ilköğretim çağı çocukları ve annelerinin okul önlük ve formalarının

İLKÖĞRETİM ÇAĞI ÇOCUKLARI VE ANNELERİNİN OKUL ÖNLÜK VE
FORMALARININ KONFORUNDAN MEMNUNİYET DURUMLARININ
İNCELENMESİ
Yrd. Doç. Dr. Gülçin ÜSTÜN*
Öğr. Gör. Dr. Neşe Y. ÇEĞİNDİR*
ÖZET
Bu çalışmanın amacı; ilköğretim çağı çocukları ve annelerinin okul önlük ve formalarının
konforundan duydukları memnuniyeti incelemektir. Araştırmanın materyalini Ankara’da yaşayan 7-14
yaş ilk öğretim çağı 204 çocuk ve 122 anne oluşturmaktadır. Veriler, anne ve çocuklara ayrı ayrı olmak
üzere görüşme şeklinde geliştirilen anket formu ile toplanmıştır. Araştırma bulgularına göre; genel
olarak, çocukların % 65’inin forma modellerinden memnun olduğu tespit edilmiştir. Erkek çocukların
forma modellerinden memnuniyeti kızlara oranla daha fazladır. Forma çeşidine göre incelendiğinde
önlük kullananların % 96’sının özel forma kullananların % 34.3’ünün forma modelinden memnun
olduğu belirlenmiştir. Forma çeşitlerine göre; önlük kullananların % 51’i formalarının renginden
memnun iken, özel forma kullananların % 37’si memnun görünmektedir. Çocukların % 67’sinin forma
kalıplarından memnun olduğu ancak % 60’ının formalarının kullanım özelliklerinden memnun
olmadıkları görülmektedir.
Annelerin % 57’sinin çocuklarının okul forma modellerinden memnun oldukları, % 49’unun
forma kalıplarından memnun, % 44’ünün memnun olmadıkları saptanmıştır. Annelerin % 48’i
çocuklarının forma renginden memnun, % 52’si memnun değildir. Annelerin % 73’ü çocuk formalarının
kullanım özelliklerinden memnun olmadığı tespit edilmiştir.
Anahtar Kelimeler: Okul Forması, Giysi Fizyolojisi, Giysi Kulanım Konforu.
ABSTRACT
The purpose of study is to investigate elemantary school children and mothers’ satisfaction
with school aprons and uniforms. Meterial of the research consists 204 elementary school children
aged from 7 to 14 and 122 mothers. All data is is gathered with questionnaries by interviews with
children and mothers sperately. According to research results; generally, % 65 of the children is
satisfied with uniform models. Boys are more satisfied with uniform models than girls. When
investigateed with respect to uniform kind, it was determined that %96 of apron users and % 34 of
custon uniform uses are satisfied with uniform models. In addition, while % 51 0f apron users are
satisfied with their uniforms’ colour, % 37 of custom uniform users are satisfied with the uniform’s
color. It was also determined that % 67 of children are satisfied with uniform patterns, but % 60 of
them are unsatisfied with usage properties.
It is determined that % 57 mothers are pleased with their children’s school uniform models, %
49 of them are pleased with uniform patterns and % 44 of them are not pleased. % 48 of mothers are
pleased with their children’s uniform colour, and % 52 are not. % 73 of mothers were determined to be
unsatisfied with children uniforms’ usage properties.
Key Words: School Uniform, Clothing Physicology, Clothing Usage Comforts.
_________________________________________________________________________________
-Gazi Üniversitesi Mesleki Eğitim Fakültesi Giyim Endüstrisi ve Moda Tasarımı Eğitimi Bölümü
Beşevler/Ankara Tel: 0 312 212 64 60 126/236 E- Posta: [email protected] , [email protected]
1.
GİRİŞ
Forma; Latince; “formattus”, Fransızca; “format”, yani; biçim, şekil, biçimlendiril-miş
kelimesinden türetilmiştir. Genellikle, “Sporcuların kulüplerini, öğrencilerin okullarını yada
kimi mesleklerde çalışanların kurumlarını tanıtan tek tip giysi” olarak tanımlanmaktadır.
Tarihsel bazı araştırmalara göre okul formaları 16. yüzyılda İngiltere’de yetim ve
düşük gelirli ailelerin çocuklarını belirtmek amacıyla ortay çıkmıştır (Viadero, 2005).
Forma giymenin sosyal, fiziksel ve psikolojik bakımdan bir çok amacı bulunmaktadır.
Ancak, formanın birinci amacının; kişiye ve çevresine, belirli bir grubun üyesi olma
ayrıcalığının hissettirilmesi ve bu grubun üyesi olma sorumluluğunun yüklenmesi olduğu
söylenebilir.
Amerikan okullarında forma kullanımı ile ilgili olarak çok çeşitli görüşler olmakla
birlikte forma kullanımının getireceği faydalar şöyle sıralanmaktadır;
 Okullarda çete gibi zararlı gruplaşmaları ifade edecek giysi birlikteliğini
engeller,
 Ayakkabı ve giysi yüzünden çıkacak hırsızlık ve şiddeti azaltır,
 Öğrenciler arasında disiplini aşılar,
 Yönetici ve öğretmenlerin öğrenci giysilerinin uygunluğu denetleme
yükümlülüğünü azaltır,
 Topluluğa ait olma hissini aşılar, öğrenciler arasında böyle bir ruh birliği
oluşturarak kendi benliklerine olan saygıyı artırır,
 Okul alanı ve çevresinde öğrencinin tanınmasına yardımcı olur, kampus
güvenliğini sağlar,
 Davranış problemlerini ve madde kullanımını azaltırken hazır bulunuşluk
düzeylerini yükseltir.
 Ekonomik imkanları kısıtlı ailelerin bütçelerine fazla masraf çıkmasını
engeller (Kelly, 2006; David ve Hudson, 2004; Gursky,1996; Thomas,
1994).
