inovasyon ve gümrüklerde inovasyon üzerine bir çalışma

İNOVASYON VE GÜMRÜKLERDE İNOVASYON ÜZERİNE
BİR ÇALIŞMA
Aydın GÜNGÖR
Gümrük Müdür Yardımcısı
DENİZLİ-2013
1
BİRİNCİ BÖLÜM
İNOVASYON
A- GENEL OLARAK
İnovasyon, hayatımızı kolaylaştıran, toplumları geliştirebilecek olan önemli bir kavramdır.”İnovasyon
kelimesi ve bu kelimenin barındırdığı içerik özellikle 2005 yılından bu yana daha da yoğun bir
biçimde tartışılır hale gelmiştir. Bu sevindirici bir durum olarak algılanmalıdır. Toplumun bilimsel
düşünme, Araştırma - Geliştirme ve yenilikçilik alanlarında attığı her adımın Türkiye’nin refah
düzeyinin artışında katkısı olacaktır.”(UİG,2008:1)
İnovasyon bütün dünyada büyük önem kazanmıştır. Avrupa Komisyonu 2009 yılını “yaratıcılık ve
yenilik yılı olarak ilan etmiştir.
“İnovasyon, günümüzde devletlerin ekonomik durumunu bile etkileyebilecek dereceye gelmiştir. Bu
nedenle, birçok ülke bu konuya kaynak ayırıp, yatırımlar yaparak özel önem vermektedir. Örneğin
Finlandiya yaklaşık 25 yıl önce bu çalışmalara başlayarak, son yılların rekabet gücü en yüksek ülkesi
konumuna gelmiştir.”(TAMSAT,2011:1)
Öte yandan inovasyon kuruluşlar için de büyük önem arz etmektedir. Zira “Bir kuruluşa rekabet
üstünlüğü veren yeni bir ürün, hizmet ya da iş yapma tarzıdır.”(Mentor,2009:15)Bu nedenle kuruluşlar
inovasyon çalışmalarına büyük önem vermek durumundadırlar.
IBM nın dünya çapında yürüttüğü ve raporu yeni yayımlanan araştırmada, 765 CEO, inovasyonun en
önemli konu olduğunu söylemişlerdir. İnovasyon sayesinde birçok mucit iyi paralar kazanmış, iyi
yerlere gelmişlerdir.(TAMSAT,2011:1)
İnovasyon, katılımcı bir süreçtir. Açık, katılımcı ve paylaşımcı bir anlayışın temelleri ise iyi işleyen
bir demokratik rejimin varlığına dayanır. İnovasyon yapan bir toplum için de; düşünen, sorgulayan,
yargılayan ve yaratıcılığı gelişmiş genç nesillere; genç nesillerle birlikte olan yetişkin yaştaki
yeteneklere gerek duyulmaktadır.(UİG,2008:4)
Ülkemizde inovasyonun daha iyi anlaşılabilmesi için ilköğretim programına “Teknoloji Tasarım” dersi
konularak, çocukların ve gençlerin daha iyi aydınlatılması amaçlanmaktadır.
2
a-İnovasyon
inovasyon, latince bir sözcük olan”innovatus”tan türemiştir.”Toplumsal, kültürel ve idari ortamda yeni
yöntemlerin, kullanılamaya başlanılması”anlamındadır.
Türk Dil Kurumu(TDK)güncel
kullanılmaktadır(TDK,2013)
Türkçe
sözlükte
inovasyon
kavramı
“Yenileşim”olarak
“Türkçe literatürde inovasyon yerine “yenilik” ve “yenileşim”kelimeleri de kullanılmaktadır.
inovasyon, kavram olarak hem yenileme sürecini, hem de bu süreç sonunda ortaya çıkan bir sonucu
anlatmaktadır.”(Mutioğlu-Gözlü,2011:122)
Yeniliğin hammaddesi yaratıcılık, yaratıcılığın hammaddesi düşünce, düşüncenin hammaddesi hayal
gücüdür. Hayal gücünü harekete geçiren şey insanın fizyolojik ve psikolojik özelliklerinin yanısıra
ihtiyaçlarıdır.(Ürper,2005:21).”Bir hayal bir kere düşünülmeye görsün, öbür gerçeklerin arasında
yerini alır ve bir daha asla yıkılmaz…”(Steinbeck,2012:39)
İnovasyon kavramını açıklamaya yönelik olarak yapılan en genel ve uluslararası alanda kabul gören
tanım OECD ile Avrupa Komisyonunun birlikte yayınladığı Oslo klavuzunda yer almaktadır. Oslo
Kılavuzuna(2005) göre inovasyon, yeni veya önemli ölçüde değiştirilmiş ürün(mal ya da hizmet) veya
sürecin; yeni bir pazarlama yönteminin; ya da iş uygulamalarında, işyeri organizasyonunda veya dış
ilişkilerde yeni bir organizasyonel yöntemin uygulanmasıdır.(OECD-Eurostat,2055:50-55)*
İnovasyon; farklı, düşünülmemiş, yeni fikirler geliştirmek ve bunları uygulamaya çalışmaktır. Bu
fikirler, daha önce çözülmemiş sorunları çözmek veya daha önce karşılanamayan ihtiyaçlara cevap
vermek amacıyla geliştirilebilir. Ya da zaten var olan pek çok ürün ve hizmeti daha güzel, daha
kullanışlı, daha çok insanın işine yarayacak hale getirmeyi amaçlayabilir. Bu fikirlerin hayata
geçirilmesi ve ortaya ürün, hizmet veya iş yapış yöntemlerinin çıkarılması, ardından bunların
uygulanmaya başlanmasıyla inovasyon yapılmış olur.(TAMSAT,2011:1)
Geniş anlamda düşünüldüğünde günlük yaşamda hepimiz hiç farkında olmadan inovasyon yapıyor
olabiliriz. Bebeği susturmak için yeni yöntemler bulmak bir inovasyondur. Bir zamanlar
minübüsçülerin direksiyon simidine ilave ettikleri bir aparat, bir kol daha iyi manevra kabiliyetine
yardımcı olduğundan bir inovasyondur. İnovasyonun, başlangıç noktası çözüm bekleyen sorunlar ya
da ihtiyaçlarımız olmaktadır.
b-İnovasyon, Buluş ve Yaratıcılık Ayırımı
İnovasyon, geleceği oluşturacak şartlarla ve sürdürülebilir karlı büyüme sağlamakla ilgilidir. Buluş ise,
doğada var olan fakat insanoğlu tarafından anlaşılmayan, gözönünde olmasına rağmen fayda ve
zararları görülmeyen materyallerin bulunmasıdır. Buluş mutlaka yaratıcılığı kullanmayı gerektirir.
Yaratıcılık burada mutlak anlamda anlaşılmamalıdır. Yani, olmayan bir şeyi hayal edebilme, herkesten
farklı yollarla yapabilme ve yeni fikirler geliştirebilme yeteneğidir. Yaratıcılık günlük olaylara ve
nesnelere herkesten farklı bakabilmek ve farklı yaklaşım tarzı geliştirebilmektir.(Bal,2011,241)
Buluşların sonuçlarından yararlanılabilir ancak asıl önemli olan ekonomik getirisi olan, henüz
yapılmamış, bilinmeyen bir şeyleri yapmaktır. İcatlar ve patentler, inovasyon için büyük fırsatlar
3
içerir, ama girişimciden beklenen icat yapması değil, invasyon yapmasıdır. Çünkü o zaman pazar
payını ve karlılığını artırıp rekabet gücünü yükseltebilir.(TAMSAT,2011:2)
İnovasyon ve buluş farkını en iyi özetleyen SINGER dikiş makinesi örneğidir. SINGER dikiş
makinesini 1846 yılında, Bostonlu mucit Elias HOWE icat etmiştir. Ama buluşunu inovasyona
dönüştüremeyen HOWE, hem icat ettiği makineyi adını verme hem de bundan milyarlarca dolar
kazanma şansını kaybetmiştir. Bu işi İsaac SINGER başarmış ve dünyada dikiş makinesi denilince
akla gelen isim olmuştur.
c-Teknoloji ve İnovasyon
Üretim tarzında meydana gelen değişimle birlikte tarımsal özellik taşıyan toplumlar sanayi toplumu
özelliği taşımaya başlamıştır.20.yy’nın ortalarına kadar devam eden bu süreç bu tarihten sonra yüksek
teknolojik gelişmeye bağlı olarak bir kere daha değişime uğramış ve sanayi toplumu özelliği gösteren
toplumlar zamanla bilgi toplumu özelliğini yansıtmaya başlamışlardır. Teknolojinin toplumlar
üzerinde yaratmış olduğu bu değişim, teknolojiyi daha ileri düzeyde uygulayan gelişmiş ülkelerde
daha hızlı yaşanırken, teknolojiyi daha sınırlı düzeyde uygulayan az gelişmiş ve gelişmekte olan
ülkelerde daha yavaş yaşanmıştır ve yaşanmaya devam etmektedir.(Kılıç-Savrul-Ustaoğlu,2011:225)
Teknoloji hangi yönüyle ele alınırsa alınsın sadece firmaların ve sektörlerin rekabet üstünlükleri için
değil, aynı zamanda ülkelerin verimlilikleri açısından da yaşamsal bir öneme sahiptir ve yarattığı
etkiler bakımından ülkelerin gelişmişlik ya da gelişmemişlik düzeylerinde belirleyici rol
oynamaktadır.(Kiper,2004:61)
B-İNOVASYON TÜRLERİ
İnovasyon birçok açıdan ele alınıp değerlendirilebilir.
