düzce hazır beton üreticileri hakkında yapılmış olan bir araştırma

DÜZCE HAZIR BETON ÜRETİCİLERİ HAKKINDA YAPILMIŞ OLAN BİR ARAŞTIRMA
S. Taner YILDIRIM1, İ.Bekir TOPÇU2, Adnan ÖNER1, C.Emin EKİNCİ3
[email protected], [email protected], [email protected], [email protected]
Öz: Türkiye’de hazır beton sektörü beton üretimine 1980’li yıllarda başlamış ve 90’lı
yıllarda hız kazanmıştır. Beton malzeme kalitesinin artırılması için Türkiye ve Dünya’da
bir çok deneysel araştırma yapılmaktadır. Uygulamada kullanılmayan teorik çalışmalar
önemini yitirmektedir, bu yüzden hayata geçirilen araştırma sayısı çok önemlidir. Sayıları
giderek artan ve malzemenin uygulayıcısı olan hazır beton üreticilerinin Türkiye Hazır
Beton Birliği (THBB) ve Kalite Güvence Sistemi’ne (KGS) üye olup olmadıkları, yeni
teknolojiler ve gelişmelerden ne kadar faydalandıkları, kalifiye eleman çalıştırıp
çalıştırmadıkları ve bunlardan faydalanmak için uzman kişilerden yardım alıp almadıkları
yapılan araştırmanın üzerinde durulan konularıdır. Yerel üreticiler ve çalışma şartları
hakkında bilgi edinmek amacı ile Düzce hazır beton tesisleri hakkında anket araştırması
yapılmıştır.
Anahtar Kelimeler: Hazır Beton Sektörü, Uygulama, Türkiye Hazır Beton Birliği (THBB), Kalite Güvence Sistemi
(KGS), Yeni Teknoloji, Kalifiye Eleman, Uzman Kişiler, Yerel Üreticiler
Giriş
Günümüzde, başta yapı sektörü olmak üzere birçok alanda kullanılan beton taneli kompozitlerin çok önemli bir grubunu
oluşturmaktadır (Ersoy, 2001). Betonda yüksek dayanımın sağlanmasının ancak hazır beton kullanılması ile mümkün
olabileceği anlaşılmıştır.
Hazır beton sektörü Türkiye’de, Almanya ve İngiltere’deki gibi 20. yüzyılın başlarında başlamamasına rağmen, çabuk
hız kazanmıştır. Sektörün oluşması 1980’li yıllara rastlamaktadır (Özkul, Uyan, 1999). Hazır beton üreticilerinden
THBB’ ne üye olanların üretim istatistikleri, 90’lı yılların başından itibaren hazır beton üretiminin, tesislerin,
transmikser sayısının ve pompa sayısının hızla arttığını göstermektedir (Özkul, Uyan, 1999; Karakule, 1997).
Beton kullanıldığı yerde üretilebilmesine rağmen, yapı endüstrisi yakın bir tesiste üretilip, transmikserlerle taşınan hazır
betona daha çok güvenmektedir. Beton, ilk karışım formunda plastik ve şekillendirilebilir, sıkıştığında sert ve dayanıklı
olabilen bir malzemedir (Clark ve diğ., 2001). Bileşenlerinden farklı ve yeterli özelliklere sahip bir malzeme olmasına
rağmen, bileşenlerinin bazı zaaflarından ve niteliklerinden de etkilenir (Mindess ve Young, 1981; Ramachandran ve
Beaudoin, 2000). Taze betonun kalitesi; karışımdaki malzemelerin niteliği, bu malzemelerin karıştırılma oranları,
taşınması, yerleştirilmesi ve sıkıştırılmasının kolaylığı ve homojenliği ile belirlenir (Neville, 1981).
Hazır betonun kalite ve değeri ise, teslimatın düzgünlüğü ve zamanlamasına bağlıdır. Hazır betonun zaman sınırlaması
yüzünden, endüstrisi yerel üreticilere bağlıdır (Clark ve diğ., 2001). Fakat, yerel bölgelerde yeterli denetim altında
bulunan ya da bulunmayan tesislerin çalışma durumlarının anlaşılması, üretim, işçilik kalitesi v.b. durumların
anlaşılması hem önemlidir, hem de kontrolü zordur.
Bu çalışmada, kullanım ile ilgili bilgilerin basit bir anket çalışması ile sınanmasının mümkün olabileceği düşünülmüş ve
istenilen amaca uygun olarak hazırlanmış olan anket, hazır beton üreticilerine uygulanmıştır. Anketin çok büyük bir
alanda yapılabilmesi oldukça zor bir olaydır, ama uygulanan yerin doğru seçilmesi ve geneli temsil eden bir örnek
haline gelmesi anketin güvenirliğini artırmaktadır.