Bu görüşlere karşı gruptaki aileler ise, formanın öğrencilerin bireysel özgürlüklerini
kısıtladığını savunmaktadır (Bryk, Lee ve Holland, 1993).
Türkiye’de ilköğretim öğrencilerinin okul kıyafetlerine yönelik yapılan ilk düzenleme
1981’den sonra siyah önlüğün mavi ile değiştirilmesidir. Daha sonraki dönemde yapılan
yönetmelik değişikliğinde ise, ilköğretim okullarındaki kıyafetler, belirli kurallara uyulması
şartıyla serbest bırakılmıştır. Bugün ilköğretim okulları, öğrenci kıyafetlerini Milli Eğitim
Bakanlığının yönetmelikleri doğrultusunda, önlük veya forma şeklinde seçebilmektedir.
Okulların öğretim durumuna göre çocuklar, günlerinin yaklaşık olarak ½’sini veya
2/3’ünü okul forması ile geçirmektedir. Bu nedenle, forma gerek fiziksel gerekse psikolojik
bakımdan çocukların rahat kullanabileceği, severek giyebileceği bir giysi olmalıdır.
Çağdaş insanın yaşamında kullandığı her ürünün kalitesinin yükseltilmesini
amaçlayan ürün ergonomisine uygunluk, giyim ürünlerinde rahatsız etmeyen, sağlıklı
anlamına gelen “konfor” kelimesi ile ifade edilmektedir (Üstün ve Çeğindir, 2006).
Slater (1977), konforu; bireyin fizyolojik fonksiyonlarını rahat biçimde yerine
getirmesini sağlayan unsur olarak ifade etmiştir. Yani konfor; kullanıcının giysiden fizyolojik
ve psikolojik olarak rahatsızlık duymamasıdır (Kalınkara, 1992). Giyside ortaya çıkacak
konforsuzluk hisleri, alerjik reaksiyonlar, kaşıntı, üşüme hissi, aşırı darlık hissi, vücut
hareketlerinin kısıtlanması gibi giysiden kaynaklanan çeşitli rahatsızlıklar olarak sıralanmıştır
(Oğulata, 1995).
Konfor ikiye ayılmaktadır. Bunlar;
A- Psikolojik Konfor: Giysiyi giyen kişinin giysiden beklentileri ve hissettiği
rahatlıklardır (Hollies, 1996).
B- Fizyolojik Konfor: Estetikle ilgili, renk, biçim, moda, kumaş özellikleri, kullanım
amacı ve ön yargıya yönelik öğeleri içeren rahatlıklar olup kendi içinde üçe ayrılmaktadır.
1. Hissedilen (Duyumsal) konfor; Giysinin ten üzerinde bıraktığı duygulardır.
Termo-fizyolojik konfor; Soğuk- sıcak, nem çekme gibi duygulardır.
Giysinin bedene uygunluğu; Hareket etme, kol uzatma, adım atma, v.b. gibi
tasarımın doğru yapılması ile oluşturulan giysinin uyumu (bel, beden kol, giysi boyu
uyumu) gibi konfor öğelerini içermektedir.
Konforla ilgili özellikler incelendiğinde çocuklar için giysi konforunun ne kadar önem
taşıdığı anlaşılmaktadır. Çünkü ürün ergonomisi yukarıda bahsedilen konfor özelliklerini
estetik ve fonksiyonellik kavramında birleştirmektedir.
Bu araştırmanın amacı; ilköğretim çağı çocukları ve annelerinin okul önlük ve
formalarının konforundan memnun olup olmadıklarını incelemektir. Ana amaç doğrultusunda
araştırmanın alt problemleri aşağıdaki şekilde tanımlanmıştır.
1. Çocuklar ve annelerinin okul önlük ve formalarının konforundan memnuniyet durumu
nedir?
2. Cinsiyetlerine göre çocukların okul önlük ve formalarından memnuniyet durumu
arasında anlamlı bir farklılık var mıdır?
3. Çocukların, okul önlük ve forma çeşitlerinden memnuniyet durumu arasında anlamlı
bir farklılık var mıdır?
4. Gelir durumlarına göre annelerin, çocuklarının okul önlük ve formalarından
memnuniyet durumu arasında anlamlı bir farklılık var mıdır?
2.
3.
MATERYAL VE YÖNTEM
2.
Araştırmanın materyalini Ankara’daki 7-14 yaş ilk öğretim çağı çocukları ve anneleri
oluşturmaktadır. Tarama modelinin kullanıldığı araştırmada; verilerin toplanacağı Örneklem
grubun tespiti için öncelikle ildeki devlet okullarında kullanılan formalar incelenmiş ve kendi
içlerinde gruplandırılmıştır. Tablo 1’de önlük/formaların modellerine ve çocukların cinsiyetine
göre ayrımı verilmiştir.
