türkiye gıda ve içecek

Transkript

TÜRKİYE GIDA VE İÇECEK
yayınıdır.
ALKİDER
ASÜD
BALDER
BEBESAD
BMÜD
BYSD
DFGD
ETBİR
GIDAKAT
GİSDER
MASUDER
MEDER
MEYED
MÜMSAD
NÜD
ORGÜDER
PAKDER
PDD
SALKONDER
SETBİR
SUDER
SUTHER
ŞARAPDER
ŞEMAD
TMSD
ALKOLLÜ İÇKİ ÜRETİCİLERİ VE
İTHALATÇILARI DERNEĞ
BİTKİSEL YAĞ SANAYİCİLERİ
DERNEĞİ
TÜRKİYE MADEN SUYU ÜRETİCİLERİ
DERNEĞİ
ORGANİK ÜRÜN ÜRETİCİLERİ VE
SANAYİCİLERİ DERNEĞİ
AMBALAJLI SU ÜRETİCİLERİ
DERNEĞİ
AMBALAJLI SÜT VE SÜT ÜRÜNLERİ
DİYABETİK VE FONKSİYONEL GIDA
ÜRETİCİLERİ DERNEĞİ
MEŞRUBATÇILAR DERNEĞİ
TARIM ÜRÜNLERİ, HUBUBAT, BAKLİYAT
İŞLEME VE PAKETLEME SANAYİCİLERİ
DERNEĞİ
SUSAM, HELVA VE REÇEL
İMALATÇILARI DERNEĞİ
ARI ÜRÜNLERİ İLE SAĞLIKLI YAŞAM
PLATFORMU
KIRMIZI ET SANAYİCİLERİ VE
ÜRETİCİLERİ BİRLİĞİ DERNEĞİ
MEYVE SUYU ENDÜSTRİSİ DERNEĞİ
PİRİNÇ DEĞİRMENCİLERİ DERNEĞİ
ŞARAP ÜRETİCİLERİ DERNEĞİ
TÜGİDER
TÜM GIDA DIŞ TİCARET DERNEĞİ
2
2014 Türk Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri
BEBEK BESİNLERİ SANAYİCİLERİ
DERNEĞİ
GIDA KATKI VE YARDIMCI MADDE
MUTFAK ÜRÜNLERİ VE MARGARİN
SALÇA, DONDURULMUŞ VE KONSERVE GIDA SANAYİCİLERİ DERNEĞİ
ŞEKERLİ MAMÜL SANAYİCİLERİ
DERNEĞİ
BİRA VE MALT ÜRETİCİLERİ
DERNEĞİ
GELENEKSEL ALKOLLÜ İÇKİ
ÜRETİCİLERİ DERNEĞİ
NİŞASTA VE GLİKOZ ÜRETİCİLERİ
DERNEĞİ
TÜRKİYE SÜT, ET, GIDA SANAYİCİLERİ VE
ÜRETİCİLERİ BİRLİĞİ
TÜRKİYE MAKARNA SANAYİCİLERİ
DERNEĞİ
İÇİNDEKİLER
Başkandan ......................................................................................................................................................................
I. BÖLÜM: AVRUPA BİRLİĞİ GIDA ve İÇECEK SANAYİ ...........................................................................
1-1 AB Gıda ve İçecek Sanayi’nde Önemli Göstergeler .....................................................................
1-2 AB Gıda ve İçecek Sanayi’nin Yapısı.......................................................................................................
1-3 AB Dış Ticareti (2014) .....................................................................................................................................
1-4 Hanehalkı Harcamaları ve Gıda ve İçecek Ürünleri .....................................................................
1-5 Gıda Tedarik Zinciri ..........................................................................................................................................
1-6 Dünya Trendleri..................................................................................................................................................
4
5
6
7
8
10
11
11
II. BÖLÜM: TÜRK GIDA ve İÇECEK SANAYİ’NE AİT BAZI EKONOMİK VERİLER.......................
2-1 Gıda ve İçecek Sanayi’nde İşletme Sayıları .......................................................................................
2-2 Gıda ve İçecek Sanayi’nde İstihdam......................................................................................................
2-3 Gıda ve İçecek Sanayi’nde Toplam Üretim........................................................................................
2-4 Gıda ve İçecek Sanayi’nde Satış Ciroları .............................................................................................
2-5 Gıda ve İçecek Sanayi’nde Katma Değer ............................................................................................
2-6 Gıda ve İçecek Sanayi’nde İş Gücü Verimliliği .................................................................................
2-7 Gıda ve İçecek Sanayi’nde Yoğunlaşma ..............................................................................................
2-8 Gıda ve İçecek Sanayi’nde Yabancı Sermaye ...................................................................................
13
14
16
18
20
22
24
26
28
III. BÖLÜM: TÜRKİYE’DE HANEHALKI TÜKETİM HARCAMALARI İÇİNDE
GIDA ve İÇECEK SANAYİ’NİN YERİ ....................................................................................................................
3-1 Hanehalkı Tüketim Harcamalarının Harcama Gruplarına Göre Dağılımı .......................
3-2 Henahalkı Gıda ve İçecek Harcamaları ................................................................................................
3-3 Hanehalkı Harcamaları İçinde Gıda ve İçecek Harcamalarının Yeri ...................................
3-4 Gıda ve İçecek Harcamalarının Bölgelere Göre Dağılımı .........................................................
3-5 Gıda ve İçecek Sanayi’nin Ana Harcama Gruplarına ve
Ülkelere Göre Fiyat Düzeyleri ............................................................................................................................
30
31
32
32
33
34
IV. BÖLÜM: TÜRK GIDA VE İÇECEK SANAYİ’NDE AR-GE .....................................................................
4-1 Gıda ve İçecek Sanayi AR-GE Harcamaları ........................................................................................
4-2 Harcama Gruplarına Göre AR-GE Harcamalarının Dağılımı ...................................................
4-3 Gıda ve İçecek Sanayi’nde AR-GE Harcamalarının Dağılımı ...................................................
4-4 AR-GE Faaliyetlerinde İstihdam ...............................................................................................................
35
36
37
38
39
V. BÖLÜM: TÜRK GIDA ve İÇECEK SANAYİ’NDE BAZI EKONOMİK GÖSTERGELER..............
5-1 Büyüme ...................................................................................................................................................................
5-2 Fiyat Endeksleri ..................................................................................................................................................
5-3 Sanayi Üretim Endeksleri .............................................................................................................................
5-4 Kapasite Kullanımı ............................................................................................................................................
5-5 Yatırım Teşvikleri................................................................................................................................................
5-6 Üretimde Ücret ve Kazanç Endeksleri..................................................................................................
40
41
45
49
52
54
56
VI. BÖLÜM: TÜRK GIDA ve İÇECEK SANAYİ’NDE DIŞ TİCARET VERİLERİ ..................................
6-1 İhracat ve İthalat ...............................................................................................................................................
6-2 Dış Ticaret Dengesi ..........................................................................................................................................
60
61
71
VII. BÖLÜM: KÜRESEL GIDA PAZARINA AİT BAZI EKONOMİK GÖSTERGELER ......................
7-1 Buğday .....................................................................................................................................................................
7-2 İri Daneli Tahıllar (Kaba Tahıllar)..............................................................................................................
7-3 Pirinç .........................................................................................................................................................................
7-4 Şeker .........................................................................................................................................................................
7-5 Yağlı Tohum ..........................................................................................................................................................
7-6 Et ve Et Ürünleri.................................................................................................................................................
7-7 Süt ve Süt Ürünleri ...........................................................................................................................................
7-8 FAO Fiyat Endeksleri .......................................................................................................................................
73
74
75
76
76
77
78
79
80
3
Her yıl olduğu gibi bu yıl da bir önceki yılın
sanayi verilerini titiz ve ayrıntılı bir çalışma sonucunda sektörümüze sunuyoruz. Türkiye Gıda
ve İçecek Sanayi Dernekleri Federasyonu olarak
öncelikli misyonlarımızdan biri olan sektörün
envanterini tutmak, sektörümüzün büyüme endeksli gelişimini ölçmekten ziyade, önümüzdeki
yıllarda yapacağımız çalışmalara ışık tutacak bir
veritabanı elde etme gayretidir.
Öyle ki, envanter verilerini değerlendirdiğimizde
bir önceki yıla kıyasla zayıf yanlarımızın güçlendiğini, güçlü yanlarımızın da sürdürülebilir
bir ivme kazandığını görüyoruz. Şunu rahatlıkla
ifade edebiliriz ki, Türk Gıda ve İçecek Sanayi
2023 hedeflerine ulaşmakta sağlam adımlarla
ilerliyor. Bunun başında da 40 milyar dolar ihracat hedefi geliyor. 2014 yılı envanterimizin ana
başlıklarına kısaca değinecek olursak bu ifadelerim daha da bir anlam kazanacaktır.
Türkiye’nin 2014 yılı genel ihracatının %7’si gıda
ve içecek sektöründen geldi. 2014 yılında sektörün ihracatı 2013 yılına göre yüzde 4,1 artışla 11
milyar 99 milyon USD olarak gerçekleşti. Gıda ve
içecek sanayi ihracatı, Türkiye toplam ihracatından %7 pay aldı. İhracatta ilk 3 ülke Irak, Almanya ve Suriye oldu.
2014 yılı ithalatı ise 2013 yılına göre yüzde 3,3
artışla 5 milyar 617 milyon USD gerçekleşti.
Gıda ve içecek sanayi ithalatı, Türkiye toplam
ithalatından yüzde 2,3 pay aldı. Geçen yıl ithalatta ilk 3 ülke Rusya, Endonezya ve ABD oldu.
Elde edilen bu sonuçlarla, sektörün dış ticaret
karşılama oranı 2014 yılında %197,6 seviyesine
yükseldi. Gıda ve İçecek sektörümüz 123,5
milyar lira cirosu ve 455 binin üzerinde çalışanıyla imalat sanayi içinde önemli konumda
bulunuyor.
Rakamlardan görüldüğü üzere hazırlamış olduğumuz 2014 yılı Gıda ve İçecek Sanayi Envanteri,
sektörümüzün bulunduğu noktayı en iyi şekilde
değerlendirebileceğimiz güçlü bir argüman
olma özelliği taşıyor. Tüm sektörümüze, ilgili
kurum ve kişilere faydalı olması dileğiyle…
Şemsi Kopuz
TGDF Yönetim Kurulu Başkanı
4
Bölüm:1
Avrupa Birliği
Gıda ve İçecek
Sanayi*
* Bu bölümdeki bilgiler,
Avrupa Birliği Gıda ve İçecek Endüstrileri
Konfederasyonu (Food Drink Europe),
Data & trends of the European Food and Drink
Industry, 2014 raporundan derlenmiştir.
5
1.1. Gıda ve İçecek Sanayi’nde Önemli Göstergeler
EU FOOD AND DRINK
INDUSTRY FIGURESİŞYERİ SAYISI
ÇALIŞAN SAYISI
İŞ HACMİ (2013)
(2013)
1,244 Milyar Avro
4,2 Milyon Kişi
AB Gıda ve İçecek Sanayi’nin Üretim
Sektörü İçindeki Payı %15
AB Gıda ve İçecek Sanayi’nin Üretim
Sektörü İçindeki En Yüksek İstihdam
Payı %15
4
TURNOVER 1
€1,244 billion
Largest manufacturing sector in the EU
1
HANEHALKI
TÜKETİM
ORANI (2013)
EMPLOYMENT
VALUE ADDED 2
1.8%
289,000
CONSUMPTION 1
14%
of EU gross value added (GVA)
KATMA DEĞER ÜRETİMİ (2012)
2
NUMBER OF COMPANIES
14 million people % 289,000
1,8
% 4.2
Leading employer
in the EUGıda ve İçecek
Hanehalkı
Harcamalarda
Payı
(2012)
of household expenditure on food and drink products
2
ARGE
HARCAMASI
(2012)
SMEs
2,8
Milyar Avro
49.6%
of food and drink turnover
63.3%
of food and drink employment
SEKTÖR
PAYI (2012)
2
R&D İÇERİSİNDE
EXPENDITUREKOBİ’LERİN
3
(2014)
DIŞEXTERNAL
TİCARET TRADE
€91.7 billion
İHRACAT
€27.6 billion
İTHALAT
€2.8 billion
49,6
91,7 Milyar Avro
64,1 Milyar Avro
%
DENGE
KÜRESEL İHRACATTA AB’NİN PAYI
GIDA VE İÇECEK SANAYİ ÇALIŞANLARI İÇİNDE
Exports
€64.1 billion
27,6 Milyar Avro
Imports
Trade balance
%
18%
18
EU market share of global exports
Eurostat, UN COMTRADE, OECD
GıdaSources:
ve İçecek
Sanayi AB Ekonomisine Katkı Sağlayan Başlıca Üretim Sektörüdür.
Kaynak:
1 FoodDrinkEurope
2013 data
2012 data
3
2014 data
4
For definition, see page 23
2
6
GIDA VE İÇECEK SANAYİ İŞ HACMİ İÇİNDE
%
63,3
1.2. Gıda ve İçecek Sanayi’nin Yapısı
İmalat Sanayi içinde iş hacmi payı %
İmalat Sanayi İçinde katma değer payı %
%15
%15
%12.8
Gıda ve İçecek
Sanayi
12
9,7
8,9
54,4
İmalat Sanayi içinde istihdam payı %
Gıda ve İçecek
Sanayi
Gıda ve İçecek
Sanayi
11,8
9,8
9,3
56,3
Otomotiv
Kok Köm. ve Petrol Ürün.
Makine ve Ekipman
Diğer
Makine ve ekipman
Metal ürünler
Otomotiv
Diğer
11,6
10,1
8
55,3
Metal ürünler
Makine ve ekipman
Otomotiv
Diğer
İş Hacmi, İstihdam, Katma Değer ve İşletme Sayısının Alt Sektörler Bazında Dağılımı
İş Hacmi (%)
İstihdam (%)
Katma Değer (%)
İşletme Sayısı (%)
• Fırıncılık ürünleri
ve unlu mamuller, et
ürünleri, süt ürünleri,
içecekler ve diğer
gıda ürünleri alt
sektörleri toplamı iş
hacminin 3/4’ünü,
çalışan ve işyeri sayısı
bakımından ise %80’ini
oluşturmaktadır.
Et Ürünleri
Diğer Gıda Ürünleri
İçecekler
Süt Ürünleri
Fırıncılık Ürünleri ve Unlu Mamüller
Hayvan Yemleri
İşlenmiş Meyve Sebze
Katı ve Sıvı Yağlar
Öğütülmüş Tahıl ve Nişasta Ürünleri
Balık Ürünleri
Kaynak: FoodDrinkEurope
7
1.3. AB Dış Ticareti (2014)
Bölgelere Göre AB Gıda ve İçecek Ticareti
(2 0 1 4 , Milyo n Av ro )
EFTA
8,688
7,003
İhracat
İthalat
Toplam Ticaret
15,690
NAFTA
18,068
CIS
6,139
BALKANLAR
1,985
24,207
1,752
947
2,932
9,404
GCC
5,313
42
ANDEAN GRUP
547
1,992
7,653
5,355
AKDENİZ
ÜLKELERİ
5,433
ASEAN
5,769
9,757
15,526
2,019
7,452
2,538
ACP
8,520
5,363
MERCOSUR
1,961
13,882
11,957
13,919
ACP: Afrika, Karaip ve Pasifik Ülkeleri; ANDEAN GRUP: Bolivya, Kolombiya, Ekvator, Peru ve Venezuela; ASEAN: Güneydoğu Asya Ülkeleri Birliği; BALKANLAR: Arnavutluk, Bosna-Hersek,
Hırvatistan, Kosova, Makedonya, Karadağ, Sırbistan; CIS/Bağımsız Devletler Topluluğu: Ukrayna, Ermenistan, Azerbaycan, Belarus, Kazakistan, Kırgızistan, Moldova, Rusya, Tacikistan,
Türkmenistan, Özbekistan; EFTA: Avrupa Serbest Ticaret Alanı; GCC: Kuveyt, Bahreyn, Katar, Birleşik Arap Emirlikleri, Umman, Suudi Arabistan MERCOSUR: Brezilya, Arjantin, Uruguay ve
Paraguay; NAFTA: Kanada, ABD, Meksika
8
AB Gıda ve İçecek İhracatında Alt Sektörlerin Payı
3
3
6
5
4
4
12
12
23
AB’nin En Fazla Ticaret Yaptığı İlk 10 Ülke
(2014, M i l yo n Avro )
(% ) (2 0 1 4 )
28
İhracat
İçecek
Et Ürünleri
Süt ve Süt Ürünleri
İşlenmiş sebze ve Meyve
Fırıncılık Ürünleri ve Unlu Mamül
Balık Ürünleri
Hayvan Yemi
Öğütülmüş Tahıl ve Nişasta Ürün.
ABD
Rusya
Çin
İsviçre
Japonya
Hong Kong
Norveç
Kanada
Avustralya
S.Arabistan
İthalat
14.566
6.335
5.583
5.304
4.607
3.662
3.146
2.592
2.348
2.219
Brezilya
ABD
Arjantin
İsviçre
Çin
Endonezya
Tayland
Türkiye
Norveç
Malezya
6.706
4.853
4.341
4.137
3.655
3.647
2.549
2.505
1.989
1.765
• AB Gıda ve İçecek Sanayi
ihracatı son 10 yılda ikiye
katlanmıştır.
• NAFTA AB’nin en büyük
ticaret ortağı olmayı
sürdürürken aynı zamanda
ihracatının da en yüksek
olduğu bölgedir.
Sektörler Bazında İhracat ve İthalat
• En iyi ihracat performansı
gösteren alt sektörler; süt ve
süt ürünleri %10, çikolata ve
şekerleme %9, fırıncılık ürünleri
ve unlu mamüller %9.
• En iyi ithalat performansı
gösteren alt sektörler; çikolata
ve şekerleme %17, süt ürünleri
%10, hayvan yemi %10.
2014
İçecekler
Alkollü İçecekler
Şarap
Maden Suyu ve Alkolsüz İçecekler
Çikolata ve Şekerleme
İşlenmiş Çay ve Kahve
Et Ürünleri
Süt ve Süt Ürünleri
İşlenmiş Sebze ve Meyve
Hayvan Yemi
Fırıncılık Ürünleri ve Unlu Mamüller
Balık Ürünleri
Öğütülmüş Tahıl ve Nişasta Ürünleri
25.882
9.630
9.016
2.934
21.339
5.699
2.017
10.857
11.047
5.478
4.800
3.164
3.887
3.511
3.073
İhracat
% değişim
2013-2014
-4
2
9
9
-2
-2
10
7
-6
7
5
3
9
İthalat
% değişim
2013-2014
2014
5.076
1.362
2.442
872
10.389
2.689
2.007
6.949
871
8.254
16.708
869
667
16.591
1.747
1
-1
-2
3
10
5
-1
10
6
6
6
9
1.3. AB Dış Ticareti (2014)
2015 AB Gıda ve İçecek İhracatı
9
(Milya r Av ro )
2015
8
2014
2013
2012
2011
2010
7
6
5
4
Q1
Q2
Q4
Q3
1.4. Hanehalkı Harcamaları ve Gıda ve İçecek Ürünleri
Hanehalkı Tüketim Harcamaları
• 2013 yılında
bir önceki yıla
kıyasla gıda ve
içecek ürünleri için
yapılan hanehalkı
harcamaları sabit
kalarak toplamda
1.066 milyar avro
olmuştur.
10
(% ) ( 2 0 1 3 )
%14
Gıda ve İçecek
Sanayi
25
13
9
8
31
Konut, Su ve Enerji
Taşıma
Eğlence ve Kültür
Restoran ve Otel
Diğer
AB Dış Ticareti
İhracat
İthalat
Dış Ticaret Dengesi
2013
86.2
63.2
23
• 2015 yılı birinci çeyrek ihracatı
2014 yılı birinci çeyreğine göre %6
artarak en yüksek rakama ulaşarak
22.8 Milyar Avro’ya ulaşmıştır.
2014
91.7
64.1
27.6
2014-2013 (%)
6.4
1.4
20
1.5. Gıda Tedarik Zinciri
1.6. Dünya Trendleri
Gıda Tedarik Zincirinin Yapısı
Tarım
Gıda ve İçecek
Sanayi
Tarım ve Gıda
Ürünleri Toptan
Gıda ve İçecek
Perakende
İş Hacmi (Milyar Avro)
409
1,062
1,255
1,132
Katma Değer (Milyar Avro)
208
206
104
160
Çalışan Sayısı (Milyon)
11.6
4,3
2
6,2
12,2481
289
338
822
Şirket Sayısı (1000)
1
(2 0 1 2 )
2010
• 2012 yılında gıda tedarik
zincirinde 24 milyon kişi istihdam
edilmiştir.
• 3.8 trilyon avroyu aşan iş hacmi
ile 380 milyar avroluk katmadeğer
üretmektedir.
Küresel Gıda ve İçecek İhracatında Payı
AB
18
13
12
ABD
ÇİN
6
BREZİLYA
6
ENDONEZYA
ARJANTİN
KANADA
7
7
5
4
HİNDİSTAN
TAYLAND
20
2
2
4
5
4
4
3
3
• AB Dünya gıda ve içecek
sektöründe ihracatta birinci,
ithalatta ise ikinci pozisyondadır.
2003
2013
• Küresel ihracatta AB’nin gıda
ve içecek alanında %18 payı
bulunurken, ithalatta ise payı
%14’tür.
11
1.6. Dünya Trendleri
• Dünyada en büyük iş hacmini
yaratan gıda ve içecek sanayi AB
de iken en çok iş yeri ve en yüksek
istihdam Çin’de bulunmaktadır.
• Küresel bakış AB gıda ve içecek
endüstrisinin iş hacmi, istihdam ve
şirket sayısı bakımından anahtar
rol oynadığını göstermektedir.