1
2
3
Kocaeli Üniversitesi, Müh. Fak. inşaat Müh. Bölümü, KOCAELİ.
Osmangazi Üniversitesi, Müh. Fak. inşaat Müh. Bölümü, ESKİŞEHİR
Fırat Üniversitesi, Teknik Eğitim Fak. Yapı Eğitimi Bölümü, ELAZIĞ
945
Kullanılan Yöntem
Anket Çalışması
Anket Düzce çevresindeki beton tesislerinde uygulanmış olup; hazır beton üreticilerinin Türkiye Hazır Beton Birliği’ne
üye olup olmadıklarını, tesislerin kaliteye ve araştırma-geliştirme çalışmalarına ne kadar önem verdiğini, kendilerini ve
diğer üreticileri kalite ve tesis sayısı açısından yeterli bulup bulmadıklarını, teknolojik malzemelere açık olup
olmadıklarını, yeni teknolojik malzemeleri tanıyıp tanımadıklarını, kullanıp kullanmadıklarını ve bu malzemeleri
kullanılmıyorlarsa kullanmama sebeplerini araştırmak amacıyla uygulanmıştır (Yıldırım, 2002).
Uygulanan anket “Kişisel Bilgiler”, “Üretici Bilgileri” ve “Teknik Bilgiler” içeren üç ayrı bölümden oluşmakta ve
ankette toplam 30 soruya cevap aranmaktadır. Bunun yanında anket yapılan tesislerde, üst düzey yetkili, mühendis,
teknik eleman ve sorumlu kadrolarında çalışan kişiler sorulara cevap vermiştir. Anketi cevaplayan kişi sayısı 50’dir ve
özellikle tüm sorulara cevap verebilecek düzeydeki kişiler seçilmiştir.
Anket Sonuçları ve Değerlendirilmesi
Yapılan ankete, toplam 7 üretici tesisten 38 kişi katılmış olup, katılımcıların çoğunluğunun üst düzey yönetici olduğu
anlaşılmıştır. Ayrıca, diğer katılımcılar arasında da mühendis, mimar, şantiye şefi ve santral operatörü gibi önemli
görevlerde çalışanların olması anketin güvenirliğini artırmaktadır. Katılımcıların çoğu kendi tesislerinde söz sahibi
yönetim kademelerinde bulunmalarına rağmen, maalesef bunlardan sadece altısı lisans ve biri de lisans üstü düzeyde
branş dışı öğrenim görmüştür. Genç eleman sayısının daha fazla olması sevindiricidir, ama tecrübeli eleman sayısı da
fazla değildir. Bunun sebebini biraz da hazır beton uygulamalarının Türkiye’deki kısa geçmişinde aramak gerekir. Yine
de, çalışanların görevlerini ve işin işleyişini yeterince anlayabilecek kadar uzun süre bu iş kolunda çalıştıkları
anlaşılmaktadır.
Aralarında uzun yıllar bu sektörde hizmet veren Hazır Beton Üreticileri de bulunmaktadır. Küçük ve Orta Ölçekli
Sanayi Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı’nın (KOSGEB) küçük ve orta büyüklükteki işletmeler hakkındaki
tanımına göre, 1-50 kişi arası işçi çalıştıran işletmeler küçük, 1-150 kişi arası işçi çalıştıran işletmeler ise orta ölçekli
sınıfına girmektedir (Çolakoğlu, 2002). Üretici firmaların çoğu küçük ölçekli ve personel sayıları da yetersizdir.
Araştırma ve geliştirme için yetersiz olmakla beraber, laboratuarları vardır ve bu laboratuarlar tesislerin kendi
gereksinimlerini ancak karşılayabilecek kadar donanıma sahiptir. Beton üretimlerinin normal düzeyde olduğu ve
Düzce’de bu işi yapan tesis sayısının da yeterli olduğu ortaya çıkmıştır. Ankete katılanlar yörede bu işi yapan
tesislerden sadece iki tanesinin ciddi şekilde çalıştığını düşünmektedir.
Tesislerden sadece iki tanesi THBB üyesidir ve bu tesisler aynı zamanda Kalite Güvence Sistemi (KGS) belgesine
sahiptir. Buna rağmen ankete katılanlardan birçoğu, birliğe üye olduklarını yazmışlardır. Bu da, onların konu hakkında
bilgi sahibi olmadıklarını göstermektedir. Diğer yandan, üye olmadıklarını belirten kişiler de, üyeliğin onlara hiçbir şey
kazandırmayacağını düşünmektedir. Katılımcılar; tesislerinin çalışmasından üretim, kalite ve çalışma yönünden
memnun olduklarını belirtmişlerdir. Anketten ayrıca, tesislerin yarısının Düzce dışına da hizmet verdiği ya da başka
şubelerinin de bulunduğu anlaşılmıştır.
