
6
http://www.bologna-bergen2005.no/Docs/00-Main_doc/990719BOLOGNA_DECLARATION.PDF
Eğitim alanında ulusal mevzuatlarında değişiklikler Bolonya deklarasyonu
hedeflerini ve Prag, Berlin ve Bergen Bakanlar toplantıların kararlarını
yansıtıyor. 3
Bulgaristan ömür boyu eğitimin olağanüstü rolünü ve Lizbon stratejisinin
amaçlarını hayata geçirmek için yüksek öğrenimin ve bilimin yakınlaşmasını
kabul ediyor. 2015 yılına kadar yüksek öğrenimin gelişmesi için program
yapılıyor.
Önümüzdeki yıllarda yüksek öğrenim için belirlenen faaliyet sahaları
aşağıdaki gibidir:
1.
Çeşitli ülkelerdeki yüksek okullarla akademik temasların
gerçekleştirilmesiyle ilgili çalışmaların geliştirilmesi;
2.
Yüksek öğrenimin gelişimi için problemleri ve perspektifleri ile ilgili
karar alma sürecinde öğrencilerin faaliyetlerini arttırmak.
3.
Öğrenim kalitesini değerlendirme kriterlerini geliştirmek;
4.
Yüksek okullarda başarılı çalışma uygulamalarını ve eğitimi,
araştırmacı çalışmalarla bağlamak. 4
2006 yılı eğitim ve öğrenim konusunda Avrupa Komisyonu ve Avrupa
Konseyi ortak raporunda 2010 yılına kadar AB stratejik hedefi daha fazla ve
daha iyi iş yerleri ve daha yüksek sosyal bütünleşmesini sağlayan bilgiye
dayalı ekonomide dünyanın en rekabetçi ve dinamik ekonomisi olması
vurgulanıyor. 5
Bu hedefe ulaşmak için ve iş gücünün istihdama kazandırılması için
uygun eğitim ve mesleki öğrenimin sağlanması için olağanüstü ilgi
gerekmektedir. AB üyesi olmayı bekleyen Bulgaristan, ulusal politikasını
belirlerken eğitimde ve öğrenimde Avrupa stratejilerini, politikalarını ve
uygulamalarını dikkate almaktadır. Bu anlamda bizim için önde gelen 2010
yılına kadar Lizbon stratejisi, ömür boyu eğitim konsepti, “2010 yılına kadar
eğitim ve öğrenim” Programı, Avrupa istihdam stratejisi v.s.
Lizbon stratejisi, Bulgaristan’da eğitim ve öğrenim sistemlerinin ve
politikalarının tamamen gelişmesinde önemli etkendir. 2000 yılında Lizbon’da
kabul edilen (gerçekleştirilen?) Avrupa Konseyi toplantılarının sonuçları,
yayınlandıktan sonra Bulgaristan’ın katıldığı Avrupa’nın ana inisiyatiflerinden
biri olan Avrupa Komisyonu, ömür boyu eğitim Sözleşmenin konusunda görüş
toplama süreci oldu. Böylece ulusal açıdan da ömür boyu eğitim, bilime dayalı
ekonomiye ve bilime dayalı topluma başarılı bir geçiş için takip edilmesi
gereken kilit faktör olarak değerlendirildi.
Eğitim, Bulgar hükümetinin 2001 – 2005 yılları yönetim programında
ulusal önceliktir. Programda ana öncelikler; eğitimde düzen ve istikrar
sağlanması, mesleki ihtisas ve ömür boyu eğitim için sistemin geliştirilmesidir.
e-qedu.ru.acad.bg/BG/Bergen.pdf http://bologna.hrdc.bg/pdf/b05s/Velev.doc
5
http://www.minedu.government.bg/opencms/export/sites/mon/left_menu/documents/strategies/
3
4
7
Bolonya süreci hedeflerine ulaşmak bağlamında Yüksek Öğrenim
Yasanın son değişiklikleri (04.06.2006, Resmi Gazete 48. sayı) ile Bulgar
yüksek okulları tarafından verilen ihtisasların şeffaflığı konusunda son
engellerin aşılmasının zeminini oluşturulmaktadır. Uluslararası açısından
ihtisasların şeffaf, tarafsız ve adilce kabul edilmesi ve hareketlilik amacıyla
aşağıdaki belgeler dikkate alınacaktır.
• Yüksek okullar tarafından verilen ana belgeler ve beraberinde
bulunan Avrupa Komisyonu, Avrupa Konseyi ve UNESCO
tarafından işletilmiş modeline göre AB diploma eki hakkında Devlet
talepleri Yönergesi (12.08.2004 tarihli Resmi Gazetenin 75.
sayısında yayınlanmıştır.)
• AB Kredi Transferi Sistemini (ECTS) yürürlüğe geçiren yüksek
okullarda kredi biriktirme ve transfer sistemi Yönergesi. (30.09.2004
tarihli Resmi Gazetenin 89. sayısında yayınlanmıştır.)
• Yüksek okullarda uzaktan öğrenimin düzenlenmesi konusunda
devlet talepleri Yönergesi. (02.11.2004 tarihli Resmi Gazetenin 99.
sayısında yayınlanmıştır)
Yüksek ve Mesleki öğrenimde kredi transferleri birleşik sistemi ECVET
yapılacak. Bu belgeler AB sektörel yönergeler hükmü uyarınca yüksek tahsilli
mesleklerin elde edilmesi ile birlikte AB standartları ve uygulamalarının
yürürlüğe girmesi durumunda yüksek öğrenimin kalitesinin arttırılmasına ciddi
bir esas olacaktır. Bununla birlikte 2004 yılının sonlarında üniversite
öğrencilerinin görüşlerini dikkate alan öğrenimin kalitesi ve değerlendirilmesi
konusunda dahili üniversite sistemlerinin işlemleri tamamlandı.
Eğitim ve öğrenim alanında tüm ilgili tarafların katılımı, ulusal, bölgesel ve
yerel düzeyde üç taraflı organlar vasıtasıyla sağlanıyor. Sosyal partnerlere
(Çalışanların ve iş verenlerin ulusal düzeydeki temsilci kuruluşları) eğitim
politikalarının yaratılma ve uygulanması konusunda danışmaktadır. Eğitim
politikalarının şekillenmesinde istihdam öncelikleri etkili olacaktır.
Devlet, Yüksek okulların finanse edilmesi ile ilgili yüksek öğrenime verilen
devlet sübvansiyonunun oranı Gayri Safi Milli Hasıla‘dan % 0.6’dır ve bu
oldukça düşük bir kamu gideridir. Daha yüksek ya da daha düşük Gayri Safi
Milli Hasılası olan ülkeler yüksek öğrenim sistemlerine daha fazla yatırım
yapmaktadırlar. Öte yandan Bulgaristan Gayrı Safi Milli Hasılası eski aday
ülkelerden daha düşüktür AB ortalamasından ise % 28 kadar daha düşüktür.
Eğitimi modernleştirme Ulusal Programı eğitim politikalarının etkisinin
değerlendirmesi ile ilgili olan eğitimin kalitesini değerlendirmede göstergeler
sistemi işlemleri öngörülüyor. Politikaların gözetimi sırasında tüm resmi olarak
ilan edilen toplumsal analizler ve bağımsız araştırmalar dikkate alınıyor. Aktif
olan programların ve emek piyasasında alınan tedbirlerin gözetimi ve
değerlendirilmesi konusunda metodoloji işlemi sürecinde değerlendirme
kriterleri programları ve tedbirleri nitelendiren göstergeleri kapsıyor. Bununla
8
birlikte yaşlılara yönelik mesleki öğrenim, etkililik, istihdam ve gelirlere etkisi,
sürdürebilirlik ve mali ve teşkilatlandırma kapasitesi de göz önüne alınmalıdır.
Ülkede ömür boyunca eğitimin gelişimi konusunda en önemli belgeler ve
çalışmalar şunlardır:
• Hükümetin (2001-2005 yılı) İktidar Programında – hedef 4 “İnsan
kaynaklarının kalitesi ve istihdamın korunması ve ıslahı” olarak
belirlenmiş ve genel olarak ömür boyunca eğitimin bir çok yönü
mevcuttur.
• Şimdi Milli Eğitim Bakanlığı’nda, eğitim alanında Avrupa’nın başarılı
çalışmalarını yaymak amacıyla yaşlılara yönelik eğitim stratejisi
taslağı hazırlanmaktadır. Şubat 2005’te Bakanlık Bulgaristan’daki
eğitim ve öğretim kurumları arasında yayılması amacıyla
Bulgarca’ya çevrilen “Konuşmaların Ötesinde Yaşlılar Eğitimi –
Politikalar ve Uygulamalar” adlı kitabı yayınladı.
• Milli Eğitim sistemi, çeşitli öğrenim yollarının gelişimi ve eğitim
olanaklarını açmak konusunda, ömür boyunca eğitim görenlere
eğitim ve ihtisas seviyelerini yükseltmek için imkanlar
sağlamaktadır. Eğitim ve öğrenim sistemini tanzim eden temel
yasaların kabulü ile orta eğitim ve yüksek eğitim sisteminde ve de
mesleki öğrenimde eğitim almayı tercih eden şahıslara mesleki
ihtisas konusunda gereken seviyeye ulaşması sağlanmaktadır.
2004 yılının sonundan itibaren mevzuatlar açısından Yüksek
okullarda uzaktan eğitimin uygulanmasına başlanmıştır.
Bulgaristan, AB Milli Eğitim Bakanlarının ve Bolonya Deklarasyonu’nun
taleplerini en önce kabul eden ülkeler arasındadır. 1995 yılında Yüksek Eğitim
Yasasının kabulü ve 1999 yılında aynı yasanın tadili ve ilavesi ile yüksek
öğrenim yeni modelinin gelişiminin temelleri atıldı.
2002 yılında Yüksek Eğitim Yasası’nda yapılan düzeltmeler “tanzimli
meslek” deyimini ithal ediyor. Bu deyimin temelinde tanınması özel bir rejime
bağlı olan öğrenim programları ve mesleki ihtisaslar konusunda AB
standartlarına ve uygulamalarına ülkedeki eğitim programları ve öğrenim
koşullarının uyum sağlanması amacıyla tanzimli meslekler listesi üzerinde
Devlet talepleri hazırlanmaktadır. Aynı yılda yüksek öğrenimin emek
piyasasının ihtiyaçlarına yönelik esneklik ve adaptasyonunu sağlamak
amacıyla mevzuatlarda değişiklikler yapıldı ve bu değişiklikler vasıtasıyla
yüksek öğrenim sisteminde eğitim programları sicilinin yerini yüksek
eğitim alanları ve mesleki yönler sınıflandırıcısı aldı. Bu belgede Bolonya
Deklarasyonu’nun öğrenim programlarının açık ve nispetli olmaları
tavsiyesini yerine getirmek amacıyla dünya öğrenim ve bilim
uygulamalarında herkes tarafından kabul edilen alanlar ve yönler belirtilmiştir.
Böylece Yüksek okullara, Avrupa standartlarına, piyasanın değişikliklerine ve
ihtiyaçlarına uygunluk içinde kendi imkanlarına göre öğrenim programları ve
9
mesleki ihtisaslar takdim etmeleri ve çeşitli öğrenim programları konusunda
öğrenciyi hazırlamaları için şans veriliyor.
Yüksek öğrenim yasası gereğince Bulgar Yüksek Öğrenim Sistemi orta
okulu bitirenlere eğitim sağlamaktadır ve bu eğitim aşağıdaki derecelerden
oluşmaktadır :
• Birinci derece: Öğrenim planına göre asgari eğitim süresi 4 yıldır.
Mezunlar lisans öğrenim –ihtisas derecesine sahip olurlar. Bu
derecede verilen eğitim, elde edilen mesleki ihtisas vasıtasıyla
geniş iş bulma imkanları ve Avrupa emek piyasasına doğrudan
katılımı sağlamak amaçlı, geniş taraflı esas bilgi ve kalifiye derecesi
vermektedır.
• İkinci derece: Asgari eğitim süresi 5 yıl ya da lisans derecesinden
sonra 1 yıldan daha az olmamak suretiyle verilir. Mezunlar yüksek
lisans öğrenim – ihtisas derecesine sahip olurlar. Bu derecede
verilen eğitim, belirli programlar ya da programlar arası bilim kolu
programlarının şekillendirilmesi amacıyla ve emek piyasasının özel
ihtiyaçlarına yönelik öğrenim programlarının daha dar yöneltimi ile
beraber derin, sağlam temelli bilgi sağlamaktadır.
• Üçüncü derece: Asgari eğitim süresi yüksek lisans derecesinden
sonra 3 yıldır. Mezunlar “Doktor” öğrenim – bilim derecesine sahip
olurlar. Eğitim, bilim programları üzerinde gerçekleştirilir.
Bulgar Yüksek öğreniminde, mevzuatlar tarafından belirlenen bir
eğitim – ihtisas derecesi daha mevcuttur: “Uzman”
Eğitim süresi 3 yıl olan bu derece mesleki yüksek eğitimin elde
edilmesi için en kısa süreli derecedir. Mevzuatlara göre uygulama
öğrenimine yönelik belirlenen bu eğitim derecesi Yüksek okulların
bünyesinde yer alan ya da kendileri tek başına yüksek okul olan
Kolejlerde elde edilir.
“Uzman“ derecesi yüksek tahsilli mezuniyet ve daha yüksek derecede
öğrenime devam edilmesini ya da emek piyasasına katılımı sağlamaktadır. Bu
ihtisasın mezun öğrencilerinin büyük bir bölümü eğitimine lisans
programlarında devam etmektedir.
Bulgar Yüksek öğrenimi AB standartlarına olan uygunluğu hızlandırma
sürecinde 2004 yılında Bakanlar Kurulu tarafından kabul edilen önemli adımlar
şunlardır:
• Avrupa diplom ekinde bölünmez parçası olan yüksek okullar
tarafından verilen ana belgelerin içeriklerine yönelik devlet talepleri
Yönergesi.
• Uluslararası açıdan eğitim ve mesleki ihtisas belgelerinin (diploma,
derece, sertifika) adilce kabul edilmesinin şeffaflığını arttırmak,
yeterli ve tarafsız veriler sağlanması konusunda yardımcı olmak
ekin amacıdır. Eke bağlı olan orijinal belgenin sahibi tarafından
10
başarıyla tamamlanan eğitimin özelliği, seviyesi, içeriği ve statüsü
konusundaki tarifi taşımaktadır
• ♦ Milli Eğitim Bakanlığın ECTS sistemine uygunluk gösteren yüksek
okullarda biriktirme ve kredi transferleri sisteminin uygulanması
konusunda 21 no’lu Yönergesi.
Eksiksiz üniversite öğrencilerinin istihdamına dayalı kredi sistemi yüksek
tahsil eğitim – ihtisas derecesinin elde edilmesi konusunda ayrı eğitim
periyotlarının karşılıklı kabul edilmesi bazında öğrencilere öğrenim
programları, öğrenim ve hazırlık şekilleri ve hareketlilik olanakları
sağlanmakradır. Bu sistem modüller bazında eğitimin zamanının ve
periyotlarının bireysel olarak seçiminin yapılmasına ve kredinin bir yüksek
okuldan başka bir yüksek okula veya bir sistemden başka sisteme
aktarılmasına imkan tanımaktadır.
Öğrenciye verilen öğrenim kredileri, öğrencinin yüksek okulu tarafından
çıkarılan ana belgelere zorunlu olarak kaydedilir ve akademik raporda ve
Avrupa diploma ekinde alınan notlar ile beraber ECTS derece cetveline
uygunluğu kaydedilir.
Öğrenimin kalitesini garantilemek amacıyla uzaktan öğrenimin organize
edilmesi koşullarını ve taleplerini mevzuat açısından düzenleyen yüksek
okullarda uzaktan öğrenimin organize edilmesi için devlet talepleri
konusundaki Yönerge.
Uzaktan öğrenim öğretim planının içeriği; ilgili program için talep edilen
kredi sayısı, bitirilen eğitim – ihtisas ve mesleki ihtisas derecesini gösteren
diploma açısından örgün öğrenime eşdeğerdir ve yalnız Yüksek Öğrenim
Yasası nizamına uygun kurulan, ilgili program akreditasyonuna sahip olan
üniversiteler tarafından organize edilebilir. Uzaktan öğrenim iş yerinden
ayrılmadan eğitimi ve ihtisası arttırmak için imkanlar tanımaktadır ve
yönergede özel bir metin ile özel eğitim ihtiyaçları olan kişilere yönelik öğrenim
programlar hazırlanması teşvik eder.
Bulgar Yüksek okulları Avrupa ve Dünya çapında rekabet gücünü
arttırmak açısından müşterek öğrenim programları hazırlamak için AB
ülkeleri üniversiteleriyle ilişkilerini geliştirmektedirler. Avrupa’da
öğrenim süreçleri birleştirmek ve mesleki ihtisaslar vasıtasıyla Avrupa
emek piyasasına erişimi sağlamak amacıyla bazı Yüksek okullarda eğitim
AB ülkelerinin dillerinde yapılmaktadır.