Dünyada Gıda ve İçecek Sanayi
(2 0 1 2 / 2 0 1 3 )
Toplam Satış
(Milyar Avro)
AB
İstihdam
(1000 Kişi)
Şirket Sayısı
1.244
15
4.220
289.000
ÇİN
767
11
6.740
400.000
ABD
578
13
1.414
25.798
JAPONYA
466
12
1.427
59.458
BREZİLYA
169
22
1.626
32.000
MEKSİKA
102
12
793
170.000
RUSYA
99
151
1.3002
43.016
HİNDİSTAN
95
9
1.700
36.881
KANADA
72
16
288
6.526
AVUSTRALYA
62
23
220
7.507
GÜNEY KORE
32
6
179
23.929
YENİ ZELANDA
27
47
81
3.302
1
2
12
Toplam İmalat
Sayısı Satışı
İçindeki Pay (%)
2011
2009
Bölüm:2
Türk Gıda ve
İçecek Sanayi’ne
Ait Bazı
Ekonomik Veriler
13
2.1. Gıda ve İçecek Sanayi’nde İşletme Sayıları
Gıda ve İçecek Sanayi’nde İşletme Sayıları
(2005-2012)
SANAYİ
Madencilik ve Taşocaklığı
Enerji
İmalat Sanayi
GIDA ve İÇECEK SANAYİ
Gıda Sanayi
İçecek Sanayi
2005
307.949
2.532
2.958
302.459
30.717
30.429
288
2006
314.920
2.164
2.915
309.841
36.728
36.321
407
2007
321.682
2.244
2.842
316.596
31.069
30.635
434
2008
326.804
2.442
2.710
321.652
34.781
34.315
466
2009
326.429
2.393
3.221
320.815
40.077
39.579
498
2010
305.862
2.663
3.271
299.928
35.631
35.172
459
2011
340.334
3.195
3.851
333.288
39.583
39.101
482
2012
344.636
3.366
4.377
336.893
40.719
40.235
484
Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu
“Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK)'nun
2014 yılında açıklamış olduğu
Yıllık Sanayi ve Hizmetleri İstatistikleri
2012 verilerine göre 2005 yılında
30.717 olan gıda ve içecek sanayi
işletme sayısı 2012 yılında 10.002 adet
artarak (%32,5) 40.719'a ulaşmıştır.
İşletmelerin 40.235’i gıda sanayinde,
484’ü ise içecek sanayinde faaliyet
göstermektedir.”
• Gıda sanayindeki işletme sayısı 2012
yılında 2005 yılına göre 10.002 (%32,5) adet
artarken, içecek sanayindeki işletme sayısı
196 adet (%68,0) artmıştır. Başka bir ifade
ile işletme sayılarındaki artış hızı bakımından
içecek sanayindeki büyüme, gıda sanayiye
göre daha yüksek oranda gerçekleşmiştir.
• Sanayi sektöründe 2005 yılında faaliyet
gösteren işletme sayısı 307.949 iken 36.687
adet artarak 2012 yılında 344.636’ya
yükselmiştir. Sanayi sektörü ile aynı
eğilimi gösteren imalat sanayinde ise bu
sayı 302.459 dan 336.893’e yükselirken,
madencilik ve taşocaklığı sanayinde
2.532’den 3.366’ya, enerji sektöründe de
2.958’den 4.377’ye yükselmiştir.
• 2008 -2009 küresel finansal kriz
nedeniyle 2010 yılında işletme sayılarında
görülen azalmanın ardından 2012 yılında
gerçekleşen işletme sayılarındaki artış,
sektörün krizi atlattığını ve 2009 yılındaki
rakamları yakaladığını göstermektedir.
14
İşletme Sayılarındaki Yıllık Değişimler
2-1Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu
(%) (2006- 2012)
G ıda ve İçecek Sanayi ’nde Alt Sektörler Bazında İşletme Sayıları
GIDA ve İÇECEK SAN AYİ
Gıda Sanayi
Etin işlenmesi ve saklanması ile et ürünlerinin imalatı
Etin işlenmesi ve saklanması
Kümes hayvanları etlerinin işlenmesi ve saklanması
Et ve kümes hayvanları etlerinden üretilen ürünlerin imalatı
Balık, kabuklu deniz hayvanları ve yumuşakçaların işlenmesi ve saklanması
Sebze ve meyvelerin işlenmesi ve saklanması
Patatesin işlenmesi ve saklanması
Sebze ve meyve suyu imalatı
Başka yerde sınıflandırılmamış meyve ve sebzelerin işlenmesi ve saklanması
Bitkisel ve hayvansal sıvı ve katı yağların imalatı
Sıvı ve katı yağ imalatı
Margarin ve benzeri yenilebilir katı yağların imalatı
Süt ürünleri imalatı
Süthane işletmeciliği ve peynir imalatı
Dondurma imalatı
Öğütülmüş tahıl ürünleri, nişasta ve nişastalı ürünlerin imalatı
Öğütülmüş hububat ve sebze ürünleri imalatı
Nişasta ve nişastalı ürünlerin imalatı
Fırın ve unlu mamuller imalatı
Ekmek, taze pastane ürünleri ve taze kek imalatı
Peksimet ve bisküvi imalatı; dayanıklı pastane ürünleri ve dayanıklı kek imalatı
Makarna, şehriye, kuskus ve benzeri unlu mamullerin imalatı
Diğer gıda maddelerinin imalatı
Şeker imalatı
Kakao, çikolata ve şekerleme imalatı
Kahve ve çayın işlenmesi
Baharat, sos, sirke ve diğer çeşni maddelerinin imalatı
Hazır yemeklerin imalatı
Homojenize gıda müstahzarları ve diyetetik gıda imalatı
Başka yerde sınıflandırılmamış diğer gıda maddelerinin imalatı
Hazır hayvan yemleri imalatı
Çiftlik hayvanları için hazır yem imalatı
Ev hayvanları için hazır gıda imalatı
İçecek Sanayi
Alkollü içeceklerin damıtılması, arıtılması ve harmanlanması
Üzümden şarap imalatı
Bira imalatı
Alkolsüz içeceklerin imalatı; maden sularının ve diğer şişelenmiş suların üretimi
2011
3 9 .5 8 3
39 101
452
202
46
204
54
1 522
23
117
1 382
852
847
5
1 608
1 243
365
3 494
3 483
11
29 327
27 301
1 984
42
1 489
63
1 005
165
155
20
12
69
303
296
7
482
7
92
4
379
2012
4 0 .7 1 9
40 235
501
214
53
234
65
1 558
23
131
1 404
908
904
4
1 940
1 523
417
3 469
3 456
13
29 801
27 623
2 129
49
1 598
68
1 029
182
191
24
16
88
395
387
8
484
6
109
4
365
• Alt gruplar itibarıyla en fazla
yoğunlaşmanın fırın ve unlu mamuller
imalatı grubunda gerçekleştiği en
az işletmeye sahip alt grubun ise
balık, kabuklu deniz hayvanları ve
yumuşakçaların işlenmesi ve saklanması
olduğu görülmektedir.
• Gıda ve içecek sanayinde faaliyet
gösteren işletmelerin gerek sanayi gerekse
de imalat sanayi işletmeleri içindeki payının
en yüksek olduğu yıl 2009 iken bu oranın
en düşük olduğu yıl 2007’dir.
• 2005 yılında, gıda ve içecek sanayi
işletmelerinin sanayi sektörü içindeki
payı %10 iken 2008 ve 2009 yıllarında
gerçekleşen artışlardan sonra bu pay 2010
ve 2011 yıllarındaki düşüşe rağmen 2012
yılında %11,8’e çıkmıştır. Gıda ve içecek
sanayinin imalat sanayi içindeki payı ise
2005 yılında %10,2 iken bu oran 2012
yılında %12,1’e yükselmiştir.
Gıda ve İçecek Sanayi İşletme Sayılarının
Sanayi ve İmalat Sanayi İçindeki Payı
(%) (2005- 2012)
2-1
15
2.2. Gıda ve İçecek Sanayi’nde İstihdam
Gıda ve İçecek Sanayi’nde İstihdam
(2005-2012)
SANAYİ
Enerji
İmalat Sanayi
Gıda Sanayi
İçecek Sanayi
2005
2.765.172
85.123
96.302
2.583.747
290.810
280.210
10.600
2006
2.875.573
93.956
97.377
2.684.240
315.196
304.572
10.624
2007
2.973.232
97.627
99.302
2.776.303
311.791
301.108
10.683
2008
3.052.609
97.742
96.382
2.858.485
328.653
317.713
10.940
2009
2.817.329
101.411
131.145
2.584.773
349.135
337.176
11.959
2010
3.105.928
113.383
140.193
2.852.352
384.484
371.624
12.860
2011
3.430.123
124.416
154.688
3.151.019
411.435
397.679
13.756
2012
3.719.406
130.908
165.030
3.423.468
455.246
440.942
14.304
“Yıllık Sanayi ve Hizmet İstatistikleri
2012 yılı sonuçlarına göre; 2005 yılında
gıda ve içecek sanayinde 290.810 olan
çalışan sayısı 2012 yılında 164.436
(%56,5) artarak 455.246 kişi olmuştur.
Çalışanların 440.942’si gıda sanayinde
14.304’ü içecek sanayinde olduğu
görülmektedir. Gıda sanayinde çalışan
sayısı 2005 yılına göre 160.732 kişi
artarken (%57,3) içecek sanayinde
çalışan sayısı 3.704 kişi (%34,9)
artmıştır.”
16
• Sanayi sektöründe 2005 yılında istihdam
edilenlerin sayısı 2.765.172 iken, 2008
yılına kadar bu sayı her yıl düzenli artarak
3.052.609’a ulaşmış, ancak yaşanan küresel
ekonomik kriz nedeniyle 2009 yılında bu
sayı 2.817.329 kişiye düşmüş 2012 yılında
3.719.406 kişiye yükselmiştir. İmalat
sanayinde 2008 yılında 2.858.485 olan
çalışan sayısı 2009 yılında 2.584.773 kişiye
gerilerken 2012 yılında 3.423.468 kişiye
yükselmiştir.
• Çalışan sayısındaki yıllık değişimler
incelendiğinde; sanayi ve imalat sanayinin
aksine, 2008 yılına göre, 2009 yılında çalışan
kişi sayısı gıda sanayinde %6,1, içecek
sanayinde ise %9,3 artmıştır. Gıda sanayi,
2007 yılı hariç, artış eğilimi göstermiş,
içecek sanayinde ise çalışan sayısı devamlı
artmıştır.
Çalışan Sayılarındaki Yıllık Değişimler
2-2Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu
(%) (2006- 2012)
G ıda ve İçecek Sanayi ’nde Alt Sektörler Bazında İstihdam
Gıda Sanayi
Dondurma imalatı
Şeker imalatı
Homojenize
İçecek Sanayi
Bira imalatı
2011
411.435
397 679
38 464
5 999
26 410
6 055
4 899
49 030
2 906
3 057
43 067
12 472
11 453
1 019
33 795
28 650
5 145
24 854
23 872
982
158 063
131 515
23 187
3 361
67 514
19 627
25 349
12 799
3 891
865
785
4 198
8 588
8 432
156
13 756
(-)
1 069
(-)
10 734
2012
455.246
440 942
42 982
6 140
29 490
7 352
5 409
50 451
2 854
4 531
43 066
13 422
(-)
(-)
39 524
33 419
6 105
25 295
24 160
1 135
181 433
150 173
27 906
3 354
72 752
18 100
26 223
16 258
4 496
1 622
889
5 164
9 674
9 503
171
14 304
(-)
1 218
(-)
11 311
• 2012 yılında, çalışan sayısı bakımından
fırın ve unlu mamuller sanayi ilk sırayı
alırken (181.433 kişi), balık ve deniz
hayvanları ve yumuşakça işleme ve
saklama sektörü sonuncu sırada (9.409)
bulunmaktadır.
• 2012 yılında bir önceki yıla göre; gıda
ve içecek sanayinin istihdam açısından
payı genel sanayi sektöründe %12,0’dan
%12,2’ye, imalat sanayi içindeki payı ise
%15,0’dan %13,3’e artmıştır.
Gıda ve İçecek Sanayi ’nde Çalışanların
(%) (2005- 2012)
2-2
17
2.3. Gıda ve İçecek Sanayi’nde Toplam Üretim
Gıda ve İçecek Sanayi’nde Üretim
(2005-2012) (Milyon TL)
SANAYİ
Enerji
İmalat Sanayi
Gıda Sanayi
İçecek Sanayi
2005
363.219
7.999
43.334
311.885
46.006
42.876
3.130
2006
439.039
10.563
49.261
379.215
50.075
46.860
3.215
2007
482.026
11.609
55.684
414.733
56.406
52.617
3.789
2008
567.025
15.078
74.810
477.137
66.732
62.244
4.488
2009
517.821
13.924
83.516
420.381
69.504
64.664
4.840
2010
633.151
18.200
90.482
524.469
84.984
79.476
5.508
2011
830.068
25.315
108.389
696.364
103.784
97.469
6.315
2012
962.277
25.998
139.311
796.968
117.096
110.546
6.550
“TÜİK, Yıllık Sanayi İstatistikleri’ne
göre; gıda ve içecek sanayinde faaliyet
gösteren işletmelerin toplam üretimi
2005 yılında 46 milyar TL iken, 2012
yılında %154,5 artarak 117,1 milyar
TL olarak gerçekleşmiştir. Gıda sanayi
ve içecek sanayi olarak iki alt grupta
incelendiğinde; gıda sanayi üretim
değeri, 2005 yılına göre, 2012 yılında
67,6 milyar TL (%157,8)
artarak 110,5 milyar TL’ye, içecek
sanayi üretim değeri de aynı yıllarda
3,4 milyar TL (%109,3) artarak 6,5
milyar TL’ye yükselmiştir.”
18
• Gıda ve içecek sanayinde faaliyet gösteren
işletmelerin üretim değeri 2005-2012
yılları arasında, yıllara göre artış eğilimi
gösterirken, sanayi sektörünün geneli için de
2009 yılı hariç aynı eğilim söz konusudur.
• 2005 yılında sanayi sektörü üretim değeri
363,2 milyar TL iken, bu sayı 2009 yılı
hariç her yıl düzenli olarak artarak 2012
962,3 milyar TL’ye yükselmiştir. Üretim
değeri bakımından sanayi sektörüyle aynı
eğilimi gösteren imalat sanayinde ise bu
değer 2012 yılında 796,9 milyar TL olarak
gerçekleşmiştir.
Üretimdeki Yıllık Değişimler
2-3
(%) (2006- 2012)
G ıda ve İçecek Sanayi ’nde Alt Sektörler Bazında Üretim
(Milyon T L) (2011-2012)
Gıda ürünlerinin imalatı
Dondurma imalatı
Şeker imalatı
Homojenize
İçeceklerin imalatı
Bira imalatı
2011
103.784
97.469
12.034
2.015
7.910
2.109
1.186
17.675
1.103
1.349
15.223
9.758
7.995
1.763
11.636
(-)
(-)
11.731
10.979
751
11.648
6.450
3.709
1.490
17.224
5.266
6.683
2.606
1.124
(-)
(-)
1.223
4.576
4.497
78
6.315
(-)
228
(-)
4.482
2012
117.096
110.546
14.931
2.846
9.719
2.366
1.116
18.396
1.260
2.161
14.975
11.365
(-)
(-)
14.492
(-)
(-)
11.568
10.712
856
13.671
7.247
4.631
1.792
19.464
5.806
6.684
3.612
1.288
251
339
1.484
5.544
5.458
86
6.550
296
(-)
(-)
4.712
• Alt gruplar itibarıyla incelendiğinde; üretim
değeri bakımından en fazla yoğunlaşmanın
diğer gıda maddelerinin imalatı grubunda
gerçekleştiği, üretim değerinin en az olduğu
alt grubun ise balık, kabuklu deniz hayvanları
ve yumuşakçaların işlenmesi ve saklanması
• Gıda ve içecek sanayindeki üretim değerinin
gerek sanayi gerekse imalat sanayi üretimi
içindeki payı 2012 yılında 2011 yılına göre
azalmıştır.
üretiminin sanayi sektörü içindeki payı
%12,7 iken bu pay, 2009 ve 2010 yıllarında
%13,4’e kadar yükselmiş, 2012 yılında ise
%12,2’e gerilemiştir. 2011 yılındaki bu pay
2005 yılındaki değerden daha düşük olurken,
inceleme dönemindeki en düşük değer %11,4
ile 2006 yılında elde edilmiştir.
Gıda ve İçecek Sanayi Üretiminin
2-3
(%) (2005- 2012)
19
2.4. Gıda ve İçecek Sanayi’nde Satış Ciroları
Gıda ve İçecek Sanayi’nde Satış Ciroları
(2005-2012) (Milyon TL)
2005
380.033
7.814
43.438
328.781
48.155
45.041
3.114
SANAYİ
Enerji
İmalat Sanayi
Gıda Sanayi
İçecek Sanayi
2006
457.665
10.521
49.227
397.917
52.410
49.208
3.202
2007
502.704
11.121
55.690
435.893
58.306
54.490
3.816
2008
589.185
15.152
74.602
499.431
69.918
65.420
4.498
2009
546.096
13.222
83.417
449.457
73.446
68.524
4.921
2010
662.519
18.758
90.989
552.772
88.767
83.229
5.537
2011
865.789
24.224
108.622
732.943
109.873
103.646
6.228
2012
962.006
25.998
139.310
796.968
123.560
116.966
6.594
“TÜİK Yıllık Sanayi İstatistikleri
sonuçlarına göre; gıda ve içecek
sanayinde faaliyet gösteren
işletmelerin yapmış olduğu toplam
ciro 2005 yılında 48,2 milyar TL iken;
75,4 milyar TL (%156,6) artarak
2012 yılında 123,5 milyar TL olarak
gerçekleşmiştir.”
• Gıda sanayi ve içecek sanayi olarak iki alt
grupta incelendiğinde; gıda sanayindeki
cironun 2005 yılına göre 71,6 milyar TL
(%159,7) artarak 2012 yılında 116,9 milyar
TL’ye, içecek sanayi cirosunun ise aynı
yıllarda 3,4 milyar TL (%111,8) artarak 6,5
milyar TL’ye yükseldiği görülmektedir.
• Sanayi sektörünün geneli için ciro değeri
2005 yılında 380 milyar TL iken, 2009 yılı
hariç her yıl düzenli olarak artarak 2012
yılında 962 milyar TL’ye yükselmiştir. Ciro
değeri bakımından sanayi sektörüyle aynı
eğilimi gösteren imalat sanayinde bu değer,
2012 yılında 796,9 milyar TL, madencilik
ve taşocakçılığı sanayinde 25,9 milyar TL,
enerji sektöründe ise 139,3 milyar TL olarak
gerçekleşmiştir.
işletmelerin yapmış oldukları ciro değeri
2005-2012 yılları arasında, yıllara göre
artış eğilimi gösterirken, sanayi sektörünün
geneli için de 2009 yılı hariç aynı eğilim söz
konusudur.
20
Satış Cirolarındaki Yıllık Değişimler
2-4
(%) (2006- 2012)
G ıda ve İçecek Sanayi ’nde Alt Sektörler Bazında Satış Ciroları
(Milyon T L) (2011-2012)
Gıda ürünlerinin imalatı
Dondurma imalatı
Şeker imalatı
Homojenize
İçeceklerin imalatı
Bira imalatı
2011
109.873
103.646
12.482
2.220
8.026
2.236
1.266
18.304
1.162
1.309
15.832
10.932
9.141
1.790
12.754
(-)
(-)
13.306
12.420
886
12.216
6.701
3.852
1.664
17.351
5.249
6.993
2.397
1.162
(-)
(-)
1.223
5.035
4.957
78
6.228
(-)
192
(-)
4.516
2012
123.560
116.966
15.171
2.964
9.662
2.545
1.147
19.329
1.276
2.112
15.941
12.352
(-)
(-)
15.443
(-)
(-)
12.955
12.044
912
14.253
7.563
4.754
1.936
20.434
6.117
7.057
3.742
1.366
249
375
1.527
5.882
5.796
86
6.594
282
(-)
(-)
4.796
• Alt gruplar itibarıyla incelendiğinde;
ciro değeri bakımından en fazla
yoğunlaşmanın diğer gıda maddelerinin
imalatı gerçekleştiği, ciro değerinin en az
olduğu alt grubun ise balık, kabuklu deniz
hayvanları ve yumuşakçaların işlenmesi ve
saklanması olduğu görülmektedir.
cirosunun sanayi sektörü içindeki payı
%12,7 iken; bu pay, 2009 ve 2010 yıllarında
%13,4’e çıkmış; 2012 yılında ise %12,8’e
gerilemiştir.
• Gıda ve içecek sanayindeki ciro değerinin
gerek sanayi gerekse imalat sanayi cirosu
içindeki payı, 2012 yılında 2011 yılına göre
artmıştır.
Gıda ve İçecek Sanayi ’nde Satış Cirolarının
(%) (2005- 2012)
2-4
21
2.5. Gıda ve İçecek Sanayi’nde Katma Değer
Gıda ve İçecek Sanayi’nde Katma Değer
(2005-2012) (Milyon TL)
2005
73.906
2.910
10.751
60.245
7.381
6.591
790
SANAYİ
Enerji
İmalat Sanayi
Gıda Sanayi
İçecek Sanayi
2006
87.038
3.945
8.295
74.798
8.001
7.192
808
2007
92.062
4.551
8.512
79.000
9.165
8.190
975
2008
110.318
7.246
9.269
93.804
10.984
9.819
1.165
2009
105.221
5.519
14.967
84.735
11.856
10.571
1.285
2010
126.004
7.363
19.413
99.229
13.043
11.631
1.412
2011
157.785
10.113
18.721
128.950
14.700
13.228
1.472
2012
166.200
11.314
22.288
132.598
17.302
15.740
1.562
sanayinde faaliyet gösteren
işletmelerin yaratmış oldukları
toplam katma değer, 2005 yılında
7,4 milyar TL iken, 2012 yılında
%134,4 oranında artarak
17,3 milyar TL olarak
• Gıda sanayi ve içecek sanayi olarak iki alt
grupta incelendiğinde; gıda sanayinin 2012
yılında yarattığı katma değerin 15,7 milyar
TL, içecek sanayinin katma değerinin ise
yaklaşık 1,6 milyar TL olduğu görülmektedir.