Katılımcıların en çok kendi kullanmış oldukları kimyasal katkı maddeleri hakkında bilgi sahibi oldukları, betonla ilgili
diğer gelişme ve katkılardan haberdar olmadığı ortaya çıkmıştır. Katkılar hakkındaki bilgileri birçok kişi yazılı
basından; bir kısmı da arkadaş ya da seminerlerden öğrenmiştir.
Belge sahibi tesislerde, araştırma-geliştirme faaliyetinin de yürütülmekte olduğu anlaşılmıştır. Ayrıca, tüm üretici
tesislerdeki çalışanların beton ve katkıları hakkında seminerlerin daha çok üniversite ve işveren işbirliği ile
yürütülmesini istedikleri belirlenmiştir.
Beton santrallerinin işleyişi ve çalışanların düşünceleri hakkındaki bilgilerin değerlendirilmesi, bundan sonra nasıl bir
yol çizilmesi gerekeceği ve eksiklerin giderilebilmesi için nelere dikkat edilmesi gerektiği hususlarını açıkça ortaya
koymaktadır.
Sonuçlar
Sadece Düzce değil, Türkiye’nin birçok yerindeki beton üreticilerinin benzer koşullarda çalıştıkları söylenebilir. Bu
tesislerde anketin sonucuna ve yapılan gözlemlere göre ihtiyaçların aşağıdaki gibi olduğu düşünülmektedir:
946
Anket Sonucuna Göre İhtiyaçlar:
1.
Tesislerdeki personelin eğitim düzeyi yeterli değildir (Şekil 1) ve meslekle ilgili daha fazla kalifiye eleman
çalıştırılması gerekmektedir. Ayrıca, tüm tesislerde konusunda uzman en az birer inşaat mühendisi bulundurulmalıdır
(Öztürk ve diğ., 2003). Birliğe üye ve KGS belgesine sahip tesislerde bu konuya daha çok hassasiyet gösterildiği
anlaşılmıştır. Fakat, bu tesislerin kalitelerinin daha da artırılması açısından yapı branşı üzerine uzmanlaşmış lisans üstü
mezunlar da bulundurması gerektiği düşünülmektedir.
19%
30%
16%
1
2
3
4
5
Önlisans
Lise
Lisansüstü
Lisans
İlköğretim
3%
32%
Şekil 1. Tesislerdeki Müdür, Kalite Sorumlusu, Laboratuar Şefi Gibi Yetkili Kişilerin Eğitim Durumu.
16%
6%
1 Küçük ölçekli
78%
2 Orta ölçekli
3 Büyük ölçekli
Şekil 2. Tesislerin Bağlı Bulunduğu Hazır Beton Firmalarının Kişi Sayılarına Bağlı Büyüklük Ölçeği
2.
Tesislerdeki personel sayısı yetersizdir ve artırılmalıdır. Tesis sahibi olan kurumların genellikle küçük ölçekli
olması da buna sebep olmaktadır (Şekil 2). Fakat, yine de işin daha nitelikli yapılmasını sağlayacak iş bölümünün
sağlanması gerekmektedir. Belge sahibi tesislerde bile eleman sayısının yetersizliği göze çarpmaktadır.
3.
KGS ve THBB hakkında üreticiler daha çok bilgilendirmeli ve daha çok diyaloga girmelidir. Kalite Güvence
Sistemine ve Hazır Beton Birliği’ne üye olmayan tesislerin bir an önce üyeliği sağlanmalıdır.
4.
Uzun vadede tüm tesislerin denetim kurumlarına katılımının sağlanması, denetimin daha iyi ve sık yapılması
gerekmektedir. Hatta yerel bölgelerde, birlikle işbirliği içinde çalışabilecek yerel denetim mekanizmaları düşünülebilir.
Denetim üniversitelerin ilgili birimlerinin kontrolü ile sağlanabilir. Bilindiği gibi KGS’inde denetimler üniversiteler
tarafından yıllık yapılmaktadır. Organizasyondaki üniversite sayısının artışı ile denetimlerin buna bağlı olarak daha iyi
ve sıkı kontrol sağlanabilir. Ayrıca firmaların kendi tesislerini denetim altında tutması da, her yere aynı kalite ve
hizmetin götürülmesi açısından önemlidir. Nitekim yapılan karşılıklı görüşmelerde tesislerin firmaları ile yeterince
947
teknolojik bağının olmadığı da anlaşılmıştır. Tüm bunlar düşünüldüğünde Şekil 3’deki gibi bir organizasyon şeması
kurulabilir. Şemada ilave olarak Bölge üniversitelerinin ilgili birimleri ile bağlantılı bağlı diğer üniversite birimleri
düşünülmüştür, böylece denetimler daha sık ve titiz gerçekleştirilebilecektir ve periyodik ani kontrollerle kalite
yükseltilebilecektir. Firmalar tesislerinin çalışma koşullarından sorumlu olacak ve bu sorumluluk firmanın kendi içinde
daha bilinçli üretim şartlarının oluşmasını sağlayacaktır.