Tablo 1: İlköğretim Okullarında Kullanılan Önlük / Forma Modelleri
Kızlar
Seçenek
Üst giysi
Mavi renkli alpaka kumaştan
uzun kollu elbise tarzında önlük
Aksesuar
Beyaz yaka
Beyaz renkli uzun kollu klasik
gömlek bluz
Beyaz renkli balıkçı yakalı uzun
kollu tişört/kazak
V yakalı yünlü trikodan süveter
Yakaya
takılan
okul arması
V yakalı uzun kollu yünlü
trikodan ceket
Ceketin sol
tarafına okul
arması
Üst giysi
Mavi renkli alpaka kumaştan
uzun kollu önlük
Beyaz renkli uzun kollu klasik
gömlek
Beyaz renkli balıkçı yakalı uzun
kollu tişört/kazak
V yakalı yünlü koyu renkli
trikodan süveter
V yakalı uzun kollu yünlü
trikodan ceket/
Lacivert renkli Kumaş Ceket
Aksesuar
1
2
Erkekler
Seçenek
1
2
Beyaz yaka
Yakaya
takılan
okul
arması/kravat
Ceketin sol
tarafına okul
Arması
Alt giysi
Beyaz renkli külotlu
çorap
Yünlü/Pamuklu
Lacivert vb. koyu
renkli alpaka veya
çok renkli kareli
yünlü kumaştan
tümü pilili etek
Ayakkabı
Alt giysi
Koyu renkli
pantolon
Ayakkabı
Lacivert/gri renkli
pantolon
Koyu renkli
Alçak
Topuklu
Makosen
ayakkabı
veya bot
Koyu renkli
Alçak
Topuklu
Makosen
ayakkabı
veya bot
Araştırma örneklemi için, evreni temsil ettiğine inanılan, tablo 1’deki seçeneklerde yer
alan önlük ve formaları kullanan okullardan birer örnek tespit edilmiştir. Önlük için; Fatih
Gazneliler İlköğretim Okulu’na, forma için; Emek Hamdullah Suphi İlköğretim Okulu’na
devam eden çocuklar ve anneleri alınmıştır. Örneklem grubuna bu okulların alınış nedeni,
araştırmacıların bu okullardaki öğrenci ve velilerine rahat ulaşabilme avantajıdır.
Çalışma, anılan okullara devam eden, araştırmaya katılmayı gönüllü olarak kabul
eden, 204 çocuk ve bu çocukların 122 annesi üzerinde uygulanmıştır.
Araştırma, okul formalarından memnuniyetin incelenmesine örnek (pilot) bir çalışma
niteliğinde olup araştırmaya katılmayı kabul edenlerin verdiği cevaplardan elde edilen veriler
ve konu ile ilgili literatür taraması sonucunda ulaşılabilen kaynaklar ile sınırlıdır. Bu nedenle
veriler belirli bir yüzdelik sayı dilimine ulaşılması yerine, ölçme aracındaki soruları gönüllü
cevaplayanlardan elde edilenler ile oluşturulmuştur. Araştırmaya katılan çocukların yarısı
önlük, diğer yarısı forma giyinmektedir. Bu durum iki cinsiyette de aynıdır.
Veriler, anne ve çocuklara ayrı ayrı olmak üzere görüşme şeklindeki anket formu ile
toplanmıştır. Anket hazırlanmadan önce araştırmacılar tarafından konu ile ilgili kaynaklar ve
yapılan araştırmalar incelenerek ön bir çalışma yapılmıştır. Bu çalışmada 7-14 yaş arasında
çocuk sahibi olan yirmi annenin çocuklarının forma kullanımlarına ilişkin görüşleri alınmıştır.
Araştırmacıların araştırma kapsamına giren yaşlarda çocuklarının olması ve bu çocuklar
üzerinde yaşadıkları forma kullanım deneyimleri ve gözlemlerinin görüşmelerden elde edilen
verilerle birleştirilmesi ile örnek anket soruları oluşturulmuştur.
Soruların basit, sade ve anlaşılır olmasına, ölçülmek istenen tüm konuları
kapsamasına özen gösterilmiştir.Yirmi anne ve çocuğu üzerinde denenen ankete son şekli
verilmiştir. Çalışmanın sonuçlarının sağlıklı olabilmesi için sorular yedi ve sekiz yaş
çocuklarına anneleri ile birlikte araştırmacılar tarafından açıklanarak sorulmuş ve yine
araştırmacılar tarafından doldurulmuştur.
Anket formları, iki bölümden oluşmaktadır. Birinci bölüm, bireylerin kişisel bilgilerini,
ikinci bölüm ise, çocukların forma kullanımına ilişkin bilgileri ölçen soruları kapsamaktadır.
Sorular, çocukların kullandıkları formaların kalıp, renk, kumaş, kullanım özellikleri başlıkları
ile sınırlandırılmıştır.
Elde edilen veriler bilgisayar ortamına aktarılmış, SPSS (11.05) istatistik programında
sayı ve yüzdeleri bulunmuştur. Çocukların cinsiyetleri ve ailenin gelir durumlarına göre
verilen cevaplar arasında anlamlı bir fark olup olmadığının tespiti için elde edilen verilere ki
kare (chi square) testi uygulanmış, bulgular p<.05 düzeyi dikkate alınarak yorumlanmıştır.
Bulgular doğrultusunda çıkarılan sonuçlara göre forma konusunda öneriler sunulmuştur.
3. BULGULAR VE YORUM
Araştırmanın bu bölümünde, araştırmanın alt problemlerine dayalı olarak çocuklar ve
annelerinden elde edilen bulgulara yer verilmiştir.
1. Kişisel Bilgiler:
Görüşme formunu
sunulmuştur.
cevaplayan çocukların
yaş-cinsiyet dağılımları tablo 2’de
Tablo 2: Çocukların Yaş-Cinsiyet Dağılımı
Çocuğun
Yaşı
13
12
11
10
9
8
7
Çocuğun Cinsiyeti
Kız
Erkek
F
%
F
%
6
5.9
8
7.8
12
11.8
8
7.8
14
13.7
5
4.9
24
23.5
21 20.6
14
13.7
24 23.5
12
11.8
19 18.6
20
19.6
17 16.7
Toplam
F
14
20
19
45
38
31
37
%
6.9
9.8
9.3
22.1
18.6
15.2
18.1
Toplam
102
100
102
100
204
100
Araştırmaya katılan çocukların yarısı kız yarısı erkektir. En fazla yoğunluk % 22 ile 10
yaş grubundadır. Bunu 9 yaş izlemektedir.
Araştırmaya katılan ailelerin ortalama aylık gelir durumu tablo 3’de verilmiştir.