Gıda sanayindeki katma değer, 2005 yılına
göre 9,1 milyar TL (%138,8) artarken, içecek
sanayindeki katma değer 772 milyon TL
(%97,7) artmıştır.
• 2005-2012 yılları arasında gıda ve içecek
sanayinde faaliyet gösteren işletmelerin
yaratmış oldukları katma değer yıllara göre
sürekli olarak artan bir eğilim gösterirken,
sanayi ve imalat sanayinde 2009 yılında bir
düşüş söz konusu olmuştur.
• 2005 yılında sanayi sektörünün geneli
için katma değer 73,9 milyar TL iken, 2009
yılı hariç 2012 yılına kadar her yıl düzenli
olarak artarak 166,2 milyar TL’ye ulaşmıştır.
Yaratılan katma değer bakımından sanayi
sektörüyle aynı eğilimi gösteren imalat
sanayinde ise bu değer, 2012 yılında 132,6
milyar TL, madencilik ve taşocakçılığı
sanayinde 11,3 milyar TL, enerji sektöründe
ise 22,3 milyar TL olarak gerçekleşmiştir.
22
Katma Değer Yıllık Değişimler
2-5
(%) (2006- 2012)
G ıda ve İçecek Sanayi ’nde Alt Sektörler Bazında Katma Değer
(Milyon T L) (2011-2012)
Gıda Sanayi
Dondurma imalatı
Şeker imalatı
Homojenize
İçecek Sanayi
Bira imalatı
2011
14.700
13.228
1.346
128
987
230
237
1.790
(-)
(-)
1.303
694
523
171
1.595
1.092
503
993
827
166
2.443
1.605
710
128
3.706
1.317
1.295
487
191
(-)
(-)
323
424
413
11
1.472
(-)
51
(-)
820
2012
17.303
15.740
1.782
219
1.267
296
243
1.997
349
361
1.287
700
(-)
(-)
1.927
1.291
637
1.109
952
157
3.099
1.980
951
169
4.381
1.505
1.471
715
211
43
101
335
501
492
10
1.562
(-)
55
(-)
896
• Alt gruplar itibarıyla incelendiğinde
ise katma değer bakımından en fazla
yoğunlaşmanın diğer gıda maddeleri
imalatı grubunda gerçekleştiği, yaratılan
katma değerin en az olduğu alt grubun
ise balık, kabuklu deniz hayvanları ve
yumuşakçaların işlenmesi ve saklanması
ve %14,0’a yükselmiştir. 2009 yılından
sonra ise azalarak 2012 yılında ise önceki
yıla göre artarak sanayi içinde payı %12,4,
imalat sanayi içindeki payı ise %13,0 olarak
gerçekleşmiştir.
• Gıda ve içecek sanayinin, sanayi ve imalat
sanayi içindeki payı 2005 yılında sırasıyla
%10,0 ve %12,3 iken 2009 yılında %11,3
Gıda ve İçecek Sanayi Katma Değerinin
(%) (2005- 2012)
2-5
23
2.6. Gıda ve İçecek Sanayi’nde İş Gücü Verimliliği
Gıda ve İçecek Sanayi’nde İş Gücü Verimliliği
SANAYİ
Enerji
İmalat Sanayi
Gıda Sanayi
İçecek Sanayi
(2005-2012) (TL)
2005
26.727
34.187
111.634
23.317
25.382
23.523
74.538
2006
30.268
41.990
85.188
27.865
25.383
23.615
76.083
2007
30.964
46.614
85.714
28.455
29.395
27.201
91.235
2008
36.139
74.134
96.167
32.816
33.421
30.904
106.529
2009
37.348
54.422
114.126
32.782
33.958
31.352
107.450
2010
40.569
64.939
138.473
34.788
33.923
31.298
109.798
2011
46.000
81.284
121.027
40.923
35.728
33.262
107.009
2012
44.685
86.431
135.054
38.732
38.007
35.697
109.211
sanayinde iş gücü verimliliği (çalışan
başına katma değer) 2005 yılında
25.382 TL iken, 2012 yılında %49,7
oranında artarak 38.007 TL olarak
• 2005 yılında sanayi sektörünün geneli
için iş gücü verimliliği 26.727 TL iken,
2012 yılında 44.685 TL’ye yükselmiştir.
İmalat sanayinde ise bu değer
23.317 TL’den 38.732 TL’ye yükselmiştir.
Madencilik ve taşocakçılığı sanayinde
34.187 TL’den 86.431 TL’ye, enerji
sektöründe ise 111.634 TL’den
135.054 TL’ye yükselmiştir.
• Gıda sanayi ve içecek sanayi olarak
iki alt grupta incelendiğinde; verimlilik
değerinin 2012 yılında gıda sanayi için
35.697 TL, içecek sanayinde ise 109.211
olduğu görülmektedir. Buna göre Gıda
Sanayi’ndeki verimlilik, 2005 yılına göre
%51,8 oranında, İçecek Sanayi’nde ise
%46,5 oranında artmıştır.
• İmalat sanayi ile kıyaslandığında,
genel olarak gıda ve içecek sanayi
işgücü verimliliğinin daha iyi olduğunu
söylenebilir. Sektör, 2005, 2007, 2008 ve
2009 yıllarında imalat sanayine göre daha
verimli çalışırken, 2006, 2010 ve 2011
yıllarında daha verimsiz çalışmış ve 2012
ise yaklaşık aynı değere ulaşmıştır.
• 2005-2011 yılları arasında sanayi
sektörü verimliliği yıllara göre sürekli
olarak artış eğilimi gösterirken, Gıda ve
İçecek Sanayi’nin verimliliği de 2010 yılı
hariç benzer bir eğilim göstermiştir.
24
G ıda ve İçecek Sanayi ’nde Alt Sektörler Bazında İş Gücü Verimliliği
(T L) ( 2011- 2012)
Gıda Sanayi
Dondurma imalatı
Şeker imalatı
Homojenize
İçecek Sanayi
Bira imalatı
2011
35.728
33.262
34.998
21.401
37.383
38.063
48.281
36.503
(-)
(-)
30.257
55.657
45.686
167.723
47.194
38.102
97.826
39.953
34.633
169.294
15.457
12.204
30.625
38.080
54.892
67.115
51.083
38.058
49.085
(-)
(-)
76.854
49.366
48.998
69.288
107.009
(-)
47.643
(-)
76.427
2012
38.007
35.697
41.454
35.722
42.952
40.236
44.929
39.575
122.336
79.625
29.876
52.172
(-)
(-)
48.763
38.622
104.278
43.859
39.413
138.495
17.083
13.184
34.078
50.247
60.221
83.142
56.113
43.999
46.859
26.360
113.303
64.945
51.831
51.722
57.874
109.211
(-)
45.284
(-)
79.198
• Alt gruplar itibarıyla incelendiğinde; 2012
yılında çalışan başına katma değer tutarının
en yüksek bitkisel ve hayvansal sıvı ve
katı yağların imalatı, en düşük ise fırın ve
unlu mamuller imalatı grubunda olduğu
görülmektedir.
• 2012 yılında işgücü verimliliği 2011 yılına
göre sanayi sektöründe %2,9 azalırken gıda
sanayinde %7,3, içecek sanayinde ise %2,1
artış göstermiştir.
İş Gücü Verimliliğinde Yıllık Değişimler
2-6
(%) (2006- 2012)
2-7 Aşağıda
25
2.7. Gıda ve İçecek Sanayi’nde Yoğunlaşma
• Türkiye İstatistik Kurumu, 2014 yılında
“Sanayi ve Hizmet Sektöründe Yoğunlaşma
Çalışması” 2012 yılı sonuçlarını açıklamıştır.
Bu çalışmada temel alınan yoğunlaşma
oranı (CR4), bir ekonomik sınıftaki en büyük
4 girişimin ciroları toplamının, o ekonomik
sınıftaki toplam ciro değerine bölünmesiyle
elde edilmiştir. (CR8) ise bir ekonomik
sınıftaki en büyük 8 girişimin ciroları
toplamının, o ekonomik sınıftaki toplam ciro
değerine bölünmesiyle elde edilmiştir.
“2012 yılı CR4 değerlerine göre gıda ve
içecek sanayi alt sektörlerinin 9’u çok
yüksek, 5’i yüksek, 10’u orta ve 5’i de
düşük derecede yoğunlaşma oranına
sahiptir.”
Gıda ve İçecek Sanayi ’nde Alt Sektörler bazında Yoğunlaşma Oranları
(2012)
CR4
CR8
Girişim
Sayısı
Yoğunlaşma
Derecesi
Bira imalatı
99,97
100,00
5
Çok Yüksek
97,19
100,00
6
Çok Yüksek
96,51
100,00
6
Çok Yüksek
Homojenize gıda müstahzarları ve diyetetik gıda imalatı
95,22
99,28
16
Çok Yüksek
Dondurma imalatı
95,20
97,22
423
Çok Yüksek
91,98
100,00
8
Çok Yüksek
88,17
97,95
26
Çok Yüksek
Şeker imalatı
80,99
91,15
72
Çok Yüksek
75,20
96,31
14
Çok Yüksek
68,80
78,76
189
Yüksek
Yüksek
66,16
83,50
32
57,44
77,94
2.135
Yüksek
56,88
66,67
377
Yüksek
56,11
67,51
110
Yüksek
49,78
64,21
69
Orta
• İçecek sanayinde yer alan alt sektörler
genelde yüksek ve çok yüksek derecede
yoğunlaşma oranına sahipken, gıda
sanayinde yer alan alt sektörler daha çok
orta ve düşük yoğunlaşma segmentinde
yer almaktadır. Bunun nedeni içecek
sanayindeki işletme sayısının az olmasıdır.
48,37
66,68
132
Orta
47,01
60,12
228
Orta
44,93
66,81
96
Orta
Makarna, şehriye, kusktus ve benzeri unlu mamullerin imalatı
43,96
71,64
50
Orta
42,26
72,09
53
Orta
38,37
50,47
227
Orta
37,33
55,66
1.041
Orta
Düşük derecede yoğunlaşma (CR4<30)
Orta derecede yoğunlaşma (30<CR4<50)
Yüksek derecede yoğunlaşma (50<CR4<70
Çok yüksek derecede yoğunlaşma (CR4>70)
Süthane işletmeciğliği ve peynir imalatı
34,26
44,40
1.556
Orta
33,81
49,59
255
Orta
24,94
39,25
938
Düşük
21,95
31,26
409
Düşük
15,93
23,51
1.422
Düşük
10,81
17,38
3.495
Düşük
6,81
9,55
28.202
Düşük
26
• Bira ve damıtılmış alkollü içeceklerin
imalatı sektörleri gibi işletme sayıları
oldukça az olan alt sektörler en yüksek
yoğunlaşma oranlarına sahipken, işletme
sayıları oldukça fazla olan ekmek, taze
pastane ürünleri ve kek imalatı ve
öğütülmüş hububat ve sebze ürünleri
imalatı sektörlerindeki yoğunlaşma oranları
ise oldukça düşük seviyelerdedir.
Gıda ve İçecek Sanayi Alt Sektörlerinde Yoğunlaşma Oranları
(2012)
• İşletme sayısı 100’ün üzerinde olmasına
rağmen, dondurma imalatı sektöründeki
yoğunlaşma oranının çok yüksek seviyelerde
çıkması, bu sektörde ilk dört firmanın
piyasaya yön verdiğini göstermektedir.
Yine aynı şekilde peksimet, bisküvi imalatı,
dayanıklı pastane ürünleri ve kek imalatı
sektöründeki %57,44’lik yoğunlaşma
oranı da sektörde faaliyet gösteren çok
sayıda işletme olmasına rağmen, ilk dört
firmanın piyasada ne derece etkili olduğunu
göstermektedir.
Çok Yüksek
Yüksek
Orta
Düşük
27
2.8. Gıda ve İçecek Sanayi’nde Yabancı Sermaye
“T.C. Merkez Bankası verilerine göre;
gıda ve içecek sanayinde faaliyet
gösteren yabancı sermayeli firmaların
sayısı 1954-2009 yılları arasında
kümülatif olarak 393 adet iken,
2009-2014 yılları arasında 154 adet
(%39,2) artarak 547’ye yükselmiştir.”
• Gıda ve içecek sanayinde, 2009-2014
yılları arasında en fazla yabancı sermayeli
firmanın faaliyete geçtiği yıl 64 firma ile
2010 yılı olurken, en az yabancı sermayeli
işletmenin faaliyete geçtiği yıl 9 firma ile
2014 yılı olmuştur.
• İmalat sanayinde, 2014 yılı sonu itibarıyla
faaliyet gösteren yabancı sermayeli
firmaların (5.689 adet) %9,6’sı gıda ve
içecek sanayinde (547 adet) faaliyet
göstermektedir.
547 yabancı sermayeli işletmenin 100’ü
(%18,3) Almanya menşeilidir. Bir başka
ifade ile sektörde faaliyet gösteren her
beş yabancı sermayeli firmanın neredeyse
biri Almanya kökenlidir. Sektörde en fazla
yabancı sermayeli işletmeye sahip ülkeler
sıralamasında Hollanda 47 firma ile ikinci
sırada yer alırken, bu ülkeyi Fransa (30),
ABD (29) ve İtalya (27) izlemektedir.
28
Gıda ve İçecek Sanayi’nde Yabancı Sermayeli Firma Sayısı
Tarım Sektörü
Sanayi Sektörü
İmalat Sanayi
Gıda Ürünleri ve İçecek İmalatı
Elektrik, Gaz ve Su
Hizmetler Sektörü
Toplam
1954-2009
Birikimli
2010
2011
2012
2013
2014
338
4.720
449
3.853
393
418
16.786
21.844
61
622
81
422
64
119
2.574
3.257
70
700
101
463
45
136
3.573
4.343
55
490
20
321
20
149
3.722
4.267
39
484
23
317
16
144
3.254
3.777
63
449
11
313
9
125
3.524
4.036
Kaynak: TC Merkez Bankası
Uluslararası Yatırım Girişimlerinin Ülkelere Göre Dağılımı
2-8
Kaynak: TC Merkez Bankası
(2014)
1954
2014
TOPLAM
626
7.465
685
5.689
547
1.091
33.433
41.524
• 2009-2014 arasında gıda ve içecek
sanayindeki uluslararası yatırım giriş
istatistikleri tutar olarak incelendiğinde;
en fazla yatırım girişinin 2,2 milyar dolarla
2012’de gerçekleştiği görülmektedir.
İmalat sanayinde de uluslararası yatırım
girişlerinin en yoğun olduğu yıl 4,3 milyar
dolarla yine 2012’dir. 2012 yılında 2011
yılına göre 3,3 kat artarak 2,2 milyar dolar
olarak gerçekleşen gıda ve içecek sanayi
uluslararası yatırım girişi, 2014 yılında 2012
yılına göre %74,6 oranında azalarak 558
milyon dolar seviyesine kadar gerilemiştir.
• 2010 yılında gıda ve içecek sanayine
yabancı sermaye girişi 124 milyon dolardır
ve bunun imalat sanayi içindeki payı
%13,4’dür. Bu oran 2012 yılında maksimum
düzeye (%50,7) ulaşmış ve 2014 yılında
%19,3 olarak gerçekleşmiştir.
Sektörler Baz ında Uluslararası Yatırım Girişimleri
(Milyon $) (2010-2014)
Uluslararası Sermayeli Şirketlerin Faaliyette Bulundukları İllerin Sektörlere Göre Uluslararası Sermayeli Şirketlerin Faaliyette Bulundukları İllerin
Dağılımı(1954‐2015 Ocak) Sektörlere Göre Dağılımı
(1954- 2015 Ocak)
Tarım Sektörü Sanayi Sektörü Madencilik ve Taşocakçılığı İmalat Sanayi Gıda Ürünleri ve İçecek İmalatı Elektrik, Gaz ve Su Hizmetler Sektörü Toplam İstanbul 195 4.330 287 3.400 270 643 20.087 24.612 Antalya 112 357 31 271 38 55 3.975 4.444 Ankara 26 636 130 314 26 192 1.852 2.514 İzmir 75 555 60 423 58 72 1.491 2.121 Muğla 25 77 8 63 6 6 1.438 1.540 Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu
Gıda Ürünleri ve İçecek İmalatı
Uluslararası Sermayeli
Şirketlerin Sayılarının İllere
Göre Dağılımı(1954-2015
Ocak)
İlk On İl
İlin Adı
İstanbul
Antalya
Ankara
İzmir
Muğla
Mersin
Bursa
Gaziantep
Aydın
Kocaeli
Diğer İller
Toplam
Şirket Sayısı
24.612
4.444
2.514
2.121
1.540
1.056
631
607
581
461
3.132
41.699
29
Bölüm:3
Türkiye’de Hanehalkı
Tüketim Harcamaları
İçinde Gıda ve İçecek
Sanayi’nin Yeri
30
3.1. Hanehalkı Tüketim Harcamalarının Harcama Gruplarına Göre Dağılımı
“TÜİK tarafından yapılan hanehalkı
tüketim harcamaları araştırması
2011-2013 yılları sonuçlarına göre;
hanehalkı harcamaları içinde “konut,
su, elektrik ve yakıt” birinci sırayı
alırken, ikinci sırayı “gıda ve içecekler”
almaktadır.”
3-1
Yıllar Bazında Hanehalkı Tüketim Harcamalarının
Harcama Gruplarına Göre Dağılımı
(%) (2011-2013)
• 2011 yılında %21,0 olan gıda ve içecek
harcamalarının toplam harcamalar içindeki
payı, 2012 yılında %19,9, 2013 yılında ise
%20,1 düzeyindedir.
• Gıda ve içecek harcamaları payındaki
bu değişim gıda harcamaları payındaki
azalmadan kaynaklanmıştır. Zira, inceleme
döneminde alkollü ve alkolsüz içecek
harcamaları paylarında çok fazla bir
değişiklik olmamıştır.
• Gıda ve içecek harcamalarının toplam
harcamalar içindeki payı, inceleme dönemi
başı ve sonu itibarıyla 0,9 puan azalırken,
eğitim hizmetleri ile eğlence ve kültür
harcamaları 0,4 puan artmıştır. Toplam
harcamalar içinde en yüksek paya sahip
olan konut, su, elektrik ve diğer yakıtlar
harcamalarının payı ise 0,8 puanlık azalışla
%25,0 olarak gerçekleşmiştir.
Hanehalkı Tüketim Harcamalarının Harcama Gruplarına Göre Dağılımı
(%) (2011-2013)
HARCAMA TÜRLERİ
GIDA VE İÇECEKLER
- Gıda
- Alkolsüz İçecek
- Alkollü İçecek
GİYİM VE AYAKKABI
KONUT, SU, ELEKTRİK VE DİĞER YAKITLAR
MOBİLYA, EV ALETLERİ VE EV BAKIM HİZMETLERİ
SAĞLIK
ULAŞTIRMA
HABERLEŞME
EĞLENCE VE KÜLTÜR
EĞİTİM HİZMETLERİ
LOKANTA VE OTELLER
ÇEŞITLI MAL VE HIZMETLER
2011
21,0
19.3
1.4
0.3
5,2
25,8
6,4
1,9
17,2
4,0
2,7
2,0
5,7
4,3
2012
19,9
18.2
1.4
0.3
5,4
25,8
6,7
1,8
17,2
3,9
3,2
2,3
5,8
4,2
2013
20,1
18.5
1.4
0.3
5,3
25,0
6,6
2,1
17,4
4,0
3,1
2,4
5,9
4,3
31
3.3. Hanehalkı Harcamaları İçerisinde Gıda
ve İçecek Harcamalarının Yeri
3.2. Hanehalkı Gıda ve İçecek Harcamaları
“TÜİK tarafından düzenli olarak
her yıl yapılan hanehalkı tüketim
harcamaları araştırması sonuçlarına
göre, hanehalkı başına ortalama aylık
gıda ve içecek (alkollü ve alkolsüz)
harcaması 2013 yılında 2008 yılına
göre %39,6 oranında artarak
371 TL’den 518 TL’ye yükselmiştir.”
• Söz konusu yıllar arasında toplam aylık
hanehalkı tüketim harcaması ise %58,1
oranında artarak 1.626 TL’den 2.572 TL’ye
yükselmiştir. Başka bir ifade ile toplam
hanehalkı tüketim harcamaları, gıda ve
içecek harcamalarından daha yüksek
oranda artmış, bunun sonucunda da gıda
ve içecek harcamalarının toplam hanehalkı
tüketim harcamaları içindeki payı giderek
azalmıştır.
“TÜİK hanehalkı tüketim harcamaları
araştırması sonuçlarına göre; düşük
gelirli hanehalkları, yüksek gelirli
hanehalklarına göre gıda ve içecek
harcamalarına iki kata yakın daha
fazla pay ayırmaktadır.”
• Bir başka önemli bulgu ise; 2002 ve
2013 yılları arasında gıda ve içecek
harcamalarının toplam harcamalar içindeki
payının tüm gelir gruplarında azalmakta
olduğudur. 2002 yılında %19,0 olan beşinci
gruba ait bu pay 2013 yılında da %14,6’a
gerilemiştir. Yine aynı şekilde en düşük
gelire sahip olan birinci gelir grubunda da
%38,7 olan payın, 2012 yılında %29,0’a,
2013 yılında ise %28,8’e gerilemiş olduğu
görülmektedir.
• Gıda ve içecek harcamalarının toplam
hanehalkı harcamaları içindeki payı 2008
yılında %22,8 iken 2010 yılında %22,0, 2012
yılında %19,1 ve 2013 yılında %20,1’dir.