THBB
Bölge Sorumlusu
Üniversite Birimi
Firmaya En yakın
Üniversite Birimi
Hazır Beton Firması
Firmaya Bağlı Tesis
Şekil 3. KGS’nin Daha İyi Yürütülmesini Sağlayacağı Düşünülen Organizasyonun Şeması.
5.
Beton ve beton katkıları hakkında daha sık seminerler düzenlenerek, çalışanlar bilgilendirilmeli ve yeni
malzemeler tanıtılmalıdır. Bu seminerler, üniversite ve işverenin işbirliği ile yapılmalıdır. Büyük şehirlerde seminer ve
sempozyum sayıları yeterli olmakla beraber, diğer şehirlerde de sayının artırılması gerekmektedir.
6.
Yayın organları kullanılarak halkın ve müşterilerin de bilinçlenmesi sağlanmalıdır. Unutmamalıdır ki, bilinçli
tüketici üreticiyi de bilinçli ve dikkatli olmaya zorlayacaktır.
7.
Tüm tesislerde yürütülen araştırmaların yetersiz olduğu anlaşılmıştır. Araştırmalar; üniversitelerle işbirliği
sağlanarak, yapılmalı veya yaptırılmalıdır. Yeni beton katkıları, teknolojik yeni ürünler denenerek kullanıma sunulmalı
ve çok daha yüksek beton sınıfları hedeflenmelidir.
Türkiye beton ve betonarmeye en çok önem veren ve kullanan ülkelerden biridir. Türkiye’nin Avrupa standartlarını
yakalamaya çalıştığı bu yıllarda daha çağdaş ve kaliteli üretimlerin yapılması gereklidir. Özellikle de ülkemizde sık
yaşanan depremler de dikkate alınarak, beton üretiminde ciddiyet, kullanım aşamalarındaki titizlik, toplam kalite, üretici
bilgisi, eğitim, araştırma geliştirme çalışmaları ve tüketici istekleri gibi faktörlere çok önem verilmelidir.
Teşekkür
Düzce’de hizmet vermekte olan ve ankete katılan tüm Düzce Hazır Beton Üreticileri’ne saygı ve teşekkürlerimizi
sunarız.
KAYNAKLAR
1. Ersoy, H.Y., 2001, Kompozit Malzeme, 1. baskı, ss. 227, Literatür Yayıncılık, İstanbul.
2. Özkul, M.H., Uyan, M., Hazır Betonda Pompa Kullanımı: Türkiye’nin Batı Avrupa ile Karşılaştırılması, Hazır Beton
Dergisi, THHB,Yıl:6, Sayı:32, Sayfa: 32-36,1999.
3. Karakule, F., Türkiye’de Hazır Beton İstatistikleri, Hazır Beton Dergisi, THBB, Yıl:4, Sayı:20, Sayfa: 19-23, 1997.
948
4. Clark, N., Dropkin, J. and Kaplan, L., Ready Mixed Concrete Truck Drivers:Work-Related Hazards and
Recommendations for Controls, Construction Hygiene and Ergonomics Program Mount Sinai-Irving J. Selikoff Center
for Occupational and Environmental Medicine, pp. 22, September 2001.
5. Mindess, S., and Young, J. F., Concrete, p. 671, Prentice Hall, New Jersey, 1981.
6. Ramachandran V.S. and Beaudoin J.J., Handbook of Analytic Techniques in Concrete, William Andrew Publishing,
985 pp., Norwich, 2000.
7. Neville, A. M., Properties of Concrete, Pitman Publishing Co, London, 1981.
8. Yıldırım, S.T., “Lif Takviyeli Betonların Performans Özelliklerinin Araştırılması”, Doktora Tezi, F.Ü. Fen Bilimleri
Enstitüsü, Elazığ, 2002, s.193.
9. Çolakoglu, Mustafa H., Kobi Rehberi, Yorum Matbaacilik, ss. 428, Ankara, 2002.
10. Öztürk, M., Akakın, T., Uçar, S., Hazır Beton Sektöründe Agrega Kullanımı, Hazır Beton, s.38-41, Sayı:60, KasımAralık 2003.
949