I-Kapalı Ya da Açık Olması Yönünden
a-Kapalı İnovasyon
Kapalı inovasyon, başarılı, yenilikçi, çalışmaların kontrol gerektirdiğini savunmaktadır. Kontrolü
merkezde tutan bu anlayışa göre şirketler, iş alanlarında ihtiyaç duydukları fikirleri kendileri,
türetmeli, geliştirmeli, yapılandırmalı, pazarlamalı, finanse etmeli ve tamamen iç kaynakları ile
desteklemelidir. Firma sınırları içinde varolan bilginin yine sınırları içinde kalması ve firma sınırları
dışında oluşmuş bilginin kullanılmaması anlamını taşır.(UİG,2008:43)
b-Açık İnovasyon
İkinci dünya savaşı öncesinde firmaların büyük bir bölümü kapalı inovasyon diye anılan yapı
çerçevesinde hareket etmekteydi. İnovasyon yapan şirketler çalışamalarını sır halinde bünyelerinde
saklamakta, kendi Ar-Ge laboratuarları dışında üretilen bilgiden yararlanmayı düşünmemekteydi.
Geçtiğimiz yıllarda ise dünya bilginin çok daha hızlı yaygınlaştığı teknolojik ve toplumsal
değişiklikler yaşadı. Yaşanan bu gerçekliğin ardından açık inovasyon sistemi şu tezi koydu: şirketler
kesimi, bilginin yayılmasının engellenmeyeceği gerçeğine karşı duramayacaklarına göre nasıl
faydalanabileceklerine dair dersler çıkarmalıdır. Bilginin çok yaygın biçimde geçişken olduğu
bugünkü dünya düzeninde, şirketler tamamen kendi yaptıkları araştırmalarla sınırlı kalmamalı, bu
4
sınırlama yerine diğer şirketlerin buluşlarını ve proseslerini satın almalı veya lisanslarını temin
etmelidir. Ayrıca, kendi iş alanı için yarattığı ancak kullanmadığı buluşlarını da firmaların sınırları
dışınan çıkarması gerekir. Bunun yöntemleri arasında lisanslama, ortaklıklar kurma gibi alternatifler
bulunmaktadır.(UİG,2008:43)
KAPALI İNOVASYON PRENSİPLERİ
Firmamız en yetenekli insanlarla çalışır
Ar-Ge’den kar edebilmek için icat etmeliyiz,
geliştirmeliyiz ve kendimize mal etmeliyiz
Firma, yarattığı yenilikçi değeri pazara ilk sunan
kurum olmalıdır
Endüstri içinde en iyi ve en çok fikri üreten
kurum kazançlı çıkar
İnovasyon süreçlerimizi kontrol etmeliyiz.
Böylece rakiplerimiz fikirlerimizden yararlanıp
kar edemezler.
AÇIK İNOVASYON PRENSİPLERİ
Tüm yetenekli insanlar bizim firmamızda
çalışmaz. Gerek firmamızda, gerek firmamızın
dışındaki yetenekli işgücü ile çalışmalıyız
Kurum dışında yapılan Ar-Ge ‘nin önemli bir
değeri vardır; bünyede yapılan Ar-Ge ise,
dışardaki değerden yararlanmalıdır.
Pazarda ilk olmaktan çok iyi bir iş modeli
geliştirmek önemlidir.
Dışarıdaki ve içerideki en iyi fikirlerden
yararlanmasını bildiğimiz takdirde kurumumuz
kazançlı çıkacaktır.
İnovasyon proseslerimizi diğer kurumların
kullanmasından kar etmeliyiz; aynı zamanda,
eğer iş modelimizi daha iyiye taşıyacaksa diğer
kurumların fikri mülkiyet haklarını satın
almalıyız
Tablo-1 Kapalı ve Açık inovasyon Prensipleri(UİG,2008:43)
II-Ekonomik Açıdan
İnovasyon kavramını açıklamaya yönelik olarak yapılan en genel ve uluslararası alanda kabul gören
tanım OECD ile Avrupa Komisyonunun birlikte yayınladığı Oslo Kılavuzunda yer almaktadır.
Kılavuza göre inovasyonu dört tür altında sınıflandırmak mümkündür.
a-Ürün İnovasyonu
Mevcut özellikleri veya öngörülen kullanımlarına göre yeni ya da önemli derecede iyileştirilmiş bir
mal ya da hizmetin ortaya konulmasıdır. Bu inovasyon çeşidi; teknik özelliklerde, bileşenler veya
malzemelerde, birleştirilmiş yazılımda önemli derecede iyileştirmeleri içermektedir.
5
b-Süreç İnovasyonu
Yeni veya önemli ölçüde geliştirilmiş/iyileştirilmiş üretim ya da dağıtım yöntemlerinin
gerçekleştirilmesidir. Bu inovasyon tekniklerde, ekipmanda veya yazılımda önemli değişiklikleri
içerir.
c-Pazarlama İnovasyonu
Ürün tasarımında veya paketinde, ürün konumlandırmasında, ürün tanıtımında ya
fiyatlandırmasında önemli değişiklikler içeren yeni bir pazarlama yönteminin uygulanmasıdır.
da
d-Organizasyonel İnovasyon
Firmanın ticari uygulamalarında, işyeri organizasyonunda veya dış ilişkilerinde yeni bir
organizasyonel yöntemin uygulanmasıdır.(Kılıç-Sarul-Ustaoğlu,2011:226)
III-SÜREKLİLİĞİ AÇISINDAN
A-Kademeli İnovasyon
Bu tip inovasyon, genellikle sektörün köklü ve sağlam firmalarında meydana gelir. Kademeli ve
bilinçli şekilde mevcut teknolojinin geliştirilmesi olarak tanımlanabilir. Bu tip inovasyonlar inovatif
kurumlarda sıkça gerçekleşir. Örneğin tipik bir japon otomobili üzerinde irili ufaklı 120,000 civarında
inovasyon mevcuttur(Titiz,2001)
b-Radikal İnovasyon
Çığır açan bir teknoloji veya yöntemin ortaya çıkarılmasıyla sonuçlanır. Geniş kapsamlı ve yol açan,
yön belirleyen inovasyondur. Radikal inovasyonlar genelde sektörün dışında başlar ve sektörün içinde
sonuçlanır. Bunun sebebi ise sektördeki teknoloji geliştiren yani aşamalı inovasyon yapan firmaların
belli düşünce kalıplarının dışına çıkamamalarıdır. Çünkü mevcut teknolojilerini geliştirmek için çok
yatırım yapmış ve aşamalı inovasyona fazlasıyla odaklanmışlardır. Ayrıca kullanılan teknolojinin
geliştirilmesinde büyük emeği geçmiş olan eski personel ve yöneticiler fikrin gelişmesinin önünü
kapar. Kurumun para akışları mevcut teknolojiye odaklandığından, radikal inovasyonunun kabul
edilmesi ve uygulanması neredeyse imkânsızlaşır. Örneğin Brezilya ve Çin’in bitkilerden biyodizel
üretmesi, otomobillerde petrol yerine elektrik enerjisine geçilmeye başlanması radikal bir
inovasyondur. İtalyanın duman ve sisi emen inovatif çimento üretmesi, turizm de her şey dahil
konseptine karşılık, her şey hariç konseptinin geliştirilmesi, lokomotifin olmadığı bazı hızlı tren
türlerinde her vagona motor yerleştirilerek tren hızının neredeyse uçağa yaklaşması, ilk gün renkli
iken, son kullanma tarihi yaklaştıkça solmaya başlayan süt kutusu ambalajı gibi inovasyonlar radikal
inovasyonlardır.(Taş,2011:396)
c-Sürdürülebilir, Destekleyici İnovasyon
Sektördeki firmalar arasındaki rekabeti körükleyen ve firmaları inovasyon yapmaya yönelten
inovasyondur. Aşamalı ya da radikal şekilde olabilir. Mevcut teknolojilere bağlı performans
parametreleri değişmediğinden sektördeki inovasyon sürecinin devamlılığı korunur. Örnek olarak
üniveristelerde çift anadal, yandal, yatay geçiş, öğrenci ve öğretim elemanı değişimi gibi programların
geliştirilmesi sürdürülebilir inovasyon kapsamına girer.(Taş,2011:396)
6
d-Yıkıcı İnovasyon
Bu tip inovasyonlar, derecesine göre, sektördeki diğer firmaları ticari anlamda ve rekabetçilik
açısından kısa, orta veya uzun vadede yıkar. Yıkıcı inovasyonun sektördeki performans
parametrelerini değiştirmesi nedeniyle diğer firmaların kısa zamanda adapte olarak cevap vermesi
zorlaşır. Örnek olarak online öğrenme ve uzaktan eğitim programları üniversiteler açısından bir yıkıcı
inovasyon
olup
geleneksel
üniversite
modelinin
gözden
geçirilmesini
zorunlu
kılmaktadır.(Christensen,M,Eyring H,2011)*
e-Birleştirici İnovasyon
İnovasyonların her zaman sıfırdan başlaması gerekmez. Hatta birçok inovasyon var olan fikirleri
birleştirerek ortaya çıkmıştır. Yeni bir inovasyon gerçekleştirirken var olan fikirleri ve teknolojileri
alıp bunları anlamlı bir şekilde bir araya getirmek bambaşka bir yeniliğe yol açabilir. Birleştirici
inovasyon, mevcut ve kolaylıkla bulunabilen bileşenleri ve malzemeleri yeniden bir araya getirerek
ortaya bambaşka bir şey çıkarmaktır. Birleştirici inovasyonları gerçekleştirebilmek için iki koşulun
sağlanmış olması gerekir. Birincisi, gereken parçaların ve teknolojinin mevcut olması, ikincisi ise
bunları bir araya getirip bir faydaya, müşteri ihtiyacının çözümüne dönüştürecek vizyon ve yaratıcılık.