Tablo 3: Ailelerin Aylık Gelir Durumu Dağılımı
Aylık Gelir (YTL)
750
1500
1750
1850
2000
2500
Toplam
F
37
32
16
15
14
8
122
%
30.3
26.2
13.1
12.3
11.5
6.6
100
Araştırmaya katılan ailelerin % 30.3’ü 750 YTL, % 26.2’si 1500 YTL aylık gelire
sahiptir. En düşük gelir 750 YTL, en yüksek gelir ise 2500 YTL’ dir.
2. Çocukların Okul Önlük ve Formalarının Konforuna İlişkin Memnuniyet Durumu:
Aşağıdaki tablolarda rahat bir karşılaştırma yapabilmek amacı ile önce çocukların
cinsiyetlerine göre daha sonra çocukların, farklı çeşitteki önlük ve forma konforundan
memnuniyet durumlarına yer verilmiştir.
Tablo 4’de cinsiyetlerine göre çocukların önlük ve forma modellerinden memnuniyet
durumları sunulmuştur.
Tablo 4: Çocukların Önlük ve Forma Modellerinden Memnuniyet Durumu
Formanın modelinden
memnuniyet durumu
Çocuğun cinsiyeti
kız
erkek
38
14
hayır
37,3%
kısmen
evet
Toplam
x²= 15.107
p=.002
13,7%
Toplam
52
25,5%
9
10
19
8,8%
9,8%
9,3%
55
78
133
53,9%
76,5%
65,2%
102
102
204
100,0%
100,0%
100,0%
p<.05
Tablo 4’de görüldüğü üzere kızların % 53.9’u, erkeklerin % 76.5’i okul formalarının
modellerinden memnun olduklarını belirtmişlerdir. Buna göre çocukların % 65.2’sinin
formalarının modelinden memnun olduğu söylenebilir. Cinsiyete göre memnuniyet durumu
arasında .002 düzeyinde fark bulunmuştur. Buna göre; erkek çocuklarının formalarının
modelinden memnuniyeti kızlara oranla daha fazladır. Kızların % 37.3’lük, erkeklerin %
13.7’lik oranı forma modellerini beğenmemektedir.
Kız öğrencilerdeki memnuniyetsizlik nedenleri,
Ø Eteklerinin pilili olması ve onları şişman göstermesi,
Ø Eteklerinin oyun oynarken açılarak hareketlerini kısıtlaması,
Ø Etek yerine pantolon seçeneğinin olmaması
Ø Modelini seçme haklarının olmaması,
Erkek öğrencilerdeki memnuniyetsizlik nedenleri,
Ø Gömlek yerine tişört seçeneğinin olmaması,
Ø Pantolon yerine eşofman seçeneğinin olmaması,
Ø Kravat takma zorunluluğunun bulunması olarak tespit edilmiştir.
Tablo 5’de çocukların önlük ve forma çeşitlerinin modellerinden memnuniyetleri
sunulmuştur.
Tablo 5: Çocukların Önlük ve Forma Çeşitlerinin Modellerinden Memnuniyet Durumu:
formanın modelinden
memnuniyet durumu
forma çeşiti
önlük
özel forma
2
50
2,0%
49,0%
2
17
2,0%
16,7%
98
35
96,1%
34,3%
102
102
100,0%
100,0%
hayır
kısmen
evet
Toplam
x²= 85.992
p= .000
Toplam
52
25,5%
19
9,3%
133
65,2%
204
100,0%
p<.05
Tablo 5’de çeşitlerine göre önlük kullananların % 96.1’i, özel forma kullananların %
34.3’ü forma modellerinden memnun olduğunu belirtmişlerdir.
Verilen cevaplarda çeşidine göre formaların modelinden memnuniyet durumu
arasında anlamlı fark bulunmaktadır. Buna göre; önlük kullananların memnuniyeti forma
kullananlara oranla daha yüksektir. Bunun nedeni; önlükte, istenilen modeli seçme
olanağının olması gösterilmiştir. Örneğin; kız çocuklarının pilili yerine kloş etekli önlük,
erkeklerin istedikleri modelde pantolon giyebilmeleri memnuniyeti oluşturan nedenlerden
sayılmıştır.
Çocukların okul formalarının kalıplarından memnuniyet durumları tablo 6’da
verilmiştir.
Tablo 6: Çocukların Forma Kalıbından Memnuniyet Durumu
Formanın kalıbından
memnuniyet durumu
Çocuğun cinsiyeti
kız
erkek
23
20
hayır
22,5%
19,6%
21,1%
13
12
25
12,7%
11,8%
12,3%
66
70
136
64,7%
68,6%
66,7%
102
102
204
100,0%
100,0%
100,0%
kısmen
evet
Toplam
x²= .367
Toplam
43
p=.832
p>.05
Tablo 6’ya göre kızların % 64.7’si, erkeklerin % 68.6’sı formalarının kalıbından
memnun olduklarını belirtmişlerdir. Anket uygulanan çocukların genelinin % 66.7’si forma
kalıplarından memnundur. Bu bulgu öğrencilerin forma kalıplarından genel olarak memnun
olduklarını göstermektedir. Cinsiyetlerine göre çocukların formaların kalıbından memnuniyet
durumu arasında anlamlı bir fark görülmemektedir.
Bir giysinin estetik ve fonksiyonel karakteristikleri, o giysinin vücuda oturma
derecesi ile ilgilidir. Vücuda iyi oturan bir giysi estetik olarak iyi görüneceği gibi aynı
zamanda giyen kişi açısından da maksimum konfor ve hareket serbestisi
sağlamalıdır (Mete, 2001). Giysinin vücuda iyi oturmasını sağlayan unsurların
başında doğru kalıp kullanımı gelmektedir. Buradan forma kalıplarının istenen
konforu sağlayabildiği söylenebilir.
Çocukların okul önlük ve forma çeşitlerinin kalıplarından memnuniyet durumları tablo
7’de verilmiştir.
