Kafiye Türkçe Özet_1

KÂFİYE
Kâfiye, sülasi mücerredin ikinci babından ism-i fail müfred
müzekkerdir. Sonundaki “te” vasfiyetten ismiyyete nakil “te”sidir.
İlm-i nahivden bahseden bir kitaptır.
Kelime: Müfred mana için vazolunan lafızdır. Üç kısımdır. İsim, fiil
ve harf
Kelam: İsnad sebebiyle iki kelimeyi tezammün edendir. Kelam ya iki
isimden veya bir isimle bir fiilden meydana gelir.
İsimler mûreb ve mebnî olmak üzere iki kısımdır. Mûreb: Mebni
asla benzemeyen mürekkebdir. (Yani bir amil ile beraber kullanılan
kelimelerdir.)
Mûrebin nevileri: Rafî, nasp ve cerdir. Rafî failiyyet, nasp
mef’ûliyyet, cer de izafet alametidir.
İğrab-ı Takdiri İki Sebeple Olur
Taazzürden ve istiskalden dolayıdır. Taazzür: Kelimenin iğrab
almasında özürlü bir durum (bir mani) olmasına, İstiskal de;
İğrabın kelimeye ağır gelmesine denir.
Gayr-i Munsarıf
Kendisinde dokuz illetten iki illet veya iki illet makamına kaim bir
illet bulunan kelimeye denir. Bu illetler: Adil, vasıf, te’nis, marife,
ucme, cemi, terkib, elif-nunu zaide ve vezn-i fiildir
İki illet makamına kaim olanlar: Cemî ve elifât-te’nis’tir. (Elif-i
maksûre ve elif-i memdûde)
Bütün gayr-i munsarıflar kendilerine lam-ı tarif dahil olduğunda ve
muzâf olduklarında munsarıf olurlar.
Adil: İsmin asıl siğasından çıkmasına denir. Bu da iki şekilde olur.
Hakikaten ve takdiren Hakikaten olan, ismin gerçekten bilinen bir
siğadan çıkmasıdır. Takdiren olan ise, kendisine yakın olan bir
siğadan çıktığının farzedilmesidir.
Vasıf: Vasfın şartı, vasfiyetin asıldan olmasıdır.
Te’nis: Tâ-ü te’nisin şartı alemiyettir. Te’nis-i manevinin şartı ise, o
kelimenin üç harften fazla olması, üç harfli olursa ortası harekeli
olması veya ucme (yabancı dilden) olmasıdır.
Marife: Marifenin şartı alemiyettir.
Ucme: Şartı acemiyette (yabancı dilde) alem olması, ortası harekeli
olması veya üç harften fazla olmasıdır.
Cemi: Ceminin şartı he’siz siğa-i müntehel cumû olmasıdır. Siğa-i
müntehel cumû demek; İlk iki harf meftuh, üçüncü harf elif, eliften
sonra iki harekeli harf veya ortası sakin üç harf bulunan kelime
demektir.
Terkib: Terkibin şartı alemiyyet, terkib-i izafi ve isnadi
olmamasıdır.
Elif-nun’u zaide: İsimde olursa şartı alemiyettir. Sıfatta olursa şartı,
Basralılara göre (fağlânete) vezninde müennesinin olmaması,
Kûfelilere göre de (fağlâ) vezninde müennesi olmasıdır.
Vezn-i fiil: Şartı, fiile mahsus vezin üzere olmasıdır.
FAİLİN, MEF’UL ÜZERİNE TAKDİMİ VACİP OLAN YERLER
1. Failin failiyyetine, mef’ulün mef’uliyyetine delalet eden iğrab ve
garine özürlendiği zaman
2. Fail fiile bitişik zamir olduğu zaman
3. Fiilin mef’ulü illa’dan sonra geldiği zaman
4. Fiilin mef’ulü illa manasına olan bir şeyden sonra geldiği
zaman failin takdimi vaciptir.