2000 - 2005 yılları arasında hükümetler arası karşılıklı öğrenci değişimi
programlarının uygulanmasından kazanılan deneyim esas alınarak Milli Eğitim
Bakanlığı öğrenim hakkı kazanmak için düzenlenen yarışmalara katılan ve
yabancı ülkelere ihtisas yapmak üzere giden öğrencilere, doktora ve ihtisas
yapan öğretmenlere ve bilim adamlarına yardımcı olmak üzere bir sistem
kurdu.
1995 yılında Yüksek Eğitim Yasası vasıtasıyla Bakanlar Kuruluna
bağlı bağımsız Ulusal Değerlendirme ve Akreditasyon Acentesi (HAOA)
11
kuruldu. Acente, Bulgaristan’ın Bolonya sürecine katılımıyla Avrupa Yüksek
Öğrenim alanının kurulması ile ilgili ve yüksek öğrenimi değerlendirmeye ilişkin
Avrupa
acentelerinin
değerlendirme
ve
akreditasyon
kriterlerinin
standartizasyonuna yönelik çalışmalarla ilgili bütün insiyatiflere katılmaktadır.
2004 yılında yapılan Yüksek Öğrenim Yasası’ndaki değişiklikler
nedeniyle Ulusal Değerlendirme ve Akreditasyon Acentesi tarafından
sağlanan kurumsal akreditasyon sonrası gözetim vasıtasıyla öğrenimin
kalitesini arttırmayı sağlamaktadır. 1995-2004 döneminde yüksek okullar,
öğrencilerinin görüşlerini dikkate almış ve Ulusal değrlendirme ve akreditasyon
acentesi kriterlerinin bir parçası olan öğremin kalitesini değerlendirmek ve
arttırmak ve görevli öğretmenler ve personel konusunda dahili üniversite
sistemlerini geliştirmişlerdir. Bu sistemlerin bir bölümü ISO 9001:2000
sertifikası sahibidir.
Yüksek okulların yapısı Yüksek Öğrenim Yasası tarafından tayin
edilmiştir. Özel yüksek okullara yasada bulunan düzenden farklı
organizasyonları kullanmaları için hak verilmiştir. Yüksek Öğrenim Yasası
tarafından sağlanan Bulgar yüksek okullarının özerkliği, AB üyesi ülkelere göre
daha fazladır. Ayrıca bu özerklik kişisel ihtiyaçlara ve emek piyasası
gereksinimlerine uygun olmak üzere yüksek okullara dereceli öğrenim ve
yüksek lisans sonrası ihtisası arttırmak için azami program çeşitliliği olanakları
sağlamaktadır.
Yüksek okullara uzaktan eğitimi organize etme olanaklarının sağlanması,
kurumsal ağın ve yeni öğrenim modellerinin geliştirilmesi vasıtasıyla yüksek
öğrenime erişim geliştirilmiştir. 2005 yılında dezavantajlı insanlara yüksek
öğrenime erişimi sağlamak amacıyla Bulgaristan Parlamentosu öğrenciler ve
doktora yapanlara yönelik bir yasa kabul etti.
Yüksek okulların özerkliği sayesinde ülkedeki kurumlarla yabancı yüksek
öğrenim kurumlarının partnerlik ilişkileri kurmalarına ortam sağlamaktadır.
2002 yılında Güneydoğu Avrupa İstikrar Paktı, bir proje kapsamında Ruse
Üniversitesi, Gürgevo Romen – Bulgar Ekonomik Üniversite Koleji, Bükreş
Ekonomi Akademisi, Almanya Bon Üniversitesi’ne bağlı AB Entegrasyon
Merkezi, Chemnits Teknoloji Üniversitesi, Frankfurt Viadriva Avrupa
Üniversitesi ile birlikte Bulgar – Romen Uluslararası “Avrupa” Üniversite
Merkezi kuruldu.
Uzun vadeli, başarılı işbirliklerinin diğer örnekleri şunlardır: Sofya Teknik
Üniversitesi ve Almanya Karlsruhe Üniversiteleri, Braunschvaig Teknik
Üniversitesi (1990 yılından itibaren) ve AUF Frankofon Üniversiteler Birliği
(1993 yılından itibaren), Sofya Kimya Teknolojiler Üniversitesi ve (1991
yılından itibaren) Hamburg Teknik Üniversitesi, (1992 yılından itibaren) AUF
aralarında, Sofya Mimarlık, İnşaat ve Jeodezi Üniversitesi ve Viyana Teknik
Üniversitesi. Ayrıca özel yüksek okullarından büyük bir bölümü uluslararası
katılımla kuruldular.
12
Üniversiteler ve Bilim – Araştırmacılık Enstitüleri arasındaki ilişkiler,
öncelikle ders verme vasıtasıyla bilgi alışverişi ve üniversite öğrencilerinin
araştırmacılık çalışmalarına katılımıyla sağlanmaktadır. İşletmelerde yapılan
uygulama dersleri ve staj programlarının koşulları yasal olarak düzenlenmiştir.
Fakat, genel olarak uygulama dersleri hala yüksek öğrenim sisteminin zayıf
tarafıdır. 2002 yılından itibaren Ekonomi Bakanlığı, ABD Büyükelçiliği ve çeşitli
iş kuruluşlarının desteği ile staj eğitimi ve kariyer gelişimi sağlamak üzere, her
yıl işverenlerle yüksek okullar arasında ilişkilerin kurulabilmesi için
kampanyalar yapıyor.
Bolonya süreci dahilinde olmaması nedeniyle kolejlerin verdiği eğitimin
statüsünde yasal değişiklikler yapılacaktır. Bunun yanı sıra Bulgar Yüksek
Okullarının sayısının optimal hale getirilmesi gerekmektedir. Burada akla bir
soru takılıyor: Bunu en mantıklı şekilde nasıl yapalım? Burada idari yöntemler
asla kullanılmamalı. Ülkede nispeten az öğrencisi olan yüksek okullarımızın
sayılarıfazladır. Bu tür üniversitelerin profili, önce büyük üniversitelere
bağlanmalarını ve ondan sonra bu büyük üniversitelerle bütünleşmelerine
imkan tanımaktadır. Bu gelişmenin, yüksek öğrenim almış uzmanları istihdam
eden kuruluşların, iş sektörünün ortak çabalarının ve Akreditasyon ve
Değerlendirme Ulusal Acentesi’nin görüş ve gözlemlerinin bir sonuca
vardırılmadan gerçekleşmesi mümkün değildir.
Şu anda yüksek okulların kaynaklarının bölüştürme mekanizmalarının
iyileştirilmesi doğrultusunda çalışmalar yapılmaktadır.
• Akreditasyon sonuçları dikkate alınıyor;
• Öğrenci adaylarının istekleri araştırılıyor;
• Eğitimin bedeli ve emek piyasası analiz ediliyor;
• Kaynakların sarfedilmesi konusunda rapor verme kuralları yapılıyor,
eğitim ve bilim çalışmaları için kurallar hazırlanıyor.
Eğitim kurumlarının artması, yüksek öğrenimin gelişimi, çeşitli hareketlilik
şemalarının yaygınlaşması ve bir ihtisasın akademiksel amaçlı kabul edilmesi
ve ihtisasa götüren yolda öğrenim programlarının yeri, süresi, içeriği ve
değerlendirmesi konusunda eksiksiz bilgiler talep edilmektedir. Çok sayıda
ihtisas belgelerinde yeterli bilgi verilmemektedir ve bu belgeler şeffaf
değildirler. Bu bakımdan işe başlamak amacıyla elde edilen ihtisas hakkında
uluslararası kabul edilen bilgileri mevcut olan belgelerle çalışmak gerekiyor.
Bu tür bilgileri, yürürlüğe geçen ‘Avrupa diplom eki’nde en önemli madde
olan yüksek okullar tarafından verilen esas belgelerinin içeriklerine
yönelik devlet talepleri yönergesidir.
ЕСTS’nin ithal edilmesi ile yabancı ülkelerde yapılan öğrenim
periyotları ve yüksek tahsilde nihai ihtisasların kabulü konusunda
imkanlar tanıyor.
Yüksek okullarda uzaktan eğitimin organize edilmesi mevzuatlarda
düzenlenmiştir. Yüksek Öğrenim Yasası son değişiklikleri ile Bulgar Yüksek
13
Okulları tarafından verilen ihtisasların şeffaflığı konusunda son engellerin
kaldırılması için temeller atıldı. Aynı zamanda değerlendirme ve akreditasyon
yapan AB’nin önde gelen yüksek okulları ve birlikleri tarafından yapılan
kıyaslama, değerlendirme ve belgelendirme vasıtasıyla çeşitli eğitimsel ihtisas
seviyelerinde öğrenim gören uzmanların kalitesinin arttırılması açısından
Ulusal Değerlendirme ve Akreditasyon Acentesi faaliyetlerin içeriğini değiştirdi.
Kopenhag ve Bolonya süreçleri çerçevesinde yapılan insiyatifler
bağlamında mesleki ve yüksek öğrenimde kredi transferleri konusunda
birleşik sistemin ECVET hazırlıkları yapması beklenmektedir. Bu
bağlamda en yakın zamanda beklenen değişiklikler konusunda Bulgar öğrenim
kurumlarını bilgilendirmek gerekiyor.
Hareketliliğinin kalitesinin arttırılması ve sanal hareketlilik gelişimi için
üzerinde anlaşılmış organizasyonlar çerçevesinde önlemlerin gelişimi
açısından, yaşlılara verilen eğitiminde kilit bilgi ve beceri elde edilmesi
öğrenimin gelişmesine, yabancı dil eğitiminde ve yabancı dil mesleki bilgiler
konusunda veriminin artmasına, PHARE, LEONARDO, SOKRAT, MİNERVA
v.s. programlarında gerçekleştirilen proje sonuçlarının kullanımı, yayılması ve
çarpan etkisine, öğrenim ve mesleki ihtisas sertifikalarının hareketliliği ve
şeffaflığı konusuna EUROPASS, AB tanıtımını yapılmasına büyük önem
veriyor.
Yüksek öğrenim konusunda – öğrencilere daha geniş bir serbesti
hazırlık ve serbest düşünce ve sorunların çözümü ve karar alma
sırasında analitik bir yaklaşım imkanı tanımak amacıyla konferanslara
dayalı ders verme örgün sisteminin geliştirilmesi gerekiyor. Bu yüzden
AB ana dillerinde yayınlanmış olan dahili güncel ders kitaplarının sağlanması
konusunda zorluklar mevcuttur. Yakında “Eğitim” branşının bilgilendirme
sisteminin bölünmez bir parçası olan yüksek öğrenim yönetimi için
bilgilendirme sistemi kurulacak. Bu çalışma, yüksek öğrenim sistemi
yönetiminin etkililiğini arttıracak ve ulusal istatistik kurumuna ihtiyaç duyduğu
bilgileri sağlayacak. AB yüksek okulları ile yapılan öğrenci ve öğretmen
değişimi sırasında bütün bilgileri kapsaması tasarlanan AB yüksek öğrenim
ağlarıyla bağlantısı olan Ulusal akademik iletişim ağsı kurulacak.
Avrupa ortak öğrenim alanının kurulması, ihtiyaçlara ve taleplere karşılık
teknik üniversiteler, mevcut Bulgar üniversitelerinin gayretleri, yeni etkileyici ve
integral programlar, sanal fakülteler, sanal bilimsel - araştırma laboratuarları,
elektronik ve uzaktan eğitim merkezleri, kariyer gelişimi merkezlerinin açılması
doğrultusunda olacaktır.
Bulgar Sanal Üniversitesi kurulmuştur.
Bulgar sanal üniversitesi’nin mevcut durumu ve perspektifler
2002 yılında Avrupa Komisyonunun “Elektronik Öğrenim” inisiyatifine
karşılık Bulgaristan’da sanal öğrenim alanı kurulması için Ulusal Program
başlatıldı. Program genellikle Ulaştırma ve İletişim ve Milli Eğitim Bakanlıkları
14
tarafından finanse ediliyor. “Djon Atanasov” adına computing pilot sanal
kürsüsü kuruldu ve bir yıl sonra Bilgilendirme ve İletişim Teknolojiler Fakültesi
oldu.
2004 yılının sonunda Rektörler Kurulu Başkanlığı, Bulgar Bilim Akademisi
(BBA), Yüksek Atestasyon Komisyonu, Bulgaristan Bilim Adamları Birliği,
Bilim-Teknik Birlikleri Federasyonu, Bulgar Bilim Teknolojiler Birliği, Bilim ve iş
sektörleri kuruluşlarının inisiyatifi ile Bulgar Sanal Üniversitesi (BSÜ) kuruldu.
http://ecet.ecs.ru.acad.bg/bvu
Kurucularının amacı öncelikle Bulgar Sanal Üniversitesi’nin Bulgaristan’ın
bütün üniversitelerine yönelik ulusal bir eğitim kapısı olması ve tedrici
fonksiyonların bağımsızlığının ve öneminin artmasıdır. Bulgaristan’daki
üniversitelerin bütünleşmesi konusunda bu adım ilk ve gerçek adımdır.
BSÜ’nin ve programın genel olarak amacı, bölgesel üniversitelere
elektronik eğitime geçiş sürecinde çeşitli teknik ve metodik yardımı sağlamak.
Daha ayrıntılı örnek vermek gerekirse; elektronik eğitim için bilgisayar
laboratuarları kurmak, elektronik eğitim için soft ware platformları oluşturmak,
web kurs çalışmaları, sanal kütüphaneler, uzaktan eğitim merkezleri, sanal
üniversite ve kampusler kurulması sırasında Bulgar eğitim yapısının Avrupa ve
Dünya eğitim sistemleriyle bütünleşmesine yardımcı olmaktır.
Kuruluşundan itibaren bir yıl içerisinde şunlar yapıldı:
BSÜ internet sitesi yaratıldı. Bölgesel üniversitelere Portal fonksiyonlarını
başarıyla yapan bu site üzerinden yüksek eğitiminin belirli bir alanından
başlarken mesleki eğitimi alanları üzerinden geçerek aradığınız özel programa
ulaşmak suretiyle bu programda lisans eğitimi veren üniversitelerin sitelerine
ulaşabilirsiniz. BSÜ’nin internet sitesi, yakında yapılacak olan sanal
kütüphaneler ile ulusal ağın merkezi olacaktır.
Yüksek Referans Komisyonu ile birlikte, doktora yapanlar için BSÜ’nin ilk
bağımsız birimi – sanal bilgi merkezi kuruldu. Bu sitede mevcut olan bilgiler
ülkede doktora yapan herkese açıktır. Sitede doktora yapanları doğrudan
ilgilendiren mevzuatlar, yönergeler ve talimatnameler yayınlanmış ve de bilim
programlarının sınıflandırılması, özel bilim kurullarının, derece ve ünvan verme
hakkı olan programların listeleri mevcuttur. Siteden, doktora yapanların sağlam
temelli çalışmaları için öğretim planı indirebilirsiniz ve yine sanal kütüphanede
bu plan konusunda ders kitapları bulunabilir. Siteyi ziyaret edenlerin sayısı
şimditen 20.000 kişiyi aştı.
Üniversitelere bedava bilgsayarlar teslim edildi ve elektronik eğitimi
uygulamak üzere yeni bilgisayar laboratuarlarının donatımı yapıldı.. İnternet
bağlantısının hızı arttırıldı.
Çoğu Üniversitede kablosuz internet bağlantısı ortamı yaratıldı ve böylece
hareketli öğrenime geçiş için esas oluşturulmuş oldu.
Öğretmenlerin internet ortamında öğretim materyallerini yayınlamaları
konusunda teşvik etmek amacıyla yüksek öğrenimin ihtiyaçlarına yönelik
15
elektronik öğretim içeriği konusunda Ulusal yarışma düzenlendi. Bu
yarışmada birinci olan iki sitenin başlangıç sayfaları aşağıda sunuluyor.
Ulusal Elektronik Eğitim Semineri düzenlendi. Seminer bundan sonra
sürekli olacak. Seminerin ilk oturumu elektronik eğitim konusunda software
platformları üzerine yapıldı.
Seminerin ikinci oturumun konusu ise uzaktan eğitim merkezleriydi.
“Elektronik Eğitim - Firma Personelinin Kalifiyesini Arttırmak için Yenilikçi
Yaklaşım” konulu seminer düzenlendi. Düzenlenen seminerlerin materyalleri
BSÜ’ nin internet sitesinde yayınlanmıştır.
Elektronik eğitim konusunda 22 ülkenin bilim adamlarının katılımıyla
uluslararası bilim konferansı düzenlendi.
Bulgaristan’da sanal öğrenim alanın mevcut durumu ve
perspektifleri konusunda bir kitap yayınlandı ve bütün üniversiteler, kolejler
ve enstitülerin kütüphanelerine teslim edildi. Kitapta çok sayıda fotoğraf ve
belgeler aracıyla sanal öğrenim ortamı yaratmak konusunda ulusal
programının hedefleri, görevleri ve program üzerinde yapılan çalışmaların
sonuçları yayınlanmış. Kitabın ekinde bazı ünlü sanal üniversitelerin siteleri ve
WEB öğretim ders araçları yaratılması konusunda Sanal Merkezi projesi
kapsamında yapılan “Bilgisayarın organizasyonu” Sanal Laboratuar
çalışmaları yer almakta.