Örneğin Gutenberg’in üzüm sıkma tezgahı ile bozuk para presi fikirlerini birleştirerek ilk matbaayı
bulması, Henry FORD’un bir et işleme tesisinde gördüğü konveyör hattı fikrini, o zamanki otomobil
üretim teknikleriyle birleştirerek seri üretim hattını kurması gibi.(Taş,2011:396)
İnovasyon İhtiyacının Kaynağı
Taze fikirler, başarılı buluşçular eliyle yeni bir ürün, hizmet ya da yagın bir kullanım kazanan bir
süreçle sonuçlanacak şekilde gündelik hayat sorunlarına uygulanır.
İnovasyon, ekonomik büyümenin, artan istihdamın ve yaşam kalitesinin anahtarıdır. Tüm sektörlerde
faaliyet gösteren her türlü firmanın tüm iş alanlarında inovasyona ihtiyacı vardır. İnovasyonun
inovasyon olarak adlandırılabilmesi için “firma için yeni” olması yeterlidir. Firmalar, varlıklarını
sürdürmek ve rekabet güçlerini arttırmak için inovasyon yapmalıdır. Ancak bu birtakım zorunlulukları
da beraberinde getirmektedir. Bu zorunluluklar, inovasyona duyulan ihtiyacı ortaya çıkaran
unsurlardır. Bu ihtiyaçlar; yeni pazarlara girmek, pazara payını arttırmak, ürünün teslim süresini
kısaltmak, bir hizmetin sunuş kalitesini arttırmak, kalite satandartlarını uygulamak, tam zamanında
üretim yapmak, rakip firmalara göre rekabet avantajı kazanmak, daha hızlı büyümek, daha çok insana
iş imkânı sağlamak gibi ekonomi ve ekonomi dışı unsurları içermektedir.(Bal,2011:241)
İnovasyon sadece mal ve hizmet üreten özel kuruluşlar için değil kamu kurumları içinde bir ihtiyaçtır.
Kamu kuruluşlarında, hizmetin daha kolay ulaşılabilir olması, kalitesinin arttırılması, işlem
süreçlerinin kısaltılması, bazı hizmetlerin elektronik ortamda alınmasının sağlanması, mevzuatın
hizmeti geciktiren unsurlarının tespit ve engellerden arındırılması gibi alanlarda inovasyon yapma
ihtiyacı doğmaktadır.
İnovasyonun Faydaları
İnovasyon hangi düzeyde yapılırsa yapılsın mikro düzeyde firmaların verimliliğini arttırmakta,
maliyetlerini düşürmekte, karları arttırmakta ve istihdam kapasitesini genişletmektedir. İnovasyonun
yarattığı bu etkiler makro düzeyde değerlendirildiğinde ise inovasyon; sürüdürülebilir ekonomik
büyümenin sosyal kalkınma ve refah düzeyinin, rekabet gücünün temel dinamiği haline gelmiştir.
7
Gerek mikro gerekse makro düzeydeki etkileri, inovasyon kavramının ülke ekonomisi için son derece
önemli bir kavram olduğunu ortaya koymaktadır.(Kılıç-Savrul-Ustaoğlu,2011:227)
İnovasyonun Başarılı Olma Şartları
İnovasyon; girişimciliğin önündeki siyasal, sosyal ve ekonomik, yönetimle ilgili engellerin
kaldırılması ya da mümkün olmasa bile en aza indirilmesiyle başarılabilecek bir olgudur.
Girişimciliğin elde edilmesinin motoru rekabet ise rekabette inovasyonun nedenidir. Girişimcilik ve
rekabet hürriyetçi bir ortamda gelişir. İnovasyonun gerçekleşebilmesi için gerekli şartları sosyal ve
ekonomik şartlar olarak düşünülecek olursa;
Birinci Grup Şartlar
1-Yaşam Hakkı,
2-Mülkiyet Hakkı,
3-İfade Etme Hakkı,
4-Seçme- Seçilme Hakkı,
5-Öz Yönetim Hakkı gibi sayılabilecek hakların tanınmasıyla gerçekleşir.
İkinci Grup Şartlar
6-Hızlı Karar Vermede Başarı,
7-Piyasaya Yakınlık,
8-Teknolojiye Yatkınlık,
9-Uygun Çevreye Yakın Olma,
10-Bilgiye Yakınlıktır.(Bal,2011:247)
Toplumumuzda İnsan Kaynağı Yönüyle İnovasyonun Önündeki Engeller
Küresel rekabet ortamında işletmelerin rekabetçi olabilmeleri için yaratıcı ve yenilikçi olmaları
gerekmektedir. Günümüzde işi daha iyi yapmak yetmemekte ve bundan daha fazlası gerekmektedir.
Hızla değişen ve yoğun rekabetin olduğu iş dünyasında farklılık yaratarak rekabet üstünlüğü sağlamak
ancak insan kaynaklarının potansiyelini verimli kullanmak ve yaratıcılığını arttırarak mümkün olabilir.
Toplumumuzda “ebeveyn-çocuk” etkileşim tarzı hakimdir. Bu etkileşim tarzının hakim olduğu
toplumlarda yaratıcı kişiliğin özelliklerinden biri olan doğallık bastırılmıştır ve kişinin kendi aklını
kullanarak birşeyler yapması hoş karşılanmamaktadır, kuralların konulması ve bunlara sorgusuz
sualsiz kabul edilmesi esastır.(İraz,2005:39-40)
8
Eğitim sistemimiz ezberciliği teşvik ederek, yaratıcı düşünceyi baskı altına almaktadır. Araştırma,
sorgulama, çocuğun kendine ait fikir ve sentezler oluşturması bu sistem içinde mümkün olmamaktadır.
Yaratıcılığın gelişmesi ve ortaya çıkabilmesi ancak öğrenilmiş kalıplardan kurtulmuş düşüncelerle
mümkün olabilir.
İşyerinde de partiyarkal ilişkiler devam etmektedir. İşyerlerinde çalışanların ”Bunu niye
yapıyoruz?”Ve ya ”Bunu yapmamız gerçekten gerekli mi?”gibi soruları sorması çok da kolay değildir.
Partiyarkal ilişkiler ve küçüklükten gelen otoriteye kayıtsız şartsız itaat alışkanlığına işssizlik
baskısıda eklenince çalışanların işyerlerinde bu tür sorgulamalar yapması pek mümkün
olmamaktadır.(Uzun-Güney,2011:256)
Kamu kurumları da özel kurumlardan pek farklılık göstermemektedir. Zira buralardaki kurumsal yapı,
iş akışları ile ast üst ilişkileri mevzuat ile sıkı bir biçimde belirlenmiştir. Bu nedenle yeni fikirlerin
gelişeceği ortamlar oluşamamaktadır.
Yenilikçilik Kültürünün Benimsenmesi İçin Gerekli Şartlar
1-Mevcut durumdan rahatsız olma,
2-Sürekli olarak iyileşme amacında olma,
3-Yeniyi denemeye açık olma,
4-Çalışanların bilgi ve beceriler ile donanık olması için önlemler alma,
5-Hata yapmaktan korkmama,
6-Sorumluluk ve inisiyatif verme,
7-Çalışanları karar süreçlerine katma,
8-Takım halinde çalışma stratejileri geliştirme,
9-Çalışanın öğrenme ve gelişimini esas alma,
10-Öğrenme sürecine yenilik ve yaratıcılık süreçlerine entegre etme.(UİG,2008:35)
Yenilikçilik Özellikleri
Yenilikçilik, bir fikri, süreç ya da uygulamayı topluma sunma ve toplumda yenileşmeyi sağlamaktır.
Yenilikçilik özellikleri şu şekilde sıralanabilir:
1-Yaratıcılık,
2-Risk alma,
3-Fikri seçmek,
4-Girişimcilik,
5-Geliştirmek,
6-Ticarileştirmek.(UİG,2008:35)
9
Yaratıcı Bireylerin Özellikleri
Yaratıcı bireylerin özellikleri şu şekilde sıralanabilir:
1-Farklı merakları olan, sürekli soru soran, geniş ilgi alanları olan,
2-Problemlere ve sorulara farklı çözümler üreten, farklı ve benzer olmayan cevaplar veren,
3-Görüşlerini ifade etmekten çekinmeyen,
4-Bir fikir ya da proje konusunda inatçı olan, üzerinde yoğun çalışan,
5-Risk alabilen,
6-Hayal gücü geniş olan ”Eğer şöyle olsaydı nasıl olurdu? Değiştirirsek nasıl olur?” gibi sorular soran,
7-Kavramsal çerçeveleri, kurumları, nesne ve sistemleri iyileştirme kaygısı olan,
8-Kendisinin güçlü ve zayıf yönlerinin farkında olan,
9-Farklı olarak adlandırılmaktan korkmayan,
10-Eleştirel bakan.(UİG,2008:35)
İNOVASYON YAPMAK İÇİN ATILACAK ADIMLAR
Bir fikri savunmaya hazır ve istekli olmak, onu hayata geçirmek için gereken sıkı çalışmaya hazır
olmak gerekmektedir. İnovasyon yapmak kolay değildir. İnovasyon bir süreçtir ve belli aşamaların
takip edilmesi sonuç alınması bakımından önemlidir. İnovasyonda takip edilebilecek adımlar:
1-İnovasyon için ilham verici bir vizyon geliştirilmelidir.
