günümüz müstakil konut sitelerinde kullanıcı tercihleri: trabzon örneği

GÜNÜMÜZ MÜSTAKİL KONUT SİTELERİNDE KULLANICI
TERCİHLERİ: TRABZON ÖRNEĞİ
Tülay ZORLU *
ÖZET
Konut kullanım şekli ve donatılarının örgütlenme biçimi ile kullanıcısının yaşam biçimi ve tercihlerini
yansıtır. Toplumsal gereksinmelerin zamanla değişim göstermelerine bağlı olarak farklı kullanıcı
gruplarının farklı mekan organizasyonlarına ihtiyaç duymaları tasarımcıları, onların gereksinmelerine ve
tercihlerine yanıt verecek ve farklı iç düzenlemelere olanak sağlayacak yaklaşımlar üzerinde çalışmaya
yöneltmiştir. Hızlı bir toplumsal değişim içinde olan Türkiye gibi ülkelerde bu konu özellikle önem
kazanmaktadır. Bu amaçla ailenin zaman içindeki dinamik yapısı ve mekan kullanım kalıpları
konusundaki kuramsal çalışmaları destekleyecek veriler sağlanması gerekmektedir.
Bu çalışmada kentsel doku içinde yaygın bir yer kaplayan konut alanlarında sayıları hızla artan ve sosyoekonomik düzeyi yüksek ailelerde daha fazla tercih edilir konumda bulunan müstakil konut sitelerindeki
konutlarda kullanıcı tercihleri araştırılmıştır. Çalışmanın amacı belirli bir kullanıcı grubuna hizmet eden
bu konutlarda süreç içinde gibi değişiklikler yapıldığı ve bu değişiklikleri oluşturan, etkenlerin neler
olduğunu belirlemek ve yapılacak tespit ve değerlendirmeleden elde edilecek bilgilerin paralelinde
değişen kullanıcı gereksinimlerini karşılamak üzere bundan sonra tasarlanacak yeni konutlara veri
oluşturmaktır.
Anahtar kelimeler: Müstakil Konut Siteleri, Kullanıcı Tercihleri,
USER PREFERENCES IN DETACHED HOUSING: THE CASE
OF TRABZON
ABSTRACT
Shape of residential use and the organization style of its equipment reflect the lifestyle and preferences of
its user. Depending on the change of social needs in time, different user groups’ requirement of different
spatial organizations have led designers to work on approaches which allow their requirements and
preferences and which enable different internal regulations. This issue especially gains importance in
countries which are in rapid social change such as Turkey. With this purpose, provision of data which
support theoretical studies about the dynamic nature and space usage patterns of family in time.
In this study, user preferences in houses of private housing sites whose number increases in housing sites
within urban fabric and which are preferred more by families whose socio-economic level is high have
been investigated. Purpose of the study is to detect what kind of changes are made in process in these
households which serve to a particular group of users and what are the factors that cause these changes;
and to create data for the new housing that will be designed in the future to fulfill the requirements of
users which change parallel to the information obtained from these evaluations.
Key words: Detached Housing Sites, User Preferences,
*
Yrd. Doç. Dr, Karadeniz Teknik Üniversitesi Mimarlık Fak. TRABZON
137
1.GİRİŞ
Günümüz koşullarında hızla değişen teknoloji yaşamımızın her alanına girerken,
tüm dünyayı saran küreselleşme, ekonomik gelişmeler, eğitim alanındaki değişimler
toplumsal yapıyı, buna bağlı olarak yaşam biçimlerini değiştirmekte ve
çeşitlendirmektedir. Değişen aile yapısı ve yaşam biçimi konuttan beklentileri
doğrudan etkilemektedir.
Toplumsal ve kişisel gereksinmelerin zamanla değişim göstermelerinin bir sonucu
olarak farklı kullanıcı grupları değişik mekân organizasyonlarına ihtiyaç
duymaktadırlar. Ülkemizde de kentleşme olgusunun beraberinde getirdiği hızlı
toplumsal değişim, sosyo-ekonomik ve sosyo-kültürel yapıdaki değişmelere bağlı
olarak, aile büyüklüğü, aile yapısı değişmekte, çalışan kadın ve eğitilen birey sayısı
artmaktadır. Ataerkil aileden çekirdek aileye doğru aile büyüklükleri küçülürken,
bireyselleşme artmaktadır. Dolayısıyla günümüz konutlarındaki, kullanıcının fiziksel
ve psiko-sosyal gereksinmelerini eşit varsayan, sosyo-kültürel farklılıkları, farklı
kimlikleri göz ardı eden birbirinin aynı özellikteki örgütlenme anlayışı ile tekdüze,
kalıp yaşama alanları yaratan tasarım anlayışı kullanıcılar için tatminkâr bir çevre
oluşturabilme potansiyeline sahip değildir.