Yıllar İtibariyle Aylık Hanehalkı Gıda ve
İçecek Harcamaları
2008
2009
2010
2011
2012
2013
GIDA VE İÇECEKLER
371
392
407
445
471
518
Gıda
343
362
375
410
431
475
Alkolsüz içecekler
25
26
28
29
33
36
3
4
4
6
7
7
1.626
1.688
1.843
2.120
2.366
2.572
TOPLAM HANEHALKI HARCAMALARI
32
(TL) (2008-2013)
• Gelire göre sıralı %20,0’lık gruplar
itibarıyla tüketim harcamalarının dağılımı
incelendiğinde; 2013 yılında gelirden en
çok pay alan beşinci %20,0’lık grupta gıda
ve içecek harcamalarının payı %14,6 iken,
gelirden en fazla pay alan birinci grupta bu
pay %28,8’dir.
Gıda ve Alkolsüz İçecek harcamalarının
Gelir Gruplarına Göre Dağılımı
3-2
(%) (2002-2013)
3.4. Gıda ve İçecek Harcamalarının Bölgelere Göre Dağılımı
Bölgelere Göre Gıda ve Alkolsüz İçecek Harcamalarının Payları
Üç Büyükşehrin Gıda ve Alkolsüz İçecek
Harcamaları Payları
(%)
İstanbul
Batı Marmara
Ege
İzmir
Doğu Marmara
Batı Anadolu
Akdeniz
Orta Anadolu
Ankara
Batı Karadeniz
Doğu Karadeniz
Kuzeydoğu Anadolu
Ortadoğu Anadolu
Güneydoğu Anadolu
20,7
25,8
23,0
19,9
23,3
22,5
26,6
31,2
21,0
30,0
29,0
32,2
33,8
39,6
20,6
23,6
23,1
21,1
23,3
21,8
25,8
29,3
20,3
28,4
27,8
29,7
32,0
39,3
19,3
23,2
23,2
21,5
22,1
20,6
24,5
27,4
19,9
28,3
26,1
29,6
29,3
37,5
18,9
22,8
23,8
22,0
22,2
20,4
24,5
26,1
19,5
27,1
26,8
29,2
27,1
33,1
17,9
23,0
22,4
20,3
21,3
20,0
24,4
25,8
19,0
26,8
26,8
30,3
26,8
30,0
17,6
21,1
21,9
20,1
20,8
19,4
23,8
25,1
18,4
26,1
26,8
29,7
25,1
28,1
16,6
19,5
19,9
18,4
19,9
18,7
22,3
23,6
17,6
25,2
25,1
28,1
24,7
27,4
2011-13
2010-12
2009-11
2008-10
2007-09
2006-08
2005-07
2004-06
Gıda ve Alkolsüz İçecekler
(%)
3
16,3
19,9
19,1
17,8
19,2
18,3
20,8
23,5
17,3
24,5
24,6
26,9
25,0
27,0
Yeni nüfus projeksiyonlarına dayanmaktadır. Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu
“TÜİK bölgesel hanehalkı tüketim
harcamaları araştırması sonuçlarına
göre; 2011-2013 döneminde hanehalkı
harcamaları içinde gıda ve alkolsüz
içeceğe en fazla pay ortalama %27,0
ile Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde
ayrılmıştır.”
• Bu bölgeyi %26,9’luk payla Kuzeydoğu
Anadolu Bölgesi izlerken, üçüncü sırayı
%25,0’lık payla Ortadoğu Anadolu Bölgesi
almaktadır.
• Üç büyük ilimizin gıda ve alkolsüz içecek
harcamaları payı incelendiğinde ise
2011-2013 dönemi ortalaması olarak en
yüksek payın %17,8 ile İzmir’e ait olduğu
anlaşılmaktadır. Bu ili %17,3’lık payla
Ankara, %16,3’lık payla da İstanbul takip
etmektedir.
• Bu bulgulardan da anlaşılabileceği üzere,
refah seviyesi yüksek ve göreceli olarak
daha gelişmiş olan bölgelerde, gıda ve
alkolsüz içecek harcamalarının toplam
harcamalar içindeki payı, diğer bölgelere
göre daha düşük düzeydedir.
33
3.5. Gıda ve İçecek Sanayi’nin Ana Harcama Gruplarına ve Ülkelere Göre Fiyat Düzeyleri
Ana Harcama Gruplarına ve Ülkelere Göre Fiyat Düzeyleri
“Gıda ve alkolsüz içecekler grubunda
37 ülke içinde Norveç 176’lık endeks
değeri ile en pahalı ülke olurken,
Makedonya 59’luk endeks değeri ile
en ucuz ülkedir. Türkiye’nin gıda ve
alkolsüz içecekler grubundaki fiyat
düzeyi endeksi 86 olup, bu grupta AB
ortalamasından daha düşüktür.”
• EUROSTAT ve OECD iş birliğiyle yürütülen
2013 yılı “Gıda ve içki satınalma gücü
paritesi” çalışmasında, 37 ülkeye ait
karşılaştırmalı fiyat düzeyi endeksleri
verilmektedir.
• Türkiye’nin gıda grubundaki fiyat düzeyi
endeksi 86 olup, bu grupta yer alan “süt,
peynir ve yumurta”, “bitkisel ve hayvansal
yağlar” ve “diğer gıdalar” alt gruplarında
fiyat düzeyinin, AB ortalamasından daha
yüksek olduğu görülmektedir.
• Diğer taraftan, Türkiye’nin en yüksek
fiyat düzeyi 207 endeks değeri ile
alkollü içecekler grubunda olup, AB
ortalamasının 2 katından daha fazladır.
Türkiye, alkollü içecekler fiyat seviyeleri
bakımından, 37 ülke arasında Norveç ve
İzlanda’nın ardından en pahalı üçüncü
ülke konumundadır. Bu durum alkollü
içecekler üzerindeki ağır vergi yükünün bir
sonucudur.
Ülkeler
Norveç
İsviçre
Danimarka
İsveç
Finlandiya
Avusturya
İzlanda
Lüksemburg
İrlanda
İtalya
Belçika
Fransa
Almanya
Güney Kıbrıs
Yunanistan
ingiltere
Malta
AB27
Slovenya
Hollanda
İspanya
Hırvatistan
Portekiz
Slovakya
Estonya
Letonya
Türkiye
Çek Cumhuriyeti
Macaristan
Karadağ
Litvanya
Bosna-Hersek
Sırbistan
Bulgaristan
Romanya
Arnavutluk
Polonya
Makedonya
Gıda ve
Alkolsüz
İçecekler
176
150
141
125
123
122
120
118
117
112
112
108
108
108
101
101
100
100
99
97
94
93
91
89
89
87
86
84
80
78
78
76
75
71
69
68
62
59
Gıda
Ekmek
ve
Tahıllar
Et
Balık
Süt,
Peynir ve
Yumurta
Bitkisel ve
Hayvansal
Yağlar
Meyveler
ve
Sebzeler
Diğer
Gıdalar
Alkolsüz
İçecekler
Alkollü
İçecekler
175
155
136
125
123
123
120
121
116
114
113
109
109
107
101
99
99
100
100
98
94
92
90
88
88
85
85
83
79
77
76
75
75
70
69
67
60
58
176
144
158
135
134
138
135
119
109
114
110
106
106
119
109
88
97
100
102
90
112
98
100
84
86
81
70
73
73
71
77
73
68
59
61
67
59
55
168
217
128
129
124
136
123
132
112
115
121
123
131
88
91
97
84
100
95
118
83
74
75
73
81
75
72
72
72
67
63
69
66
60
60
50
55
57
139
157
126
117
118
127
102
129
111
115
124
110
111
120
112
94
106
100
101
100
90
100
78
107
95
80
85
103
89
78
75
75
92
74
70
76
67
64
199
130
116
116
121
103
115
120
118
127
112
97
95
144
130
102
114
100
101
93
93
102
104
98
87
96
119
91
84
75
89
78
84
94
94
85
62
70
171
146
137
116
108
121
92
115
100
104
112
97
104
116
118
100
112
100
119
81
94
99
97
118
112
113
106
101
98
103
98
93
101
97
94
87
73
68
166
144
130
139
126
124
120
120
135
104
105
116
110
85
75
113
99
100
97
98
97
88
92
92
94
86
78
88
79
86
77
74
71
61
62
66
56
49
206
137
174
118
117
114
132
110
117
120
111
102
98
124
123
101
119
100
109
90
103
109
115
98
96
98
103
95
94
96
86
89
93
87
89
82
73
71
193
114
182
124
124
115
124
102
129
96
104
96
104
114
106
115
110
100
93
92
86
108
93
105
95
109
96
97
85
87
97
82
83
80
76
92
79
66
282
116
140
160
174
97
209
91
171
100
100
92
81
117
128
139
114
100
103
100
88
104
91
91
105
109
207
96
80
97
94
83
81
67
74
72
93
69
Kaynak: News Release, 99/2014, Avrupa Birliği İstatistik Ofisi (EUROSTAT
34
(AB27=100) (2013)
Bölüm:4
Türk Gıda ve
İçecek
Sanayi’nde
AR-GE
35
4.1. Gıda ve İçecek Sanayi AR-GE Harcamaları
Yıllar Bazında AR-GE Harcamaları
İmalat Sanayi
Toplam İçindeki Pay (%)
Değişim (%)
Gıda ve İçecek Sanayi
İmalat Sanayi İçindeki Pay (%)
Değişim (%)
Ticari Kesim Ar-Ge Toplamı
Değişim (%)
(2006-2013) (Bin TL)
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
1.185.734
1.714.012
1.954.471
2.014.640
2.035.381
2.569.482
3.124.160
3.610.675
72,8
68,2
64,1
62,3
51,6
53,3
53
51,3
24,4
44,6
14
3,1
1
26,2
21,6
15,6
59.997
46.967
60.754
75.253
60.859
75.734
82.434
123.673
5,1
2,7
3,1
3,7
3
2,9
2,6
3,4
103,9
-21,7
29,4
23,9
-19,1
24,4
8,8
50,0
1.629.088
2.513.487
3.048.503
3.235.272
3.942.908
4.817.272
5.891.215
7.031.519
25,5
54,3
21,3
6,1
21,9
22,2
22,3
19,4
“Türkiye İstatistik Kurumu AR-GE
faaliyetleri araştırması sonuçlarına
göre; 2006 yılında 59,9 milyon TL
olan gıda ve içecek sanayi AR-GE
harcamalarının, %106,1 oranında
artarak 2013 yılında 123,6 milyon
TL’ye yükseldiği görülmektedir.”
• Gıda ve içecek sanayi AR-GE harcamaları
2007 yılında bir önceki yıla göre %21,7
oranında, 2010 yılında ise %19,1 oranında
düşüş göstermiştir. İnceleme dönemindeki
diğer yıllarda ise AR-GE harcamaları artış
gösterirken, 2006 yılında elde edilen
%103,9’luk artış inceleme dönemindeki en
yüksek oranlı artış olmuştur.
• İmalat sanayinde yapılan AR-GE
harcamaları, 2013 yılında, bir önceki yıla
göre %15,6 oranında artarken; gıda ve
36
içecek sanayi %50,0 ile daha yüksek bir
oranda artış göstermiştir. Bu bulgu, 2009
kriz yılından sonra gelen 2010 yılında
azalan sektöre ait AR-GE harcamalarının
2011, 2012 ve 2013 yıllarında tekrar
artmaya başlamış olduğunu göstermesi
bakımından dikkate değer bir bulgudur.
• Gıda ve içecek sanayi AR-GE
harcamalarının, imalat sanayi AR-GE
harcamaları içerisindeki payı 2006 yılında
%5,1 iken 2007 yılında %2,7 seviyesine
gerileyen pay, 2008 yılında %3,1’e, 2009
yılında ise %3,7’ye yükselerek imalat sanayi
içindeki payını az da olsa arttırmıştır.
• Takip eden yıllarda azalmaya başlayan bu
pay; 2010 yılında %3,0, 2011 yılında %2,9
ve 2012 yılında ise %2,6 seviyelerine kadar
gerilemiş, 2013 yılında %3,4 seviyelerine
tekrar yükselmiştir.
4.2. Harcama Gruplarına Göre AR-GE Harcamalarının Dağılımı
Harcama Gruplarına Göre AR-GE Harcamaları
“2006 yılında, Türkiye’de yapılan
AR-GE harcamaları 1,6 milyar TL
seviyesinde iken 7 yıl içinde 4,3 kattan
fazla artarak 2013 yılında 7 milyar TL
düzeyine kadar yükselmiştir.”
Sektörler
İmalat Sanayi
• İnceleme dönemindeki tüm yıllarda
yapılan AR-GE harcamaları içerisinde en
yüksek payı alan sektör, imalat sanayi
olmuştur. Bu sektörü sırasıyla hizmetler,
madencilik ve tarım sektörleri izlemiştir.
• 2013 döneminde, gıda ve içecek sanayi
AR-GE harcamaları içinde personel
harcamaları birinci sırayı alırken bunu
diğer cari harcamalar ve makine-techizat
izlemektedir.
• Gıda ve içecek sanayinin toplam AR-GE
harcamaları içerisindeki payı, 2006 yılında
%3,7 oranında iken, daha sonraki yıllarda
azalmaya başlamış, 2013 yılında ise %1,8
seviyesine kadar gerilemiştir.
TOPLAM
(2006-2013) (Bin TL)
Yıl
Personel
MakineTeçhizat
Sabit Tesis
Diğer Cari
TOPLAM
2006
361.518
144.315
17.280
662.621
1.185.734
2007
562.270
346.525
94.781
710.437
1.714.012
2008
682.012
284.585
88.460
899.414
1.954.471
2009
848.700
223.512
30.967
911.460
2.014.640
2010
878.647
178.518
45.026
933.191
2.035.381
2011
1.106.534
397.897
52.343
1.012.708
2.569.482
2012
1.322.948
443.773
70.106
1.287.333
3.124.160
2013
1.587.463
455.459
101.262
1.466.490
3.610.675
2006
13.956
6.612
432
38.998
59.998
2007
22.469
5.171
1.367
17.961
46.968
2008
25.663
12.509
2.383
20.199
60.754
2009
28.134
14.378
2.211
30.531
75.254
2010
28.969
7.817
190
23.883
60.859
2011
37.783
11.364
1.213
25.373
75.734
2012
40.045
14.434
1.121
26.834
82.434
2013
44.291
33.475
4.034
41.872
123.673
2006
606.620
175.921
24.069
822.477
1.629.087
2007
967.007
400.854
158.963
986.663
2.513.487
2008
1.228.327
353.040
186.773
1.280.362
3.048.502
2009
1.489.760
335.803
72.999
1.336.710
3.235.272
2010
1.857.154
297.054
229.482
1.559.219
3.942.908
2011
2.310.950
603.645
122.866
1.779.811
4.817.272
2012
2.937.207
620.179
99.711
2.234.117
5.891.215
2013
3.640.398
656.631
187.413
2.547.075
7.031.519
37
4.3. Gıda ve İçecek Sanayi’nde AR-GE Harcamalarının Dağılımı
“2013 yılında 2006 yılına göre
yaklaşık 2 kat artarak
123,6 milyon TL’ye yükselen gıda ve
içecek sanayi AR-GE harcamalarının
44,3 milyon TL’si personel,
41,8 milyon TL’si diğer cari,
33,5 milyon TL’si makine ve teçhizat
ve 4 milyon TL’si de sabit tesis
harcamalarından oluşmaktadır.”
• 2006 yılında 59,9 milyon TL seviyesinde
harcamalarının 38,9 milyon TL’si diğer cari
harcamalardan, 13,9 milyon TL’si personel
harcamalarından, 6,6 milyon TL’si makine
teçhizat ve 432 bin TL’si ise sabit tesis
harcamalarından oluşmuştur.
• Başka bir ifade ile 2006 yılında %23,3
harcamaları içindeki personel harcamaları
payı, 2013 yılında %35,8’e yükselmiştir.
AR-GE Harcamalarının Dağılımı
4-2
38
• Diğer cari AR-GE harcamalarının payı 31,1
puan azalarak %65,0’dan %33,9’a düşerken,
AR-GE ile ilgili olarak yapılan makine ve
teçhizat harcamalarının payı %11,0’dan
%27,1’e, sabit tesis AR-GE harcamalarının
payı ise %0,7’den %3,3’e yükselmiştir.
(%) (2006-2013)
4.4. AR-GE Faaliyetlerinde İstihdam
4.4.1. AR-GE Faaliyetlerinde İstihdam Edilen İnsan Gücü
“Gıda ve içecek sanayi AR-GE
faaliyetinde çalışanların sayısı
2006 yılında 473 iken, %82,5
oranında artarak 2013 yılında
863’e yükselmiştir.”
4.4.2. Gıda ve İçecek Sanayi’nde AR-GE Faaliyetinde Çalışanlar
• Türkiye’de AR-GE faaliyetlerinde istihdam
edilen eleman sayısı 2006 yılında 18.030
kişi iken, 2013 yılında 3 kattan fazla artarak
58.391’e; imalat sanayinde çalışanların
sayısı ise yaklaşık 2,5 kat artarak 10.949
kişiden 27.243’e yükselmiştir.
Sektörlere Göre İstihdam Edilen AR-GE Personeli
• İnceleme döneminin başlangıç yılı olan
2006 yılında ise araştırmacı olarak görev
yapanların oranı %62,4 iken, teknisyen
olarak görev yapanların oranı %28,1,
diğer destek personelinin oranı da %9,5
seviyesindedir. Görüldüğü gibi 200’den
2012’ye araştırmacı ve teknisyen oranı
azalırken, diğer destek personeli oranı
artmıştır.
(2006-2013)
Yıl
Araştırmacı
Teknisyen
Diğer
Destek
Personel
İmalat Sanayi
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
6.100
8.405
9.467
13.085
13.242
13.706
15.090
16.507
3.149
4.228
4.246
7.371
8.120
7.101
8.035
8.060
1.700
1.909
2.030
2.989
3.226
2.272
2.515
2.677
10.949
14.542
15.742
23.445
24.588
23.079
25.640
27.243
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
295
344
385
514
540
385
473
501
133
157
165
252
267
315
220
239
45
119
87
97
88
80
73
123
473
620
637
863
895
780
766
863
TOPLAM
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
11.242
15.293
18.025
24.523
29.800
30.404
35.034
40.207
4.718
6.374
6.550
9.949
11.589
11.259
12.861
13.634
2.070
2.594
2.886
4.185
4.533
3.745
4.338
4.550
18.030
24.261
27.461
38.657
45.922
45.408
52.233
58.391
Sektörler
“2013 yılında gıda ve içecek sanayi
AR-GE çalışmalarında istihdam
edilenlerin 501’i (%58,1) araştırmacı
olarak görev yaparken, 239’u
(%27,7) teknisyen ve 123’ü (%14,3)
de diğer destek personeli olarak
görev yapmaktadır.”
Toplam
AR-GE
Personelinin Dağılımı
4-3
(%)
39
Bölüm:5
Türkiye Gıda ve
İçecek Sanayi’nde
Bazı Ekonomik
Göstergeler
40
5.1. Büyüme
5.1.1. Cari Büyüme
5.1.1.1. GSYİH ve Gıda İçecek Sanayi’nde Büyüme
5-1-1
“2014 yılında GSYİH cari fiyatlarla
%13,6 oranında büyürken gıda ve
içecek sanayinde %11,6 büyüme
(%) (cari fiyatlarla) (1999-2013)
• 2010 ve 2011 yıllarındaki çift haneli
büyüme oranlarından sonra, 2012 yılında
büyüme oranı gerek GSYİH gerekse de gıda
ve içecek sanayinde tek haneli oranlara
gerilemiştir. 2014 yılında ise büyüme
oranları yükselişe geçerek cari fiyatlarla
gıda ve içecek sanayi için %11,6, GSYİH için
ise %13,6 oranında artmıştır.
• Gıda ve içecek sanayinin cari fiyatlarla
en yüksek büyüme hızını %53,1 ile 2000
yılında yakalamış, en düşük büyüme oranı
%4,3 ile 2013 yılında gerçekleşmiştir.
41
5.1.1.2. Harcamalar Yöntemiyle GSYİH ve Gıda ve İçecek Sanayi Büyüklükleri
Cari Fiyatlarla GSYİH ve Gıda ve İçecek Sanayi
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
GSYİH
Miilyon TL
70.203
104.596
166.658
240.224
350.476
454.781
559.033
648.932
758.391
843.178
950.534
952.559
1.098.799
1.297.713
1.416.798
1.567.289
1.749.782
Değişim (%)
49,0
59,3
44,1
45,9
29,8
22,9
16,1
16,9
11,2
12,7
0,2
15,4
18,1
9,2
10,6
11,6
(cari fiyatlarla) (1998-2014)
Milyon TL
Değişim (%)
15.031
21.595
43,7
33.056
53,1
48.855
47,8
72.864
49,1
98.080
34,6
113.674
15,9
130.660
14,9
145.616
11,4
160.436
10,2
179.875
12,1
187.803
4,4
221.394
17,9
255.578
15,4
278.699
9,0
290.802
4,3
330.265
13,6
Pay (%)
21,4
20,6
19,8
20,3
20,8
21,6
20,3
20,1
19,2
19,0
18,9
19,7
20,1
19,7
19,7
18,6
18,9
5—1-1-2
Gıda ve İçecek Sanayi’nin GSYİH İçindeki Yeri
(1998-2014) (%)
42
“TÜİK’in harcamalar yöntemine
göre açıklamış olduğu GSYİH verileri
çerçevesinde, 1998-2014 yılları
arasında Türkiye ekonomisi cari
fiyatlarla 24,9 kat büyüyerek 70 milyar
TL’den 1.749 milyar TL’ye yükselmiştir.
Söz konusu dönemde gıda ve içecek
sanayi 22 kat artarak 15 milyar TL’den
330 milyar TL’ye yükselmiştir.”