Tablo 7: Çocukların Okul Önlük ve Forma Çeşitlerinin Kalıbından Memnuniyet Durumu
formanın kalıbından
memnuniyet durumu
forma çeşiti
önlük
özel forma
15
28
hayır
Toplam
43
kısmen
14,7%
11
27,5%
14
21,1%
25
evet
10,8%
76
13,7%
60
12,3%
136
74,5%
102
58,8%
102
66,7%
204
100,0%
100,0%
100,0%
Toplam
x²= 6.173
p= .046
p>.05
Tablo 7’den, forma çeşitlerine göre önlük kullananların % 74.5’i, özel forma
kullananların ise % 58.8’i forma kalıbından memnun olduğu görülmektedir. Bu verilere
dayanılarak, çocukların yarısından fazlasının formaların kalıplarından memnun olduğu
söylenebilir.
Forma kalıbından memnun olmayanların nedenleri;
Ø Kol, etek ve pantolon boylarının uygun olmaması (uzun/kısa),
Ø
Kol evi ve beden genişliğinin uygun olmaması (geniş/dar) olarak
göstermişlerdir.
Üstün ve Çeğindir (2006)’in “Annelerin Çocuklarına Aldıkları Giysilerde
Karşılaştıkları
Problemler”
adlı
araştırmasındaki
sonuçlar
bu
bulguları
desteklemektedir. Araştırma sonuçlarına göre; anneler, çocuklarına satın aldıkları
giysilerin herhangi bir genişlik yada uzunluk ölçüsünde karşılaştıkları problemi diğer
bir ölçüde de yaşamaktadır. Bu problemlerin yaşanmasının nedeni, çocukların her birisinin
gelişme özelliğinin farklı olmasından kaynaklanabileceğini düşündürmektedir. Çünkü, insan
yaşamı süresinde farklı olgunluk dönemleri geçirmektedir. Yaş, cinsiyet ölçü
değişiminde önemli bir faktördür. Yaşla birlikte vücut ölçüleri de değişim
göstermektedir (Akın ve Sağır, 1998; Panero ve Zelnik, 1979). Beslenme, kalıtım,
çevre, ırk özellikleri ölçüler üzerinde etkisi olan diğer faktörlerdir.
Çocukların forma renginden memnuniyet durumları tablo 8’de verilmiştir.
Tablo 8: Çocukların Okul Önlük ve Formalarının Renginden Memnuniyet Durumu
Formanın renginden
memnuniyet durumu
Çocuğun cinsiyeti
kız
erkek
50
35
hayır
kısmen
evet
Toplam
x²= 5.526
p=.063
Toplam
85
49,0%
34,3%
41,7%
15
14
29
14,7%
13,7%
14,2%
37
53
90
36,3%
52,0%
44,1%
102
102
204
100,0%
100,0%
100,0%
p>.05
Tablo 8 incelendiğinde, kızların % 49’u formalarının renginden memnun değil iken %
36.3’ü memnun, % 14.7’si kısmen memnundur. Erkeklerin % 52’si memnun, % 34.3’ü
memnun değildir. Genel olarak, memnuniyet ile memnuniyetsizlik seçenekleri birbirlerine çok
yakın görünmektedir. Cinsiyete göre formaların renginden memnuniyet durumu arasında
anlamlı bir fark bulunmamıştır.
Çocukların okul önlük ve forma modellerinden memnuniyet durumları ise tablo 9’da
verilmiştir.
Tablo 9: Çocukların Okul Önlük ve Forma Renginden Memnuniyet Durumu
formanın renginden
memnuniyet durumu
forma çeşiti
önlük
özel forma
34
51
hayır
kısmen
evet
Toplam
x²= 5.888
p= .053
Toplam
85
33,3%
16
50,0%
13
41,7%
29
15,7%
52
51,0%
102
12,7%
38
37,3%
102
14,2%
90
44,1%
204
100,0%
100,0%
100,0%
p>.05
Tablo 9’da görüldüğü üzere, forma çeşitlerine göre önlük kullananların % 51’i,
formalarının renginden memnun iken, özel forma kullananların % 37’si memnun
görünmektedir. Özel forma kullananların memnuniyetsizliği % 50’dir.
Memnun olmayanlar; formalarının renklerinden memnuniyetsizliklerinin nedenini
formalarının sevdikleri renklerde olmaması olarak göstermişlerdir. Kızlar, kırmızı, turuncu,
yeşil gibi renkleri tercih ettiklerini dile getirmişlerdir. Erkek çocuklarının dileği ise formalarının
tuttukları futbol takımının renklerini taşımasıdır.
Renklerin Satışa Etkisi başlıklı araştırma, çocukların en çok dikkatini çeken renklerin
mavi ve kırmızı olduğu (Anonim¹, 2005), Amerika’da yapılan bir araştırma, erkek çocuklarının
giysilerinde, tuttukları takımın renklerini taşımasını istedikleri belirlenmiştir (Hong ve Bruce,
1998). Çalışmada elde edilen verilerde bu sonuçlarla aynı yönde bulgular göstermektedir.
Çocukların okul önlük ve formalarının kullanımın özelliklerinden memnuniyet
durumları tablo 10’da verilmiştir.
Tablo 10: Çocukların Okul Önlük ve Formalarının Kullanımdan Memnuniyet Durumu
Formanın kullanımından
memnuniyet durumu
Çocuğun cinsiyeti
kız
erkek
71
52
hayır
kısmen
evet
Toplam
x²= 71464
p=.024
Toplam
123
69,6%
51,0%
60,3%
7
10
17
6,9%
9,8%
8,3%
24
40
64
23,5%
39,2%
31,4%
102
102
204
100,0%
100,0%
100,0%
p>.05
Tablo 10’a göre kızların % 69.6’sının, erkeklerin % 51’inin genel toplam olarak ise; %
60.3’ünün formalarının kullanım özelliklerinden memnun olmadıkları görülmektedir.