Çok katlı toplu konut tasarımlarının yanı sıra 1980 sonrasında, kent yakınındaki
banliyölerde, sosyo-ekonomik düzeyi yüksek ailelerce daha fazla tercih edilir
konumda olan müstakil konut sitelerinin sayıları hızla artarak kentlerde daha yaygın
bir yer kaplamaktadır. Bu tip konutlar genelde daha lüks konutlar olarak
değerlendirilmektedir. Bir apartman dairesine oranla toplamda daha fazla kullanım
alanına sahip olmasına karşın, zemin kat alanının küçük olması ve çok katlı çözüm
önerileri, katı planlama anlayışı, kullanıcılarda memnuniyetsizliğe sebep olmaktadır.
Bu amaçla değişen kullanıcı gereksinme ve tercihlerine yönelik kuramsal çalışmaları
destekleyecek veriler sağlanması gerekmektedir.
2. KONUT KAVRAMI
Konut bir barınağın ötesinde birtakım anlamlar içeren çok yönlü bir sistemdir.
Konut, güvenliğin, konforun ve bireyselliğin bir sembolü olarak kullanıcının
yaşamında önemli bir rol oynar. Fiziksel olduğu kadar sosyo-kültürel açıdan da
önemli anlamlar taşır. Konut teriminin basit tanımında yer almayan kültürden
kültüre, yöreden yöreye farklılıklar gösteren birçok aktivite, gereksinim ve insan
ilişkilerini de ifade etmektedir. Konutlar bulundukları bölgenin ve toplumun kültürü,
yaşam biçimi, refah düzeyi, insan ilişkileri gibi birçok konuda önemli bilgiler
aktarır.
138 2.1. Konutta Kullanıcı Tercihlerini ve Konut Planlamasını Etkileyen Faktörler
Konut insanların barınma gereksinimini karşılamak üzere gündeme gelmiş olmakla
birlikte bugün kullanıcısının fiziksel ve psiko-sosyal gereksinmelerini
karşılamasının ötesinde anlamlar içeren, çok boyutlu bir kavramdır.
Konut insanın barınma gereksinimini karşılayan bir bina türü olarak içinde birçok
farklı eylemi barındırır. Bu eylemler kullanıcının özellikleri, gereksinmeleri, yaşam
biçimi, soyo-ekonomik özellikleri vb. birçok etkene bağlı olarak değişir ve
çeşitlenirler.
Temel anlamda konutta; oturma- dinlenme,çalışma-hobi,yemek
hazırlama-yemek yeme,temizlenme (yıkanma + wc ),yatma gibi fonksiyonlar yerine
getirilmektedir.
Konutta yer alan bölümler de konut içindeki bu eylemlerin işlevlere göre
gruplandırılması ile belirlenmektedir. Kullanıcının rahatlığını ve konforunu
sağlayabilmek için konutun bölümleri (yaşama bölümü, yatma bölümü ve ortak
bölümler) ve bu bölümlerde yer alan mekânlar işlevsel açıdan en iyi şekilde
düzenlenmeli ve farklı örgütlenmelere imkan tanıyacak özellikte olmalıdır.
Konut çevresinde gereksinmeler fiziksel gereksinmelerden psiko-sosyal olanlara
doğru derecelenen bir dizilim gösterir. Değişen yaşam koşullarına koşut olarak
farklılaşan gereksinimler, gelişen teknoloji ve buna bağlı olarak değişen-eklenen
ekipman ve donatılar, aile yapısındaki değişmeler, hane halkının küçülmesi ve daha
birçok etkene bağlı olarak konuttan beklentiler değişmektedir. Yaşam biçiminin
değişimine paralel olarak değişen mekânsal gereksinmeler sonucunda önceden
gündemde olan bazı mekanlar önemini kaybederken, yeni yeni mekanlar gündeme
gelmektedir. Bu nedenle konuttaki mekânların boyutları ve örgütlenme biçimlerinin
esneklik sağlayacak şekilde tasarlanması önemlidir (Zorlu, 2004).