Vizyon, fikri tarif edecek ve destek toplamaya yardımcı olacak şekilde yazılı olmalıdır.
2-Yarardaşlar tespit edilmelidir.
İnovasyondan etkilenecek ya da onu gerçekleştirmek için gereken kaynakları kontrol eden kişiler
tespit edilmelidir. Fikirleri değerlendirmek için kullanacakları kıstaslar gözönünde bulundurulmalıdır.
Böylece sürecin başında onların çıkar ve endişelerine hitap edilmiş olacaktır.
3-Resmi olmayan bir destek şebekesi kurulmalıdır.
Fikrin gerçekleştirilmesi için teknik, politik, finansal ve başka şekillerde destek sağlayacak insanlara
ihtiyaç duyulacaktır.
10
4-İş gerekçesi oluşturulmalıdır.
Fikrin değeri, müşterilere sağlanan faydalar ve şirketinize sağlanan getiriler yazılı olarak ifade
edilmelidir.
5-Yarardaşlarla iletişim kurulmalıdır.
İhtiyaç duyulan kaynakları ve desteği elde etmek için fikrin değeri kuruluşun içindeki ve dışındaki
insanlara gösterilmelidir.
6-Herhangi bir direnişi yönetmelidir.
Niccolo Machiavelli “Yeni bir sitemi oluşturmak kadar uygulanması zor, başarısı kuşku götüren ve
yönetmesi zor olan başka hiçbir şey yoktur” demiştir.
7- inovasyonla ilgili heyecanı yitirmemek.
İnovasyon zaman almaktadır. Coşkunun devam etmesi gerekmektedir.
İnovasyona Direniş
Bazı kişiler, yeni fikirlere hemen karşı çıkma eğilimindedir. Yenilik kokusu aldıklarında daha fikrin
sonunu dinlemeden nasıl karşı çıkılacağının yollarını aramaya başlamaktadırlar. Bu tür durumlarda
endişeleri yönetmek için ayrı bir çaba gerekmektedir. Direnişler, örtük ve açık direniş şeklinde
olmaktadır.
Açık direniş
Eleştiri şeklinde ortaya çıkar. Görülebilir olduğu için yönetmesi daha kolaydır. Gereksiz, çok riskli,
çok pahalı, başarısız olmaya mahkûm ve teknik olarak yapılabilir değil gibi eleştiriler şeklinde
karşımıza çıkmaktadır.
Örtük direniş
Bu direnişi yönetmek daha zordur. Genellikle pasif olduğundan farkına varmak daha zordur. Projenin
eylem aşamasında ortaya çıkar. İnsanlar son tarihleri kaçırabilir, isteklere geç yanıt verebilir ya da
projede zamanın ya da kaynakların bölüşümünü tartışabilir.
Direnişin nedenleri
Direniş genellikle kendi başına bir sorun değildir, altta yatan başka bir meselenin belirtisidir. Direniş
şu nedenlerden olmuş olabilir:
a-Bilinmeyenden korku,
b-İnovasyonun gerekli olmadığına dair inanç,
11
c-Benlik çatışması,
d-Birisini risk ya da belirsizlikten koruma arzusu,
e-Sizinkinden farklı bir fırsat değerlendirmesi ya da anlayışı,
g-İnovasyonu yapmanın ya da değişikliği kabul etmenin ödüllerinin az olması,
h-Kurumsal düzenin ya da şirket kültürünün aksaması korkusu,
ı-İş yükü ya da uygun kaynaklar hakkındaki endişeler.
Direnişin üstesinden gelmek için ikna, katılım, kolaylaştırma, müzakere etme ve yönlendirme gibi
taktikler uygulanabilir.(Mentor,2009:64-70)
12
İKİNCİ BÖLÜM
GÜMRÜKLERDE İNOVASYON
Dünya Gümrük Örgütünce 2013 yılı için, Gümrüklerin ilerlemesi için İnovasyon teması seçilmiştir.
Bu gümrüklerimizde, yeni fikirler geliştirilmesi, uygulanması ve hizmet kalitesinin arttırılması
açısından ayrı bir fırsat olarak algılanmalıdır.
Nitekim bölge müdürlüğümüzce bu alanda daha önce başlatılan çalışmaların yeni bir heyecanla sürekli
ve sistematik bir hale getirilmeye çalışıldığı anlaşılmaktadır.
Gümrüklerde inovasyon için bir kaç öneriye geçmeden önce gümrükler açısından bazı özellikler
üzerinde durulması faydalı olacaktır.
Gümrüklerde İnovasyonun Gecikmesine Yol Açan Bazı Muhtemel Özellikler
Yukarıda inovasyona karşı direniş nedenleri belirtilmeye çalışılmıştır. Gümrük çalışanlarımız için de
aynı direniş gerekçelerinin biri, bir kaçı ya da tamamı direniş nedeni olarak kabul edilebilir. Ayrıca,
bunlarla benzeşik ya da ayrık özel durumlar, inovasyon çalışmalarında gecikmelere yol açmış olabilir.
Bunları bireysel özellikler ve kurumsal özellikler olarak iki ana başlık altında toplamak mümkündür.
A-Bireysel Özellikler
1--Çalışanların Memur Kimliği Yönü
Gerçekten memurların ödev, yetki sorumlulukları yasalarla belirlenmiş, ast -üst ilişkileri ortaya
konulmuştur. Bu şartlardaki bir görevlinin farklı ve ayrık düşünmesi kolay olmamaktadır.
2--Personelin İnovasyon Konusundaki Yetkinlikleri
Bazen iş yükünün fazlalığı, bazen de başka nedenlerle personel düşünce üretme faaliyetlerine
girişememekte, bütüncül düşünme imkanına kavuşamamakta ve yeteneklerini geliştirememektedir.
3-Personelin Hizmet Bölgeleri ve Görevler Arasındaki Hareketliliği
13
Taşra personeli için, bölge hizmet süreleri bulunmakta çalışma süresi sonunda başka bir yere tayin
olunmaktadır. Ayrıca bölge içinde ve bölge dışına geçici görevlendirmeler olmaktadır. Servis
memurlarında servisler arası değişiklikler olmaktadır. Bu, bazı çalışanlarda bulunulan yerde ve
görevde kalıcı olunmadığı ve bir şekilde sürenin dolmasıyla başka bir yere gidileceği veya yapılan
görevin değişebileceği duygusu ile hareket edilmesine yol açmaktadır.
4- Farklı Düşüncelerin İfadesinde Cezalandırıcı Görev Yeri Değişikliğine Maruz Kalınabileceği
Endişesi
Bu konuda örnekler bilinmemekle birlikte, genel bir kanaat olarak değerlendirilebileceği gibi,
personelin inovasyon gibi zahmetli bir süreçten uzak durmak için geliştirdiği bir düşünce olarak ta
değerlendirilebilir.
5-İnovasyon Çalışmalarının Kalıcı Olup Olmayacağına İlişkin Kuşkular,
6-Üretilen Fikirlerin Değer Görüp Görmeyeceğine İlişkin Tereddüt,
7-Üretilen Fikirlerin Başkalarınca Kendine Mal Edileceği Düşüncesi.
B-Kurumsal Özellikler
1-Bakanlık Adı Altında Kurumsal Bir Yapıya Yeni Kavuşulmuştur
Daha önceleri Gümrük ve Tekel Bakanlığı, Maliye ve Gümrük Bakanlığı ve en son Başbakanlık
Gümrük Müsteşarlığı bünyesinde faaliyet yürütülmüştür. Teşkilat yapısı ve idari bağlılıktaki sürekli
değişme, kurumsallığın gelişmesine mani olmuştur. Yakın bir gelecekte nasıl bir yapının içinde
olunacağı bilinemediğinden inovatif düşünceler fazlaca gelişememiştir.
Burada aslında hem olumlu hem olumsuz bir yön vardır. Şimdiye kadar kalıcı bir çatı altında yer
alamamak olumsuz bir takım sonuçlar ortaya çıkarmıştır. Ancak yeni yapının olumlu yönlerine
aşağıda değinilecektir.
2-Hizmet Üretim Yöntem ve Materyallerindeki Sürekli Değişimler Olmaktadır
Gerçektende gümrük teşkilatında, gerek mevzuat ve gerekse iş gerçekleştirme yöntem ve materyalleri
sürekli bir değişime uğramaktadır.
Manüel beyanname işlemlerinden Bilge Sistemi ve sonrasında kâğıtsız beyanname ile sonuçlanan
sürece girilmiş, manuel yazışma usullerinden elektronik yazışmaların kullanıldığı Doküman Yönetim
Sistemine (DYS)geçilmiştir.
Mevzuat ve iş görme yöntemlerindeki sürekli değişiklik personelin bilgi ve alışkanlıklarında da
değişiklik gerektirmektedir. Bu, bazı durumlarda zihinsel yorgunluk ve yılgınlık oluşturabilmekte,
değişim ve yenilik çabalarına mesafeli yaklaşılabilmekte, bundan daha iyisi nasıl ve ne şekilde olur
sorusu sorulamamaktadır. Bu noktada değişimin yön ve amaçlarının iyi anlatılması gerekmektedir.