Cinsiyete göre verilen cevaplarda formaların kullanımından memnuniyet durumu arasında
anlamlı bir fark bulunmamıştır.
Formaların kullanım özelliklerinden memnuniyet düzeyi öğrencilerin üçte birini
oluşturmaktadır. Çocuklar, formaların kullanımından memnuniyetsizlik nedenlerini;
Ø Etek ve pantolonlar buruşuyor,
Ø Gömleklerin yaka, kol ve manşetleri çabuk kirleniyor,
Ø Lekeler çıkmıyor,
Ø Çabuk kurumuyor,
Ø Etek- Pantolon –Süveter ve Ceketlerde boncuklanmalar oluyor,
Ø Düğmelerini açıp kapamak zor ve zaman alıyor, sık sık kopup kayboluyor,
Ø Fermuarlar çabuk bozuluyor, kursörü (tutacak yeri) kopuyor,
Ø Kravat takmak zor oluyor, şeklinde cevaplamışlardır.
Çocukların, okul önlük ve forma kullanım özelliklerinden memnuniyet durumları tablo
11’de verilmiştir.
Tablo 11: Çocukların Okul Önlük ve Forma Kullanım Özelliklerinden Memnuniyet Durumu
forma çeşiti
formanın kullanımından
memnuniyet durumu
hayır
önlük
57
özel forma
66
Toplam
123
55,9%
7
64,7%
10
60,3%
17
6,9%
38
9,8%
26
8,3%
64
37,3%
102
100,0%
25,5%
102
100,0%
31,4%
204
100,0%
kısmen
evet
Toplam
x²= 35438.
p= .179
p>.05
Tablo 11’de görüldüğü üzere, forma çeşitlerine göre hem önlük hem de özel forma
kullananların genel olarak % 60.3’ü formaların kullanımından memnun değildir.
Tablo 10 ve 11’de de görüldüğü gibi cinsiyetlerine ve forma çeşitlerine göre ayrı ayrı
incelendiğinde; öğrencilerin % 60’ı formalarının kullanımından memnun değildir. Bu
problem, forma için kullanılan tekstil yüzeylerinin fiziksel ve kimyasal özelliklerinden
kaynaklanmaktadır. Problemin çözümü için formalarda kullanılacak yüzeylerin; buruşmazlık,
boncuklanmama, termo-fizyolojik konfor vb. özellikleri taşıması ile sağlanabilir.
3. Annelerin Okul Önlük ve Forma Konforundan Memnuniyet Durumu:
Annelerin önlük ve formalarının modellerinden memnuniyet durumları tablo 12’de
sunulmuştur.
Tablo 12: Annelerin Önlük ve Forma Modelinden Memnuniyet Durumu
Forma Modeli
evet
Memnuniyeti
hayır
kısmen
Toplam
750
21
56,8%
11
29,7%
5
1500
20
62,5%
9
28,1%
3
Aylık Gelir Durumu
1750
1850
12
6
75,0%
40,0%
4
8
25,0%
53,3%
0
1
2000
8
57,1%
4
28,6%
2
Toplam
2500
3
70
37,5%
57,4%
5
41
62,5%
33,6%
0
11
13,5%
37
100,0%
9,4%
32
100,0%
,0%
16
100,0%
14,3%
14
100,0%
,0%
8
100,0%
x²= 10.511
6,7%
15
100,0%
9,0%
122
100,0%
p= .397 p>.05
Tablo 12’ye göre, çocuklarının önlük ve forma modelinden memnuniyet durumları
sorulan annelerin % 57.4’ü evet memnunum, % 33.6’sı hayır memnun değilim cevabını
vermiştir. Kısmen memnun olanların yüzdesi % 9’dur. Gelir durumlarına göre cevaplar
arasında anlamlı bir fark bulunmamıştır. Bu cevaplar çocuklarının cevapları ile örtüşmektedir.
Tablo 13’de annelerin önlük ve forma kalıplarından memnuniyet durumları verilmiştir.
Tablo 13: Annelerin Önlük ve Forma Kalıbından Memnuniyet Durumu
Aylık Gelir Durumu
Formanın
evet
hayır
Kalıbının
Toplam
kısmen
750
16
43,2%
19
51,4%
2
5,4%
37
100,0%
1500
19
59,4%
11
34,4%
2
6,3%
32
100,0%
x²= 15.067
1750
11
68,8%
4
25,0%
1
6,3%
16
100,0%
1850
6
40,0%
9
60,0%
0
,0%
15
100,0%
p= .130
2000
6
42,9%
5
35,7%
3
21,4%
14
100,0%
Toplam
2500
2
60
25,0%
49,2%
6
54
75,0%
44,3%
0
8
,0%
6,6%
8
122
100,0% 100,0%
p>.05
Tablo 13 incelendiğinde, çocuklarının önlük ve forma kalıbından memnuniyetleri
sorulan annelerin % 49.2’si evet memnunum, % 44.3’ü hayır memnun değilim cevabını
vermiştir. Cevapların yüzdesi birbirine çok yakın olup kısmen memnun olanların yüzdesi %
6.6’dır.
Memnun olmayan annelerin gerekçesi, formaların uzunluk ve genişlik ölçülerinde
yapılan tadilatlardır. Bu problem, tablo 6 ve 7’nin bulgularının yorumunda dile getirildiği üzere
çocukların bireysel gelişimlerinden kaynaklanmaktadır. Hazır giyim ürünleri istatistik olarak
çoğunluğun ölçülerine göre hazırlanmaktadır. Bireysel farklar tadilatlar ile giderilmeye
çalışılmaktadır.
Tablo 14’de annelerin çocuklarının önlük ve forma renginden memnuniyet durumları
verilmiştir.