Doktora yapan görevli öğretmen Tsvetan Hristov 21 yerli ve yabancı
üniversitede tesisatı kurulan ve kullanılan kendisinin hazırladığı Elektronik
Eğitimi Software Platformu’yla Cumhurbaşkanı tarafından “Djon Atanasov”
başarı belgesi ile ödüllendirildi. Doktora yapan Aneliya Vasileva ve Galina
İvanova hazırladıkları sanal eğitim ortamları çalışmasıyla Bilim adamların
Birliği tarafından “Kristal priz” ödülünün sahibi oldular.
Sanal öğrenim ortamının gelişiminde perspektifler, kaliteli ve kolay erişimli
elektronik içeriği mevcut sanal kütüphaneler ulusal ağının kurulmasını
öngörmektedir.
Şimdi çoğu üniversitede uzaktan eğitim merkezleri kuruluyor. Gelecekte
bu merkezler gelişecek ve bölgesel sanal üniversitelere dönüşecek. Bunlar
gerçek üniversitelerin internet ortamındaki modelleri olacak ve belirli bölgelere
hizmette bulunacaklar. Açıkçası bir sanal üniversitenin alanı gerçek
üniversitenin alanından çok daha büyük olacak ama gerçek üniversiteler deyim
olarak tamamen anlamını kaybetmeyecek. Zira başlangıçta derslerin ve
sınavların bir bölümünün örgün eğitim sistemi ortamında yapılması gerekecek.
Aşağıda sanal üniversite yaratılması konusunda ana etaplar belirtilmiştir:
Bulgar Sanal Üniversitesi’nin kurumsallaşması gerekiyor. Bazı önemli
bilgiler ve kaynaklara erişimi kolaylaştırmak amacıyla Avrupa sanal
üniversiteler ağına katılmak üzere başvurmak zorunda.
Elektronik eğitimde devamlı meydana gelen problemlerinin çözümü için
değerli deneyim paylaşımı imkanları sağlayan bilim seminerleri ve
konferansların gelecekte de düzenlenmesine devam edilmesi öngörülüyor.
16
Sonuçta elektronik öğrenimin örgün öğrenimin alternatifi olmadığını
bir kez daha vurgulamak istiyoruz. Bu iki öğrenim şekilleri karşılıklı birbirine
girecek ve eksikliklerini kapatacak. Ama elektronik öğrenimin rolü artacak.
Bulgar Sanal Üniversitesi’nin misyonunda kaydedildiği gibi bu eğitim
vasıtasıyla “geniş erişimli, kişisel ihtiyaçlara adapte edilmiş, ömür
boyunca kaliteli eğitim konusunda yüksek insani görüşü hayata
geçirmek, gerek Bulgaristan topraklarında ve gerekse ülke dışında
yaşayan vatandaşlara bilgi toplumunda gerekli bilgi ve yetenekleri elde
etmeleri konusunda modern bilgilendirme
ve iletişim teknolojileri
6
imkanlarını daha aktif ve etkili kullanımları”
Sofya Teknik Üniversitesi’nin Akademik Yönetimi üniversitenin bütün
yüksek kürsülerde ve fakültelerde bilim ve iletişim teknolojilerinin belli amaçla
ithal edilmesini teşvik etme ve yönetme konusunda kararlıdır. Sofya Teknik
Üniversitesi Senatosu kararı sonucu 2004 – 2005 eğitim yilindan itibaren
yürürlüğe geçen Microsoft Class Server ile Elektronik Software Mimarisi
öğrenim (е-Learning) programı ithal edilmiştir. 7
Mevcut kaynakları kullanarak her fakülte, kolej ve yüksek okulda
aşağıdaki birimleri kapsayan bir yöresel merkez kurulmaktadır:
а) Elektronik öğrenimi için software mimarisi tesisatı yapılan özel server;
b) Sisteme LAN/Internet üzerinden erişimi sağlanan bilgisayar iş yerleri.
Servere erişim yöresel ağdan, internet üzerinden, çeşitli bilgisayar
laboratuarlarından ve ayrı bilgisayar sistemlerinden yapılabilir. Öğretmenler
elektronik öğretim materyalleri hazırlanmasında, öğrenimde, öğrencilerin
bilinçlerini değerlendirmede ve öğrenim sürecinin yönetiminde e-Learning
mimarisini kullanmaktadırlar. Kayıtlı öğrencilerin e-Learning ortamına erişimleri
var. Öğretim materyallerini, çalışmak için talimatları ve testleri elektronik
olarak alıyorlar.
Ulaştırma Bakanlığına bağlı “Ulaşım, Bilgilendirme ve İletişim
Teknolojilerinin Gelişimi” Acentesi tarafından finanse edilen “Bulgar Sanal
Üniversitesi” Projesi kapsamında, Sofya Teknik Üniversitesi’nde yüksek
okulun tüm fakültelere ve birimlere sağlanan erişimi ile mühendislik
bilimlerinde sanal öğrenim ortamı yaratmak amacıyla iki yeni bilgisayar
laboratuarının donanımı yapıldı. (Bilgilendirme Kaynakları Merkezi, Laboratuar
№ 2101В, 2101Г)
Blagoevgrad Güneybatı Üniversitesi’ne bağlı elektronik öğrenimi
öğretim – teknoloji merkezi 8
6
Assoc.Prof.D-r Angel Smrikarov, Manager of the project, [email protected]
http://www.tu-sofia.bg/Bul/index.html-27.02.06.-14.36
8
http://www.swu.bg/index_bg.htm
7
17
01.09.2005 tarihinden itibaren Blagoevgrad Güneybatı Üniversitesi
Öğrenim ve Teknoloji Merkezi, URL sistemi ile ulaşımı olan elektronik eğitim
kursları organize ediyor. (www.e-learning.swu.bg/moodle)
İletişim ve Bilgilendirme ve Komünikasyon Teknolojilerinin Gelişimi
Acentesi tarafından organize edilen Elektronik İçerikli Ulusal Yarışma’da
“Pedagojik Bilimler” dalında “Bilgisayar eğitimi metodları” programı ikincilik
ödülünün sahibi oldu. Bu dalda birincilik ödülü verilmedi. Ödül alan
çalışmalarının listesine http://www.ict.bg/BG1/e-content_decisions_web.pdf.
adresinden ulaşabilirsiniz.
Bilgilendirme teknolojileri, internette programlama, internet teknolojileri,
bilgisayar eğitim metodları, yapay entelekt kursları organize ediliyor.
Yeni Bulgar Üniversitesi’nde İSDO adını taşıyan elektronik eğitim sistemi
bulunmaktadır. Bu sistemle öğrenim ve bilim materyalleri kullanabilir,
meslektaşlar ile çeşitli konularda tartışmalar yapılabilir, sorular sorulabilir.
Çeşitli programlarda eğitimin yönetimi ve desteklemesi için sanal öğrenim
ortamı yaratılmaktadır.
Programın internet sayfasında sanal eğitim modüllerine bağlantılar
mevcuttur.
Bu sistemde (Veda), programda yer alan konular, öğrenim materyalleri ve
okunması gereken kitaplar hakkında bilgiler yayınlanıyor. Bunların yanı sıra
Yeni Bulgar Üniversitesi kütüphanesinde mevcut olan kitaplar ve yayınlar
kontrol edilebiliyor. Burada üniversite öğrencilerine ödev ve test çalışmaları
verebilirsiniz. Öğrencilere ödev ve test çalışmalarının son teslim tarihleri
konusunda bilgi verebilirsiniz ve çalışmaların değerlendirmesini yapabilirsiniz.
Sistemde öğrencilerin aralarında bilgi alışverişi yapmalarını ve öğretmenlere
soru sormalarına olanak sağlayan online forum mevcuttur.
İSDO sisteminde http://isdo.nbu.bg/ sanal dersler yapılıyor, öğrencilere
çözmeleri için problemler veriliyor. Eğitim için radyo ve televizyon da mevcut.
Burada öğrenim materyalleri yayınlayabilir ve sanal forum aracılığıyla
öğrencilerle temasa geçebilirsiniz.
Yeni Bulgar Üniversite’nin internet sitesinin açılışından bir kaç saniye
sonra otomatik olarak başlayan radyo eğitim programı var.
Bunun için bilgisayarınızda Windows Media Player 8 programı bulunmalı
ve internet bağlantısının hızı 12 Kbps’dan fazla olmalıdır.
Örnek
bir
haftalık
radyo
programı
gösterilmiş
27.02.2006, 14:45
Küçük işletmenin ekonomisi (6 bölüm) 27.02.2006, 15:00
Küçük firmanın hukuksal problemleri (5 bölüm) 27.02.2006, 15:15
Küçük firmanın hukuksal problemleri (6 bölüm) 27.02.2006, 15:30
Küçük firmanın mali yönetimi (5 bölüm) 27.02.2006, 15:45
Küçük firmanın mali yönetimi (6 bölüm) 27.02.2006, 16:00
Fiyat politikası (5 bölüm).
18
İnternet sitesinin açılışından bir kaç saniye sonra otomatik olarak
başlayan Yeni Bulgar Üniversitesinin eğitim amaçlı film gösterimi faaliyettedir
ve adresi şöyledir: http://isdo.nbu.bg/index.php?p=tv,
Bunun için
bilgisayarınızda Windows Media Player 8 programı bulunmalı ve internet
bağlantısının hızı 100 Kbps’dan fazla olmalıdır.
PROGRAM
• 27.02.2006, 14:00 Mikroekonomi (1 bölüm)
• 27.02.2006, 14:30 Аntropoloji - Benş Müzesi hakkında film
(Fransızca)
• 27.02.2006, 15:00 Мikroekonomi (4 bölüm).
Ortak Avrupa öğrenim alanı kurulması için, ihtiyaçlara ve taleplere karşılık
teknik üniversiteler, mevcut Bulgar üniversitelerinin gayretleri, yeni etkileyici ve
integral programlar, sanal fakülteleri, sanal bilim araştırma laboratuarları,
elektronik ve uzaktan eğitim merkezleri, kariyer gelişimi merkezlerin açılması
doğrultusunda olacaktır. Bulgar Sanal Üniversitesi kurulmuştur.
Varna Teknik Üniversitesi’nde 18 programda eğitim veriliyor. Öğrenim üç
eğitim – ihtisas derecelerinde yapılmaktadır. Öğrenci adaylarının kabulünü
belirleme konusunda Varna Teknik Üniversitesi’nin politikası ulusal ve bölgesel
önceliklerin arasında dengeyi esas almaktadır. Şu anda ülke çapında
‘bilgisayar ve iletişim teknolojileri uzmanları’na büyük ihtiyaç
duyulmaktadır. Bölgesel planda ticaret gemilerine mürettebat arayışları yüksek
olduğu için ‘denizcilik ve gemi onarımı uzmanları’na ihtiyaç var. Varna
Teknik Üniversitesi sanayinin ihtiyaçlarına karşılık Makine, Elektrik, Elektronik
gibi örgün programlarda da eğitim vermektedir. Aday öğrencilerin İktisadi
Menajerlik ve Sanayi Tasarım programlarına büyük ilgi göstermeleri nedeniyle
isteklere karşılık yeni eğitim programlar açıldı.
Dünya Bankası tarafından finanse edilen öğrenci adaptasyonu ve mesleki
yönlendirme merkezi kurulacaktır.
Öğretim planlarının Avrupa üniversitelerinin planları ile uyum sağlanması,
kredi sistemi uygulanması, yüksek tahsil diplomalarının tanınması ve
öğrencilerin hareketliliği ile ilgili sorunları ortadan kaldırıyor.
`Denizcilik” programı öğretim planları IMO taleplerine uymaktadır ve
öğrenim programların hacmi konusunda onlardan önemli ölçüde üstündür. UK
Dandy Abertey University ile birlikte kredi sistemlerle uygunluk içinde
“Bilgisayar sistemleri ve teknolojileri” program konusunda yeni
çalışmalar yapılmaktadır.
Öğretim planlarının uyum sağlanması, E-Learning öğrenim sürecinde,
dünya bilgisayar internet ağının kullanımı gibi yeni eğitim şekilleri ihraç
etmesiyle ilgili. Bu doğrultuda şimdi Sofya Teknik Üniversitesi ve Sofya
Üniversitesi ile ortak Dünya Bankası programı tarafından finanse edilen
“Elektronik”, “Bilgisayar sistemleri ve teknolojileri” “Bilgisayar
programcılığı ve matematik” programları eğitiminde E-Learning
programının uygulanmaya başlaması üzerine proje gerçekleştiriliyor.. UK
19
London Middlesex, Üniversitesi ile Varna Teknik Üniversitesi arasında
yapılan anlaşmaya göre Varna’da İngiliz E-learning dış merkezi
kurulacak. Bu anlaşmanın gerçekleşmesi Middlesex üniversitenin kalite
bölümü çalışma grubunun Varna Teknik Üniversitesi’nde ne yapacağı
denetimden sonra olacak. “Bir ömür için eğitim” sisteminden “Ömür
boyunca eğitim” sistemine geçiş, PHARE Programı ve TEMPUS Programı
projelerinin hibe yardımıyla kurulan “Daimi eğitim merkezi” sayesinde
gerçekleştiriliyor.
Varna Teknik Üniversitesi “İhtisas yükseltme bölümü” yeni meslek “öğretmen” ve “tasarım”, KOBİ’ler muhasebesi, firma mali yönetimi, bilgisayar
ağları ve internet, reklam sektörü ve bilgisayar animasyon ihtiyaçları için
görüntü işlemi, DVD müellif fimlerin yapımı, CD ve DVD interaktif multimedya
sunumları, audio sinyaller ve sanal stüdyo teknolojileri sayısal işlemi, Isıtma,
ventilasyon ve klima, otomatik vites kutularının teşhisi ve tamiri konusunda
kalifiyenin sağlanması için altı aylık kurslar ve öğrenim programları organize
ediyor.
Üniversitenin programları üzerinde bireysel ihtisas çalışmaları
Mesleki kurslar:
• Rüzgar enerjisi – Geri dönüşüm enerji kaynaklari
• Doğal gazla çalışmalar için gaz tesisatı tasarımı
• Propan butan gazla çalışmalar için gaz tesisatların işletmesi ve
bakımı
• Doğal gazla çalışmalar için gaz tesisatların işletmesi ve bakımı
Otomobil gaz tesisatların teknik denetimi.
reklam sektörü ihtiyaçları için video görüntü işlemi,
Bilgisayar animasyonu
Video görüntü işlemi. Müellif DVD filmler yapımı
CD ve DVD interaktif multimedya takdimler.
İlim – araştırma İnternet laboratuarı 9
Müdürü Doç. Dr. Müh. Trifon Ruskov olan Üniversite İlim–Araştırma
İnternet Laboratuarı (ÜİAL) 1999 yılının başlarında kurulmuştur.
ÜİAL, Varna Teknik Üniversitesi ve bölge kapsamında Üniversite
Bilgisayar Ağına (ÜBA) ve bu ağın merkez hardwere, softwere ve Akademik
İnternet ağını geliştirerek bu ağlar arasında koordinasyon ve ulaşımı
sağlamaktadır. Laboratuar öğrenim süreci ile ilgili ağ software bakımını ve
gelişimini destekler, internet uygulamaları ve sistemi ve ağ program
sağlanması alanında öğrenciler, mezunlar ve doktora yapanlar ile öğretim ve
bilim çalışmaları yapmaktadır.
Varna Teknik Üniversitesi’nde Milli Eğitim Bakanlığı bölgesel merkezi için
taleplere göre 24 saat hizmet veren İnternet merkezi kurulmuştur. İnternet
Merkezi Bulgaristan’daki Akademik İnternet ağına (UNİKOM B) bağlı bölgesel
9
http://cs.tu-varna.acad.bg/noflashindex.php- научно-изследователска дейност
20
merkez olarak kurulmuştur. Şehirde ve ülkenin doğu kısmında bulunan
üniversitelere İnternete ulaşımı sağlar. Bütün kürsü, fakülteler ve öğrencilere
öğrenim ihtiyaçlarını karşılamak için ücretsiz internet ulaşımı sağlanmış.
Varna T.Ü.’nde “Bilgilendirme Teknolojileri Merkezi” ne bağlı yöresel
Cisco Акаdemisi, Cisco Networking Academy (CNAP) öğrenim programı
üzerinde 1 ve 4 sömestr aralarında eğitim kursları organize ediyor.
Çalışmalar
Cisco
Systems
teçhizatla
donatılmış
öğrenim
laboratuarlarında yapılıyor Teçhizatta Cisco 2651 и 1721 yönlendiriciler, VLAN
кomutatörler Cisco Catalyst 2950, коnsantratörler, patch paneller mevcut
Linux laboratuarı ve LABTIC bilgisayar ağları 10
Varna T.Ü. Linux ve bilgisayar ağları laboratuarı 14.11.2001 tarihinde
Hükümetlerarası Frankofon Acentesi ile imzalanan PS/INTIF/fp/20011112-050
sözleşmesi gereği kuruldu. Laboratuarın yöneticisi Doç. Dr. Trifon Ruskov’dur.