14
3-İnovasyonla İlgili Çalışmalar Yeterince Ödüllendirilmemiştir.
Bugüne kadar inovasyon ve ödüllendirilmesine ilişkin örnekler çokça ortaya konulamadığından teşvik
edici bir algı hissedilememiştir. Bu, personelin böylesi çalışmalardan uzak durmasına neden olmuştur.
.4-Ar-Ge Çalışmalarına Yeterince Önem Verilmemiştir.
Araştırma- Geliştirme faaliyetleri, müstakil bir birim ve ihdas edilmiş kadrolar eliyle değil, daha çok
istekli personel ve yetkin idareciler eliyle yürütülmeye çalışılmaktadır.
Gümrüklerde İnovasyon İçin Bazı Olumlu Özellikler
1-Gümrükler Kendi Adının Yer Aldığı Yeni Bir Bakanlık Çatısına Kavuşmuştur.
Gerçektende bu yeniden yapılanma, sorunlara daha kurumsal yaklaşma açısından büyük önem
taşımaktadır. Geçiş aşamasında yaşanan bir durgunluğun ardından örgütsel yapılanma ve kurumsal
yenileşme çalışmaları hız kazanmıştır. Bu sevindirici bir durumdur. Böyle durumlarda yeni kurumsal
yapı yenilik, yenileşme ve gelişime aç ve açık bir durumda olmaktadır.
2-Dünya Gümrük Örgütü Tarafından 2013 Yılında Gümrüklerin İlerlemesi İçin İnovasyon
Teması Seçilmiştir.
3-Bölge Müdürlüğümüzce Araştırma -Geliştirme Faaliyetleri Teşvik Edilmeye Çalışılmaktadır
Esasen bu konuda Bölge Müdürlükleri arasında bir yarış, bir rekabetin olması faydalı olacaktır. Ancak
en azından ve bildiğimiz kadarıyla Ege Gümrük ve Ticaret Bölge Müdürlüğünce böyle bir çalışmanın
yapılıyor olması örnek olacak niteliktedir. İyi çalışma örneklerinin ortaya konulması, böyle bir fırsatın
daha fazla katılım ile en iyi bir şekilde değerlendirilmesi teşkilatımız açısından önem taşımaktadır.
Gümrüklerde İnovasyona(yenilik ve ilerleme) Yol Açan Durumlar
1-Dünya Gümrük Örgütü
Dünya gümrük örgütünün yaklaşık 180 üyesi bulunmaktadır. Dünya gümrük örgütü, ulusal gümrük
idarelerinin etkili ve verimli çalışmasını sağlamak ve geliştirmeyi amaç edinmiştir. Özellikle
uluslararası düzeyde gümrük standartlarının geliştirilmesi, gümrük işlemlerinin basitleştirilmesi ve
uyumlaştırılması; değişen şartlara ve mevzuata uyum sağlanması bakımından üye ülkelere teknik
yardım sağlanması, gümrük idarelerindeki insan kaynakları yönetimi, şeffaflık, dürüstlük konuları ile
çalışma yöntemleri ve yönetim konusunda iyileştirmeler sağlayacak girişimlerin desteklenmesi,
tedarik zincirlerinin güvenliğinin sağlanması ve tüm hedeflerin gerçekleştirilebilmesine ortam
sağlayacak gümrük idaresi arasında işbirliği ortamını oluşturmaya yönelik faaliyetlerde
bulunmaktadır.
15
2- Gümrük Birliği Üyeliği
“Türkiye ile AB arasında Gümrük Birliği 1 Ocak 1996 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Türkiye’nin AB
ile olan Gümrük Birliği, tipik bir gümrük birliğinin ötesine geçmekte; rekabet normları, teknik
mevzuatın uyumlulaştırılması, tekellerin kaldırılması ve fikri mülkiyetin korunması gibi ek bazı
konuları da ihtiva etmektedir. Bu ek taahhütlerin amacı, taraflar arası ticari ilişkileri uyumlu hukuksal
dayanaklara oturtarak piyasaları daha da bütünleştirmek ve Türkiye’yi AB’ne daha çok
yaklaştırmaktır. Gümrük Birliği en genel ifadeyle, taraflar arasındaki ticarette mevcut gümrük
vergileri, eş etkili vergiler ve miktar kısıtlamalarıyla, her türlü eş etkili tedbirin kaldırıldığı ve ayrıca,
birlik dışında kalan üçüncü ülkelere yönelik olarak da, ortak gümrük tarifesinin uygulandığı bir
ekonomik entegrasyon çeşidi olarak tanımlanmaktadır.”(Doğan,2004)
Türkiye Gümrük Birliğine üyelikle birlikte gümrük işlem ve prosedürlerinde birçok yeniliğe gitmiş,
denetim bırakılmadan yükümlülerin beyanlarına güven duyulmaya başlanıldığı bir süreç gelişmiştir.
3-İkili ve Çok Taraflı Diğer Anlaşmalar
Ülkemiz Efta ülkeleri ile ve diğer bazı ülkelerle ikili ve çok taraflı anlaşmalar yapmış, gümrük
alanında işbirlikleri geliştirmiştir.
“Türkiye GATT anlaşmasının tarafı olduğu gibi, başka çok taraflı ve ekonomi anlaşmalarının da tarafı
ve bu anlaşmalar çerçevesinde uluslararası kuruluşların üyesidir. Türkiye Ekonomik İşbirliği ve
Kalkınma Teşkilatı(OECD),Dünya Bankası ve Uluslararası Para Fonu(IMF) gibi uluslararası
kuruluşların üyesidir.
Türkiye pek çok ülke ile değişik konularda ve seviyelerde ikili ekonomik ve ticari anlaşması
bulunmaktadır. EFTA-Avrupa Serbest Ticaret Birliği (İsviçre, Norveç, İzlanda, Lihtenştayn),İsrail,
Hırvatistan, Bosna-Hersek, Filistin Yönetimi, Fas, Tunus gibi ülkelerle Serbest Ticaret Anlaşmaları
imzalamıştır.(Özkaya,2011:281)
4-Yükümlü Dilekçeleri
Bazen yükümlüler mevzuat ve iş akışı ile ilgili istek ve itirazlarını dile getirmekte, böylece yeni
düzenlemeler ve belirlemelere gidilmektedir.
5- Kararlara İtiraz
Başta Gümrük Kanunun idari vergi cezası ve usulsüzlük cezalarına karşı olmak üzere, yükümlülerce
yapılan itirazlar değerlendirilip sonuçlandırılmakta, diğer itiraz konularında da haksız ve usulsüz
durumlar belirlenmeye çalışılmakta, tekraren olmaması için gerekli görüldüğünde yeni düzenlemelere
gidilmektedir.
6-Başka Kurumlarla İşbirliği ve Kolaylaştırıcı İş Değişiklikleri
Vergi tahakkuk ve tahsilâtı bilgileri, beyanname bilgileri gibi bilgilerin bilgisayar sistemi üzerinden
ortak bir programla görülebilmesi, tek pencere sistemi gibi yeni yaklaşımlar bu kapsamda sayılabilir.
16
7-Ülkemizin Belirlediği Orta Vadeli İhracat Hedefleri
Bu tür hedeflere ulaşabilmek için ticaretin kolaylaştırılmasına dönük gayretler yenilik düşüncelerine
hız vermektedir.
Gümrüklerde İnovasyon Çalışmalarının Başarılı Olması İçin Yapılması Gerekenler
1-Bu tür çalışmalar geçici değil kalıcı olarak ele alınmalıdır,
2-İnovasyona mani olan şeylerin tespitine yönelik çalışmalar yapılmalıdır,
3-Bütüncül düşünce üretilebilmesi için gümrüklerde hedefler ve süreçler konusunda genel
bilgilendirmeler yapılmalıdır,
4-Üretilen fikirlerin değerlendirildiğine yönelik bilgilendirme faaliyetleri yapılmalıdır,
5-Ödül sistemi teşvik edici unsur olarak aksatılmamalıdır,
6- Geri bildirimler sağlıklı bir şekilde alınmaya çalışılmalıdır,
7-Uygun personel istihdamı ile merkez ve taşra teşkilatı bünyesinde kalıcı Ar-Ge birimleri
kurulmalıdır,
8-Üniversitelerle işbirlikleri geliştirilmelidir,
9-Yurtdışı ziyaret ve görevlendirmelerde, inovatif faaliyetlere yatkın personelin seçimine özen
gösterilmelidir.
Gümrükte İnovasyondan Beklenen Bazı Faydalar
Başka kurum ve kuruluşlarda olduğu gibi inovasyonun gümrüklerimizde de yararlı birtakım sonuçlar
ortaya çıkarması beklenir. Bunlar;
1-Bireysel Faydalar
a-Maddi Sonuç
İnovasyonun ilk olumlu sonucu maddi gelir artışı sağlamasıdır.Özel kuruluşlarda inovasyonlarla
milyarlarca dolarlık kazançlar elde edilmiştir.
Kamu kurumlarında ise inovasyonla ilgili çalışmalar sonucu maaş artışı,parasal ödül gibi kazanç
arrtırıcı örneklere fazlaca rastlanılmamaktadır.
b-Kültürel Sonuç
İkinci olumlu sonuç ,kültürel gelişmedir.Kişi bu tür faaliyetler ile hem kendini geliştirmekte hem yeni
kültürel ortamlara karışmakta hemde fikirleri ile diğer insanlara etkiler hale gelmektedir.