• Gıda ve içecek sanayinin GSYİH içindeki
payı 1998 yılı başında %21,4 iken, 2013 yılı
sonunda söz konusu pay %18,6’ya kadar
gerilemiştir. 2013 yılındaki bu pay inceleme
döneminde elde edilen en düşük değer
olurken, payın en yüksek olduğu yıl %21,6
ile 2003 olmuştur.
• 2009 ve 2010 yıllarında GSYİH içindeki
payını arttırma başarısı gösteren gıda
ve içecek sanayinin payı 2011-2013
döneminde azalma eğilimi göstermiş,
ancak 2014 yılında tekrar artışa geçmiştir.
5.1.2. Sabit Fiyatlarla Büyüme
5.1.2.1. GSYİH ve Gıda ve İçecek Sanayi’nde Büyüme
5-1-2
(1998 fiyatlarıyla) (%) (1999-2014)
“2014 yılında gıda ve içecek sanayi,
GSYİH büyüme oranına (%2,9) göre
daha düşük bir büyüme (%1,7)
performansı göstermiştir.”
• 1999-2014 dönemini kapsayan yıllık Gayri
Safi Yurtiçi Hasıla (GSYİH) ve gıda ve içecek
sanayi sabit fiyatlarla büyüme rakamları
incelendiğinde, 2002 yılı hariç diğer tüm
yıllarda gıda ve içecek sanayinin büyüdüğü
görülmektedir.
• Gıda ve içecek sanayi, 1998 yılı sabit
fiyatlarıyla, en yüksek yıllık artış oranını
(%8,7) 2005, en düşük yıllık artışı (%0,7)
2000 yılında göstermiştir.
• Gıda ve içecek sanayi inceleme
döneminde sadece 2002 yılında %0,3
oranında bir küçülme yaşamış, diğer
tüm yıllarda değişen oranlarda büyüme
sağlamıştır. Bu yılda gıda ve içecek
sanayinin küçülmesine karşın, Türkiye
GSYİH’sı %6,2 oranında büyümüştür.
• 2011 ve 2012 yıllarında ülke ekonomisi
%8,8 ve %2,1 oranında büyürken, gıda ve
içecek sanayinde %6,6 ve %2,6 oranında bir
büyüme gerçekleşmiştir. 2014 yılında ise
sektör %1,7’lik büyüme oranı ile %2,9’luk
Türkiye ekonomisi büyüme oranına göre
daha düşük bir büyüme performansı
göstermiştir.
43
5.1.2.2. Harcamalar Yöntemiyle GSYİH ve Gıda ve İçecek Sanayi
Sabit Fiyatlarla GSYİH ve Gıda ve İçecek Sanayi
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
GSYİH
Milyon TL
70.203
67.841
72.436
68.309
72.520
76.338
83.486
90.500
96.738
101.255
101.922
97.003
105.886
115.175
117.625
122.556
126.070
Değişim(%)
-3,4
6,8
-5,7
6,2
5,3
9,4
8,4
6,9
4,7
0,7
-4,8
9,2
8,8
2,1
4,2
2,9
(1998 yılı fiyatlarıyla) (1998-2014)
Milyon TL
Değişim(%)
15.031
15.379
2,3
15.485
0,7
15.687
1,3
15.643
-0,3
16.702
6,8
16.981
1,7
18.454
8,7
19.172
3,9
19.581
2,1
20.011
2,2
20.214
1,0
20.649
2,1
22.007
6,6
22.585
2,6
23.140
2,5
23.542
1,7
Pay(%)
21,4
22,7
21,4
23,0
21,6
21,9
20,3
20,4
19,8
19,3
19,6
20,8
19,5
19,1
19,2
18,9
18,7
5-1-2-2
Gıda ve İçecek Sanayi’nin GSYİH İçindeki Yeri
(1998-2014) (%)
44
“TÜİK’in harcamalar yöntemine göre
açıklamış olduğu veriler çerçevesinde;
1998-2014 yılları arasında Türkiye
ekonomisi sabit fiyatlarla yaklaşık
1,8 kat büyüyerek 70 milyar TL’den
126 milyar TL’ye yükselmiştir. Aynı
dönemde gıda ve içecek sanayi
büyümesi 1,56 kat artarak 15 milyar
TL’den 23,5 milyar TL’ye yükselmiştir.”
• Kriz yılları olan 1999, 2001 ve 2009
yıllarında ülke ekonomisi daralırken, gıda
ve içecek sanayi az da olsa büyüme başarısı
göstermiştir.
• 2002 yılında ülke ekonomisi %6,2
oranında büyürken, bunun tam tersine
gıda ve içecek sanayi %0,3 ile 1998-2014
dönemindeki tek küçülmesini yaşamıştır.
• Gıda ve içecek sanayinin GSYİH içindeki
payı sabit fiyatlarla 1998 yılı başında
%21,4 iken, 2014 yılı sonunda söz konusu
pay %18,7 seviyelerine kadar gerileyerek
inceleme dönemindeki en düşük değerini
almıştır. Bu payın en yüksek olduğu yıl
%23,0 ile 2001 kriz yılı olurken, 2009
yılından sonra gelen yıllarda paydaki
azalmalar dikkate değerdir.
5.2. Fiyat Endeksleri
5.2.1. Üretici Fiyat Endeksleri (ÜFE)
“Gıda sanayinde 2014 yılının
tümünde elde edilen yıllık ÜFE
değerleri, 2013 yılına göre daha
yüksek seviyede gerçekleşirken, içecek
sanayinde ilk altı ayda 2013 yılına
göre daha düşük, yılın ikinci yarısında
ise daha yüksek yıllık ÜFE değerleri
aldığı görülmektedir.”
• 2014 sonu itibarıyla gıda ve içecek sanayi
ÜFE değerleri (sırası ile %17,34 ve %7,99)
sanayi ve imalat sanayi ÜFE değerlerinden
(%6,36 ve %7,63) daha yüksek oranda
gerçekleşmiştir. Başka bir deyişle gıda
ve içecek sanayindeki ÜFE diğer sanayi
gruplarına göre daha yüksek oranda
artmıştır.
• 2014 yılının Ocak ayı dışında diğer tüm
aylarında gıda sanayi ÜFE değerleri imalat
sanayinden daha yüksek çıkarken, içecek
sanayi ÜFE değerleri, Aralık ayı dışında
tüm aylarda sanayi ve imalat sanayi ÜFE
değerlerinden daha düşük değerlerde
gerçekleşmiştir.
Bir Önceki Yılın Aynı Ayına Göre Değişim
Aylar
(2003=100) (%) (2011-2014)
Sanayi
İmalat Sanayi
Gıda Sanayi
İçecek Sanayi
2012
2013
2014
2012
2013
2014
2012
2013
2014
2012
2013
2014
Ocak
11,13
1,88
10,72
12,08
1,46
11,69
10,85
4,93
11,40
7,67
9,46
2,76
Şubat
9,15
1,84
12,40
9,54
2,13
13,01
10,03
5,37
12,63
6,19
13,67
0,93
Mart
8,22
2,30
12,31
8,97
2,08
13,16
10,63
4,76
13,05
5,79
13,59
0,88
Nisan
7,65
1,70
12,98
9,02
1,77
13,51
10,04
5,52
15,45
7,04
12,45
0,00
Mayıs
8,06
2,17
11,28
7,49
1,97
13,35
10,40
5,07
15,88
13,52
5,92
0,70
Haziran
6,44
5,23
9,75
5,97
3,85
12,29
10,14
6,12
15,95
14,40
5,07
0,68
Temmuz
6,13
6,61
9,46
4,46
5,16
11,75
9,45
5,99
17,27
12,34
0,85
6,19
Ağustos
4,56
6,38
9,88
2,82
6,09
10,99
8,62
6,91
16,90
11,90
0,99
6,26
Eylül
4,03
6,23
9,84
2,18
6,66
10,36
7,39
5,71
19,85
12,39
0,76
6,40
Ekim
2,57
6,77
10,10
1,68
6,18
10,84
6,90
5,58
19,23
10,14
2,26
6,57
Kasım
3,60
5,67
8,36
1,64
7,58
9,08
5,93
6,63
18,57
6,80
2,60
8,19
Aralık
2,45
6,97
6,36
1,27
8,45
7,63
5,06
8,61
17,34
7,26
2,15
7,99
45
5.2.1. Üretici Fiyat Endeksleri (ÜFE)
5-2-1
Gıda
ve İçecek Sanayi Yıllık ÜFE Oranları
“2014 yılı incelendiğinde, yıllık ÜFE
değerleri bakımından en düşük
fiyat artışlarının elde edildiği ayın
gıda sanayi için Ocak, içecek sanayi
için Nisan ayında gerçekleştiği
anlaşılmaktadır.”
46
• 2014 yılının ilk yarısında azalma trendine
girmiş içecek sanayi ÜFE değerleri Nisan
ayında dip yapmış, 2014 yılının ikinci
yarısında artan bir eğilim göstermiştir.
Gıda sanayi ÜFE’si, 2014 yılının Ocak-Eylül
döneminde yükselen bir eğilim gösterirken,
Eylül ayındaki zirve noktasından yılın
sonuna kadar düşüş trendine girmiştir.
• Gıda sanayi değerleri 2014 yılının ilk üç
ayında sanayi ve imalat sanayi değerlerine
yakınken, içecek sanayi bu değerlere son
iki ayda yakınlaşmıştır. Bu dönemlerin
dışında gıda sanayi, genel sanayi ve imalat
sanayi değerlerinin üstünde, içecek sanayi
ise sanayi ve imalat sanayi değerlerinin
altında seyretmiştir.
5.2.1.1. Gıda ve İçecek Sanayi Alt Sektörleri İtibarıyla Yıllık ÜFE
alt sektörlerin tümünde ÜFE değerleri
artmıştır.”
• 2014 yılında, 2013 yılında olduğu gibi en
yüksek oranlı yıllık artış %62,68 ile sebze
ve meyvelerin işlenmesi ve muhafazası
sektöründe görülürken, en düşük oranlı
artışlar ise %7,06 ve %7,46 ile hazır hayvan
yemleri ve bitkisel ve hayvansal sıvı ve katı
yağlar imalatı sektörlerinde gerçekleşmiştir.
incelendiğinde; en düşük fiyat artışlarının
diğer gıda maddeleri ve içeceklerin imalatı
sektörlerinde gerçekleştiği görülmektedir.
Alt
5-2-1-1
Sektörler İtibarıyla 2009-2014 Yılları Arası
Kümülatif ÜFE Artışları
(2003=100) (%)
• Diğer gıda maddeleri sektöründe fiyatlar
son beş yılda (2009-2014) %35,08 oranında
artarken; içecekler grubundaki artış
%40,62 olmuştur.
• Gıda ve içecek sanayinde 2009-2014
döneminde fiyatların en fazla (%135,31)
sebze ve meyvelerin işlenmesi ve
muhafazası sektöründe arttığı görülmüştür.
• Gıda ve içecek sanayi alt sektörlerinde
gerçekleşen ÜFE değerlerini 20092014 yılları itibarıyla kümülatif olarak
Gıda ve İçecek Sanayi Alt Sektörleri İtibarıyla Yıllık ÜFE
(2003=100) (%) (2009-2014)
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2014/2009
Et ve et ürünleri
31,83
4,95
9,06
11,88
7,48
9,05
50,64
Sebze ve meyvelerin işlenmesi ve muhafazası
27,46
2,37
43,31
-20,77
25,64
62,68
135,31
Bitkisel ve hayvansal sıvı ve katı yağlar imalatı
-3,23
7,01
11,72
7,38
-1,05
7,46
41,55
Süt ürünleri ve dondurma
4,54
2,34
8,07
8,21
8,96
13,64
43,75
Öğütülmüş tahıl ürünleri ve nişasta
-2,4
17,3
6,22
7,98
7,27
11,31
60,37
Hazır hayvan yemleri
-2,44
15,65
18,92
16,25
1,02
7,06
73,12
Diğer gıda maddeleri
5,39
3,57
4,83
6,45
5,82
11,19
35,08
10,64
13,35
8,11
7,26
2,15
7,99
40,62
Gıda ve İçecek Sanayi Alt Sektörleri
İçecekler
47
5.2.2. Tüketici Fiyat Endeksleri (TÜFE)
“2014 yılında gıda ve alkolsüz içecekler
grubunda yıllık TÜFE değerleri;
bir önceki yılın aynı aylarına göre
genelde daha yüksek değerlerde
• 2014 yılında alkollü içecekler grubunun
aylık TÜFE değerleri 2013’e göre daha
düşük olmuştur. Gıda ve alkolsüz içecekler
grubuna ait yıllık TÜFE değerleri ise
özellikle yılın son 4 ayında yükselme eğilimi
göstermiştir.
• İnceleme döneminde, gıda ve alkolsüz
içecekler grubunda en düşük yıllık değer
%4,71 ile Kasım 2013’de, en yüksek değer
ise %14,44 ile Ağustos 2014’de elde
edilmiştir.
• 2014 yılının tümünde gıda ve alkolsüz
içecekler grubuna ait TÜFE değerleri Türkiye
genel TÜFE değerlerinden daha yüksek
gerçekleşmiştir.
• 2014 yılında TÜFE gıda grubunda %12,94
alkolsüz içecek grubunda %9,90 ve alkollü
içecek grubunda %12,44 artmıştır.
48
Bir Önceki Yılın Aynı Ayına Göre Değişim
Aylar
Ocak
Şubat
Mart
Nisan
Mayıs
Haziran
Temmuz
Ağustos
Eylül
Ekim
Kasım
Aralık
5-2-2
Genel
2013
7,31
7,03
7,29
6,13
6,51
8,30
8,88
8,17
7,88
7,71
7,32
7,40
2014
7,75
7,89
8,39
9,38
9,66
9,16
9,32
9,54
8,86
8,96
9,15
8,17
Gıda ve Alkolsüz
İçecekler
2013
2014
6,85
10,89
5,60
10,05
8,10
10,12
6,83
13,15
7,07
14,11
12,88
12,47
12,72
12,56
10,25
14,44
8,73
13,95
11,13
12,56
9,77
14,37
9,67
12,73
(2003=100) (%) (2013-2014)
Gıda
2013
6,88
5,53
8,27
6,96
7,20
13,50
13,35
10,68
9,00
11,61
10,18
10,01
Alkolsüz İçecekler
2014
11,31
10,37
10,42
13,65
14,70
12,85
12,85
14,80
14,27
12,73
14,66
12,94
Gıda ve Alkolsüz İçecekler ve Alkollü İçecekler Yıllık TÜFE Oranları
2013
6,47
6,57
5,95
5,25
5,49
5,47
5,21
5,03
5,43
5,20
4,71
5,34
2014
5,38
5,89
6,01
6,62
6,61
7,58
8,76
9,77
9,76
10,37
10,55
9,90
2013
18,98
19,23
19,18
18,11
15,53
15,44
17,10
17,43
12,30
5,53
5,34
5,17
(%) (2014)
2014
11,10
11,27
11,01
11,53
11,09
11,16
11,95
14,14
13,84
12,53
12,61
12,44
5.3. Sanayi Üretim Endeksleri
5.3.1. Gıda ve İçecek Sanayi Alt Sektörlerinde Yıllık Ortalama Sanayi Üretim Endeksi
“Yıllık üretim endeksi değişim oranları
incelendiğinde; 2014 yılında sanayi ve
imalat sanayi sırasıyla %3,6 ve %3,2
oranlarında artarken, gıda sanayi
%4,5; içecek sanayinde ise %2,0
oranında artmıştır.”
• Küresel finansal krizin başladığı 2008
yılında sanayi ve imalat sanayinde üretim
daralması yaşanırken, gıda sanayi ve içecek
sanayinde üretim sırasıyla, %3,3 ve %7,4
oranlarında artmıştır. Krizin giderek daha
da şiddetlendiği 2009 yılında ise sanayi
ve imalat sanayinde üretim daralmaları
artarak devam etmiş; gıda ve içecek
sanayilerindeki üretim daralmaları ise %0,3
ve %2,0 gibi oldukça düşük seviyelerle
sınırlı kalmıştır.
• Son yedi yılda (2007-2014) gıda sanayi
ortalama olarak %4,6, içecek sanayi %3,7
oranında büyümüştür. Sanayi ve imalat
sanayilerindeki %3,6 ve % 3,5’lik ortalama
yıllık artış oranları ile karşılaştırıldığında
gerek gıda sanayi gerekse içecek sanayi
olumlu bir performans göstermiştir.
Alt Sektörler Bazında Değişim Oranları
(%) (2007-2014)
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2007-2014
Sanayi
7,0
-0,6
-9,9
12,9
10,1
2,5
3,0
3,6
3,6
İmalat
6,7
-1,5
-11,4
14,5
10,5
2,3
4,0
3,2
3,5
Gıda Sanayi
3,1
3,3
-0,3
10,7
6,9
3,5
5,4
4,5
4,6
Et ve Et Ürünleri
11,0
2,9
4,5
12,5
12,6
2,9
-2,1
6,5
6,3
Balık Ürünlerinin İşlenmesi ve Saklanması
17,4
-24,0
-3,3
-7,8
7,6
-6,9
7,5
38,6
3,6
4,9
5,1
-7,1
6,4
10,7
0,9
1,7
-5,0
2,2
-10,2
-7,9
3,7
4,8
2,0
1,3
9,4
-2,6
0,1
7,6
8,4
0,0
25,5
3,6
9,3
1,6
6,6
7,8
Sebze ve Meyvelerin İşlenmesi ve Saklanması
Bitkisel ve Hayvansal Sıvı ve Katı Yağlar
Süt Ürünleri İmalatı
3,8
1,1
4,3
4,1
5,9
-2,2
3,0
-0,5
2,4
Fırın ve Unlu Mamuller İmalatı
Öğütülmüş Tahıl Ürünleri ve Nişastalı Ürünler
10,4
-1,5
-3,3
14,7
6,7
8,8
15,6
9,7
7,6
Hazır Hayvan Yemleri İmalatı
9,4
5,2
-3,8
23,0
13,5
9,5
4,3
2,6
8,0
Diğer Gıda Maddeleri İmalatı
Şeker İmalatı
Kakao, Çikolata ve Şekerleme
Kahve ve Çayın İşlenmesi
Baharat, Sos, Sirke ve Diğer Çeşni
Hazır Yemeklerin İmalatı
Homojenize Gıda Müstahzarları ve Diyetetik
Gıdalar
BYS Diğer Gıda Maddeleri
İçecek Sanayi
Alkollü İçeceklerin Damıtılması, Arıtılması ve
Harmanlanması
-2,9
9,1
0,8
7,8
4,9
0,5
5,1
3,0
3,5
-10,5
14,1
17,9
2,7
-3,2
-3,4
4,4
-5,0
2,1
7,9
6,0
-5,8
-6,2
13,9
8,1
8,3
6,7
4,9
-3,1
14,4
-31,2
-15,1
6,1
-5,6
5,4
13,1
-2,0
-11,6
1,1
-7,2
13,0
7,5
4,3
-3,0
4,0
1,0
9,5
-8,8
-1,3
-2,6
13,6
5,9
5,8
8,8
3,9
3,8
-19,2
3,3
15,1
21,2
-5,2
6,5
-4,4
2,6
-0,9
3,0
-6,3
7,4
1,3
-2,0
9,3
11,4
4,4
1,9
2,3
8,0
-0,9
-2,3
2,7
2,0
1,5
3,7
-0,8
10,2
-0,6
6,7
14,0
1,5
-5,4
-4,0
2,7
Üzümden Şarap İmalatı
1,8
16,6
-5,1
20,0
-6,4
10,6
-1,5
-2,6
4,2
Bira İmalatı
1,6
11,9
-2,1
1,5
-1,0
7,1
-8,5
1,2
1,5
Maden Suyu ve Alkolsüz İçecek Üretimi
5,4
3,2
-2,1
13,3
2,6
9,5
2,3
3,4
4,7
49
5.3.2. Sanayi Üretim Endeksi Artış Oranları
Bir Önceki Yılın Aynı Ayına Göre Sanayi Üretim Endeksi Değişim Oranları
Ocak
Şubat
Mart
Nisan
Mayıs
Haziran
Temmuz
Ağustos
Eylül
Ekim
Kasım
Aralık
Sanayi
7,6
5,1
4,5
4,9
1,8
1,6
-4,5
12,7
4,5
4,5
-1,2
4,4
İmalat
7,8
4,5
4,8
4,4
0,9
1,4
-5,5
12,4
3,9
4,5
-2,5
4,9
Gıda Sanayi
14,3
6,7
6,7
6,5
-1,0
2,5
-6,0
18,0
3,2
1,9
0,0
5,8
Et ve Et Ürünleri
-3,9
5,4
6,6
7,1
2,7
9,1
-3,6
11,4
2,8
8,5
17,3
18,1
Balık Ürünlerinin İşlenmesi ve Saklanması
-3,2
-2,4
31,3
42,4
45,1
26,3
66,5
88,7
59,4
56,9
34,7
27,1
-12,0
-3,8
-8,5
-7,3
-7,2
1,0
-9,0
-1,1
-13,7
0,2
-7,3
13,3
Bitkisel ve Hayvansal Sıvı ve Katı Yağlar
-6,2
-15,3
-0,6
-10,1
-0,3
12,1
-5,1
5,5
-5,4
-0,4
-8,6
6,5
Süt Ürünleri İmalatı
22,8
3,2
9,0
5,4
-5,4
-6,8
-6,8
36,7
26,9
6,6
4,3
7,3
Öğütülmüş Tahıl Ürünleri ve Nişastalı Ürünler
14,5
14,0
10,7
8,5
3,8
2,3
-24,0
-0,7
-4,0
-3,0
-9,4
-7,0
Fırın ve Unlu Mamuller İmalatı
22,2
18,0
9,0
8,1
5,3
7,6
-8,7
18,3
10,7
9,0
10,7
7,2
Hazır Hayvan Yemleri İmalatı
4,0
2,7
4,1
11,9
11,6
8,3
-12,2
5,6
10,7
-2,0
-8,6
-1,5
Diğer Gıda Maddeleri İmalatı
31,0
7,7
8,3
10,6
-9,4
-2,6
-0,2
33,6
-0,1
-3,6
-5,9
1,3
Şeker İmalatı
85,4
61,3
5,9
2,9
-45,9
-36,4
-61,5
-44,4
-51,3
-15,5
-11,5
-0,8
2,4
6,2
11,0
12,4
6,0
21,9
-17,0
24,2
1,1
7,3
6,9
4,9
21,1
14,5
4,9
12,1
-30,3
-32,3
25,7
81,2
24,2
97,2
16,6
24,4
0,4
1,3
-1,7
12,7
9,1
-4,5
-4,6
23,2
1,2
7,1
12,1
-2,4
12,9
8,4
9,1
-3,2
-7,0
16,4
-0,4
10,4
10,3
14,0
15,0
23,4
Homojenize Gıda Müstahzarları ve Diyetetik Gıdalar
6,3
-12,4
-12,5
-10,5
-5,6
3,5
-11,9
6,7
-4,3
1,7
-4,5
-3,5
BYS Diğer Gıda Maddeleri
2,3
9,4
11,4
9,5
8,8
5,1
-10,5
-0,5
12,3
-2,0
-3,6
-8,3
-6,7
1,3
-0,8
6,1
-8,6
3,7
0,8
8,7
11,0
3,8
-3,3
6,8
-21,4
-12,8
-4,9
-14,0
12,5
18,6
-22,6
4,0
-8,6
13,4
-3,2
0,2
7,9
21,6
-12,1
5,2
-17,8
-2,7
-18,0
6,8
-4,2
17,7
2,1
-6,6
-26,4
-6,5
-2,0
2,3
-7,8
5,7
9,6
9,1
1,6
10,9
-3,4
17,8
9,8
7,7
1,0
11,3
-10,7
1,5
0,4
9,0
20,7
-2,9
-3,5
-0,4
Sebze ve Meyvelerin İşlenmesi ve Saklanması
Kakao, Çikolata ve Şekerleme
Kahve ve Çayın İşlenmesi
Baharat, Sos, Sirke ve Diğer Çeşni
Hazır Yemeklerin İmalatı
İçecekSanayi
Alkollü İçeceklerin Damıtılması, Arıtılması ve Harmanlanması
Üzümden Şarap İmalatı
Bira İmalatı
Maden Suyu ve Alkolsüz İçecek Üretimi
50
(2010=100) (%) (2014)
İmalat,
5-3-2
Gıda ve İçecek Sanayi Aylık Değişim Oranları
(%) (2014)
“2014 yılı aylık üretim endeksi
değişim oranları açısından gıda sanayi
genellikle imalat sanayi ortalama
aylık değişim oranları ile benzer bir
eğilim gösterirken, içecek sanayi bazı
aylarda imalat sanayinden farklılık
göstermiştir.”
