2008 Yılı - Hatay İl Çevre ve Orman Müdürlüğü
Transkript
2008 Yılı - Hatay İl Çevre ve Orman Müdürlüğü
T.C HATAY VALİLİĞİ İL ÇEVRE VE ORMAN MÜDÜRLÜĞÜ HATAY İL ÇEVRE DURUM RAPORU , HATAY - 2008 Eğer vatan denilen şey, kupkuru dağlardan, taşlardan, ekilmemiş sahalardan, çıplak ovalardan şehirler ve köylerden ibaret olsaydı, onun zindandan hiçbir farkı kalmazdı. Mustafa Kemal ATATÜRK ULUSAL ÇEVRE ANDI "Şimdiki ve gelecek kuşakların temiz ve sağlıklı bir çevrede yaşama hakkına sahip olduğu, gerçeğinden hareketle, çevreye duyarlı bir kalkınmadan yana olduğumu vurgulayarak; doğal kaynakların ekonomik kalkınmanın hem kaynağını hem sınırını oluşturduğunu bilerek, çevrenin korunması ve geliştirilmesinde bireysel katkı ve katılımın gereğine ve önemine inanarak; çevresel değerlere sahip çıkıp zarar verenleri uyaracağıma, doğal kaynaklardan faydalanırken tutumlu davranacağıma, sürdürülebilir kalkınma ilkeleri doğrultusunda hareket edeceğime, bu yönde işbirliği ve dayanışma anlayışı içerisinde hareket ederek, çevre konusunda herkese örnek olacağıma söz veririm." TAKDĐM Đnsanoğlu, çevresiyle sürekli bir etkileşim halindedir. Her geçen gün insan nüfusunun artmasına paralel olarak, üretimin artması, sağlıksız sanayileşme, çarpık kentleşme gibi sorunlar nedeniyle doğal kaynaklar hızla tüketilmekte ve çevreye verilen kirlilik yükü hızla artmaktadır. Yaşanan çevre sorunlarının çeşitliliği ve boyutları dikkate alındığında; günümüzde Endüstri ve teknoloji alanında meydana gelen hızlı gelişmeler, yaşam düzeyinin yükselmesini sağlarken, diğer yandan da doğal dengenin bozulması, kaynakların yok edilmesi ve canlıların yaşamını tehdit eden bir durumun oluşması sonucunu doğurmuştur. Çevreye zarar vermeden kalkınmanın yolu; yatırım öncesi, çevreyi göz önüne alan iyi bir planlamadan geçer. Bu nedenle, insanların çevre bilincinin gelişmesi, çevreye duyarlı ve kalıcı davranışlar edinmesi, eğitimin her aşamasında göz önünde bulundurulması gereken bir husustur. Sürdürülebilir bir kalkınma için çevre dostu teknolojiler kullanma, arıtma teknolojilerinden yararlanma yoluyla çevre kirliliğinin minimize edilmesi hedeflenmelidir. Çevreyi korumak, akılcı kullanmak, sağlıklı sanayileşme, planlı kentleşme çabalarının hepsi insanın sağlığı içindir. Bu nedenle, insanların çevre bilincinin gelişmesi, çevreye duyarlı ve kalıcı davranışlar edinmesi, eğitimin her aşamasında göz önünde bulundurulması gereken bir husustur. Đlimizin çevre değerleri açısından bugünkü durumunu ortaya koymak amacıyla Đl Çevre ve Orman Müdürlüğünce hazırlanan Çevre Durum Raporu’nun hazırlanmasında katkı sağlayan kurum, kuruluş ve emeği geçen tüm personele teşekkür ederim. Mehmet Celalettin LEKESĐZ Hatay Valisi ÖNSÖZ Hatay, tarihte pek çok medeniyete ev sahipliği yapmış bir ildir. Bu nedenledir ki Đlimiz; tarihi ve kültürel yönden eşi bulunmaz zenginlikler barındırmaktadır. Bunların yanı sıra akarsular, ormanlar, vb. gibi doğal kaynaklar açısından da oldukça şanslı olan ilimiz, sahip olduğu değerleri ile adından sıkça söz edilen bir turizm merkezi haline gelebilecek potansiyele sahiptir. Ancak, sahip olunan tüm bu değerler, bilinçsizce kullanıldığı takdirde yok olma tehdidiyle karşı karşıya kalacağı bir gerçektir. Bir kentin ekonomik anlamda gelişebilmesi için sanayinin varlığı yadsınamaz bir gerçek olmakla birlikte; sanayi ve kentleşmenin olumsuz etkileri mümkün olduğunca aza indirgenmelidir. Sağlıklı bir yaşam sürdürülmesi ancak sağlıklı ve temiz bir çevre ile mümkündür. Bunu sağlayacak olan da insanın kendisidir. Bu aynı zamanda anayasal bir zorunluluktur. Anayasamızın 56. Maddesinde ; ‘’ Herkes sağlıklı ve dengeli çevrede yaşama hakkına sahiptir. Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini önlemek devletin ve vatandaşın ödevidir’’ denmektedir. Doğal kaynakların korunması ve sürdürülebilir kalkınmanın sağlanabilmesi için koruma kullanma değerlerinin oluşturulması gerekir. Bu bilinçle sahip olduğumuz canlı ve cansız tüm doğal değerlerin, biyolojik zenginliklerimizin tespiti ve muhafazası gerekmektedir. Çevre sorunları, artık bölgesel olmaktan çıkmış, küresel bir boyut kazanmıştır. Gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin atmosfere yaydıkları CO2 emisyonunun bir sonucu olan küresel ısınma ve iklim değişiklikleri dünyanın en önemli gündem maddesi haline gelmiştir. Đlimizin çevresel değerlerin tespitine yönelik olarak hazırlanmış olan Çevre Durum Raporu ile, Đlimizin envanter değerlerinin mümkün olduğunca doğru ve güncel olarak çıkarılması amaçlanmaktadır. Bu sayede, sorunların tespiti ve bu tespitlere yönelik olarak alınacak önlemlerin belirlenmesi sağlanmış olacaktır. Çevre Durum Raporu’nun hazırlanmasında katkı sağlayan kurum, kuruluşlara ve Müdürlüğümüz personellerine teşekkür ederim. Đbrahim YÜZER Đl Çevre ve Orman Müdür V. HAZIRLAYANLAR TurgutTOMA ÇEDvePlanlamaŞubeMüdürü CengizERARSLAN VeterinerHekim H.BasriALANLI ÇevreMühendisi TuncayÖNAL ZiraatMühendisi 2008 İl Çevre ve Orman Müdürlüğü. Orman İşletme Binası 3.Kat Antakya / HATAY Telefon 0326 213 77 43 • Faks 0326 214 30 87 [email protected] www.hatay-cevreorman.gov.tr Đçindekiler Giriş Đçindekiler Tablolar Dizini Harita, Şekil ve Grafikler Dizini Bölüm A COĞRAFĐ KAPSAM A.1. Giriş A.2. Đl ve ilçe Sınırları A.3. Đlin Coğrafi Durumu A.4. Đlin Topoğrafyası ve Jeomorfolojik Durumu A.5. Jeolojik Yapı ve Stratigrafi Bölüm B DOĞAL KAYNAK B.1. Enerji Kaynakları B.2. Flora ve Fauna B.3. Toprak B.4. Su Kaynakları B.5. Mineral Kaynaklar Bölüm C HAVA (ATMOSFER VE ĐKLĐM) C.1. iklim ve Hava C.2. Havayı Kirletici Gazlar ve Kaynaklar C.3. Atmosferik Kirlilik C.4. Hava Kirleticilerinin çevreye Olan Etkileri Bölüm D SU D.1. Su Kaynaklarının Kullanımı D.2. Doğal Drenaj Sistemleri D.3. Su Kaynaklarının Kirliliği ve çevreye Etkileri D.4. Su ve Kıyı Yönetimi, Strateji ve Politikalar D.5. Su Kaynaklarında Kirlilik Etkenleri Bölüm E TOPRAK VE ARAZĐ KULLANIMI E.1. Genel Toprak Yapısı E.2. Toprak Kirliliği E.3. Arazi Bölüm F FLORA-FAUNA VE HASSAS YÖRELER F.1. Ormanlar F.2.Çayır ve Meralar F.3. Flora F.4. Fauna F.5. Hassas Yöreler SAYFA 1 1 1 4 5 6 9 14 14 14 17 20 24 30 32 32 29 51 57 57 59 59 66 54 54 69 70 75 75 75 78 78 84 84 84 88 90 109 114 Bölüm G TURĐZM G.1. Yörenin Turistik Değerleri G.2. Turizm Çeşitleri G.3. Turistik Altyapı G.4. Turist Sayısı G.5. Turizm Ekonomisi G.6. Turizm Çevre ilişkisi Bölüm H TARIMVEHAYVANCILIK H.1. Genel Tarımsal Yapı H.2. Tarımsal Üretim H.3. Organik Tarım H.4. Tarımsal işletmeler H.5. Tarımsal Faaliyetler Bölüm I MADENCiLiK I.1. Maden Kanununa Tabi Olan Madenler ve Taş Ocakları Nizamnamesine Tabi OlanDoğal Malzemeler Bölüm J ENERJĐ J.1. Kaynaklarına Göre Enerjilerin Sınıflandırılması J.2. Enerji Tüketiminin Sektörlere Göre Dağılımı Bölüm K SANAYĐ VE TEKNOLOJĐ K.1.Đl Sanayinin Gelişimi, Yer Seçimi Süreçleri ve Bunu Etkileyen Etkenler K.2. Genel Anlamda Sanayinin Gruplandırılması K.3. Sanayinin ilçelere Göre Dağılımı K.4. Sanayi Gruplarına Göre işyeri Sayıları ve istihdam Durumu K.5. Sanayi Gruplarına Göre Üretim Teknolojisi ve Enerji Kullanımı K.6. Sanayiden Kaynaklanan Çevre Sorunları ve Alınan Önlemler Bölüm L ALTYAPI, ULAŞIM VE HABERLEŞME L.1. Altyapı L.2. Ulaşım L.3. Haberleşme L.4. Đlin Đmar Durumu L.5. Đldeki Baz istasyonları Sayısı Bölüm M YERLEŞĐMALANLARI VE NUFUS M.1. Kentsel ve Kırsal Planlama M.2. Altyapı M.3. Binalar ve Yapı Çeşitleri M.4. Sosyo-Ekonomik Yapı M.5. Yerleşim Yerlerinin Çevresel Etkileri M.6. Nüfus Bölüm N ATIKLAR N.1. Evsel Katı Atıklar N.2. Tehlikeli ve Zararlı Atıklar N.3. Özel Atıklar N.4. Diğer Atıklar N.5. Atık Yönetimi N.6. Katı Atıkların Miktar ve Kompozisyonu N.7.Katı Atıkların Biriktirilmesi, Toplanması, Taşınması ve Transfer Đstasyonları N.8. Atıkların Bertaraf Yöntemleri N.9. Atıkların Geri Kazanımı ve Değerlendirmesi 139 139 139 160 179 190 195 196 197 197 197 198 215 215 218 224 224 227 240 240 240 244 246 246 246 248 249 250 251 255 258 258 258 262 281 284 284 288 288 288 291 291 293 294 295 311 311 311 313 315 323 323 324 325 325 326 N.10. Atıkların Çevre Üzerindeki Etkileri Bölüm O GÜRÜLTÜ VE TĐTREŞĐM 0.1. Gürültü 0.2. Titreşim Bölüm P AFETLER P.1. Afet Olayları P.2. Afetler ve Sağlık Zararları P.3. Afetlerin Etkileri ve Yardım Tedbirleri Bölüm R SAĞLIK VE ÇEVRE R.1. Temel Sağlık Hizmetleri R.2. Çevre Kirliliği ve Zararlarından Oluşan Sağlık Riskleri Bölüm S ÇEVRE EĞĐTĐMĐ S.1. Kamu Kuruluşlarının Çevre Eğitimi ile ilgili Faaliyetleri S.2. Çevre ile ilgili Gönüllü Kuruluşlar ve Faaliyetleri Bölüm T ÇEVRE YÖNETĐMĐ VE PLANLAMA T.1. Çevre Kirliliğinin ve Çevresel Tahribatın Önlenmesi T .2. Doğal Kaynakların Ekolojik Dengeler Esas Alınarak Verimli Kullanımı, Korunması ve Geliştirilmesi T .3. Ekonomik ve Sosyal Faaliyetlerin, Sonuçlarının Çevrenin Taşıma Kapasitesini Aşmayacak Biçimde Plan. T .4. Çevrenin insan- Psikososyal ihtiyaçlarıyla Uyumunun Sağlanması T.5. Çevre Duyarlı Arazi Kullanım Planlaması 326 340 340 340 345 346 346 346 373 374 377 377 377 457 458 458 458 458 464 464 464 465 466 466 466 TABLO HARĐTA, ŞEKĐL VE GRAFĐKLER DĐZĐNĐ S.No 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 Tablo Hatay Đl Merkezinin Güneşlenme Süresinin Aylık Ortalaması Hatay Đl Merkezinin Sıcaklık Ortalamaları Hatay Đli Akarsuları Hatay Đli Đçin Aylara Göre Rüzgar Hızı Ortalamaları Antakya Đçin Aylara Göre 27 Yıllık Rüzgar Hızı Đskenderun Đçin Aylara Göre 31 Yıllık Rüzgar Hızı 2001 Yılında Hatay Ve Alt Bölgelerinde Arazilerin Dağılımı Su Kaynaklarının Yüz Ölçümleri Đlimiz Baraj Verileri Ve Sulama Tesisleri Hatay Đli Yer Altı Su Potansiyeli Hatay Đli Yer Altı Su Potansiyeli Büyüklük Sırasına Göre Đlimizde Bulunan Belli Başlı Göller Hatay Đli Đçin Aylara Göre Yıllık Rüzgar Hızı Ortalamaları 2008 Yılı Ortalama Ruzgar Hizi (M/S) 2008 Yılı En Hizli Esen Ruzgarin Yonu 2008 Yılı En Hizli Esen Ruzgarin Ortalama Hızı (M/S) 2008 Yılı Ort. Firtinali Gun Say. (Ruz.Hız>=17.2 M/S) 2008 Yılı Ort. Kuv.Ruz. Gun Say. (Ruz.Hiz 10.8-17.1 M/S) Basınç Değerleri Đlimiz Sıcaklık Verileri Uzun Yıllar Đçinde Gerçekleşen Ortalama Değerler (1975 - 2006) Uzun Yıllar Đçinde Gerçekleşen En Yüksek Ve En Düşük Değerler (1975 - 2007)* 2008 Yılı Ortalama Buharlasma (Mm) 2008 Yılı Gunluk En Cok Buharlasma (Mm) Ortalama Toplam Yağış Miktari (Mm) Gunluk En Cok Yağış Miktari (Mm) 1971 – 2000 Yılları Arasında Ortalama Yağış Miktarı; Ortalama Kar Yağıslı Günler Sayısı Ortalama Kar Ortulu Günler Sayısı En Yuksek Kar Ortusu Kalinligi (Cm Ortalama Dolulu Günler Sayısı Ortalama Kiragili Gunler Sayisi Ortalama Orajli Günler Sayısı Đl Merkezinde 2007-2008 Yılları Arasında Evsel Isıtmada Kullanılan Yakıtların Cinsini Antakya Merkez Đlçe,Altınözü,Belen,Hassa,Kırıkhan,Kumlu,Reyhanlı Samandağ Ve Yayladağı Đlçelerinde Isınmada Kullanılacak Yerli Kömür Özellikleri Sınır Değerleri): Sayfa 14 14 15 16 16 16 18 18 24-26 27 27 29-30 33 33 33 33 34 34 35 38 39 39 39 40 40 40 41 42 42 42 42 42 43 45 45 36 Đskenderun Ve Dörtyol Đlçelerinde Isınmada Kullanılacak Yerl Kömür Özellikleri Ve Sınır Değerleri: 46 37 38 39 40 41 Isınma Amaçlı Kullanılacak Đthal Taş Ve Linyit Kömürün Özellikleri Ve Sınır Değerleri : Prina Briketi Özellikleri Ve Sınır Değerleri Đlimizde Trafiğe Kayıtlı Motorlu Taşıt Araçlarının Sayıları 13.01.2005 - 14.01.2005 Antakya-Đskenderun Hava Kalitesi Ölçümü Sonuçları: 1999/2002 Yılları Arasında Đliniz Kükürtdioksit (So2) Ve Partikül Madde (Pm) Ortalamaları Ve Değişim Oranları Đle En Düşük Ve En Yüksek So2 , Pm Değerleri Ve Kvs 01.11.2007-01.05.2008 Tarihleri Arasında Đlimizde Ortalama Kükürtdioksit (So2) , Partikül Madde Pm10,Rüzgar Hızı,Rüzgar Yönü,Hava Sıcaklığı,Bağıl Nem,Hava Basıncı 46 46 50 52 53-54 43 44 Yer Altı Suları Büyüklük Sırasına Göre Đlimizde Bulunan Belli Başlı Göller 59 62 45 Đskenderun Đlçesi Deniz Suyu Kalitesi Verileri Đskenderun Ve Yakınında Bulunan Akıntı Sistemleri Deniz Suyu Sıcaklık Ortalamaları Asi Nehrinin Su Kalitesi Ve Kirlilik Düzeyi Ölçüm Sonuçları-1999 66 42 46 47 57 66 68 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 Asi Nehri Demirköprü Ve Antakya Kent Merkezi Đstasyonlarından Elde Edilen Su Kalitesi Ve Kirlilik Düzeyi Ölçüm Sonuçları Hatay Đli Arazi Varlığı Đlimiz Orman Alanları Đlimiz Arazi Dağılımı Hatay Đli Çayır Ve Mera Arazilerinin Kabiliyet Sınıflarına Göre Dağılımı Arkeolojik Sit Alanları Hatay Đli Turizm Đşletme Belgeli Tesisler Hatay Đlindeki Seyahat Acentaları Turizm Đşletme Belgeli Konaklama Tesisleri Đlimizi Ziyaret Eden Turist Sayıları 72-73-74 78 84 87 89 126-130 180 181 182-189 189 191 Müze Ve Ören Yerlerini Ziyaret Eden Yerli Ve Yabancı Ziyaretçi Đstatistiği 59 60 61 62 63 Hatay’a Konaklayan Kişi Ve Geceleme Sayıları (Đşletme Belgeli Tesislerde) Hatay’a Gelen Yabancı Turistlerin Kullandıkları Taşıtlara Göre Dağılım Hatay’a Gelen Yabancı Turistlerin Aylara Ve Yılara Göre Dağılımı Ve Yıllık Değişim Oranları Turist Değişim Oranları Đlimizde Tarım Arazisinin Dağılımı 192 193 194 195 197 64 65 66 67 68 69 70 Yem Bitkilerinin Đlçelere Göre Dağılımı Tarım Arazileri Ve Sulama Durumu Devlet Su Đşlerince Açılan Sulama Alanları( Brüt)(Ha) Tarla Ürünleri Sebzeler(Örtüaltı Dahil) Örtü Altı Araziler (Sera) 198 199 199 200 201-202 202 203 MeyveVerenAğaçSayısıSütunundaGösterilenAğaçSayısıTopluMeyveliklerdekiAğaçSayısıVeDağınıkAğaçSayısıToplamıdır 71 Buğdaygiller 204 72 73 74 75 76 77 78 Yem Bitkileri Endüstriyel Bitkiler 2002 Yılına Ait Meyve Ağacı Üretim Miktarları Sebze Üretim Miktarı 2008 Yılı Đlimiz Hayvan Varlığı 2008 Yılı Đlimiz Hayvansal Ürünler Üretimi Hatay’da Küçükbaş Mevcudunun Yıllara Göre Değişimi (1000 Baş) 204 205 206 207-208 208-209 209 210 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 Hatay Đlinde Üretilen Deniz Balıkları Ürünlerinin Üretim Miktarı Ve Üretim Değerleri Hatay Đlinde Üretilen Deniz Ürünlerinin Üretim Miktarı Ve Üretim Değerleri Hatay Đlinde Üretilen Kültür Balıkları Üretim Miktarı Ve Üretim Değerleri Hatay Đli Arıcılık Yapan Köy Ve Kovan Sayıları Adana, Hatay Ve Đçel Đllerinde Đpekböcekçiliğin Genel Durumu Hatay Đli Arazi Büyüklüğüne Göre Đşletmelerin Dağılımı Zirai Mücadele Đlaçları Tüketim Bilgileri Hatay Đlindeki Maden Varlıkları Đlimiz Sanayi Madenleri Turkiye-Hatay-Asbest Madeni Haritası 212 213 213 214 214 216 218 226 227 228 89 90 91 92 93 94 95 96 97 Turkiye-Hatay-Dolomit Madeni Haritası Turkiye-Hatay-Fosfat Madeni Metalik Madenler Hatay Đl Sınırları Đçerisindeki Sanayi Madenleri Turkiye-Hatay-Altın Madeni Haritası Turkiye-Hatay-Demir Madeni Haritası Sabit Sermaye Yatırımları, Girdi-Çıktı Ve Katma Değer, 1997* Die 1997 Hatay Đl Merkezinin Güneşlenme Süresinin Aylık Ortalaması Hatay Đl Merkezinin Sıcaklık Ortalamaları (Meteoroloji Đl Müd.Verileri 2007) 229 230 231 231 232 233 234-237 240 240 98 241 107 108 109 110 Hatay Đli Đçin Aylara Göre Yıllık Rüzgar Hızı Ortalamaları (M.Sec.) (Meteoroloji Đl Müd.Verileri 2007) Antakya Đçin Aylara Göre 27 Yıllık Rüzgar Hızı Ortalamaları (M.Sec.) Đskenderun Đçin Aylara Göre 31 Yıllık Rüzgar Hızı Ortalamaları(M.Sec.) Enerji Tüketiminin Sektörlere Göre Dağılımı Sanayi Sicil Belgesi Almış Sanayi Tesislerinin Đlçelere Göre Dağılımı Sanayi Gruplarına Göre Đşyeri Sayıları Ve Đstihdam Durumu Elektrik Tüketimi Sanayi Sicil Belgesi Almış Sanayi Tesislerinin Sektörel Dağılımı Mart 2008 5.Bölge Müdürlüğü 53.(Antakya) Şube Şefliği Sınırları Đçindeki Devlet Ve Đl Yollarının Satıh Cinslerine, Bakım Programına Ve Kış Programına Göre Uzunlukları (Km.) Đskenderun Otoyol Bakım Đşletme Şefliği Yol Ağı Hatay Đli Ulaşım Ağ Durumu Köy Yollarının Cinslerine Göre Uzunlukları Haberleşme Santrallerimizin Đlçelere Göre Dağılımı 111 Đlçelerimize Göre Prensibal Ve Lokal Altyapı Şebeke Durumları 282 112 Data Sistem Kapasiteleri 283 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 Transmisyon Sistem Kapasiteleri Hatay Đli Ve Đlçelerinde Gsm Baz Đstasyonu Güvenlik Sertifikası Durum Çizelgesi Đlçeler Đtibariyle Şehir , Belde Ve Köy Nüfusları Đlçeler Đtibariyle Şehir , Belde Ve Köy Nüfusları(1990-2000) 1985-1990 Arasında Đçe Göç, Dışa Göç, Net Göç Ve Net Göç Hızı Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemine Göe Nüfus( 31.12.2007) Nüfus Hareketleri Sayımlara Göre Nüfus Ve Artış Oranı 2001yılı Nufusun Yaş Gruplarına Göre Dağılımı Đlçeler Đtibariyle Şehir, Belde Ve Köy Nüfusları 1990-2000 Nüfus Dağılım Listesi 2000 Ve 2001 Yılı Nufusun Kır Ve Kent Dağılımı 1985-1990 Arasında Đçe Göç, Dışa Göç, Net Göç Ve Net Göç Hızı Antakya Kentsel Ortalama Katı Atık Karakterizasyonu Çevkobir Kentsel Ortalama Katı Atık Karakterizasyonu Projeksiyonu Hatay Đli Tehlikeli Atık Taşıma Lisansına Sahip , Firma Ve Araçlar Hatay Đli Taşıma Lisansına Sahip Belediye, Firma Ve Araçlar 2007 Yılı Đçin Hatay Đli Sağlık Kuruluşları Yönetmelik Uygulamaları 2007 Yılı Sonu Đtibariyle Đlçe Belediyelerinin Tıbbi Atık Durumu 283-284 285-287 289 291 293-294 295-296 297 299 300 306 306 307 308 311 312 314 315-316 317 318-321 132 133 134 135 136 137 138 139 Hatay Đli Atık Yağ Taşıma Lisansına Sahip , Firma Ve Araçlar Çevkobir Kentsel Ortalama Katı Atık Karakterizasyonu Projeksiyonu Antakya’da Geçmiş Tarihlerde Yaşanan Depremler Kandilli Kayıtlarına Göre Mağnütüdü 4 Ten Büyük Deprem Merkez Üsleri Deprem Bölgeleri, Olası, Diri Faylar Ve Yaşlı Yanardağlar Usg Kayıtlarını Göre Mağnütüdü 4 Ten Büyük Deprem Merkez Üsleri Olası, Diri Faylar Ve Yaşlı Yanardağlar. Nüfus Yoğunluğu, Otoyol, Yollar Ve Kandilli Kayıtlarına Göre Mağnütüdü 4 Ten Büyük Deprem Merkez Üsleri 322 325 353 356 356 357 358 358 140 Kandilli Kayıtlarına Göre 1900 Öncesi Ve Sonrası Mağnütüdü 3 Ten Büyük Deprem Merkez Üsleri 359 141 Türkiye Diri Fay Haritası 360 142 143 144 145 1900-1999 Yıllarındaki, Büyüklüğü 5 Ve Üzerinde Olan Depremler Đllerin Nüfus Yoğunlukları, Fay Hatları Ve Büyük Depremler Hatay Đli 1192-2002 Yılı Oraman Ynagınları Grafiği 2001 Yılı Orman Yangınları Dökümanı 361 362 367 368 99 100 101 102 103 104 105 106 241 241 244-245 249 250-251 251-252 253-254 263-264 265-266 267 267 281 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 2002 Yılı Orman Yangınları Dökümanı Hatay Đli Orman Varlığı Durumu Agm Şube Müdürlüğü 2003 Yılı Tesis Programı Ve Gerçekleşmeleri Agm Şube Müdürlüğü 2003 Yılı Bakım Programı Ve Gerçekleşmeleri 2008 Yılı Sağlık Kurum Ve Kuruluşları 2008 Yılı Sağlık Kurum Ve Kuruluşların Đlçelere Göre Dağılımı Özel Hastaneler Đl Hastaneleri Hatay Đli Yataklı Tedavi Kurumları Ve Yatak Kapasiteleri Diğer Sağlık Kuruluşları Hatay Yataklı Tedavi Kurumları Yatak Durumu Devlet Hastaneleri 157 369-371 372 372 373 377-383 384-385 385 386 387 387 388 388 158 159 160 161 162 163 164 165 Doğum Ve Çocuk Bakım Evleri 2008 Yılı Sağlık Ocağı Ve Sağlık Evi Durumu 2007 Yılı Hatay Đli Sağlık Ocakları 2005-2008 Sağlık Ocağında Muayene Sayıları Yıllara Göre Bulaşıcı Hastalık Tablosu 2008 Yılı Hatay Đli Zoonoz Hastalık Durumları Gıda Đmal Yerleri Kontrolü Gıda Satış Yerleri Gıda Numunesi 389 389-396 396 397-410 416 417 418 419 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 2007-2008 Hatay Geneli Yıllara Göre Aşı Oranları 2000 Yılı Ulusal Aşı Günleri Çalışmaları Sağlık Ocaklarında Yapılan Çocukluk Çağı Aşı Takvimi Hatay Đli 1999 Yılı Rutin Aşılama Çalışmaları Geçmiş Yıllara Ait Rutin Aşı Çalışmaları Đl Genelinde Bebek Ölümlerinin Yıllara Göre Değişim Hızı 2007 Yılı Verileri 1997-2002 Yılları Arası Bebek Ölümleri Geçmiş Yıllara Ait Ölümler Bütün Ölenlerin Yaş Ve Cins Guruplarına Göre Dağılımı Bütün Ölenlerin Yaş Grupları Ve Cinsiyete Göre Dağılımı Çocuk Ölümleri (Geçmiş Yıllar) 2007 Yılı Đl Genelinde Ap Çalışmalarında Kullanılan Yöntemler Türkiye Ve Hatay Profili Avrupa Ülkeleri Temel Sağlık Göstergeleri Aile Planlaması Çalışmaları Yıllara Göre Fenilketonüri Tarama Programı Verileri Yıllara Göre Doğum Ve Fenilketonüri Sayısal Dağılım Grafiği 420 420-421 422 423 423-427 426 429 429-436 436 437-438 440-446 446 447 448 449 450 451 183 184 185 Ria Kursuna Alınan Personel Sayısı Zatüre, Đshal Vakaları Aile Planlaması Çalışmaları Sarf Edilen Malzeme 452 452 453 A.1. GĐRĐŞ Akdeniz Bölgesinde yer alan Hatay Đlinin yüzölçümü 5403 km2dir ve il arazisi 350 52’ ile 370 04’ kuzey enlemleri, 350 40’ ile 360 35’ doğu boylamları arasında yer alır. Hatay ili doğusunda ve güneyinde Suriye, kuzeydoğusunda Gaziantep, kuzey ve kuzey batısında Osmaniye ve Adana, batısında ise Akdeniz ile çevrilmiştir. Atçana Harabeleri Hatay Türkiye’nin en eski yerleşim yerlerinden biridir. Araştırmacılar, eldeki bilgilere göre yörenin iskan tarihinin M.Ö. yüzbinli yıllara rastlayan orta paleolitik döneme kadar uzandığını ifade etmekte, bunun 2,5 milyon yıl öncesine kadar uzanabileceğini belirtmektedirler. 1954-1966 yılları arasında Altınözü, Şenköy, Antakya ve Çevlik’te yapılan araştırmalarda elde edilen ve M.Ö. 100000-40000 yılları arasında tarihlenen bulgular orta paleolitik dönem özellikleri taşımaktadır. Yine Yayladağı-Kışlak civarında ve Çevlik-Kanal mağarasında, M.Ö. 40000-11000 yılları arasında tarihlenen üst paleolitik döneme ait araçlar ve insan kalıntılarında Homo Sapiens Çevlikensis’ten kalma kemikler bulunmuştur. Bu mağaralarda insan yaşayışının Milattan sonraki yıllara kadar sürdüğü tahmin edilmektedir. Antakya, tarih boyunca depremlerle en çok yıkılmış şehirlerden biridir. Bilinen önemli depremler M.Ö.148, 130, 83-90 arası, M.S. 35,37 ve 41-45 arası, 115, 341, 365, 396, 458, 526, 528 ve 531-534 arası, 532, 551, 557, 588, 589 yıllarında meydana gelmiştir. Bunlardan en şiddetli ve en çok can kaybına yol açanı, 29 Mayıs 526 19. yy.da Antakya. Köprü Kapısı, şehir ve akşamı meydana gelen depremdir. Bu surlar ( Gravür, Bartlett ) depremde 250.000 kişi ölmüş ve Antakya ile birlikte Defne ve Seleukia Pieria de yerle bir olmuştur. 528 yılında meydana gelen deprem de en az önceki kadar şiddetliydi, ama can kaybı daha az oldu. 14 Kasım 1918 günü Fransızlar karaya yeni birlikler çıkararak önce Đskenderun’u, 15 Kasım 1918 günüde Belen’i işgal ettiler. 7 Aralık 1918 günü Đskenderun’dan gelen bir Habib Neccar Camii önünde Fransız tankı ve askerler Fransız birliği Antakya’yı işgal etti ve “Arap Hükümeti” adıyla sürdürülmekte olan Faysalcı yönetime son verdi. 2 Eylül 1938 günü Hatay Devleti’nin kuruluş günüdür. Hatay Devleti Millet Meclisi o gün Antakya’da Gündüz Sineması’nda toplandı. Meclis Başkanlığına Abdulgani Türkmen, Devlet Reisliğine Tayfur Sökmen seçildi. Milletler Hatay Devlet Bayrağı Cemiyeti belgelerinde “Đskenderun Sancağı” olarak yer alan devletin adı “Hatay” olarak kabul edildi. Hatay Millet Meclisi'nin ilk toplantısını yaptığı Gündüz Sineması Hatay Millet Meclisi Reisi Hatay Devlet Reisi TAYFUR SÖKMEN 23 Temmuz 1939 sabahı Hatay’da kalan son Fransız kıtası kışladan saat 07:30’da çıktı. Türk ve Fransız birliklerinin birlikte katıldıkları törende 07:45’de Kışladaki Fransız bayrağı indirildi ve hemen yerine Đstiklal Marşı eşliğinde Türk Bayrağı çekildi. Bu sonuç, töreni izleyen mahşeri kalabalık tarafından coşkunca alkışlandı. Hatay’ın anayurda katılma işlemleri tamamlanmıştı. Bu mutlu olay şehirde ve tüm Hatay’da şenliklerle kutlandı. -2- Yakın Tarihte Gezintiler • 1940 yılında yapılmaya başlanan ve Türk- Đngiliz işbirliği ile yapılan Đskenderun iskelesi 8 Ocak 1945 günü törenle hizmete açıldı. • Ağustos 1945’te Fatikli köyü merkez olmak üzere,”Altınözü” adıyla yeni bir ilçe kuruldu. • Aynı yılın Kasım ayında Asi nehrinin yatağında tarama, derinleştirme çalışmalarına başlandı. • Đskenderun hava meydanı Nisan 1946’da uçak seferlerine açıldı. Yolcu taşıyan ilk uçak 1 Mayıs 1946 günü kalktı. Her gün Adana ve Đstanbul’a karşılıklı uçak seferleri vardı. • 2 Ocak 1948 tarihinde Süveydiye bucağı “Samandağ” adını alarak ilçe oldu. • 1960 yılı ortalarında Đskenderun’da Hatay’ın ilk radyo istasyonu kuruldu ve iki yıl yayın yaptıktan sonra Kasım 1962’de kapandı. • Đskenderun-Batman petrol boru hattı 4 Ocak 1967’de hizmete açıldı. • Antakya’da Asi nehri üzerinde bulunan ve şehrin iki yakasını birbirine bağlayan tarihi köprünün yıkım çalışmaları Nisan 1970’te başladı. Yeni köprünün yapımına da birlikte başlanmıştı. Yeni köprü (Ata Köprüsü) Aralık 1970 sonunda tamamlandı ve 13 Ocak 1971 günü törensiz hizmete açıldı. • Yapımına 1969 yılında başlanan Đskenderun Demir Çelik Fabrikası 28 Aralık 1975 günü hizmete açıldı. • Erzin 1988 yılında Dörtyol’dan ayrılarak ilçe oldu. • Belen 1990 yılında Đskenderun’dan, Kumlu aynı yıl Reyhanlı’dan ayrılarak ilçe oldu. • 1992 yılında Mustafa Kemal Üniversitesi kuruldu. • TRT tarafından kurulan Hatay Đl Radyosu 20 Nisan 1995 günü hizmete açıldı. • Hatay Havaalanı yapımı Kasım 2007’de tamamlanmıştır. -3- A.2.