17
c-Sosyal ve Duygusal Sonuç
İnovasyon ile birey toplumda ve çalıştığı kurumda daha bilinir ve tanınır hale gelecektir.
d-Manevi ve Moral Sonuç
Kişi daha önce düşünülmemiş ve denenmemiş şeyleri düşünme , üretme ve başarma duygusunun
verdiği hazzı yaşayacak manevi ve moral bir sonuç elde edecektir
2-Kurumsal Faydalar
Ar-Ge birimlerinin yaygınlaştırılıp geliştirilmesi ile,
a-Fikir havuzu oluşur,
b-Çözüm süreçleri kısalır,
c-Kurumsal verimlilik artar,
d-Yeniliklere açık bir atmosfer oluşur,
e-Kurumsal vizyon gelişir,
f-Personel arasında rekabete yol açar,
f-Bölge müdürlükleri arasında rekabete yolaçar,
3-Ekonomik Fayda
İş ve işlem süreçlerinin kısalması ile,
a-Firma maliyetleri düşer,
b-Rekabet avantajı elde edilir,
c- Uluslararası pazarlarda daha fazla pay sahibi olunur,
18
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
GÜMRÜKTE İNOVASYON ÖNERİLERİ
Bu bölümde iş görme ve bilgi aktarımında kolaylık sağlayacağı düşünülen ve muafiyet fazlası
yakıtların ölçüm sonuçlarını sisteme aktarmaya yarayacak el terminali kullanımı, Bölge
Müdürlüğümüzdeki idareler arasında işbirliği ve bu idarelerin sorunlarının tespiti ve çözümü ile
uygulamada birlikteliği geliştirmek amaçlı gümrükler arası ziyaret, eşleştirme programı ve benim
sorunumu nasıl çözerdin? Etkinliği, Gümrük Muhafaza Biriminin bilinirliğine katkı sağlamasına
yönelik logo kullanımı önerisi ve manüel olarak yürütülen bazı işlemlerin bilgisayarlı ortamlarda
yürütülmesine ilişkin başka bir öneri üzerinde durulacaktır.
1-Bilgi Ekranları
Hedef:
Yükümlüler özellikle veri girişi işlemleri esnasında ve beyanname kabul/kontrol süreci ile muayene
kontrol işlemleri sırasında gümrüklerimizdeki veri giriş salonu ve bekleme salonlarında beklemek
durumunda kalmaktadırlar. Özellikle bazı gümrüklerimiz bazı günlerde daha çok yükümlü tarafından
ziyaret edilmektedir. Bu bekleme yapılan yerlerde görülebilir bir yere bilgi ekranlarını konulmalıdır.
Beklenen fayda:
Bu, bir yönüyle halkla ilişkiler çalışmalarının bir parçası, bir yönüyle de diğer kamu kurum ve
kuruluşlarında da gördüğümüz iyi uygulama örneğine bizim kurumumuzun da yer vermesi olarak
algılanmalıdır.
Bu ekranda, hava durumu, güncel haberler, borsa bilgileri, döviz bilgileri, sıcaklık göstergeleri, saat
gibi bilgilere yerilmelidir.
Öte yandan gümrükle ilgili güncel mevzuat ve uygulama değişiklikleri kısa başlıklar halinde bu
ekranda sunulabilmelidir.
Böylece yükümlülerin hem bu konularda bilgi sahibi olmaları sağlanmış, hem de bekleme sırasında
güncel haber ve mesleki bilgilerden uzak kalmamaları sağlanmış olacaktır.
Olası İtirazlar
19
Bu tür bir uygulamanın maliyet boyutunun olacağı, yükümlülerin yoğun tempoda çalıştıkları ve ekrana
bakmaya vakitlerinin olmayacağı ayrıca bu tür bilgilere başka kanallarla erişilebiliyor olması gibi
nedenler başlıca itiraz konularını oluşturacaktır.
2-El Terminalleri
Konu:
4458 sayılı Gümrük Kanununun Bazı Maddelerinin Uygulanması Hakkında 2009/15481 sayılı
Bakanlar Kurulu Kararının 96 Maddesi çerçevesinde “Gümrük vergilerinden muaf olarak ithal
edilecek yakıtlar ve muafiyet fazlası yakıtların tespit ve vergilendirmesinde el terminallerinin
kullanımı.”
Şekil -1 El Terminali
El Terminali, el bilgisayarları' nın bir diğer adıdır. Elle girilen verileri veya Barkod/RFID okuyucusu
tarafından girilen verileri depolamak, işlemek ve yorumlamak amacıyla tasarlanmış cihazlardır.
Depoladıkları veriyi genelde başka sistemlere aktarırlar. Böylelikle birçok terminalden gelen veriler
ana merkezde toplanabilir ve yapılan işe göre veriler ana sisteme aktarılır. Önceleri üzerinde DOS
işletim sistemleriyle üretilmekle birlikte günümüzde değişik ihtiyaçlara göre değişik windows işletim
sistemli versiyonları da mevcuttur. El ile kullanılacak kadar küçük ve fonksiyonel olan el terminalleri
okuma işlemini barkodları lazer bir okuyucu ile Rfid sistemlerinde radyo dalgalarını alabilen bir anten
sistemi sayesinde yapmaktadır. Fiyatları genellikle veri ulaştırma mesafeleri ile doğru orantılı olarak
artmaktadır.(http://www.boer.com.tr/en/bilgi-137-El-Termin.ErişimTarihi:18.02.2013)
Gümrük Vergilerinden Muaf Olarak İthal Edilecek Yakıt
(1) Motorlu ticari araçların ve özel konteynerlerin standart depolarında mevcut bulunan ve gümrük
vergilerinden muaf olarak ithal edilecek yakıt miktarı;
a) TIR çekicilerinde 550 litreyi,
b) İstiap haddi 15 tona kadar olan (15 ton dahil), kamyon ve tankerlerde 300 litreyi,
c) İstiap haddi 15 tonun üzerinde olan kamyon ve tankerlerde ise 400 litreyi,
ç) Otobüslerde 300 litreyi,
aşamaz.
20
(2) Frigorifik depolarla gümrük vergilerinden muaf olarak yurda girişine izin verilen yakıt miktarı
ayrıca dikkate alınır ve araca tanınan miktardan fazla olamaz.
(3) Gümrük kapılarında standart depo fazlası olarak tespit edilen petrol ürünlerinden, ilgili petrol
ürünü için litre başına 6/6/2002 tarihli ve 4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanunu uyarınca
uygulanmakta olan özel tüketim vergisi tutarının %50 fazlası tutarındaki vergi, tek ve maktu vergi
olarak tahsil edilir.
(4) 95 inci maddenin birinci fıkrasında bahsi geçen muafiyet, Avrupa Birliği ülkelerinden giriş
yapanlar hariç olmak üzere, hususi ve ticari olarak kayıt ve tescil ettirilmiş yerli ve yabancı plakalı
otomobil ile hususi olarak kayıt ve tescil ettirilmiş yerli ve yabancı plakalı minibüs ve kamyonetler
için ayda en fazla dört defa kullandırılır. Bir ay içerisinde dört defadan fazla giriş yapan araçlardan her
giriş için tüm depodan litre başına 4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanunu uyarınca uygulanmakta
olan özel tüketim vergisi tutarındaki vergi, tek ve maktu vergi olarak tahsil edilir.( 2009/15481 sayılı
BKK Madde: 96)
Hedef:
Hudut kapılarımızda her yıl yüz binlerle ifade edilen araç giriş çıkışları olmaktadır. Araçların
depolarındaki fazla yakıtlar saha içinde ölçümler sonucu tespit edilmekte ve sonuçlar kantar fişi, giriş
fişi gibi belgeler üzerine kaydedilmektedir.
Ancak bu tür belgeler, şoför tarafından bazen bilerek imha edilmekte, bazen kaybedildiği söylenerek
fazla yakıtın kalabalıktan faydalanılarak muafiyet sınırına getirilmesi ve yeniden sıraya girilerek
ölçüm yaptırılması şeklinde suistimaller yaşanabilmektedir. Böyle durumlarda devletin vergi ve gelir
kayıpları oluşmaktadır. Bu öneri ile fazla yakıt tespiti gereken işlemlerde vergi kayıplarının önlenmesi
amaçlanmaktadır.
21
Araç
El Terminali.
Ölçüm- Bilgi Aktarımı
Bilgi Aktarımı
El Terminali
Merkezi Bilgisayar-Taşıt Kaydı
Vezne-Ödeme
Geri Bilgi Aktarımı
Bilgi Aktarımı
Saha Çıkış Kaydı -Kapı
Şekil-2 El Terminali ve Merkezi Bilgisayar Arası Bilgi Akışı
Vergi kayıpları ve suistimallerin önlenmesi için, elektrik, su doğal gaz, park ücreti, lokantalarda
sipariş alma gibi alanlarda kullanıldığı şekilde el terminallerinin kullanılmaya başlanması uygun
olacaktır.
Ölçüm sonucu sahada görevli memurca ana bilgisayar ile entegre edilmiş el terminali vasıtasıyla
sisteme girilecek ve ödeme sistem üzerinden alınan bilgiler vasıtasıyla doğrudan vezneye
yatırılabilecektir.