Tablo 14: Annelerin Önlük ve Forma Renginden Memnuniyet Durumu
750
Forma Rengi evet
Memnuniyeti
hayır
Toplam
19
51,4%
18
48,6%
37
100,0%
1500
20
62,5%
12
37,5%
32
100,0%
x²= 11.713
Aylık Gelir Durumu
1750
1850
8
5
50,0%
33,3%
8
10
50,0%
66,7%
16
15
100,0%
100,0%
p= .039
2000
2500
6
42,9%
8
57,1%
14
100,0%
0
,0%
8
100,0%
8
100,0%
Toplam
58
47,5%
64
52,5%
122
100,0%
p>.05
Tablo 14’deki verilere göre; annelerin % 47.5’i çocuklarının önlük forma renginden
memnuniyetlerine evet, % 52.2’si hayır cevabını vermiştir. Gelir durumlarına göre cevaplar
arasında anlamlı bir fark bulunmamıştır. Anneler memnuniyetsizlik nedenlerini, gömlek ve
çorapların beyaz olması ve sık kirlenmesi olarak göstermektedir. Bu neden, haklı olarak
annelerin daha fazla yıkama ve ütü yapmalarına yol açmaktadır.
Tablo 15’de annelerin önlük ve forma kullanımından memnuniyet durumları verilmiştir.
Tablo 15: Annelerin Önlük ve Forma Kullanımından Memnuniyet Durumu
Forma
Kullanımından
Toplam
evet
hayır
Aylık Gelir Durumu
Toplam
750
1500
1750
1850
2000
2500
13
10
4
3
3
0
33
35,1 % 31,3 %
25,0 % 20,0 %
21,4 %
,0%% 27,0 %
24
22
12
12
11
8
89
64,9 % 68,8 % 75,0 % 80,0 % 78,6 % 100,0 % 73,0 %
37
32
16
15
14
8
122
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0 %
x²= 5.114
p= .402
p>.05
Tablo 15’e göre, çocuklarının okul formalarının kullanımın özelliklerinden memnuniyet
durumları sorulan annelerin % 27’si evet, % 73’ü hayır cevabını vermiştir. Gelir durumlarına
göre cevaplar arasında anlamlı bir fark bulunmamıştır. Annelerin cevapları çocukların
cevapları ile örtüşmektedir.
Anneler, formaların kullanımından memnuniyetsizlik nedenlerini;
Ø Etek ve pantolonların sürekli ütülenmesi gerekiyor, giyer giymez buruşuyor,
Ø Gömleklerin yaka, kol ve manşetleri çabuk kirleniyor,
Ø Lekeler çıkmıyor, leke çıkarıcılar çabuk yıpratıyor,
Ø Külotlu çorapların tabanları çok çabuk yıpranıyor, beyaz oldukları için
çabuk kirleniyor,
Ø Kumaşlar çabuk kurumuyor, hafta içinde değiştirmek için ikinci forma almak
gerekiyor,
Ø Etek, pantolon, süveter ve ceketlerde kısa sürede boncuklanmalar oluyor,
Ø Düğmeleri sık sık kopup kayboluyor,
Ø Fermuarlar çabuk bozuluyor, çocuklar kursörü ( tutma yeri) açıp kapatırken
koparıyor, rahat kullanamıyor, şeklinde sıralandırmaktadır.
Akgün Yılmaz (1999)’ın, İstanbul’un Anadolu yakasındaki ilköğretim okullarında
okuyan 1000 öğrencinin velileri üzerinde yapmış olduğu araştırmada benzer sonuçlar elde
edilmiştir. Araştırmada; çocuklarının forma veya önlüklerinden memnuniyetleri sorulan
ailelerin % 59’unun memnun olmadığı, % 38’inin memnun olduğu sonucu bulunmuştur.
Ailelerin, formaların birden çok parçadan oluşması, sürekli bakım istemesi, çabuk eskimesi
nedeni ile 5 yılda en az iki defa forma değiştirmek zorunda kalmaları gibi nedenlerden
şikayetçi oldukları belirlenmiştir. Ayrıca çalışmada, ailelerin, forma kumaşlarının lekelerinin
çıkarılamaması, terletmesi gibi konularda da problemler yaşadıkları tespit edilmiştir.
David ve Hudson (2004), Amerikan ailelerinin okul formalarının çocukların bireysel
özgürlüğünü engellediği için memnun olmadıkları karşıt görüşte olanlar ise sosyoekonomik
ayrımı engellemesinden dolayı memnuniyetlerini belirtmektedir. Brunsma ve Rockquemore
(1998), okul formalarının düşük gelirli aileler için çok önemli destek olduğunu, aksi takdirde
çocuklara farklı giysiler temin etmenin ailelere büyük bir yük getireceğini savunmaktadır.
Çalışmada ayrıca okul formalarının akademik başarıyı yükselttiğine dair kesin kanıt
bulunamadığından bahsedilmektedir.
SONUÇ
1. Çocukların Forma Konforundan Memnuniyetlerine Yönelik Elde Edilen Sonuçlar:
Genel olarak, çocukların % 65’inin forma modellerinden memnun olduğu tespit
edilmiştir. Erkek çocukların forma modellerinden memnuniyeti kızlara oranla daha fazladır.
Forma çeşidine göre incelendiğinde, önlük kullananların % 96’sının, özel forma kullananların
% 49’unun forma modelinden memnun olduğu görülmektedir.
Forma çeşitlerine göre; önlük kullananların % 51’i, özel forma kullananların % 37’si
formalarının renginden memnun görünmektedir. Çocukların % 67’sinin forma kalıplarından
memnun ancak % 60’ının formalarının kullanımından memnun olmadıkları görülmektedir.
2. Annelerin Çocuklarının Forma Konforundan Memnuniyetlerine Yönelik Elde Edilen Sonuçlar:
Annelerin % 57’si çocuklarının okul forma modellerinden memnun oldukları, %
49’unun forma kalıplarından memnun, % 44’ünün memnun olmadıkları saptanmıştır.
Annelerin % 48’i çocuklarının forma renginden memnun, % 52’si memnun değildir.
Annelerin % 73’ü çocuk formalarının kullanım özelliklerinden memnun olmadığı tespit
edilmiştir.
Çocuklar ve annelerinin yarısından fazlası forma modellerinden memnundur. Ancak,
memnun olmayanların memnuniyetsizliğini ortadan kaldırmak için özellikle kızlar için pilili
etek ve beyaz çorap, erkekler için kravat yerine alternatiflerin geliştirilmesi sağlanabilir. Aynı
zamanda, kızlar için etek yerine pantolon etek seçeneği geliştirilebilir. Çocukların formaları
severek kullanabilmelerini sağlamak amacı ile örneğin, erkeklerde ceketlerin mendil cebinin
sevdikleri takımın logosu ile süslenmesine izin verilebilir. Gömlekler ve kızların çorapları
beyaz yerine daha az kirlenen renklerde olması sağlanabilir. Gömlek-pantolon ve etekler ütü
istemeyen kumaşlardan seçilebilir. Gömlek yerine tişört seçeneği düşünülebilir.
Hem çocuklar hem de anneler açısından en önemli unsur formanın kullanım özelliği
olarak görülmektedir. Günlerinin büyük kısmını forma içinde geçiren çocukların, formalarını
rahat kullanabilmelerinin sağlanmasında gerekli özen gösterilmelidir. Bunun için okul
yönetimleri ve okul aile birlikleri, öncelikle formaların seçiminde gerek dokuma gerekse örme
yüzeylerin termofizyolojik özellikleri taşımasına veya bu özelliklere en yakın olan yüzeylerin
belirlenmesine önem vermelidir. Onların talepleri doğrultusunda üreticilerin arzlarının da
değişeceği unutulmamalıdır. Artık, ütü istemeyen, ısıyı kolayca ileten, kirlenmeyi engelleyen
yüzeyler bir çok giysi türünde kullanılmaktadır. Bu yüzeylerin okul formalarda da
yaygınlaştırılması çocukların giysi konforunu olumlu yönde etkileyecektir.
KAYNAKLAR
Akgün Yılmaz, F. (1999). İlk Öğretim Okullarında Kullanılan Formaların Uyum ve Kullanım
Özelliklerinin Araştırılması. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul.
Akın, G. ve Sağır, M. (1998), “İlköğretimde Sıra ve Altlıkların Ergonomik Tasarımında
Antropometrik Veriler”, 6. Ergonomi Kongresi. M.P.M. Yayınları, No: 622 Ankara.
Anonim¹, (2005). “Renklerin Satışa Etkisi”, Ekometre On Line.
http://www.ekometre.com/araştırma_full.asp?a_id=56
Brunsma, D. L. ve Rockquemore, K. A. (1998). “Effects of Student Uniforms on Attendance,
Behavior Problems Substance Abuse and Academic Achievement”,The Journal of
Education Research. Cilt: 92,(1): 53-62.
Bryk, A., Lee, V. ve P. Holland. (1993). Catholic Schools and The Common Good.
Cambridge, MA: Harvard University Press.
David, L. ve Hudson, Jr. (2004). “Clothing Dress Codes and Uniforms”, First Amendment
Center.
http://www.firsamendmentcenter.org/speech/studentexpression7topic.aspx?topic=clothing_dres
s_codes_uniforms.
Gursky, D. (1996). “Uniform Improvement?” The Edutacation Digest, March, 1996, 46-8.
Hollies, N. R. S. (1996). Investigation of The Factors Influencing Comfort in Cotton
Apparel Fabrics, Contract. 12-14-100-7183. USA. New Orleans.
Hoog, M. K., Bruce, M. ve Hill, A. J. (1998). “Fashion Brand Preferences Among Young
Consumers”, International Journal of Retail & Distribution Management. Sayı: 26,
(8): 293-300.
Oğulata, T. (1995). “Tekstil Ürünlerinin İnsan Isıl Konforuna Etkisi”, Tekstil Konfeksiyon
Dergisi. 6 (4):512-515.
Panero, J. ve Zelnik, M., (1979). Human Dimension, Interior Space, Watson Design on
Imprint of Goptill Publications/New York.
Slater, K. (1977). Tekstile Progress. Comfort Properties of Tekstiles, Magazine of Tekstile
Institue, Manchester. 9 (4): 70.
Üstün, G. ve Çeğindir, N. Y. (2006). “Annelerin Çocuklarına Aldıkları Giysilerde Karşılaştıkları
Problemler”. Konfeksiyon Teknoloji Dergisi. Daye Yayıncılık A.Ş.
Kalınkara, V. (1992). “Giysi Tasarımında Ergonomi”, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler
Enstitüsü, Yüksek Lisans Ders Notları. Ankara.
Kelly,M.(2006). “School Uniforms”,Your Guide to Secondary School
Educators.http://712educators.about.com/cs/scoolviolence/a/uniforms.htm
Mete, F. (2001). “Doğrudan Vücut Ölçülerine Dayalı, Vücuda Tan Oturan Yeni Bir Bayan Üst
Beden Temel Kalıp Hazırlama Tekniğinin Geliştirilmesi”, DEÜ Mühendislik Fakültesi
Fen ve Mühendislik Dergisi. Cilt: 3, Sayı: 2, 69-82.
Thomas, S. (1994). “Uniforms in the Schools: Propenents Say It Cuts Competition; Others Are
Not So Sure”, Black Issues In Higher Education. October, 20: 44-47.
Viadero, D., (2005). “Uniforms Effects?”, Education Week. Cilt: 24, Sayı:
18.http://web104.epnet.com/citation.asp?tb=1&_ug=sig+94BBCFCD%2D7394%2d47
C..