Frankofon
ülkelerde bilgilendirme teknolojileri alanında insan
kaynaklarının kazandırılması, eğitim ve gelişim faaliyetleri 1999 yılından beri
Hükümetlerarası Frankofon Acentesinin “Bilgilendirme teknolojilerinde ulusal
kapasitenin geliştirilmesi” programı kapsamında yapılmaktadır. Şu ana kadar 8
frankofon ülkede 8 laboratuar kuruldu.
Laboratuar çalışma istasyonu 12 modern multimedya bilgisayar, 2 server
VLAN switch и Cisco ruter ile teçhiz edilmiş. Laboratuar, öğrencilerin serbest
zamanları ile ilgili çeşitli faaliyetlerinin koordinasyonunu yapan bir merkez
oluşturuyor.
Öğrenciler yöresel ağların topolojisini kurmak, kablolaşma, Cisco
yönlendiricilerin yerleştirilmesi, ağ iletişiminde problemlerin çözümü ile ilgili çok
sayıda uygulamalı dersleri görüyorlar.
Laboratuarda bilgisayar ağları, İnternet uygulamaları ve Cisco Systems
Akademik programı konusunda eğitim veriliyor.
Gabrovo Teknik Üniversitesi yöresel Cisco Акademisi’nde de eğitim
benzer koşullarda uygulanıyor. Cisco Networking Academy Program (CNAP) 11
yerli ve dünya şirketlerinin taleplerine uygunluk gösteren bir programdır.
Program, bu günlerde büyük ilgi toplayan “Bilgisayar ağlarının tasarımı,
kurulması ve bakımı” öğrenim programı konusunda modern ve güncel eğitim
vermektedir. Bu programda eğitim görenler Cisco Systems: 'Cisco Certified
Network Associate’ sertifikasının sahibi oluyorlar. Dört sömestrı bitirenler
'Cisco Certified Network Professional' taleplerini kapatabilirler.
Gabrovo Teknik Üniversitesi Avrupalı partneriyle birlikte aşağıdaki
programlar kapsamında çalışmalarda bulunmaktadır:
“Sokrat/Gründvik”
10
http://cs.tu-varna.acad.bg/noflashindex.php
11
http://www.tugab.bg/education/index.html-27.02.06.
21
"Adapte edilmiş spor oyunları ve fiziksel faaliyetler vasıtasıyla devamlı
işsiz kalanları topluma kazandırmak" Projesi
• “Engelli insanların öğreniminin bütün şekillerine ulaşımını sağlayan
eğitim uygulamaları ” Projesi
“Leonardo da Vinci” Programı
• “Avrupa bölgeleri ve öğrencilerinin kültürler arası programı " Projesi
• “Kobiler için uluslararası muhasebe standartları ve mali menajerliği
konusunda eğitim ” 12 Projesi
• “Kobilerde çalışan personele yönelik kalite yönetimi ve çevre yönetimi
ömür boyunca eğitim konusunda mesleki öğrenim” Projesi . 13
• AB V Çerçeve Programı
• CEEPUS Programı
• “Otomatik yönetim ve ayarlama” CZ 103 Projesi
•
“E - Learning teknolojileri” İlim – Araştırma Laboratuarı
“E - Learning teknolojileri” İlim – Araştırma Laboratuarı, 1997 yılında
TEMPUS SJE Project 07388/1994-97 uluslararası projesi kapsamında Sofya
Teknik Üniversitesinde kuruldu.
Görevi: Açık mesleki standart kullanımı aracıyla elektronik öğrenim
modern mimarisi ve hareket eden tüketicilere yönelik bölüştürülmüş özel
ortamlarda bilimsel araştırma ve çalışmaları. Öğrenimde en başarılı
çalışmaları takip ederek, alanda global standart ve spesifikasyonlara göre
modern öğrenim metodlarının uygulamasıyla, eğitimde yenilikçi yaklaşımları
teşvik etmek laboratuarın özel hedefidir. Laboratuar devlet teşkilatları, eğitim
kuruluşları ve sanayi sektöründen partnerlerle yapılan işbirliği aracılığıyla
öğrenim ve bilgilendirme sistemleri için modern nesil bölüştürülmüş
ortamlarının algılanmasını desteklemektedir.
Yönler:
• Öğrenim teknolojik sistem mimarisi;
• SCORM elektronik öğrenim teknoloji mesleki standartları;
• Objektif yöneltilmiş analiz ve tasarım;
• Mürekkep softwere sistemlerinin tasarımı için eşitlenmiş süreç;
• Hareket eden tüketicilere yönelik bölüştürülmüş özel ortamlar;
• Elektronik şemalar tasarımı üzerinde bilgisayar analiz metotları;
• Elektronik şemalar tasarımının otomatizasyonu;
• İntegral şemalar aksamlarının şekillenmesi ve makroşekillenmesi;
• Filtre tasarımı;
• 'Üniversite-Sanayi-Bilim Toplumu' işbirliği.
Uluslararası mesleki ve bilim teşkilatlarına üyelik:
12
13
http://www.fmias.org
http://www.volitrainquem.org/
22
• EAEEIE European Association for Education in Electrical and
Information Engineering;
• ARIADNE Alliance of Remote Instructional Authoring and Distribution
Networks for Europe, Foundation for the European Knowledge Pool,
Lausanne,Switzerland;
• JAPIT Scientific Journal for Applications of Information Technology,
Vienna, Austria;
• EDEN European Distance Education Network;
• VIEWDET Vienna International Workshop on Distance Education and
Training, Vienna, Austria;
• IEEE Institute of Electrical and Electronics Engineers.
E-Learning insiyatifi, Elektronik Teknikler ve Teknolojiler fakültesinde
öğretim çalışmalarının organizasyonu ve yönetiminde, “E Learning teknolojiler”
Ulusal Laboratuarı’nda hazırlanmış entegre Microsoft Class Server ile eLerning mimarisinin ithal edilmesini hedeflemektedir.
"Yüksek eğitimin modernleşmesi", Dünya Bankası, KSOUVO Merkezi,
Milli Eğitim Bakanlığı ile yapılan ortak kredi anlaşması, “Piyasaya yönetilen
Elektronik, softwere mühendisliği ve menajerlik, internet ortamında öğrenimi
üzere ortak yüksek lisans programları” projesi ve Sofya Teknik Üniversitesi
2002 – 2003 yılı “Microsoft Class Server и Microsoft SQL Server teknolojilere
dayalı e-Learning ortamı" iki proje kapsamında oluşturulmuştur.
Yeni Bulgar Üniversitesi – Ekoloji Sanal İlim–Araştırma Enstitüsü 14
Ekoloji Sanal İlim–Araştırma Enstitüsü (ESİAE), Üniversite Senatosu’nun
Kararı (25.01.2005 5 No’lu tutanağı) gereğince kurulmuş. Şu anda ESİAE
Bulgaristan’da tek ekoloji enstitüsüdür. (Ülkede yalnız Bulgar Bilim
Akademisi’ne bağlı Merkez Laboratuar mevcut). ESİAE, ekoloji programlarında
eğitim veren 14 üniversite arasında tek üniversite enstitüsüdur.
ESİAE, Bulgar Bilim Akademisi Mikrobiyoloji Enstitüsü ve Tarım ve
Ormanlar Bakanlığı Veterinerlik Ekspertiz ve Ekoloji Merkez Laboratuarı
arasında anlaşmalar bazında kurulmuş. Geçen aylar içerisinde ülkenin en
modern laboratuarları – Bulgar Bilim Akademisi’nin Tıp Enstitüsü Bioenerji
Laboratuarı’nda gerçek koşullar yaratıldı ve bilimsel araştırmalar yapıldı.
Ekoloji programında lisans ve yüksek lisan yapan öğrencilerin katılımıyla,
Yeni Bulgar Üniversitesi görevli öğretmenleri tarafından oluşan bilim ekipleri
kuruldu. Geçen yıl içerisinde iki temel öncelik konusunda bilimsel araştırmalar
yapıldı:
• Geri dönüşüm enerji kaynaklardan yakıt yapma teknolojilerinin
gelişimi /AB VІ ve VІІ Çerçeve Programlarının önçeliği/;
• Gıdaların güvenliği /AB VІ ve VІІ Çerçeve Programlarının önçeliği/.
14
http://www.nbu.bg/nbu/centers/nie/dainosti.htm
23
Dış yatırımcılar tarafından siparişi edilen bilimsel araştırmalar:
1. Ulusal Veteriner Tıp Müdürlüğü tarafından sipariş edilen “Zararsız
ürünlerin tüketimi garantili olması bakımından süt ürünleri ve inek sütünde
androjen ve estrojen biyoakümülasyonu’nun ekotoksikoloji değerlendirmesi”.
Sözleşmenin bedeli 10 000 leva.
Ekip: Prof. Bayko Baykov, Prof. Lübomir Kınçev, Doç. Dr. Botyo
Zaharinov, İrina Popova.
AB’nin talebi karşılığı Bulgaristan’da süt ve süt ürünlerinde artık miktarlar
sentetik çinsel hormonların bulunması ile ilgili bir değerlendirme siparişi
yapıldı. Bu konuda ESİAE ekibi yetkilidir. İncelemeler Enstitünün
laboratuarında yapılmaktadır. Teknojen trofik zinciri – inek – süt – süt ürünleri
üzerinde sağlığa zararlı olan sentetik hormonların hareketlerinin tespit
edilmesi incelemenin amacıdır.
2. Unit Pip AŞ tarafından sipariş edilen - “OXALOR teknolojisinin
kompleks ve mukayeselli analizi /katı atıkların işlemi konusunda fransız
patenti/`. Sözleşmenin bedeli 1020 leva.
Ekip: Prof. Bayko Baykov ve Doç. Dr. Botyo Zaharinov
Katı atıkların yakılmasının alternatifi olarak 3 teknoloji incelendi ve her
birisinin avantajları ve eksikleri konusunda ekolojik değerlendirme yapıldı.
OXALOR teknolojisi, organik ev atıkları ve arıtma tesislerinden çıkan tortuların
işlemi konusunda Fransa’da hazırlanmış. Kalsiyum oksitin kalsiyum bileşimine
dönüştürülmesi durumunda, ekzotermal reaksyon sonucu organikliğini daha
dayanıklı yapmak teknolojinin özelliğidir. Sıcaklık derecesi 2.5 saat içerisinde
120С kadar yükseltiliyor ve bu durumda patojen mikroorganizmalar ve
helmintlerin yümurtaları yok oluyor.
İncelemeler sırasında saha çalışmaları yapıldı. Fransa’da faaliyette olan
bir fabrikada Doç. Zaharinov teknoloji seyirlerinin ekolojik değerlendirmesini
yaptı ve Bulgaristan’da yapılacak olan fiziksel - kimyasal ve bakteriyoloji
incelemesi için örnekler aldı.
BTA-process teknolojisi Almanya’da hazırlanmış ama Kanada’da
uygulanmıştır. Ev atıkları organiğinin mütecanis edilmesi ve 10 gün içinde 37
derecede metan fermentasyonu ve kuru madde miktarını 10% kadar optimal
hale getirilmesi teknolojisinin özelliğidir. İncelemeler sırasında saha çalışmaları
yapıldı. Doç. Braykov teknoloji seyirlerinin ekolojik değerlendirmesini yaptı ve
Bulgaristan’da yapılacak olan fiziksel – kimyasal ve bakteriyoloji incelemesi
için bioşlam örnekler aldı.
Prag çöplüklerinin birisinde yapılan saha çalışmalarına katılan Prof.
Braykov Çürümüş organik madde gübreleme teknolojisini inceledi. Çürümüş;
organik maddelerin gübrelemesi az miktarda olan organik atıkların da
kullanımı daha mantıklı olduğu tespit edildi. Gübrelemede hümüşe benzer bir
madde oluşuyor ama süreç oldukça uzun sürüyor.
24
Çeşitli Programlara projelerle katılımı: “Bilimsel Araştırmalar Fonu’nun
“Ulusal öncelikler” yarışmasına katıldı ve “İmalatında çok enerji kullanılan
yapay gübrelerin yerine geçmek üzere doğal bir ürün olarak bioşlamın
inçelemesi” ESIAE projesi finansman kazandı.
Bilim Forumların düzenlenmesi:
2005 yılında ESIAE ve Gençlik dernek “Eko mühendisliği ve çevre
koruma” Ulusal konferansı ortakça düzenlediler .
Bilim Forumlara katılım:
• XII International Congress on Animal Hygiene / Eylül ayında Yeni
Bulgar Üniversite 3 konferansla katıldı.
• Eylül 2005’te Varşova’da düzenlenen kongrede ISSAH hibesi
kazanan “Ekoloji ve Ekotoksikoloji” programında yüksek lisans yapan
öğrenci İrina Popova konuşma yaptı.
• Ekip tarafından hazırlanan mikroprosesör direksionlu fermentör
3. Ekim 2005 tarihinde “The Mining Pribram Simposium 2005”
Uluslararası Sempozymun Jeoetik bölümünde ESIAE “Changes in the
technico-geneous klarck of chemical elements in Bulgaria and their
influence on human health” konferansla katıldı.
4. Seminer “AB’ye aday olan ülkelerde gıda ve sıhhiye güvenliği
konusunda tahrikler.”
5. “Eko mühendisliği ve çevre koruma” Ulusal konferansı
6. “Balkan Ülkelerinde Hayvan Yetiştirme Bilimi: AB ile Bütünleşme
Sürecinde Tahrikler ve Perspektifler” Uluslararası katılımla Bilim
Konferansı .” 15
Avrupa’daki Üniversiteler, Bulgar üniversiteleriyle Lizbon’da çizilen
hedefleri takip ediyorlar ve Bolonya süreci reformlarını uygulamaktadırlar. 16
Üniversitelerinin akademik yönetimlerinin, Avrupa Bilim Toplumu oluşumunda
Avrupa ülkelerine ve Bulgaristan’a güçlü ve kreatif üniversiteler kilit figürler
olarak ihtiyaçlarının farkındadırlar. Bu amçla üniversiteler kendi yapılarını ve
yönetim yetkilerini geliştirmek zorundalar, görevlerini yerine getirmek nedeniyle
etkililiğini ve yenilikçi yaklaşım olanaklarını arttırmalıdırlar.
Önümüzdeki 5 yıl içerisinde görevlerinin farkındalar ve bu görevleri yerine
getirmek için zaman, mali ve insan kaynaklarına duydukları ihtiyaç konusunda
ilgili devlet organlarının dikkatlerini çekmeye çalışıyorlar. Üniversiteler 2010
15
http://www.nbu.bg/nbu/centers/nie/za%20nas.htm
http://bologna.hrdc.bg/pdf/b05s/Glasgow.doc21.06.06 Glasgow convention и предизвикателствата
пред европейската зона на висше образование – март 2005-М. Дачев
16
25
yılına kadar söz konusu reformları hayata geçirmek için “gerçek özerklik”
konusunda direniyorlar.
Üniversiteler, Bilimin Avrupası’nda, kendi rolleri konusunda stratejik bir
tartışmanın hatlarını çizmek niyetindedirler. Bu amaçla eğitim ve bilim
araştırmaları bütçelerine, geleceğe yatırım olarak bakmaları için hükümetlere
çağırıda bulunuyorlar.
Üniversiteler
topluma
açıktır.
Kurumlararası
işbirliği
Avrupa
üniversitelerinin önemli belirtisidir ve globalleşen dünyada çok önemlidir.
Üniversiteler Glasgow 2005’te üst siyasi seviyede başlatılan diyaloğu
selamlıyorlar ve güçlü Avrupa’nın güçlü üniversitelere ihtiyaç duyduğunu
vurguluyorlar.
Her Avrupa üniversitenin başarılı olması için tekrar kilit faktör olarak iç ve
dış kalite gösterildi. İşte bundan dolayi son yıllarda yeni bir kalite kültürü
oluşturulması konusu çok defa dile getiriliyor. Bu yeni kültürün üzerinden –
yetkilerin yapılandırılması konusundaki danışmanlıktan, programlarının
hazırlanmasına, akademik ya da akademik olmayan uygulamalara kadar,
bütün öğrenim ve araştırma süreci geçirilmesi gerekiyor. Kalite standartları
yalnız ortakça farkedilen değerlendirme ve akreditasyonun çalışmaları
temellerinde değil, Avrupa yüksek eğitim ve bilim araştırma bölgelerinin
oluşumu temellerinde yatmaktadır.
Yapılandırılmış sistem için örnek olarak Sofya Teknik Üniversitesini
gösterebiliriz. Üniversitedeki notlandırma sistemi ve eğitimdeki kalitenin
korunmasında ki (SOPKO) amaç, farklı mesleki alanlarda, ulusal ve Avrupa
standartlarına uyumlu ve yüksek öğretime cevap veren bir kaliteye ulaşmaktır.
2.1 SOPKO’nun genel yapısı
1. Kalitenin normatif gereksinimleri;
2. Kaliteyi koruyacak enstrüman;
3. Kalitenin gözden geçirilmesi;
4. Kalite ile ilgili yayınlar.
Amacı gerçekleştirmek için farklı örgütsel araçlar kullanılmaktadır.
1. Her üç hiyerarşik seviyeye kalitenin notlandırılması ve yönetilmesine
yönelik özel araçlar yerleştirilmektedir. Bunlar akademik organların yönetimle
ilgili faaliyetlerini tamamlama görevi de yaparlar.
2. Eğitim-öğretim sürecinin organizasyonunu oluşturulmaktadır ve bu
da:
• Eğitim dokümantasyonlarının oluşturulma gereksinimini ortaya
koymakta;
• Öğrencileri sömestr boyunca kesintisiz eğitime yönelik teşvik etmekte,
öğrencilerin yerine getirmesi gereken görevleri mecbur kılmakta ve bu
süreç elektronik iletişim araçlarının yardımı ile yapılmaktadır.
26
3. Eğitim kalitesinin değerlendirilmesinde öğrencilerin mecburi katılımı.
Sistem şu sorulara cevap vermeli:
• daha yüksek bir kaliteye ulaşmak için neler ne nasıl yapılmalı;
• kaliteyi kim ve nasıl bir şekilde değerlendirmeli?
• elde dilen not nasıl kullanılmalı ki iyeleştirme sürekli bir biçimde
desteklensin.
Bu sorulara cevap vermek için SOPKO şunları içermektedir:
2.2.Kalitenin normatif gereksinimleri.
Normatif gereksinimleri ve düzeni sağlayan Üniversitenin akademik
standartları (bunların doğrultusunda eğitimin kalitesi gerçekleştirilmekte),
sistem bünyesine dahil edilmiştir. Bu diğer izleme sistemlerinden olukça
farklıdır, örneğin ISO 9001:2000, çünkü onlar kalite gereksinimlerinin başka
yasalar ve başka normatifler ile ele alınmıştır. Oysa sistem sadece süre gelen
süreçleri ve mukabil olanları kontrol etmeli, bunu “SOPKO” da temel
normatiflin oluşturduğu ve Akademik kurulun kabul etmiş olduğu Normatif
dokümanının dâhilinde yapmalıdır. Burada sistemin organları, onların yapısı,
fonksiyonları, hakları, görevleri ve geleneksel yönetim yapısı ile bağlantıları
gösterilmiştir. Daha yüksek bir kaliteye ulaşmak için neyin ve nasıl yapılması
gerektiğimi cevaplayan bölüm şunları içermektedir:
a). Eğitim-öğretim dokümantasyonunun İçerik ve düzeni
(karakteristiklerin sıralaması, eğitim planları ve eğitim programları)
b). Eğitim-öğretim sürecinin ve eğitim dokümantasyonunun
izlenmesi:
—Eğitim alanlarını izleme ve en yeni eğitim-öğretim metotlarını ve bilimsel
bulguları sürece monte etmek; kaynak sağlamak; bölüm ve kürsü
başkanlarının görevleri, fakültenin kalite komisyonu, eğitim alanlarının
değerlendirme süreleri, sonuçların bildirilmesi ve onların öğretim elemanlarını
teşviki için kullanmak.
—Öğrenci ve işverenlerle anket yapma düzeni;
—Bölümleri ve onların eğitim planlarını izleme;
—yeni bölüm açmada düzen ve organizasyon.
c) Bölümlerin ve mesleki yönelmelerin akreditasyonu esnasında çıkan
hareketler.
2.3. SOPKO enstrümanı:
a). Metotla ilgili materyaller:
—eğitim alanlarını projelendirmek için;
—öğrencileri değerlendirmek için;
27
—farklı türden anketler oluşturmak için.
b). Anketler için örnek sorular: ilgili bilimsel alanla ilgili yapılan öğretim
sonucunda öğrencilerin fikrini almak için, o anda yürütülen alanın kendisi için,
ilgili öğretim elemanı için, ya da alanla ilgili eğitim-öğretim tamamlandıktan
sonra gerekli tespitleri yapmak için;
c). Alanların kalitesi ile ilgili bilgi veren kaynaklar, eğitim alanları ve
öğretim elemanları, ayrıca birinci derecede veri taşıyıcıları;
d). Transfer sistemi ile ilgili dokümanlar ve kredi yüklemesi, üniversite
bünyesi dâhilinde;
e). Sistem enstrümanlarına eğitim-öğretim sürecinin elektronik desteği de
dâhil edilmiştir, bunlar bir alt sistemde ayrı bir şekilde uygulanmaktadır.
2.4 Eğitim-öğretim sürecini yürüten elektronik alt-sistem desteği.
Sofya Teknik Üniversitesinde birkaç sistem işletilmektedir. Bunlardan
bazıları uzaktan eğitime (e-learning) daha yakın iken diğerleri eğitim-öğretim
sürecinin elektronik yönetimi ile ilgilidir. Bunlardan en popüleri http://sopko.tusofia.bg/ dir, çünkü o hem eğitime hem de eğitim-öğretim sürecinin yönetimine
imkan verir. Bu sisteme 2626 öğrenci, 41 eğitim alanı ve 80 öğretim elemanı
dâhil edilmiştir. 2004 yılından buyana bu sistemden 3500 öğrenci geçmiştir.
Bu sistem SOPKO’nun bir parçasıdır, çünkü şunlara imkân vermektedir:
a). Sunumların, derslerin ve diğer materyallerin yayınlanması.
b). İlgili eğitim alanlarının kitap sayfalarının, farklı türden testlerin
yayınlanması ve ders dışı öğrencilere verilen sınırlı süreli testlerin verilmesi
ve onlara kendilerini değerlendirme imkânı verilmesi. Yapılan araştırmalar
göstermiştir ki öğrencilerin %80 evinde internet bağlantısı olan bilgisayarı
vardır. Bütün bunlar bu yöntemin uygulanmasını kolaylaştırmaktadır. Diğer
bilgisayar erişimi olmayan öğrenciler için okul sınıflarında rahatça bilgisayar
kullanma imkanı sağlanmıştır. Öğretim elemanın bilgisayarlı sınıfında
bulunması ile birtakım testler uygulanmaktadır, böylece ilgili çalışma ile
öğrencinin ilgili uygulama ile bilgi seviyesi belirlenmiş olur. Ayrıca eğitim
materyalinin yeterliliği de kontrol edilmiş olunur. Elde edilen not son
değerlendirmede kullanılan çok faktörlü nota ilave edilmektedir.
c). Öğretim elemanının kendi monitöründen her öğrenciyi kontrol etme
imkânı var, ayrıca kabiliyeti olan öğrencileri tespit ederek onları daha fraklı
çalışmalara sevk edebilir. Diğer yandan öğretim elemanı daha sınırlı
kabiliyeti olan öğrencilere de destek vermektedir. Aynı zamanda kişisel
28
değerlendirme sonucunda ortaya çıkan notları işleme koyarak farklı
istatistikler oluşturabilir, kedi çalışmalarındaki metodik ya da didaktik
eksiklikleri tespit ederek onları iyileştirebilir.
d). Öğrenciler öğretim elemanları ile bilgisayar aracılı ile iletişim imkanları
vardır (Chat-iletişim), böylece soru sorabilir ve kafasında net olmayan bazı
materyalleri netleştirebilir ve de “alan forumu” oluşturarak tartışmalara
katılabilir. İnternet bağlantısını olması eğitim-öğretim sürecini uygulama
olarak uzaktan eğitim olarak kılarak, bu da normal program dâhilinde yazılı
olan öğretim biçimini devre dışı bırakmaktadır.
Bir alt sistem olan “Eğitim-öğretim sürencin elektronik desteklenmesi” daha
üst düzey çözümlerin yerine getirilmesine imkan tanımaktadır.
2.5. “İzleme” Alt sistemi
Onun elemanları şunlardır: üniversite ve fakültenin üst düzey komisyon
üyeleri; izleme sonucunda ortaya çıkan sonuçlar, eğitim alanlarının ve öğretim
elemanlarının değerlendirilme sonuçları; kaliteyi korumak için öğretim
elemanlarının teşvik etmek.
2.6. Öğretim elemanlarının ve yöneticilerin ülkemizdeki ve yurt dışı
yayınlardan bulunabilecekleri iyi tecrübe materyallerinin bulunduğu
kalite içerikli yayınlar.
Kalite ile ilgili problem ele alındığında Sofya Teknik Üniversitesinin rektörü
olan Prof. Dr. Kamen Veselinov, yüksek öğretimde ciddi sonuçlar elde dilmesi
için tarafsız notlandırmaya ihtiyaç olduğunu vurgulamaktadır. Ona göre notun
uluslar arası platformda geçerli olması hayati önem taşımaktadır, çünkü
Bulgaristan’da akademik topluluk oldukça küçüktür. Komisyonlarda yabancı
kişilerin katılımı daha uygundur. Sofya Teknik Üniversitesinde eğitimdeki en
yüksek kalite orada bulunan ve ismi Alman Fakültesi olan birimde ulaşılmıştır.
Orada eğitim-öğretim süreci alman öğretim elemanları ile birlikte
yürütülmektedir. Her 5 yılda bir, süreç her iki ülke komisyonlarının
değerlendirilmesinden geçmektedir ve değerlendirmeye fakülte harici olan ve
Alman üniversitelerinde çalışmalarını sürdüren akademisyenler katılmaktadır.
Kalite için böyle bir notlandırma (değerlendirme) şarttır.
Önlemli olan kendi alanlarında kendilerini kanıtlamış olan uzmanların
seçilmesidir, örneğin diğer yüksekokullardan profesörler ya da yurt dışından
değerlendirilecek alanla ilgili uzman kişiler.
Yüksekokulların çoğu, Sofya Teknik üniversitesine benzer bir biçimde,
farklı alanlarla ilgili bir takım didaktik testler sistemi monte ettiler. Bunu farklı
test türlerini ve klasik yöntemlerini bir bütün haline getirerek bir kontrol ve
notlandırmaya varmaktadır.
Fizik alanı ile ilgili hazırlanmış olan bir laboratuar uygulama testinin amacı
ilgili alanın eğitimi tamamlandıktan sonra öğrencilerin hazır bulunuşluğu ve
öğrenme düzeyi ölçülmektir.
29
Testlerin geçerlilik, anlaşılırlık, sadelik ve tek anlamlılık unsurlarını taşıma
gereksinimlerine uyulmuştur.
Testlerin içermiş olduğu sorular her 6
değerlendirme seviyesini ölçmektedir, bu da Amerikalı Psikolog olan Benjamin
Bloom’un geliştirmiş olduğu taksonomiye dayandırılmıştır. Testlerin yapısı
farklılıklar içermektedir. Örneğin beş şıklı sorular; soru içindeki mantık
hatasının bulma soruları; çizimli sorular, çizimi tamamlama ya da belirli bir
noktayı keşfetme; birtakım koşulları değiştirme durumunda sorunun sonucunu
tahmin etme soruları; yan faktörlerin etkisiyle sonucun değişimini açıklama
soruları; temel deney sel bulguların hatırlanıp hatırlanmadığını ölçen sorular;
fizikle ilgili bazı terimlerin anlamlarını bilme, fiziksel büyüklüklerin ölçümlerini
içerdiği soruları; öğretilmekte olan materyalin kavrama düzeyini ölçen sorular;
fiziksel büyüklükleri algoritma ile bulma soruları v.b., fiziksel bir yasanın
uygulanması ve yaratıcılığı öne çıkaran sorular.
Bu tip sorular yardımı ile doğru cevabı isabet ettirme oranı oldukça
düşüktür ve öğrenciden cevabı kendisinin oluşturmasını isteyen sorularda bu
oran sıfıra düşmektedir. Eğitim kapsamını ölçen sorular önceden verilmiş 5
şıklı sorulardan oluşmaktadır. Teste katılan öğrencilere her soru için en az bir
ve en çok 3 şıkkı işaretleyebilecekleri açıklanmaktadır. Bu stratejinin amacı
sorudaki doğru yanıtı şans eseri bulma oranını düşürmektir, çünkü test edilen
kişiler her şık üzerinde fikir yürütmektedirler. Her doğru şık için 1 puan
verilmektedir. Bir soru için alınabilecek maksimum puan 5 olup, buda doğru
olan her şık gösterilmiş, ve hatalı şıklar işaretlenmemiş ise.
Oluşturulan didaktik testlerin oluşturulması dışında onları çözümü
esnasında da öğrencilere bazı kolaylıklar sağlanmaktadır. Bu seçimi öğrenciler
kendileri yapar ve şunları kapsayabilir: yönetmelikler, protokoller, ders notları,
alanla ilgili kaynaklar, ders kitapları, rehberler ve benzeri. Bu durumda, didaktik
teste ki öğretim elemanı ve öğrenci arasındaki yaratıcılık yarışından
kaçınılmaktadır. Normal bir psikolojik atmosfer oluşturulur ve öğrencinin
eğitilmesine etki yapılmaya çalışılarak-sorumluluk, bireysellik, girişimcilik ve
benzeri duygularını pekiştirme amaçlanmaktadır.
“Açık kitap” ile test yapmada soruların doğrudan kitaptan alınmamış
olmasını gerektirmektedir, böylece eğitim materyalinin mekanik bir
ezberlenmesinden kaçınılmış olunur.
“Açık kitap” ile test uygulaması
öğrencinin soru çözümü esnasında ihtiyaç duyduğu kaynağa çabuk ve etkin bir
biçimde kullanarak yaratıcılık gerektiren soruların çözümünü vurgulamaktadır.
Bir problemin yaratıcılık gerektirip gerektirmediğinin sade bir kriteri,
çözümünde kullanılan birden fazla bilimsel yasanın uygulanabilirliliği
belirlemektedir (Fuller, 1988). Notların yüzdelik dilimler ile ifade dilmesi, bu
notun 100’lük sistem kullanılarak hesaplanmış olabilir, hala birtakım uygulama
zorluklarını ortaya koymaktadır. Esas yapılması gereken, geçme sınırını aşan
öğrencilere başarılı bir biçimde eğitimlerine devam etme imkânı vermektir.
Birçok mühendislik alanlarında başarıya ulaşmak için çağdaş fiziğin temel
prensiplerini tanımak gerekmektedir- elektronik elemanlar, malzeme bilgisi,
30
atom enerjisi ve benzeri. Fizik, mühendisin bilimsel bilgilerinin temlini
oluşturmaktadır ve teknikte ve teknolojideki yeniliklere açılımı sağlayan bir
“kapı”dır. İşte bundan dolayıdır ki yüzdelik sistemden 6’lı notlandırma
sistemine geçiş önem kazanmaktadır, çünkü buradaki beklentiler sıkı bir
biçimde belirlenmiş, öğrencileri iyi çalışmaları gerektiğini vurgulamış ve
öngörülebilir bir geçerliliğin olduğunu saptayan bir sistemdir.
Yüzdelik sistemde 6’lı sisteme geçme çizelgesi.
100 ile 90 arasında not alan öğrenciye–6; 90–80 aralığında ise- 5; 80–70
arlığında 4; 70–60 aralığına -3; 60 altıda not alan öğrenciye ise -2
verilmektedir.
Sınav öğrencinin tüm bilgilerini ortaya koyma ve becerilerini sergileme
imkânı vermektedir. Geleneksel yöntemde daha çok öğrencilerin bilgilerini
ortaya koyması amaçlanmaktaydı (yazılı ya da sözlü sınav). Bu yetersizliği
aşmak için farklı yöntemleri kullanabiliriz. Bu da sınava farklı sınav amalarını
devreye sokup elde edilen farklı aşama notlarını son değerlendirmeye dahil
ederek neticeye varmaktır.
Laboratuar uygulamalarını ölçmek için kullanılan geliştirilmiş didaktik Fizik
dersi ara testleri Yüksekokullarda sınav aşaması olarak kullanılabilinir. Bu
testler sayesinde öğrencilerin gelişimi ile ilgili hızlı bir dönütün alınmasına
yardımcı olurlar ve ayrıca öğrenciye kendisini ön-değerlendirme imkânı verir.
Eğitim-öğretim süreci içerisinde öğrencinin bu testler sayesinde esas
sınavlardan önce kendisini izleme imkânı bulması, bu ara-sınavları sıradan bir
kontrol olarak görmesi bir önkoşuldur.
Öğrenci, öğretim elemanı ve yönetici personelin yer değiştirmesi,
sürekli hale gelen bir süreç haline gelmesi
Böyle bir süreç Gabrovo Teknik Üniversitesinde aşağıda belirtilen
partnerler ile uygulanmaktadır:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Kamu ve Finans Yüksekokulu- Ludvigsburg, Almanya
Delfht Teknoloji Üniversitesi, Hollanda
Berlin Teknoloji Üniversitesi, Almanya
Teaside Üniversitesi, İngiltere
Kaunas Teknoloji Üniversitesi, Lituanya
Vilnyuski Teknik Üniversite, Lituanya
Göteborg Teknoloji Üniversitesi, İsveç
Rjejov Üniversitesi, Polonya
Frankfurt Yüksekokulu, Almanya
Ştutgart Üniversitesi, Almanya
Kemnitz Teknik Üniversitesi, Almanya
Drezden Teknik Üniversitesi, Almanya
31
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Hamburg Teknik Üniversitesi, Almanya
Vrotzlav Politeknik Üniversitesi, Polonya
Bialistok Teknik Üniversitesi, Polonya
Bratislava Teknoloji Üniversitesi, Slovakya
Berlin Teknik Üniversitesi, Almanya
Magdeburg Üniversitesi, Almanya
Sankt Pölten Yüksekokulu, Avusturya
“Martin Lüter” Üniversitesi- Hale, Almanya
Teknik Yüksekokul-Berlin, Almanya
Dramstad Teknik Üniversitesi, Almanya
2005 yılından buyana Avrupa üniversitelerinin çoğu Diploma belgesini
İngilizce olarak vermektedir, bazı durumlarda ise diploma ulusal dilde de
verilmektedir. Buradaki temel sorun öğrencilerin ulusal verileri Bolonya
sürecinde var olan ilgili yazılıma tam olarak cevap vermemektedir. Buradaki
esas sıkıntı gerekli bilgilerin diplomaya nasıl yansıtılması gerektiği ile ilgilidir,
böylece diğer eğitim kurumları ve işverenler için gerçek manada bir doküman
haline getirilebilinir.
Üniversiteler ve İşverenler
Üniversiteler ve işi dünyası arasındaki işbirliğini iyileştirerek ortak doktora
projeleri ve araştırmalar yapılmalıdır. İşverenlerin eğitim programların
hazırlama aşamasına dahil edilmesi ve böylece mezun öğrencilerin bilgileri
ilgili alanı tümü ile karşılanmış olunur.
Yönetmelik olarak gerçekleştirilecek işbirliği girişimini üniversitenin
yapması gerekmektedir. Bir pazar tutumu sergilenmelidir, böylece iş dünyası
onların gerçek ortak olarak ele alır.
Sofya Teknik Üniversitesinin rektörüne göre yükseköğretim kurumlarının
sipariş üzerine kadrolar yetiştirmesinin normal olmadığını savunulmuştur.
Üniversitenin belirli alanda eğitim-öğretimi öğrenciye verip, onun iş dünyasına
girdiğinde ilgili işverene göre kendisini adapte etmesi gerekmektedir.
Yükseköğretim, mezunlarına temel bilgiler vermektedir ve böylece ilgili işe
başlayan mezun var olan bilgilerinin üzerine yenilerini inşa ederek işinde
başarılı olabilir. Mühendislik alanında teknolojiler çok hızlı bir şekilde
değişmektedir
İş dünyasından ve ekonomiden gelen insanlarla bir danışma kurulu ya da
idari bir birimin oluşturulması öngörülmektedir. Böyle bir oluşum üniversite
kurlu için eğitimle ilgili bazı önerilerde bulunabilmesi için faydalı olabilir.
İzlenilmekte olan eğitim sürecinin kalitesi, iş dünyası ve üreticilerin nasıl
bir bağlantı halinde olduklarına ve öğrenciler aktif olarak firmaların yürüttüğü
projelere katılımına bağlı. Böyle bir örnek ise çalışılmakta olan “Bulgaristan’da
üretilmiş otomobil” eğitim projesidir, Sofya Teknik Üniversitesi öğrencileri-
32
Sliven Şubesi: Balkanstar Sofya, Barbus AD- Almanya ve Daimler Chrysler bir
kollu olan “Mercedes Benz” ortaklı ile yürütülmektedir.
Bir eğitim projesi olarak başlamış olan- eskizden hareket eden bir prototip
haline gelmiş, Teknik Üniversite öğrencileri yukarıda bahsi geçen firmaların
finansal yardımları ile bir binek araç yapmışlardır. Sofya Teknik
Üniversitesinde, Balkanstar’da ve Filibe teknoloji Fuarında 1:5 ölçekli üç araç,
birçok 1:1 ve 1:2.5 ölçekli grafik proje ve siyah beyaz grafik görüntüler
izlenmeye sunulmuştur.
Binek aracın üretim bandı Sliven şehrindedir.
Ülkemizdeki üretilen ilk konsept resmi olarak Sliven’deki Teknik
Üniversitesinde geliştirilmiştir. “Bulgaristan’da üretilmiş binek araç” projesi son
aşamaya gelmiştir (2. aşama), ve burada artık otomobilin iç ve dış yapısını 1:1
ölçekte yapılması amaçlanmaktadır. Otomobil Sliven’deki Teknik Üniversitede
sergilenmektedir. Bulgaristan’da üretilen İlk prototipin tanıtımına MercedesBenz firmasının baş tasarımcısı olan Prof. Peter Phifer, yine Merzedes te
yönetici olan Prof. Harld Leshke, kendisi proje oluşumunda önemli rol oynayan
kişilerden biri, ve şehrin belediye başkanı olan Yordan Leçkov katılmıştır. Prof
Phifer’ın Speed-press’e vermiş olduğu demeçte şunları söylemektedir. “Bu bir
öğrenci projesidir ama son derece ciddidir. Şunu görüyoruz ki eğer istek varsa
dünyanın her yerinde otomobil üretilebilinir.” Maybach Exelero projesinin
takipçisi olan Prof. Leshke’ye göre, Bulgar prototipinin batıda üretilen
prototiplerden farklı olmadığını belirtmiştir. Projenin üçüncü aşamasında
üzerinde motoru ve transmisyonu olan, çalışan bir prototip üretmektir, bunun
da 2006 somuna kadar bitirilmesi planlanmaktadır.
2006 Eylülden itibaren, ülkemizde yükseköğretim alanında özel bir
ortaklık programı başlatılacaktır “Hewlett Packard”. Teknik Üniversitesi, Sofya
Üniversitesi ve Yeni Bulgar Üniversitesinin bazı programları sponsorlar
tarafından desteklenecek. Programın amacı uzaktan hizmet verecek global bir
merkez için yeni kadrolar yetiştirmektir. Programlar öyle bir yapılandırılmış ki
yüksek düzeyde profesyonel becerileri kazandıracak konular ve uygulamalar
eklenmiştir. Bunlar “Hewlett Packard’ın” uzman bir eğitim grubu tarafından
hazırlanmıştır. 2006 yazı içerisinde öğretim elemanlarının eğitimi ve yeni
laboratuarın yapımı başlıyor. Atılan bu adımla Bulgaristan da enformasyon
teknolojileri ile ilgili alanlar üst düzeyde eğitim vermeye başlayacaktır.
Bulgaristan’da dört ayrı üniversiteden 20 farklı mühendislik alanından
mezun olanlar öğrenciler “Avrupa mühendisi” sertifikası aldılar ve adlarından
sonra Eur Ing unvanını kullanma hakkı elde ettiler. Avrupa mühendisler
organizasyonuna (FEANI) bağlı olan ulusal federasyon komitesinin verdiği
bilgiler doğrultusunda, böyle bir unvan kullanımı yurtdışında çalışan birçok
mühendisin ilgisini çektiğini belirtilmiştir. FEANI 27 ayrı ülkedeki mühendisleri
bir çatı altına topluyor ve Avrupa Komisyonunun yaptığı değerlendirmeye göre
mesleki açıdan iyi bir organizasyon ve kendi içinde yönlendirmede iyi bir örnek
33
teşkil ettiği ifadesinde bulunmuştur. Oradaki rehbere kayıt olmak Bulgar
uzmanlarına AB kapsamında ki iş pazarında eşit şartlarla rekabet etme imkanı
tanımaktadır. Ayrıca işverenlere de bu kişilerin Avrupa’daki diğer
üniversitelerden mezun olanlar la aynı beceriye sahip olduklarını da
gösterecektir.
En çok uygunluk olurunu alan bölümler- yedi programdır ve bunlar
mimarlık, inşaat ve jeodezi mühendisliği alanlarındandır. Bu yedi program ise
jeodezi, hidrolik, inşaat (bina ve tesis), inşaat (yol), su tesisatı ve kanalizasyon
dur.
Softa’da ki Makine-Kimya Teknolojisi ve Metalürji Üniversitesinde
bilgisayar ve enformasyon teknolojileri programları, kimya mühendisliği,
endüstriyel kimya ve malzeme bilim programları uygunluk onayı almıştır.
Gabrovo Teknik Üniversitesi de bazı programları ile kendini temsil etme
imkanı bulmuştur. Bunlar: bilgisayar sistemleri ve teknolojileri, elektronik, cihaz
yapım teknolojisi, makine inşası tekniği ve teknolojileri ve elektro-enerji ve bina
elektriği donanımı programlarıdır.
Sofya Teknik Üniversitesinde Bilgisayar Sistemleri ve Teknolojileri
bölümü mezunları Avrupa Sertifikası almaya hak kazanacaklardır.
Bu unvanın verilmesi herhangi bir ek sınav olmaksızın mezuniyetle birlikte
verilmektedir. Gerekenlerden birisi ise 600 levalık bir ödemenin yapılmasıdır.
Bu uluslar arası organizasyona yapılacak ödemeyi ve evrakın posta ücretinin
karşılanmasında kullanılacak miktardır.
Bulgaristan’da
evrakların
çıkartılması
bilim-teknikler
birliklerinin
federasyonu tarafından verilmektedir. Bu federasyon 2004 yılından buyana
FEANI’ye üyedir. Eur Ing unvanı, taşıyıcısının akredite edilmiş bir teknik
üniversite mezunu olduğunu göstermektedir ve gerekli şarları taşıyan bir
eğitimden geçtiğini, mühendis unvanı taşıdığını, uzmanlık alanı ile ilgili staj
yaptığını ve FEANI’nin kullandığı üç resmi dilden en az birini konuştuğunu
göstermektedir. İşveren için bu evrak, taşıyıcısının mesleki yeterliliğe sahip
olduğuna dair bir garantidir, bu yurtiçi ya da yurtdışı olabilir.
Uluslar arası organizasyonun Bulgar temsilcilerine göre, Avrupa’daki
firmalar kendi bünyelerinde çalışan Euro-mühendislerini sayısını yayınlamakta
böylece sundukları ürün kalitesini vurgulamakta ve ürün reklâmını
yapmaktadırlar. Verilen bu sertifika FEANI üyesi olan her ülkede geçerlidir:
Avusturya, Belçika, Kıbrıs, İsviçre, Çek Cumhuriyeti, Almanya, Danimarka,
Estonya, İspanya, Finlandiya, İngiltere, Yunanistan, İrlanda, İzlanda, İtalya,
Lituanya, Lüksenburg, Malta, Macaristan, Hollanda, Polonya, Portekiz,
Romanya, İsveç, Slovenya, Slovakya.
Euro-mühendis rehberine kayıt olan her kişi birtakım sorumluluklarla karşı
karşıya kalmaktadır. Bunlar sadece kendi alanı ile ilgili konularda sorumluluk
alması, işvereninin onayı olmadan herhangi bir ücret almaması,
sorumluluğunu taşıdığı insanların ve araçların güvenliğini sağlaması, çevre
34
temizliğine özen göstermesi ve çalıştığı ülkedeki geleneklere saygılı olması
gibi unsurlardan oluşmaktadır. .
Avrupa iş-pazarına kadrolar yetiştirme süreci çok yönlüdür. Avrupa
Birliğinde gelen yabancılar da gerekli yeterliliği ispatladıkları taktirde
Bulgaristan’da ki bazı denetim altında bulunan mesleklerde çalışma imkanı
bulacaklardır. Bu Avrupa’da çalışacak Bulgarlar için de geçerli olacak. Bu
mesleki eğitim yasasına yazılmış ve parlamentonun birinci oturumlunda
yasalaşmıştır. Bulgarlar için kolaylıklar Bulgaristan’ın AB’ye katılımından sonra
olacaktır. Bulgaristan’daki bazı denetim altında bulunan meslekler için, tıp,
mimarlık, hukuk, ve diğer uzmanlık gerektiren meslekler gibi, sadece
yüksekokul bitirildiğine dair diploma yeterli değildir aynı zamanda bir ek
yeterlilik sınavına girme gereksinimi vardır, bazı durumlarda ek bir staj süresi
de eklenebilir.
Lizbon antlaşmasına göre Bulgaristan’ın üniversite öğrenilirinin girişimcilik
eğitimi konusundaki eğitimlerini hızlandırma konusunda birtakım sorumlulukları
almıştır. Bulgaristan’ın Yenileme stratejilerinin biri ile ilgili alınan önlemler,
2004 yılında gündeme alınış, ve özellikle girişimcilikle ilgili olup, yüksek
öğretime bunun dahil edilmesidir.
Sofya Teknik Üniversitesi’ne bağlı olan İktisat Fakültesinin 15. kuruluş
yıldönümü vesilesi ile, Ekonomi ve Enerji bakanlığı bu fakültenin girişimcilik ile
ilgili çalışmaların yapılacağı bir pilot merkez haine getirilmesini teklif etti.
Bu öneri daha önce Hollanda hükümetinin finansal desteği ile başlatılmış
olan ve Ekonomi ve Enerji Bakanlığının gerçekleştirdiği bir projenin devamı
olarak ele alınmıştır. Buradaki amaç seçilen Teknik Üniversitelerde girişimcilik
ile ilgili pilot merkezler organize etmek. Sofya’daki Fakülteden bir grup, rektör
yardımcısı Doç. Dr. Nikola Kaloyanov başkanlığı ile Hollanda’dan gelen ve
görevi mevcut Teknik Eğitim veren üniversitelerde girişimcilik merkezlerinin
kuruluşunu değerlendirecek bir danışmanlık firmasının üyeleri ile bir toplantı
yaptılar. Seçilen yüksekokullara öngörürlük ile ilgili eğitim programlarının
geliştirilmesi ile ilgili danışmanlık verilecek, öğretim elemanlarının eğitimi ile
ilgili seminerler verilecek ve öğrencilere girişimcilik ile ilgili profesyonel
danışmanlık hizmetleri verilecek.
Mezun öğrencilerin başlatacağı yeni teknoloji firmalarına yönelik destek
olma şablonları geliştirilmektedir. Amaç teknik üniversite mezununa kendi
firmasını kurma sürecinde ona yardımda bulunmak. Teknik Üniversite ülke için
böyle önemli bit pilot merkezi için hazır bulunuşluğunu ispatlamalıdır.
Üniversitedeki “Endüstriyel Yönetim”, “Mühendislik Tasarımı”, “Ekonomi
Yönetenimi”, ve “Kamu Yönetimi” bölümlerinde lisans ve yüksek lisans
öğrencileri işletme girişimciliği alanlarında eğitilmektedir. Bu alanlar
gelecekteki uzmanlara girişimcilik ruhunu işlemektedir. Ve fakültenin
gelecekteki uzmanları şu alanlardan yetişecektir: İşletme, Yenilikçi İşletme,
Endüstri Mühendisliği, Üretim Mühendisliği, İnsan Kaynakları Mühendisliği,
35
Pazarlama Mühendisliği, Proje Yönetimi, Değişim Yönetimi, Makroekonomi,
Mikroekonomi, İşletme Ekonomisi, Muhasebe, Finans, Finansal Analiz, İşletme
Girişimciliği, Şirket Yönetimi, Strateji Yönetimi, Kalite Yönetimi, Risk Yönetimi,
Pazarlama, Pazarlama İletişimi, Pazarlama Araştırmaları, İşletme Etiği, Firma
Kültürü ve diğerleri.
Yukarıda sıralanan alanların bazıları seçmeli bazıları ise zorunlu ders
olarak her fakülte öğrencisi tarafından görülmektedir. Geleneksel formların
yanı sıra – dersler ve müzakereler, beyin patlaması, ekip çalışması, rol alma
oyunları ve diğer iyi Avrupa uygulamaları da kullanılmaktadır.
1991 yılından bu yana Ekonomi Fakültesinden öğretim elemanları aktif
olarak ulusal ve uluslar arası projelerde yer almaktadır, bunlar İngiltere
hükümetine bağlı KNOW-HOW Kuruluşu, Phare Programı, Küçük ve Orta
Ölçekli fabrikaları Yüreklendirme Ajansı, Belçika, İngiltere, Almanya,
Yunanistan ve diğer üniversitelerin “Ekonomi, Endüstri Mühendisliği ve
İşletme” kürsüleri ile partnerlik yapmaktadır. Fakültenin son teknoloji ile
donatılmış ve internete ve uzman yazılımı olan 5 bilgisayar laboratuarı vardır.
İlgili alanlarla alana yönelik Bulgarca, İngilizce almanca ve diğer dillerde
literatür ve kaynakların bulunduğu kütüphane mevcut.
Mastır programlarına sürekli ilgi devam etmektedir, özellikle lisansı farklı
alandan mezunların ilgisi de oldukça fazladır- tüm başvuranların %40 farklı
lisans programından mezun olmuştur. Lisans sonrası uzmanlık eğitimi veren
bir pilot merkezinin oluşturulması ile “girişimcilik” konusunda çok daha ileri
aşamalar kayıt edilecektir. İşletme Okulu kurulmuştur. Bu okul özellikle
girişimcilik konusunda eğitim vermektedir.
1998 yılında “İş Pazarı” Projesi oluşturulmuştur. Proje Amerikan
uluslararası gelişim ajansı tarafında geliştirilmiş (AAMR). Bu ajansın birinci
amacı emeklilik reformunu gerçekleştirmektir. Proje dahilinde yapılan
araştırmalar, Bulgaristan’ın yetiştirilmiş iş gücü konusunda sıkıntıları olduğu
gözlenmiştir. Uygulama ile var olan bağlantıyı iyileştirmek için stajyerlik
programları ile ilgili bir metodoloji geliştirilmiştir. 2004 yılından bu yana “İş
Pazarı” projesi özellikle işverenlerin mezunlardan istedikleri kriterleri
araştırarak, üniversitelere bu konuda yardımcı olma yönünde çalışmalar
yapmaktadır. Başka bir değişle, öğrenci stajları için ulusal program adını da
taşımaktadır.
İlk adım kariyer merkezlerinin oluşturulmasıdır. Buna bağlı olarak öğrenci
stajları ile ilgili bir platform oluşturulmuştur-staj.bg JobTiger. Bu projenin temel
partneridir ve bu girişimin en olası mirasçısıdır. İngiliz hükümeti sahip olduğu
Avrupa bilgisi ve deneyim birikimi ile stajyerlik programlarının organize
edilmesi ve yürütülmesi konusunda büyük katkıları vardır. Proje danışmanı
olan Terry Johns, Kings College’ın kariyer merkezi müdürüdür. Bu kolej
Londra’daki en prestijli okullardan birisidir. Kariyer merkezinin amacı üç grup
insan oluşturmaktır. Bunlar aynı yerde bulunacak işveren, üniversite yönetimi
ve öğrencilerdir.
36
Üniversitenin en önemli başarı göstergesi, eğitim sonucu mezun olan
öğrencilerin kaçı kendi alanlarında iş sahibi oluyor. Kariyer merkezleri,
işverenlerle üniversitelerin ihtiyaçlarını belirlemekte ve birleştirmektedir, aynı
zamanda ticari hayat ile eğitimi sistemi arasında karşılıklı etkileşim ortamı
yaratarak, üniversitelerin meydana getirdiği “ürünün” staj imkanlarını ve iş
bulma konusunda önemli bir rehber teşkil etmektedir. Kariyer merkezlerindeki
uygulamalı eğitimle, ekip çalışma ruhu ve kişilere liderlik formasyonu
kazandırılmaktadır. Bu proje 12 pilot kariyer merkezinde başlatılmıştır; ( Sofya
Üniversitesi, Yeni Bulgar Üniversitesi, Ziraat Akademisi-Svişto,,
VarnaEkonomi Üniversitesi, Varna Free Üniversitesi, Güneybatı ÜniversitesiBlagoevgrad, Veterinerlik Üniversitesi – Filibe, Rusçuk Üniversitesi, Amerikan
Üniversitesi, Teknik Üniversitesi – Varna, Teknik Üniversitesi – Gabrovo,
Kimya-Teknoloji ve Metalürji Üniversitesi). Bunlar 2005 yılından beri
faaliyetlerini sürdürmektedirler. Yakın gelecekte uluslar arası Global “Career
Development Facilitat” kariyer uzmanlarının sertifikasyonu ve kariyer
merkezlerin donanımı gerçekleştirilecektir.
Kariyer merkezleri üniversitelerin ve ticari kuruluşların ortak girişimleriyle
oluşturulmuştur. Staj – mesleki eğitimle ilgili kariyer merkezleri anahtar rol
üstlenmişlerdir:
Staj programlarını planlanması ve oluşturulması sürecinde:
• Öğrencilerin beklentileri ile ilgili bilgi sunmakta;
• Öncü
seminerler
tertipleyerek
öğrencilerin
yönlendirmesini
sağlanmaktadır.
Stajyerlerin seçimi ve yerleştirilmesi sürecinde:
• Staj, eğitimin bir parçası ve genel kabul görme süreci niteliği kazanır;
• Öğrencileri staj programlarına katılmaları konusunda motivasyon
sağlamakta
• Öğrencilerin seçimi ve yerleştirmesine dahil açık ve nizami kurallara
dayanan ve belirleyen bir sistem meydana getirmekte;
• Öğrencilerde staj için başarılı bir başvuru yapabilme pratiği ve yeteneği
kazandırmaktadır;
• Öğrenciyi işgücü pazarında olumlu şekilde yönlendirmekte;
• Stajyer alan firmalarla ilgili bilgi toplanarak üniversitelilerin bilgilerine
arz edilmekte.
Akademik krediler sürecinde gerçekleştirilen stajlar:
• Üniversitelerle ticaret dünyası arasında etkili iletişimin aracı
durumundadırlar;
• Çağdaş ticari uygulamaların üniversitelerin uygulama programlarına
girmesine yardımcı olmaktalar;
37
• Şirketlerin önde gelen uzmanlarının da katılımlarıyla seminerler
düzenleyerek hedeflerin belirginleşmesi sağlanır;
• Bilgi bankası veya üniversitenin eski mezunlar kulübü vasıtasıyla ticari
hayatla en sıcak temas sağlanmakta;
• Eğitimci ve akademisyenlere, stajyerlerin çalışmaları ile ilgili geri
besleme süreci hattı oluşturuyorlar.
Farklı fikirlere ve dayanaklara bakılmaksızın, geçen birkaç yıl içerisinde
konu ile ilgili olumlu bir birikim söz konusu. “Nestle”, “Globul” ve bazı
bankalar
Bulgaristan’daki bu staj anlayışını öncülerindendir ve kendi
bünyelerinde deneyim kazanmışlardır. Haziran 2005’te de “Mobiltel”in
sıradaki stajyer programı başlamıştır. Yaz stajları iki aya kadar sürmektedir.
Bunlara ülkedeki teknik üniversitelerin üçüncü sınıfını başarıyla
tamamlamış öğrenciler katılmaktadır. Şirketin mobil ağ oluşturmasında
ve desteklemesinde aktif görev alan öğrenciler, bu çalışmaları karşısında
aylıkla maddi olarak ödüllendirilmektedir. Yaptıkları çalışmalarla ilgili
belgelerin ve usta öğreticilerin öğrenciler hakkında hazırladıkları raporlar
ve not çizelgeleri şirketin bilgisayar sisteminde muhafaza edilerek
geleceğe yönelik (yetişmiş personel) muhafaza edilmektedir.
2005 yılında Bulgaristan Telekomünikasyon Kurumu (BTK) pazara
stajyer alımı programıyla çıktı. Nisan 2005’te Telekom ülke çapında 300 kişilik
stajyer kadrosu ilan etti ve 2400 genç başvuruda bulundu. Gerçek bir elemeye
tabi tutulan gençler, personele dahi uygulanan teknik, dil ve genel kültür
testlerinden geçirildi. Firmanın 2004 yılında 100’ün üzerinde stajyer çalışanı
varmış ve bunlardan %20’si burada kalarak meslek hayatını sürdürmüşler.
İlk başta stajyerler üç ay çalışmakta. Bu süre sonunda çalışmaları
değerlendirilir ve en başarılıların staj süresi uzatılır. Firma, uygulanan staj
programlarından gayet memnun kalmıştır. Stajyerlerin çalıştığı her bölümde
usta öğretici bulundurma zorunluluğu vardır ki, bu usta öğreticiler önceden
özel eğitime tabi tutulmuşlardır.
En geniş stajyer istihdam bölümleri “İşletme ve mühendislik” ile
“Marketing ve satış” departmanlarıdır. Her öğrenci sözleşmelidir ve belirli bir
görevi vardır, örneğin – araştırma gibi. Buradaki tek sorun başvuruların
çokluğu ve bunları değerlendirme süreci teşkil etmektedir. BTK’da çalışan
stajyerler bir gelir elde etmektedir, fakat şirketin uyguladığı bu program
tercih edilme sebebinin temel nedeni değildir. Başvuranların öncelikli amacı
arzuladıkları firmaya girmek, yapıyı, çalışma şeklini, çalışanları tanımak
ve alanında tecrübe kazanmaktır.
Stajyerler için işin mali boyutu önem arz etmemekte. Örneğin HVB Bank
Biochim stajyerlerin emeğine ücret tahakkuk edilmemekte ve buna rağmen
2005 yılında her biri 90 kişiden oluşan iki grup çalışmış ve bu çalışanlar 750
kişi arasından seçilmişlerdir. Aynı şekilde 50 stajyer “Hebros Bank” grubu için
çalışmaktadır.
38
Üniversiteli stajyerler için özel program hazırlanır. Her stajyerin staj
yöneticisi vardır ve staj döneminin sonunda bu görevli stajyerin bankacılık
sektöründe çalışman potansiyelini değerlendirmektedir. 2004 yılında 130
stajyerin %20 HVB Bank Biochim’in daimi personeli statüsüne geçmiştir.
Milli Kültür Sarayındaki “Kariyer 2006” fuarı şunu göstermekte ki iş
dünyasında en aranan meslek grupları arasında yabancı dil bilen bilgisayar
uzmanları ve mühendislerdir. Organizatör JobTiger’ın da belirttiği gibi fuarın
altı yıllık mazisinde ilk defa bu kadar çok eleman arayan softwore ve
mühendislik şirketi katılmakta. Üstelik bu kuruluşlar stajyerlik programları
önermemekte ve doğrudan kadrolu iş sunmaktadır. Bunun sebebi son yıllarda
ülkemize giren çokuluslu büyük şirketlerdir ve bunlar iktisadi gücünü hızla
yaymak amacında.
İnsan kaynakları uzmanlarına göre şuan Bulgaristan’da en fazla aranan
elemanlar İngilizce veya almanca bilen uzmanlık alanı fark etmeksizin
mühendisler ile iletişim teknolojileri uzmanlarıdır. Bir iki yıl önce genelde
iktisatçı, ticaret ve finansman uzmanları aranmaktaydı, oysa şimdi zaman
üretim ve teknik uzmanların ve binlerce yabancı dil bilen eğitimli mühendisler
ilanlarıyla dolup taşan bir pazar.
2006 yılında bir kısım yabancı şirket üretim atölyelerini Bulgaristan’a
getireceklerini ilan ettiler. Hewlett Packard sermaye yatırma taahhüdünde
bulunarak bir (call center )çağrı merkezi oluşturup üç kıtadaki müşterilerine
hizmet verecekti. Bu sistemi kuracak iki büyük ve tanınan amerikan firması
ortaklığı üstlendi Ajilon ve SITEL. Birincisi idari hizmetlerde uzmanlaşmış,
danışmanlık ve personel konusunda hizmet verirken, ikincisi dünyanın birçok
bölgesindeki call center müşterisine hizmet sağlamakta. İkisinin de şu an
“Kariyer 2006” fuarında stantları var ve iş başvurularını yerinde almaktadır.
Hewlett Packard’ın ortakları almanca veya İngilizce bilen bilgisayar uzmanları
aramakta. Nitekim Hewlett Packard resmen global merkezini faaliyete
geçirerek Avrupa, Orta Doğu ve Afrika’daki müşterilerine hizmet sunmaya
başladı. Şu anda 250’nin üzerinde İngilizce ve almanca bilen yüksek bileşim
teknolojileri ve bilgisayar uzmanları çalışmaktadır. Yılsonuna kadar bu rakam
1000 ulaşmalı.
2006 Mart ayında Simens ileri teknoloji üretiminin bir kısmını ülkemize
getireceğini bildirdi. İnsan kaynakları sorumlusu Violeta VELKOVA’nın
söylediğine göre hala 100 kişilik kadro için seçmeler devam etmekte.
Yaklaşık on beş şirket de bilgisayar uzmanı ve programcı aramakta.
Stanga.net’in teknoloji müdürü Nedret RECEP firmaların buna benzer fuarlara
katılmanın bir diğer amacıda bu alanda yetişmiş genç elemanlara iş teklifi
sunmak olduğunu belirtti. Sözlerine göre, firmalarındaki uzmanların ortalama
yaşı 25.
“Bologna inkişafı” sürecindeki sosyal değişmeler Avrupai yüksek eğitim
anlayışının rekabet gücünün yüksek olması onu beğenilir kılmaktadır. Kaliteli
yükseköğretim, herkesin ulaşabileceği, eğitimi engelleyecek unsurlardan
39
arındırılmış, insanların ekonomik ve sosyal durumunu gözetmeksizin
yürütülmesi gerektiği bir kez daha kanıtlanmaktadır. 2000 yılında kabul gören
“Aralıksız Eğitim Memorandumu” ile Avrupa komisyonun hedeflerinde olan
“…eğitimde aramaya devam, ayrıca onu bugüne kadar alamamış, ulaşamamış
kişi ve bölgelere ulaşılabilir kılmak”.
Bu noktada birçok alternatiften yararlanılmakta, eğitim sürecinde
uygulanan çağdaş metotlar, birçok uluslar arası kuruluşun bilgi transferi,
karşılıklı öğrenci ve eğitmen değişimi sadece birkaç örneğidir ve
küreselleşmenin en temel göstergesidir.
Uzaktan eğitim kavramının açılımı konusundaki farklı yaklaşımlara
rağmen, bünyesinde uzaktan eğitimin farklı alanlarını içermektedir, dünyanın
değişik noktalarındaki beşeri münasebet ve bilgi akışını sağlamaktadır.
• Web destekli eğitim (Web-based learning) bilgiyi elektronik ortamda
özgürce ulaşma imkânı sağlarken, bu materyalleri farklı yöntemlerle
depolama olanağı da vermektedir,
• Açık eğitim (online-learning) tahminen Web destekli eğitim ile belli
noktalarda örtüşmektedir, lakin eğitilen mekan ve zaman boyutunu
kendi istediği şekilde belirleyebilir ( günün herhangi bir zamanında,
herhangi bir internet bağlantısı olan noktadan).
• Uzaktan eğitim, bilgisayar ortamında mültimedya, video konferans
ve elektronik posta gibi imkânlar sunmakta.
• Uzaktan eğitim farklı açılardan da incelenmektedir. Amerikalı
uzmanlar özellikle ilk kelimenin “uzaktan” üzerinde durmaktadır, yani
en önemli sorunlardan birisi mesafeleri telekomünikasyon
sistemlerini geliştirerek aşmak olarak görürken, İngilizler teknolojik
ve eğitsel boyutu üzerine eğilmektedir.
• Eğitim kurumuyla ağ bağlantısı ortamında bir uzaktan eğitim süreci
ideal sayılabilecektir, fakat eğitim ve hukuki geçerlilik taşıyacak bir
sayısal sertifika henüz ülkemizde (Bulgaristan) yeterince
yaygınlaşmamıştır. Şu an için uzaktan eğitimden ziyade uzaktan
öğretim demek daha isabetli olur.
Bu eğitim biçimi alternatifleri, öğrencinin veya eğitmenin belirli bir
zamanda, belirli bir noktada bulunmasını gerektirmemektedir, özel bir salon ve
üniversite de söz konusu değil, bu eğitimin talipleri:
• Farklı nedenlerden (sağlık hariç) resmi ve özel üniversite kurumlarına
girememiş gençler,
• Tüm yaş gruplarına ait, uzak ve az gelişmiş bölge insanları,
• Eğitimine paralel kendini geliştirme çabasında üniversiteli gençler,
• Çalışma imkan ve koşulları mevcut örgün eğitim yapısına uymayan
kişilere,
40
• Sağlık sorunlarından dolayı mevcut eğitim sürecine iştirak edemeyen
kişiler,
• Yerel ve bölgesel yöneticiler vs.
İşte bu yüzden elektronik ve uzaktan eğitimin esnekliği insanlara sadece
ekonomik bir katkı değil, aynı zamanda sosyal bir etki yaratmaktadır. Nitekim
çalışma hayatına girmiş birçok genç insana, hamile ve yaşlılara da eğitimlerini
sürdürebilme fırsatı yaratmaktadır. Bu eğitim şekli birçok meslek alanında
vardiyalı çalışan kişilerin ihtiyaçlarına cevap vermektedir ve kendilerini ilgi
duydukları alanlarda geliştirme olanağı sunmaktadır.
Bu şekilde eğitilen, kendi eğitimi konusunda kendi karar veren bir objeye
dönüşürken, eğitmenler ise alışagelmiş öğretmen pozisyonundan geri adım
atarak öğrenciye neyin önemli, ne üzerinde odaklaşması ve çözüm metotlarına
yönlendiren bir danışmanlık sıfatına bürünmesi söz konusu.
Eğitilenlerin bilgi edinme motivasyonu kat kat artmakta, eğitim ferdin
kişisel ihtiyaçları, ilgi ve kendisine özgü hazırlanma süreci neticesinde edinilen
bilgi birikimi nicelik ve nitelik olarak da artmaktadır. Ayrıca bizzat kendi gayreti
ile farklı bilgi kaynaklarına ulaşarak araştırma ve uygulama yetenekleri bu
eğitim sürecinin kazandırdığı diğer önemli bir işlevdir.
Bu eğitimin dinamik bir yapısı da söz konusu, katılımcıların özelliklerini de
göze alarak değişik zamanlarda farklı bağlantılara yönlendirebilmektedir.
Mevcut enteraktif ortam öğrenci ile akademisyenin işbirliği yapabilmesine
olanak sağlamaktadır. Yürütülen eğitimin etkinleştirilmesi, ilgili müfredatın
öğrenilmesi gibi durumlar eğitilenleri teşvik ederek öz güven ve
bağımsızlıklarını arttırmaktadır. Bu teknolojiler asenkron bir yapıya sahiptir,
öğrenci ile öğretmen bilgisayar ağ ortamında aynı anda bulunmak zorunda
değildir, yani zaman ve mekân iki taraf için de önem arz etmemektedir.
Ayrıca eğitim sürecine katılan diğer katılımcılarla olan işbirliğinin
artmasına da vesile olarak, elektronik ortamda fikir paylaşımı sürecinde kritik
düşünebilme ve karar verebilme yeteneği yanı sıra, öz değerlendirme
yapabilme yeteneği de kazandırmakta.
Internet ve bilgisayar teknolojisinin sayesinde grubun ve her bireyin ayrı
ayrı dönem içerisinde yaptığı çalışmaları saklamak, analiz etmek ve
değerlendirebilme olanağı vermektedir. Arşivleme, eğitimdeki kalitenin
ölçülmesinde önemli bir kriterdir, ayrıca eksiklerin ve kişisel gelişimin takibi
açısından önemli bir rol oynamakta.
Bu bilgi bankaları akademik araştırmalarda kaynak olabileceği gibi bir çok
işveren için işe alım konusunda önemli bire referans niteliğindedir.
Uzaktan eğitim sürecinin birçok Bulgaristan üniversitesine girme sebebi
de yukarıda saydığımız hususlardır, tabi ki bu tüm branşlar için söz konusu
olamaz. Genelde ikinci basamakta (yüksek lisans) uygulanan bir sistemdir
veya ikinci bir uzmanlık, bir konuda uzmanlaşma yada mesleki ihtisaslaşma.
41
Gabrovo’daki Teknik Üniversitesinde, yüksek lisans seviyesindeki
uzaktan eğitim programı İktisat Fakültesinin “Yönetim ve Marketing (ve
pazarlama)” alanında yürütülmektedir. Burada Avrupa’da da uygulanan son
eğitim sistemi uygulanmaktadır – devamlılık mecburiyeti olmadan, aralıksız ve
sürekli eğitim süreci sonunda lisans ve lisans üstü dereceler verilmektedir.
Uzaktan eğitim programı çerçevesinde üniversitenin “İktisat Yönetimi” alanında
öğrenciler şu yüksek lisans programlarına katılabilir:
• İnsan kaynakları yönetimi,
• Proje Yönetimi ( girişimcilik ve turizm konulu uzmanlık
projeleri)
• Gümrük yönetim, organizasyon ve denetim rejimi,
• Üretim Pazarlaması.
Eğitim, Gabrovo Teknik Üniversitesi Akademik camiasının kabul
ettiği plan çerçevesinde yürütülmektedir. Eğitim planı yükseköğretim
Kanununa uygun olarak hazırlanmış ve üniversitelerdeki uzaktan eğitim
genelgesine uygun olarak şekillendirilmiştir. Konuların sömestr
süresince uygun yerleştirilmesi, ilgili alanlardaki takibini mantıksal bir
izleme haline getirmektedir, bu yapılana sistematik denetim imkânı da
sunarak öğrenme düzeyini her aşamada takip etme fırsatı
oluşturmaktadır. Bu süreç iki sömestr devam ederek Devlet Sınavı ile
sonuçlanmaktadır.
Proje Yönetimi eğitim programında ( girişimcilik ve turizm konulu
uzmanlık projeleri) Internet ortamındaki bir elektronik varyasyonla
gerçekleştirilmektedir.
“İnsan kaynakları yönetimi”, “Gümrük yönetim, organizasyon ve
denetim rejimi”, “Üretim Pazarlaması” gibi mastır programları ilgili
alanların elektronik ağ siteleri ve ders kitapları ile yürütülmektedir.
Uzaktan eğitim sürecinde, sömestr aidatını ödedikten sonra her öğrenci
bir takım kitap, okul araç gereci ve görev çizelgesi ile uzaktan eğitim
Merkezinin veya aracı sitelerin belirttiği donanıma sahip olur. Bazı alanlar için
öğrencilere akademik eğitim seti, uzaktan eğitim rehberi, kendini
hazırlayabilecek sınav dokümantasyonu ve sınav örnekleri evrakı
verilmektedir. Verilen bu program çerçevesinde hazırlanan öğrenci
çalışmalarını öğretmenin denetimine sunmak üzere hazırlanır.
Öğrencinin nihai notunun oluşmasında, çizelgeyle önceden belirlenen
sınav dönemine kadar eğitmenlerine her konu ile ilgili elektronik posta veya
elden yazılı olarak ulaştırdığı çalışmalarının da değerlendirilesi sonucu
belirlenir.
Bulgaristan’daki yüksek eğitim öğretimden sorumlu tüm örgütler, kurum
ve çalışanları, 45 ülke ile milli eğitim bakanlığın da imza attığı Bergen’deki
antlaşma ve Bologna deklarasyonuna uygun ve ahenk içinde çalışmaktadır.
42
Haziran 2005 Sofya da düzenlenen Bologna inkişafının geliştirilmesi konulu
ulusal seminerde Doç. Velev, 45 farklı karakterde ve sosyal yapıdaki ülke
yüksek öğretimin üstün yünleri ve gereksinimleri konusundaki ortak ve işbirliği
içerisinde önümüzdeki iki yılın çalışma hedeflerinin belirlendiğini bildirdi.
Bologna anlaşması doğrultusunda Yüksek öğrenimden sorumlu bakanlar
her iki yılda bir toplanarak, yapılan çalışmaların ve elde edilen sonuçların
değerlendirmesini yaparak bir sonraki iki yılın programlarını hazırlayacaklar.
Tüm tarafların ortak hedefleri ve deklere ettikleri işbirliği çerçevesinde,
Bulgaristan ve diğer üye ülkeler iki temel konu üzerinde durmaktadır- sosyal
ve ekonomik alandaki ulusal gereksinimler ile Bologna sürecindeki
sorumluluklar.
Katılım, ülkeler için ve özellikle yollarını çizerken bir sosyoekonomik
yapıdan farklı bir sosyal ve ekonomik yapıya geçiş yapanlar için Bologna
inkişafın çerçevesi sürecin temelini oluşturmaktalar. Bulgaristan, Bologna
süreci ile gerçekleştirilen yüksek eğitimdeki reformları konusunda önde
gelen ülkelerden birisidir. Avrupa’daki ortak ve eşdeğer yüksek eğitim
birliğine ulaşmak için büyük gayret ve çalışmalara ihtiyaç var, özellikle işin
yasal zemini ve eğitimdeki parametrelerin verili ve akılcı belirlenesi üzerinde
titizlikle durulmalı.
Bologna deklarasyonun hedefleri ile Prag, Berlin ve Bergen’de
bakanlar düzeyindeki toplantılarından sonra yayımlanan sonuç
bildirgeleri kararları, eğitimdeki amaç ve hedefleri aynı zamanda ulusal
eğitim öğretim yasası konumuna getirmektedir. Özerk yükseköğretim
kurumları, Avrupa’daki ortak politikalarını, örgütlenmelerini ve
faaliyetlerinin içeriğini geliştiren ve yönlendiren konuma gelmektedir:
• Aşamalı eğitim yapısı ve iki turlu eğitim modeli tamamen
oluşturulmuştur,
• Kalitenin iç ve dış alandaki fonksiyonel düzeyini
değerlendirme sistemi tamamen oluşturulmuştur,
• Öğrenci – eğitmen arasında seferberlik düzeyinde hareketli
bir şematik yapı söz konusu,
• Sisteme Avrupa’da kullanılan iletişim imkanların ve
olanakların tamamı dahil edilerek üniversiteliye azami
akademik gelişim ortamı yaratılmıştır. Sonuç olarak Avrupa
da geçerliliği olan belge sahibi kılmaktır,
• Böylece Avrupa standartlarına uygun eğitim teşvik ediliyor ve
uygulama şekilleri hızla artıyor.
Bulgaristan, eğitimin olağanüstü rolünü, yaşam boyunca devam eden
önemli bir süreç olduğunu kabul ediyor ve yüksek eğitimin bilime
yaklaştırılması gereğini, böylece Lizbon stratejisinin hedeflerine de daha yakın
olacağını bilmektedir.
43
Ülkenin mevcut eğitim süreci ve gelecekte uygulanacak akademik
çalışmalar ve araştırma alanları, stratejileri geliştirilmiş ve kabul görüş
durumdadır.
Uluslar arası örgütlerin, ortak
yüksek
eğitim
politikalarının
geliştirilmesindeki katılımları da dikkatlice değerlendirilmiştir.
Ulusal ve Akademik kurumlarıyla geniş bir ağ oluşturarak Avrupa
Komisyonu, Avrupa Danışma Kurulu, Avrupa Üniversiteler Birliği, Avrupa
Yüksek Öğretim Enstitüleri Birliği (EURASHE), Uluslar arası Üniversiteliler
Örgütü (ESIB) ve UNESCO gibi kuruluşlarla yapılandırma temelli işbirliğine
gidilmiştir.
Bulgaristan, Bologna sürecinin genişlemesi taraftarlarından biridir, nitekim
katılımın fazlalığı ilgili ortaklara daha geniş bilgi alış veriş olanağı vermektedir.
Avrupa’nın yükseköğretim geliştirme perspektifleri doğrultusunda ve
2007’de Londra’da düzenlenecek olan bakanlar düzeyindeki toplantıya kadar
Bulgaristan, alacağı politik kararlarında ve belirleyeceği stratejilerde Bergen’de
alınan kararları göz önünde bulundurmak zorundadır. Özellikle vurgulanan
nokta ise ortaklık ve bu konuda yükseköğretim kurumları kastedilerek onların
akademik kuruluşlarının ve üniversitelilerin ortak olarak, “Bologna İnkişafı”
süreci çerçevesinde merkezi konumda oldukları altı çizilerek belirtilmektedir.
Avrupa’nın ortak yükseköğretim çalışmalarının gerçekleştiği şu anda, onların
rolü daha da bir önem kazanmaktadır, zira sürecin hukuksal boyutu yürürlüğe
girmiştir. Avrupa’nın ısrarları doğrultusunda gerçekleştirilen yapısal reformların
sonunda uygulamaya konulan yeni eğitim ve öğretim metotların etkisini
beklenen doğrultuda gerçekleşmesi için belirli bir süreye ihtiyaç olduğu bir
gerçektir.
“Bologna İnkişafı”nın hedefine ulaşabilmesi için ticarî kuruluşların ve sivil
toplum örgütlerin desteği büyük önem arz etmektedir. Bu konuda ortaklıklarını
sürdüren uluslar arası kurum ve örgütlerin katkılarının altı özellikle
çizilmektedir.
Berlin’deki
toplantıda,
yükseköğretimden
sorumlu
bakanların
görüşmesinde (Bulgaristan bakanı dahil), “Bologna İnkişafı”nı yürüten çalışma
grubundan seviyeler sistemi, kalitenin temini ve seviyeler ile eğitim
sürelerin karşılıklı kabul görülmesi konularını vurgulayarak ulaşılan
neticelerin değerlendirilmesini talep etmişlerdir.
Yüksek eğitim görebilme olanağını üç silsile döneminden oluşacak
şekilde Avrupa bünyesindeki yüksek eğitim sürecini belirleyecek ve tüm üyeleri
kapsayacak ihtisas çerçevesi kabul edilmiştir. Verilen eğitimin ve uzmanların
görüşlerine dayandırılarak her silsiledeki ortak göstergeler ve özellikle birinci
ve ikinci silsiledeki kredi göstergeleri olayın bütünlüğünü özetlemektedir.
Üstlenilen sorumluluklar ile 2007 yılından Avrupa’nın belirlediği yüksek
eğitim öğretimde ihtisas çerçevesi doğrultusunda, ulusal ihtisas
çerçevesi oluşturulmaya başlanacaktır ve bu çalışmalar 2010 yılında
tamamlanmalıdır. Bu noktada gelişmiş Avrupa’nın ihtisaslaşma kavramı daha
44
geniş bir perspektiften ele alınarak, yaşam boyu yükseköğretim boyutuna
getirilmektedir.
Bulgaristan’da kalite ortamının oluşturulmasında Berlin’de belirlenen
kriterler doğrultusunda hareket edilmektedir.
Bulgaristan’da ki yüksek eğitim öğretim kurumları ve akademik dünya
eğitimdeki hedeflerin uluslar arası boyutlarda, ortak bir işbirliği içerisinde,
eğitimde birbirine yaklaşma, seviye eşitliği ile sürelerin ortak kabul
görmesi, eğitimdeki yapısal örgütlenmenin değişimine yekvücut olarak
destek verirken bu doğrultuda çalışmalarını sürdürmektedir. Bu doğrultuda ki
çalışmalar, işgücü piyasasına azami uyum ortamı yarattığı gibi, insan
kaynaklarının iktisadi verimliliğini de en üst seviyeye taşımaktadır.
Bulgaristan’da 2005’ten 2007’ya kadar sürecek dönemde yüksek eğitim
öğretimin geliştirilmesi için üzerinde durulacak başlıca hususlar şunlardır:
• Üniversiteleri, uluslar arası akademik dünyayla iletişime
girmek için teşvik edici çalışmalar yürütmek,
• Öğrenci örgütlerinin katılım ve karar alma sürecindeki
etkinliklerini arttırmak,
• Yüksek eğitim öğretimde ki kaliteyi araştırmalara ve bilimsel
çalışmalara dayandırmak,
• Eğitimin bilimsel boyutu olan üçüncü silsile dönemine
dikkatleri yoğunlaştırmalı,
• Kaliteyi değerlendirme kriterlerini geliştirerek ve özellikle
üzerinde durulması gereken husus, kurumsal iç verimlilik
sisteminin kaliteye ulaşma çalışmaları.
Bilimsel araştırmaların ilerletilmesi ve bunların toplumlarımızın sosyal ve
kültürel gelişimi açısından, yüksek eğitim öğretimdeki işbirliğinin önemi gitgide
artmaktadır. Fakat çalışmalarındaki yapısal değişimler çabaları ve eğitimdeki
öğretim kalitesini geliştirme metotları eğitim sürecinin araştırma ve geliştirme
boyutunu zayıflatmamalı. Araştırmaların ve araştırma çalışmaların süreçleri
kaliteyi arttırdığını, rekabet gücünü güçlendirdiğini ve Avrupa’yı yüksek eğitim
öğretim açısından daha da çekici bir merkez haline getirdiği konusu özellikle
vurgulanmaktadır. Bulgaristan da üzerinde önemle durulması gereken diğer bir
husus ta yüksek eğitim öğretim alanı ile bilimsel araştırmalar alanı arasındaki
sinerjinin oluşturulmasıdır, buna Avrupa’daki yüksek eğitim öğretim ve
araştırma geliştirme vizyonlarını da dahil ederek. Doktora programlarındaki kilit
unsur araştırma yolu ile eğitim, amaç olarak ta sadece akademik
kariyerde bir bilimsel araştırma sonunca ulaşmak değil, pazarın
beklentilerine yanıt verecek çalışmalar ortaya koymaktır.
45
Bulgaristan’daki üniversiteler daha fazla doktora programları açmak
zorunda, fakat bu programlar uluslar arası nitelik garantisini taşıyan ve alan
genişliği tanıyan özellikler taşımalıdır ki daha geniş iş pazarlarına hitap
edebilsin. Sadece ülke çapında değil, aynı zamanda Avrupa’daki yüksek lisans
programlarına katılımı sağlanacak kişiler için ekonomik, sosyal, politik ve
benzeri kararlar alınarak bilimsel araştırmaya yönelik talebin sayısı
arttırılmalıdır.
Bulgaristan’ın Avrupa’daki mevcut politik pozisyonu, bu noktada
Lüksembourg’da imzalanan AB’ye üyelik sözleşmesi gereğince Bologna’da
alınan kararlara uyma ve Avrupa’nın bilimsel gelişmesine katkıda bulunma
konusundaki fikirlerini beyan etmesi doğal bir olayın sonucudur.
46
Format: 8/60/84
Тiraj: 200
Baskı: ET”Lübka Dimova” – Yambol
Düzelti: Müh.Jelyo Uçkov
Editör: Dr. Margarita Pehlivanova
Proje Lideri: Dr. Emiliya Dimova
ISBN-10: 954-9999-52-1
ISBN-13: 978-954-9999-52-5
Rehberin içeriğinden Bulgaristan Yambol Teknik Koleji ve Türkiye Edirne Teknik Koleji
sorumludur.
Rehberin içeriği hiç bir şekilde Avrupa Birliği’nin resmi görüşü olarak kabul edilmemelidir.
47

ТРАКИЙСКИ УНИВЕРСИТЕТ

Transkript

Benzer belgeler

Infoblatt BFS 39_türkisch

DAVETİYE

Öğrenim Planı - Houston Eğitim Ataşeliği

Bulgaristan`da Türk İzleri - Prof.Dr.Orhan GEDİKLİ Gözüyle

ALLE Projesi

Öğr. Gör. Uğur BELLİKLİ