MEF’ULÜN, FAİL ÜZERİNE TAKDİMİ VACİP OLAN YERLER
1. Mef’ul zamiri faile bitişdiği zaman
2. Fail, illa’dan sonra vaki olduğu zaman
3. Fail, illa manasına olan bir şeyden sonra olduğu zaman
4. Fail fiile bitişik olmadığı halde, mef’ul fiile bitişik zamir olduğu
zaman mef’ulün takdimi vaciptir.
MÜPTEDA’NIN , HABER ÜZERİNE TAKDİMİ VACİP OLAN
YERLER
1. Müpteda, kendisi için sadr-ı kelam olan bir şeye şamil olduğu
zaman
2. Müpteda ile haber her ikisi de marife oldukları zaman
3. Müpteda ile haber, umumilik ve hususilikte müsavi oldukları
zaman
4. Haber müpteda için fiil olduğu zaman, müptedanın takdimi
vaciptir.
HABERİN, MÜPTEDA ÜZERİNE TAKDİMİ VACİP OLAN
YERLER
1. Müfred olan haber, kendisi için sadr-ı kelam olan bir şeyi
tezammün ettiği zaman
2. Haber, müptedanın müptedalığını sahih kılıcı olduğu zaman
3. Müptedada haberin müteallikı için zamir olduğu zaman
4. Haber enne’den haber olduğu zaman, haberin takdimi vaciptir.
Münâdâ: Lafzan veya takdiren ed’û makamına kaim olan bir harf
sebebiyle dönmesi talep olunandır.
Münadanın iğrabı; Müfret
marife olursa alâ mâ yürfeu bih (o kelimede rafi alameti ne ise o şey
üzerine) mebnidir. Lam-ı istiğase ile beraber cer, elif-i istiğase ile
beraber meftuh, bunların dışında da mensuptur.
Mebnî: Mebni asla benzeyen ve gayr-i mürekkeb vaki olandır.
Zamirin kısımları: Merfû, mensup ve mecrur olmak üzere üç
kısımdır. Merfû ile mensup hem muttasıl, hem de munfasıl olurlar.
Mecrur ise sadece muttasıl olur.
Zamir-i merfuu muttasıllar: Darabe, darabâ, darabû ilh…
Zamir-i merfuu munfasıllar: Hüve, hümâ, hüm, hiye, hümâ, hünne,
ente, entümâ, entüm, enti, entümâ, entünne, ene, nahnü.
Zamir-i mensubu muttasıllar: Darabehû, darabehümâ, darabehüm,
darabehâ, darabehümâ, darabehünne, darabeke, darabekümâ,
darabeküm, darabeki, darabekümâ, darabekünne, darabenî,
darabenâ.
Zamir-i mensubu munfasıllar: İyyâhü, İyyâhümâ, iyyâhüm, iyyâhâ,
iyyâhümâ, iyyâhünne, iyyâke, iyyâkümâ, iyyâküm, iyyâki, iyyâkümâ,
iyyâkünne, iyyâye, iyyânâ.
Zamir-i mecrûr-u muttasıllar: Lehû, lehümâ, lehüm, lehâ, lehümâ,
lehünne, leke, lekümâ, leküm, leki, lekümâ, lekünne, lî, lenâ
Fiil-i müzari, hatta, lam-ı key, lam-ı cuhûd, fa, vav ve ev’den sonra
gizli en ile nasp olabilir. Yine fiil-i müzari; emir, nehi, istifham,
temenni ve arazdan sonra da gizli in ile cezmolur.
Tenvin
Fiili te’kit için olmayıp, kelimenin ahirinin harekesine tabi olan
nun’dur. Beş kısımdır: Tenvin-i temekkün, tenkir, ıvaz, mukabele ve
terennümdür. Temekkün: Munsarıf isimlere dahil olan tenvindir.
Kelimenin gayr-i munsarıf olmadığını gösterir. Tenkir: Nekre
kelimelere dahil olan tenvindir. Kelimenin muayyen olmadığını
gösterir. Ivaz: Hazfedilen muzafün ileyhten ıvaz olarak muzafa
getirilen tenvindir. Mukabele: Cemi müennes nununa mukabil
olması için getirilen tenvindir. Terennüm: Mısraların ve beyitlerin
sonuna şiirin okunuşunu güzelleştirmek için getirilen tenvindir.