İçindeki donatılar ve bunların örgütlenme biçimiyle konut içinde yaşayanların
sembolik dünyasının ve yaşam şeklinin bir uzantısıdır (Gür, 1993a). Konut biçimini,
örgütlenme karakterini belirleyen etkenler çok boyutlu olup iklim, topografya gibi
çevresel faktörlerden, bireyin konutuna ilişkin imgelerine kadar inen düzeyde
çeşitlenmeler içerir. Bu faktörlerin herhangi birindeki değişiklik konuttan
beklentileri n değişmesine sebep olur. Konut biçimini, planlamasını etkileyen
faktörler genel olarak çevresel, toplumsal/yasal, kültürel, sosyal ve bireysel etkenler
olarak gruplandırılabilir. Gür’e göre “Aile büyüklüğü, ailenin sosyo-ekonomik
statüsü, dünya görüşü ve toplumsal tutumları, ailenin yapısı, aile bireylerinin sosyal
yaşamda ve dolayısı ile aile içinde oynadığı roller, ailenin yaşam sürecinin hangi
aşamasında bulunduğu, ailenin toplumla kurduğu ilişkiler, ailenin değer ve
tutumları, ailenin doğrudan konut kullanımına yönelik normları, ailenin öz imgesi
konut örgütlenmesinin sosyal belirleyicileridir” (Gür, 2000). Michelson konutta
yaşamın kuramsal çerçevesini oluşturan üç temel belirleyiciyi; yaşam sürecindeki
aşamalar, yaşam biçimi ve sosyo-ekonomik statü olarak sıralamaktadır (Gür,
1993a)(Gür, 1993b). Kullanıcının konuttan memnuniyeti kişisel, sosyal ve kültürel
faktörler ile ilişkilidir. (Altman vd., 1980) (Amerigoand ve Arogonest, 1997).
139
3. ARAŞTIRMA
3.1Çalışmanın Amacı
Bu çalışmada amaç son yıllarda kentsel doku içinde yaygın bir yer kaplayan
müstakil konut sitelerindeki konutların mekan sayısı, standartları, iç mekan, özelyarı özel mekan örgütlenişlerinin incelenerek kullanıcı tercihlerini araştırmaktır.
Ayrıca çalışma kapsamında farklı plan tiplerinde ve farklı büyüklüklerdeki müstakil
konut sitelerindeki kullanıcıların konutlarıyla ilgili şikâyetçi oldukları özellikler,
olmasını istedikleri özellikler ve konutlarında yaptıkları değişiklerin saptanarak elde
edilen veriler ışığında gelecekte tasarlanacak konutlara veri olacak parametreleri
oluşturmak amaçlanmıştır.
3.2. Yöntem
Çalışma kapsamında ele alınan sitelerde saptama ve anket çalışması yapılmıştır.
Saptama çalışmaları iki aşamada gerçekleştirilmiştir. 1. aşamada incelenen siteler ve
ele alınan örnek konutlara ilişkin belediyece onaylı mimari projeler elde edilerek
orijinal projeye göre konutların kullanım alanları, mekân büyüklükleri, işlevsel
çözüm (mekân örgütlenmesi) özellikleri incelenmiştir. 2. aşamada kullanıcılar ile
görüşme (anket) yapılarak onların kendi gereksinim ve tercihleri doğrultusunda
sonradan yaptığı değişikliklerin neler olduğu ayrıntılı çizim ve fotoğraflarla tespit
edilmiştir. Yanıtlar açık uçlu ve kapalı uçlu olma durumuna göre kodlanarak tablo
haline getirilmiş ve SPSS programı ile bilgisayarda genel frekans dağılımları
yapılmıştır.
3.3. Örneklem Kriterleri
Tablo 1. Örneklem Sayısı
Alan çalışmasında yer alan konutların seçiminde
kullanım sonrası durumu en iyi yansıtacak
kullanım süreleri dikkate alınmış ve mümkün
olduğunca karşılaştırmalara olanak tanıyacak,
farklı plan tipleri seçilmeye özen gösterilmiştir.
Kiracı olan kullanıcıların ihtiyaç duydukları
değişiklikleri yapma olasılıklarının yüksek
olmadığı düşüncesinden yola çıkarak sadece
konut sahibi kullanıcılar ile görüşme yapılmıştır.
Çalışmada Trabzon ili sınırları içinde müstakil
konut sitelerinin yer aldığı bölgelerde konut tipleri
ve yerleşim biçimlerine ilişkin bir ön tespit
çalışması yapıldıktan sonra yapımı tamamlanmış
ve kullanılmakta olan toplam 10 farklı müstakil
konut sitesi seçilmiştir (Tablo 1).