• Gıda sanayinde üretim 2014 yılında
Şubat, Nisan, Mayıs, Temmuz, Eylül, Ekim
ve Kasım aylarında düşüş yaşarken,
diğer aylarda değişen oranlarda artış
gözlenmiştir. İçecek sanayinde ise sadece
Ocak, Mart, Mayıs ve Kasım aylarında
düşüş görülmüş, diğer aylarda üretim
değişen oranlarda artmıştır.
• Gıda Sanayi’nde en yüksek aylık üretim
endeksi artış oranı gıda sanayinde Ağustos
ayında (%18,0) içecek sanayinde ise Eylül
ayında (%11,0) sağlanmıştır.
51
5.4. Kapasite Kullanımı
5.4.1. Gıda ve İçecek Sanayi ile İmalat Sanayi’nde Kapasite Kullanım Oranları
Aylar Bazında İmalat Sanayi ve Gıda ve İçecek Sanayi’nde Kapasite Kullanım Oranları
5-4
“T.C. Merkez Bankası verilerine
göre; gıda ve içecek sanayi kapasite
kullanım oranları, 2014 yılının tüm
aylarında imalat sanayi kapasite
kullanım oranlarından daha düşük
değerlerde gerçekleşmiştir.”
52
(%) (2014)
Kaynak: T.C. Merkez Bankası
• İmalat sanayi kapasite kullanım oranı
yılın her ayında %70,0’ın üzerinde iken
gıda ve içecek sanayinde Mart ile Mayıs ve
Ağustos ile Eylül dönemlerinde %70,0’ın
altında, diğer 7 ayda ise %70,0’ın üzerinde
kalmıştır.
• 2014 yılında kapasite kullanım
oranlarının en yüksek olduğu ay imalat
sanayi için %75,3 ile Haziran ayı, gıda
ve içecek sanayi için ise %73,3 ile Kasım
ayıdır. En düşük kapasite kullanım oranı ise
hem imalat sanayi hem de gıda ve içecek
sanayi için Mart ayıdır.
5.4.2. Gıda ve İçecek Sanayi’nde Kapasite Kullanım Oranları
Alt Sektörler Bazında Aylık Kapasite Kullanım Oranları
Aylar
Gıda ve İçecek
Sanayi
Gıda Sanayi
(%) (2013-2014)
Gıda ve İçecek Sanayi’nde Kapasite
Kullanım Oranları
5-4-2
(%) (2014)
İçecek Sanayi
2013
2014
2013
2014
2013
2014
Ocak
70,1
70,7
71,5
72,1
64,8
58,8
Şubat
70,2
70,5
72,1
72,3
58,1
53,8
Mart
68,7
68,4
70,9
69,9
57,9
58,2
Nisan
68,5
69,3
70,0
70,6
60,0
60,6
Mayıs
69,4
69,3
71,2
70,3
65,0
63,4
Haziran
70,3
70,3
70,9
71,1
68,4
62,5
Temmuz
70,7
70,8
71,1
71,1
71,9
67,6
Ağustos
70,7
69,1
70,5
69,2
69,4
66,1
Eylül
70,7
69,6
71,1
69,6
66,7
66,8
Ekim
73,9
72,8
74,4
73,1
67,1
64,9
Kasım
73,4
73,3
74,6
72,8
63,9
63,3
Aralık
73,4
73,0
74,3
73,1
63,8
59,7
ORTALAMA
70,8
70,6
71,9
71,3
64,8
62,1
“Gıda ve içecek sanayi kapasite
kullanım oranlarının 2013 ve
2014 yıllarındaki aylık değerleri
kıyaslandığında; 2014 yılı değerlerinin
Ocak, Şubat, Nisan, Haziran ve
Temmuz ayları hariç, geri kalan yedi
ayda 2013 yılı değerlerinden daha
düşük olduğu görülmektedir”
• Gıda ve içecek sanayinde son iki yılın
kapasite kullanım oranlarının aylara göre
değişimi paralellik göstermektedir. Yıllık
ortalama kapasite kullanımı açısından da
2013 ve 2014 yılları arasında önemli bir
fark yoktur. 2013 yılında ortalama %70,8
olan bu oran 2014 yılında %70,6’dır.
• 2013 ve 2014 yılı kapasite kullanım oranı
gıda sanayi için sırası ile %71,9 ve %71,3
iken içecek sanayi için %64,1 ve %62,1’dir.
53
5.5. Yatırım Teşvikleri
5.5.1. Gıda ve İçecek Sanayi’ne Tahsis Edilen Yatırım Teşvik Belgeleri
Yıllar Bazında Tahsis Edilen Yatırım Teşvik Belgeleri
“2009 yılında gıda ve içecek sanayine
tahsis edilen 395 adet belge
karşılığında 10.704 kişiye istihdam
olanağı yaratılırken, 2014 yılında
238 belge karşılığında 8.229 kişiye
istihdam sağlanmıştır.”
• Başka bir ifade ile 2014 yılında gıda ve
içecek sanayine tahsis edilen belge sayısı
2009 yılına göre %39,7 oranında azalmasına
rağmen, bu azalma istihdama çok daha
düşük oranda (%23,1) yansımıştır ve bu
nedenle yatırım teşvik belgesi başına düşen
istihdam 27 kişiden, 34 kişiye yükselmiştir.
• Gıda ve içecek sanayine, 2009 yılında 1.212
milyon TL yatırım teşviki yapılırken, 2014
yılında yapılan yatırım teşviki yaklaşık olarak
2 kat artarak 2.465 milyon TL olmuştur. 2009
yılında belge başına teşvik tutarı 3,06 milyon
TL olurken, 2014 yılında 10,3 milyon TL’ye
yükselmiştir.
54
(2009-2014)
Belge
Sayısı
(Adet)
Sabit Yatırım
(TL)
Artış
(%)
İstihdam
(Kişi)
Belge Başına
Sabit Yatırım
Belge
Başına
İstihdam
2009
395
1.212.551.513
55,5
10.704
3.069.751
27
2010
559
2.112.190.798
74,2
14.512
3.778.517
26
2011
323
2.272.405.983
7,6
9.277
7.035.313
29
2012
273
2.487.798.718
9,5
9.359
9.112.816
34
2013
342
2.948.130.064
18,5
11.743
8.620.263
34
2014
238
2.465.790.932
-16,4
8.229
10.360.466
35
Yıl
Kaynak: Ekonomi Bakanlığı
5-5
Gıda
ve İçecek Sanayi’nde Verilen Yatırım Teşvik Tutarları ve Artış Oranları
(2009-2014)
Kaynak: Ekonomi Bakanlığı
5.5.2. Gıda ve İçecek Sanayi’ne Tahsis Edilen Yatırım Teşvik Belgelerinde İlk 10 İl
İlk 10 İlde Gıda ve İçecek Sanayi’ne Tahsis Edilen Yatırım Teşvik Belgeleri
Sıralama
1
2013
2014
İller
Belge Sayısı
(Adet)
Tutar
(TL)
İstihdam
(Kişi)
İller
Belge Sayısı
(Adet)
Tutar
(TL)
İstihdam
(Kişi)
Şanlıurfa
13
253.174.269
581
İzmir
15
312.345.080
941
2
Kocaeli
9
234.422.799
349
Konya
13
278.514.975
611
3
İstanbul
33
221.051.036
991
Kırklareli
1
222.500.000
220
4
Bolu
5
194.700.000
1.624
Gaziantep
17
214.527.753
409
5
Konya
13
186.307.866
716
Karaman
5
144.881.000
1.184
6
Gaziantep
23
169.615.793
513
Adana
6
120.787.375
273
7
Balıkesir
11
128.818.800
222
İstanbul
13
113.092.259
391
8
Bursa
16
107.327.180
366
Amasya
2
104.800.000
70
9
Eskişehir
6
102.278.195
310
Bursa
8
98.394.650
335
10
Manisa
16
98.165.641
530
Mersin
15
77.470.000
266
10 İl Toplamı
145
1.695.861.579
6.202
10 İl Toplamı
95
1.687.313.092
4.700
Tüm İller Toplamı
342
2.948.130.064
11.743
Tüm İller Toplamı
238
2.465.790.932
8.229
“Gıda ve içecek sanayi’ne, 2014 yılında
tahsis edilen yatırım teşviklerinin
adedi, ilk 10 il için 95 adetken; tutar
olarak %0,5 lık azalışla 1,695 milyon TL
seviyesinden 2014 yılında 1.687 milyon
TL’ye düşmüştürr.”
• İlk 10 il, 2013 yılında gıda ve içecek
sanayi tarafından kullanılan yatırım teşvik
tutarlarının %57,0’ını kullanırken, 2014
yılında bu oran %68,4’e yükselmiştir. 2013
yılında ilk 10 ilin kullanmış olduğu belge
sayısı, 145 adet ve yaratmış olduğu istihdam
6.202 kişi iken; 2014 yılında belge sayısı
95 belge, çalışan sayısı ise 4.700 kişiye
düşmüştür.
• İlk 10 il için 2013 yılında belge başına
yatırım teşvik tutarı 11,7 milyon TL ve
belge başına istihdam 43 kişi olurken; 2014
yılında belge başına yatırım teşvik tutarı
17,7 milyon TL’ye, belge başına istihdam ise
artarak 49 kişiye yükselmiştir.
• 2013 yılında ilk sırada yer alan Şanlıurfa
2014 ilk ona giremezken, Konya, Gaziantep,
İstanbul ve Bursa hem 2013 hem de 2014
yıllarında ilk on içerisinde yer almayı
başarmıştır.
• Yatırım teşvikleri açısından 2013 yılında
Şanlıurfa 253 milyon TL ile ilk sırada yer
alırken, 2014 yılında ilk sırayı 312 milyon
TL ile İzmir almıştır. İstanbul 2013 yılı
sıralamasında üçüncü sırada yer alırken,
2014 yılında yedinci sıraya yerleşmiştir.
55
5.6. Üretimde Ücret ve Kazanç Endeksleri
5.6.1. Gıda ve İçecek Sanayi’nde Çalışılan Saat Endeksi
Bir Önceki Yılın Aynı Dönemine Göre Gıda ve İçecek Sanayi’nde
5-6-1
Çalışılan Saat Endeksi Değişimii
(%) (2010-2014)
“TÜİK’in yayımladığı sanayide
çalışılan saat endeksi verilerine
göre; 2009-2014 yılları arasında,
bir önceki yıl aynı döneme göre
üretimde çalışılan saatin en yüksek
oranda arttığı dönem, gıda sanayi
için %5,9 ile 2011 yılı 1. çeyreği
olurken, içecek sanayi için %27,6 ile
2010 yılı son çeyreği olmuştur.”
56
• İncelenen dönemde en düşük artış
oranlarının olduğu dönemler ise gıda
sanayi için %0,2 ile 2014 yılı üçüncü
çeyreği, içecek sanayi için de %1,3 ile 2011
yılı son çeyreği olmuştur.
• Çalışılan saat endeksi gıda sanayinde
her dönem pozitif iken, içecek sanayinde
bazı dönemlerde negatiftir. Özellikle 2012
yılının ilk çeyreğindeki düşüş (%-4,5) dikkati
çekmektedir.
• İncelenen dönemde çalışılan saat
endeksi gıda sanayinde her yıl artarken,
içecek sanayinde yıllara göre dalgalanma
söz konusudur. 2012 yılında negatif olan
endeks (%-2,2), 2013 ve 2014 yıllarında
pozitiftir (%5,1 ve %8,4).
5.6.2. Üretimde Çalışan Kişi Başına Kazanç Endeksi
Bir Önceki Yılın Aynı Dönemine Göre Gıda ve İçecek Sanayi’nde
Çalışan Kişi Başına Kazanç Endeksi
5-6-2
(2010=100) (%) 2010-2014)
• İncelenen yıllarda içecek sanayinde en
yüksek oranlı yıllık artış %52,7 ile 2010
yılında gıda sanayinde ise %15,0 ile 2012
yılında sağlanmıştır.
• 2010, 2012 ve 2014 yıllarında brüt ücret
ve maaş artış oranları, içecek sanayinde;
2011 ve 2013 yıllarında ise gıda sanayinde
daha yüksektir.
• Gerek gıda gerekse içecek
sanayilerindeki brüt ücret ve maaşlar
incelenen dönemdeki hiçbir yılda bir
önceki yıla göre azalmamış, tam tersine
sürekli olarak artmıştır.
“TÜİK’in yayımladığı brüt ücret-maaş
endeksi verilerine göre; 2010-2014
yılları arasında, bir önceki yılın
aynı dönemine göre brüt ücret ve
maaşların en fazla arttığı dönem,
gıda sanayi için %17,4 ile 2012 yılı ilk
çeyreği, içecek sanayi için %56,7 ile
2010 yılı üçüncü çeyreği olmuştur.”
• 2010 ve 2012 yıllarında gıda ve içecek
sanayilerine ait brüt ücret ve maaş artış
oranları, birbirinden çok açık bir şekilde
farklılaşmış; 2011,2013 ve 2014 yıllarında
ise tekrar birbirine yakın değerlerde
gerçekleşmiştir.
• 2014 yılında içecek sanayi brüt ücret ve
maaşlar endeksi (%16,6), gıda sanayine
ait artış oranından (%13,8) daha yüksek
gerçekleşmiştir.
57
5.6.3. İstihdam Endeksi
Gıda ve İçecek Sanayi Alt Sektörlerinde İstihdam Endeksi Değişim Oranları
İmalat Sanayi
Gıda Sanayi
Et ve et ürünleri
Balık ve balık ürünleri
Sebze ve meyveler
Bitkisel ve hayvansal sıvı ve katı yağlar
Süt ürünleri
Öğütülmüş tahıl ürünleri ve nişastalı ürünler
Fırın ve unlu ürünler imalatı
Diğer gıda maddeleri imalatı
Şeker imalatı
Kakao, çikolata ve şekerleme
Baharat, sos, sirke ve diğer çeşni maddeleri
Homojenize gıda müstahzarları ve diyetetik gıda
BYS diğer gıda maddeleri
İçecek Sanayi
Bira imalatı
Alkolsüz içeceklerin imalatı; maden suların ve diğer şişelenmiş sular
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
-0,4
4,6
6,5
-5,7
-4,1
-7,1
5,7
3,6
9,2
1,5
2,0
1,5
-1,6
8,0
-1,0
0,3
7,5
6,5
0,1
-7,3
-4,9
-0,3
2,4
-9,8
1,9
-2,8
-9,0
0,8
-3,8
1,5
3,5
4,8
-0,7
-3,3
-1,3
3,1
-7,1
5,8
-1,5
9,2
2,0
-0,9
-14,7
-3,1
2,0
0,9
4,8
4,8
7,9
2,4
-1,4
-4,7
7,2
6,1
6,4
2,3
-4,1
8,3
0,7
10,0
-1,9
8,8
7,8
12,3
21,5
122,3
14,0
3,6
12,6
6,9
5,0
12,8
7,1
2,2
10,6
5,4
6,9
3,0
3,7
-2,2
7,7
-0,7
14,2
5,8
62,0
3,0
18,5
7,8
-3,0
18,5
-1,1
8,8
4,9
5,2
9,0
12,2
4,5
3,7
7,4
6,2
5,4
-0,2
-2,3
1,6
-1,3
1,8
5,5
-4,5
1,4
14,8
0,6
-0,1
-9,1
-1,6
1,8
3,9
4,4
1,5
13,1
6,6
0,5
5,6
3,4
6,2
0,4
-0,4
0,7
-2,8
1,1
3,2
22,1
4,4
3,0
8,8
-1,2
-1,8
3,9
10,8
3,1
2,1
1,0
11,8
1,5
4,2
11,5
0,4
0,6
-0,1
-2,3
1,0
-4,4
5,2
1,2
6,5
8,0
12,5
12,2
-2,0
2,8
-6,0
15,6
“TÜİK’in yayımladığı istihdam endeksi
verilerine göre; 2008-2014 yılları
arasında gıda sanayi için ortalama
yıllık istihdam artış oranı %4,6 iken,
içecek sanayi için %4,3 ile daha düşük
oranda gerçekleşmiştir.”
58
(%) (2008-2014)
• Söz konusu dönemde imalat sanayi yıllık
istihdam artışının %2,1 gibi daha düşük bir
oranda olduğu göz önüne alınırsa bu açıdan
gıda ve içecek sanayinin daha başarılı
olduğu açıktır.
7 yıllık
ortalama
2,1
4,6
5,3
0,3
1,6
-0,7
5,7
4,8
6,7
1,8
-1,7
6,1
-1,2
5,3
5,3
11,4
3,8
8,1
4,3
5,8
3,0
0,5
5,7
Bir
5-6-3
Önceki Yılın Aynı Dönemine Göre Gıda ve İçecek Sanayi’nde İstihdam Endeksi
(%) (2010-2014)
“İçecek sanayi sektöründeki en
yüksek oranlı yıllık istihdam artış
oranı %21,5 ile 2010 yılında elde
edilirken, gıda sanayinde elde
edilen en yüksek yıllık artış %5,2
ile 2012 yılında sağlanmıştır.”
• İstihdam endeksinin hem yıllara göre
ve hem de yıl içindeki dönemlere bağlı
olarak gıda sanayinde kısmen stabil, içecek
sanayinde ise oldukça değişken olduğu
görülmektedir.
• Gıda sanayi 2014 yılı istihdam endeksi
(%2,1), 4 yıl öncesine (%4,8) ve bir önceki
yıla göre (%4,4) daha düşüktür. İçecek
sanayi 2014 yılı istihdam artışı ise 4 yıl
öncesine göre (%21,5) düşük fakat bir
önceki yıla göre (%8,8) daha yüksektir.
59
Bölüm:6
Türk Gıda ve
İçecek Sanayi’nde
Dış Ticaret
Verileri
60
6.1. İhracat ve İthalat
6.1.1. ihracat
6.1.1.1. Değer Olarak İhracat
Yıllar Bazında İhracat
(Milyon Dolar) (2002-2014)
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
Türkiye
36.059
47.253
63.167
73.476
85.535
107.272
132.027
102.143
113.883
134.907
152.462
151.802
157.642
Sanayi
34.105
44.867
60.288
69.726
81.516
102.911
127.416
97.272
108.335
128.916
146.545
145.266
150.585
387
469
649
810
1.146
1.661
2.155
1.683
2.687
2.805
3.161
3.879
3.407
33.702
44.378
59.579
68.813
80.246
101.081
125.188
95.449
105.467
125.962
143.194
141.358
147.089
1.881
2.650
3.349
4.272
4.339
5.164
6.476
5.931
6.703
8.880
9.514
10.664
11.099
16
20
60
103
124
169
73
140
181
149
190
29
89
Madencilik ve Taş Ocaklığı
İmalat
Elektrik, Gaz ve Su
“2002-2014 döneminde gıda ve içecek
sanayi ihracatı yaklaşık 1,9 milyon
dolardan yaklaşık 11,1 milyon dolara
çıkarak 5,9 kat (%490) artmıştır.
Aynı dönemde Türkiye’nin toplam
ihracatı ile sanayi ve imalat sanayi
ihracatındaki artış ise yaklaşık 4,4
kattır.
• İnceleme dönemindeki gıda ve içecek
sanayi ihracat rakamları bir önceki yıla
göre (2009 yılı hariç) artmıştır ve yıllık
artış oranları Türkiye’nin toplam ihracatı
ile sanayi ve imalat sanayi ihracatına göre
daha yüksektir.
61
6.1.1.2. Türkiye Toplam İhracatı İçindeki Paylar
Sanayi Sektörünün Alt Sektörlerinin Yıllar Bazında Türkiye Toplam İhracatı İçindeki Payları
(%) (2002-2014)
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
Türkiye
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
Sanayi
94,6
95,0
95,4
94,9
95,3
95,9
96,5
95,2
95,1
95,6
96,1
95,7
95,5
1,1
1,0
1,0
1,1
1,3
1,5
1,6
1,6
2,4
2,1
2,1
2,6
2,2
93,5
93,9
94,3
93,7
93,8
94,2
94,8
93,4
92,6
93,4
93,9
93,1
93,3
5,2
5,6
5,3
5,8
5,1
4,8
4,9
5,8
5,9
6,6
6,2
7,0
7,0
0,04
0,04
0,09
0,14
0,14
0,16
0,06
0,14
0,16
0,11
0,12
0,02
0,06
İmalat
Elektrik, Gaz ve Su
“2002-2014 yıllarını kapsayan 13 yıllık
dönemde gıda ve içecek sanayinin
Türkiye toplam ihracatı içerisindeki
payı 2007 yılına kadar inişli çıkışlı iken
bu yıldan sonra 2012 dışında sürekli
artan bir eğilim göstermiştir.”
62
• Gıda ve içecek sanayinin, Türkiye toplam
ihracatı içindeki payı 2002 yılında %5,2
iken, zaman içinde giderek azalmış ve 2007
yılında %4,8’e gerilemiştir. 2008 yılında
%4,9’a artan bu pay, 2010 yılında %5,9 ve
2014 yılında %7,0’a yükselmiştir.
• Bir önceki yıla göre 2007 ve 2012
yıllarındaki azalma ihracat tutarının
azalmasından değil ülke toplam
ihracatının daha fazla artmasından
kaynaklanmaktadır.
6.1.1.3. Yıllık Değişim Oranlarına Göre İhracat
Yıllık Değişim Oranlarına Göre İhracat
(%) (2002-2014)
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
Türkiye
15,1
31,0
33,7
16,3
16,4
25,4
23,1
-22,6
11,5
18,5
13,0
-0,4
3,8
Sanayi
16,8
31,6
34,4
15,7
16,9
26,2
23,8
-23,7
11,4
19,0
13,7
-0,9
3,7
11,5
21,2
38,4
24,8
41,5
44,9
29,7
-21,9
59,7
4,4
12,7
22,7
-12,2
İmalat
16,9
31,7
34,3
15,5
16,6
26,0
23,8
-23,8
10,5
19,4
13,7
-1,3
4,1
-6,7
40,9
26,4
27,6
1,6
19,0
25,4
-8,4
13,0
32,5
7,1
12,1
4,1
-38,1
25,0
200,0
71,7
20,4
36,3
-56,8
91,8
29,3
-17,7
27,5
-84,7
206,9
Elektrik, Gaz ve Su
bir önceki yıla göre %4,1 ihracat artışı
gerçekleştirmiştir. Bu oran ülke ve
sanayi ihracatındaki artışa göre daha
yüksektir.”
• Gıda ve içecek sanayi ihracatı 2002
ve 2009 yıllarında bir önceki yıla göre
azalırken (%-6,7 ve %-8,4) en büyük artışlar
2003 ve 2009 yıllarında (%40,9 ve %32,5)
gerçekleşmiştir.
• 2009 yılındaki azalma dünya ekonomik
krizinin sonucudur ve Türkiye, sanayi ve
imalat sanayindeki azalmaya göre oldukça
düşüktür.
• 2014 yılında sağlanan %4,1’lik yıllık
artış, Türkiye’nin toplam ve sanayi sektörü
ihracatındaki artıştan daha yüksektir.
63
6.1.1.4. 2013 -2014 Yılları Aylık Gıda ve İçecek Sanayi İhracatı
6-1-1-5Aylara
Göre İhracat Dağılımı
“2013 yılına göre 2014 yılı gıda ve
içecek sanayi ihracatı Mayıs, Temmuz
ve Kasım aylarında daha az, diğer
9 ayda daha fazladır ve 2014 yılı
performansı 2013 yılından daha
yüksektir.”
64
• 2013-2014 verilerine göre gıda ve içecek
sanayi en düşük ihracatı Temmuz-Ağustos
döneminde gerçekleştirmiş, Kasım-Aralık
döneminde ise ihracat zirve yapmıştır.
6.1.1.5. Gıda ve İçecek Sanayi İhracatında İlk 10 Ülke
2012 - 2014 Yılları İhracatında İlk 10 Ülke
2012
“2012-2014 döneminde gıda ve içecek
ve Almanya almaktadır. 2012 yılında
3. sırayı alan İngiltere yerine 2013 ve
2013
2014
Ülkeler
Değer (Dolar)
Pay (%)
Ülkeler
Değer (Dolar)
Pay (%)
Ülkeler
1
Irak
2.616.949.553
27,5
Irak
2.716.441.652
25,5
Irak
2.643.682.236
Değer (Dolar) Pay (%)
23,8
2
Almanya
828.885.788
8,7
Almanya
865.694.751
8,1
Almanya
961.741.594
8,7
3
İngiltere
351.149.110
3,7
Suriye
446.294.057
4,2
Suriye
634.662.240
5,7
4
Hollanda
339.639.866
3,6
ABD
397.398.870
3,7
Hollanda
391.914.779
3,5
5
ABD
305.196.149
3,2
İngiltere
356.987.645
3,3
ABD
378.746.776
3,4
6
Libya
249.270.452
2,6
Hollanda
348.737.262
3,3
İngiltere
377.629.117
3,4
7
Fransa
229.376.449
2,4
S. Arabistan
260.831.357
2,4 S. Arabistan
291.099.674
2,6
8
Suudi Arabistan
223.715.224
2,4
Fransa
234.917.999
2,2
Fransa
257.090.603
2,3
9
İtalya
188.732.867
2,0
İtalya
225.429.308
2,1
İtalya
214.151.556
1,9
10
İsrail
149.779.914
1,6
Libya
216.829.035
2,0
İsrail
170.873.035
1,5
10 Ülke Toplamı
5.482.695.372
57,6
6.069.561.936
56,9
6.321.591.610
57,0
Toplam İhracat
9.514.194.015
100,0
10.664.445.991
100,0
11.099.607.136
100,0
• 4. ve 5. sıradaki ülkeler; 2012 yılında
Hollanda ve ABD, 2013 yılında ABD ve
İngiltere, 2014 yılında ise tekrar Hollanda ve
ABD’dir.
Libya’nın 2014 yılında ilk ona giremediği
görülmektedir.
• 2012 yılında ilk on ülke arasında yer
alamayan Suriye’nin, 2013 ve 2014
• İlk on ülkenin gıda ve içecek sanayi
çekmektedir.
içinde Irak’ın payı 2012’de %27,5 iken, 2013
yılında %25,5, 2014 yılında ise %23,8’dir.
Başka bir deyişle gıda ve içecek sanayi
65
6.1.2. İthalat
6.1.2.1. Değer Olarak İthalat
Yıllar Bazında İthalat
(Milyon Dolar) (2002-2014)
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
Türkiye
51.554
69.340
97.540
116.774
139.576
170.063
201.964
140.928
185.544
240.842
236.545
251.661
242.183
Sanayi
48.704
64.754
91.444
110.548
132.431
159.274
185.918
131.672
171.320
221.348
218.737
235.361
225.313
7.192
9.021
10.981
16.321
22.034
25.314
35.650
20.625
25.933
37.331
42.247
38.205
37.126
41.383
55.690
80.447
94.208
110.379
133.938
150.252
111.031
145.367
183.930
176.235
196.822
187.748
1.362
1.634
1.904
2.114
2.453
2.661
3.763
2.908
3.429
4.905
5.122
5.440
5.617
128
43
16
18
18
22
15
17
20
87
255
334
439
İmalat
Gıda Ürünleri ve İçecek
Elektrik, Gaz ve Su
“Gıda ve içecek sanayi ithalatı,
2002-2014 yılları arasında 4,1 kat
artarak 1,3 milyar dolardan 5,6
milyar dolara yükselirken; aynı
dönemde Türkiye toplam ve sanayi
ithalatı 4,6, imalat sanayi ithalatı ise
yaklaşık olarak 4,5 kat artmıştır.”
66
• Gıda ve içecek sanayi ithalatı, 2002
yılından 2008 yılına kadar bir önceki yıla
göre sürekli olarak artmıştır. 2008 yılında
3,7 milyar dolayında olan ithalat 2009
yılında kriz nedeni ile 2.9 milyar dolara
gerilemiş ve 2010 yılında tekrar artış
trendine girerek 2014 yılında 5.6 milyar
dolara ulaşmıştır.
6.1.2.2. Türkiye Toplam İthalatı İçerisindeki Paylar
Sanayi Sektörünün Alt Sektörlerinin Yıllar Bazında Türkiye Toplam İthalatı İçindeki Payları
(%) (2002-2014)
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
Türkiye
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
Sanayi
94,5
93,4
93,8
94,7
94,9
93,7
92,1
93,4
92,3
91,9
92,5
93,5
93,0
14,0
13,0
11,3
14,0
15,8
14,9
17,7
14,6
14,0
15,5
17,9
15,2
15,3
İmalat
80,3
80,3
82,5
80,7
79,1
78,8
74,4
78,8
78,3
76,4
74,5
78,2
77,5
2,6
2,4
2,0
1,8
1,8
1,6
1,9
2,1
1,8
2,0
2,2
2,2
2,3
0,25
0,06
0,02
0,02
0,01
0,01
0,01
0,01
0,01
0,04
0,11
0,13
0,18
Elektrik, Gaz ve Su
“Gıda ve içecek sanayinin Türkiye
toplam ithalatı içerisindeki payı, 2002
yılından itibaren 2007 yılına kadar
azalmıştır. 2007 yılında %1,6 olan pay,
2008 yılında %1,9’a, 2009 yılında da
%2,1’e yükselmiş; 2010 yılında tekrar
azalarak %1,8’ye gerilemiştir. 2011
yılında %2,0’ye yükselen pay, 2012 ve
2013 yıllarında %2,2, 2014 yılında ise
%2,3 seviyesinde gerçekleşmiştir.”
• 2002-2012 döneminde sanayi sektörünün
toplam ithalattaki payı %94,5’den %93,0’a,
imalat sanayinin payı ise %80,3’den %77,5’e
düşmüştür. Aynı dönemde gıda sanayi
ithalatının toplam ithalattaki payı ise
%2,6’dan %2,3’e gerilemiştir.
67
6.1.2.3. Yıllık Değişim Oranlarına Göre İthalat
Yıllık Değişim Oranlarına Göre İthalat
(%) (2002-2014)
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
Türkiye
24,5
34,5
40,7
19,7
19,5
21,8
18,8
-30,2
31,7
29,8
-1,8
6,4
-3,8
Sanayi
23,5
33,0
41,2
20,9
19,8
20,3
16,7
-29,2
30,1
29,2
-1,2
7,6
-4,3
9,4
25,4
21,7
48,6
35,0
14,9
40,8
-42,1
25,7
44,0
13,2
-9,6
-2,8
26,6
34,6
44,5
17,1
17,2
21,3
12,2
-26,1
30,9
26,5
-4,2
11,7
-4,6
34,4
20,0
16,5
11,0
16,0
8,5
41,4
-22,7
17,9
43,0
4,4
6,2
3,3
-22,1
-66,4
-62,8
12,5
0,0
22,2
-31,8
13,3
17,6
335,0
193,1
31,0
31,4
İmalat
Elektrik, Gaz ve Su
“Gıda ve içecek sanayinin 2002-2008
dönemindeki ihracatı bir önceki yıla
göre değişik oranlarda artmış, 2009
kriz yılında ise %22,7 azalmıştır.
2010 yılında ithalat tekrar artmaya
başlamış ve 2014 yılında bir önceki yıla
göre %3,3 artış gerçekleşmiştir.”
68
• 2009 kriz yılında gıda ve içecek sanayi
ithalatında görülen düşüş oranı; Türkiye ve
imalat sanayinde görülen yıllık azalmaya
göre daha düşük, 2011 yılında elde edilen
%43,0’lık artış ise diğer gruplara göre daha
yüksektir.
• 2014 yılında, Türkiye’nin toplam ithalatı
%3,8, sanayi ve imalat sanayi ithalaları da
%4,3 ve %4,6 oranlarında azalırken, gıda
ve içecek sanayi ithalatının %3,3 oranında
attığı görülmektedir.
6.1.2.4. 2013-2014 Yılları Aylık Gıda ve İçecek Sanayi İthalatı
Aylara Göre İthalat Dağılımı
6-1-2-5
“İthalatın aylara dağılımı, 2014 yılı
ithalat değerinin Temmuz, Eylül ve
Kasım ayında 2013 yılına göre düşük,
diğer 9 ayda ise daha yüksek olduğunu
göstermektedir.”
• Değer açısından ithalatın Mayıs-Temmuz
ve Aralık aylarında diğer aylarda daha
fazla, Ağustos, Eylül ve Ekim döneminde
ise diğer aylardan daha düşük olduğu
görülmektedir.
69
6.1.2.5. Gıda ve İçecek Sanayi İthalatında ilk 10 Ülke
2012 - 2014 Yılları İthalatında İlk 10 Ülke
2012
Ülkeler
2013
2014
Değer (Dolar)
Pay (%)
Ülkeler
Değer (Dolar)
Pay (%)
Ülkeler
Değer (Dolar) Pay (%)
Rusya Fed.
846.465.813
16,5
Rusya Fed.
705.126.501
13,0
Rusya Fed.
1.103.226.553
19,6
Ukrayna
409.886.641
8,0
ABD
453.321.191
8,3
Endonezya
465.439.869
8,3
Almanya
386.968.577
7,6
Endonezya
430.855.164
7,9
ABD
359.239.778
6,4
Endonezya
343.446.201
6,7
Ukrayna
413.273.636
7,6
Ukrayna
339.726.758
6,0
ABD
315.015.283
6,1
Almanya
294.584.084
5,4
Almanya
279.558.463
5,0
Malezya
313.305.071
6,1
Hollanda
276.951.905
5,1
Hollanda
273.434.315
4,9
İspanya
302.112.369
5,9
Malezya
275.557.865
5,1
Malezya
271.796.119
4,8
Hollanda
255.326.138
5,0
İtalya
230.198.354
4,2
İtalya
187.752.246
3,3
İtalya
174.648.259
3,4
Arjantin
202.278.180
3,7
İngiltere
145.967.750
2,6
Polonya
172.518.201
3,4
İspanya
200.786.557
3,7
Arjantin
140.860.451
2,5
3.519.692.553
68,7
3.482.933.437
64,0
3.567.002.302
63,5
5.122.552.633
100,0
5.440.699.601
100,0
5.616.780.178
100,0
“Gıda ve içecek sanayi ithalatının
2012-2014 yıllarında ülkelere göre
dağılımı incelendiğinde; ABD,
Almanya, Endonezya, Hollanda, İtalya,
Malezya, Rusya Federasyonu ve
Ukrayna’nın ilk on ülke arasında yer
aldığı görülmektedir.”
70
• Rusya’nın; 2012 , 2013 ve 2014 yıllarında
ilk sırada olduğu görülmektedir. Sektörün
toplam ithalatı içinde Rusya’nın payı 2012
yılında %16,5 iken, bu oran 2013 yılında
%13,0 ve 2014 yılında ise %19,6’dır.
• 2012 yılında %8,0’lık payla ikinci sırada
bulunan Ukrayna ise 2013 yılında %7,6’lık
ve 2014 yılında %6,0’lık payla yer aldığı
görülmektedir.
• 2012 yılında %6,1’lik payla beşinci sırada
yer alan ABD 2013 yılında %8,3 pay ile
ikinci sıraya yükselmiş fakat 2014 yılında
%6,4’lük payla üçüncü sıraya gerilemiştir.
• 2012 yılında listede yer almayan Arjantin
ise 2013 yılında dokuzunca sırada listeye
dahil olmuş, 2014 yılında ise onuncu sıraya
gerilemiştir.
• 2012 yılında onuncu sırada yer alan
Polonya’nın, 2013 ve 2014 yıllarında
sıralama dışı kaldığı görülmektedir.
• İlk 10 ülkenin gıda ve içecek sanayi
ithalatı içindeki toplam payı 2012 yılında
%68,7 iken; bu pay 2013 yılında %64,0’a,
2014 yılında ise %63,5 seviyesine
gerilemiştir.
6.2. Dış Ticaret Dengesi
6.2.1. İhracat-İthalat Farkı
Yıllar Bazında İhracat ve İthalat Farkı
(milyon dolar) (2002-2014)
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
Türkiye
-15.495
-22.087
-34.373
-43.298
-54.041
-62.791
-69.937
-38.785
-71.661
-105.935
-84.083
-99.859
-84.541
Sanayi
-14.599
-19.887
-31.156
-40.822
-50.915
-56.363
-58.502
-34.400
-62.985
-92.432
-72.192
-90.095
-74.728
-6.805
-8.552
-10.332
-15.511
-20.888
-23.653
-33.495
-18.942
-23.246
-34.526
-39.086
-34.326
-33.719
İmalat
-7.681
-11.312
-20.868
-25.395
-30.133
-32.857
-25.064
-15.582
-39.900
-57.968
-33.041
-55.464
-40.659
519
1.016
1.445
2.158
1.886
2.503
2.713
3.023
3.274
3.975
4.392
5.224
5.482
-112
-23
44
85
106
147
58
123
161
62
-65
-305
-350
Elektrik, Gaz ve Su
“Gıda ve içecek sanayi, Türkiye’de
sürekli olarak dış ticaret fazlası veren
ender sektörlerden biridir. 2002-2014
döneminde ülke ve imalat sanayi dış
ticareti sürekli açık verirken gıda ve
içecek sanayi hiç bir yıl dış ticaret açığı
vermemiştir.”
• Krize rağmen 2009 yılında %11,4 oranında
artarak 3 milyar dolar seviyesinin üstünde
gerçekleşen sektörün dış ticaret fazlası,
2014 yılında da %4,9 oranında artarak 5.4
milyar dolar seviyesinde gerçekleşmiştir.
Gıda ve İçecek Sanayi’nin
Dış Ticaret Fazlası ve Değişim Oranları
6-2-1
(2002-2014)
• Buna karşılık Türkiye 2014 yılında 2013
yılına göre %18,7 artışla 84.5 milyar dolar
dış ticaret açığı vermiştir. İmalat sanayi
dış ticaret açığı da önceki yıla göre %23,0
artarak 2014 yılında 40.6 milyar dolara
ulaşmıştır.
• 2002-2014 döneminde gıda ve içecek
sanayi en düşük dış ticaret fazlasını 2002
yılında (519 milyon dolar), en fazla dış
ticaret fazlasını ise 2014 yılında (5.5 milyar
dolar) vermiştir.
71
6.2.2. Dış Ticaret Karşılama Oranları
Yıllar Bazında Dış Ticaret Karşılama Oranları
(%) (2002-2014)
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
Türkiye
69,9
68,1
64,8
62,9
61,3
63,1
65,4
72,5
61,4
56,0
64,5
60,3
65,1
Sanayi
70,0
69,3
65,9
63,1
61,6
64,6
68,5
73,9
63,2
58,2
67,0
61,7
66,8
5,4
5,2
5,9
5,0
5,2
6,6
6,0
8,2
10,4
7,5
7,5
10,2
9,2
81,4
79,7
74,1
73,0
72,7
75,5
83,3
86,0
72,6
68,5
81,3
71,8
78,3
138,1
162,2
175,9
202,1
176,9
194,1
172,1
204,0
195,5
181,0
185,7
196,0
197,6
12,5
46,5
375,0
572,2
688,9
768,2
486,7
823,5
905,0
171,3
74,5
8,7
20,3
İmalat
Elektrik, Gaz ve Su
“Dış ticaret karşılama oranlarının
2002-2014 yılları arasındaki durumu
incelendiğinde; Türkiye toplam, sanayi
ve imalat sanayi dış ticaret karşılama
oranlarının çok yetersiz kaldığı; buna
karşılık, gıda ve içecek sanayi dış
ticaret karşılama oranının %138 -204
arasında olduğu görülmektedir.”
• Başka bir ifade ile inceleme dönemindeki
tüm yıllarda, gıda ve içecek sanayi, dış
ticarette sürekli olarak ihracat fazlası veren
bir yapı sergilemektedir.
• 2002 yılında %138,1 olan gıda ve içecek
sanayi dış ticaret karşılama oranı, 2009
yılındaki %204,0’lık en yüksek seviyesine
ulaştıktan sonra, 2011 ve 2012 yıllarında
%180-185 seviyesine kadar gerilemiştir.
2014 yılında ise %197,6 seviyesine kadar
yükselmiştir.
• Türkiye dış ticaret karşılama oranı 2014
yılında %65,1 gibi oldukça düşük bir
seviyede gerçekleşirken, sanayi sektörü ve
imalat sanayi oranları da (%66,8 ve %78,3)
bundan çok farklı değildir.
72
Türkiye, İmalat ve Gıda ve İçecek
6-2-2Sanayilerinde Dış Ticaret Karşılama Oranları
(2002-2014)
Bölüm:7
Küresel Gıda Pazarına
Ait Bazı Ekonomik
Göstergeler
73
7.1. Buğday
Dünya Buğday Pazarına Bakış
Kaynak: FAO
2012/13
2013/14
tahmini
2014/15
tahmini
milyon ton
DÜNYA BİLANÇOSU
2014/15’e
göre değişim
659.7
715.1
701.7
-1.9
Ticaret
140.8
150.5
149.5
-0.7
Toplam Kullanım
685.6
687.9
699.2
1.6
Gıda
474.4
480.1
485.4
1.1
Yem
132.1
128.6
133.4
3.7
Diğer
79.0
79.1
80.5
1.8
156.9
177.5
179.5
1.1
Dünya (kg/yıl)
67.1
67.2
67.2
0.0
LIFDC (kg/yıl)
46.1
46.1
46.1
0.0
Dünya stok/kullanım oranı (%)
22.8
25.4
25.2
Büyük ihracatçıların stok/tükenme oranı (%)2
14.1
15.3
14.2
FAO BUĞDAY FİYAT ENDEKSİ3
2012
2013
2014
Ocak-Nisan
Ocak-Nisan
2014’e göre
değişim
204
194
183
-11,7
Kapanış stoku
Kaynak: FAO
milyon ton
milyon ton
%
Üretim
1
Üretim Kullanım ve Stoklar
ARZ TALEP GÖSTERGELERİ
Kişi başına düşen gıda tüketimi:
(2002-2004=100)
öngörü
1 Ticaret ortak bir Temmuz/Haziran pazarlama yılına dayanan ihracatı tanımlamaktadır.
2 Önde gelen ihracatçılar Arjantin, Avustralya, Kanada, AB, Kazakistan, Rusya Federasyonu, Ukrayna ve ABD’yi içermektedir.
3 Uluslararası Tahıl Konseyi (UTK) buğday endeksinden türetilmiştir.
“Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım
Örgütü’nün (FAO) Mayıs 2014’te
yayınladığı “The Food Outlook Report”
verilerine göre küresel buğday
üretiminin 2014’te %1,9 küçülmeyle
702 milyon ton olarak gerçekleşmesi
beklenmektedir.”
74
• Bu düşüşün Kanada’da yoğunlaşması ve
Avustralya, Fas, Suriye Arap Cumhuriyeti,
Rusya Federasyonu, Ukrayna ve ABD gibi
ülkelerde de rekoltenin daha düşük olması
ancak Arjantin, Brezilya, Hindistan, Meksika
ve Pakistan’daki daha fazla rekoltelerle
dengelenmesi tahmin edilmektedir.
Kullanım (sol eksen)
Üretim (sol eksen)
Stoklar (sağ eksen)
• 2013/14’teki rekor seviyedeki artışı
takiben uluslararası ticaretin 2014-2015
satış sezonunda sadece 1 milyon ton
civarında azalmayla 149.5 milyon tona
düşeceği tahmin edilmektedir. Asya
bölgesinin toplam ithalatında küçük bir
düşüş tahmin edilse de, birkaç ülkede
devam eden güçlü talepler 2014/15’teki
yüksek ticaret hacmini güçlendiren başlıca
etken olarak görülmektedir. Buna karşın AB
tarafından yapılan alımlar da muhtemelen
artacaktır.
•2014/15’te dünya buğday kullanımının
gıda ve yem artışıyla desteklenerek
699 milyon tonla %1,7 artması ön
görülmektedir. Küresel buğday stoğunun
2015 sezonu kapanışında 180 milyon
tona ulaşması beklenilmektedir. Bu da
sezonun açılış seviyesinin sadece biraz
üstünde olacağı anlamına gelmektedir.
Sonuç olarak dünyanın stok kullanım
oranının az miktarda düşmesi ancak yine
de %25,2 gibi bir yüksek seviyede kalması
beklenmektedir.
7.2. İri Daneli Tahıllar (Kaba Tahıllar)
Dünya Kaba Tahıl Pazarına Bakış
Kaynak: FAO
2012/13
2013/14
tahmini
2014/15
öngörü
milyon ton
DÜNYA BİLANÇOSU
2014/15’e
göre değişim
659.7
715.1
701.7
-1.9
Ticaret
140.8
150.5
149.5
-0.7
Toplam Kullanım
685.6
687.9
699.2
1.6
Gıda
474.4
480.1
485.4
1.1
Yem
132.1
128.6
133.4
3.7
Diğer
79.0
79.1
80.5
1.8
156.9
177.5
179.5
1.1
Dünya (kg/yıl)
67.1
67.2
67.2
0.0
LIFDC (kg/yıl)
46.1
46.1
46.1
0.0
22.8
25.4
25.2
Büyük ihracatçıların stok/tükenme oranı (%)2
14.1
15.3
14.2
FAO KABA TAHIL FİYAT ENDEKSİ
2012
2013
2014
Ocak-Nisan
Ocak-Nisan
2014’e göre
değişim
204
194
183
-11,7
Kapanış stoku
Kaynak: FAO
milyon ton
%
Üretim
1
Üretim Kullanım ve Stoklar
milyon ton
(2002-2004=100)
öngörü
Kullanım (sol eksen)
Üretim (sol eksen)
Stoklar (sağ eksen)
1 Ticaret ortak bir Temmuz/Haziran pazarlama yılına dayanan ihracatı tanımlamaktadır.
2 Önde gelen ihracatçılar Arjantin, Avustralya, Kanada, AB, Kazakistan, Rusya Federasyonu, Ukrayna ve ABD’yi içermektedir.
“FAO’nun 2014 dünya iri taneli tahıl
üretimi için tahmini, dünyanın en
büyük üreticisi olan ABD’deki en büyük
azalmayla, 2013’e göre %3,9’luk bir
düşüşe işaret ediyor.”
• Beklenen kullanım artışı 2013/14 için
tahmin edilenden %7 daha düşüktür.
Bunun nedeni, ABD’deki üretim artışının
fiyatların düşmesine ve bununda tüketimin
artmasına yardımcı olmasıdır. Dolayısıyla
2014/15 dönemi için fiyat beklentisi de
daha yüksektir.
• Endüstriyel kullanımdaki büyüme
son yıllara göre düşük olması
beklenirken, 2013/14’e göre %8,0 artış
sağlayan 2014/15’teki talebi Çin’deki
yem kullanımından kaynaklanması
beklenmektedir.
• Çin ve ABD’nin yıl sonu mısır stoklarında
beklenen düşüş nedeniyle, dünya
stoklarının 2015 ürün sezonunun
kapanışında, açılış seviyesine göre %4,0
(206 milyon ton) azalarak 9 milyon tona
düşeceği tahmin edilmektedir.
75
7.3. Pirinç
7.4. Şeker
Dünya Pirinç Pazarına Bakış
Kaynak: FAO
2012/13
2013/14
tahmini
2014/15
tahmini
milyon ton
DÜNYA BİLANÇOSU
2011/12
2014/15’e
göre değişim
%
Kaynak: FAO
2012/13
tahmini
2013/14
tahmini
milyon ton
DÜNYA BİLANÇOSU
2013/14’e
göre değişim
%
Üretim
491.2
496.9
501.1
0.8
Üretim
175,2
182.4
182.0
-0.2
Ticaret
37.2
39.3
39.2
-0.2
Ticaret
52,5
53.5
56.8
6.2
Toplam Kullanım
478.3
490.3
502.3
2.4
Toplam Kullanım
169,8
173.9
178.0
2.3
Gıda
402.4
410.1
417.1
1.7
Kapanış stoku
66,1
72.7
74.4
2.3
Kapanış stoku
174.8
180.9
180.1
-0.4
1
Dünya (kg/yıl)
24,3
24.8
25.1
1.1
1.7
Dünya (kg/yıl)
56.9
57.4
57.7
0.5
LIFDC (kg/yıl)
12.6
13.2
13.4
LIFDC (kg/yıl)
63.2
64.0
64.7
1.1
38,9
41.8
41.8
35.7
36.0
35.1
ISA (International Sugar Agreemant)
2012
2013
Büyük ihracatçıların stok/tükenme oranı (%)
28.1
27.8
27.0
GÜNLÜK FİYAT ORTALAMASI (US cent/lb)
2014
Ocak-Nisan
Ocak-Nisan
2014’e göre
değişim
FAO PİRİNÇ FİYAT ENDEKSİ
2012
2013
2014
Ocak-Nisan
Ocak-Nisan
2014’e göre
değişim
21.5
17.7
16.9
-7.7
231
233
235
-1.0
2
(2002-2004=100)
1 Takvim yılı ihracatı (ikinci yıl gösterilmiştir).
2 Önde gelen ihracatçılar Hindistan, Pakistan, Tayland, ABD ve Vietnam.
“Cazibesi düşük fiyatlar ve olası bir El Nino hava olayının tekrarı,
2014 dünya pirinç üretim artışında yine zorlanmaya neden olabilir.”
• Son tahminlere göre uluslararası pirinç
ticareti 2014 döneminde hareketli bir
biçimde büyüyecek, ihracatçı ülkelerdeki
bol ürün ve Bangladeş, Endonezya ya
da Filipinler gibi geleneksel ithalatçılar
tarafından artan alımlarla güçlenmesi
beklenmektedir.
76
Dünya Şeker Pazarına Bakış
• 2014’te sektörün beklenen durgun
performansı, son on yıldır ilk kez, dünya
üretiminin kullanım için yeterli olmayacağı
ve 2015 yılına aktarılacak dünya pirinç
stoklarının küçük çapta daralmasını
tetikleyeceği anlamına gelebilir.
“2013/14’te ve dördüncü ardışık
sezon için FAO dünya şeker üretiminin
tüketimden fazla olacağını öngörüyor
ancak beklenen bu muhtemelen daha
önceki yıllara göre muhtemelen daha
düşük olacaktır.”
• Dünya şeker üretiminin 2013/14
sezonunda çok az artması; AB, ABD ve
Rusya Federasyonu’nun düşen üretiminin
Tayland, Hindistan ve Güney Afrika’daki artış
ile dengelenmesi, büyümenin ise dünyanın
en büyük üreticisi olan Brezilya ile sınırlı
kalması beklenmektedir.
7.5. Yağlı Tohum
Dünya Yağlı Tohum Pazarına Bakış
FAO Aylık Uluslararası Fiyat Endeksi
2011/12
2012/13
tahmini
2013/14
tahmini
milyon ton
TOPLAM YAĞLI TOHUM
Bitkisel yağ
%
455.9
481.9
509.4
5.7
Üretim
184.6
189.4
201.1
6.2
Arz2
216.0
221.6
232.7
5.0
184.1
189.4
198.0
4.6
98.2
102.3
105.4
3.1
Stok/kullanım oranı (%)
17.5
16.7
17.3
10.3
9.0
9.6
Üretim
Kaynak: FAO
2013/14’e
göre değişim
KATI VE SIVI YAĞLAR
1
Kullanım3
Ticaret
4
Küspe / Un
KÜSPE VE UN5
Üretim
111.3
119.6
126.9
6.1
Arz
132.4
137.2
145.0
5.7
Kullanım
116.4
117.8
121.9
3.4
Ticaret4
72.9
73.3
79.8
8.8
Stok/kullanım oranı (%)
15.2
15.4
18.0
5.9
7.9
9.6
2012
2013
2014
Ocak-Nisan
Ocak-Nisan
2014’e göre
değişim
Yağlı tohum
224
207
204
-8.4
Küspe/un
241
255
268
9.6
Bitkisel yağ
224
193
198
-0.4
2
FAO FİYAT ENDEKSLERİ (Ocak-Aralık)
(2002-2004=100)
1
2
3
4
Bitkisel, hayvansal ve deniz ürünleri kaynaklı katı ve sıvı yağlar içerir.
Üretim artı açılış stokları
Bilanço kalanı
Ticaret verisi ortak bir Ekim/Eylül pazarlama yılına dayanan ihracatı ifade etmekte, yağ ticareti ile yağ bitkilerinin yağ (küspe)
eşdeğerinin toplamı olarak küspe alınmaktadır.
5 Tüm küspe verileri protein eşdeğeri olarak verilmiştir; küspe ve unlar yağ bitkileri yanında hayvansal ve deniz ürünleri kaynaklı
olanları da içermektedir.
Yağlı tohum
“2013/14 için dünya yağlı tohum
sektöründe küspe ve yağ ürünleri
fiyatlarının ortalama üzerine çıkarak
tüm zamanların en büyük artışını
göstermesi beklenmektedir.”
• Bitkisel yağlarda biyodizel sektöründen
gelen ek talep tüketimin büyümesine
katkıda bulunması beklenmektedir.
• Dünyadaki arz talep durumu geliştikçe
dünya stoklarının özellikle yağlı
tohum stoklarının yeniden yükselmesi
beklenmektedir. Ancak bu olgu, sürekli
düşüşe maruz kalan ve stok kullanım oranını
aşağı çeken soya türevi gıda stokları için
geçerli olmayacaktır.
77
7.6. Et ve Et Ürünleri
Dünya Et ve Et Ürünleri Pazarına Bakış
2012
2013
tahmini
2014
öngörü
milyon ton
DÜNYA BİLANÇOSU
Üretim
Kaynak: FAO
Küçükbaş
eti
%
308.5
311.8
1.1
67.0
67.7
68.0
0.5
Kanatlı eti
105.4
107.0
108.7
1.6
Domuz eti
112.4
114.3
115.5
1.1
Küçükbaş eti
13.7
13.9
14.0
0.5
Ticaret
29.7
30.9
31.3
1.4
8.0
9.1
9.4
3.5
Kanatlı eti
13.0
13.2
13.5
2.4
Domuz eti
7.5
7.4
7.2
-2.1
Küçükbaş eti
0.8
1.0
1.0
-3.7
Dünya (kg/yıl)
42.9
42.9
42.9
-0.1
Gelişmiş (kg/yıl)
76.2
75.9
76.1
0.3
Gelişmekte olan (kg/yıl)
33.5
33.7
33.7
0.0
FAO BUĞDAY FİYAT ENDEKSİ
2012
2013
2014
Ocak-Nisan
Ocak-Nisan
2014’e göre
değişim
182
184
184
-1.0
Büyükbaş eti
Kaynak: FAO
2014’e
göre değişim
304.2
Büyükbaş eti
FAO Uluslararası Et Fiyat Endeksi
Kanatlı eti
Büyükbaş
eti
(2002-2004=100)
“Dünya et üretiminde 2014 yılı için
311.8 milyon tonla sınırlı bir büyüme
bekleniyor, bu 2013’e göre 3.3
milyon tonluk ya da %1,1’lik bir artış
anlamına geliyor”
78
• Büyümenin aynı zamanda talebin de
giderek arttığı belli başlı merkezler olan
gelişmekte olan ülkelerde yoğunlaşması
beklenmektedir.
Domuz et
• Küresel et ticaretinin %14,0 oranla
31.3 milyon tona çıkarak ılımlı bir artış
göstermesi beklenmektedir. Bazı ihracatçı
ülkelerin üretimindeki daralmanın
yansıması olarak bu aşamada büyüme
son yılların ortalamasından daha düşük
olacaktır.
Toplam et
• Kümes hayvanları eti %43,0 ile ticaretin
ana ürünü olarak kalırken bunun
büyükbaş, domuz ve küçükbaş hayvan eti
izlemektedir.
7.7. Süt ve Süt Ürünleri
Dünya Süt ve Süt Ürünleri Pazarına Bakış
2011
2013
tahmini
2014
öngörü
milyon ton
DÜNYA BİLANÇOSU
Toplam süt üretimi
Kaynak: FAO
Kaynak: FAO
2014’e
göre değişim
%
762.3
767.2
783.2
2.1
65.4
67.9
69.1
1.8
Dünya (kg/yıl)
107.7
107.2
108.2
0.9
Gelişmiş (kg/yıl)
222.7
220.3
223.1
1.3
75.3
75.4
76.3
1.1
8.6
8.8
8.8
-0.3
2012
2013
2014
Ocak-Nisan
Ocak-Nisan
2014’e göre
değişim
194
243
266
17.4
Toplam ticaret
FAO Uluslararası Süt Fiyat Endeksi
Gelişmekte olan (kg/yıl)
Üretimin ticarette payı (%)
FAO SÜT FİYAT ENDEKSİ
(2002-2004=100)
“2014’teki süt üretiminin önceki
yıllarla benzer bir oranla %2,1
artarak 783 milyon tona ulaşması
ve Asya’nın bu büyümede en büyük
payı alması beklenilmekte, üretimin
ayrıca tüm bölgelerde artacağı tahmin
edilmektedir.”
• Önemli ihracatçı ülkelerin çoğundaki
süt üretimine olumlu bakış ve devam
etmekte olan güçlü talebe bağlı olarak
süt ürünlerinde dünya ticaretinin
artmaya devam edeceği öngörülmektedir.
Ticaretin son yıllara göre düşük %1,8
oranıyla artarak 69 milyon tona ulaşması
beklenmektedir.
• Çin, İran İslam Cumhuriyeti, Endonezya
ve Filipinler için artan alım tahminleriyle
Asya’nın 2014’te artan uluslararası
talep için ana merkez olarak kalması
beklenmektedir.
• Rusya Federasyonu’nun güçlü tereyağı
ve yağsız süt tozu taleplerinin Avrupa’dan
ithalatı canlandıracağı ve artacağı
öngörülmektedir.
79
7.8. FAO Fiyat Endeksleri
Küresel Gıda Tüketim Fiyat Endeksi ve
Gıda Fiyat Endeksi
Gıda Fiyat Endeksi
Gıda Emtia Fiyat Endeksi
2002-2004=100
290
2002-2004=100
2002-2004=100
250
250
Süt ürünleri
2011
2010
225
260
230
2013
2014
200
230
2012
210
Şeker
Tahıllar
175
190
2011
2012
2013
FAO Küresel Gıda
Tüketim Endeksi
“FAO küresel gıda tüketim fiyat
endeksi istikrarlı”
• FAO gıda fiyatları endeksi Mart ayından
itibaren 3.5 puan ya da %1,6 düşerek 209.3
ortalamayı bulmuş, 7.6 puan ya da %3,5
düşerek Nisan 2013 değerlerinin altında
kalmıştır.
• Düşüşün en büyük nedeni süt
fiyatlarındaki keskin iniştir, ancak şeker
ve bitkisel yağ fiyatları da düşmüştür.
Buna karşılık hububat ve et fiyatları biraz
güçlenmiştir.
• FAO Tahıl fiyat endeksi ortalaması
Nisan’da 206.9 puanla Mart’tan itibaren
sadece 1 puan (ya da %0,5) arttı ancak yine
80
200
Bitkisel yağlar
Et
2014
FAO Gıda
Fiyat Endeksi
150
O
Ş
M N
M
H
de 24 puana ulaşarak (ya da %10,3) Nisan
2013 değerine göre düştü. Aylık artış
ABD’deki hava koşulları iyileştiği için Şubat
ve Mart ayında kayda geçenlerden daha
az belirgin olmuştur. Pirinç fiyatları sabit
kalan çeşitli pazar kesimlerinde aromatik
pirinç çeşitleri dışında zayıflama eğilimi
göstermiştir.
• FAO Bitkisel Yağ Fiyat Endeksi ortalaması
Nisan ayında 199 puanla Mart’tan itibaren
6 puan (ya da %2.8) düştü. Endeksteki
kaymaya beklenen ithalat talebinin altında
kaldığı için değeri düşen hurma yağı neden
olmuştur. Dahası Malezya’nın ihracatı
ülkenin para biriminin güçlü olmasından
dolayı azalmıştır. Diğer yandan soya yağı
fiyatları, pazar küresel soya arzındaki darlık
nedeniyle biraz artmıştır.
T
A
E
E
K
A
170
E
K A O
2013
• FAO Süt Fiyat Endeksi Mart ayı boyunca
17 puanlık ya da %6,9’luk keskin
bir düşüşle 251.5 puan ortalamasını
buldu. Tüm süt ürünleri pazarı Çin’in
(süt tozunun ana ithalatçısı ve yağsız
süt tozunun ikinci büyük ithalatçısı) ve
Rusya Federasyonunun (tereyağının
ana ithalatçısı) azaltılmış alımlarından
etkilenmiştir. Ayrıca Yeni Zelanda’daki
uzatılmış sezon ve yeni yılda iyi bir
başlangıç yapan Kuzey Yarımküre’deki süt
ihracatı için arzın artışı anlamına gelmiştir.
Tüm süt ürünlerinin, özellikle tereyağı ve
süt tozunun fiyatları düşmüştür.
• FAO’nun Et Fiyat Endeksi Mart ayının
0.8 puan ya da %0,4 üzerine çıkarak Nisan
ayında 185.5 puanı buldu. En marjinal
artış domuz etinin daha güçlü fiyatlarının,
Ş
M
N M H
2014
T
A
E
E
kısmen de ABD’deki ihracat arzı üzerindeki
Domuz İshali Salgını’nın etkisini bir
sonucuydu. Büyükbaş hayvan eti fiyatları
tarihi zirvelere yaklaşmasına rağmen
Avustralya ve ABD’deki üretimi etkileyen
hava koşulları nedeniyle fazla bir değişiklik
olmadı. Kümes hayvanları ve küçükbaş
hayvan eti sabit kalmıştır.
• FAO’nun Şeker Fiyat Endeksi Mart’tan
itibaren 4.1 puan ya da %1,6’lık bir düşüşle
Nisan ayında 249.9 puan ortalamasını
bulmuştur. Fiyatlar başlıca üretim
bölgeleri, Tayland, Hindistan ve Avustralya
dahil olmak üzere azalmıştır. En çok üretim
yapan ülkelerdeki genel kuru hava koşulları
fiyatlar üzerine yük getirmiştir.

türkiye gıda ve içecek

Transkript

Benzer belgeler

buradan - Ekin Kimya

Doret Habib

Bölüm Hakkında Detaylı Bilgi Almak İçin Tıklayınız.

Louis Olympia ile Yunan Adaları ve Atina (3 Gece 4 Gün)

Presentation File