Geçiş aşamasında el terminali vasıtasıyla merkezi bilgisayara aktarılan bilgilerle beyan formu
düzenlenmeye devam edilmeli, saymanlık vezneleri ile sistemin entegrasyonu sağlandığında doğrudan
veznelere bilgi akışı yapılabilmelidir.
Bu sistemin taşıt programları ile de entegre olması gerekmektedir. Fazla yakıt tespitinin ödenip
ödenmediğinin takibi açısından bu önemlidir. Böylece tespit edilen fazla yakıta ilişkin ölçüm sonuçları
elektronik sistem üzerinden takip edilmiş, teknolojinin imkânlarından faydalanılmış, gereksiz kâğıt ve
emek israfının önüne geçilmiş olacaktır.
22
Ne Gereklidir?
Bunun için el terminali, konuya ilişkin bir yazılım/program hazırlanması, programda, araç plakası,
fazla yakıt miktarı, vergi tutarı şoför adı bulunması gerekmektedir. Ayrıca değişiklik yapma, silme,
kaydetme, itiraz durumlarında ikinci ölçüm sonucu gibi seçenekler bulunmalıdır. El terminali, bilgileri
ana sisteme aktaracak güçte olmalıdır.
Olası İtirazlar
Bu konu ile ilgili hazır programların olmadığı bunun hazırlanması gerektiği, işin bir maliyet yönünün
olduğu, ayrıca bu tür durumların daha çok kara kapılarında olduğu diğer gümrükler açısından fazlaca
bir sorun ve sıkıntının olmadığı itiraz olarak belirtilebilir.
Düşünce
2013 yılında gümrüklerin ilerlemesi için inovasyon teması belirlenmiştir. Dolayısıyla bütüncül olarak
uzak idarelerin sorunlarına da çözüm getirecek ve toplamda bir değer elde edilmesini sağlayacak
konuların da değerlendirilmesi; kayıp, ülkemizin kaybı, kazanç, hepimizin kazancı gerçeğinden
hareket edilmesi gerekmektedir.
Ayrıca her işin bir maliyet boyutunun olabileceği, ancak bu tür uygulamaların diğer kurum ve
kuruluşlarda başarı ile uygulanıyor olması nedeniyle gümrüklerde de uygulanabileceği göz ardı
edilmemelidir.
3-Bölge Müdürlüğümüze Bağlı Gümrük İdareleri Arasında Sorunların Tespiti, Uygulamada
Birlikteliğin Sağlanması, Uygun Çözüm Yöntemlerinin Belirlenebilmesi İçin;
a-Gümrükler Arası Ziyaretler
Benzer işlemlerin yapıldığı gümrük idareleri ile eşleştirmeler yapılarak başka bir gözün süreçleri
izlemesi sağlanmalı ve varsa tespiti gereken durumlar yazılı hale getirilerek öneriler ile birlikte
Araştırma –Geliştirme merkezi (EGARGEM) ya da makama sunulmalıdır. Bu ziyaretlere yetkinliği
olan bölge müdürlüğü çalışanlarımız da dahil edilebilir.
Her kim olursa olsun geldiği yeri başta eleştirel gözle bakıp, bu yönde algı oluşturmaya çalışken, daha
sonra mevcut durumua alışmaya, kendini bu durumun bir parçası olarak kabul etmeye başlamaktadır.
Zaman zaman bir yere, başka bir gözün, başka bir elin değmesi dinamik bir yapının tesisi açısından
önem arz etmektedir.
Heyet bir disiplin amiri gibi davranmamalı, sorgulamamalıdır. Çözümü birlikte aramalıdır. Tıkanan
noktalar, sebepleri, sonuçları, çözüm önerileri ile konulara yaklaşmalıdır.
“Soruyorum, sorgulamıyorum, söylüyorum yargılamıyorum, dinliyorum, dinleyebilirim; bereber
görelim, beraber düşünelim” mantık ve yaklaşımı ile hareket edilmelidir. Kısaca ilişkiler “Yatay ilişki”
şeklinde gerçekleşmelidir.
Bu tür heyet ziyaretleri bölge müdürlüğümüz tarafından doğrudan yapılabileceği gibi, bağlı
idarelerimizce de heyet talep edilebilmelidir.
23
Hedef
Tespit edilemeyen sorunların, tıkanan süreçlerin tespiti, çözüm çabalarının geliştirilmesidir.
GÖRME
DİNLEME
ANLAMA
Heyet
-İşlem Süreçleri
-Fiziki Durum
-Personel
-Yetkinlikler
-Dış çevre ile ilişkiler
-Diğer
Gümrük İdaresi
BİRLİKTE DEĞERLENDİRME
Şekil-3 Ziyaret Süreci ve İşleyişi
Olası İtirazlar:
Başta kişilerin seçimi ve yetkinliğine yapılacak itiraz olmak üzere zaten her idareci ve çalışanın kendi
idarelerinde olup biteni ya da olumsuzlukları bildiği dolayısıyla ayrıca yapılan bu ziyaretler ile zaman
kaybı oluşacağı ve bu tür heyet ziyaretlerinin denetim mantığının ötesine geçemeyeceği savı ile itiraz
edilebilir.
Düşünce:
Yukarıdaki düşünceler yersizdir. Sürekli gelişim için başkalarından gelecek öneri çok yararlıdır. Bu
tür ziyaretler yeni düşüncelerin geliştirilmesine katkı sağlayacak, ziyaretlerin sürekliliği durumunda,
her idare ve çalışanı kendi durumunu tespit etme ve olumlu yönde değiştirme yönünde daha büyük
çaba harcayacak, aynı zamanda birlikte sorun çözme heyecanı yaşanacak, birilerinin sorunlarla
ilgileniyor duygusu gelişecek, bölge müdürlüğümüzün kendi içinde daha sıkı bir şekilde
kenetlenmesine vesile olacaktır.
24
b-Eşleştirme Programları
Bilindiği gibi yabancı heyetlerle zaman zaman eşleştirme programları yapılmakta, diğer ülke
uygulamaları hakkında bilgi alınmakta, yine gelen heyetlerin ülkemiz gümrük uygulamaları hakkında
bilgi sahibi olmaları sağlanmaktadır.
Karşılıklı yapılan bu toplantılar Bölge Müdürlüğümüz gümrük idareleri arasında da yapılabilir.
Bu hemen yukarıda bahsedilen gümrükler arası heyet ziyaretlerinden faklı olup, gözlem ve tespitten
uzak, katılımcıların kendi anlatımları kadar bir içerikte karşılıklı düşünce paylaşımı ve sorun çözme
çabası niteliğindedir.
Olası İtirazlar
Bu öneriye, bürokrasimiz zaten toplantı üzerine kurulu, bu tür toplantılar zaman kaybına yol açar
verim alınmaz şeklinde itiraz edilebilir.
Düşünce:
Sistemli bir çalışma ve iyi bir hazırlık, karşılıklı irade bu tür itirazları ve düşünceleri bertaraf edebilir.
c-Benim Sorunumu Nasıl Çözerdin?
Bir önceki görüşe itiraz edilirse bu durumda Bölge Müdürlüğümüz internet sayfası üzerinde
kuruluacak bir linkle benim sorunumu nasıl çözerdin başlığında bir ortam hazırlanmalıdır. Burada
sorunlar dile getirilmeli, tıkanan noktalar açıkça belirtilmelidir. Bu sistem zaman kaybını azaltacaktır.
Ancak ilk iki öneriden farklıdır.
Olası İtirazlar
Bu düşüncenin uygulamada işlerliği olmayabilecektir. Öncelikle bunun başarısı için çözüme katkısı
olacakların sisteme giriş yapması gerekmektedir. Sisteme giriş yapmayan bir kişi sorun hakkında bilgi
sahibi olamayacaktır.
25
İkincisi çalışanlar, insan doğası gereği kendisinin olmayan sorununun çözümü konusunda mesafeli
yaklaşım geliştirebilir.
Üçüncü olarak iyi niyetli olunmakla birlikte yanlış değerlendirmeler yapmak, yanlış sonuçlara
yolaçmak olasılığı olduğundan böyle bir sorumluluk taşımak istenmeyebilir.
Düşünce
Elbette itiraz noktalarında haklı yönler bulunmaktadır. Ancak bu tür bir alan sorunların çözümü için
uygun bir mecra haline geldiğinde katılımcı sayısında da artış olacaktır. Üstelik daha fazla katılım
daha fazla düşünce ve öneri anlamına gelecektir. Diğer mecralarla birlikte bununda olması faydalı
olacaktır.
4- Gümrük Muhafaza Logosu:
Şekil-4 Gümrük Muhafaza Logosu
Konu:
Gümrük personelimiz 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu kapsamında mücadele ile görevlidir.
Kaçakçılıkla mücadelede gümrüklerimiz mücadeleci birimdir.
Her geçen gün mücadele azmi güçlenmekte, yeni mücadele yöntemleri geliştirilmekte ve
etkinleşilmekte, yakalamalarda önemli rakamlara ulaşılmaktadır.
Yakalamalar haklı olarak görsel ve yazılı basınımızda yer almaktadır. Haber içeriklerinde gümrük ve
muhafaza birimlerinin yakalaması olarak bilgi verilmektedir. Ancak haberlerin görüntü ekranının bir
köşesinde yukarıda bulunan “Gümrükler Muhafaza Logosu” yer almalı, görüntüler basına verilirken
logo görüntüye monte edilmelidir.