ĐL VE ĐLÇE SINIRLARI Hatay Đl Haritası HARĐTA 1: -4- A.3.ĐLĐN COĞRAFĐ DURUMU Akdeniz Bölgesinde yer alan Hatay Đlinin yüzölçümü 5403 km2dir ve il arazisi 350 52’ ile 370 04’ kuzey enlemleri, 350 40’ ile 360 35’ doğu boylamları arasında yer alır. Hatay ili doğusunda ve güneyinde Suriye, kuzeydoğusunda Gaziantep, kuzey ve kuzey batısında Osmaniye ve Adana, batısında ise Akdeniz ile çevrilmiştir. HARĐTA 2: -5- A.4. ĐLĐN TOPOGRAFYASI VE JEOMORFOLOJĐK DURUMU Hatay Đl toprakları;kıyı dağları,çöküntü alanları ve kıyı ovalarından oluşmuştur.Kuzeyden Amonos Dağları’nın uzantıları ve Islahiye Çöüküntüsü,doğudan Suriye tektoniğinin fazla yüksek olmayan platoları ve batıda Akdeniz ile çevrilmiştir. Aşağı Asi Vadisi’nin başlangıcında kurulan Đl Merkezi’nin denizden yüksekliği yaklaşık 85 m dir.Kahramanmaraş’ta başlayan çöküntü alanları ;güneye doğru önce Amik Ovası’nı ,sonra Suriye’de Gob Çukurluğu’nu ,Lübnan ve Antilübnan Dağları arasındaki El Bekaa Vadisi’ni oluşturur.Akabe Körfezi’nden kuzeye doğru sokulan büyük çöküntünün kuzey ucunu oluşturan Hatay Grabeni önceleri kapalı bir havzaydı.Çöküntü oluğunun sularını toplayan Asi Irmağı bu kapalı havzaya boşalıyordu.Asi Irmağı,sonraları Amonos Dağları ile Kel Dağ arasında bir yatak oluşturarak havzayı Akdeniz ile birleştirdi. Đldeki dağlar : Güneydoğu Toroslar’ın başlangıcını oluşturur.KuzeydoğuGüneybatı doğrultusunda uzanan bu dağlar,Hatay’daki çöküntü düzlüklerini doğudan,batıdan ve güneyden sınırlar,Toroslar’ın uzantılarını oluşturan dağlar,ilin güneyinde Suriye tektoniğinin ana sıralarıyla iç içe girer.Hatay Đli ,Amonos Dağları’nın batı yamaçlarından kaynaklanan ve doğrudan Đskenderun Körfezine dökülen küçük çay ve derelerin su toplama alanları dışta bırakılacak olursa,bütünüyle Asi Havzası içinde kalır. Asi Havzası : Havza, Anadolu'nun güneyinde Asi Nehri ile sularını Akdeniz'e boşaltan alanı kapsamaktadır.Kuzeyde Amanos dağları, Doğu ve Güneyden Suriye sınırı ve batıdan Kösürük ve Kartal dağları ile Akdeniz tarafından kuşatılmıştır.Havza alanı yaklaşık olarak 764 978 hektardır. Havzanın Türkiye alanına oranı % 0,99 kadardır. Yıllık su potansiyeli 1,17x109m3 olarak hesaplanmıştır. Bu değer toplam su potansiyelinin yüzde 0,6 sını oluşturmaktadır. Vadiler ve Ovalar : Amik Ovası : Yüksekliği 82 m olup batısından Amonos Dağları,Kuzeyden Karasu,doğudan Afrin Vadisi ve Güneyden de Asi Vadisi Keldağ Masifinin çıkıntılarınca çevrelenmiştir.Alanı 112.350 Hektar olan Amik Ovasında Akdeniz iklimi özellikleri görülmekte olup,yıllık yağış ortalaması kuzey ve batısında 600-800 Dörtyol-Erzin-Payas Ovası Arsuz Ovası Samandağ Ovası Akarsular : Asi Nehri :Suriye'den doğan ve Lübnan Dağları'ndan inen akarsularla beslenen Asi Nehri'nin Türkiye sınırları içindeki uzunluğu yaklaşık olarak 97 km dir. Kuzeye doğru 22 km boyunca Suriye ile sınırımızı çizdikten sonra, Amik Ovası'ndan yurda girer. Geniş bir yayla Antakya'yı geçer ve güneybatı yönünde ilerleyerek Samandağ'dan Akdeniz'e dökülür. Yolu üzerinde bulunan Amik Ovası bataklıklarla kaplıdır. Bu çevredeki suların kanallarla Asi Nehri'ne bağlanarak, bataklıkların kurutulması işi yıllardır sürdürülmektedir. Ovanın düzlüğü ve kotun elverişsizliği, çalışmaları zorlaştırmaktadır. Asi Nehri taşkın dönemlerinde çok hızlı kabarıp, geniş alanları sular altında bıraktığı için bu adı almıştır. Kimim yıllarda tümüyle kurur. -6- Afrin Çayı :Gaziantep’teki Saf Dağlarından doğar.Suriye topraklarına girer.Reyhanlı ilçesinin kuzeyinde Hatay Đl Sınırlarına girer ve kurutulan Amik Gölünün yatağında Karasu ile birleşir. Karasu : Kahramanmaraş ilindeki Akçadağ ve Kartaldağ eteklerinden doğan Karasu,çeşitli küçük derelerle birleşip Emen Ovasının ortasındaki Karagöl’e (Emen Gölü) dökülür. Göller : Hatay’da büyük göl yoktur. Ancak, iç ve dış turizm açısından değeri olan küçük göller vardır. Bunlar Bağlama, Gölbaşı ve Yenişehir Gölleridir. Hatay Đli Jeomorfoloji Haritası HARĐTA 3: -7- Hatay Đli Jeoloji Haritası HARĐTA 4: -8- A.5. JEOLOJĐK YAPI VE STRATĐGRAFĐ Hatay il topraklarının ana çatısını Keldağ ve Amanos Dağları oluşturur. Bu iki dağ sırası arasında Hatay çöküntü alanı uzanır. Bu arazinin jeolojik yapısını periotit serpantin ve gabro gibi yeşil kütleler oluşturur. Bunlar Keldağ ve Amanoz Dağları’nda geniş alanlar kaplar. Amanos Dağları düzgün bir sıra olup bu sıranın temeli paleozoik kütleleri ile serpantinlerden oluşmaktadır. Üstte ise kretase kalkerleri egemendir. Dağ sıralarının kuzeybatı yamaçlarında genç fayların etkisiyle ortaya çıkmış dik basamaklar vardır. Hatay çöküntü alanı pliyosen sonlarında olmuştur. Bu alanın il merkezi ile Akdeniz arasında kalan bölümü pliyosende olmuş denizel Marn, kum, kum taşı ve küçük taneli konglomeralarla kaplıdır. Dayanıksız serilerin altında genellikle üst kretase kalkerleriyle serpanitler bulunmaktadır. Bölgelerin diğer yapısal özelliklerini ovalarda izlenen faylar, kıvrımlar ve uyumsuzluklar oluşturmaktadır. Ayrıca Haydar Dağı’nda görülen Kuzeydoğu-Güneybatı doğrultulu normal faylar Haydar formasyonu diye isimlendirilen pliyosen yaşlı birimleri etkilemekte olup bunların devamı alüvyon örtüsü nedeniyle izlenememektedir. Kretase Yaşlı Kayaçlar Doğudaki dağlık kısımda mostra veren ve yörede temeli oluşturan kayaçlar Amanos Dağları’nda çalışan araştırmacılar tarafından “Ojjyolotik” olarak tamamlanmıştır. Ofiyolotik seri Amanos Dağları’nda değişik türlerde mafik ve ultra mafik kayaçlar içermektedir. Gri- yeşil, mavi parlak yüzeyli ve kaygan görünümlü serpantinler genellikle masif olup yer yer yapraklı gösterirler. Masif serpantiniler genellikle düzenli olmayıp akarsular tarafından vadiler oluşturacak şekilde oyularak engebeli bir topogrofya oluşturur. Ofiyolitik serinin kalınlığı bilinmemekte ve yerleşim yaşamın üst kresate olduğu kabul edilmektedir. Tersiyer Yaşlı Kayaçlar : Bal serpantinit ve kireçtaşı az kuvars ve … çakılları içeren karbonat çimentolu iyi pekişmiş konglomera yer yer marn bantları ve merceklerinden oluşmuş olan ve daha yaşlı birimleri uyumsuzlukla örten bu birim “Haydar Formasyonu” olarak isimlendirilmiştir. Çakılları iyi yuvarlanmış olup boylanma kötüdür. Tabakalanma iyi gelişmiş ve orta kalınlıktadır. Tabaka doğrultuları genellikle kuzeydoğu güneydoğu yönünde eğimi 8 ila 10 derece ile güneye doğru uzanır. -9- Đskenderun ve Yakın Dolaylarının Genelleştirilmiş Stratigrafi Çizelgesi ( ölçeksiz) ŞEKĐL 1: - 10 - Amonos Dağlarının Yalınlaştırılmış Jeolojik Haritası ( 1/500000 ölçekli haritadan ) HARĐTA 5: - 11 - A.5.1 Metamorfizma ve Mağmatizma Hatay Đlinin Antakya-Đskenderun asfaltının 18.kilometresinde Serinyol kasabasının doğusunda Amik Ovası, batısında ise topografya yükselmekte bazikintrüsif kayaçlardan (serpantin- gabro) ibarettir. Meskün sahaya doğru endezitik bazaltlara geçiş görülür. Bu mağmatik kayaçlar ile alüvyon saha arasında ince şerit halinde marn ve kireç taşları yer alır. Bölgenin düzlük kısmı çakıl kum ve kil ardalanmasından meydana gelen alüvyondan oluşmuştur. Antakya’da ana zemin neojen yaşlı marn ve kil tabakalarından oluşmuştur. Tabakalr kuzeybatı doğrultusunda 20-25 derece güney batıya eğimlidir. Üzerlerinde bazı yerlerde 1-2m kalınlığında yamaç molozu dolgusu yer alır. A.5.2 Tektonik ve Paleocoğrafya Bölgede Mezozoik, Senozoik ve Kuvarterner yaşlı çökeller ile miyosen yaşlı çökel birimleri ile Kuvarterner yaşlı alüvyonlar yer alır. Yerleşim yaşı Kretase olan allaktan birim Kızıldağ Ofiyolit serisi ultrabazik ve bazik kayaç topluluıklarından oluşur. Seri KDGB uzanımı 720 km2 lik bir alanı kapsar. Bu temel birim üzerinde ise volkana sedimentler oluşan ve içerisinde değişik kayaçların bloklarını içeren karmaşık seri yer alır. Mezozoik birimler üzerine yaşlı kumtaşı- killi kireçtaşı, Eosen yaşlı, kireçtaşıkumlu kireçtaşı- çörtlü kireçtaşı, miosen yaşlı, konglomera-kumtaşı, kumtaşı- killi kireçtaşı- marn kiltaşı, kumtaşı –killi kireçtaşı-marn kiltaşı olarak temsil edilir. Kuvaterner ise alüvyonla temsil edilir. Ofiyolitik seri, üst monto ve okyanus kabuğu kökenli bazik ve ultrabazik kayaçlardan oluşan Kızıldağ Ofiyolitleri ve ofiyolitin en üst seviyesini volkana sedimentlerden oluşur. Ofiyolitler üzerine tektonik dokanakla gelen ve içerisinde volkana sedimetler ile bazik ve ultrabazik kayaç blokları ve değişik boyutlardaki kireçtaşı bloklarından ile kırmızı renkli radyolaritler, bazalt bileşimli volkanik kayaçlar ve tüflerden oluşan karmaşık seri inceleme alanında Anyakya güneyinde Yayladağı civarında geniş dağılım sunar. Kırmızı ve yeşil rengi ile kolayca ayırt edilebilir. Konglomera heterojen bir konglomera olup çakılları iyi yuvarlaklaşmış ve çimentosu kalsiyum karbonattır. Bölgede yer alan Amanoz Dağları batıdan doğuya faylarla bloklaştırılmıştır. Bu faylar aynı zamanda ultrabaziklerin çıkış yollarını oluşturmaktadır. Amanosların doğu kenarı bir orojenik çöküntü havzasıdır. Güneyde K-G uzanımlı ultrabazik intrüzüyonları daha sonra (ĐB-KI) doğrultulu yönü takip ederek Maraş, Gölbaşı istikametinde uzanmaktadır. Karasu vadisi ve Amik ovası bu çöküntü havzasının güney kesimlerini oluşturur. Çökmeler fliş tektoniğini meydana getiren harejetlerden ve mağmatik olaylardan sonra meydana gelmiştir. Orjenik zonda Kretaseden önce oluşmaya başlayan faylar, Eosenden sonra Alpin hareketleriyle ve post- miyonsen çökmelerle büyümüşlerdir. Bölgede yer alan genç bazalt - 12 - akıntılarının fay hatları üzerinde bulunması tektonik olayları uzun jeolojik devirlerde devam ettiğini göstermektedir. (A) COĞRAFĐ KAPSAM KAYNAK • • • • DSĐ. Şube Müdürlüğü Đl Turizm Müdürlüğü Envanteri Hatay Đl Özel Đdaresi Araştırmacı -Yazar Mehmet TEKĐN ( Hatay Valiliği Web sitesi) - 13 - DOĞAL KAYNAKLAR B.1. ENERJĐ KAYNAKLARI B.1.1. Güneş Hatay ve çevresinde yıllık güneşlenme süresi 2600–3000 saat arasındadır. Hatay Đl Merkezinin Sıcaklık Ortalamaları (Meteoroloji Đl Müd.Verileri 2007) Hatay Đl Merkezinin Güneşlenme Süresinin Aylık Ortalaması Aylar Güneşlenme süresi (saat /gün) Aylar MAX C o MĐN C o ORT C o Ocak 3.15 Ocak 13,2 2,8 7,6 Şubat 4.18 Şubat 15,1 7,0 10,6 Mart 5.54 Mart 19,2 9,3 13,9 Nisan 7.51 Nisan 21,0 11,2 15,9 Mayıs 9.18 Mayıs 28,1 18,6 22,6 Haziran 9.58 Haziran 30,1 21,9 25,6 Temmuz 11.3 Temmuz 33,0 24,7 28,2 32,4 25,8 28,4 Ağustos 10.43 Ağustos Eylül 9.59 Eylül 32,2 22,1 26,4 Ekim 6.52 Ekim 29,4 17,9 22,7 Kasım 4.15 Kasım 20,4 11,0 15,0 Aralık 3.06 Aralık 13,9 5,0 8,6 Yıllık Ortalama 7.15 TABLO 2: TABLO 1: - 14 - B.1.2. Su Gücü Đlimiz de 17 GWh/yıl hidroelektrik enerji üretimi yapılmaktadır. Bunun 15 GWh/yıl ‘lık miktarı DEFNE-HARBĐYE H.E.S den,2 GWh/yıl ise DÖRTYOL-KUZUCULU H.E.S. üretilmektedir. Hatay Đli Akarsuları (D.S.Đ. Bölge Müd.2002) AKARSU Asi Nehri ORTALAMA DEBĐSĐ 2900 hm3 / yıl Afrin Nehri 19,6 m3/ sn Karasu Nehri 1,65 m3/ sn Muratpaşa Çayı 100x106 m3 / yıl TABLO 3: Yandaki tablo haricinde irili ufaklı diğer akarsular şunlardır: Büyükkaraçay, Küçükkaraçay, Çokak, Mengüliye, Derseden, Çekmece, Kadınlar, Kavaslı, Tülel, Harim, Kuseyr, Soğuksu, Felit, Favar ve Düver çayları. Bu akarsuların yıllık debi miktarları bilinmemektedir. B.1.3. Kömür Hatay ili sınırları içerisinde kömür rezervleri bulunmamaktadır. B.1.4. Doğalgaz Hatay ili sınırları içerisinde doğalgaz rezervleri bulunmamaktadır. B.1.5. Rüzgar Đlimizde hakim rüzgar Güneybatı (SW) yönündedir.Đlimizde rüzgar enerjisinden yararlanılmamaktadır. - 15 - HATAY Đli Đçin Aylara göre Rüzgar Hızı Ortalamaları (m/sec.) (Meteoroloji Đl Müd.Verileri 2007) AYLAR YILLIK 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 YILLIK 1,3 1,4 1,9 2,1 2,9 3,9 4,3 4,4 3,1 1,9 1,5 1,3 2,5 TABLO 4: ANTAKYA için Aylara göre 27 yıllık Rüzgar Hızı Ortalamaları (m.sec.) (Meteoroloji Đl Müd.Verileri 2002) AYLAR 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 YILLIK SON 27 YILLIK 3.3 3.4 3.8 4.4 5.3 7.1 8.3 7.4 5.3 3.0 2.6 2.9 4.7 TABLO 5: ĐSKENDERUN için Aylara göre 31 yıllık Rüzgar Hızı Ortalamaları(m.sec.) (Meteoroloji Đl Müd.Verileri 2002) AYLAR 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 YILLIK SON 31 YILLIK 2.0 1.8 1.8 1.7 1.6 1.9 2.1 1.9 1.4 1.2 1.4 1.9 1.4 TABLO 6: B.1.6. Biyomas ( Biyogaz,Odun,Tezek) Đlimizde Biyogaz ve Biyomas üretim ve tüketimine ait çalışma mevcut değildir. Odun : Đlimiz'in (DörtyolOrman Đşletme Müdürlüğü hariç) yıllık odun tüketim miktarı 50.000 ster'dir. Antakya Orman Đşletme Müdürlüğünün yıllık odun üretimi 15-16 bin ster'dir. Bu nedenle Hatay ili odun açığını, Türkiye'nin muhtelif Devlet orman Đşletme Müdürlüklerinden ve zeytin odunlarından karşılar Tüketilen Odun Cinsi : a) Đbreli ormanlardan, kızılçam, karaçam odunu b) Yapraklı ormanlardan meşe, kayın, gürgen, sandal odunu c) Okaliptüs (sılfato) odunu d) Zeytin ve meyve odunu e) Prina odunu (kırılmış zeytin çekirdek presi) - 16 - B.1.7. Petrol Đlimiz sınırları içinde petrol rezervi mevcut değildir B.1.8. Jeotermal Sahalar Erzin Başlamış Kaplıcaları ve Şifalı Suları : Đl sınırları içinde Erzin ilçesinde içme ve kaplıca bulunmaktadır. Đçmelerde su saniyede 0.2 lt çıkmakta olup sıcaklığı 24 OC' dır. Hem içme hem de banyo uygulamalarında kullanılan su, karaciğer, safra kesesi, mide, bağırsak, pankreas, metabolizma hastalıkları ve diabet hastalıklarında olumlu etkiler yapmaktadır. Yine Erzin ilçesi Başlamış köyünde, debisi 0.2 It i sn olan suların sıcaklığı 22 °C'dir. Bu su, hem içme hem de banyo amacıyla kullanılmakta olup, birçok hastalığa iyi geldiği belirtilmektedir. Reyhanlı Hamamat Kaplıcaları : Reyhanlı-Kırıkhan karayolu üzerinde bulunan Hamamat kaplıcaları Özel Đdare Müdürlüğü tarafından yeniden yapılarak modern bir yapıya kavuşmuş bulunmaktadır.Yörenin en büyük kaplıcası olup,bir çok hastalığa iyi geldiği söylenmektedir. B.2. FLORA VE FAUNA B.2.1. Ormanlar Hatay Đlinde toplam 208.165 hektarlık orman alanı mevcut olup,bu rakam genel alan dilimi içerisinde % 39 ‘luk kısmı oluşturmaktadır Ormanlık alanların büyük bir kısmı Amanos Dağlarında yer almaktadır ve bu ormanların ağırlıklı bir bölümünü kızıl çam ağaç türü oluşturmaktadır.Bununla birlikte ormanlarımızı oluşturan asli ağaç türleri ;Karaçam,Göknar,Sedir,Kayın,Meşe ve Gürgen türlerinden oluşmaktadır.Tali ve endemik türlerle birlikte Amanos dağlarında 3000 çeşidin üzerinde bitki türü olduğu saptanmıştır. B.2.2. Çayır ve Mera Đlimiz toplam arazisinin %9,9 u , 53.375 ha çayır mera arazisi mevcuttur. - 17 - 2001 yılında Hatay ve Alt Bölgelerinde Arazilerin Dağılımı Hatay Tarım Đl Müd.-2001 Bölge Tarım Alanı Orman ve Fundalık Çayır Mera Diğer Araziler Yüzölçümü I.Alt Bölge 64.275 36.681 5.678 477 107.100 II.Alt Bölge 47.815 101.873 11.046 2.966 163.700 III.Alt Bölge 89.935 10.374 27.388 303 128.00 IV.Alt Bölge 68.741 59.237 9.263 4.259 141.500 HATAY 270.766 208.165 53.375 8.066 540.300 TABLO 7: GRAFĐK11: 6: B.2.3. Sulak Alanlar Hatay il sınırları içerisinde bulunan sulak alanların toplamı 1.691,5 hektardır. Sulak Alan Büyüklük(ha) Balıklı Göl 350 Đskenderun sarıseki Sazlığı 29,9 Su Kaynaklarının Yüz Ölçümleri Đskenderun Đsdemir D.S.Đ.6.Bölge Müd. 7,6 Cüdeyde Gölü 20 Baraj rezevuarları 430 Gölet Rezervuarları yüzeyi 10 Asi Nehri ve kolları 844 TOPLAM 1691,5 TABLO 8: - 18 - GRAFĐK 2 B.2.4. Endemik Bitkiler Amonos Dağları endemik bitkiler bakımından oldukça zengin yöredir. İlimizde bulunan belli başlı endemik bitkiler flora fauna bölümünde verilmiştir B.2.5. Fauna ve Endemik Hayvanlar Flora fauna bölümünde verilmiştir. B.2.6. Milli Parklar ,Tabiat Parkları,Tabiat Anıtı ve Tabiatı Koruma Alanları Đlimiz sınırlarında Milli Park, Tabiat Parkları ve Tabiat Anıtları bulunmamaktadır. Đlimiz Sınırları içerisinde 3 adet Tabiatı Koruma alanı bulunmaktadır. • Habibi Neccar Tabiatı Koruma Alanı: Bu alanın ana kaynak değerleri 1. ve 2. derece arkeolojik sit alanı, Sempiyer Kilisesi, Karon (Charon) Anıtı, Antiokhu tarafından M.Ö. 3. yüzyılda yapılan günahkarlar hamamıdır. Tescil edilen alan miktarı 118 Ha dır. Alanın merkeze uzaklığı 10 km dir. Yoğun bir şekilde yerli ve yabancı turist çeken bu alanın işletmesini Kültür ve Turizm Müdürlüğü yapmaktadır. • Kengerlidüz Tabiatı Koruma Alanı: 63 nolu bölme içerisinde yer alıp 53.5 ha. büyüklüğündedir.Koruma alanı olarak ayrılma sebebi kayın ağacının dünyanın en güney noktasındaki saf ve karışık meşcereleri relikt ve izole bir yayılış göstermesidir.Saha içerisindeki ağaç türleri kayın ,meşe,karaçam ve göknardır. • Tekkoz Tabiatı Koruma Alanı: 165 nolu bölme içersinde olup 60,5 Ha. Büyüklüğündedir. Saha içerisindeki kayın, meşe, karaçam, gürgen, kayacık, dişbudak, çınar, akçaağaç, erguvan, tespih, sakız, üvez vb. ağaç türleri vardır - 19 - B.3. TOPRAK Hatay iline ait "Genetik Sınıflandırma" sistemine göre toprak kuşakları; 1- Alüvüyal Topraklar : Yüzey sularının tabanıarında veya tesir sahalarında akarsular tarafından taşınarak yığılmış bulunan genç sedimentler üzerinde yer alan; düz, düze yakın meyile sahip, (A) C profilli, azona! genç topraklardır. Muhtelif zamanlarda gelen sedimantasyonun şiddetine göre toprak profili ekseriya çeşitli tabakalara sahiptir. Üst toprak alt toprağa belirsiz olarak geçer. Üzerinden uzun yıllar geçmiş olanlarında hafif kireç yıkanması mevcut olabilir. Akarsuların meydana getirdiği oldukça geniş alüviyal selovalarında ırmak yatağından uzaklaştıkça topraklar bünye, drenaj ve topografya bakımından farklılıklar gösterirler. Buna göre topraklara nehir sırtı, sırt ardı toprakları gibi isimler verilir. Toprak drenajının kifayetsiz olduğu kesimlerde alt tabakalar genellikle yaş olup, ekseriya muayyen derinliklerde redüksiyon horĐzonuna (gley) tesadüf edilir. Bazı alüviyal ovalar üzerine her sene yukarı havzalarda yeni sedementler olabilir. Havzalarda alınan çeşitli muhafaza tedbirleri neticesinde sedimantasyonun şiddeti azaltılabilir. Đklim drenaj ve kullanma tarzına göre organik madde miktarları geniş bir değişiklik gösterir. Bu topraklar üzerine sediment yolu ile bugün bile muhtelif kalınlıklarda yeni yeni çok genç ilave katlar da gelebilir. Azanol topraklar olması hesabiyle özel bir iklim tipi vejetasyonu yoktur. Her iklim tipi ayrı bir vejetasyona sahip olabilir. ilde alüviyal arazilerin yanında cüzi bir miktarda Hidromorfik Alüviyal arazi yer almaktadır. Bu araziler devamlı su duran, su sızan veya etraftan sık sık su alan; uzun süre yaş kalan alüviyal arazi niteliğindedir. Basit drenaj tedbirleri ile çayır, suyu seven ağaç cinsleri veya yem bitkileri yetiştiriciliği yapılabilir. Fazla suya maruz kalmaları halinde uzun süre batak durumundadırlar. 2- Kırmızı Kahverengi Akdeniz Topraklar : Bu topraklar esas itibariyle Kırmızı Akdeniz ve Kahverengi Akdeniz topraklarının karışık halidir. ABC profiline sahip topraklardır. A 1 horizonu iyi gelişmiş orta derecede organik Imdde ile iyice karışınıştır. Zayıf bir A 2 horizonu da görülebilir. A 1 horizonu kırmızı veya kahverengi, köşeli blok ve prizmatik yapıya haiz, bünyesel B horizonu içine tedricen geçer. B horizonundaki bÜnyesel ped yüzeylerinde taşınarak gelen kil zararları görülür. Killer illĐt ve kaolen grubuna dahildir. Baz satürisyonu % 35'den fazladır ve bu miktar derinlik arttıkça daha da artar. Kurak mevsimlerde A ve B horizonu sert bir hal alır. Bu penler demir silikat penleri olabilir. Tabii vejetasyon; ot, makiler ve muhtelif orman ağaçlarıdır. - 20 - Kurak mevsimli, hümid ve sabhümid iklimIerde görülür. Toprak yılın birçok ayında kurudur. Fakat serin devrelerdeki yağışlı mevsimlerde rutubetlidir. Yıllık ortalama yağış 400 - 1000 mm. dir. Ana madde esas olarak sert kalker, ayrıca hafIf dağlık bölgelerde granit, kil taşı, muhtelif metamorfıkler, kristal kayalar, filiş, kireç taşı; alçak yayla ve ovalarda bazik karakterli andeztik, desĐtik ve bazaltik kayalar, granit, kil taşı, çimentotaşınış kum taşı ve konglomera, mamlı depozĐtler muhtelif sediment kayalar çakıllı kumlu killi genç sedimentler ve kumlu kil taşlarıdır. 3- Kırmızı Akdeniz Topraklar : ABC horizonlu topraklardır. Akdeniz iklim bölgesindeki kireç kayaları üzerinde 600 mm. veya daha fazla yağış altında teşekkül eden koyu kırmızı renkli toprkalardır. Bazı hallerde kalkersiz ana madde üzerinde oluşabilirler. B horizonu bünyeseldir ve ped yüzeylerindeki kilin baz satürasyonu % 40'dan fazladır. Renk yüksek kromaya sahiptir. (kırmızı veya sarı) Bazı satürasyonu derinlikle daha da artmaktadır. B horizonunda yapı, blok veya prizmatik, ped yüzeylerinde veya boşluklarda kalan killer görülülebilir. B horizonundaki dominat killer 2: 1 tipindeki silikat killerdir. Muhtelif derinliklere sahip topraklardır. Tabii vejetasyon ot, makiler ve muhtelif ağaçlardır. Kurak mevsimli, hümid ve sabhümid iklimIerde görülür. Toprak yılın birçok ayında kurudur. Fakat serin devrelerdeki yağışlı mevsimlerde rutubetlidir. Yıllık ortalama yağış 500 -1000 mm. dir. Ana madde esas olarak sert kalker, kireç taşı, dolomit, kalkerli kum taşı, kalkerli kum ve kireçtaşı, mercan kireç kayası, kalkerli konglomera; kısmen de kil taşı ve volkanik kayalardır. 4 - Kolüviyal Topraklar : Yüzeysel akım1a veya yan derelerin kısa mesafelerden taşıyarak eğimin azalmış olduğu yerlerde depo ettikleri materyallerin meydana getirdiği genç (A) C profil topraklarıdır. Toprak karakterleri daha ziyade civarındaki yüksek arazi topraklarının karakterlerine benzemektedir. Yağış şiddetine ve eğimin derecesine göre muhtelif parça büyüklerini havikatlar ihtiva ederler. Bu katlar, alüviyal topraklar gibi birbirine paralelolmayıp heterojendir. Dik yamaçların eteklerinde ve vadi boğazlarında bulunurlar. Daha ziyade az topraklı kaba taş ve moloz1arı ihtiva ederler. yüzeysel akımın hızı azaldığı nisbetteparçalarında çapları küçülmekte ve hatta alüviyal toprak parça büyüklüğüne eşit olmaktadır. Böylece tabii eğimin çok azaldığı yerlerde kolüviyal ve alüviyal topraklar birbirlerine geçişli olarak karışırlar. Kolüviyal topraklar % 2'den fazla olmak şartı ile mutlak bir eğime sahiptirler. Ancak, bilhassa sulu tarım yapılan sahalarda uzun seneler tesviye gayesi ile yapılan dikkatli sürümlerde meylin % 2'den aşağı düşmesiyle; düz veya düze yakın bir eğim görülebilir. Sık sık değişebilen meyillerin meydana getirdiği dalgalı topografyadan ziyade gittikçe artan mütecanis meyle sahip bir topografya arz ederler. Meylin bu artışı materyalin geldiği cihete doğrudur. - 21 - Kolüviyal topraklarda asli renk tamamen neşet ettiği ana materyale bağlıdır. Alüviyallere, sulu ziraat sahalarındaki üst toprak hariç, hiçbir zaman drenaj v.s. sebeplerden değişme göstermez. Reaksiyon keza konup geldiği ana materyalin aynı veya benzeridir. Profillerdeki çakılların tabiatı da kopup geldiği ana materyalin tabiatının aynı olması ile birlikte mesafenin kısalığı sebebiyle yuvarlaklaşamamıştır. Köşelilik arz eder. Bu topraklar meyil ve bünye sebebiyle genellikle iyi drenajlı (dahili) olup; bunun bir neticesi olarak tuzluluk ve tuz terakümü göstermezler. Mevcut problemleri bünyelerinin kaba oluşları, taşlılıkları, meyle sahip olmaları ve taşkına maruz kalmalarıdır. 