140 Altay
Dalyan
Kule
Kaş
Kamelya
Doğakent
Necatibey
Evim
Kakışım
Pınarkent
Konut
Sayısı
32
15
22
5
18
6
10
111
8
28
Örneklem
Sayısı
7
3
5
1
4
1
2
24
2
6
TOPLAM
255
55
Site Adı
4. BULGULAR
Görüşme yapılan ev hanımlarının yaş, eğitim durumu ve meslekleri;
Kullanıcıların %65,5’i 41–65, %32,7’si ise 21-40 yaş grubunda yer almaktadır.
Eğitim düzeyi ise % 43,6’lık bir oranla lise, %32,7’lik bir oranda ilköğretim,
%23,6’lık bir oranda ise üniversitedir. Mesleki konumları incelendiğinde;
kullanıcıların % 60’nın çalışmadığı, emekli olanların % 20’lik bir dilimi kapsadığı,
diğerlerinin memur (%14,5) ve serbest meslek sahibi (5,5) olduğu belirlenmiştir.
Aile büyüklükleri ise;% 16’sı tek çocuklu, % 37’ si iki çocuklu, %27’si üç çocuklu
%11 lik bir bölümü ise daralan ailedir.
Konutlarda memnun olunmayan özellikler, olması istenen özellikler, konutlarda
yapılan değişiklere ilişkin bulgular çalışma kapsamındaki tüm sitelerin ortak ve her
bir sitenin kendi içinde ayrı ayrı olmak üzere iki farklı şekilde değerlendirilmiştir.
Genel olarak kullanıcıların %95,2’si konutlarından memnun olmadıklarını ifade
etmişlerdir. Memnun olunmayan özellikler; büyüklüğün yetersiz oluşu, eksik
mekânların varlığı, çok katlı olmasının yorucu olması, giriş katı büyüklüğünün
yetersiz olması şeklinde sıralanmaktadır.
Genel olarak konutta olması istenen özellikler, sırasıyla; metrekare olarak daha
büyük, az katlı ve depolama alanları çok olan konut tipi olarak belirlenmiştir.
Tüm sitelerdeki konutlarda yapılan değişiklik türleri sırasıyla toplam metrekareyi
büyütme, mekân birleştirme, mekan ekleme ve mekanların yerini değiştirme olarak
tespit edilmiştir.
Araştırma kapsamındaki sitelerde her sitenin kendi içinde kullanıcılarının
konutlarında memnun olmadıkları özellikler, konutlarında olmasını istedikleri
özellikler ve konutlarında sonradan yaptıkları değişiklikler ayrı ayrı
değerlendirilmiştir.
141
Tablo 2. Evim Sitesi
EVİM SİTESİ
Konum Planı
Siteden Genel Görünümler
M
Bl
T
M
B
H
M
7
B
H
1
G
S
W
4
5
S
Bl
T
Bodrum Kat 39 m2
Zemin Kat 46 m2
1.Kat 46 m2
Kullanıcılarının %96’sının konutlarından memnun olmadığı Evim sitesinde
şikayetlerin; konutun genel olarak büyüklüğünün yetersiz oluşu, tripleks oluşu
sebebiyle kullanıcıyı yorması, depolama alanlarının eksikliği gibi konularda
yoğunlaştığı belirlenmiştir. Konutlarda istenen özellikler ise, metrekare olarak daha
büyük fakat az katlı ve yeterli depolama alanlarının olmasıdır. Evim sitesindeki
konutlarda yapılan değişiklikler; toplam metrekareyi büyütme, mekânları
birleştirme, bazı ıslak mekânların kaldırılması ve mekânların yerlerinin
değiştirilmesi şeklinde gerçekleşmiştir .
142 Tablo3. Pınarkent Sitesi
PINARKENT SİTESİ
D
H
13
12
M
Konum Planı
Siteden Görünümler
Bodrum Kat 72 m2
Bl
T
20
5,50
Şömine
Bl
20
4
1
2
5
8
H
Kemer
Kemer
H
Kemer
H
B
G
S
B
4
B
10
Wc
M
Şömine
M
M
Bl
Zemin Kat 72 m2
1.Kat 97 m2
Bl
Çatı Katı 45 m2
Pınarkent sitesinde kullanıcıların %84’ü konutlarının orijinal halinde memnun
olmadıklarını ifade etmişlerdir. Konutlarda memnun olunmayan özellikler; giriş
katının büyüklüğünün yetersiz olması, çok katlı olmasının kullanımı zorlaştırması,
zemin katta giriş-merdiven-salon-mutfak ilişkisinin iyi olmaması gibi özelliklerdir.
Kullanıcıların konutlarında olmasını istedikleri özellikler ise, az katlı olması, salon
ile aynı katta ayrı bir oturma odası ve yeterli depolama alanlarının olmasıdır. Bu
sitede kullanıcıların konutlarında yaptıkları değişiklikler; toplam metrekareyi
büyütme, bazı mekânların birleştirilmesi, bazı mekânların kaldırılması ya da yeni
mekânlar eklenmesidir.
143
Tablo 4. Kakışım Sitesi
KAKIŞIM SİTESİ
Siteden Görünüşler
12
13
1
3
13
M
M
B
D
2. Bodrum Kat 62 m2
Bl
6
6
B
1. Bodrum 62 Kat
Bl
5
6
5
6
20
M
B
B
M
4
510
Kat a
l nı r M er diven
20
7
510
7
20
Kat a
l nı r M er diven
4
4
4
Bl
470
Zemin Kat 92 m2
3
M
M
D
Konum Planı
1
12
Bl
10
420
20
1.Kat 92 m2
420
10
340
150
Çatı Katı 26 m2
Kakışım sitesinde de kullanıcıların konutlarında memnun olmadıkları özellikler;
giriş/mutfak/salon ilişkisi kötü olması, depolama kiler ihtiyacını giderecek
mekânların olmaması ve çok katlı olması yorucu olmasıdır. Kullanıcıların
konutlarında olmasını istedikleri özellikler ise, az katlı ve yeterli depolama alanları
olan konuttur. Kakışım sitesinde kullanıcıların konutlarında yaptıkları değişikliklere
baktığımızda, yapılan değişikliklerin mekân bölme, mekân birleştirme, ıslak mekân
eklenme şeklinde gerçekleştiği görülmüştür .
144 Tablo 5. Necatibey Sitesi
NECATİBEY SİTESİ
Konum Planı
Siteden Görünümler
Bodrum Kat 50 m2
Zemin Kat 55 m2
1.Kat 61 m2
Çatı Katı 20 m2
Necatibey sitesinde kullanıcıların memnun olmadıkları özellikler konutlarında
giriş/salon/mutfak ilişkisi kötü olması, giriş katı büyüklüğü yetersiz olması,
sirkülasyon alanları ile mekanlar arasındaki ilişkinin rahat olmaması, merdivenin dar
olması gibi özelliklerdir. Kullanıcılar konutlarının daha geniş ve gerekli depolama
alanlarına sahip konutlar olmasını istemişlerdir. Kullanıcıların mevcut konutlarında
yaptıkları değişiklikler ise bodrum katı değiştirerek ıslak ve kuru mekân ekleme,
mekan bölme, toplam metrekareyi büyütme şeklindedir.
145
Tablo 6. Doğakent Sitesi
DOĞAKENT SİTESİ
Konum Planı
Siteden Görünümler
Siteden Görünümler
B!
1
1
3
4
Wc
G
H
12
5
B1
2
Wc
H
B
6
B
M
Bodrum Kat 59 m2
Zemin Kat 70 m2
1.Kat 82 m2
Doğa sitesinde kullanıcılar genel olarak konutlarından memnun olduklarını ancak
kiler vb. mekânlarının olmamasından rahatsızlık duyduklarını ifade etmişlerdir.
Kullanıcılar konutlarında herhangi bir değişiklik yapmamışlardır.
146 Tablo 7. Altay Sitesi
ALTAY SİTESİ
Konum Planı
Siteden Görünümler
Siteden Görünümler
1
T
5
B
B
H
M
T
4
M
2
4
T
Bl
Siteden Görünümler
Zemin Kat 53 m2
1.Kat 58 m2
Kullanıcılarının yaklaşık % 86’sının konutlarından şikâyetçi olduğu Altay sitesinde
aksak buldukları özellikler ağırlıklı olarak; eksik mekânların varlığı, giriş katı
büyüklüğünün ve oda sayısının yetersiz oluşu, zemin katta giriş holü / wc / salon /
merdiven ilişkisinin iyi kurgulanmamış olmamasıdır. Kullanıcılar öncelikli olarak
zemin katta işlevsel ayırım (giriş holü/salon, giriş holü/ salon/merdiven
bağımsızlığı), metrekare olarak daha büyük, yeterli depolama alanları ve kış bahçesi
vb. alternatifli yarı açık mekan kullanımını konutta aranılan diğer özellikler olarak
sıralamışlardır. Bu sitedeki konutlarda yapılan değişiklikler toplam metrekareyi
büyütme, mekan eklenmesi, yarı açık mekan eklenmesi ve bazı mekanların
kaldırılması olarak gerçekleşmiştir.
147
Tablo 8. Dalyan Sitesi
DALYAN SİTESİ
Konum Planı
Bar bekü
Siteden Görünümler
B
K
Bl
1
G
B
5
9
2
4
M
T
7
M
H
9
4
B!
Zemin Kat 51 m2
1.Kat 68 m2
4
Çatı Katı 33m2
Dalyan sitesinde kullanıcıların tümünün konutların mekan organizasyonundan
hoşnut olmadıklarını belirtmişlerdir. Memnun olmadıkları özellikler; giriş katı
büyüklüğünün yetersiz oluşu, giriş/salon/mutfak ilişkisinin rahat olmayışı,
yönlenmenin iyi olmaması ve depolama mekânlarının olmamasıdır. Kullanıcılar
metrekare olarak daha büyük ve mekanlar arası işlevsel ayırımı iyi planlanmış,
salondan ayrı bir oturma odası ve yeterli depolama alanları olan konutlar
istediklerini dile getirmişlerdir. Dalyan sitesinde kullanıcıların yaptıkları
değişiklikler, mekânları birleştirme, yeni mekân eklenme ve toplam metrekareyi
büyütme şeklindedir .
148 Tablo 9. Kule Sitesi
KULE SİTESİ
Konum Planı
Siteden Görünümler
T
Bl
1
2
4
11
S
5
H
4
H
B
Bl
Bl
B
B
M
A
Zemin 59 m2
M
M
1.Kat 94 m2
Çatı Katı 31 m2
Kule sitesinde kullanıcıların tümü konutlarında planlama ile ilgili memnun
olmadıkları özellikler olduğunu belirtmiştir. Bu özellikler, giriş holü/wc/salon
ilişkisinin iyi olmaması, giriş katı büyüklüğünün yetersiz oluşu, eksik mekânlar
olmasıdır. Kullanıcılar, metrekare olarak daha büyük, yeterli depolama alanları olan
ve işlevsel ayırımı iyi planlanmış konutlar istediklerini belirtmişlerdir. Bu sitedeki
konutlarda yapılan değişiklikler ise yeni mekânlar eklenmesi, toplam metrekareyi
büyütme, wc, banyo gibi ıslak mekânların iptal edilmesi ya da bazı katlara
eklenmesi, şeklinde gerçekleşmiştir.
149
Tablo10. Kamelya Sitesi
KAMELYA SİTESİ
Konum Planı
Siteden Görünümler
Barbükü
Bl
4
S
9
5
Bl
B
T
H
10
W
M
B
Zemin Kat 58 m2
1.Kat 73 m2
2,00
4
T
2
1
10
T
M
M
Çatı Katı 29m2
Kamelya sitesinde kullanıcılar özelliklerde zemin katta, giriş/salon/mutfak ilişkisinin
kötü olmasından, giriş holü, depo vb mekanların olmamasından şikayetçi
olmuşlardır. Konutlarında mekânlar arası işlevsel ayırım ve yeterli depolama alanları
istediklerini dile getirmişlerdir. Konutlarda yapılan değişiklikler sırasıyla yarı açık
mekan eklenmesi, giriş holü, depo eklenmesi ve toplam metrekareyi büyütme olarak
belirlenmiştir.
150 Tablo 11. Kaş Sitesi
KAŞ SİTESİ
Konum Planı
Siteden Görünümler
M
M
Bl
5
G
B
B
S
2
4
Bl
1
4
B o şl u k
T
Bl
2
Zemin Kat 62 m
2
1.Kat 74 m
Kaş sitesinde kullanıcılar genel anlamda mekân organizasyonundan memnun
olduklarını ancak kiler vb. mekânların eksik olduğunu dile getirmişlerdir. Kaş
sitesindeki kullanıcıların konutlarında herhangi bir değişiklik yapmadığı
saptanmıştır
5. SONUÇLAR
y Bu tip konutların tercih edilmesinde en önemli etkenleri müstakil olmaları ve
şehrin gürültüsünden uzak, temiz hava, manzara gibi çevresel etkenlerdir.
y Tüm sitelerde kullanıcıların öznel değerlendirmelerinde çevresel faktörler
olumlu değerlendirilirken konutların arsaya yerleşim şekilleri ve konutlar arasındaki
mesafeler ile ilişkili olan planlama faktörü ise genellikle olumsuz olarak
değerlendirilmiştir. Konut yerleşimlerinde sıra ve ikiz evler şeklindeki planlama
özellikle, ön-arka bahçe ya da teras kullanımlarında mahremiyet açısından
rahatsızlık yarattığı gerekçesi ile beğenilmemiştir. Konutların ayrık olarak
tasarlanması isteği ön plandadır.
y Kullanıcıların çok büyük bir çoğunluğu sitelerinde konutların birbirinin aynı
olmasını tercih etmekte, hatta bahçe düzenlemelerinin dahi tek tip yapılmasını
istemektedirler. Aynı olmasını isteyenler içinde çok az görüşmeci sadece dış
cephede farklı renkler kullanılabileceğini belirtmektedirler. Bunda estetik kaygıların
yanı sıra farklı olursa bir başkasının konutuna öykünmenin yaşanabileceği
korkusunun etkili olacağı açıkça ifade edilmiştir. İç düzenlemeleri birbirine
151
benzemeyen ancak, dışarıdan diğerleri ile aynı görünen konutlar tercih edilmektedir.
Burada yine bireysel kimlikten çok grup kimliği ön plana çıkmaktadır.
y Sitelerde kullanıcıların % 50’ si konutlarındaki bahçe mesafelerini çok yakın
ve rahatsız edici bulmasına rağmen, bu konuda önlem alanlar çok azınlıktadır.
Alınan önlemler de daha çok ağaç, bitki gibi bölücü elemanlarla sağlanan doğal
çözümlerdir.
y Kullanıcıların çok büyük bir çoğunluğu (% 91) konutlarından memnun
değildir ve memnun olmayanların neredeyse tamamı da(%89) konutlarında
değişiklikler yapmıştır.
y Genel anlamda konutlarda memnun olunmayan yönler; ‚ Konutta giriş holü,
kiler-depo, ısıtma gibi mekanların eksik oluşu,
büyüklüğün yetersiz oluşu, çok
katlı olmasının kullanıcıyı yorması,giriş katı büyüklüğünün yetersiz olması,girişsalon-mutfak-wc ilişkisinin iyi kurulmamış olmasıdır.
y Konutlarda olması istenen başlıca özellikler; metrekare olarak büyük olması,
depolama alanları olması, az katlı olması, zemin kattaki mekanlar arsında işlevsel
ayırımı sağlayacak iyi bir örgütlenmenin yapılmasıdır.
y Konutlarda en çok yapılan değişiklikler sırasıyla; toplam metrekareyi
büyütme, mekânları birleştirme, yeni mekan ekleme, bazı ıslak mekanları iptal etme
ve mekanların yerini değiştirmedir.
y Konutlarda çocuk odaları dışında aile bireylerinin bir veya birkaçının özel
uğraşlar için kullandıkları özel mekânlara sahip olma oranı % 18’ dir. Bunlar da
genelde çalışma odası ve kütüphane olarak kullanılan mekânlardır.
y Konutlarda en mahrem alan ebeveyn yatak odasıdır. Konutların
planlanmasında yatak odalarının konumlanışı ile ilgili herhangi bir olumsuz
değerlendirme söz konusu olmamıştır. Diğer mekânlar ise sırasıyla banyo ve
mutfaktır. Burada sözü edilen banyo varsa ebeveyn banyosu ya da yatak odalarının
olduğu kattaki genel banyodur.
y Mahremiyet açısından olumsuz olarak değerlendirilen özellikler içinde
konutun balkon, teras bölümlerinin rahat kullanımını sağlayacak sınırlayıcı
elemanların olmayışı ve konutların çok yakın yerleştirilmiş olması ilk sıradadır.
Konut içinde memnuniyetsizlik ve şikâyetler ağırlıklı olarak, sadece zemin katta
giriş holü bulunmayıp doğrudan salona girilen ve salon-mutfak-wc-merdiven
düzenlemelerinin iç içe olduğu, işlevsel ayırımın iyi çözülmediği konutlarda yer
almaktadır.
y Konutlarda en sevilen özelliklerin sıralamasında özel açık mekân kullanımı
birinci sıradadır. Bu bağlamda konutun bir bahçesinin olması kullanıcılar tarafından
çok olumlu bir özellik olarak değerlendirilmektedir.
y Özellikle eğimli arazide yer alan konutlarda kottan kazanılan bodrum
katların kullanıcıların değişen ihtiyaçlarına yönelik mekânları düzenleyebilmelerine
imkân tanımasından dolayı, bu konutlarda genelde balkon ve terasların kapatılarak
mekâna katılması biçiminde bir değişiklik yapılmamıştır. Düz arazideki konutlarda
ise özellikle giriş holü olmayan konutlarda teras kapatılarak giriş holü yapılmış,
bazılarında da teraslar ahşap ve cam malzeme ile çevrilerek günlük oturma odası
şeklinde düzenlenmiştir. Bu anlamda en yoğun değişiklikler varsa, bodrum katlarda;
hafriyatla alan kazanma ve alanı yetersiz bulunan zemin katlarda bahçeye taşma
yaparak bu katı genişletme şeklinde olmuştur. En az değişimler ise yatak odalarının
152 bulunduğu 1. katlarda yapılmıştır. Salon, mutfak gibi ortak kullanılan mekânlarda
değişiklikler daha fazladır.
y Tüm sitelerde kullanıcılar depolama ihtiyacını karşılamak için kiler, depo vb.
mekânlara gereksinim duyduklarını özellikle belirtmişlerdir. Ayrıca bahçe
malzemeleri vb. için konut dışında da depolama alanı ihtiyacı duyulmaktadır.
Konutun işlevsel kullanımını sağlayacak, kullanıcının yaşamını kolaylaştıracak
depolama alanlarının eksikliğinin tüm görüşmelerde de tekrarlanan konutta işlevsel
açıdan büyük bir eksikliği ortaya koymaktadır.
y Konuttan memnun olunmayan özellikler içinde zemin kat büyüklüğünün
yetersizliği hemen hemen tüm sitelerde ortak görüş olarak saptanmıştır. Zemin katta
giriş holü-diğer katlarla bağlantı-mutfak-salon-wc ilişkilerinde işlevsel ayırımın iyi
planlanması istenmektedir. Genelde tek salon yaşama alanı olarak yeterli
olmamakta, alternatif olarak özellikle salon ile aynı katta ikinci bir oturma odası
istenmektedir. Ayrı bir oturma odasının planlanamadığı durumlarda salonun daha
geniş planlanması tercih edilmektedir.
y Konutlarda doğrudan salona girilen, giriş holü bulunmayan çözümler kullanıcı
tarafından beğenilmemekte ve mutlaka ayrı giriş holü istenmektedir. Ayrı giriş holü
bulunmayan, doğrudan salona girilen sitelerde kullanıcılar sonradan bir giriş holü
eklemişler ya da eklemeyi düşünmektedirler. Üst katlara çıkan merdivenin salonda
yer alması mahremiyet, ısı kaybı gibi nedenlerle tercih edilmemekte ve bu yüzden
merdivenin giriş holünde yer alması tercih edilmektedir.
y Müstakil konutlarda iki kattan daha fazla katlı çözümler çok yorucu ve
kullanışsız olduğu için tercih edilmemekte, zemin + 1 kat olması istenmektedir.
Özellikle orta yaşlı kullanıcılar tarafından, bir asansör yerinin de tasarım aşamasında
düşünülmesi gerektiği belirtilmektedir.
y Özellikle salon, yatak odası gibi mekanlarda boyutların mobilyaların işlevsel
yerleştirmelerini sağlayacak şekilde ayarlanması istenmektedir. Yani mekân
boyutları, sadece belli bir metrekareyi sağlamanın ötesinde, günümüz donatılarının
işlevsel kullanımına imkan verecek şekilde oluşturulmalıdır.
6. KAYNAKLAR
Altman, I., Rapoport,A., and Wohnwill,J.F., (1980), Human Behavior and
Environment, New York, Plenium Pres.
Ammerigo, M., Aragonest,J.I., A Theoretical, and Methodological Approach to the
study of Residential Satisfaction, Journal of Environmental Psychology (17), 47-57.
Gür, Ş. Ö., (1993a), Konut Sorunu Ders Notları, KTÜ Mühendislik-Mimarlık Fak.,
Fakülte Ders Notları: 36, Trabzon.
Gür, Ş.Ö., (1993b), Konutta yaşam Niteliğini Belirleyen Boyutlara Genel Bir Bakış
Doğu
Karadeniz Bölgesi Nitelikli Konut Araştırması, Ş.Ö.Gür ve S.E. Aydemir
(yön), Proje No: 9/A, Cilt 4, KTÜ Mimarlık Böl., Trabzon.
Gür, Ş.Ö., (2000), Doğu Karadeniz Örneğinde Konut Kültürü, İstanbul,
Yapı Endüstri Merkezi Yayınları.
Zorlu, T. (2004), Müstakil Konut Sitelerinde Değişim / Dönüşüm Sorunsalı ve
Kimlik: Trabzon Örneği, Doktora Tezi, KTÜ, Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
153