Hedef:
Buradaki amaç kaçakçılıkla mücadele anlamında gümrük ve gümrük muhafaza algısının yerleşmesi,
kurum bilincinin yaygınlaşması, toplumda bilinirliğin artması, gayrı yasal ticaret yapanların tedirgin
olmalarının sağlanmasıdır.
Olası İtirazlar:
26
Görüntüler çoğu zaman davet edilen basının kendi elemanlarınca çekilmekte, arka fonda veya
yakalanan eşyanın bitişiğinde gümrük muhafaza bilgisi yer almaktadır. Basının tümüne açık ve basının
kendisi tarafından çekilen bir görüntüde logo koyma imkânı olamaz. Dolayısıyla bu
gerçekleştirilemez.
Ayrıca, emniyet gibi diğer kurumların logo ile verdiği görüntüler genelde güvenlik
kameraları(MOBESE) ile elde edilen görüntülerdir. Kapalı devre güvenlik kamerası ile elde edilen
görüntüler Gümrük Muhafaza yakalamalarında çok sınırlı kullanılmaktadır. Bu nedenle ekranın bir
köşesinde gümrük muhafaza logo’su kullanılması fikri uygulanabilir gelmemektedir.
Düşünce:
Biraz önceki itiraza rağmen basın çağrıldığında gümrük muhafaza birimlerince çekilen görüntülerin
dağıtılması, özellikle yakalamanın olduğu anlarda basın olmayacağından bu anların gümrük muhafaza
kamerasına alınması ve ekranın bir köşesine logo konması mümkündür.
5-Manüel Başvuru- Elektronik Başvuru
Konu:
-Dahilde İşleme Rejimi İzni
-Nihai Kullanım İzni
-Geri Verme ve Kaldırma Başvurusu
Gümrüklerimiz, işlemlerin bilgisayarlar aracılığı ile yapılması ve otomosyon sistemlerinin
kullanımında önemli mesafeler kat etmiş bulunmaktadır.
İşlemlerin elektronik ortama akratılması bilginin depolanması, işlenmesi, izlenmesi, kontrolü gibi
konularda kolaylık sağlamaktadır.
Ancak bazı gümrük işlemleri hala manuel olarak gerçekleştirilmektedir. Esasen bu tür işlemlerin
bilgisayarlı sistem üzerinden yapılması otomosyona geçişte eksik kalan yönlerin tamamlanmasını
sağlamış olacaktır.
Hedef:
Amaç yükümlülerin bilgisayarlı sistem üzerinden başvuru yapması, başvuruyu gümrük idaresine
aktarması, bu aşamada sistem tarafından kendisine bir refarans numarasının verilmesi, akratılan
başvurunun gümrük idaresince incelenmesi, varsa eksikliklerin tamamlattırılması, ilave bilgi belge
istenmesi, uygun bulunan başvuruların kabulü, uygun olmayanların gerekçesi ile birlikte
reddedilmesidir.
Yine, başvuruların kolaylaştırılması, sürecin izlenebilir hale getirilmesi hedeflenen diğer
amaçlardandır.
Olası İtirazlar
Zaten bu tür işlemler toplam işlemler içinde fazlaca yer tutmamaktadır, eşyanın ayniyat tespiti
yapılması gerekmektedir. Dolayısıyla yükümlünün bizzat başvurması gerekmektedir. Aksi durumda
iletişim eksikliği ve gecikmeler olabilecektir.
27
Düşünce
Bu tür düşünceler sistemin kuruluş ve geçiş aşamasında beyanname işlemleri için de dile getirilmiş,
süreç doğru bir biçimde ilerlemiştir. Başlangıçta karşılaşılabilecek bazı aksaklık ve gecikmeler, zaman
içinde gözden geçirilecek, yenilenmesi gereken durumlar tespit edilerek gerekli iyileştirmeler
yapılabilecektir.
SONUÇ
“Küreselleşen dünyada, gelişmiş ülkelerde bilginin eskimesi bir (1) yıl, gelişmekte olan ülkelerde
bilginin eskimesi üç (3) yıldır.”(ibukampus:2013)
Günümüzde zihinler arası bir rekabet yaşanmaktadır.”Bu yarışın sonuçlarını tayin edecek en önemli
zihinsel faktörlerden biri yaratıcılıktır.”(Kök,2007:46)
Rekabet, iş süreçlerinin geliştirilmesi, hizmet kalitesi ve verimlilik artışı için yaratıcı düşüncelere
ihtiyacımız bulunmaktadır.
Yaratıcı düşüncelerin gelişebildiği inovasyon süreçleri ise bir günde başlanıp sonuç alınacak, ertesi
gün vazgeçilecek süreçler değildir. İnovasyonlar, tereddütlerden uzak, gelişime uygun ortam ve gelişip
büyüyebileceği kadar yeterli zamana ihtiyaç duymaktadır.
Gümrüklerimizde inovasyon faaliyetleri ile ilgili başlatılan çalışmalar heyecan verici olmakla birlikte,
bu tür çalışmaların sadece mevcut hizmet üretenler eliyle ele alınması, katılımcılık, devamlılık ve
yeni fikirlerin ortaya çıkabilmesi açısından bir takım eksiklikler ve tereddütler yaşanmasına yol
açabilecektir.
Bu nedenle inovasyon faaliyetlerinin, hem merkez birimlerinde ve hem de taşra teşkilatı birimlerinde
mevcut insan kaynaklarının da dahil olabileceği şekilde ancak özellikle bunu kendisine iş edinmiş
birim/birileri(Ar-Ge birimi ve çalışanları) tarafından yerine getirilmesinin, daha verimli sonuçlar
alınması bakımından önem arz ettiğine inanılmaktadır.
28
YARARLANILAN KAYNAKLAR
-BAL, Oğuz; inovasyonun ekonomik kalkınmaya etkileri, 3.Uluslararası iktisatçılar Zirvesi, Tebliğler
Kitabı-III,2011
-CHRİSTENSEN, M,Eyring,(2011)*Aktaran Kaynak: TAŞ, Ramazan, Üniversitelerde Girişimcilik ve
İnovasyon Kültürünün Gelişmesinde Öğrenci Kariyer Danışmanlığı Sisteminin ve Üniversite İş
Dünyası İşbirliği Ofisinin Önemi: Turgut Özal Üniversitesi Örneği, 3.Uluslararası iktisatçılar Zirvesi,
Tebliğler Kitabı-III,2011
-DOĞAN,Naci Mevzuat Dergisi Yıl 7 Sayı 79. On Yıllık Dönemde Gümrük Birliğinin Etkileri ve
Sonuçları Üzerine Bir Çalışma.http://www.mevzuatdergisi.com/2004/07a/02.htm:Erişim tarihi
22.02.2013
-İRAZ, Rıfat, Yaratıcılık ve Yenilik Bağlamında Girişimcilik ve Kobiler,2005,Çizgi Kitabevi, Konya
-KILIÇ, Cüneyt, SAVRUL, Burçu Kılınç, USTAOĞLU, Murat, Teknoloji ve İnovasyonun Ekonomik
Büyüme Üzerindeki Etkileri: Türkiye İçin Bazı Çıkarımlar, 3.Uluslararası iktisatçılar Zirvesi,
Tebliğler Kitabı-III,2011*
-KİPER, Mahmut,”Teknoloji Transfer Mekanizmaları ve Bu Kapsamda Üniversite-Sanayi
İşbirliği”,Teknoloji, Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği, Ankara,2004,59-122
-KÖK, Sabahat Bayrak,(2007)Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeler ve Kadın Girişimciliği, Denizli
Ticaret Odası Ekonomik Araştırma Serisi No:1
-MENTOR,Pocket,2009,İnovasyon Yapmak,Optimist Yayınları
-MUTİOĞLU, Halil, GÖZGÜ, Fahriye, Küreselleşme&Yeni Ekonomi Spiralinde Baş Aktör:
İnovasyon 3.Uluslararası iktisatçılar Zirvesi, Tebliğler Kitabı-III,2011
-STEİNBECK, John,2012,inci, Sel Yayınları
- ÖZKAYA
Hakan,ikili
ve
çok
taraflı
anlaşmaların
türkiyenin
ihracatı
üzerine
etkisi
journal.dogus.edu.tr/index.php/duj/article/download/274/299 Erişim tarihi:22.02.2013
-TİTİZ,Tınaz,Biz Niçin İcat Yapmıyoruz,http://www.tinaztitiz.com/yazi.php?id=500.
-UZUN, Adem, GÜNEY, Alptekin, Yenilikçi Girişimcilerin Yetiştirilmesinin Ekonomik Büyüme ve
Gelişmedeki Rolü, 3.Uluslararası iktisatçılar Zirvesi, Tebliğler Kitabı-III,2011
-ÜRPER, Yılmaz,”Girişimcilikte Yaratıcılık, Girişimcilik (içinde) ,Ed, Yavuz Odabaşı,2005,Anadolu
Üniversitesi, Eskişehir
-http://www.tamsat.org.tr/bilim/2011/02/27/inovasyon-nedir/Erişim tarihi:13.02.2013
29
-http://tdkterim.gov.tr/bts/Erişim tarihi:16.02.2013
-http.//www.uig.gen.tr.etkinlikler.html:Erişim tarihi:13.02.2013
http://www.ibukampus.com/forum/elginkan-vakfi/bmtem-neden-yetişkin-eğitimi-yapiyor/Erişim
Taihi:28.02.2013
*İşaretli alıntılarda aktaran kaynak olarak alıntı yapılmıştır.