5 - Kahverengi Orman Toprakları : Đnterzona! toprakların kalsimorfik grubuna dahilolması sebebiyle karakteristik özelliği yüksek derecede kireç muhtevasına sahip ana madde üzerinde gelişmesidir. Bulunduğu bölgelerin zonal topraklarına nazaran çok zayıf gelişmiş horizonlara sahiptir. (A. (B).C horizonları mevcut olup bunlar birbirlerine tedrici olarak geçiş yapar. A horizonu iyi teşekkül etmiş olduğundan açıkça görülür. Gözenekli veya granüler yapı arz eder. A horizonundaki organik madde mull formundadır. Yani; mineral madde ile iyice karışmış durumdadır. pH'sı genellikle kalev, nadiren nötrdür, renk kahverengidir. B horizonu granürler veya yuvarlak köşeli blok yapıda ve kahverengidir. (B) horizonunun kil muhtevası C horizonundaki silikat kil minareıleri dominant olarak illit ve zayıf kristalize olmuş kaolinitdir. (B) horizonundaki killerin baz satÜfasyonu orta veya yüksektir.) (% 60'dan fazla.) (B) horizonunun aşağı kısımlarında CaC03 bulunur. Derinlik ekseriya 50 - 90 cm. arasındadır. Tabii vejetasyon yaprağını döken ağaçlar ve çalılardır. iklim, kurak mevsimi bulunan ılık hümid ve sabhümid bölgelerdir. Ortalama yıllık yağış 620 - 870 mm. dir. Ana madde; pH değerleri asit veya alkali olmakla beraber, çoğunlukla alkali görülen kireçce zengin kil taşları, mikaşistler ve gnaysdır. 6- Kalkersiz Kahverengi Orman Toprakları: A (B) C profiline sahip topraklardır. A horizonu iyi teşekkül etmiş gözenekli yapı arz eder. A horizonundaki organik madde genellikle asit karakterli olup minarel kısmından ayrı veya çok az bir karışma gösterir. (B) horizonu zayıfteşekkül etmiş kahverengi veya koyu kahverengiden granürler veya yuvarlak köşeli blok yapıdadır. (B) horizonunda kil birikmesi yok veya pek azdır. (B) horizonunun baz satürasyonu ortadan yavaşa doğru değişir ( % 60 dan az )Profilin aşagılarına dogru gittikçe Silikat killeri kaolin veya illit grubundadır. Horizon hudutları geçişli ve tedricidir. Derinlikleri normalolarak 40 - 70 cm. arasındadır. Tabii vejetasyon esas olarak yaprağını döken orman ağaçlarıdır. Đklim, kuru mevsimi olmayan ılık hümid bölgeleridir. Yıllık ortalama yağış 500 - 750 mm. dir. Ana madde moisen ve pliosene ait kumlu killi veya çakıllı depozitlerden ibarettir. - 22 - 7 - Bazaltik Topraklar : Bu toprakların özellikleri aynı iklim şartları altında kireç taşı üzerinde teşekkül etmiş olan Kahverengi ve Kırmızı Kahverengi topraklara oldukça benzerlik gösterir. Genellikle orta derin profile sahip olan bazahik topraklar, ağır killi olup, iyi bir profil teşekkülü göstermezler. A horizonunun yapısı granürlerden blok yapıya kadar değişir. B horizonu genellikle A horizonundan daha ince bünyeli ve blok yapılıdır. Fiziksel özellikleri kalker üzerinde teşekkül etmiş o lan topraklardan daha iyi değildir. Bazaltik topraklar çok kere kireçsizdir. Reaksiyon nötr ile kalevi arasıdır. Organik madde muhtevaları oldukça azdır. Değişebilir katyon kapasiteleri orta - yüksektir. Esas değişebilir katyon kalsiyumdur. Su tutma kapasiteleri yüksek olan bu toprakların diğer fiziksel karakterleri pek iyi olmadığından verimlilik düşüktür. Sulu veya kuru şartlarda meyve bahçesi veya tarla bitkileri yetiştiriciliği yapılabilmektedir. Kesif sürüm isteyen kullanımlarda taşlardan temizlenmesi gereklidir. 8 - Bazı Arazi Tipleri Kumlu Çakıllı Molozlu Irmak Taşkın Yatakları : Irmakların taşkın yataklarındaki kumlu, çakıllı, molozlu materyalin bulunduğu sahaları kapsamına alır. Bu sahalar yağışların az olduğu yaz aylarında görülür. Yağışların fazla olduğu devrelerde ise ırmak yatağı, yani akış sahası olan bu yerlerde akan su Đnce toprak materyalini devamlı yıkadığından toprak materyali bulunmaz. Bu sebeple bu kabil sahalara ırmak yıkantısı da (R w) diyebiliriz. Vejetasyondan yoksundur. AKK sınıflanmasında vm. sınıf arazi karakteri arz ederler. Irmak taşkın yatağı dışında görülecek kumlu çakıllı sahalar bu sınıfta dahil edilmeyip, alüviyal topraklarda mütalaa edilmektedir. 9 - Sahil Kumulları : Herhangi bir toprak developmanı bulunmayan ve bu sebeple arazi tipi olarak rüzgar olmak üzere, kısmen de dalga hareketleri ile taşınarak muayyen sahalara depo edilmiş kum1ardan ibarettir. Topoğrafyaları ondüleli veya tepeliktir. Çoğunlukla fazla rüzgara maruz kalmaları sebebiyle kum1ar hareket ettiğinden sabit bir vejetasyon göstermediği gibi bilhassa iklimin (Yağış ve Isı) kiyafetsiz olduğu yerlerde ziraate elverişli olabilir. Keza bazıkumullarda bilhassa deniz ve göl yakınlarındaki çukurlarda yer aldığında, taban suyu bulunduğu gibi; bunun bir neticesi olarak da kuvvetli bir vejetasyon da görülebilir. 10 - Çıplak Kaya ve Molozlar : Üzerinde toprak katı bulunmadığından dolayı herhangi bir toprak developmanı söz konusu olmayan ve bu sebeple arazi tipi olarak mütalaa edilen, parçalanmamış veya kısmen parçalanmış sert kaya veya taşlarla kaplı sahalardır. Bu kaya ve taşlarla kalkerli veya kalkersiz, jipsli ve tuzlu olabildiği gibi volkanik, tortul ve metamorfik menşeyli de olabilir. Tarımsızda hiçbir işe yaramayan bu araziler arazi kullanma kabiliyeti yönünden vm. sınıftır. Bu duruma göre ziraat orman ve meracılıkta kullanılmayan; ancak av sahası, maden, taş ocağı v.s. olarak kullanılabilecek sahalardır. Bu tip arazilerde bazı hallerde kaya ve taşların çatlaklarında tutunarak bu çatlaklardaki mevcut topraklardan faydalanarak - 23 - gelişen çok seyrek orman ağaçları çalı ve otlar bulunabilir. Fakat genellikle vejetasyondan yoksundur. B.4. SU KAYNAKLARI B.4.1. Đçme Suyu Kaynakları ve Barajlar Đlimizde içme suyu yer altı kaynaklarından temin edilmektedir. Tahta Köprü Barajı : Barajın Yeri Akarsuyu Amacı Đnşaatın (başlama-bitiş) yılı Tahtaköprü Hatay Karasu S+T 1968 - 1976 Barajı Gövde dolgu tipi Zonlu Gövde hacmi 1,95 hm3 Yükseklik (talvegden) 33,50 m Normal su kotunda göl hacmi 200 hm3 Normal su kotunda göl alanı 23,40. km2 Sulama alanı 11 900 ha Güç - MW Yıllık Üretim - GWh Yeri : Hassa - Kilis karayolu üzerinde Hassa'dan itibaren 20 km'dir. Amacı : Sulama ve taşkın koruma Göl Hacmi: 200. 000. 000 m3 ve yağışların meydana getirdiği yan derelerdir. - 24 - Yarseli Barajı : Barajın Yeri Akarsuyu Amacı Đnşaatın (başlama-bitiş) yılı Hatay Beyazçay S 1985 - 1991 Yarseli Barajı Gövde dolgu tipi Gövde hacmi Zonlu 2,700 hm3 Yükseklik (talvegden) 35,00 m Normal su kotunda göl hacmi 60,50 hm3 Normal su kotunda göl alanı 4,20 km2 Sulama alanı Güç Yıllık Üretim 8 075 ha - MW - GWh Yeri: Demir köprü (Avsuyu köyü yakınında) Antakya'nın 30 km doğusunda Amacı: Sulama amaçlıdır. Tipi: Toprak dolgu. Baraj Yarseli deresi üzerinde kurulmuş ancak; Yarseli deresi istenilen su akışını sağlayamadığından, Baraj gölünde Asi Nehri üzerinde kurulan pompalarla su terfi ettirilerek yeterli su depolanmaktadır. - 25 - Yayladağ Barajı : Barajın Yeri Hatay Akarsuyu Kureyşi Amacı Yayladağ Barajı S+Đ Đnşaatın (başlama-bitiş) yılı 1993 - 2000 Gövde dolgu tipi Kaya Gövde hacmi 0,360 hm3 Yükseklik (talvegden) 44,40 m Normal su kotunda göl hacmi 6,500. hm3 Normal su kotunda göl alanı 0,45 km2 Sulama alanı 719 ha Güç ............... MW Yıllık Üretim ................ GWh ĐŞLETMEDEKĐ SULAMA TESĐSLERĐ Tesisin Adı Pompajlı Sulama ( ha ) Cazibe Sulama ( ha ) Đşletmeye Girdiği Yıl Brüt Net Brüt Net Toplam Sulama Alanı ( ha ) Brüt Net AMĐK TAHTAKÖPRÜ I.MERHALE PROJ.KIRIKHAN HASSA SUL. 1996 11 900 - - - 11 900 - SAMANDAĞ POMPAJ SUL. 1987 - - 2 167 - 2 167 - YARSELĐ SULAMASI 1997 5 364 - 1 936 - 7 300 - 1994 644 - 75 - 719 - 17 908 - 4 178 - 22 086 - YAYLADAĞ PROJSĐ SULAMASI Toplam - 26 - TABLO 9: B.4.2. Yeraltı Su Kaynakları Đlimizde yeraltı suyu rezervi 346 hm3/ yıl olarak belirlenmiştir. Yeraltı (YAS) kaynaklarından sulanan 13198 ha sahasının 11903 ha DSĐ Mutasavver projelerinin gerçekleşmesiyle cazibeli hale dönüştürülecek ve neticede YAS' dan sulanan saha 1295 ha'a düşecektir. B.4.3. Akarsular Türkiye'nin 26 akarsu havzasından biri olan Asi havzası Hatay ili sınırları içerisinde bulunmaktadır. Đlimizde bulunan en önemli akarsu Asi Nehridir. Su kaynağı Yeri Debisi (lt/sn) Harbiye Kaynağı Harbiye 492 Antakya/Harbiye ve Köylere Đçme suyu Mazmanlı Kaynakları Hassa/Aktepe 800 Karasu Nehrine akmakta Bağlama Kaynağı Maraşboğazı 100 - Batıayaz Kaynakları Musa Dağı 70 Yakın Köylerin içme suları Hamda Kaynağı Çayırgah 250 - Hatay Đli Yer altı su potansiyeli D.S.Đ.6.Bölge Müd.-2000 TABLO 10: Emniyetli olarak kullanılabilir yıllık su (hm3/ yıl ) Fiili tüketilen su (hm3/ yıl ) 294 346 - 27 - Kullanım KARASU NEHRİ AFRİN ÇAYI ASİ NEHRİ Asi Nehri : Hatay Đli Akarsuları Lübnan'ın Elbekaa vadisinden Çıkıp Suriye'yi geçtikten sonra Etun yöresinde Türkiye'ye girer. Küçük Asi ile birleşerek Samandağı'nda bir delta oluşturup Akdeniz'e dökülür . Asi Nehri'nĐn yıllık su potansiyeli 2900 bm3 / yıl, debisi 5.04 m3 / sn' dir. Sulama amaçlı kullanıldığından yaz aylarında tamamen kurumaktadır. Türkiye sınırları içindeki uzunluğu 94 km'dir. - 28 - Karasu : Kahramanmaraş ilinin Akçadağ ve Kartal dağ eteklerinden doğar, güneye doğru akar ve bugün kurutulmuş olan Amik Gölü yatağında Afrin Çayı ile birleşir. Uzunluğu 116 km.dir. Yıllık ortalama debisi: 1.65 m3 / sn'dir. Đl hudutları içindeki uzunluğu 77 km'dir. Eğri geçişte başlar, Zülüflühan köyünde küçük Asi ile birleşir. Afrin çayı : Gaziantep ili Saf dağlarından doğan Afrin çayı Karasu ile birleşir. Uzunluğu 160 km; ortalama yıllık debisi: 0.644 m3 / sn'dir. Đl toprakları içindeki uzunluğu 24 km.dir. Davutpaşa köyünden başlar, Zülüf1ühan köyünde küçük Asi ile birleşir. B.4.4. Göller ve Göletler Havzada bulunan ve günümüzde göl niteliği kalmamış yada göl olmaktan çıkmak üzere olan birkaç göl dışında ,halen göl niteliği taşıyan birkaç gölden söz etmek mümkündür.Bu göllerde tıpkı Amik Gölü gibi jeolojik çöküntü ve grabenler sonucu oluşmuşlardır. Kurutulmadan ön-ce en büyük göl Amik Gölü idi,16 km uzunluğunda 10 km genişliğinde olan bu gölün 1980’lerin başında kurutma çalışmaları bitirilmiş ve su altındaki topraklar tarıma açılmıştır. ĐŞLETMEDEKĐ GÖLETLER Sıra No 1 Göletin Adı Karamanlı Göleti Sulaması Göletin Yeri Akarsuyu Amacı Karamanlı Göleti Đnşaatın (başlama-bitiş) yılı Hatay Bulanık S 1995 - 2000 Gövde dolgu tipi Homojen Toprak Dolgu Depolama hacmi 2,000 hm3 Aktif Hacim 1,96 hm3 Ölü Hacim Yükseklik (talvegden) Yükseklik (temelden) Sulama Alanı Proje rantabilitesi - 29 - 0,040 hm3 31,20 m 34,80m 222 ha 1,85 Yenişehir Gölünden Görünüm Büyüklük sırasına göre ilimizde bulunan belli başlı göller D.S.Đ.6.Bölge Müd.-2000 Đsmi Yüzölçüm(m 2 ) Yeri Şuan ki durum Bağlama Gölü 6.250 Maraşboğazı köyü Kurutuldu Cüdeyde Gölü 20.000 Reyhanlı Mevcut Yenişehir Gölü 31.500 Reyhanlı Mevcut Gölbaşı (Balıklı) Göl 350.000 Kırıkhan Mevcut Amik Gölü 12.500 (ha) Amik ovası Kurutuldu Pınarbaşı Gölü - Reyhanlı Mevcut TABLO 11: Ballıöz Göleti : Barbarlı Çayı üzerinde kurulmuş sulama göleti. Hassa Dermek Göleti : Deliçay üzerinde kurulmuş sulama göleti. Samandağ Karamanlı Göleti : Bulanık-Ördek ve Küçük Karaçay derelerinin suları ile beslenen sulama göleti. B.5. MĐNERAL KAYNAKLAR I.Madencilik başlığı altında ayrıntılı olarak incelenmiştir. - 30 - (B) DOĞAL KAYNAKLAR KAYNAK • • • • 2007 Çevre Durum Raporu DSĐ Antakya Şube Müd. Orman Đşletme Müd. Đl Çevre ve Orman Müd. - 31 - C. HAVA(ATMOSFER VE ĐKLĐM ) C.1. ĐKLĐM HAVA Meteoroloji, atmosferde meydana gelen hava olaylarının oluşumunu, gelişimini ve değişimini nedenleri ile inceleyen ve bu hava olaylarının canlılar ve dünya açısından doğuracağı sonuçları araştıran bir bilim dalıdır. Meteorolojik olaylar, insanoğlunun yaşamını ilk çağlardan itibaren etkilemiş, insanlar günümüze kadar dünya atmosferinde olup biten olayların nedenlerini zamanın koşullarına göre inceleyip araştırmışlardır. Bu amaçla da çeşitli gözlem ve incelemeler yaparak hava olaylarını önceden tahmin edebilme yollarını bulmaya çalışmışlar, bunların olumlu etkilerinden faydalanma, olumsuz etkilerinden de kurtulma ve korunma yollarını aramışlardır. Meteoroloji, insanlık tarihi kadar eski bir bilim olmasına karşın, gerçek kimliğine 19. yüzyıl sonlarına doğru kavuşmuştur. Đlk meteorolojik haritalar 1869 yılında Prof. C. Abbe ve Buchan tarafından yapılmıştır. 1882 yılında Loomis, ilk dünya yağış dağılım haritasını, 1887 yılında Hann ise, ilk meteoroloji atlasını hazırlamışlardır. Günümüzde meteorolojik hizmetler tamamen bilimsel yöntemlerle ve uluslararası işbirliği içerisinde yürütülmektedir. Bugün dünyada, 24 saat sürekli çalışan onbin civarında kara istasyonu, açık denizlerde görev yapan altı binden fazla gözlem gemisi ve yüksek hava sondajları yapan istasyonlar bulunmaktadır. Bölgede genelde yazları sıcak ve kurak, kışları ılık ve yağışlı geçer. Ancak yüksekliğe bağlı olarak iklim özellikleri oldukça önemli farklılıklar gösterir. Bölgemizde Bulunan Đstasyon sayıları DENĐZDEN YÜKSEKLĐK ĐSTASYON SAYISI 0 – 500 m 20 500 – 1000 m 2 1000 m üstü 1 Đstasyonların denizden uzaklığı 0 – 25 km arasında değişmektedir. ĐSTASYON ÇEŞĐTLERĐ: 24 saat meteorolojik gözlem yapılmaktadır. Eski sistem otomatik istasyona dönüştürülmektedir ĐSTASYON ÇEŞĐTLERĐ: ĐSTASYON ÇEŞĐDĐ ADEDĐ Ravinsonde : 7 adet Sinoptik+B.Klima Sinoptik +Deniz : 69 adet : 23 adet B.Klima+Deniz :12 adet - 32 - Sinoptik +Meydan : 31 tane Meydan : 17 tane Büyük Klima :169 / Küçük Klima : 58 tane Otomatik (Awos) : 206 tane Hava Meydan Awos : 24 tane C.1.1 Doğal Değişkenler C.1.1.1. Rüzgar Dogu Akdeniz'de rüzgar kış aylarında (NE) Kuzey Doğu, Yaz aylarında (SSW) Güney,Güney Batı olarak esmektedir. Yaz rüzgarlarının Hatay ve çevresi için serinletici etkisi vardır. Đlkbahar mevsimi yer rüzgarları Güney Batıdan 3600 saat Doğudan 1500 saat, ortalama hızı 0,2,107 m/s’dir. esmekte ,Kuzey Yaz mevsimi yer rüzgarları Güney Batıdan 6000 saat eser,ortalama hızı 0,2 ,10,8 m/s arasındadır. Sonbahar mevsimi yer rüzgarları Güney ve Güney Batıdan 5400 saat ,Kuzey Doğudan 2100 saat esmekte , hızı 0,2,10,8 m/s arasındadır. Kış mevsimi Kuzey Doğudan esmektedir, hızı 0,2,10,7 m/s arasındadır. Hatay Meteoroloji Đstasyon Müdürlüğünden alınan veriler doğrultusunda 2007 yılına ait rüzgar hızı, yönü, fırtınalı gün sayılarına ait veriler aşağıda çıkarılmıştır. 2008 YILI ORTALAMA RUZGAR HİZİ (M/S) OCAK ŞUBAT MART NĐSAN 2.6 2.7 2.9 3.4 MAYIS HAZ. TEM. AĞUS. 4.1 5.4 6.1 5.9 EYLÜL EKĐM KASIM ARALIK 4.1 2.5 2.2 2.4 Y.ORT. 3.7 2008 YILI EN HİZLİ ESEN RUZGARİN YONU OCAK ŞUBAT MART NĐSAN MAYIS HAZ. TEM. AĞUS. EYLÜL EKĐM KASIM ARALIK Y.ORT. SSW WSW SSW SSW SSW SSW WSW SSW SSW 2008 YILI EN HİZLİ ESEN RUZGARİN ORTALAMA HIZI (M/S) OCAK ŞUBAT MART NĐSAN MAYIS HAZ. TEM. AĞUS. EYLÜL EKĐM KASIM ARALIK Y.ORT. 26.2 20.5 19.4 18.0 22.0 28.4 SSW 22.5 SSW 23.6 WSW 21.5 SSW 22.8 20.9 19.3 - 33 - 28.4 2008 YILI ORT. FİRTİNALİ GUN SAY. (RUZ.HIZ>=17.2 M/S) OCAK ŞUBAT MART NĐSAN MAYIS HAZ. 0.5 0.6 0.8 0.5 0.4 0.3 TEM. 1.1 AĞUS. EYLÜL EKĐM KASIM ARALIK Y.ORT. 1.0 0.1 0.2 0.0 0.5 6.0 2008 YILI ORT. KUV.RUZ. GUN SAY. (RUZ.HİZ 10.8-17.1 M/S) OCAK ŞUBAT MART NĐSAN MAYIS HAZ. TEM. AĞUS. EYLÜL EKĐM 2.6 3.5 9.9 25.6 24.3 6.7 13.1 20.6 14.1 4.7 KASIM ARALIK Y.ORT. 2.0 1.9 129.0 • Doğu Akdeniz'de rüzgar kış aylarında (NE) Kuzey Doğu, yaz aylarında (SSW) Güney, Güney batı yönlerinden esmektedir. • Yaz rüzgarları Hatay ve çevresi için, serinletici etkisi vardır. • Đlkbahar mevsimi yer rüzgarları Güney Batıdan 3600 saat esmekte, Kuzey Doğudan 1500 saat, ortalama hızı 0,2–10,7 m/s arasındadır. • Sonbahar mevsimi yer rüzgarları Güney. Güney Batıdan 5400 saat, Kuzey doğudan 2100 saat esmekte, hızı 0.2, 108 m/s Arsındadır. • Kış mevsimi Kuzey doğu yönlerinden esmektedir. Hızı 0.2 m/s HATAY VE ÇEVRESĐNĐN MEVSĐMLĐK YER RÜZGARLARI ĐLK BAHAR MEVSĐMĐ YER RÜZGARLARI : 0.2 3.3 10.7 m/saniye - 34 - 3.3 m/s ile 10.7 m/s aralığında NE(Kuzey doğu ),SW ( Güney Batı ) Yönlerinden eser. YAZ MEVSĐMĐ YER RÜZGARLARI 0.2 3.3 10.8 m/saniye 3.3m/s ile 10.8 m7s aralığında SW ( Güney Batı ) yönlerinden eser. SONBAHAR MEVSĐMĐ YER RÜZGARLARI 0.2 3.3 10.7 m/s 3.3m/s ile 10.7 m/s aralığında NE ( Kuzey doğu ) ve SW( Güney Batı) Yönlerinden eser. KIŞ MEVSĐMĐ YER RÜZGARLARI 0.2 3.3 10.7 m/saniye 3.3 m/s ile 10.7 m/s aralığında NE ( Kuzey Doğu ) Yönlerinden eser. - 35 - C.1.1.2. Basınç Hatay ilinde aylara göre en yüksek, en düşük ve ortalama basınç değerleri aşağıda verilmiştir. Meteoroloji Đl Müdürlüğünden alınan verilere göre Đlimiz sınırlarında Ölçülen Ortalama Yerel Basınç, Enyüksek Yerel Basınç, En Düşük Yerel Basınç ve Ortalama Buhar Basınç değerleri aşağıda çıkarılmıştır. ORTALAMA YEREL BASİNC (HPA) ŞUBAT MART NĐSAN MAYIS HAZ. OCAK Y.ORT. 1007.5 1005.2 1001.3 1003.0 1000.7 999.3 996.1 TEM. AĞUS. EYLÜL EKĐM KASIM ARALIK 993.1 994.3 1006.7 TEM. AĞUS. EYLÜL EKĐM 998.8 1003.1 1007.7 EN YUKSEK YEREL BASİNC (HPA) OCAK ŞUBAT MART Y.ORT. 1023.7 1020.9 1023.0 NĐSAN MAYIS HAZ. 1017.5 1014.8 1012.8 1008.2 EN DUSUK YEREL BASİNC (HPA) ŞUBAT MART NĐSAN MAYIS HAZ. OCAK Y.ORT. 986.6 887.0 981.6 982.4 987.6 987.0 887.8 1001.9 1003.6 KASIM ARALIK 1009.4 1017.0 1021.0 1021.8 TEM. AĞUS. EYLÜL EKĐM 985.2 985.8 TEM. AĞUS. EYLÜL EKĐM KASIM ARALIK 25.7 26.4 11.1 990.3 991.7 KASIM ARALIK 987.5 989.9 BUHAR BASINCI ORTALAMA BUHAR BASİNCİ (HPA) ŞUBAT MART NĐSAN MAYIS HAZ. OCAK Y.ORT. 8.2 8.5 10.3 13.4 17.1 21.6 15.8 22.1 15.8 9.3 Aylık Ortalama Basınç Değişiklik Sebepleri: Akdeniz üzerinde hareket eden hava kütleleri nedeniyle düşüş ve yükselişler görülür. Yıllık Ortalama Basınç Değişikliği : 993.1 ile 1006.7 mb. Arasında seyreder. Basıncın En Yüksek Olduğu Ayla :Ocak-Şubat-Mart-Eylül-Ekim- Kasım aylandır. Basıncın En Düşük Olduğu Aylar :Nisan -Mayıs-Haziran- Temmuz –Ağustos Ayları 1940 – 1970 Yılları Arasında Olmak Üzere 25 Yıllık Rasat Süresini Kapsayan Basınç Değerleri Aşağıda Çıkarılmıştır; AYLAR 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 YILLIK ORTALAMA 1006,5 1005,0 1002,6 1001,1 999,9 997,2 993,4 994,3 998,8 1003,7 1006,4 1007,4 1001,4 EN YÜK. 1020,8 1022,4 1024,2 1006,1 1011,0 1006,8 1007,0 1004,5 1007,5 1015,3 1023,5 1022,8 1024,2 EN DÜŞ. 984,8 981,3 982,4 987,5 988,4 988,1 986,7 998,2 990,5 990,5 986,5 983,9 981,3 TABLO 15: - 36 - Đskenderun Basınç Verileri AYLAR 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 YILLIK ORTALAMA 1016,4 1015,6 1013,6 1012,6 1011,5 1009,1 1005,6 1006,3 1010,2 1014,4 1016,7 1017,1 1012 EN YÜK. 1031,8 1033,1 1029,5 1024,8 1021,1 1019,0 1014,9 1017,5 1021,9 1025,0 1032,3 1031,5 1033 995,9 991,8 997,9 999,0 992,2 100,4 998,1 998,9 1001,1 1000,0 997,5 996,3 991 EN DÜŞ. TABLO 16: . C.1.1.3. Nem Nemin en fazla olduğu aylar: Ocak-Şubat-Mart-Nisan-Mayıs-Haziran- TemmuzAğustos aylarıdır. Nemin en az olduğu aylar: Eylül-Ekim-Kasım -Aralık aylarıdır. 2007 Yılına ait nem oranları aşağıda çıkarılmıştır; SAAT 07 DEKİ ORTALAMA BAGİL NEM (%) ŞUBAT MART NĐSAN MAYIS HAZ. OCAK Y.ORT. 83 82 81 79 76 73 78 SAAT 14 DEKİ ORTALAMA BAGİL NEM (%) OCAK ŞUBAT MART NĐSAN MAYIS HAZ. Y.ORT. 63 57 52 50 51 53 53 SAAT 21 DEKİ ORTALAMA BAGİL NEM (%) OCAK ŞUBAT MART NĐSAN MAYIS HAZ. Y.ORT. 78 74 72 73 74 76 75 ORTALAMA BAGİL NEM (%) ŞUBAT MART NĐSAN MAYIS HAZ. OCAK Y.ORT. 76 71 69 68 67 67 69 EN DUSUK BAGİL NEM (%) ŞUBAT MART NĐSAN MAYIS HAZ. OCAK Y.ORT. 24 25 19 22 20 21 18 TEM. 74 TEM. 56 TEM. 78 TEM. 70 TEM. 27 AĞUS. EYLÜL EKĐM 74 76 80 AĞUS. EYLÜL EKĐM 55 50 44 AĞUS. EYLÜL EKĐM 78 73 71 AĞUS. EYLÜL EKĐM 70 66 65 AĞUS. EYLÜL EKĐM 31 19 19 KASIM ARALIK 82 85 KASIM ARALIK 50 64 KASIM ARALIK 74 80 KASIM ARALIK 68 76 KASIM ARALIK 21 18 EN DÜŞÜK BAĞIL NEM: EKĐM EN YÜKSEK BAĞIL NEM: OCAK VE ARALIK En Çok 432.1 09.05.2001 kg/m2 Yağış En Hızlı 102.2 15.12.1978 km/saat Rüzgar - 37 - En 15.0 Yüksek 19.01.2000 cm Kar C.1.1.4. Sıcaklık EN YUKSEK SİCAKLİK YİLİ ŞUBAT MART OCAK MAKSĐMUM 1971 1989 1986 1962 NĐSAN MAYIS HAZ. TEM. AĞUS. EYLÜL EKĐM KASIM ARALIK 1989 1978 1962 1992 TEM. AĞUS. EYLÜL EKĐM 1945 1942 EN YUKSEK SİCAKLİK GUNU OCAK ŞUBAT MART NĐSAN MAYIS HAZ. MAKSĐMUM 8 28 29 29 26 22 26 8 26 1994 15 1994 7 1943 KASIM ARALIK 2 15 0 EN YUKSEK SİCAKLİK ( C) OCAK ŞUBAT MART MAKSĐMUM 20.2 25.0 30.5 43.9 ORTALAMA SİCAKLİK (C) OCAK ŞUBAT MART Y.ORT. 8.1 9.7 12.8 18.1 EN DUSUK SİCAKLİK YİLİ ŞUBAT MART OCAK MĐNĐMUM 1950 1950 1985 1950 NĐSAN MAYIS HAZ. TEM. AĞUS. EYLÜL EKĐM KASIM ARALIK 37.5 41.5 43.4 43.9 32.4 NĐSAN MAYIS HAZ. TEM. AĞUS. EYLÜL EKĐM KASIM ARALIK 7.6 14.2 17.1 42.5 21.1 24.6 26.9 42.6 25.4 39.2 20.4 22.6 9.6 NĐSAN MAYIS HAZ. TEM. AĞUS. EYLÜL EKĐM KASIM ARALIK 1997 1979 1979 1953 TEM. AĞUS. EYLÜL EKĐM 1990 1967 EN DUSUK SĐCAKLĐK GUNU OCAK ŞUBAT MART NĐSAN MAYIS HAZ. MĐNĐMUM 15 6 1 11 7 6 15 EN DUSUK SĐCAKLĐK (C) ŞUBAT MART NĐSAN MAYIS HAZ. OCAK MĐNĐMUM -14.6 -6.8 -4.2 1.5 7.7 11.6 -14.6 8 14 1992 29 1948 13 1972 KASIM ARALIK 29 26 TEM. AĞUS. EYLÜL EKĐM KASIM ARALIK 15.9 15.4 -3.0 7.9 2.30 -6.6 Uzun yıllar ortalama sıcaklık dağılışı: Doğu Akdeniz Bölgesi için 18–21 0C tespit edilmiştir. Maksimum sıcaklık Ağustos ayı 34.0 C kaydedilmiş, Minimum sıcaklık Aralık ve Ocak aylarına rastlar, 2.0 C olmuştur. En düşük sıcaklık yüksek ve iç kesimlerde sıfırın altında -4,-10 derece arasında değişmektedir. Hatay ve ilçelerinde yıllık sıcaklık ortalaması 16 0C ve daha fazla tespit edilmiştir. - 38 - Uzun Yıllar Đçinde Gerçekleşen Ortalama Değerler (1975 - 2006) AYLAR 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Ortalama Sıcaklık (°C) 8.4 9.7 13.0 17.2 21.1 24.7 27.2 27.6 25.5 20.7 14.0 9.6 Ortalama En Yüksek Sıcaklık (°C) 12.3 14.5 18.2 22.7 26.6 29.1 31.2 31.8 31.1 27.7 20.0 13.7 Ortalama En Düşük Sıcaklık (°C) 4.7 5.4 8.2 12.2 16.2 20.7 23.8 24.4 21.0 15.2 9.2 5.9 Ortalama Güneşlenme Süresi (saat) 3.3 4.7 6.1 7.5 9.6 11.0 11.6 11.1 9.8 7.3 4.7 3.1 Ortalama Yağışlı Gün Sayısı 15.0 13.6 12.8 9.9 6.0 2.8 1.9 1.7 3.5 7.3 9.6 13.7 Uzun Yıllar Đçinde Gerçekleşen En Yüksek ve En Düşük Değerler (1975 - 2007)* AYLAR 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 En Yüksek Sıcaklık (°C) 20.2 25.0 30.5 37.5 41.6 41.2 43.4 42.4 42.6 39.2 32.4 21.3 En Düşük Sıcaklık (°C) -7.0 -4.2 -4.2 1.5 7.7 13.6 15.9 15.4 7.9 4.3 -2.9 -3.4 C.1.1.5. Buharlaşma Yaz aylarının bulutsuz (açık) geçmesi ve rüzgâr hızının yüksek olması buharlaşmayı artırmaktadır. Kış aylarında rüzgâr hızının düşmesi, bulutluluğun artması ve bağıl nemin yüksek olması sebebiyle buharlaşma düşmektedir. 2008 YILI ORTALAMA BUHARLASMA (MM) AYLAR 1 2 3 4 5 6 Ortalama Buharlaşma (mm) 43.8 56.2 85.5 116.0 154.7 189.9 - 39 - 7 8 9 10 11 12 220.6 218.1 183.3 131.8 70.0 39.7 Yıllık Toplam 1509.6 2008 YILI GUNLUK EN COK BUHARLASMA (MM) AYLAR 1 2 3 4 5 6 7 Günlük Buharlaşma (mm) 4.9 6.8 8.5 10.3 11.7 13.2 8 9 10 11 12 12.9 13.3 10.3 6.7 12.0 7 8 9 10 11 12 6.8 7.0 30.0 81.4 99.9 179.4 13.0 Yıllık Ortalama 13.0 C.1.1.6. Yağışlar C.1.1.6.1. Yağmur ORTALAMA TOPLAM YAĞIŞ MĐKTARĐ (MM) AYLAR 1 2 3 4 5 6 191.0 Yağış (mm) AYLAR Yağış (mm) 169.1 140.4 101.0 82.0 GUNLUK EN COK YAĞIŞ MĐKTARĐ (MM) 1 2 3 4 5 6 107.8 117.7 110.1 229.5 432.1 194.1 21.3 Yıllık Toplam 1109.3 7 8 9 10 11 12 Maksimum 180.0 203.2 130.2 194.1 151.1 110.6 432.1 YAĞIŞIN MEVSĐMLERE GÖRE DAĞILIŞI • YILLIK ORTALAMA YAĞIŞIN DAĞILIMI: 600–1250 MM • ĐLKBAHAR MEVSĐMĐ ORTALAMA YAĞĐŞ DAĞILIMI: 100–300 MM • YAZ MEVSĐMĐ ORTALAMA YAĞIŞ DAĞILIMI: 10–60 MM • SONBAHAR MEVSĐM ORTALAMA YAĞIŞ DAĞILIMI: 100–250 MM • KIŞ MEVSĐMĐ ORTALAMA YAĞIŞ DAĞILIMI: 250–500 MM Hatay ve ilçelerinde en çok yağış ilkbahar ve sonbahar aylarında görülmektedir. Yaz ayları kurak geçmekte, kış ve sonbahar aylarında yağışlar belirgin olarak artmaktadır. Mart ve Mayıs ayları arasında aşırı yağıştan sel olayları meydana gelmektedir. Doğu Akdeniz bölgesinde yapılan yağış ölçümlerinde Antakya’da 800-1000 mm yağış kaydedilmiştir.Yıllık ortalama yağış 600-1250 mm arasında dır - 40 - 1971 – 2000 Yılları arasında Ortalama Yağış Miktarı; 1971-2000 Normal Periyodu Ocak 175,0 Şubat 152,0 Mart 142,9 Nisan 103,8 Mayıs 83,9 Haziran 19,3 Temmuz 13,5 Ağustos 4,4 Eylül 28,3 Ekim 84,2 Kasım 109,7 Aralık 167,0 Yıllık Toplam 1084,1 - 41 - C.1.1.6.2. Kar, Dolu, Sis ve Kırağı Hatay ve ilçelerinde yüksek kesimlerde ve denizden uzak alanlarda gözlem yapılmıştır. Hiç kar örtüsü olmayan yerler sahil şeritleri olup, yüksek kesimlerde 1–30 cm kar örtüsü gözlenmiştir. Yılık ortalama sisli günler sayısı 1–50 gün arasındadır. Kış, ilkbahar ve sonbaharda gözlem yapılmıştır. ORTALAMA KAR YAĞISLI GÜNLER SAYISI AYLAR 1 2 Ort. Kar Yağ.Gün.Sayısı 0.9 1.8 3 4 0.1 5 - 6 - 7 - 8 - 9 - 10 11 12 - 0.0 0,6 - Yıllık Ort. 3,4 ORTALAMA KAR ORTULU GÜNLER SAYISI AYLAR 1 2 3 Ort.Kar Ört.Gün Sayısı 0,2 0,5 4 5 6 7 8 9 10 11 12 0,1 Yıllık Ort. 0,8 EN YUKSEK KAR ORTUSU KALİNLİGİ (CM) AYLAR 1 2 3 En Yük. Kar Ört. Kalinliği (cm) 15,0 15,0 4 5 6 7 8 9 10 11 12 14,0 Yıllık Ort. 15,0 ORTALAMA DOLULU GÜNLER SAYISI AYLAR 1 2 3 ORTALAMA DOLULU GÜNLER SAYISI 0,1 0,4 0,9 4 5 0,5 6 7 8 0,2 9 0,1 10 0,2 11 12 0,1 0,4 Yıllık Ort. 2,9 Dolunu En Yüksek Olduğu Ay : MART Dolunu En Düşük Olduğu Ay : HAZİRAN, TEMMUZ, EYLÜL ORTALAMA KİRAGİLİ GUNLER SAYİSİ AYLAR 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 ORT. KĐRAGĐLĐ GUN. SAY. 6.7 5.3 7.5 8.0 9.9 17.5 20.3 20.0 11.3 9.1 7.0 9.2 Krağının en yüksek olduğu ay : TEMMUZ Krağının en düşük olduğu ay : ŞUBAT - 42 - Yıllık Ort. 131.8 ORTALAMA ORAJLĐ GÜNLER SAYISI AYLAR 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 ORT. KĐRAGĐLĐ GUN. SAY. 1.7 2.3 3.3 3.4 2.6 1.2 0.4 0.2 1.6 4.4 3.1 2.7 Yıllık Ort. 26,9 SĐSLĐ GÜNLER Yıllık Ortalam Sisli Günler Sayısı : 1–10 Gün Đlkbahar Mevsimi : 1 -20 Gün Yaz Mevsimi : 1–10 Arasında Kış Mevsimi : 1–10 Gün Sonbahar Mevsimi : 1–20 Gün C.1.1.7. Seller 14.03.2008 Dörtyol/Hatay 14.03.2008 gördü Hatay Dolu Sebze bahçeleri zarar gördü Dolu/ yağış iş yerleri sebze bahçeleri zarar Konuyla Đle ilgili ayrıntılı bilgiler P.1,3 bölümünde verilmiştir. C.1.1.8. Kuraklık Đlimizde Akdeniz iklimi hakim olduğundan yaz ayları kurak geçmektedir. Bölge yağış ortalaması 49 mm, normali 87 mm., 2007 Mart ayı yağış ortalaması ise 68 mm.dir. Yağışlarda normale göre % 43, geçen yıl Mart ayına göre ise % 27 azalma gözlenmiştir. C.1.1.9. Mikroklima Konuyla ilgili bilgi mevcut değildir. C.1.2. Yapay Etmenler C.1.2.1. Plansız Kentleşme - 43 - 1950'lerde tarımda makineleşmenin ve sanayileşmenin başlaması ile ortakçı olarak çalışan köylüler topraktan koparak, kentlere göç etmişlerdir. Bu göçler plansız bir kentleşmeye neden olmuştur. Kentlere göç sonucunda tarım alanlarının bir kısmı yerleşim alanına dönüşmüştür. Đlimizde nüfus yoğunluğu oldukça fazladır. 1990 nüfus sayımına göre ülke genelinde km2'ye 74 kişi düşerken bu sayı Hatay'da 210 kişi olarak hesaplanmıştır. Nüfus dağılımına ilçeler bazında bakıldığında merkez ilçe ve Đskenderun'un diğer ilçelere göre oldukça farklı olduğu görülmektedir. Đlimizde oturanların yaklaşık yarısı bu iki ilçede yaşamaktadır. C.1.2.2. Yeşil Alanların Azalması Kentlerde nüfus yoğunluğunun artması nedeniyle yerleşim yerlerinde yeşil alan oranı gittikçe daralmaktadır. Hatay'ın doğal bitki örtüsünü makiler ve ormanlar oluşturur. Maki türleri, 4–5 metre boyunda, sert ve tüylü yapraklı bitkilerdir. Bunlar 800 m. yükselti kuşağına dek yapılır. Mersin, defne, kısa meşe, kermes, sakız, keçiboynuzu, yabani zeytin, zakkum, alıç, çitlembik, akçameşe, pırnal, meşeleri yörede en çok rastlanan maki türleridir. Đl’ de doğal örtüyü oluşturan ormanlar, Amonos Dağları ile Keldağ da yoğunlaşmaktadır. Amanos Dağlarının denize bakan yamaçlarında, makilik alanlardan sonra, 800 metreden 1.200 metreye dek, ardıç gibi ibreli ağaçlarla, meşe, kayını kızılcık, kavak, çınar ve tespih gibi yapraklı ağaçlardan oluşan ormanlar bulunur. 1.200 metrenin üzerinde ibreli ağaçlardan kızılçam, karaçam, sedir, ve yer yer ardıçlardan oluşan geniş orman alanları vardır. Keldağ'ın Akdeniz'e bakan kesimlerinde, yaklaşık 900 metreye dek, maki türü ağaçlardan mersin ve defneler çok yaygındır. Bu yükselti basamağının üzerinde, bazı ibreli ağaçlarla meşe ve kayın gibi yapraklı ağaçlarla meşe ve kayın gibi yapraklı ağaçlardan oluşan ormanlar başlar. Keldağ doğal bitki örtüsü açısından, Amonos Dağları kadar zengin değildir. C.1.2.3. Isınmada Kullanılan Yakıtlar Hatay Đlinde 2006 – 2007 Kış Döneminde, Satışa Sunulacak Yerli Ve Đthal, Sıvı Ve Katı Yakıtların Özellikleri, Üretim, Pazarlama Ve Tüketim Aşamalarında Uyulması Ve Uygulanmasına Đlişkin Esaslar - 44 - Đl Merkezinde 2007-2008 Yılları Arasında Evsel Isıtmada Kullanılan Yakıtların Cinsini Ortalama Tüketim Miktarı (ton) Temin Edildiği Yakıtın Cinsi Kalori PM SOx Ağır Yer (kcal/kg) (Taş,liny it.briket kömür ) Đthal Yerli Kömür Sosyal Yardımlaşma Vakfı NOx Max. - Evsel Isıtmada Tüketilen Sanayide Tüketilen 56.764 - Metaller - Kömür Kül Miktarı - - 6000 7000 %14 (+1 tolerans) 6.000 - TABLO 1: YAKIT PROGRAMI: A)KATI YAKITLARLA ĐLGĐLĐ ESASLAR: 2007-2008 Kış döneminde, ilimizde, sanayi ve ısınma amaçlı tüketilecek yerli ve ithal kömürlerin haiz olmaları gereken özellikler; a)(Antakya Merkez ilçe,Altınözü,belen,hassa,Kırıkhan,Kumlu,Reyhanlı Samandağ ve Yayladağı ilçelerinde Isınmada Kullanılacak yerli Kömür Özellikleri Sınır Değerleri): Alt ısıl değer (orjinalde) Min 3500 kcal/kg (-200kcal/kg tolerans) Toplam kükürt (kuru bazda) Max % 2.3 Toplam Nem (satışa sunulan) Max % 30 Kül (kuru bazda) Max % 30 Boyut* 18-150mm (18mm altı ve 150mm üstü için %10 tolerans * Mekanik beslemeli yakma tesisleri için kömür boyutu 10-18mm olabilir. TABLO: 2 - 45 - b)Đskenderun ve Dörtyol Đlçelerinde Isınmada Kullanılacak Yerl Kömür Özellikleri ve Sınır Değerleri: Alt ısıl değer (orjinalde) Min 4000 kcal/kg (-200kcal/kg tolerans) Toplam kükürt (kuru bazda) Max % 2 Toplam Nem (satışa sunulan) Max % 25 Kül (kuru bazda) Max % 25 yut* 18-150mm (18mm altı max.%10 tolerans 150mm üstü max. %10 tolerans) * TABLO: 3 Mekanik beslemeli yakma tesisleri için kömür boyutu 10-18mm olabilir. c) Isınma Amaçlı Kullanılacak Đthal taş ve Linyit Kömürün Özellikleri ve Sınır Değerleri : Alt ısıl değer (orijinalde) 6200 kcal/kg (-400 kcal/kg tolerans) Kükürt (kuru bazda) % 0.9 (max) Uçucu Madde (kuru bazda) % 10-28 ( +1 tolerans ) Toplam nem (orijinalde) % 10 (max) Kül (kuru bazda) % 14 (max) (+ % 1 tolerans) Boyut* 18-150 mm (18 mm altı ve 150 mm üstü için max % 10 tolerans) * Mekanik beslemeli yakma tesisleri için kömür boyutu 10-18mm olabilir. TABLO :4 d) Prina briketi özellikleri ve sınır değerleri: Alt ısıl Değer 3700kcal/kg) Nem (Orjinalde) Max. %15 YağToplam Kükürt (kuru bazda) Max. %1,5 Sodyum (Na) Mak.300 ppm Boyut 6mm - 46 - TABLO :5 (min.) 6mm’den küçük ağırlıkça %5’i geçemez,ancak mekanik beslemeli yakma tesisleri için %50’ye kadar olabilir. e) Prina dışındaki diğer biyokütlelerden elde edilen briketlerin analiz sonuçları, Çevre ve Orman Bakanlığınca değerlendirilerek kullanılıp kullanılmadığına karar verilecektir. f) Taşkömürü ve linyit kömürü tozundan elde edilen briket kömüründe TSE 12055’de belirtilen özellikler sağlanmalıdır. TORBALAMA: a) ısınma amaçlı olarak kullanılan katı yakıtların tamamı tüm yerleşim alanlarında torbalanarak satışa sunulacaktır.Yerli kömür çıkarıldığı bölgede,ithal kömür ithalatın gerçekleştirildiği limana en yakın alanda kömür ve prina briketleri ise üretildiği yerde torbalanacaktır.torbalama işlemlerinin belirtilen alanlarda yapılmasının mümkün olmadığı durumlarda ise, torbalama;kömürün üretildiği veya ithalatın gerçekleştirildiği ilin İl çevre ve Orman Müdürlüğü ile torbalamanın yapılacağı ilin İl Çevre ve Orman Müdürlüğünden izin almak kaydıyla başka yerde yapabilir veya bayisi olan/anlaşma yapılan gerçek veya tüzel kişilere yaptırabilir. b) Torbalar üzerinde mahalli Çevre Kurulu kararında belirtilen asgari kömür özelliklerini (kükürt,alt ısıl değer,uçucu madde ,nem,kül v.b.) mutlaka yer alması gerekmektedir.Ancak bu kararda belirtilen değerlerden daha iyi kömür satacağını taahhüt edenler,istedikleri takdirde bu kararda belirtilen kömür özeliklerinin yanı sıra taahhüt ettikleri kömür özelliklerini de kömür torbası üzerinde belirtebilirler. YAKITLARA UYGUNLUK VE SATIŞ ĐZĐN BELGESĐ VERĐLMESĐ : Đlimizde kaçak kömür kullanılmasının önüne geçilmesi,denetimin etkin kılınması ve kolaylaştırılması amacıyla kömür üretimi, ithalatı ve, pazarlaması hususlarında Uygunluk ve Satış Đzin Belgesi sistemi uygulanacaktır. KÖMÜR DAĞITIMI ĐLE ĐLGĐLĐLARLA ĐLGĐLĐ ESASLAR : Fakir ailelere kömür yardımı yapılması ile ilgili olarak Bakanlar Kurulu Kararı çerçevesinde kömürler vatandaşa dağıtılırken; hava kirliliği ile mücadelede başarı sağlanması amacıyla başta il ve ilçelerin kirlilik derecelerine göre özellikleri belirlenmiş kalitedeki kömürlerin dağıtılması ve bu kömürlerin hava kirliliği yaratmayacak bölgelerde özellikle belde ve köy gibi küçük yerleşim birimlerinde kullanımının sağlanmasına özen gösterilerek ve kurul dağıtımı yapılan kömür miktarı ve özellikleri hakkında bilgilendirilecektir. B) SIVI YAKITLARLA ĐLGĐLĐ ESASLAR: Isınma amaçlı sıvı yakıt olarak, kükürt içeriği maksimum %1.0 (+0.1 tolerans) olan yerli veya ithal fuel-oil kullanılacak ,ayrıca motorin,gazyağı, kerosen, etanol gibi sıvı yakıtlarda ısınma için kullanılabilecektir. YASAKLAMA: - 47 - a) Bu karada belirtilen özelliklere haiz olamayan yerli ve ithal kömürlerin,kömür ve prina briketlerinin ve sıvı yakıtların Hatay Đl sınırları içinde ısınma amaçlı olarak üretilmesi ,satılması ve tüketilmesi yasaktır. b) Petrol koku, atık yağ, lastik, plastik, tezek, katı atıklar ,tekstil atıkları ,kablolar ,ıslak odun,boyalı odun , ev eşyaları, tıbbi atıklar,asfalt ve asfalt ürünleri ,boya ve boya ürünleri ile fuel-oil kaplarının ısınma amacıyla yakılması yasaktır. C) SICAKLIK ŞARTLARI ve YAKMA SAATLERĐ ĐLE ĐLGĐLĐ ESASLAR: a- Dış ortam sıcaklığı gece ve gündüz +15 oC nin üzerinde olduğu günlerde, kalorifer ve sobalar yakılmayacaktır. b- Kalorifer ve Sobaların işyerlerinde, bina iç ortam sıcaklığı +18 oC, konutlarda ise 20 oC den yukarı olmayacak şekilde yakılacaktır. c- Hastaneler, yatılı ve gündüz okulları, öğrenci yurtları, yaşlılar ve güçsüzler yurtları, kreşler, terminaller ve kolluk binalarının, kalorifer ve sobalarının, iç ortam sıcaklığı +20 oC den yukarı olmayacak şekilde devamlı olarak, ancak hava kirliliğine neden olmayacak şekilde ayarlanacaktır. D) ISI YALITIMI ĐLE ĐLGĐLĐ ESASLAR: a) Yeni inşa edilecek binalara Belediye sınırlarında belediye Başkanlarınca,belediye sınırları dışında ise Đl bayındırlık ve Đskan Müdürlüğünce inşaat ruhsatı ve kullanma izni verilirken; b) 14/6/1999 tarih ve 23725 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan “TSE 825 Binalarda Isı Yalıtım Kuralları” standardı, c) 8/5/2000 tarih ve 24043 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Binalarda Isı yalıtımı Yönetmeliği”, d) 19/11/1984 tarih ve 18580 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Mevcut Binalarda Isı Yalıtımı ile Yakıt Tasarrufu sağlanması ve Hava Kirliliğinin Azaltılmasına Dair Yönetmelik” hükümlerinin göz önüne alınarak ruhsatlandırılacaktır. e) Başta resmi bina ve okullar olmak üzere yeni bina yapımında ısı yalıtımı projeleri uygulanacaktır. E) HAVA KĐRLĐLĐĞĐNĐN ARTARAK, UYARI KADEMELERĐNE ULAŞMASI DURUMUNDA, ALINACAK ACĐL TEDBĐRLERLE ĐLGĐLĐ ESASLAR a) Hava kirliliği, uyarı kademelerine ulaştığı durumlarda, ölçüm sonuçları her gün düzenli olarak Çevre ve Orman Bakanlığına bildirilecektir. b) Đl Çevre ve Orman Müdürlüğü,Đl Sağlık Müdürlüğü ve Belediye elemanlarından oluşan ekipler kurularak,denetimler yoğunlaştırılacaktır. - 48 - c) Sağlık kurum ve kuruluşların,hazır ve tedbirli olması sağlanacaktır. d) Kalorifer ve soba yakma süreleri kısıtlanacaktır. F) DENETĐM VE DĐĞER ESASLAR: a) Đlimiz gümrük kapılarından ithalatı gerçekleştirilen ithal kömürlerin gümrük giriş noktalarında ve depolama sahalarında, briket kömürlerin ise üretim tesislerinde denetimi Đl çevre ve Orman Müdürlüğünce yapılacaktır. b) Yakıtın denetimi belediye sınırlarında belediye başkanlıkları,belediye sınırı dışındaki yerlerde ise Đl çevre ve Orman Müdürlüğüne bağlı birimlerce yapılacaktır. c) Piyasaya satılan soba ve kalorifer kazanlarının TSE standartlarına uygunluğun denetimi;Belediye sınırları içerisinde belediye başkanlıklarınca,belediye sınırları dışında ise Đl Sanayi ve Ticaret Müdürlüğünce yapılacaktır. d) Yerleşim yerlerinde perakende kömür satışının nerelerde ve ne şekilde yapılacağı belediye başkanlıklarınca belirlenecektir. e) Kalorifer kazanlarının tekniğine uygun yakılması ve kazan bakım işlerinde çalışacaklar için İl Milli Eğitim Müdürlüğü (Halk Eğitim Müdürlüğü) ve İl Bayındırlık ve İskan Müdürlüğü koordinasyonunda yetkili kalorifer ateşçisi kursları düzenlenmesine yönelik çalışmalar yapılacak,bu kapsamda kalorifer ateşçisi ve bina yöneticileri veya ilgilileri eğitilecektir. G) YAKMA SĐSTEMLERĐ ĐLE ĐLGĐLĐ ESASLAR: a) Yakma Sistemleri Isınmadan Kaynaklanan Hava Kirliliğinin 7,8,9,10,11,12,13’ncü maddelerinde belirtilen kriterlere uygun olacaktır. Soba ve kalorifer kazanları TSE standartlarına uygun olacaktır. b) Đlk yanma sırasında bacadan atılan partikül madde emisyonlarını kontrol etmek amacıyla,ön yanmayı temin edecek şekilde,stokerli sistemlerin sürekli yanması, ayarlarının iyi yapılması kontrol edilmesi ve ehil kişilerce yakılması sağlanacaktır. c) Kalorifer kazanlarının tekniğine uygun yakılması ve kazan bakımı işlerinde çalışacaklar için “Yetkili Kalorifer Ateşçisi Kursları” düzenlenecektir. d) Kalorifer tesisatlarında,iyi izolasyon yapılarak ısı kaybı önlenecek,tüm ısıtma tesisatı ile bacanın bakımı ve temizliği yapılacak,kazan daireleri yeteince havalandırılacak ve işletme talimatlarına uyacaktır. C.1.2.4. Endüstriyel Emisyonlar SANAYĐ TESĐSLERĐ ĐLE ĐLGĐLĐ ESASLAR: a) Endüstri Tesislerinden Kaynaklanan Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği kapsamında emisyon izni almakla yükümlü kuruluşların, bu yükümlüklerini ivedi olarak yerine getirmeleri sağlanacak,izne tabi olamayanların ise hava kirliliği yaratmayacak şekilde işletilmesi temin edilecektir. - 49 - b) Sanayi amaçlı ithal edilen kalsine edilmemiş petrol koku sadece modern teknoloji ile donatılmış ve Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından tahsisat yapılan çimento ve kireç fabrikalarında kullanılacaktır. Bunun dışında kullanılması yasaktır. c) Tozumayı önleyici her türlü tedbirin,satıcı taşıyıcı ve kullanıcı tarafından alınması koşulu ile sanayi amaçlı tüketilecek yerli ve ithal kömürlerin torbalanması zorunlu değildir. d) Yanma ısıl gücü düşük veya yanma süresi kısa kazanlarda kullanılacak sanayi tesislerinde yanma verimi açısından,akışkanlığın arttırılması için ön ısıtma yapılması şartıyla,sanayi tesislerinde TÜPRAŞ spektlerine uygun %1 kükürt ihtiva eden ve Enerji ve Tabii kaynaklar Bakanlığından izin alınarak ithal edilen fuel-oil’ler kullanılacaktır. C.1.2.5. Trafikten Kaynaklanan Emisyonlar MOTORLU TAŞITLARLA ĐLGĐLĐ ESASLAR: 8 TEMMUZ 2005 tarih ve 25869 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren “Trafikte Seyreden Motorlu ve Kara Taşıtlarından kaynaklanan Egzoz Gaz Emisyonlarının Kontrolüne Dair Yönetmelikte belirtilen esaslar göz önüne alınarak; motorlu kara taşıtları ,kirletici emisyonları açısından egzoz emisyon ölçümlerini süresinde ve düzenli olarak yaptırmaları sağlanacak ve konuya ilişkin denetimler Đl Çevre ve Orman Müdürlüğü ile Đl Emniyet Müdürlüğü ekipleri tarafından düzenli olarak yapılacaktır. Đlimizde Trafiğe Kayıtlı Motorlu Taşıt Araçlarının Sayıları 1- Emniyet Müdürlüğü (01.04.2008) 2-Đl Çevre ve Orman Müdürlüğü Araç Sayısı Egzoz Ölçümü Yaptıran Araç Kat.Konv. ve Kurş. Benz. Kul.Araç Say.* 3 Kullanılan Akaryakıt Miktarı ( ton, m ) Sayısı 267.802 20.100 N.Benzin S.Benzi n K.Benzin - - - Mazot - TABLO :6 - 50 - LPG - - EGZOZ EMİSYON ÖLÇÜM İSTASYONLARI: . FİRMA ADI ADRES . 1-Köse Otomotiv Yedek Parça Sanayi Sitesi 9/A Dörtyol 2-Ovalı Motorlu Araçlar Tic.Ltd.Şti. Đskenderun Yolu Üzeri 5. km 3-Günay Otomotiv San. (TOFAŞ) E-5 Karayolu Üzeri No:104 Payas/HATAY 4-Reles Đth.Đhr. Ltd.Şti. Đskenderun Yolu Üzeri 9. km Antakya 5-Sağlam Motorlu Araçlar Paz.Taş.Tic. Đskenderun Yolu Üzeri 6. km Antakya 6-Arslanoğlu Lastik San.ve Tic.Ltd.Şti. Đskenderun Yolu Üzeri 5. km Antakya 7-Dizelciler Otomotiv San. Tic.Ltd.Şti. Yeni Sanayi Sitesi Girişi 1/13Antakya 8-Kuş Oto Egsoz San.Tic.Ltd.Şti. Güzelburç Beldesi No:112 Antakya 9-Günay Otomotiv San.(PEUGEOT) Đskenderun Yolu Üzeri 7. km Antakya 10-Narin Otomotiv Đskenderun Yolu Üzeri 3. km Antakya 11-Atmer Otomotiv Đth.Đhr. Odabaşı Beldesi Đsmet Đnönü Cad.No:21 Antakya 12-Köse Otomotiv San. Tic.Ltd.Şti. Sanayi Sitesi 315 Sok.No:169 Đskenderun 13-Öztoprak Motorlu Araçlar Tic.Ltd.Şti. Đskenderun Yolu Üzeri 1.km Antakya 14-Ovalı Motorlu Araçlar Tic.Ltd.Şti 5 Temmuz Cad.No:36 Đskenderun 15-Dinç Petrol Otomativ San. Tic.Ltd.Şti. Sanayi sitesi No:1 Đskenderun 16-Mehmet BERBER Yeni sanayi Sitesi 40/E Blok No:8 Antakya C.2. HAVAYI KĐRLETĐCĐ GAZLAR VE KAYNAKLAR C.2.1. Kükürtdioksit Konsant. ve Duman C.2.2. Partikül Madde Emisyonları C.2.3. Karbonmonoksit (Yok) C.2.4. Nitrojen Oksitler (Yok) C.2.5. Hidrokarbon ve Kurşun Emisyonları - 51 - (Yok) * Konular ile ilgili ölçüm sonuçları tablo 28 ve grafik 3-4’te verilmiştir. 13.01.2005 - 14.01.2005 Antakya-Đskenderun Hava Kalitesi Ölçümü Sonuçları: Kükürt ÖLÇÜM YAPILAN Partikül Karbon Azot Monoksit NOKTA Dioksit (SO2) Madde (PM10) Monoksit (CO) (NO) Antakya Şehir Merkezi Azot Dioksit (NO2) 50,2 102 2248,42 81,7 52,4 17,8 87 458,24 14,7 24,6 4,1 27 26,89 6,6 13,6 Đskenderun Şehir Merkezi Payas Beldesi Not: Ölçüm sonucu birimlerimiz µg/m3 (mikrogram/m3) tür. - 52 - 1999/2002 Yılları Arasında Đliniz Kükürtdioksit (SO2) ve Partikül Madde (PM) Ortalamaları ve Değişim Oranları ile En Düşük ve En Yüksek SO2 , PM Değerleri ve KVS Değerlerinin Aşıldığı Gün Sayısı Hatay Đl Sağlık Müdürlüğü-2002 Ölç. AYLAR Ölç. Yap. Đst. Değişim Ortalama Oranları En En Düşük KVS Değerlerinin Aşıldığı Gün Sayısı Yüksek (µg/m3) Gün Sayısı Sayısı Bir Önceki Yıla Göre SO2 PM SO2 PM SO2 PM SO2 PM Ocak 1999 1 28 71 71 56 53 86 90 Şubat 1999 1 27 72 78 45 43 102 111 Mart 1999 1 29 63 61 51 49 73 73 Nisan 1999 1 28 61 58 49 43 76 73 Mayıs 1999 1 28 62 60 48 46 78 74 Haziran 1999 1 27 61 47 45 76 74 Temmuz 1999 1 30 32 31 20 18 42 41 Ağustos 1999 1 28 31 31 25 23 40 41 Eylül 1999 1 30 36 36 25 24 49 47 Ekim 1999 1 31 52 50 36 29 73 70 Kasım 1999 1 30 71 70 49 53 94 90 Aralık 1999 1 30 70 71 48 54 95 89 Ocak 2000 1 29 96 93 83 80 110 115 Şubat 2000 1 29 63 61 51 49 73 73 Mart 2000 1 28 63 61 52 49 73 73 Nisan 2000 1 28 62 59 50 44 75 72 Mayıs 2000 1 28 63 60 48 45 76 73 Haziran 2000 1 30 62 59 27 19 33 42 Temmuz 2000 1 29 33 30 20 17 45 42 Ağustos 2000 1 30 32 30 24 24 48 46 Eylül 2000 1 30 37 37 24 24 72 69 59 - 53 - SO2 >400 PM>300 Ekim 2000 1 30 51 50 35 29 96 90 Kasım 2000 1 31 71 71 48 54 95 90 Aralık 2000 1 30 71 65 50 54 100 95 Ocak 2001 1 30 72 63 49 41 102 106 Şubat 2001 1 28 69 62 48 48 74 103 Mart 2001 1 30 62 62 51 48 75 98 Nisan 2001 1 29 63 60 52 44 76 80 Mayıs 2001 1 29 60 61 49 45 34 70 Haziran 2001 1 30 60 59 48 19 45 70 Temmuz 2001 1 30 30 31 28 19 48 41 Ağustos 2001 1 29 32 31 21 25 72 41 Eylül 2001 1 30 35 37 25 25 96 45 Ekim 2001 1 30 52 50 24 27 95 60 Kasım 2001 1 29 70 72 35 55 99 60 Aralık 2001 1 29 70 64 47 55 100 90 Ocak 2002 1 27 95 62 47 41 98 99 Şubat 2002 1 28 70 60 48 49 74 90 Mart 2002 1 30 75 61 49 48 73 70 Nisan 2002 1 30 70 39 51 46 34 40 Mayıs 2002 1 31 38 37 30 34 42 40 Haziran 2002 1 30 26 21 17 16 32 28 TABLO 28: - 54 - GRAFĐK :8 GRAFĐK :9 56 01.11.2007-01.05.2008 tarihleri Arasında Đlimizde Ortalama Kükürtdioksit (SO2) , Partikül Madde PM10,Rüzgar hızı,Rüzgar yönü,Hava sıcaklığı,Bağıl Nem,Hava Basıncı (Çevre Bakanlığı Hava Kalitesi Đzleme Đstasyonu ( 2008)) Gün ve saat PM10 R.HIZI R. YONU H. SIC. B. NEM H. BAS. SO2 µg/m3 m/s Deg C° % mb µg/m3 01.11.2007 24:00 73 1 138 20 71 1016 0 01.12.2007 24:00 232 1 169 12 44 1012 01.01.2008 24:00 91 2 186 7 43 1013 36 01.02.2008 24:00 219 1 183 6 59 1024 20 01.03.2008 24:00 139 1 139 16 56 1025 9 01.04.2008 24:00 38 1 150 15 71 1018 0 01.05.2008 24:00 2 35 20 64 1008 1 995 C.3. ATMOSFERĐK KĐRLĐLĐK C.3.1. Ozon Tabakasının Đncelmesinin Etkileri Konuyla ilgili bilgi mevcut değildir. C.3.2. Asit Yağmurlarının Etkileri Konuyla ilgili bilgi mevcut değildir. C.4.HAVA KĐRLETĐCĐLERĐN ÇEVREYE OLAN ETKĐLERĐ C.4.1. Doğal Çevreye Olan Etkiler C.4.1.1. Su Üzerindeki Etkiler Kükürtdioksit, suda hemen çözünen. sıcak ve soğuk suda eriyen renksiz bir gazdır. Atmosferde hızlı şekilde, sülfirik as ide dönüşmesinden dolayı, atmosferdeki kalış süresi çok kısadır. Asitler genelde havada aerosoller halinde bulunurlar. Bu aerosoller, kar, yağmur, dolu gibi yağışlarla yeryüzünde birikirler. Kükürt emisyonu, azotdioksit emisyonu ve atmosferik şartlarl11 etkinliği, yağışın asidi tesirinin artmasına neden olur. C.4.1.2. Toprak Üzerine Etkiler Kükürtdioksit, asit aerosolleri, karbonmonoksit, partiküler madde vb. kirleticiler, yağışlarla toprağa geçerek, toprak kirliliğine neden olur. Bu kirlilik, belli bir süre sonra, toprakta birikmelere ve toprak kalitesinde azalmaya neden olur. C.4.1.3. Flora ve Fauna Üzerindeki Etkileri Bitkiler, kükürtdioksit gazına, diğer canlılardan daha duyarlıdır. Kükürtlü demir ve bakır cevherĐ işleyen fabrikaların üretim süreçleri iyi düzenlenmeyecek olursa, çevredeki bitki örtüsüne büyük zarar verebilirler. Aerosollerin, yapraklar üzerinde birikmesi, ışığa bağlı bitkisel metabolizmayı olumsuz etkileyebilmektedir. C.4.1.4.Đnsan Sağlığı Üzerindeki Etkileri Havadaki zararlı maddeler; vücut direncini ve koruma mekanizmasını zayıflatmaktadır. Özellikle yoğun zararlı maddeler, kalp ve dolaşım rahatsızlıkları meydana getirir. Karbonmonoksit ve formaldehit baş ağrısı yapmakta ve solunum yollarl11da hasara neden olmaktadır. Benzypren, ağır metaller ve asbest tozları, başta akciğer olmak üzere birçok sistemde kanserojen etki yapmaktadır. C.4.2. Yapay Çevreye Olan Etkileri C.4.2.1. Görüntü Kirliliği Üzerine Etkileri Hava kirliliği; çevrenin bir parçası olan eşyalar ve binalar üzerinde de olumsuz etki gösterirler. Havada rutubetin artması ile oluşan asitlerin; binalara ve sanat eserlerine yaptıkları tahribatlar önem arz etmektedir. Ayrıca; bina taşlarında aşınmaya ve dış cephelerinde kirliliğe neden olarak görüntü kirliliğine yol açmaktadır. Havada oluşan ozon, lastik malzemenin aşınmasına ve kolayca yıpranmasına neden olmaktadır. Dumanla atılan is ve kurum, eşya ve giyeceklerin çabucak kirlenmesine neden olmaktadır. (C).HAVA (ATMOSFER VE ĐKLĐM ) KAYNAK • • • • • • • • Hatay Đl Çevre ve Orman Müdürlüğü Meteoroloji Bölge Müdürlüğü Hatay Đl Emniyet Müdürlüğü Hatay Đl Sağlık Müdürlüğü D.Đ.E. Hatay Çevre Koruma Vakfı D.S.Đ.Bölge Müdürlüğü Tarım Đl Müdürlüğü 58 D.SU D.1. SU KAYNAKLARININ KULLANIMI D.1.1. Yeraltı Suları Đlimizde yeraltı suyu rezervi 346 hm3/ yıl olarak belirlenmiştir. Yeraltı (YAS) kaynaklarından sulanan 13198 ha sahasının 11903 ha DSĐ Mutasavver projelerinin gerçekleşmesiyle cazibeli hale dönüştürülecek ve neticede YAS' dan sulanan saha 1295 ha'a düşecektir. Emniyetli olarak kullanılabilir yıllık su (hm3/ yıl ) Fiili tüketilen su (hm3/ yıl ) 294 346 TABLO 29: Hatay Đli Yer altı su potansiyeli D.S.Đ.6.Bölge Müd.-2000 Su kaynağı Yeri Debisi (lt/sn) Harbiye Kaynağı Harbiye 492 Mazmanlı Kaynakları Hassa/Aktepe 800 Karasu Nehrine akmakta Bağlama Kaynağı Maraşboğazı 100 - Batıayaz Kaynakları Musa Dağı 70 Yakın Köylerin içme suları Hamda Kaynağı Çayırgah 250 - TABLO 30: 59 Kullanım Antakya/Harbiye ve Köylere Đçme suyu D.1.2. Akarsular Türkiye'nin 26 akarsu havzasından biri olan Asi havzası Hatay ili sınırları içerisinde bulunmaktadır. Đlimizde bulunan en önemli akarsu Asi Nehridir. Asi Nehri : Lübnan'ın Elbekaa vadisinden Çıkıp Suriye'yi geçtikten sonra Etun yöresinde Türkiye'ye girer. Küçük Asi ile birleşerek Samandağı'nda bir delta oluşturup Akdeniz'e dökülür . Asi Nehri'nĐn yıllık su potansiyeli 2900 bm3 / yıl, debisi 5.04 m3 / sn' dir. Sulama amaçlı kullanıldığından yaz aylarında tamamen kurumaktadır. Türkiye sınırları içindeki uzunluğu 94 km'dir. Asi Nehrinin Menderesler Çizerek Yatak Değiştirmesine Bir Örnek 60 HARĐTA 7: Karasu : Kahramanmaraş ilinin Akçadağ ve Kartal dağ eteklerinden doğar, güneye doğru akar ve bugün kurutulmuş olan Amik Gölü yatağında Afrin Çayı ile birleşir. Uzunluğu 116 km.dir. Yıllık ortalama debisi: 1.65 m3 / sn'dir. Đl hudutları içindeki uzunluğu 77 km'dir. Eğri geçişte başlar, Zülüflühan köyünde küçük Asi ile birleşir. Afrin çayı : Gaziantep ili Saf dağlarından doğan Afrin çayı Karasu ile birleşir. Uzunluğu 160 km; ortalama yıllık debisi: 0.644 m3 / sn'dir. Đl toprakları içindeki uzunluğu 24 km.dir. Davutpaşa köyünden başlar, Zülüf1ühan köyünde küçük Asi ile birleşir. 61 D.1.3. Göller, Göletler ve Rezarvuarlar Havzada bulunan ve günümüzde göl niteliği kalmamış yada göl olmaktan çıkmak üzere olan birkaç göl dışında ,halen göl niteliği taşıyan birkaç gölden söz etmek mümkündür.Bu göllerde tıpkı Amik Gölü gibi jeolojik çöküntü ve grabenler sonucu oluşmuşlardır. Kurutulmadan ön-ce en büyük göl Amik Gölü idi,16 km uzunluğunda 10 km genişliğinde olan bu gölün 1980’lerin başında kurutma çalışmaları bitirilmiş ve su altındaki topraklar tarıma açılmıştır. Büyüklük sırasına göre ilimizde bulunan belli başlı göller D.S.Đ.6.Bölge Müd.-2000 Đsmi Yüzölçüm(m 2 ) Yeri Şuan ki durum Bağlama Gölü 6.250 Maraşboğazı köyü Kurutuldu Cüdeyde Gölü 20.000 Reyhanlı Mevcut Yenişehir Gölü 31.500 Reyhanlı Mevcut Gölbaşı (Balıklı) Göl 350.000 Kırıkhan Mevcut Amik Gölü 12.500 (ha) Amik ovası Kurutuldu Pınarbaşı Gölü - Reyhanlı Mevcut TABLO 31: Cüdeyde Gölünden Genel Görünüm Barbarlı Çayı üzerinde kurulmuş sulama Ballıöz Göleti : Hassa Demrek Göleti : Deliçay üzerinde kurulmuş sulama göleti. göleti. Samandağ Karamanlı Göleti : Bulanık-Ördek ve Küçük Karaçay derelerinin suları ile beslenen sulama göleti. 62 Fransız Paftalarında Yenişehir Gölü HARĐTA 8 D.1.4. Denizler Hatay Akdeniz'e kıyısı olan yerleşim yerlerinden biridir. Akdeniz'in kuzeydoğu uzantısı olan Đskenderun Körfezi Hatay'ın batısını Güvercin Kaya'dan başlayarak Erzin'e kadar kuşatır. Körfez ilde 152 km.lik bir kıyı oluşturur. Akdeniz'in bu kesiminde tuzluluk oranı binde 38.39 ortalama sıcaklık 22.2 °C'dir. 63 Đskenderun Đlçesi Deniz Suyu Kalitesi Verileri değer parametre ph 8,1 Elektrik Đletkenliği 59.761,8 uöho/c Fenolftalein Alkalinite 76,8 mg/L CaCO3 Metil Oranj Alkalinite 99,2 mg/L CaCO3 Toplam Sertlik 7.450,0 mg/L CaCO3 Kalıcı sertlik 7.272,0 mg/L CaCO3 Toplam Çözünmüş Katılar 44.821,2 mg/L Bulanıklık 1,0 SiO2 Renk 3,0 PT Bikarbonat 121,0 mg/L Kalsiyum 198,0 mg/L Karbonat 46,1 mg/L Klor 22,128 mg/L Çözünmüş Demir 0,02 mg/L Toplam Demir 0,02 mg/L Magnezyum 1,690 mg/L Çözünmüş Mangan 0,2 mg/L Toplam Mangan 0,3 mg/L Potasyum+Sodyum sülfat 448,7 mg/L 3,350 mg/L TABLO 32: Akıntılar : Bilindiği üzere kesitli kıyı akıntılarının taşıma, aşındırma ve şekillendirme fonksiyonları, özellikle akın tının mekanizmasına ve enerjisine bağlıdır. Kıyı akıntıları rüzgar etkisiyle sürüklenen dalgalar tarafından meydana gelmektedir. Körfezde akıntılar değişik şekilde oluşmaktadır. Körfezde sık sık meydana gelen şiddetli doğu ve güneydoğu yönlü rüzgarlar ile hakim kuzeydoğu yönlü rüzgarlar yüzey sularını açıklara doğru sürüklediklerinden, dengenin sağlanması için dip sulan körfezin doğrultusu yönünde yüzeye 64 doğru yükselmektedir. Körfezde ölü dalga (up-welling) tipi su kütlesinin hareketi körfezin dışından içeriye doğru kuvvetlice bir dip akıntısının olduğunu ifade etmektedir. Kıyıdan açığa doğru rüzgar ile meydana gelen bu dip ve yüzey akıntılarından başka, körfezin esas akıntısı kuzey yönünde ve kıyıya paralel olarak tespit olunmuştur. Akıntı hız değerleri minimum 0-296 km/saat, maksimum 0-648 km/saat arasında değişmektedir. Bu akıntı Suriye ve Güney Anadolu kıyıları boyunca ilerlerken bir kol körfez içerisine girmekte ve körfez de kollara ayrılarak girdap sistemleri meydana getirmektedir. Aşağıda Đskenderun yakım ve çevresinde bulunan akıntılar verilmektedir. Đskenderun ve yakınında bulunan akıntı sistemleri Derinlik Sınırları(m) Kalınlık (m) Genişlik (m) Ort.Hız (km/saat) 0-10 10 1200 0,161 10-15 5 900 0,142 15-20 5 660 0,092 20-25 5 360 0,070 25-30 5 220 0,052 TABLO 33: Đskenderun Körfezi Akım Şeması 65 Taşıdığı Su (m3/gün) 46,5x106 15,3x106 7,3x106 3,0x106 1,4x106 Yüzeyden derinlere doğru inildikçe, suyun sıcaklığı düşmektedir. Yazın yüzeyde kaydedilen en yüksek su sıcaklığı 29 oC, en düşük 14 oC olarak (Ocak-Şubat) tespit edilmiştir. Aşağıda 1995- 1999 yılları arasındaki deniz suyu sıcaklıkları verilmektedir. Deniz Suyu Sıcaklık Ortalamaları AYLAR 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 YILLIK 1995 15,9 16,5 17,3 19,6 21,4 25,5 27,8 28,9 28,9 25,3 21,2 17,2 22,12 1996 15,8 15,8 15,4 17,8 21,4 25,1 28,3 29,1 27,4 23,6 19,2 17,1 21,22 1997 15,2 15,2 15,5 18,2 22,4 25,9 29,5 29,7 28,2 24,5 19,5 17,0 21,73 1998 14,7 14,6 16,7 19,9 23,8 25,5 28,7 28,6 27,5 24,5 21,0 17,6 21,92 1999 15,1 14,6 16,4 18,2 21,8 25,8 28,1 28,6 27,7 25,0 21,03 18,8 21,78 Ort. 15,34 15,34 16,26 18,74 22,16 25,56 28,48 28,98 27,94 24,58 20,44 17,54 TABLO 34: Körfezin yüzey suyunun tuzluluğu, derin sulara oranla yüksek olmaktadır. Bunun sebebi yörenin iklimi gereği buharın fazlalaşmasından kaynaklanmaktadır. D.2. DOĞAL DRENAJ SĐSTEMLERĐ Hatay ilini doğal drenaj yönünden iki bölgeye ayırabiliriz. 1.bölge Amik Ovasını içine alan kısım,buranın drenajını Asi nehri karşılamaktadır.2.bölüm ise Đskenderun ve yakın bölgesidir,burası da irili ufaklı dereler vasıtasıyla Akdeniz’e drenaj sağlamaktadır. Yıllık ortalama yer üstü su potansiyeli 2.900 hm3 /yıldır.Yıllık ortalama yağış 856 mm.ortalama akış verimi 6.9 L/km2 dir.Bölgenin Akış/Yağış oranı %25’dir. D.3. SU KAYNAKLARININ KĐRLĐLĐĞĐ VE ÇEVREYE ETKĐLERĐ D.3.1. Yeraltı Suları ve Kirlilik Yeraltı suyu kirliliği, yeraltı su havzalarının ve akiferlerin, çeşitli yollarla ve kaynaklarla kirlenmeye maruz bırakılması sonucu ortaya çıkan kirlilik türüdür. Yağışlar, doğal olaylar, tarımsal ve endüstriyel etkinlikler, yeraltı nükleer denemeleri ve diğer insan etkinlikleri yeraltı sularının kirlenmesine neden olmaktadır. Özellikle yağmur sularının yeryüzüne inmesiyle başlayan kirlenme sürecinde organik ve inorganik partiküller, hayvansal ve bitkisel yaşam artıkları, doğal ve yapay gübreler, pestisitler ve mikroorganizmalar ile radyoaktif elementler yeraltına doğru süzülür. Bu süzülme sırasında üst kısımlardaki toprak katmanlarında, zeminin yapısına bağlı olarak , . suyun niteltğinde bir iyileşme olur. Bu nedenle yer altı suları içme ve kullanma açısından daha kaliteli ve temiz sayılabilir. Ancak, bu sular kirlenmeye ve kirleticilere karşı, diğer su kaynaklarından daha duyarlıdırlar. Özellikle, toksik ve kalıcı bir kirlenmeye uğrayan bir yer altı su kaynağı pek çok kullanım açısından değerini uzun süre yitirir. Çünkü, yeraltındaki değişim ve seyrelme kapasitesi oldukça sınırlıdır (Uslu, 993, 63). 66 Evsel ve endüstriyel atıkların yer altı sularına karışması, tarımsal etkinliklerde kullanılan gübre ve pestisitlerin çeşitli yollarla yeraltına süzülmesi, deniz kıyılarındaki yer altı sularının aşırı kullanılmasına bağlı basınç farklılığının oluşmasıyla tuzlu suyun tatlı suya karışması, nükleer kazalar ve denemelerden kaynaklanan radyoaktif maddelerin yağışlarla yeraltına sızması ve artezyen kuyularından kirletici maddelerin ve tuzların yer altı sularına karışması sonucunda yer altı suları kirlenmektedir. D.3.2. Akarsularda Kirlilik, Görüntü olarak kirli akan ve atık suların doğrudan verildiği Asi Nehri'nde yapılan "su kalitesi ve kirlilik düzeyi ölçütleri" kirlenmenin sayısal ve niteliksel boyutunu ortaya koyması bakımından önem taşımaktadır. Bu bölümde, Nehirdeki kirliliğin gerçek düzeyi ve niteliği, kimi kamusal kurumlarca ya da ilgili birimlerce yapılan su kalitesi ve kirlilik düzeyi ölçümlerinden elde edilen sayısal veriler ışığında ele alınmıştır. Bu ölçümler çok kapsamlı ve amaca uygun olmasa da, düzenli ve sürekli yapılmaları ve kirletici leri n türünü ve miktarını (sınırlı da olsa) ortaya koymaları bakımından önemlidirler. Asi Nehri'nde Yapılan Su Kalitesi ve Kirlilik Düzeyi Ölçüm Çalışmaları Nehir suyunun kalite düzeyini ve kirlenmenin derecesini ortaya koymada bizlere ışık tutacağına inandığımız su kalitesi ve kirlilik düzeyi ölçümleri uzun yıllardır iki kamu kurumu tarafından yapılmaktadır. Bunlardan biri Elektrik Đşleri Etüt Đdaresi (EĐEĐ), diğeri Devlet Su Đşleri (DSĐ)'dir. Bu kurumların dışında, son yıllarda Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi (MKÜ)'nin ilgili fakülte yada bölümlerince yapılan, ancak sürekliliği ve kapsamlılığı olmayan, belli bir dönemdeki ve belli noktalardaki kirlenmeyi yansıtan parçacık ölçümler de vardır. Bu ölçümlerden de yararlanma yoluna gidilmiştir. Ancak, Asi Nehri'nin su kalite düzeyi ile kirlilik durumunu gösteren, kirlenme kaynaklarını, kirletici türlerini ve bunların miktarlarını ortaya koyan araştırmalar içerik ve kapsam açısından yeterli olmadığı gibi, bilimsellik ve deneysellik açısından da yeterli değildir. Ülkemizin su kaynaklarıyla ilgili kuruluşlardan EĐEĐ ve DSĐ’nin Asi Nehri üzerinde kurmuş oldukları ölçüm istasyonları dışında düzenli bir ölçümden söz etmek mümkün değildir. Ancak bu düzenli ve sürekli ölçümlerde de çok az sayıda kirlilik ya da su kalitesi parametrelerine bakılmaktadır. Havzada bulunan ve su kaynaklarıyla ilgisi olan yerel düzeydeki kuruluşların çalışmaları daha çok kişisel düzeyde yapılan ve belli bir değişkeni yada belli bir dönemi kapsayan çok sınırlı ölçümlerden ileriye gitmemektedir. Öte yandan Đl Sağlık Müdürlüğü'ne bağlı Çevre Sağlığı Şubesi ile Belediye Çevre Sağlığı Biriminin geçmiş yıllarda su örnekleri alarak yaptıkları ve sudaki koliform bakteri düzeyini ortaya koyan analiz sonuçlarına, arşiv düzenleri ve saklama alışkanlıkları olmadığından, ne yazık kj ulaşılamamıştır. Asi Nehri'ndeki kirlenmenin gerçek düzeyini ve çevresel etkilerini ortaya koyacak çalışmaları asıl yapması gereken Đl Çevre Müdürlüğü ise, ne yazık ki bu güne kadar bu tür bir ölçiim çalışması yapmamış, yapan kuruluşlarla da herhangi bir yakın işbirliğine girmemiştir. Yerel düzeyde bu tür çalışmalarda sorumluluğu bulunan kamusal ya da özel kuruluşlar, kendileriyle yaptığımız görüşmelerde araç gereç eksikliği, teknik personel yetersizliği ve parasal kaynak (ödenek) yokluğu gibi gerekçeler ileri sürmüşler ve bu tür ölçümler yapamadıklarını belirtmişlerdir. Havzaya yeni bir umut ışığı getirmesi umulan ve son 5-6 yıldır etkinlikte bulunan MKÜ' ye bağlı Ziraat, Fen Edebiyat, Mühendislik ve Su Ürünleri Fakülteleri henüz kurulma ve kurumlaşma aşamasında olduklarından, konuyla ilgili kapsamlı ve düzenli bir çalışmaya henüz başlayamamışlardır. Üniversite ölçeğinde yapılan ve Asi Nehri yada havzanın diğer su kaynaklarıyla ilgili olan çalışmalar, şimdilik bireysel düzeyde ve çok sınırlı çalışmalardan oluşmaktadır. MKÜ ĐĐBF Kamu Yönetimi Bölümü henüz yeni açılmış olup, bu bölümün öğretim üyeleri olarak bizlerin gerçekleştirdiği Asi Nehri 'yle ilgili bu çalışma, belki de ilk kapsamlı ve bilimsel içerikli çalışma niteliğindedir. Ancak, çalışmamızın teknik boyutunu oluşturan su kalitesi ve kirlilik düzeyi ölçümleri, MKÜ Fen Edebiyat Fakültesi Biyoloji ve 67 Kimya bölümlerinin katkılarıyla tamamlanmak istenmişse de, bu bölümlerin katkısı kimi kişisel ve bürokratik nedenlerle çok sınırlı düzeyde kalmıştır. Asi Nehri'nin su kalitesi ve kirlilik düzeylerini ortaya koyan veriler, üç ayrı kuruluştan sağlanmaya çalışılmış, bu amaçla EĐEĐ ve DSĐ'ye resmi yazıyla başvurulmuş, yalnızca EĐEĐ Genel Müdürlüğü'nden Asi Nehri'nin son beş yıllık su kalitesi ve kirlilik ölçüm sonuçları sağlanabilmiş, DSĐ' den herhangi bir veri alınamamıştır. Üçüncü kaynak olarak da MKÜ Fen Edebiyat Fakültesi Kimya Bölümü Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Kemal SANGÜN' ün öğrencileriyle gerçekleştirdiği ve toplam 5-6 parametreyi esas alan Asi analiz sonuçları değerlendirilmiştir. Asi Nehrinin Su Kalitesi ve Kirlilik Düzeyi Ölçüm Sonuçları-1999 Köse ve diğerleri,Asi Nehrinin Kirlilik Düzeyleri Antakya-1999 ÖLÇÜM NOKTALARI PARAMETRELER 1.NOKTA 2.NOKTA 3.NOKTA 4.NOKTA PH 8.38 8,28 7,84 8,24 AKM 5 19 21 17 KOĐ 34 13 20 16 BOĐ 2,5 10 358 233 Nitrit Azotu 0,2 0,04 0,44 0,33 Nitrat Azotu 4,42 4,21 4,92 4,63 TABLO 35: D.3.3. Göller,Göletler ve Rezervuarlar da Kirlilik Yağışların yeterli miktarda yağmaması, doğa dengesinin insan eliyle tahribatı neticesinde değişmesinden kaynaklandığı bilinmektedir. Ormanların, yangınlar ve plansız kesimler neticesinde yok edilmesi, hava kirliliği vs. gibi nedenlerden dolayı yağmurlardaki azalmalar, kaynak sularının verimini de etkilemiş, bu durum yurt ekonomisindeki kayıpların büyümesine de sebep olmuştur. Nüfus ile beraber su ihtiyacının artması, toprakların küçülmesi gibi özelliklere bağlı olarak, dünya tarımında verim düşüklüğü görülürken, diğer taraftan suları, göletler, barajlar ve suni 68 beslenme yollarıyla kontrol altında tutmak suretiyle üretimi arttırıcı yatırımlar da yapılmaktadır. Göl tabanında materyal birikimi ve civarında açılan sondaj kuyuları sebebiyle suları tamamiyle kuruyan Cüdeyde, sazlıklardan geçilmez hale gelmiş, Reyhanlı Belediyesi tarafından plansız ve programsız bir şekilde yapılan çalışmalar da yarım bırakılarak göl kendi kaderine terkedilmiştir. Göstermelik sarf edilen çabaların hiçbir amaca hizmet etmeyeceği, faydadan çok zarar vereceği ortadadır.. Bir zamanlar Hatay'ın önemli göllerinden gösterilen Bağlama'daki göl yok edildiği gibi, şimdi sıra Gölbaşı, Yenişehir, Pınarbaşı ve Cüdeyde'ye gelmiştir. D.3.4. Denizlerde Kirlilik Akdeniz, nüfus artışı, kentleşme ve endüstrileşmenin en hızlı olduğu bölgelerimizden biridir. Bölgede 1985 yılında toplam nüfusun yüzde 19,5 i yaşamakta olup, bu oran giderek yükselmektedir. Türkiye'de 1983-1993 yılları arasını kaplayan "Ulusal Deniz Ölçme ve Izleme Programı"ndan elde olunan verilere göre, Akdeniz'in bize ilişkin bölümünde açık deniz kirliliği henüz yoktur, daha çok kıyı kirliliği söz konusudur. Akdeniz bir bütün olarak ele alındığında, çevresinde yaşayan 350 milyon insan (ve yaklaşık 100 milyon turist) dolayısıyla, yoğun bir kanalizasyon kirliliği etkisindedir. Kıyılarındaki kanalizasyonların yüzde 85 i hiçbir arıtmadan geçirilmeden denize verilmektedir. Ayrıca Dünya petrol ticaretinin yüzde 12-25 arası Akdeniz üzerinden yapılmakta olup, petrol kirliliği bu denizi kirleten ikinci önemli tehlikeyi oluşturur. Akdeniz hemen tümüyle kapalı bir deniz olduğundan, suları ancak 80-100 yılda bir yenilenebilmektedir. Akdeniz'in son yıllarda kirlenme hızının arttığını belirleyen kıyı ülkelerince, 1975 yılında Barselona'da "Akdeniz'in Kirlenmeye Karşı Korunması Sözleşmesi" hazırlanmış, Türkiye bu sözleşmeye ve eski protokollere imza koyarak taraf olmuştur. Barselona bildirisine taraf olan ülkeler, 1985 yılında yeniden bir araya gelerek, hemen uygulanması gereken önlemleri içeren "Cenova Deklarasyonu"nu onaylamışlardır. Türkiye, "Akdeniz'in Kirlenmeye Karşı Korunması Sözleşmesi" ve eski protokoller çerçevesinde yürütülmekte olan "Akdeniz Eylem Planı" çalışmaları, çeşitli kuruluşlar aracılığıyla ve daha çok kendi olanaklarıyla yürütmektedir. D.4. SU VE KIYI YÖNETĐMĐ, STRATEJĐ VE POLĐTĐKALAR Sorunlara yönelik öneriler başlıklar altında aşağıda sıralanmıştır. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. Asi Nehrinin gereksiz ve savurganca kullanılması önlenmelidir. Asi Nehrinin kirlilik düzeyini belirleyici ortak çalışmalar yapılmalıdır. Kentsel atık suların havzadaki akarsulara doğrudan boşaltımı önlenmelidir. Havzadaki endüstriyel kuruluşların ÇED uygulaması tamamlatılmalıdır. Kirleten kurum ve kuruluşlara etkili yaptırımlar uygulanmalıdır. Tarımsal ilaç ve gübreleme konusunda çiftçiler eğitilmelidir. Tıbbi atıkların su kaynaklarına karışması önlenmelidir. Asi ve sahillerimizin korunması için Suriye devleti ile ortak çalışmalar yapılmalıdır. 69 D.5. SU KAYNAKLARINDA KĐRLĐLĐK ETKENLERĐ AKM (Askıda Katı Madde) : Birinci noktada 2.5, ikinci noktada 10, üçüncüde 358 ve dördüncüde 233 olarak saptana AKM değerleri, Nehir suyunun özellikle kent merkezine yakın noktalarda oldukça kirli olduğunu göstermektedir. KOĐ (KimyasalOksijen ihtiyacı) : Birinci noktada 34, ikincide 13, üçüncüde 20 ve dördüncüde 16 olarak saptanan KOĐ değerleri, değişkenlik göstermekle birlikte, birinci noktada normal sınırları aşmakta ve kirliliğe işaret etmektedir. BOĐ (Biyolojik Oksijen ihtiyacı) : Birinci noktada 5, ikincide 19, üçüncüde 2 i ve dördüncüde 17 olarak belirlenmiştir. Buna göre, dördüncü noktada, yani endüstri kuruluşlarının yoğunlaştığı bölgede BOĐ değerlerinin yüksek çıktığı, dolayısıyla bu noktada suda kj oksijen oranının düşük olduğu ve BOĐ yönünden yoğun bir kirlenme yaşandığı görülmektedir. Nitrit Azotu : Birinci noktada 0.2. ikincide 0.04. üçüncüde 0.44 ve dördüncüde 0.33 olarak belirlenmiştir. Buna göre, Nitrit Azotu değerleri 1,3 ve 4. noktalarda yüksek, 2. noktada düşük çıkmıştır. Nitrit azotu yönünden i, 3 ve 4. noktalarda kirlilik oranı daha yüksektir. Nitrat Azotu : Birinci noktada 4.42, ikincide 4.21, üçüncüde 4.92 ve dördüncüde 4.63 gibi değerlerle birbirine yakın sonuçlar elde edilmiştir. Değerlerin tümü normal sınırların üzerinde olup, Nitrat Azotu yönünden Nehrin oldukça kirli olduğu görülmektedir. Debi : Ocak ve Şubat aylarında fazla, Mart, Nisan ve Aralık'ta düşük, Temmuz, Ağustos ve Eylül aylarında ise çok düşüktür. Ocak ve Şubat aylarında yüksek olması yağışların artmasına bağlı olabilir. Sıcaklık : Genel olarak su sıcaklığı her iki istasyonda da, aşırı kirlilik yansıtacak kadar yüksek değildir. Yalnızca debinin çok düşük seyrettiği ve suyun neredeyse tamamen kesildiği, ya da çok yağışsız geçen Temmuz i 997 ile Haziran i 998 ve Temmuz 1999 tarihlerinde, su sıcaklığı kirliliğe neden olacak ya da işaret sayılacak kadar artmıştır. Bu tür organik maddelerin artmasına ve alglerin (suyosunlarının) aşırı üremesine yol açmıştır. Buna bağlı olarak da Nehir ortamında kötü koku oluşmaktadır. Hidrojen Đyonu (Asidite) : Kış aylarında yağışlara bağlı olarak Nehirde toplanan dere ve çay sularının çevreden çözerek taşıdıkları kireçli sular, Nehir suyunun hidrojen iyonu düzeyini ortalama 8 civarında tutarken, yaz aylarında su düzeyinin düşmesi ve kirlenmenin artmasına bağlı olarak suyun asidite oranı, yani hidrojen iyonu yoğunluğu artmıştır. Đletkenlik : Đletkenlik ölçütü, suya verilen kirletici maddelere, yağmur sularına, erozyonla taşınan çamur ve çökeltirle askıdaki katı maddelere ve debisel değişikliklere !ağlı olarak aylar itibariyle farklılıklar göstermektedir. Đletkenlik, özellikle kış aylarında artmıştır. Đletkenliğin artması, suda iyon yoğunluğunun artmış olduğunu, yani asitleşmenin yükseldiğini göstermektedir. Sodyum (Na+) : Kış aylarında artan yağışlara bağlı olarak, Nehir suyundaki sodyum tuzları oranı da artmıştır Su miktarının azaldığı dönemlerde ve özellikle yaz aylarında ise, sodyum tuzları azalış göstem1iştir. Sodyumun azalması, suyun kalitesini arttırmıştır ancak bu durum kirlilik düzeyi açısından bir ölçüt değildir. Potasyum (K+) : Yağışların arttığı dönemlerde fazla artış göstem1eyen potasyum, yaz aylarında oldukça yükselmiştir. Bunun nedeni, yaz aylarında su 70 miktarının azalması yanında, Nehre verilen kirletici atıkların oran olarak artış göstermesinin etkisidir denilebilir. Kalsiyum (Ca+) ve Magnezyum (Mg+) : Kalsiyum ve magnezyum miktarları, yağışların arttığı dönemlerde yüksek görülmektedir. Bu da kalsiyum ve magnezyum tuzlarının yağmur sularıyla Nehre taşındığını göstem1ektedir. Bu artış, suyun sertliğini artmıştır, ancak bu sertlik artışı da kirlilik açısından fazla anlamlı değildir ve sadece suyun kul\anım amacı bakımından anlam taşıyan bir parametredir. Örneğin, içme suyu yada endüstriyel amaçlı kul\anılan suyun kalitesi açısından, su sertliğinin az olması tercih nedenidir. Karbonat (C03) : Karbonat da kalsiyum ve magı1ezyum tuzları gibi, oluşturduğu bileşiklerle suyun sertliğini artırmaktadır ve aynı dönemlerde artış göstem1iştir. Bikarbonat (nC03) : Bikarbonat da karbonat gibi, aynı biçimde kalsiyum ve magnezyumla oluşturduğu bileşiklerle suyun sertliğini artırmaktadır. Bu da içme suyu yada endüstriyel kul\anım suyunun kul\anım kalitesini düşürmektedir. Karbonat ve bikarbonatın giderilmesi için kaynatılması ya da kireç-soda yöntemi gibi yöntemlerle işlemden geçirilmesi gerekmektedir. Bu işlemlerse, maliyeti yükselttiğinden ekonomik değildir ve kullanımda sorun oluşturmaktadır. Klorür (Cl) : Klorür de yağmur sularıyla gelen tuzların çözülmesiyle artış göstermiştir. Ekim ve Aralık aylarında ise, gerek yüzey suyu ve gerekse atıksularla etkileşen tuzlarla azalmıştır. Sülfat (S04) : Sülfat da yağışlara bağlı olarak artını ş, yaz aylarında ise su ısısının yükselmesine bağlı olarak ortaya çıkan bileşiklerle çökmüş ve azalmıştır. Nisan ayında ise, yağış miktarının fazla olması ve yağışların getirdiği çözünmüş sülfat iyonları nedeniyle, Nehir suyundaki sülfat yoğunluğu artmıştır. 71 Asi Nehri Demirköprü ve Antakya Kent Merkezi Đstasyonlarından Elde Edilen Su Kalitesi ve Kirlilik Düzeyi Ölçüm Sonuçları A.DEMĐRKÖPRÜ ĐSTASYONU I TABLO 36: 72 Asi Nehri Demirköprü ve Antakya Kent Merkezi Đstasyonlarından Elde Edilen Su Kalitesi ve Kirlilik Düzeyi Ölçüm Sonuçları A.DEMĐRKÖPRÜ ĐSTASYONU II TABLO 37: 73 Asi Nehri Demirköprü ve Antakya Kent Merkezi Đstasyonlarından Elde Edilen Su Kalitesi ve Kirlilik Düzeyi Ölçüm Sonuçları EĐEĐ Genel Müdülüğü Etüt Dairesi Başkanlığı-2000 Ankara ANTAKYA KENT MERKEZĐ ATAPARK ĐSTASYONU TABLO 38: • • • • • • (D).SU KAYNAK Hatay Đl Sağlık Müdürlüğü D.S.Đ.Bölge Müdürlüğü Tarım Đl Müdürlüğü Hatay’ın Su Potansiyeli ,Erdal ALTUNLU 2002 Türkiye Suları Ankara-1999 Sürdürülebilir Akarsu Yönetimi ve Tersine Akan Nehir Asi ,Ankara-2002 74 E.TOPRAK VE ARAZĐ KULLANIMI E.1.GENEL TOPRAK YAPISI Büyük toprak grupları ve yayılış alanları Kırmızı Kahverengi topraklar 53 997 ha alan ile havzanın % 7,06 sını oluştururlar. Daha çok Musabey'in doğusunda yaygındır. Organik topraklar kaplar. 395 ha yüzölçümü ile havzada % 0,31 lik yer Kahverengi Orman toprakları Yüzölçümleri 115 472 ha olan bu toprakların havzaya oranı % 15,09 dur. Dörtyol'un kuzeyi, Altınözü dolayları, Đskenderun/un güneyi ve Samandağ-Antakya arasında yaygındırlar. Kireçsiz Kahverengi Orman toprakları 263491 ha alan ile havzanın % 34,44 nü oluştururlar. Hassa-Dörtyol arası, Musabey çevresi, Tarsus'un güney ve güneydoğusu ile Kışlak'ın güneyinde bulunurlar. Kırmızı Akdeniz toprakları 6 282 ha yüzölçümü ile havzada % 7,36 yer tutarlar. Havzanın kuzeydoğu ve doğusunda, Reyhanlı’nın kuzeyi ve doğusu ile Şenköy, Kışlak dolaylarında yaygındırlar. Kırmızı Kahverengi Akdeniz topraklar kaplar. 3 044 ha yüzölçümü ile havzada % 0,40 alan Bazalt toprakları 130 ha olan yüz ölçümlerinin havzaya oranı % 7,10 dur. Havzanın kuzeydoğusunda, Yalankoz çevrelerinde yaygındırlar. Alüviyal topraklar vzada % 12,9S'e karşılık, 99 059 ha alan kaplarlar. Amik ovası , Arsuz'un kuzey i ve Đskenderun'un çevresinde yaygındırlar. Kolaviyal topraklar 860 ha olan yüzölçümleri ile, havzanın % 12,92 sini oluştururlar. Özellikle Reyhanlı dolaylarında, Đslahiye'nin güneyinde, Kışlak'ın güneyi ve Dörtyol'un batısında yaygındırlar. 75 Hatay Đli Toprak Sınıfları GRAFĐK 10 Toprak Bünyesi Saturasyon (işbe) yüzdesine göre yapılan sınıflandırılmada tarım topraklarının % 4.7'si kumlu %2'si tınlı, % 64'ü killi tınlı, % 6.94'ü killi ve % O.59'u ağır killi bünyeye sahiptir. Bu dağılım ilde tarım için uygun toprak bünyesi varlığını göstermektedir. GRAFĐK 11 76 Toprak Reaksiyonu Tarım topraklarının % O,94'ü asit (PH6,5)'ten düşük, % 14,29'u nötr (pH6,6-7,5), % 84,77'si ise alkali (PH 7,5'ten büyük) reaksiyona sahiptir. GRAFĐK 12 Toprak Tuzluluğu : Đşlemeli tarım uygulanan toprakların % 82.50'i tuzsuz, % 14.17'si hafif tuzlu, % 2.66'sı orta tuzlu, % O.67'si ise çok tuzludur. GRAFĐK 13 77 E.2. TOPRAK KĐRLĐLĐĞĐ Đlimizde ciddi manada toprak kirliliği oluşmamaktadır. Đl Tarım Müdürlüğünce Đlgili uzmanlarca, çiftçilere anız yakılmasının zararları anlatılmasına ve çoğunun bunu bilmesine rağmen, her yıl Ağustos ve Eylül aylarında, buğday hasadından sonra tarlada arta kalan anız ve saplar yakılmaktadır. Anız yakılması öncelikle hava kirliliğine neden olmaktadır. Anızların yakılmaması, toprak yüzeyinde yağmur sularının tutulmasını sağlayarak, tarlada bitkiler için kurak dönemde gerekli suyun, depolanmasına olanak verir. Toprak yüzeyindeki anız erozyonu önler. Ayrıca tarım alanlarındaki erozyonun önlenmesi ile tarlalarda aşırı ilaçlama ve gübreleme sonucu biriken artıkların nehir ve göllere karışması engellenemeyeceğinden burada yaşayan canlıların korunması sağlanır. E.2.1. Kimyasal Kirlenme Đlimizde kayda değer bir kimyasal kirlenme söz konusu değildir. E.2.1.1.Atmosferik Kirlenme Sistematik bir veri bulunmamaktadır. E.2.1.2.Atıklardan Kirlenme Sistematik bir veri bulunmamaktadır. E.2.2. Mikrobiyal Kirlenme Sistematik bir veri bulunmamaktadır. E.3. ARAZĐ E.3.1. Arazi Varlığı Ana madde, iklim, topografya, bitki örtüsü ve zamanın etkisi ile Hatay ilinde çeşitli büyük toprak grupları oluşmuştur. Büyük toprak gruplarının yanısıra toprak örtüsünden ve profil gelişmesinden yoksun bazı arazi tipleri de görülmektedir. Hatay Đli Arazi Varlığı: — Tarım Arazisi 270.766 Hektar % 50,1 53.375 Hektar % 9,9 208.165 Hektar % 38,5 — Sularla kaplı Alan 1.693 Hektar % 0,3 — Diğer Araziler 6.301 Hektar % 1,2 540.300 Hektar %100 — Çayır-Mer’a Arazisi — Orman Arazisi TOPLAM 78 E.3.1.1. Arazi Sınıfları Kullanma kabiliyet sınıfları sekiz adet olup, toprak zarar ve sınırlandırmaları I.sınıftan VIII.sınıfa doğru giderek artmaktadır. Đlk dört sınıf kullanım kabiliyetine göre tarıma elverişli iyi tarım sınıflarıdır diğerleri tarıma pek elverişli değildir. GRAFĐK 14 SINIF –I Topografya düz veya düze yakın (%0-2)'dir. I. Sınıf arazilerin kapladığı alan 70.365 ha olup il yüzölçümünün %13' ünü teşkil etmektedir. i. Sınıf arazilerin; ı %69,4'ünü alüviyal topraklar, %29,4'ünü kolüviyal topraklar, %1,2'sini kırmızı akdeniz toprakları oluşturmaktadır. Bu arazilerin 8.706 ha' da kuru tarım, 58.493 ha' da sulu tarım yapılmaktadır. 3.166 ha' da diğer kullanım içindir. SINIF-II Toplam miktarı 47.071 ha'dır. Bu arazilerin %23,4'ünü alüviyal topraklar, %68' ; ini kolüviyal topraklar, %2,9'unu kahverengi orman toprakları, %2,4 ünü kırmızı akdeniz toprakları, %0,06' sını kırmızı kahverengi akdeniz toprakları, %0,3'ünü kireçsiz kahverengi orman toprakları ve %2,6'slnl bazaltik topraklar oluşturmaktadır. Bu arazilerin; 12.543 ha' da kuru tarım, 23.561 ha' da sulu tarım yapılmaktadır. II' inci sınıf arazilerin 113 ha çayır-mera, 10.854 ha 'da diğer kullanım içindir. Ortalama eğimi ise %1-6 arasındadır. 79 SINIF-III III. sınıf araziler 58.183 ha kapladığı alan ile ilin %10,9 unu teşkil eder. Bu arazinin toprak gruplarına göre dağılımı ise %4,5'ini alüviyal topraklar, %21,8'ini kolüviyal topraklar, %24,7'sini kahverengi orman toprakları, %0,4 kireçsiz kahverengi orman toprağı, %7 ,5'ini kırmızı akdeniz toprak, %0,1 'ini kırmızı kahverengi akdeniz toprakları, %3,7'sini bazaltik topraklar kaplar. Bu alanların kullanım durumları ise şöyledir; 19.834 ha kuru tarım, 12.591 ha sulu tarım, 220 ha çayır-meraa, 25.538 ha' da diğer kullanım içindir. SINIF- IV IV sınıf araziler ilin 40.275 ha alanı ile %7,5'ini kaplamaktadır. IV'üncü sınıf arazilerin toprak gruplarına göre dağılımı ise şöyledir; %22,3'ünü alüviyal topraklar % 10,9'unu kolüviyal topraklar, %42,8'ini kahverengi orman toprakları, %16,7 kireçsiz kahverengi orman toprakları, %3,9'unu kırmızı akdeniz toprakları, %1,4' ünü kırmızı kahverengi akdeniz toprakları, %20,3' ünü bazaltik topraklardan oluşmaktadır. Bu alanların kullanım durumları ise şöyledir; 15.528 ha'da kuru tarım, 10.624 ha'da sulu tarım, 1,338 ha' da çayır-mera, 215 ha' da orman -fundalık alanlarıdır. 12,570 ha' da diğer kullanım içindir. SINIF- V 1,278 ha alanı ile ilin %0,2'sini kaplamaktadır. Bu alanın büyük toprak gruplarına göre dağılımı şöyledir; Bu sınıfa ait arazilerin tamamını hidromorfik topraklar oluşturmaktadır. SINIF- VI 43.841 ha alanı ile ilin %8,2'sini kaplar ve toprak gruplarına göre dağılımı ise %10,4'ünü alüviyal topraklar, %12,1 'ini kolüviyal topraklar,%40,4'ünü kahverengi orman toprakları, %24,8'ini kireçsiz kahverengi orman toprakları, %6,3'ünü kırmızı akdeniz toprakları, %1,1 'ini kırmızı kahverengi akdeniz toprakları, % 5'ini bazaltik topraklardan oluşmaktadır. Bu toprakların kullanım durumları ise şöyledir; 24.455 ha'ında kuru tarım, 4.734 ha'ında sulu tarım yapılmaktadır. Bu toprakların 4.110 ha'ında çayır-mer'a, 5,737 ha'ında orman -fundalık, 4.802 ha' da diğer kullanım içindir. SINIF- VII 271.576 ha alanı ile ilin % 50,3'lük kısmını kaplar. Bu alanların toprak gruplarının dağılımı ise %0,1 'ini sahil bataklıkları, %20,2'sini kahverengi orman toprakları, %57,8 kireçsiz kahverengi orman toprakları, %12,4'ünü kırmızı kahverengi akdeniz toprakları, %0,3'ünü kireçsiz kahverengi topraklar, %9,2'sini bazaltik topraklardan oluşmaktadır. VII. sınıf toprak alanlarının; 22.968 ha' ında kuru tarım yapılmakta, sulu tarım yapılmamaktadır. Vii' inci sınıf arazilerde 46.218 ha çayır-mera, 189.961 ha orman- fundalık arazisi ve 15.429 ha' da diğer kullanım içindir. 80 SINIF- VIII 7.672 ha ile il topraklarının %1,4'ünü oluşturur. Bu arazilerin toprak gruplarına göre dağılımı ise 1.187 ha 'ı sahil kumulu, 1.052 ha 'ı çıplak kaya, 1.083 ha 'ı ırmak- taşkın yatakları, 4.350 ha 'ı diğer şekildedir. Hatay ilinde sınıflandırılması yapılan tüm bu arazi tipleri dışında, il genel yüzeyine dahil olupta, sınıflandırma dışı bırakılan 1.654 ha su yüzeyi bulunmaktadır. E.3.1.2. Arazi Kullanma Durumu Grafik de görüldüğü üzere; ekilebilir arazi ve tarımın en yoğun yapıldığı toprak sınıfları I. ve IV. Sınıf arazilerdir. Bunun yanında VI. ve VII. Sınıf araziler ekilebilir durumda olmasına karşın genellikle zeytinlik ve meyve ağaçları yetiştirmeye uygun yapıdadır. VII. Sınıf arazilerde yöreye uyum sağlamış orman ve fundalık, mera ve çayır bitkileri yetiştirme yeteneğine ve en fazla alana sahiptir. Hatay Đli Arazi Sınıflarının Arazi Kullanma Şekillerine Göre Dağılımı GRAFĐK 15 E.3.2. Arazi Problemleri Ülkemizde olduğu gibi ilimizde de küçük ve çok parçalı olması, artan nüfus sonucu tarım arazilerinin amaç dışı kullanımı, miras yoluyla tarım arazilerinin bölünmesi önemli 81 arazi sorunlarımızdandır. Đlimiz tarım alanlarının yüzde 50’si kültür arazisi dışındadır. Kalan kısım engebeli ve taşlık kullanılamayan arazidir. Sulama ili ilgili olarak sorunlar yaşanmaktadır. Taban suyunun aşağılara düşmesine sebep olan yanlış sulama ve metotları, çok sayıda kuyu açılması sorunlarımızdandır. Drenaj sorunları toprakta tuzluluk yapmaktadır. Rüzgar ve suyun sebep olduğu toprak erozyonu sorunlarımızdandır. Hatay coğrafi olarak çok değişik yüzey şekillerine sahip olduğundan farklı eğim ve yüksekliklerde farklı topraklar oluşmuştur. Bu özelliklere sahip ilimiz topraklarında bitki yetişmesini ve tarımsal kullanımını kısıtlayan erozyon, sığlık, taşlılık, kayalık, drenaj bozukluğu, tuzluluk ve sodiklik gibi etkinlik dereceleri yer yer değişen bazı sorunlar bulunmaktadır. Erozyon Hatay ilinde dağlık arazilerin ve yağışın fazla olması nedeniyle su erozyonu en önemli sorun olarak ortaya çıkmaktadır. Bu sorundan çok az etkilenen veya hiç etkilenmeyen alanlar çoğunlukla alüvyal ve hidromorfik alüvyal topraklardan oluşan taban arazileridir. Bunlar ırmak taşkın yatakları, kıyı kumulları, çıplak kayalıklar, yoğun yerleşim alanları ve su yüzeyleridir. GRAFĐK 16 Taşlık Ve Kayalık : Hatay ilinde 197.519 ha arazi toprak işlemeye ve bitki gelişmesine zarar verecek şekilde taşlık ve kayalıktır. Bu alan il topraklarının % 36'slnl oluşturmaktadır. 82 Drenaj : Daha çok alüvyal düzlüklerde görülen ve taban suyunun her zaman veya yılın bir bölümünde bitki gelişmesine zarar verecek yükseklikte bulunduğu topraklardır. Bu alan il topraklarının % 9' unu oluşturmaktadır. Tuzluluk Ve Sodiklik : Hatay ilinde drenajı bozuk sahaların 38.841 ha da tuzluluk veya alkalilik yada her iki problem birden görülmektedir. Bu alan il topraklarının % 7'sini oluşturmaktadır. Toprak Sığlığı : Bitki kök sisteminin geliştiği ve besin elementlerinin karşılandığı topraklarda derinlik önem taşımaktadır. Bitki gelişiminin durağı olan bu ortam derin olursa bulunduğu iklime adapte olabilen her türlü kültür bitkisinin yetiştirmek mümkün olur.Hatay ilinde derin topraklar 146.064 ha ile %27,4 , orta derin topraklar 42.079 ha ile %7,1 sığ topraklar 190.038 ha ile %35,7 çok sığ topraklar 154.408 ha ile ilin %29'unu teşkil ederler. Derin toprakların 88.109 ha i sorunsuzdur, diğerleri taşlılık, yaşlık, tuzluluk ve sodiklikten dolayı problemlidirler. (E).TOPRAK VE ARAZĐ KULLANIMI KAYNAK • • Tarım Đl Müdürlüğü, Hatay Tarım Master Planı–2003 Türkiye Suları, Ankara–1999 83 F.FLORA-FAUNA VE HASSAS YÖRELER F.1. ORMANLAR F.1.1. Ormanların Ekolojik Yapısı Đlimizde ormanlar Keldağ ve Amanos dağlarında yoğunlaşmaktadır. Bu dağların ana yapısını Peridotit, Serpantin ve Gabro gibi yeşil kütleler oluşturur. Bunlar Keldağ ve Amanos dağlarında geniş alanlar kaplar. Amanos dağları düzgün bir sıra olup bu sıranın temeli paleozoik kütleleri ile serpantinlerden oluşmaktadır. Üstte ise kretase kalkerleri egemendir. Güney kısımları mezozoik, doğuda orta miosen, batıda plio - kuarterner halosen yani alüvyon katlardan oluşmuştur. Mezozoik sahalar içerisinde üst kretase sahalarına rastlanmaktadır. Yıllık ortalama yağış 1150 mm. ortalama sıcaklık 18 o C derece civarındadır. HARĐTA 9 F.1.2. Bölgenin Orman Envanteri Ormanlık alanların büyük bir kısmı Amanos Dağlarında yer almaktadır ve bu ormanların ağırlıklı bir bölümünü kızıl çam ağaç türü oluşturmaktadır.Bununla birlikte ormanlarımızı oluşturan asli ağaç türleri ;Karaçam,Göknar,Sedir,Kayın,Meşe ve Gürgen türlerinden oluşmaktadır.Tali ve endemik türlerle birlikte Amanos dağlarında 3000 çeşidin üzerinde bitki türü olduğu saptanmıştır. Đlçesi Normal koru Bozuk koru Normal baltalık Bozuk Baltalık Orman Alanı % Açıklık Alan Ha Genel Alan Antakya 4967,0 9417,0 - 4255,5 18639,5 19 81496,5 100136 Belen 6305,0 5978,0 - - 12283 65 6742,5 19025,5 Hassa 4046,0 4771,5 071 16731,5 25620 53 22290 47910,5 Đskenderun 29395,0 32770,0 - 080 62245 66 31940 94185 Kırıkhan 2498,5 1779 382,2 5715 10374 7 131085,3 141460 Samandağ 8053,0 12553,5 - 3320,5 23927 54 20044 43971 Yayladağı 4123,5 3041,5 9039 16204 44 20723 36927 Toplam 59388,0 70310,5 39141,5 169293,2 35 314321,3 483615 TABLO 39 453,2 Dörtyol ve Erzin Đlçeleri Orman Alanları Dahil değildir. 84 GRAFĐK 17 Đlimizde özel orman alanı bulunmamaktadır. Hatay ormanlarında hakim ağaç türleri Kızılçam (Pinus trustia) Sedir(Cedrus libani) Karaçam (Pinus nigra 85 Fıstık Çamı Kayın (Fagus orientalis) (Carpinus etalus) Meşe (Qergus sp) Göknar (Abies born.) Ihlamur (Tilia tomentosa) Kestane Dişbudak Gürgen Selvi Yukardaki ağaların dışında ;Yalancı Akasya,Sofora,Ardıç,Aylantız,Okaliptus ve Çınar ağaçları bulunmaktadır. En çok rastlanan maki türleri : Mersin Defne (Myrtus communis) (Lauris nobilis) Keçiboynuzu (Ledationa siliga) 86 Böğürtlen (Rubus ıdeust) Zakkum (Nerium oleandar) Đlimizin Amanos Dağları tertier döneminden bir kalıntı olan aslında Karadeniz florasına özgü kayın (Fagus orientalis) ormanları bulunur. Ancak bugün koruma ve gelişmeye muhtaç bir halde bulunmaktadır. F.1.3. Orman Varlığının Yararları Hatay il sınırları içerisinde bulunan yerleşim yerleri genelde vadi ve tepe sırtlarında kurulmuştur. Dörtyol, Hassa, Erzin, Yayladağ, Đskenderun, Belen, Payas gibi yerleşim yerleri dağ yamaçlarında kurulu olduğundan şiddetli yağışlarda sel sularına maruz kalmaktadır. Ormanlar taşkınları önlemekte, toprak ve su erozyonuna karşı bir önlem olmaktadır. Dünya devletleri temiz bir hava için tabiatın dengesinin bozulmaması gerektiğine inanmaktadır. Bunun için yağmur ormanlarını kurtarma çalışmalarına başlamışlardır. Ormanın ayrıca dikim, bakım, söküm, taşıma gibi nedenlerden dolayı bir iş alanı olarak da yararları vardır. Gelecek nesile yeşil bir Hatay bırakmak için Orman Đşletme Müdürlüğü bu güne kadar 22.585 ha. yeni orman kurmuş ve kurmaya da devam etmektedir. F.1.4. Orman Sayılan Alanların Daraltılması Orman Kadastro Çalışmaları Bitirilmiş ve 6831 Sayılı Orman Kanununun 2/B maddesine göre Orman Sınırları Dışına Çıkarılan saha : 2.568,2 Ha Bu Sahanın Dağılımı Aşağıdaki Tabloda Verilmiştir Yerleşim Alanı 117,2 Ha Kısmen Yerleşim Kısmen Tarım Alanı 91,37Ha Tarım Alanı 2359,6 Ha 87 GRAFĐK 18a Not:Antakya Orman Đşletme Müdürlüğü Verileri,Dörtyol Orman Đşletme Müdürlüğü çalışmaları bu sonuçlara dahil değildir. F.2. ÇAYIR VE MERALAR F.2.1. Çayır ve Mera Varlığı Hatay ilinde çayır ve mera alanlarının toplamı 53.375 hektardır. Yüzölçümün % 9.88'ini oluşturmaktadır. Çayır-Meralar entansif hayvancılğın yanında ekolojik dengenin korunmasında da önemli yer tutmaktadır. Bu alanın alt bölgelere göre dağılımı aşağıdaki Grafik ve Tablo da verilmiştir. Çayır Mera Alanlarının Alt Bölgelere Göre Dağılımı 88 GRAFĐK 19 Tablo ve Grafik den anlaşılacağı üzere ; Alt bölgelerin yüzölçümleriyle mera alanları karşılaştırıldığında; III. Alt bölgenin % 21,3'ü ile en fazla mera alanına sahip olduğu görülmektedir. II. Alt bölgenin ise; % 6,7'si mera alanıdır.IV. Alt bölge % 6,55 ve I.Alt bölgede ise % 5,3 oranında mera alanına sahiptir. F.2.2. Kullanım Amaçları ve Yararları Aşağıdaki tabloda meralarımızda hem kuru, hemde yeşil ot veriminin düşük seviyede ve hayvanların kaba yem açığını karşılamayacak düzeyde olduğu görülmektedir. Mera Alanı (ha) 53.375 TABLO 40 Kuru Ot Verimi (kg/ha) Yeşil Ot Verimi (kg/ha) 450 1200 Toplam Verim (ton/yıl) Kuru Ot Yeşil Ot 24.018 64.050 Hatay Đli Çayır ve Mera Arazilerinin Kabiliyet Sınıflarına Göre Dağılımı 89 GRAFĐK 20 Grafik 'de görüldüğü üzere; Hatay ilinin çayır ve Mera alanlarının arazi kaabiliyet sınıflarına göre en fazla VII. sınıf araziler oluşturmakta i bu alanda yetişen bitkiler yöreye adapte olmuş fakat verimleri düşüktür. Bu sebeple mera alanlarının ıslah edilmesi gerekmektedir. F.3. FLORA F.3.1. Türler ve Popülasyonları Amanos Dağları bitki coğrafyası açısından holarktik flora bölgesi içinde Doğu Akdeniz bölümünde bulunmaktadır. Đzobotanik açıdan bölge Akdeniz sert yapraklı ormanları olarak tanımlanmıştır. Potansiyel bitki örtüsü yönünden bölgede 5 ayrı bitki formasyonu görülmektedir. Bunlar yükseltiye bağlı olarak sırasıyla ; Kıyı kısımları kuşağı, Akdeniz herdem yeşil meşe ormanları sub - humit Akdeniz kuşağı ve sub mediterranian meşe-çam ormanları kuşağıdır. Bunlara ek olarak 2000-2050 m. yükseltide yer alan orman sınırı üzerindeki bodur çalı toplulukları ise subalgin kulminal kuşak olarak adlandırılmıştır. Amanos Dağları florası, Türkiye florası içerisinde yer alan bitki cinslerinin yaklaşık olarak yarısını içermektedir. Sahip olduğu iklim özellikleri ; coğrafyası ve değişken topografyası nedeniyle çok zengin bir tür çeşitliliği sergilemektedir. Bunun yanında Avrupa Sibirya flora bölgesinden orjinlenen pek çok bitki türünü barındırması bu dağlık alanın önemini arttırmaktadır. Dağlık alan ile Đskenderun Körfezi arasındaki dar kıyı şeridinde kumulları izleyen ovalık alan Ceratonia - Pistacia ile Pistacia - Qvercus - Coccifera maki toplulukları ile 90 kaplıdır. Yapım alanı kullanımları etkisiyle alanın doğal potansiyeli bir vejetasyon strüktürüne sahip olduğu saptanmıştır. Antropojen etkiler sonucu ortaya çıkan hemen hemen tümünü bahçe ve tarla yabani otlarının oluşturduğu, genellikle tek veya iki yıllık otsu türler ile karakterize edilen bu topluluk ruderal vejetasyon olarak adlandırılmaktadır. Amanos Dağları, bitki coğrafyası ve endemik türler açısından özel bir yere sahiptir.Özellikle dağların batı kısımlarındaki nemli ormanlar ,günümüzde esas yayılış alanı Doğu Karadeniz ve Orta Avrupa olan Doğu kayını (Fagus orientalis),doğu gürgeni(Carpinus orientalis),porsuk(Taxus baccata),Işılgan(Ilex colchica),ıhlamur(Tlia argentea),şimşir(Buxus sempervirens) öksin ve Avrupa-Sibirya floristik elemanlarının en güney yayılışını temsil eden kalıntı populasyonlarını içerir.Amanos Dağlarında 850m. Yüksekliğe kadar maki formasyonu ve kızılçamların yaygın olduğu tipik Akdeniz kuşağı görülür.Nemli ormanları oluşturan doğu kayınının en uygun yayılış alanı 1500-1800 metre arasında olmasına rağmen, bu bölgede daha düşük yükseltilerde,derin topraklı kuzey bakılarda ve nemli vadilerde 100 metreden itibaren görülür.Toros göknarı (Abies cilicica) 1600-2100m arasında daha çok gölge yamaçlarda , toros sediri (Cedrus libani) ise doğu yamaçlarda 550m ile 1800-2000 m arasında yayılış gösterilir.Endemik türler 800-1500m. arasındaki saçlı meşe ormanlarında yayılış göstermektedir. Dörtyol Orman Đşletme Müdürlüğü Amenajman Planında, Davis’in “Flora of Turkey” adlı altı ciltlik kitabından alınarak tespit edilen türler aşağıda belirtilmiştir. PTERĐDOPHĐTA (Sporlular) Takım Filicales Alyssum constellatum Ophioglossaceae familyası Alyssum callichroum Ophioglossum vulgatum Alyssum murale Sinopkteridacea familyası Alyssum cassium Chilanthes fragans Alyssum cilicicum Adiantum capillus-veneris Alyssum giosmanum 1000 m. Pteris vittata Alyssum samariferum 1200-1800 m. Asplenum adiantum-nigrum Aspleum anopteris Alyssum dubertretii Asplenum septenttrionele 91 900-2100m. Phllitis scolopendirium CRUCĐFEAE Athyriaceae familyası Hesperis matronalis Athyrium filix-foemina Hesperis scabrida Polystichum sculatum malcolmia crenulata 300-1000 m. Polystichum setiferum Erysinum tenellum 350-1000 m. Dryopteris Filix-mas Cheiranthus cheiri Piypodium vulgare Arabidopsis thaliana Salvinia natans CĐSTACEAE 1500-1950 m. 1400 m. SPERMATOPHĐTA (Tohumlular) Cistus creticus 600-700 m. Cymnospermae Cistus salviifolius 200 m. PĐNACEAE Heliathemmum nummularium 1000 m. Abies cilicica 1200-1400m. Fumuna oligosperma Cedrus libani 1200-1900m. VĐOLACEAE Pinus nigra 1000-1200m. Viola sieheana 900m. ve üzeri Pinus brutia 0-1000m. Viola modesta 1200 m. TAXACEAE Taxus baccata 1000-1700m. Ploygala comosa 1000m. 1800-1900m. CARYOPHĐLLACEAE CUPRESSACEAE Arenaria kotschyana 1500-2000 m. Juniperus oxycedrus Arenaria deflaxa 1080-2000m. Juniperus excelsa Arenaria cassia Arenaria tremula 320 m. 800 m. Alyssum praecox Arenaria drypidae 1500-2000 m. Alyssum baumgartnerianum Minuartia juniperina Alyssum syryacum Minuartia decipiens 1830 m. Alyssumoxycarpum 92 1300-1400m. endemik 1200 m. Minuartia tchihachewii Saponaria syriaca Minuartia globulosa Quercus cerris Cerastium anomalum 1000 m. Cerastium glomeratum 100 m. 320 m. 1000 m. Quercus pedunculata 1000-1500 m. Fagus oriantalis 1500-2000 m. Cerastium brachypelatum 800 m. Draba haradjinaii endemik Cerastium pumilum 500 m. Cerastium fragillimum 1200 m. Arabis turrita Arabis caucasica 1400-1500 m. Spergulalaria marina Arabis sagittata 1000 m. Thurya capitata Arabis aucheri 1000 m. 1150-1350 m. Dianthus polycladus 100 m. Turritis laxa Dianthus orinitus Rorippa austriaca Dianthus zonatus Barbarea minor Dianthus calocephalus Alyssum callichroum Petrorhagia alpina 250-1000 m. Alyssum lazica Velezia fasciculata Cardamine graeca RANUNCULACEA Hesperis bicuspidata Nigella stellaris Tilia argentea Delphinium fiscum Linum corymbulosum Delphinium peregrinum Linum trigynum 600 m. Consolida axilliflora 1300-1800 m. Linum aroanium Anemone blanda Anemaone coronaria Geranium robertianum 900 m. Geranium columbianus Clematis flammula Geranium libanoticum Ranunculus pludosus Geranium asphodeloides Ranunculus sprunrianus Geranium libani 900 m. Ranunculus damascenus Erodium botrys 700 m. 93 1200 m. 900-1200 m. Ranunculus reuterianus Erodium malacoides Ranunculus rumelicus Erodium amanum Paeonia mascula Erodium cicutarium Paeonia daurica Phytolacca pruinosa 1300-1400 m. Papaver dubium 1300-1700 m. Pytoloccata pruinosa 1300-1400 m. Fumaria cilicica 900 m. GUTTIFERAE CRUCĐFERAE Hypericum amblysepalum Brassica nigra Hypericum hicrinum Sinapis arvensis Hypericum androsaemum 100-300 m. 1500-2000 m. 690 m. 1200-1800 m. Eruca sativa 350-1000 m. Hypericum pallens 450 m. Raphanus raphanistrum 200-400 m. Hypericum thymifolium 600 m. Enarthrocapus arcuatus Hypericum origanifolium 1050 m. Lepidium sativum Hypericum tetrapterum 1200-1800 m. Hypericum perforatum 600 m. Đsatis amani endemik 2250 m. Đsatis lockmanniana endemik 610 m. Đberis sempervirens 1000 m. Đberis attica Malva sylvestris Lavatere punctata Alcea setosa Aethionema heterocapum 1200 m. Althaea cannabina Thlaspi annum 500 m. Althaea hirsuta Thlaspi elegans 1300 m. Thlaspi oxycedrus Capsella bursa-pastoris 800-900 m. 1400-1700 m. Peltaria angustifolia 1000-1200 m. 600 m. 500-600 m. 1300-1700 m. Oxalis corniculata Zygophyllum fabago Haplophyllum suaveolens var.Glabrum Haplophyllum myrtifolium Alyssum szowitsianum 1600 m. Distanus albus Alyssum stribryi 1400 m. Acer platanoides 94 1400 m. Acer hyrcanum 1600 m. Acer monspssulanum Sanquisoreba minore Alchemilla sciadiephylla endemik Vitis silvestris 320 m. Alchemilla buseereiana Ampelopsis oriantale Rosa phoenicia Rhamnus libanoticus Rosa tomentosa Rhamnus oleoides 150-300 m. Rhamnus punctatus Pyracatha coccinea 1200-1800 m. 800-1000 m. 1100-1800 m. Crataegus aronia var minuta Đlex cochica 1000 m. Crataegus mono monogina Pistacia lentiscus 100 m Sorbus persica Pistacia terebintus Sorbus torminalis Pistacia terebintus var palaestina Eriolobus treilobatus Eounymus latifolius Laurocerasus officinalis 1200-1400 m Eounymus europaeus 1000 m.. 600 m. Prunus spinosa Ankyropetalum arsusianum Cerasus rostrafa 1800 m. Cypsophila sphaerocephala Rubus sanctus 150 m. Silene italica Rubus discolor Silene caramanica 1600-2100 m. Rubus canescens var.glabratus Silene haradjianii endemik 1200 m. Rubus hirtus Silene conferetiflora Potentilla libanotica 750-1500 m. Silene vulgaris 700 m. Fragaria vesca Silene inclinata 410 m. LEGUMINOSAE Silene combal 1600-2100 m. 1800 m. Cercis ciliquastrum subsp herbecarpa Silene alba subsp divaricata 1700 m. Sphora jaubertii Silene alba subsp eeriocalycina Anargis foetida Silene noctiflora Chamaecytisu hirsutus 95 Silene rigidula 800-1000 m. Silene fuscata Silene behen 100-300 m. Silene papillosa Silene squamigerea 1300-1600 m. 1000 m. Agrostemma gracilis 1300-1600 m. Paronychia amani 700 m. 1200-1800 m. Sclereathus annus Polygonum setosum 1300-2000 m. Polygonum puchellum Rumex tuberosus Rumex amanus Chamaecytisu cassius 500-700 m. Gonocytisus pterocladus 160-210 m. Genista lydia Agrostemma githago Paronychia cotschyana Chamaecytisu drepanolobus Genista libanoctica Genista albida 600 m. 700-2200 m. Genista anatolica Genista acanthoclada Spartium junceum Podocytisus caramanicus 700-1000 m. Adenocarpus complicatus 300-1340 m. Lupinus varius 1000 m. 800-900 m. Colutea cillicica 100-2000 m. Astragallus suberosus Rumex nepalensis Astragallus cretegus Rumex dentatus Astragallus angustiflorussubs amanus Myrtus communis UMBELLIERAE Eucaliptus camaldulensis Seseli campestre 500 m. Lythreum salicareia Foeniculum vulgare 150 m. Lythreum junceum Kundmannia syriaca Epilobium angustifolium 1500-2000 m. Physospermum comubiense Epilobium hiresitum Hippomarathrum microcarpum Epilobium parevifloreum Epilobium montanum 1500-2000 m. 900 m. Bupleurum lophocarpum 500 m. Bupleurum pauciradiatum 500-600 m. Bupleurum boissieri 240-915 m. 96 Epilobium tetragonum 900-1200 m. Epilobium obscurum Bupleurum dichotomum 350-650 m. Falcaria vulgaris Bryonia multiflora 1200 m. Bryonia creetica Ancelica sylvestris Ferula amanicola ROSACEAE Peucedanum ruthenicum Hammatolobium lotoides Laserpitium glaucum Vicia sericocarpa Turgenia latifolia 500-700 m. Lathyrus laxifolius Sanicula aeropeae Lathyrus nissalia Eryngium falcatum Trifolium caucasicum Eryngium glomeratum Trifolium davisii Eryngium campestre Trifolium spinosa Lagoecia cuminoides Trifolium coelesyriaca Myrhoides nodosa Medicago coronata Rhabdosciadium oligocarpum Medicago minima Chaerophyllum libanoticum Medicago arabica Anthriscus lamprocarpa Dorycnium hirsutum Coriandrum sativum Dorycnium rectum Smyrnium olusatrum Dorycnium graecum Smyrnium connatum 1000 m. Dorycnium pentaphyllum Smyrnium creticum 1000 m. Dorycnium amani Cephalaria syriaca Lotus edulis Scabiosa colubaria Lotus collinus COMPOSĐTAE Astragallus leparinus Asteriscus aquaticus Astragallus thiebentii 97 600-1500 m. Pallenis spinosa Astragallus commagenicus Artemisia annua Astragallus antiochianus Tyrimnus leucographus 300 m. Astragallus bombycalyx 1800 m. Serratula curdica Centaurea aggregata Astragallus drusorum Centaurea ptosimopappa Astragallus delbesii Staehelina lobelii Giycyrrhiza glabra Carlina involucrata 1200-2000 m. Glycyrrhiza echinata 1250 m. Carlina lanata 750 m. Psoralea bituminosa 900 m. Siebera pungens 750 m. Cicer floribundum Echinops viscosus Vicia crocea Echinops oriantalis Vicia cassubica Scarzonera acanthalimon Viciavillosa Scarzonera cotschyi Vicia cassia Hieracium barbeyi 1500-1980 m. Crepis reuterana Crepis amanica 1350 m. Vicia palaestina Vicia cypria 700-1200 m. Vicia tetrasperma Đnula graveolens Vicia hirsuta Carpesium abrotanoides Vicia lunata var.grandiflora 1520 m. Salidago virgaurea Vicia galeata 1400 m. Galatella punctata Vicia cracca Erigeron acer CAMPANULACEAE Conyza bonariensis Campanula postii Bellis perennis Campanula stricta Anthemis halophila PRĐMULACEAE 98 1300-2000 m. Leucocyclus formosus Cyclamen cillicium Achillea cretica Cyclamen percicum Tanecetum aucheri Cynanchum acutum Tanecetum depaupratum Vincetoxicum raddeanum Tanecetum haradianii Convolvulus cantabrica LEGĐMĐNOSAE Cordia myxa Lotus palustris Heliotrapium europaum Coronilla emerus Symphytum brachycalix Coronilla coronata Verbascum oriantale Ornithopus compressus Verbascum discolor Vesbascum amanum Sedum magelense 1700-2100 m. Lesquereuxra syriaca Sedum sempervivvoides 1300-2000 m. Lathreae squamaria Sedum hisponicum CRASSULACEAE Sedum pallidum Umbilicus erectus 1700 m. Telmissia microcarpa Umbilicus horizontalis Saxifraga tridactylites Rosularia elymaitica Saxifraga cymbalaria Sedum stolonuferum Sedum album 1400 m. 1020-1050 m. Saxifraga hederacca 1500-2000 m. 99 900 m. Kıyı Kumullarının Karakteristik Bitkileri Litoral Kayalarının Karakteristik Bitkileri - Sa Isola koli L. - Limonium gmelinii (Willd.) O.Kuntze - Cakile maritima Scob. - Crithmum maritimum L. - Eryngium maritimum L. - Mesembryanthemum nodiflorum L. - Euphorbia paralias L. - Pancratium maritimum (L.) Hoff And Link. - Otanthus maritimus L. - Parapolis incurva L. - Euphorbia peplis L. Tuzlu Kıyı Bataklıklarının Karakteristik Bitkileri - Artrochnemum macrostachyum (Moric.) Moris Nehir Yatağı ve Bataklıkların Karakteristik Bitkileri - Atriplex portulacoides L. - Artrochnemum fruticosum (L.) Moq. - Typha latifolia L. - Salicornia europaea L. - Phragmites ausralis (Cav.) Trin. - Sueda prastrata Pal I. - Iris pseudocorus L. - Juncus maritimus Lam. - Juncus acutus L. Konifer Ormanların Karakteristik Bitkileri Dere Yataklarının Karakteristik Bitkileri - Pinus brutia Ten. - Carex divisa Huds. - Pinus pinea L. - Schoenus nigricans L. - Pinus halepensis Mill. - Nasturtium officinale R. Br. - Cupressus sermpervirens L. - Ve ro n i ca anagallis-aquatica L. - Juniperus phoenicea L. - Ranunculus aquatilis L. - Juniperus oxycedrus L. - Lemna trisulca L. - Cedrus libani Barr. - Lemna minor L. - Abies cililcicQ Carr. 100 Galeri Ormanlarının Karakteristik Bitkileri Synantropik Vejetasvon Karakteristik Bitkileri - Platanus orientalis L. - Liquidamber orientalis Mill. - Hyoscyamus niger L - Ulmus minor Mill. - Anthemis chia L - Nerium oleander L. - Hyoscyamus albus L. - Vitex agnus-castus L. - Bellis perennis L. - Ficus carica L. - UrticQ urens L. - Adianthum capiius-veneris L - Crepis foetida L - Parietario judaica L. - Senecia vulgaris L. Yaprak Döken Ormanların Karakteristik - Hordeum murinum L. Bitkileri - Chondrilla juncea L. - Quercus ithaburensis subsp - Poa annua L. . Macrolepis (Kotschy) Hedge & Yalt. - Carthamus lanatus Lo - Quercus cerris Lo - Stellaria media (L.) Viii - Fagus orientolis Lipsky. - Cariina corymbosa L. - Euonymus latifolia (L.) Mill. - Capparis spinosa L. - Staphyllea pinnato L. - Scolymus hispanicus L. - Carpinus orientolis L. - Veronica cymbalaria Bodard - Ostrya carpininfolia Scop. - Picnomon acarna (L.) Cass - Sorbus torminolis (L.) CR. - Corn us mas L. - Fraxinus ornus L. - Acer monspessulanum L. - Populs tremula L. - Crataegus monogyna Jacqo - Styrax officinolis L. 101 Maki Karakteristik Bitkileri - Quercus coccifera L. - Quercus infectoria Olivier - Ceratonia siliqua L. - Myrtus communis L. - Phillrea latifolia L. - Olea europea L. - Olea europea var. Sylvestris Mill. - Hypericum perforatum L. - Pistacia lentiscus L. - Pistacia terebinthus L. - Cotinus coggygria Scop. - Rhus coriaria L. - Cercis siliquastrum L. - Colutea arborescens L. - Smilax aspera L. - Paliurus spina-Christi Mill. - Hedera helix L. - Clematis flammula L. - Laurus nobilis L. - Ruscus aculeatus L. - Asparagus acutifolius L. - Asparagus tennuifolius Lam. - Gonocytisus angulatus (L.) Spach. - Rhamnus oleoides L. - Spartium junceum L. - Osyris alba L. - Genista acanthoclada DC. - Jasminum fruticans L. - Genista lydia Boiss. 102 F.3.2 Habitat ve Topluluk Synantropik Vejetasvon Karakteristik Bitkileri - Piptatherum miliaceum (L.) Cosson - Silybum marianum (Lo) - Sorghum halepense (L.) Pers. - Onopordum illyricum L. Đlimiz, içerisindeki bitki toplulukları aşağıda verilmiştir. - Medicago minima (L.) Desr. - Conyza canadensis (L.) Cronq. - Medicago arabica (L.)Huts. - Carduus pycnocefalus Jacq. - Medicago orbicularis (L.)AII. - Sonchus oleraceus L. - Trifolium repens L. - Lactuca seriolla L - Trifolium campestre Schreb. - Xanthium strumarium L. - Trifolium resupinatun L. - Xanthium spinosum L. - Vesbascum sinuatum Lo - Cripsis aculeata (L.) Aiton. - Capsella bursa-patoris (L.) Medik. - Portulaca oleracea L - Galium aparine L. - Tribulus terestris L. - Malva neglecta Wallr. - Chenpodium album L. - Cichorium intybus L. 103 Bataklık (Sazlık) - Tuzcul Bitkileri Alepocurus littürolis (Gouan) ParI - sahil tilki kuyruğu Artemisia scoparia Boiss. - pelin Artrochnemum fruticosum - çorak otu Arundo donax L. Bolboschoenus maritimus (L.) Palla - masura kamışı Calamogrostis pseudophragmites (Haller fil.) Koeler Carex divisia Hudson - sahil süvari çayır otu Conyza canadensis (L.) Cronquist - Kanada şifa otu Cyperus fuscus L. Cyperus glaber L. Cyperus longus L Equisetum ramossimum Des! - dallı at kuyruğu Gladiolus italicus Miller Halimione portulacoides (L.) Aellen - çorak otu Halocnemum strobilaceum (Paıı.) Bieb. - çorak otu Imperata cylindirica Inula chritmoides L. - anduz otu Inula viscosa (L.) Aiton - anduz otu Juncus acutus L. Juncus maritimus Lam. - topuk otu, hasır otu - sahil hasır otu Juncus rigidus Desf Limonium angustifolium Melilotus elegans Salzm. Najas minor - taş yonca, sinek tırfıl - su perisi Orchis coriophora - pis kokulu orkide Orchis morio - salep orkide Phragmites australis - kargı, adi kamış Plantago maritima - kum sinir otu Polygonum maritimum - sahil çoban değneği 104 Kumul Bitkileri 1. Aegilops cylindrica Alhagi mannifera - deve dikeni Allium junceum L Anagallis arvensis - tarla fare kulağı Anchusa aggregata Lehm. ' - sığır dili Anthemis pseudocotula Boiss. - köpek papatyası Aristida caerulescens Des{ Asparagus tenuifolius - kuşkonmaz Asphodelus aestivus - çiriş otu Atriplex hastata L. - karapazı Beta maritima L. Briza minor Bromus psammophilus P.M. Smith - kum bromu Bromus tectorum L. - brom Cakile maritima Scop. phynocephalus L. - deniz hardalı Cardduus - tarla kangalı Carex flacca - ayak otu, saparna Cariina oligocephala Boiss. & Kotschy - domuz dikeni Centarium erythrea Rafin. Cionura erecta (L.) Griseb. Cistus creticus - pembe çiçekli laden Cistus salviifolius - beyaz çiçekli laden Convolvulus lanatus - havlı sahil sarmaşığı Crepis foetida L. - hindiba Crepis setoso Hall. iii. Cutandia memphitica (Sprengel) K. Richter Cyperus capitatus Vandelli - topuklu venüs otu 105 Kumul Bitkileri 2. - sütleğen Euphorbia pep/is L. Euphorbia terracina L. : Fonthanesia phllyroides disesectum L. - cılbırtı, süpürge çalısı . Geranium - turna gagası Halopep/is amplexicaulis (Vahı.) Ung.-Sternb. Helianthemum stipulatum (Forssk.) C. Christ. - güneş gülü Hordeum murinum L. - sahil arpası Hyperrhania hirta (L.) Stapf mperata cylindirica lpomae stolonifera (Cyr.) J.F. Gmelin - sahil gece sefası Lactuca saligna L. - söğüt marulu Lagurus ovatus - tavşan kuyruğu Lavandula stoechas - lavanta çiçeği Limonium greacum - delice Lo/ium perenne Malva nicaensis All. - ebegümeci Medicago littoralis (L.) Rohde ex Loiss. - kum yoncası Medicago marina L. - sahil yoncası Myrtus communis - murt, mersin Nerium oleander L. - zakkum Osyris alba Otanthus maritimus (L.) Hoffm. & Link - kum zambağı, sahil ada soğanı - kıvrık ayrık Pancreatium maritimum L. Parapho/is incurva Paronychia argentea Lam. - dolama otu Phalaris paradoxa - kaynaş Phllyrea latifolia - pırnal Phoenix canariensis - yabani hurma Phrasium majus L. - kızı/çam Pinus brutia Ten. 106 Diğerleri (Sazlık ve Kumul Alan evresindekiler )-1 Allium scorodoprasum L. Allium vinale L. Ammi majus Ammi visnaga - diş otu Arum dioscoridis L. - yılan yastığı Avena sterilis L. - yabani yulaf Bellis perennis Brassica elongata Ehr. - çayır güzeli, koyun gözü Brassica tournefortii Gouan Calendula arvensis L. - şamdan çiçeği Calicotome villosa - azgan Capparis spinosa - keber Capsella bursa-pastoris (L.) Medik - çoban çantası Centarium erythrea - yıldız gelin düğmesi Centauria calcitrapa Chenopodium album L. Chondrilla juncea L. Chrozophora tinctoria Chrysanthemum coronarium L. Cichorium pumilum Jacq. - kasımpatı, krizantem Cirsium vulgare (Sevi) Ten. - köygöçüren Clematis vitalba Convolvulus arvensis L. - kanada şifa otu Conyza canadensis (L.) Cronquist Crateagus monogyna Cynodon dactylon (L.) Pers. Cyperus rotundus L. Dianthus strictus Ecballium elaterium (L.) A. Rich. - eşek hıyarı, cırt atan - kirpi başı Echinops viscosus DC. Echium ita/icum - dönbaba Erodium cicutarium (L.) L 'Herit Erodium gruinum (L.) L 'Herit Eryngium creticum Eryngium glomeratum 107 Diğerleri (Sazlık ve Kumul Alan evresindekiler )-2 Hymenocarpus circinnatus Hypericum polyphyllum Boiss. & Bal. Lathyrus gorgonii Pari. Lathyrus stenophyllus Boiss. &Heldro - mürdümük, yalancı bezelye Lavatera punctata Linum bienne Lonicera etrusca Lotus corniculatus Lo' Malva nicaensis - ebegümeci Morus alba - beyaz dut Onobryhis christa-galli (Lo) Lam. Ononis reclinata Lo Onopordum boissieri Willk. - eşek dikeni Ornithogalum umbellatum - yıldız çiçeği Paliurus spina-christi - karaçalı Pallenis spinosa (Lo) Cass. - altıngöz Popover rhoeas - gelincik Picris altissima Delile Plantago lanceolata - sinir otu Plantago scabra Polypogon maritimus Willd. Polypogon monspeliensis (L.) Desf Portulaca olereacus Prosopis farcıa - çeti Psorolea bituminoso Pulicario dysentarica - pire otu Quercus coccifera Ranunculus scleratus - düğün çiçeği Rapistrum rugosum (Lo) All. Rhamnus alaternus 108 F.4. FAUNA F.4.1. Türler ve Popülasyonları F.4.1.1. Karasal Türler ve Popülasyonları Amanos Dağları, ülkemizin en zengin faunustik alanları durumundadır. Yaban hayatı bakımından oldukça zengindir.Hatay Đlinin yaban hayatı yayılımı 0- 10 m’de kaplumbağa ve sulak alan çevresi 10- 550 m’de turaç çevresi, 500-1000 bülbüller, 1000-1500 m'de yırtıcı kuşlar çevresi, 1500 m’ de yükseklerde yaban keçisi çevresi olarak sınırlandırılmıştır. 0- 1 O m. arasında deniz ve kumul alanda yaban hayatı deniz kaplumbağaları ile sulak alanlar çevresi olarak deniz kaplumbağalarının yumurta bırakma ve üreme alanlarını, kuşların kışlama, konaklama, kuluçka alanını oluşturmaktadır. Hatay Đli faunasına ait hayvan türleri aşağıda verilmiştir Kurbağalar Sürüngenler - Bombina variegata Sarı Kurbağa - Alytes obstertrican' Ebe Kurbağası - Lacerta simonyi Küçük Kertenkele - Bufo viridis' Haçlı Kurbağa Testudo hermanni Herman Kaplumbağası - Rana pipens Adi Kurbağa Testudo graeca Yunan Kaplumbağası - Hyla arborea Ağaç Kurbağası - Chemoeleo charndeleq - Bufo calimata Yeşil Kurbağa - Algyroides marchi Lacerta lepid Hareketli Kertenkele Çit Kertenkelesi - Lacerta papca Lacerta viridis Cüce Çit Kertenkelesi Yeşil Kertenkele - Padavcis muralis Duvar Kertenkelesi - Vipera ammodytes Akdeniz Engereği - Vipera xanthina Engerek - Vipera lebatina Sarı Engerek 109 Bukalemun Kuşlar-2 Kuşlar-1 - Tachybabtes - Podiceps cristatus Tepeli Dalgıç - Marmaronetta Yaz Ördeği - Podiceps nigricallis Kara Boyun - Anthya fuligula TepeliÖrdek - Pelecanus cripus Tepeli Pelikan - Anthya ferina Elmabaş - Pelecanus onoeratalus Pelikan Unidentified ducks - Phalacrocorax carbo Karabatak - Unidetified gulls - Phalacrocorax pymaeus Cüce Karabatak - Oxyura leucocephala Dikkuyruk - Nycticorax nycticorax Gece Balıkçılı - Porphyrio porphyria Saz Horozu - Bobulcus ibis Öküz Balıkçılı - Rallus aquaticus Su Tavuğu Küçük Beyaz Balıkçıl - Porzana porzana - Egratta garzetta - Egratta alba - Ardea cinerea Benekli Su Tavuğu - Gallinula chtoropus Beyaz Balıkçıl Gri Balıkçıl - Platales leucoradia - Fulica atra Sakarmeke - Grus grus Turna - Himentopus himentopus Uzunbacak - Phoenicopterus ruber Flamingo - Anser anser Boz Kaz - Anser albifrons Sakarca - Cynus oler Sessiz Kuğu - Cynus cghup Ötücü Kuğu - Vanellus vanellus - - Tadorna ferruginia Angut - Calidris alba - Tadorna tadorna Su na . - Ca/idris minuta Küçük Kum Kuşu - Nettarufina Kızılbaş - Calidris alpina Dağ Kum Kuşu - Anas penolope Peruk Ördeği - Calidris minutalpina Küçük Dağ Kum Kuşu - Phi/omachus pugnax - - Anas strepera Boz Ördek - Anas crecca Çamurcu - Asia flammeus Gallinago gallinago - Anas platyrhynchos Yeşilbaş - Gallinago medica - Anas aculata Kıl Kuyruk - Limosa Iimoso Siyah Kuyruklu Çulluk - Numenius arguata Uzun Gaga/ı Çulluk - Anas clypeata - Anas guerguedula - Charadrius hiaticula - Charadrius alexnidrius Kaşıkçı Ördeği Çıkrınçın Yarım Halkalı Yağmurcun Çakıl Kuşu Bataklık Baykuşu Çulluk Iri Çulluk - Tringa erythropus Kızıibacak - Tringa totanus Düdükçüm - Tringa stagnatilis 110 Halkalı Yağmurcun Bataklık Düdükçümü Kuşlar-3 Kuşlar-4 - Panclion haliaetus - Circus aeruginosus Bataklık Kartalı Saz Delicesi - Circus cynaeus Ekin Delicesi - Milvus milvus Kızıl Çaylak - Circaetus gallicus Yılan Kartalı - Accipites nimus - Prunella modularis Küçük Atmaca Çit Serçesi - Syvia boria Ötleğen - Motacilla alba Akkuyruk Sallayan - Motacilla flava Sarı Kuyruk Sallayan - Pycronotus barbatus Arap Bülbülü - Lanius colluro Çekirge Kuşu - Alauda arvensis Tarla Kuşu - Lacustella fuscinoides Dere Bülbülü - Cinclus cinclus Su Kuşu - Cardue/is cardue/is - Phyiloscopus trochilus Saka Kuşu Söğüt Bülbülü - Panser hispaniolensis Söğüt Serçesi - Saxicola rubetta Montacola soltanus çayır Taral Kuşu Gök Ardıç Kuşu - Qenanthe guenanthe - Brithasus rubeccula Kuyruk Kapan Nar Bülbülü - Luscinia magarhychos Bülbül - Aegithalus conclatus Baştan Kara - Remiz pendilinus Çulha Kuşu - Cicon ia cicon ia Leylek - Ciconia nigra Kara leylek - Streptopelia decaoto Kumru - Streptopelia senegelinsis Küçük Kumru - Cuculus canarus Guguk Kuşu - Bubo bubo Puhu - Francolimus francolimus Turaç - Ragulus regulus Çalı Kuşu - Luscinia luscinia Çalı Bülbülü - Coturnix coturnix Bıldırcın - Alectoris c hulcar i Kınalı Keklik - Alectoris rulo - Keklik - Alectoris graeca Keklik - Buteo buteo Şahin - Pernis apivorus Arı Şahini - Pancer domesticus Serçe - Sturnus vulgaris Sığırcık - Vanalus vanalus Sığırcık - Pica pica Saksoğan - Corvus covax Kara Karga - Corvus frugi/egus Tohum Kargası - Corvus corane cornix Leş Kargası - Corvus monedula Küçük Karga - Columba palumus Tahtalı Güvercin - Columba liva Kaya Güvercini - Asio otus Orman Baykuşu - Apus apu Ebabil Kuşu - Merops apiaster Arı Kuşu - Milvinus nigrans Kara Çaylak - Coracias garrulus Gök Karga - Accipiter genti/is Büyük Atmaca - Perdix perdix Çil Keklik - Tetraogallus caspius Ur Keklik - Buteo rufinus Kızıl Şahin - Neophron perenopteus 111 Akbaba Memeliler - Fethis chanus Saz Kedisi - Canis aurenus Çakal - Caster fibe r Kunduz - Mustela nivalis Gelincik - Huüadiuz huüadiuz Karaca " - Scuris anomalis Ağaç Sincabı - Martes foina c Kaya Sansar - Martes martesarls Ağaç Sansarı Citellus citellus Tarla Sıçanı - Lutra lutra Su samuru - Meles meles Porsuk - Sus scrofa Yaban Domuzu - Herpestes ichneumon Kuyruk Süzen - Hyaena hyaena Sırtlan - Cricetus cricetus Cırlak Sıçan - Desmana pyrenaica Köstebek - Vulpes vulpes Tilki - Lepus europeus Tavşan - Microchiroptera sp. Yarasa - Capreolus capreolus Karaca - Canis lupus Kurt - Marmoto marmoto Dağ Sıçanı 112 - Monochus monochus Foku Akdeniz - Mustela lutreda Samuru Bataklık F.4.1.2. Aquatik Türler ve Populasyonları F.4.1.2.1. Kürklü Hayvanlar F.4.1.2.2. Balıklar Tatlı Su Balıkları : - Si/irus glanis Yayın Balığı - Cyprinus carpio Sazan - Cyprinus carpio royal Aynalı Sazan Lenciscus sp. Tatlı Su Kefali - Anguilla anguilla Yılan Balığı - Barbus barbus Bıyıklı Balık- Lucioperca lucioperca Sudak - Salmo gardnerji Gökkuşağı Alabalık Deniz Balıkları : - Apagon nigripinnis - Upeneus moluccensis- Callionymus filamentosus - Upeneus moluccensis - Dussumeria acuta - Sillago sihama; - Etmureus teres - Sphyraena chrysoteania- Cynoglossus sinusarabic - Sphyraena viridensis - Oxyurichthts papuensis - Saurida undosquamis - Sargocentron rubrum, - Pelates quadri/ineatu - Leiognathus kluzingeri- Stephanolepis diaspros F.4.2. Habitat ve Topluluklar F.4.3. Hayvan Yaşama Hakları F.4.3.1. Evcil Hayvanlar. F.4.3.1.1. Sahipli Hayvanlar Konuyla ilgili sağlıklı veriler bulunamadı. F.4.3.1.2. Sahipsiz Hayvanlar Hatay merkez Đlçe Antakya’da 1 adet hayvan barınağı bulunmakta olup 21.02.2008 tarihinde faaliyete geçmiştir.500 hayvan kapasitesi vardır. Barınakta 2 Veteriner Hekim, 5 bakıcı ve 1 şoför görev yapmaktadır. Sahanın büyüklüğü 8 dekardır.150 m2 kapalı alanı olup bu alanda Veteriner odası, Muayene odası, Ameliyathane, mutfak, bakıcı odaları ve idari birimler bulunmaktadır. 10 adet kapalı alanlı sundurmalı açık kafes bulunmaktadır. Barınaktaki mevcut hayvan sayısı 27.05.2008 tarihi itibariyle 150 adettir. Bu güne kadar 64 adet hayvan sahiplendirilmiş, 20adet hayvan kısırlaştırılmıştır. Genel olarak Barınakta Kısırlaştırma, Sahiplendirme, bakım ve aşı çalışmaları yapılmaktadır. 113 F.4.3.1.3.Nesli Tehlike Altında Olan ve Olması Muhtemel Olan Evcil Hayvanlar Đl düzeyinde nesli tehlike altında olan evcil hayvan türleri bulunamamıştır. F.4.3.2. Hayvan Hakları Đhlalleri Konuyla ilgili sağlıklı veriler bulunamadı. F.4.3.3. Valilikler, Belediyeler ve Gönüllü Kuruluşlarla Đşbirliği Çeşitli zamanlarda Belediyelerle, sınırları içerisinde bulunan hayvanların korunması yönünde yazışmalar yapılmıştır. F.5. HASSAS YÖRELER F.5.1 Milli Parklar Milli park, bilimsel ve estetik bakımdan, ulusal ve uluslararası ender bulunan doğal ve kültürel değerleri ile koruma, dinlenme ve turizm alanlarına sahip doğa parçalarıdır. Đlimizde milli park olarak onaylanmış saha bulunmamaktadır. Ancak Adi Deniz Kaplumbağalarının (Caretta caretta ve Chelonia mydas (yeşil kaplumbağa)) yuvalama alanı olan ve aynı zamanda tarihi değerlere sahip olan doğa sahilleri Milli Park olarak önerilmiştir. Hatay ‘da daha önce ilan edilmiş Milli Park bulunmamaktadır. F. 5. 2 Tabiat Parkları Đlimiz dahilinde tabiat parkı yoktur. F. 5. 3 Tabiat Anıtı Đlimizde tabiat anıtı yoktur. F.5.4 Tabiatı Koruma Alanları Tabiatı koruma alanları, bilim ve eğitim bakımından önem taşıyan nadir tehlikeye maruz veya kaybolmaya yüz tutmuş ekosistemler, türler ve doğal olayların meydana getirdiği seçkin örnekleri içeren ve mutlak korunması gerekli olup sadece bilim ve eğitim amaçları ile kullanılmak üzere ayrılmış doğa parçalarıdır. Đlimiz sınırlarında 2 adet Tabiatı koruma alanımız bulunmaktadır. TEKKOZ-KENGERLĐDÜZ TABĐATI KORUMA ALANI Kuruluşu : 29.05.1987 Alanı : 172 ha. Konumu : Akdeniz bölgesinde, Hatay ili, Erzin ilçesi sınırları içerisindedir. 114 Kaynak Değerleri : Doğu Kayını ( Fagus orientalis)’nın Dünyada’ki en güney tabii yayılışı teşkil etmesi, ayrıca zengin bitki ve hayvan topluluğuna sahip oluşu ile nadir ve eşsiz bir orman ekosistemi özelliğine sahip bulunmasıdır. HABĐBĐNECCAR TABĐATI KORUMA ALANI Kuruluşu : 31.12.1993 Alanı : 118 ha. Konumu : Akdeniz bölgesinde, Hatay ili, merkez ilçesi sınırları içerisindedir. Kaynak Değerleri : Saha, kültürel değerler bakımından oldukça zengindir. Bunlardan Sen Piyer Kilisesi kayalara oyularak yapılmış bir Hristiyan kilisesidir. Yine bu alanda yer alan Karon (Charon) Anıtı; Sen Piyer kilisesinin 200 m. kuzeyinde yer almakta ve mitolojide “cehennem kayıkçısı” olarak bilinen karon’un kayalara oyulmuş dev bir büstüdür. Ayrıca Sen Piyer kilisesinin içindeki Günahkarlar Hamamı Antiokus I. tarafından M.Ö.3.yüzyılda yaptırılmıştır. F.5.5 Orman Đçi Dinlenme Yerleri Zübeyde Hanım Mesire Yeri : Đli Đlçesi Alanı : Hatay : Dörtyol : 6 Ha Ana çeşmeye bağlı 3 adet seyyar çeşme,17 ahşap masa ,çocuk oyun alanı olarakta 1 adet salıncak 1 adet kaydırak bulunmaktadır. Erzin İçmeler Mesire Yeri: Đli Đlçesi Alanı : Hatay : Erzin : 10 Ha Saha içersinde 0,5 ha lık alanda 1985 yılında kurulmuş bir hayvanat bahçesi ve hayvanat bahçesine ek olarak planlanmış Yaban Hayatı Yetiştirme Đstasyonu bulunmaktadır.40 adet masa ,çocuk oyun alanı olarak 3 adet salıncak 1 adet kaydırak bulunmaktadır. 115 Kınalıtepe Mesire Yeri: Đli Đlçesi Alanı : Hatay : Đskenderun : 10 Ha 30 adet masa ,çocuk oyun alanı olarak 3 adet salıncak bulunmaktadır. Yazılıutaş Mesire Yeri: Đli Đlçesi Alanı : Hatay : Yayladağı : 10 Ha F.5.6. Sulak Alanlar Đlimizde A ve B kriterinde sulak alan yoktur. F.5.7. Biyogenetik Rezerv Alanları Đlimiz sınırları içerisinde biyogenetik rezerv alanı bulunmamaktadır. F.5.8. Biyosfer Rezerv Alanları Đlimiz sınırları içerisinde biyosfer rezerv alanı bulunmamaktadır. F.5.9. Özel Çevre Koruma Bölgeleri Đlimizde Bakanlar Kurulu kararı ile alınmış özel çevre koruma bölgesi yoktur. 116 Hassas Yöreler Kapsamına Giren Diğer Alanlar F.5.10. Av Hayvanlarını Koruma ve Üretme Sahaları Hatay - Fırnız - Yaylacık B Serisi Yaban Keçisi ve Karaca Koruma Üretme Sahası : Doğusu : Fırnız yaylası ve Đskenderun bölge sınırı Batısı : Akgedik serisi Kuzeyi : Đskenderun ve Arsuz bölge sınırı Güneyi: Đncirlidere, Kışlak, Olukpınar, Fırnız yaylasına inen düz hat Av Koruma Sahası Samandağı - Antakya - Đskenderun ve Uluçınar Orman Đşletme Şefliği’nin Amanos Dağları üzerindeki yüksek rakımlı ve ormanlık yerleri içerisine alarak Akdeniz’e uzanmaktadır. Av Koruma Sahasında alageyik, dağ keçisi, karaca, domuz, tavşan, kınalı keklik, sülün, kurt, çakal ve tilki bulunmaktadır. Av sahasına 1989 yılından beri üremek üzere sülün bırakılmış olup bunlar Domuzburnu civarında meskün olmayan bir alanda çoğalmaktadır. Ayrıca Domuzburnu’nun güneyinde Uluçınar bölgesi kale mevkiinde 10 ha. üzerinde kurulmuş üretme istasyonu bulunmaktadır. Bunlar üretilip av sahasına bırakılmaktadır.Bu av koruma sahası Orman Genel Müdürlüğü’ne tahsisli paralı avlak sahadır. Bu saha içerisinde av yapmak Orman Genel Müdürlüğü’nden alınacak av izin belgesine tabidir. Av mevsiminde yukarıda belirtililen av hayvanlarından kınalı keklik ve tavşan avı yasaktır. Kurt, çakal, yaban domuzu bütün yıl avlanabilir. Tilki ise 15 Eylül - 15 Mart arası, dağ keçisi ve karaca ise 1 Ağustos - 31 Mart tarihleri arasında avlanılabilceklerdir. Dağ keçisi ve karaca Merkez Av Komisyon kararının av turizmine ilişki maddesinde özellikle Arsuz’da av koruma sahasında avlanabilecekleri belirtilmiştir. F.5.11. Su Ürünleri Üretim Sahalarının Çevresindeki Kıyılar Hatay ilinde su ürünleri avcılığı Akdeniz kıyı şeridinde bulunan Đskenderun, Samandağ, Dörtyol ve Erzin ilçelerinde yapılmaktadır. Ayrıca ; Asi Nehri, Demirköprü, Kırıkhan’da Gölbaşı Gölet’i ve Yayladağ’da Görentaş Göleti’nde tatlı su balık türleri avlanmaktadır. Kıyılarda : Barbunya, çipura, gümüş, dil, Lagos, levrek, lüfer, mercan, kılıç, sardalya, istavrit, turna ve köpek balığı avlanmaktadır. Ayrıca önemli miktarlarda karides avlanmakta olup bu yörede çıkan iri karidesler Đskenderun Karidesi olarak tanınmaktadır. Đç sularda avlanan türleri ise aynalı sazan, yılan balığı, yayın balığı ve karabalıktır. Su ürünleri avcılığında da av dönemleri Tarım Orman Bakanlığı’nca belirlenmektedir. Akdeniz’de Finike Körfezi’nin doğusundaki taşlık burnundan Suriye sınırına kadar olan kara sularımızda 1- 15 Mayıs arasında her türlü su ürünleri avcılığı yasaktır. Ayrıca ; 1 Eylül arasında sardalya 117 avcılığı, 1 Nisan - 1 Eylül arasında palamut ve torik avcılığı yasaktır. Sportif amaçlı avcılıkta tutulan balık miktarı iç sularda kişi başına günde en çok 5 kg.’ı denizlerde 7 kg’ı geçemez. Đskenderun ve Çevlik (Samandağ) da bulunan balıkçı barınakları açık denizde avlanacak amatör balıkçılara hizmet vermektedir. F.5.12. Endemik Bitki ve Hayvanların Yaşama Ortamı Olan Alanlar Konuyla ilgili bilgi F.4’te verilmiştir. F.5.13. Koruma Altına Alınan Yabani Flora-Faunanın Yaşama Ortamı Olan Alanlar Đlimizde iki adet Yaban Hayatı Geliştirme Sahası bulunmaktadır. Altınözü Yaban Hayatı Geliştirme Sahası 39.580 Ha’lık alanı kapsamakta olup hedef tür nesli tükenme tehdidi altında olan Çizgili Anadolu Sırtlanıdır. Đskenderun Arsuz Yaban Hayatı Geliştirme Sahası 27.063,5 Ha’lık alanı kapsamakta olup Yaban Keçisi ve Karaca hedef tür olarak belirlenmiş ve her iki sahadaki hedef türler koruma altına alınmıştır. F.5.14. Akdeniz'e Has Nesli Tehlikede Olan Deniz Türlerinin Yaşama ve Beslenme Ortamı Olan Alanlar Deniz Kaplumbağaları Meydan Kumsalı Şeyh Hıdır Kumsalı SamandağıKumsalı Hatay Đli Samandağı Đlçesinin sahilidir. Sahil kuzeybatı ve güneydoğu yönünde uzanmakta ve yaklaşık olarak 14km uzunluktadır. Kumsalın güneydoğu yönündeki en uç noktası Sabca Burnu, kuzeybatı yönündeki en uç noktası ise Çevlik 118 Limanı’dır. Çevlik, Şeyhhıdır ve Meydan olmak üzere kumsal üç bölümde incelenebilir. Şeyhhıdır kumsalı ince taneli kumdan oluşmaktadır ve bu bölge aynı zamanda C. mydas’ların yuva yapmak için öncelikli tercih ettikleri kumsaldır. SAMANDAĞI KUSALINDA YUVALANAN KAPLUMBAĞALAR Türkiye kıyılarında yuvalanan iki deniz kaplumbağası Chelonia mydas ve Caretta caretta’dır. C. mydas’ın yayılış alanı genel olarak Doğu Akdeniz Bölgesi’ndeki birkaç kumsalla sınırlıdır: Kazanlı, Akyatan, Samandağı. C.caretta ise diğer kumsalların hemen hemen hepsinde yaygındır. Samandağı sahillerinde özellikle C. mydas türü yoğun olarak yuva yapmaktadır. C.mydas IUCN’nin hazırladığı “Red List”te soyu tehlikede, C. caretta ise soyu tehdit altında olan türler arasındadır. Chelonia mydas (LINNAEUS, 1758) Türkçe ismi yeşil kaplumbağadır. Dişileri karaya çıkarak yuva yapıp yumurtladıkları kısa devreler dışında bütün hayatları denizde/suda geçer. Deri altında kemik plaklardan oluşmuş kabuk vardır. Üyeleri dört tane ve yüzgeç halini Chelonia mydas almıştır. Baş gövdeye göre küçüktür ve başta plaklar vardır. Diğer deniz kaplumbağaları gibi başını ve yüzgeçlerini kabuk içine çekemez. Ön yüzgeçler arka yüzgeçlere göre büyüktür. Boyu yaklaşık 1 metre, ağırlığı 150kg’a kadar çıkabilir. Deniz otlarıyla beslenir. Üreme mevsimi Mayıs-Ekim ayları arasındadır. Yumurta bırakma yeri yumurtadan çıktıkları kumsaldır. Bu kumsalı nasıl buldukları ise hala anlaşılamamıştır. HAYATI DENĐZDE GEÇEN BĐR CANLI NĐÇĐN KARAYA ÇIKSIN? Denizde yaşayıp, beslenen kaplumbağa karaya bir tek amaç için çıkar; soy devamını sağlamak. Yüzlerce kilometreyi ve büyük tehlikeleri aşarak karaya çıkan deniz 119 kaplumbağaları yuvalamak için kendisine uygun kum arar. Kumu bulunca yuva yapmaya başlar. Önce, ön ve arka yüzgeçlerini ritmik bir şekilde kullanarak geniş bir çukur oluşturur. Bu geniş çukur içine arka yüzgeçlerini kullanarak 30-40cm çapında 60-70cm derinlikte bir çukur açar. Arka yüzgeçlerini kullanarak kumu pençe hareketi ile dışarı atar, çukur oluştuktan sonra çukur ağzına, saracak şekilde, arka yüzgeçlerini yerleştirir. Böylece çukura kumun dökülmesine engel teşkil etmiş olur. Bundan sonra çukura yumurtalarını bırakır. Yumurtalar ping-pong topu büyüklüğündedir. Yumurta bırakma işi bitince arka yüzgeçlerini kullanarak çukuru kapatır. Açmış olduğu geniş alanı, burayı terk ederken, arka ve ön yüzgeçleri kullanarak kumla kapatmaya çalışır. Bu şekilde yavruların gelişimi yumurta içinde güvenle olur. Artık kaplumbağa yorgun argın denize doğru yol alır. Kum güneş ışınları ile ısınır ve altındaki yumurtaları ısıtır. Bu şekilde yavruların gelişimi yaklaşık olarak 45-60 gün sürmektedir. Yavrular gece veya sabaha doğru yumurtadan çıkar. Yavrular suyun üzerindeki ışık yansımalarını görerek denize doğru yönlenirler. Suya varmaları normal koşullar altında 10-15 dakika sürer. Ancak sahilin kirli oluşu, yengeçlerin, tilkilerin, köpeklerin, deniz kuşlarının bulunması halinde bu süre işlemeyebilir. Ya ölürler ya da yem olurlar. Denize girdikleri zaman da büyük balıkların saldırısına uğrarlar. Yaklaşık 100 yavrudan ancak 10-13 tanesi hayatta kalabilmektedir. Fotoğraflar Anaçın Karaya Çıkışı Yuva Çukuru Kazışı 120 Yuvalaması Yuva Çukurunu Kapatması Denize Dönüş Yuvadan Çıkan Yavruların Samandağı Deniz Kaplumbağaları Tehdit Altında • Sahilden Kum Alımı • Kıyı Erozyonu Erozyonla Kaybolan Yuva 121 Şeyhhıdır Türbesi’nin (Deniz Mahallesi) bulunduğu alanda kumsal içinde yerleşim birimleri bulunmaktadır. Kaplumbağaların yuvalama alanı binalar tarafından işgal edilmiş durumdadır. • Kumsalda aşırı çöp kirliliği vardır. Çöpler: 1. Asi Nehri sularının getirdiği (çoğunlukla naylon poşet) 2. Açık denizden akıntıların getirdiği çöpler olup kaplumbağaların yuvalama alanlarını tehdit etmektedir. • Denize bırakılan petrol atıkları kumsala gelmekte ve kaplumbağaları tehdit etmektedir. 122 • • Kanalizasyon atıkları Yengeç Predasyonu . Đnsan Faktörü SAMANDAĞDENĐZKAPLUMBAĞALARI2001ÜREMEDÖNEMĐĐZLEMEVEKORUMAÇALIŞMALARI RAPORU Özet Samandağ Sahillerinden Şeyhhıdır Türbesi ile Asi Nehri arasında kalan Şeyhhıdır sahili olarak adlandırılan 4.1 km’lik alanda 3 Temmuz – 15 Eylül tarihleri arasında yoğun 15 Eylül - 15 Ekim tarihleri arasında aralıklı olarak izleme çalışmaları yapılmıştır. Đkisi C. caretta’ ya, 79’u C. mydas’a ait olmak üzere toplam 84 iz gözlenmiş ve sadece 20 C. mydas yuvalamak için uygun alan bulabilmiştir. Ancak bunlardan 14 tanesi hayatta kalmayı başarabilmiş, 6 yuva rüzgar fırtına ve kıyı erozyonundan dolayı kaybolmuştur. Her bir yuvadaki ortalama yumurta sayısı 127 ve yuvaların denize uzaklığı ortalama 42,29 m dir. Yuvalama alanı yoğunluklu olarak nehir ağzına yakın olan bölgelerdir. Samandağ deniz kaplumbağalarını tehdit eden en büyük faktörlerin, kum alınması, kıyı erozyonu, açık denizden ve Asi Nehri’nden gelen katı atıklar olduğu tespit edilmiş, yavruların yengeç predasyonuna yoğun bir şekilde maruz kaldıkları belirlenmiştir. Samandağ deniz 123 kaplumbağalarının korunması için acilen kum alımının durdurulması ve sahilin temizlenmesine yönelik çalışmalar ile diğer bazı önlemlerin alınması gerekmektedir. Ayrıca bölgede daha önce yapılmış olan çalışmaların yetersizliği nedeniyle ardışık devam edecek izleme ve koruma ile ilgili bilimsel çalışmaların desteklenmesi özellikle C. mydas türünün neslinin devamı için zorunludur. F.5.15. Kültür ve Tabiat Varlıklarının Bulunduğu Koruma Alanları Habibi Neccar Dağı Tabiatı Koruma Alanı Konumu: Doğu Akdeniz Bölgesinde, Hatay ili, Merkez(Antakya) ilçesi sınırları içerisinde bulunur. Saha; 118 Ha. büyüklüğündedir. Ulaşım: Saha; Antakya'ya 10 km. uzaklıktadır. Özellikleri: Saha; kültürel değerler bakımından oldukça zengindir. Bunlardan Sen Piyer kilisesi kayalar oyularak yapılmış bir Hırıstiyan Kilisesidir. Hz. Đsa'nın ölümünden sonra MS 29 yılında Antakya 'ya gelen Sen Piyer burada vaazlar vermiştir. Yine bu alanda yer alan Charon Anıtı ; Sen Piyer kilisesinin 200 metre kuzeyinde yer almakta ve mitolojide "Cehennem Kayıkçısı" olarak bilinen haron'un kayalara oyulmuş dev bir büstüdür. Ayrıca Sen Piyer kilisesinin içindeki Günahkarlar Hamamı, Antiochos I. tarafından MÖ 3. yüzyılda yaptırılmıştır. Sahada; Kızılçam,pırnal meşesi, kesme meşe ve sandal bulunmaktadır. Tilki, tavşan,keklik, üveyik başlıca hayvan türlerini oluşturur. Tekkoz Kengerlidüz Tabiatı Koruma Alanı Konumu: Doğu Akdeniz bölgesinde, Hatay ili, Dörtyol ilçesi, Küllü ve Kızlarçayı köyü sınırları içerisinde yer alır. Saha; 172 Ha. Büyüklüğündedir. Ulaşım: Saha, Dörtyola 30 km. mesafede olup, eski E-(karayolunun 15 km. sinden ayrılan yol ile ulaşılmaktadır. 124 Özellikleri: Doğu kayını(Fagus orientalis)nın kuzeyindeki yayılışı dışında izole bir yayılış alanı ve Akdeniz Bölgesi orman mıntıkası için farklı özellikte bir ekosistem kaynak değerini oluşturur. Sahada; (Kengerlidüz) kayın(Fagus orientalis), Meşe (Querreu cerris), Göknar(Abies cilicica)Tekkoz'da ise;gürgen (Carpinus orientali) kayacık (Ostrya spi),Dişbudak(Fraxinus ornus), Kayın (Fagus orientalis), karaçam (Pinus nigra), Akçaağaç (Acer plata noides) bulunmaktadır. Başlıca hayvan türleri ise; yaban keçisi(Capra aegagrus), karaca (Capreolus), ayı (Ursus arctos), Sırtlan (Hyaena Hyaena), Yaban kedisi (Felis silvestris), kuyruksüre(Herpestos ichneumon), kurt (Canislupus), çakal(Canis aureus), tilki (Vulpes vulpes) gelincik (Mustra nivalis)dir. F.5.16. Sit Alanları Arkeolojik Sit Alanı Kentsel Sit Alanı Doğal Sit Alanı Tarihi Sit Alanı : 113 :1 :4 :1 F.5.16.1. Kentsel Sit Hatay ilinde kentsel sit alanı olarak ; Antakya merkezde Habibi Neccar dağının eteklerinden Asi nehri kıyısına kadar olan bölümde ,Eski Antakya Evlerinin bulunduğu bölüm sit alanı olarak tespit edilmiştir. F.5.16.2. Tarihi Sit Tarihi sit alanı olarak; Arkeolojik Sit alanları içinde yer alan Đsos Antik Kent’i sayabiliriz. Bu konuyla ilgili detaylı bilgi elde edilememiştir. 125 F.5.16.3. Arkeolojik Sit 1 KEÇEBEY HÖYÜĞÜ ANTAKYA SUVATLI M.Ö. 1800 1600 2 TEL KEÇEBEY HÖYÜĞÜ ANTAKYA SUVATLI M.Ö. 64 M.S.350 3 TEL ÇAMURĐYE HÖYÜĞÜ ANTAKYA HASANLI M.Ö. 1800 1600 4 TEL MĐŞRĐ HÖYÜĞÜ ANTAKYA SUVATLI M.Ö. 1800 1600 5 TEL ANBER HÖYÜĞÜ ANTAKYA SUVATLI ORTAÇAĞ-ARAP 6 TÜLEYL ŞARKĐ HÖYÜĞÜ ANTAKYA APAYDIN M.Ö.64-M.S.350 7 TEL ALAATTĐN HÖYÜĞÜ1 ANTAKYA YEŞĐLOVA ORTAÇAĞ-ARAP 8 TEL ALAATTĐN HÖYÜĞÜ2 ANTAKYA YEŞĐLOVA ORTAÇAĞ-ARAP 9 PAŞA HÖYÜK ANTAKYA SERĐNYOL M.Ö.600 10 TEL DAMALKA HÖYÜĞÜ ANTAKYA YEŞĐLOVA ORTAÇAĞ - ARAP 11 TEL TAĐNAT HÖYÜĞÜ ANTAKYA MELEKLĐ ORTAÇAĞ-ARAP 12 BOZHÖYÜK ANTAKYA BOZHÖYÜK ORTAÇAĞ-ARAP 13 TELASIR HÖYÜĞÜ ALTINÖZÜ BABATORUN ORTAÇAĞ - ARAP 14 ANTAKYA SURLARI ANTAKYA HACIKÜRÜŞ BĐZANS 15 DEMĐRKAPI ANTAKYA KÜÇÜKDALYAN BĐZANS 16 KARUN TEPE HÖYÜĞÜ ALTINÖZÜ KAMBERLĐ M.Ö.1100 - 3000 17 YARSELĐ HÖYÜĞÜ ALTINÖZÜ YARSELĐ ORTAÇAĞ - ARAP 18 KOZ KALESĐ ALTINÖZÜ KOZ HAÇLILAR 19 GELĐNLER DAĞI ANTĐK KENT ALTINÖZÜ YUNUSHAN ROMA 20 TĐYEK HÖYÜGÜ HASSA TĐYEK M.Ö.1800 21 KARGALIK HÖYÜĞÜ HASSA AKTEPE M.Ö.500-M.S.350 22 BOKLUKAYA HÖYÜĞÜ HASSA AKTEPE M.Ö.1800 1600 23 KĐLĐSE HÖYÜĞÜ HASSA BĐNTAŞ M.Ö.400 24 SIÇAN HÖYÜĞÜ HASSA BĐNTAŞ M.Ö.600 25 MURAT APDAL HÖYÜĞÜ HASSA A.KARAFAKILI M.Ö.400 26 DANACI HÖYÜĞÜ HASSA A.KARAFAKILI M.Ö.1300 27 YALAK HÖYÜĞÜ HASSA DERVĐŞPAŞA M.Ö.64-M.S.350 126 28 TESPĐLĐ HÖYÜĞÜ HASSA SAPANÖZÜ ORTAÇAĞ-ARAP 29 KARGILIK HÖYÜĞÜ HASSA KÜRECĐ M.Ö.64-M.S.350 30 KARAPINAR MEZARLIĞI HASSA AKTEPE SELÇUKLU 31 BAĞLAMA HÖYÜĞÜ BELEN ÖTENÇAY M.Ö.64-M.S.350 32 BAKRAS KALESĐ BELEN ÖTENÇAY HELENĐSTĐK 33 HASANPAŞA HANI BELEN ÖTENÇAY OSMANLI 34 KĐNET HÖYÜĞÜ DÖRTYOL YEŞĐLKÖY M.Ö.600 35 KARA HÖYÜK DÖRTYOL YEŞĐLKÖY ORTAÇAĞ-ARAP 36 MANCINIK KALESĐ DÖRTYOL RABAT BĐZANS 37 KUZUCULU NEKROPOLÜ DÖRTYOL KUZUCULU ROMA 38 TEBERAT NACĐ HASAN KUMLU SAMANLI M.Ö.1800 39 TEBERAT HÖYÜĞÜ KUMLU HARABALĐ M.Ö.3100-500 40 BAYTARLI HÖYÜĞÜ KUMLU BAYTARLI HRĐST.-M.Ö.600 41 KĐREMĐTLĐK HÖYÜĞÜ KUMLU GÖKÇEOĞLU M.Ö.64-M.S.350 42 TEBERAT ARAP AHMET KUMLU GÖKÇEOĞLU M.Ö.1800 43 YOLTEPE HÖYÜĞÜ KUMLU YOLLAK ORTAÇAĞ-ARAP 44 NACARTEPE HÖYÜĞÜ KUMLU KIRCIOĞLU ORTAÇAĞ-ARAP 45 KARATEPE HÖYÜĞÜ KUMLU AKTAŞ ORTAÇAĞ - ARAP 46 CINCIK TEPE HÖYÜĞÜ KUMLU AKTAŞ ORTAÇAĞ - ARAP 47 SUTEPE HÖYÜĞÜ KUMLU AKTAŞ M.Ö 64-M.S.350 48 GÖKÇEOĞLU HÖYÜĞÜ KUMLU GÖKÇEOĞLU ESKĐ HĐRĐSTĐYANLIK 49 HAVUZTEPE HÖYÜĞÜ KUMLU BAYTARLI ORTAÇAĞ - ARAP 50 HALĐLAĞA HÖYÜĞÜ KIRIKHAN ÇAMSARI ORTAÇAĞ - ARAP 51 ÇĐLOĞU HÖYÜĞÜ KIRIKHAN ÇĐLOĞLAN M.Ö.64-M.S.350 52 ILIKPINAR HÖYÜĞÜ KIRIKHAN ILIKPINAR ORTAÇAĞ-ARAP 53 ÇATALTEPE HÖYÜĞÜ KIRIKHAN YALANGOZ ORTAÇAĞ-ARAP 54 ÖZSOĞUK SU HÖYÜĞÜ KIRIKHAN ÖZSOĞUKSU O.ÇAĞ ARAP 55 MURATPAŞA HÖYÜĞÜ KIRIKHAN MURATPAŞA HEL.ORTAÇAĞ 56 KĐREMĐTLĐ HÖYÜĞÜ KIRIKHAN SAYLAK M.Ö.64-M.S.350 127 57 GÜZELCE HÖYÜĞÜ KIRIKHAN GÜZELCE M.Ö.64-M.S.350 58 YASSI YURT HÖYÜĞÜ KIRIKHAN ÇAMSARI ROMA 59 KARADURMUŞLU HÖY. KIRIKHAN KARADURMUŞ O.ÇAĞ ARAP 60 DEDEÇINAR HÖYÜĞÜ KIRIKHAN SAYLAK PREHESTORĐK 61 ĐÇADA HÖYÜĞÜ KIRIKHAN ĐÇADA ROMA 62 BOZHÖYÜK KIRIKHAN KAMIŞLAR ORTAÇAĞ-ARAP 63 KĐLĐSE TEPE HÖYÜĞÜ KIRIKHAN ÇĐLOĞLAN ROMA-BĐZANS 64 AMBAR HÖYÜĞÜ KIRIKHAN NARLIHÖBÜR BĐZANS 65 KOYUNCU HÖYÜĞÜ KIRIKHAN MAHMUTLU M.Ö.64-M.S.350 66 REŞATLI HÖYÜĞÜ KIRIKHAN REŞATLI M.Ö.64-M.S.350 67 YUSUFLU HÖYÜĞÜ KIRIKHAN ÇAMSARI M.Ö.64-M.S.350 68 ARPALI HÖYÜĞÜ KIRIKHAN KODALLI M.Ö.64-M.S.350 69 TOPBOĞAZI HÖYÜĞÜ KIRIKHAN TOPBOĞAZI M.Ö.64-M.S.350 70 KÖR HALĐLĐYE HÖYÜĞÜ KIRIKHAN KULAKLITEPE M.Ö.64 M.S.350 71 KIZILKAYA HÖYÜĞÜ KIRIKHAN KIZILKAYA M.Ö.64 M.S.350 72 TEL SULTAN HÖYÜĞÜ KIRIKHAN KARADURMUŞLU ARTAÇAĞA-ARAP 73 TEL CURUN HÖYÜĞÜ KIRIKHAN BALDIRAN M.Ö.600 74 BALDIRAN HÖYÜĞÜ KIRIKHAN BALDIRAN HELEN-ORTAÇAĞ 75 MATTA HÖYÜĞÜ KIRIKHAN KARADURMUŞLU M.Ö.64-M.S.350 76 DARMI SAK KALESĐ KIRIKHAN ALAYBEYLĐ OSMANLI 77 KAYA MEZARLARI KIRIKHAN ALAYBEYLĐ ROMA 78 ŞALEN KALESĐ KIRIKHAN DEĞĐRMENBAŞI HELENĐSTĐK 79 ÇATALHÖYÜK REYHANLI ÇATALHÖYÜK ĐLK.HRĐST. 80 ÜÇTEPE HÖYÜĞÜ 1 REYHANLI ÜÇTEPE ORTAÇAĞ-ARAP 81 ÜÇTEPE HÖYÜĞÜ 2 REYHANLI ÜÇTEPE ORTAÇAĞ-ARAP 82 TEBERAT HÜRRĐYET REYHANLI ÜÇTEPE ORTAÇAĞ-ARAP 83 TEL TARFAH HÖYÜĞÜ REYHANLI PAŞA KÖYÜ ORTAÇAĞ-ARAP 84 ALTINTEPE HÖYÜĞÜ REYHANLI CÜDEYDĐYE M.Ö.2600 85 TELL KURDU HÖYÜĞÜ REYHANLI TEVEKKELĐ M.Ö.64-M.S.350 128 86 TEL HAMAMI REYHANLI HATAYHAMAMI ORTAÇAĞ-ARAP 87 GÜLTEPE HÖYÜĞÜ REYHANLI HATAYHAMAMI ORTAÇAĞ-ARAP 88 BOZTEPE HÖYÜĞÜ REYHANLI UZUNKÖY M.Ö.64-M.S.350 89 TERZĐHÖYÜK REYHANLI TERZĐHÖYÜK ORTAÇAĞ-ARAP 90 TEL KARATAŞ HÖYÜĞÜ REYHANLI ÜÇTEPE M.Ö.64-M.S.350 91 TEBERAT B.AVARO REYHANLI ÜÇTEPE ORTAÇAĞ-ARAP 92 GÖKTEPE HÖYÜĞÜ REYHANLI KALAZ ORTAÇAĞ-ARAP 93 TARABAT ALGANA 1 REYHANLI PAŞAKÖY ORTAÇAĞ-ARAP 94 TARABAT ALGANA 2 REYHANLI PAŞAKÖY ORTAÇAĞ-ARAP 95 TELGAZĐ HÖYÜĞÜ REYHANLI GAZĐMÜRSEL ARAP M.Ö.64-M.S.350 96 SALĐHE HÖYÜĞÜ REYHANLI KONUK KÖYÜ M.Ö.64-M.S.350 97 KONUK HÖYÜĞÜ REYHANLI KONUK KÖYÜ M.Ö.64-M.S.351 98 KÖTÜBÜYÜK HÖYÜĞÜ REYHANLI KONUK KÖYÜ M.Ö.64-M.S.352 99 BEŞASLAN HÖYÜĞÜ REYHANLI D.Ü.ÇĐFLĐĞĐ M.Ö.64-M.S.353 100 TEL YAR KUYU HÖYÜĞÜ REYHANLI SULUKÖY M.Ö.64-M.S.350 101 KARACANLIK HÖYÜĞÜ REYHANLI KUMTEPE KÖYÜ BĐZANS-ĐSLAMĐ 102 AL GARBĐ(KIZTEPE) REYHANLI KARAMAZ ORTAÇAĞ-ARAP 103 KARAHÖYÜK REYHANLI KARAHÖYÜK HELENĐSTĐK-O.ÇAĞ 104 KARATEPE HÖYÜĞÜ REYHANLI KARACANLIK HRĐSTĐYAN 105 AKPINAR HÖYÜĞÜ REYHANLI AKPINAR ORTAÇAĞ-ARAP 106 CÜDEYDĐYE HÖYÜĞÜ REYHANLI CÜDEYDĐYE HĐRST.M.Ö.4300-600 107 HARABALĐ HÖYÜĞÜ REYHANLI HARABALĐ ORTAÇAĞ-ARAP 108 DAVUTPAŞA HÖYÜĞÜ REYHANLI DAVUTPAŞA M.Ö.64-M.S.350 109 YAZIHÖYÜK REYHANLI YASSIKONAK M.Ö.64-M.S.350 110 TEL KURMĐDAH REYHANLI ALAKUZU ROMA-HELENĐSTĐK 111 ZOBA HÖYÜĞÜ REYHANLI YASSIKONAK ORTAÇAĞ-ARAP 112 TEL ABDAL HÖYÜĞÜ REYHANLI TEL ABDAL ORTAÇAĞ -ARAP 113 B.ALGELE HÖYÜĞÜ REYHANLI D.Ü.ÇĐFTLĐĞĐ ORTAÇAĞ- ARAP 114 BEŞASLAN HÖYÜĞÜ REYHANLI HANDA ORTAÇAĞ-ARAP 129 115 ADALET HÖYÜĞÜ REYHANLI ADALET M.Ö.64-M.S.350 116 KIZLAR SARAYI REYHANLI CĐLVEGÖZÜ BĐZANS 117 ATÇANA ANTĐK KENTĐ REYHANLI VARIŞLI ROMA 118 ST.SĐMON MANASTIR SAMANDAĞ AKNĐHER BĐZANS 119 BATIAYAZ ERMENĐ KĐLS. SAMANDAĞ TEKNEPINAR BĐZANS 120 YOĞUNOLUK MANASTIR SAMANDAĞ YOĞUNOLUK BĐZANS 121 SELEUCĐA PĐERĐA KENTĐ SAMANDAĞ KAPISUYU HELENĐSTĐK 122 EL-MĐNA ANTĐK KENT SAMANDAĞ MAĞARACIK TUNÇ ÇAĞI 123 TĐTUS TÜNELĐ SAMANDAĞ KAPISUYU ROMA 124 DOR MABEDĐ SAMANDAĞ KAPISUYU GREK 125 KAYA MEZARLARI SAMANDAĞ ÇEVLĐK ROMA 126 ĐSOS ANTĐK KENT ERZĐN TURUNÇLU HELENĐSTĐK 127 ST.BARLAAM MANASTIR YAYLADAĞ ÇAMDIR HĐTĐT-ROMA 128 KONACIK LAHĐTLERĐ ĐSKENDERUN KONACIK ROMA 129 SÜTUNLU LĐMAN ĐSKENDERUN ARSUZ ROMA 130 SARISEKĐ KALESĐ ĐSKENDERUN SARISEKĐ HELENĐSTĐK F.5.16.4. Doğal Sit 1 HARBĐYE DOĞAL SĐT ALANI ANTAKYA HARBĐYE ANTAKYA ĐL MERKEZĐNE 7 Km. Mesafede Olup, Yayladağ Đlçesi Üzerinde Suriye Ve Dolayısıyla Ortadoğuya Bağlanan E-91 Karayolu Üzerinde Bulunmaktadır. Suriye Hudutunun 55 Km. Mesafedeki Harbiye Belediye Teşkilatı Hatay'ın Anavatana Katılış Tarıhi Olan 1939 Yılında Kurulmuş Beldemizdir Ayrıca Harbiye, Tarihi Daphne (Defne) Olarak Adını Tüm Dünyaya Duyurmuştur. Yanlız Hatayın Değil, Belkide Güney Anadolu Bölgesinin En Şirin Ve En Şeçkin Yerlerinin Başında Gelmektedir. Harbiye El Sanatları Bakımından Da Adını Tüm Türkiye'ye Duyurmuştur.Heykelcilik Bir Hayli Đleri Durumdadır. 130 El Tezgahlarında Üretilen Đpekcilik Tüm Türkiye'de Kabul Görmüştür. Turistik Eşya Üretimi Ve Sap Örmeciliği Đle Türkiye Çapında Önemli Bir Pazara Sahiptir. Harbiye'de Yapılan Arkeolojik Araştırmalardan Anlaşılacağı Üzere, Kazı Neticesinde Elde Edilen Buluntulardan M.Ö.4500-3000 Tarihinden Đtibaren Yerleşim Yeri Olarak Kullanıldığı Bilinmektedir. Hellenistik Ve Roma Devrinde Zengin Halk Kesimi, Antik Çağda Da Bir Mesire Yeri Olarak Kullanılabilmesi Đçin Büyük Malikaneler Ve Villalar Yaptırmışlardır. Makedonya Kralı Büyük Đskender'in Genarallerinden I.Seleucus Nikator Antakya'yı Kururken Burayı Da Đmar Etmeyi Đhmal Etmemiştir. Asıl Gelişme Helenistik Devri Krallarından Antiochus Epiphanos Zamanında Olmuştur. Bu Devirde Apollon Mabedi Đnşa Edilmiştir. Roma Çağında Đlk Önce Đmparator Pompeus Đmara Başlamış Daha Sonra Diğer Đmparatorlar Tarafından Hamamlar, Büyük Villalar Đnşa Edilmiştir. Antik Çağda Bütün Yakındoğu'da Apollon Adına Düzenlenen Yarışlar Ve Oyunlarla Ün Kazanan Bu Yer 1268'de Memlukluların Eline Geçtikten Sonra Bir Daha Eski Parlak Dönemine Erişememiştir. Dalpne (Harbiye) Efsanesi: Zeus'un Oğlu Işık Tanrısı Apollon Irmak Kenarında Genç Ve Güzel Bir Kız Görür. Bu Eşsiz Güzelin Adı Defne'dir Apollon'un Đçinde Arzular Uyandırır. Onunla Konuşmak Đster. Fakat Defne, Işık Tanrısının Đçinden Geçenleri Anlamıştır; Kaçmaya Başlar. O Kaçar, Apollon Kovalar Çapkın Tanrı Bir Taraftanda "Kaçma Seni Seviyorum..." Diye Bağırır. Defne Đse Tanrılarla Sevişen Kadınların Başlarına Neler Geldiğini Bildiği Đçin Korkuya Kapılır Ve Kaçmaya Devam Eder. Apollon'a Gelince Bu Güzel Periyi Mutlaka Yakalamak Đstemektedir.Aralarındaki Mesafe Gitdikce Kısalır Ve Bir An Gelirki Defne, Apollon'un Sıcak Nefesini Saçlarının Arasında Duyar. Artık Kurtuluş Đmkanı Kalmadığını Anlayan Defne,Birden Durur Ve Ayağı Đle Toprağı Kazıyarak Şöyle Bağırır; "Ey Toprak Ana! Beni Ört, Beni Sakla, Beni Koru!.." Bu Đçten Yalvarış Üzerine Defne, Organlarının Ağırlaştığını, Odunlaştığını Hisseder. Olgun Göğsünü Gri Bir Kabuk Kaplar, Kokulu Saçları Yapraklara Dönüşür, Kolları Dallar Halinde Uzar,Körpe Ayakları Kök Olup Toprağın Derinliklerine Dalar. Bir Defne Ağacı Oluverir. Bu Manzara Karşısında Şaşıran Apollon, Defne'nin Ağaç Oluşunu Hayret Ve Üzüntü Đle Seyreder. Sonra Sarılır Ve Sert Kabukları Altında Hala Çarpmakta Olan Kalbinin Sesini Duyar. "Defne! Der Bundan Sonra Sen, Apollon'un Kutsal Ağacı Olacaksın O Solmayan Ve Dökülmeyen Yaprakların, Başımın Çelengi Olacak. Değerli Kahramanlar, Savaşlarda Zafere Ulaşanlar, Hep Senin Yapraklarınla Alınlarını Süsleyecekler. Şarkılarda Şiirlerde Adımız, Yanyana Geçecek. Bu Tatlı Sözler Üzerine Defne, Dallarını Eğerek Apollon'u Saygı Đle Selamlar. Đşte Bu Tatlı Öykünün Geçtiği Yer , Bügünkü Harbiye' Dir. Apollon Teessür Ve Heyacan Đçinde O Ağacı Amblem Olarak Aldı Ve Parlak Yapraklarından Başına Bir Taç Yaptı. Đşte O Zamandan Beri Şiir Ve Silah Zaferi Defne Dalı Đle Mükafatlandırılıyor Ve Defne'nin Gözyaşları Bügün Hala Harbiye'de Şelaleleri Meydana Getiriyor. Adana-iskenderun asfaltına 1.5 km. uzaklıkta, erzin'in 3 km.doğusundadır.erzin içmeleri yakınında bulunan bu park çamlıklar içindedir ve kalabalık grupların piknik yapmaları için elverişlidir. yeme, içme ve diğer bütün ihtiyaçlar için imkan sağlar. burada geniş bir hayvanat bahçesi de bulunmaktadır. bu park ve yaylalar, buraya gelenlerin en geç 10 dakika içinde denize ulaşabilecekleri dinlenme merkezleridir. 131 2 3 BAŞLAMIŞ KÖYÜ DOĞAL SĐT ERZĐN ALANI BAŞLAMIŞ GÖLBAŞI GÖLÜ DOĞAL SĐT KIRIKHAN GÖLBAŞI ALANI Kırıkhan Đlçesinde 15 Km.Doğu Kısmında Kırıkhan-Reyhanlı Yoluna 1 Km. Uzaklıkta Bulunan 12.000 Metrekare Yüzölçümü Olan Gölbaşı Gölü Etrafı Piknik Ve Mesire Alanıdır. Ayrıca Gölbaşı Göletinde Tatlı Su Balığı Avı Yapılmaktadır. 132 F.5.17. Dünya Kültür ve Tabiat Mirasının Korunması Sözleşmesinde Yeralan" Kültürel Miras" ve "Doğal Miras" Statüsü Verilen Kültürel,Tarihi ve Doğal Alanlar Hatay’da sit alanları ve tescilli eski eserler listesi aşağıya çıkartılmıştır. ANTAKYA - İdari Yapı Tekel Satış Deposu Fevzi Çakmak İlköğretim Okulu - Endüstri Meslek Lisesi Sit Sahaları - Kontsel Sit Arkeolojik Sit Kültürel yapılar - Şeyh Ali Çeşmesi Karataş Köprüsü Pazar Köprüsü - Doğal Sit Endüstriyel Yapılar İdari Yapılar - Vilayet Konağı Çarşı Karakolu Banka Binası Ata Koleji Sıtma Merkezi Jandarma Er Eğitim Binası - Tapu Dairesi Eski Öğrenci Yurdu Belediye Binası PTT Binası Ziraat Bankası İlköğretim Binası - Sabunhane ( Orhanlı Mah.) - Sabunhane ( Orhanlı Mah.) - Sabunhane ( Kurtuluş Cad) - Sabunhane ( Kurtuluş Cad. ) Sivil Mimarlık Örnekleri - 133 Vali Evi 188 adet konut İSKENDERUN : İdari Yapılar Askeri Yapılar - Yunan Konsolosluğu - İngiliz Konsolosluğu - Mithatpaşa İlkokulu - Beş Temmuz Ortaokulu - İskenderun Lisesi - Kız Sanat Enstitüsü - Kız Meslek Lisesi - İstasyon Binası - Devlet Hastanesi - Merkez Bankası - Kaymakamlık Binası Mezarlıklar - Hayma Çınar Kurt Kalesi - Bakras Kalesi - Kışla - Deniz Saha Komutanlığı Dini Yapılar - İtalyan Kilisesi - Ermeni Kilisesi - Yunan Yorgi Kilisesi - Ortodoks Kilisesi - Kaptanpaşa Camii - Kaptan Mehmet Paşa Camii Kültürel Yapılar - - Fransız Askeri Mezarlığı Eski Mezarlık Anıtlar ve Abideler Mihail Elyan Hanı Gazali Han Belen Bucağı Kanuni Sultan Süleyman Kervansarayı - Kore anıtı Sivil Mimarlık Örnekleri - DÖRTYOL 16 Konut : Askeri Yapılar KIRIKHAN - Payas Kalesi - Mancınık Kalesi - Cin Kulesi Dini Yapılar - : İdari Yapılar - Hükümet Konağı ALTINÖZÜ : Payas Medresesi Payas Bedesteni Payas Hamamı Kervansaray Sokullu Mehmet PaşaKöprü Payas Köprüsü Payas Sokullu Külliyesi Payas Camii Halil Paşa Camii Çınarlı Camii Sokullu Mehmet Paşa İmareti Kale Mescidi Süleyman Kervansarayı Askeri Yapılar - Koz Kalesi YAYLADAĞI : Dini Yapılar - 134 Hacı Hüseyin Bey Camii Yeni Camii ERZİN : - Erzin İlçesi Camii Kalıntısı Anıtlar ve Abideler - Çınar Ağacı Zeytin Ağacı Kubbe Dede Ziyaretgahı SAMANDAĞI : Dini Yapılar - Seyyide Naya Kilisesi - Darul Hamire Manastırı - Hızır İlyas Bey Camii REYHANLI : Kültürel Yapılar - Demirköprü 135 Hatay Đli Tescilli Arkeolojik Alanlar Listesi ANTAKYA : KIRIKHAN : Höyükler Höyükler Nekrepol - Saçaklı Höyük I - II - III Büyük Alaattin Höyük Küçük Alaattin Höyük Arap Höyük Paşa Höyük Avsuyu Höyük - Kaya Mezarları ANTAKYA : KIRIKHAN Topboğazı Höyük Murat Paşa Höyüğü Ciloğlu Höyüğü Özsoğuksu Höyüğü İçada Höyüğü Kiremitli Höyüğü Karadurmuş Höyüğü Yusuflu Höyüğü Halil Ağa Höyüğü Bozhöyük Yassıyurt Höyüğü Kodallı Höyüğü Dedeçınar Höyüğü Güzelce Höyüğ Koyuncu Höyüğü : Höyükler Nekrepol Höyükler Saçaklı Höyük I - II - III Büyük Alaattin Höyük Küçük Alaattin Höyük Arap Höyük Paşa Höyük Avsuyu Höyük - - Kaya Mezarları 136 Topboğazı Höyük Murat Paşa Höyüğü Ciloğlu Höyüğü Özsoğuksu Höyüğü İçada Höyüğü Kiremitli Höyüğü Karadurmuş Höyüğü Yusuflu Höyüğü Halil Ağa Höyüğü Bozhöyük Yassıyurt Höyüğü Kodallı Höyüğü Dedeçınar Höyüğü Güzelce Höyüğ Koyuncu Höyüğü İSKENDERUN : REYHANLI Antikkent Höyükler - Rhosus Kenti Esentepe Arkeolojik Siti - Kuseyri Köprüsü - Bermede Höyük - Kara Höyük - Küçük Tainat Höyüğü - