isimlerin irabı ve asli irab alametleri

İSİMLERİN İRABI VE ASLİ İRAB ALAMETLERİ
Arap Dili’nde isimler, cümledeki konumu ve başındaki edatlar dolayısıyla sonu (harekesi/veya
şekli) değişenler(MU’REB İSİMLER) ile değişmeyen(MEBNİ İSİMLER) olmak üzere iki
kategoride incelenir.
arapcadersi.com
A-MEBNİ İSİMLER: Cümledeki konumu(fail, meful vb.) ne olursa olsun, başına hangi edat
gelirse gelsin son harekesi sabit kalan isimlerdir. Konumuz murab isimler olduğundan mebni
isimleri kısaca değineceğiz. Arapça’da bazı mebni isimler şunlardır:
1-Bütün zamirler ‫ تاء الفاعل‬، ‫نحن‬
، ‫أنت‬
..
َ
ُ
2-İşaret İsimleri( ikilleri hariç)
‫ هؤالء‬، ‫ هذه‬، ‫هذا‬
3-İsmi Mevsuller(ikilleri hariç)‫ الذٌن‬، ً‫ الت‬، ‫الذي‬
4- Şart ve Soru İsimleri‫ أٌن‬، ‫ كٍف‬، ‫ متى‬، ‫ إن‬، ‫ما‬
…
… ‫ متى من‬vb.
5-Bazı zarflar ‫ حيث لدن َثم أمس‬vb.
6- 11-19 arası sayılar(12 hariç) vb.
B- MU’REB İSİMLER: Yukarıda belirtilen isimler dışındaki isimler murebtir. Yani cümledeki
konumu veya başındaki bir edat nedeniyle son harekesi veya şekli değişebilir. Buna İRAB
denir. İşte bu sonu değişen mureb isimlere cümledeki konumuna göre( fail, nesne/düz
tümleç, vb. olması durumunda) bazı işaretler konur. Bu işaretlere İRAB ALAMETİ denir.
Arapça’yı ilk öğrenmeye başladığımda bana anlaşılamayacak kadar zor gelen bu konuyu sizler
için basit bir şekilde anlatmaya çalışacağım. İsimlerin irabını öğrenmek için öncelikle şu iki
şeyi iyi bilmemiz gerekiyor(lütfen bunları ezberleyin !):
1- Herhangi bir ismin cümledeki konumu: Arapça’da isim cümlede üç konumda
bulunur.
a) REF KONUMU(MERFU): İsim cümlede fail, naibul fail, Mübteda, Haber, Kêne’nin
İsmi, İnne’nin haberi vb. olarak gelirse ref konumundadır.(lütfen ötreli gelir
şeklindeki klasik bilgiyi unutun) örnekler:
‫ حضر الطالب‬.. Öğrenci geldi.(kim? Sorusunu soruyoruz. Kim geldi? Cevap: Öğrenci
yani ‫ الطالب‬geldi. Dolayısıyla ‫ الطالب‬cümlede fail/özne olarak gelmiştir. Bu durumda ona
MERFU diyoruz.
‫الطالب ذكي‬.. Öğrenci zekidir..( bu cümle bir isim cümlesidir. Bu nedenle Mübteda
ve haberi bulmamız gerekiyor. ‫ الطالب‬mübteda, ‫ ذكي‬haberdir. Hem et-talibü hem
de zekiyyün ref konumundadır yani merfudur.
arapcadersi.com
b) NASB KONUMU(MANSUB): İsim cümlede meful bih(nesne/düz tümleç), İnne’nin
İsmi, Kêne’nin haberi, Hal, Temyiz, Mustesna vb. olarak gelirse nasb
konumundadır.( lütfen fethalı geliri unutun) örnekler:
‫ …فتح الطالب الباب‬Öğrenci kapıyı açtı.(Neyi? Sorusunu soruyoruz. Öğrenci neyi açtı?
Cevap: kapıyı yani ‫‘ الباب‬i açtı. dolayısıyla ‫ الباب‬cümlede mefulün bih(nesne/düz
tümleç)tir. Bu durumda ona MANSUB diyoruz.
‫ إن الطالب ذكي‬. kesinlikle öğrenci zekidir. Cümlede Et-talibe İNNE’nin ismidir. İnne’nin
ismi cümlede ne olarak gelir? Cevap : MANSUB olarak gelir.
c) CER KONUMU(MECRUR): İsim şu iki durumda cer konumundadır: başında harfi cer
varsa ya da isim tamlamasının ikinci öğesi(mudaf ileyh) olarak gelirse.
‫ سلمْ ت على الطالب‬öğrenciye selam verdim. Cümleye bakıyoruz et-talib kelimesinden
önce alâ harfi cerri gelmiş. Bu nedenden dolayı et-talib MECRUR’dur.
‫ كتاب الطالب‬.öğrencinin kitabı. Bu terkipte et-talib kelimesi isim tamlamasının ikinci
öğesi mudaf ileyh olarak gelmiştir. Bu nedenden dolayı MECRUR’dur.
Şimdi ikinci aşamaya geçiyoruz: Murab İsimlerin irab işaretlerine
arapcadersi.com
2- İrab Alametleri(İşaretleri) : Mureb İsimler için irab alametleri/işaretleri ismin
müfred/tekil, müsenna/ikil ve çoğul olmasına göre değişir. Ancak biz şimdilik konunun
anlaşılması için sadece müfred/tekil ismin irab alametlerine yer vereceğiz.
a)DAMME(ötre): Eğer müfred isim merfu yani cümlede fail, naibul fail, Mübteda,
Haber, Kêne’nin İsmi, İnne’nin haberi vb. olarak gelirse DAMME müfred ismin ref
alametidir. Farkındayım iki bilinmeyenli denklem gibi bir cümle kurdum. Evet irap iki
bilinmeyenli bir denklemdir. Çünkü bir kelimeyi, ismi cümlede hareke vermek, irap
etmek için iki şeyi bilmeniz gerekiyor. Örneğimizle bunu açıklayalım:
َّ ‫حضر‬.
‫الطالِب‬
Öğrenci geldi. Et-talib kelimesinin harekesini iki adımla belirliyoruz.
Öncelikle et-talib kelimesinin cümledeki konumunu belirlememiz gerekiyor. Cümleye
bakıyoruz ve fiil cümlesi olduğunu görüyoruz. Basit Fiil cümlesi fiil+ fail’den oluşur.
Hadara fiil olduğuna göre et-talib fail(özne)dir. Peki fail/özne Arapça’da ne
konumundadır? Tabi ki ref konumunda yani MERFU’dur. İkinci adım: et-talib kelimesi
tekil mi, ikil mi; yoksa çoğul mu? Cevap : et-talib tekil bir isimdir. Tekil isim merfu
(fail/özne, mübteda, haber vb.)olduğunda harekesi, işareti veya alameti
DAMME/ÖTRE’dir.
َّ ‫حضر‬
‫الطالِب‬
Et-talib Fail/özne. Cümlede
özne olarak geldiğinden MERFU
diyoruz. Peki ne ile merfu/ref
alameti nedir? Tekil isim , özne
olarak geldiğinde
DAMME(ötre) ile MERFU’dur,
diyoruz. Merfu bid-damme
Çalışmamız devam
edecektir.
arapcadersi.com
arapcadersi.com
َّ
‫الطالِب ذكِي‬
Bu cümle isim cümlesi
olduğundan zekiyyün
Haberdir. zekiyyün
haber olarak
geldiğinden MERFU
diyoruz. Peki ne ile
merfu/ref alameti ne?
Tekil isim,Haber olarak
geldiğinde
DAMME(ötre) ile
MERFU’dur, diyoruz.
Bu cümle isim cümlesi
olduğundan et-talibu
Mübtedadır. Et-talibu
Mübteda olarak
geldiğinden
MERFUdiyoruz. Peki
ne ile merfu/ref
alameti ne? Tekil isim
,Mübteda olarak
geldiğinde
DAMME(ötre) ile
MERFU’dur, diyoruz.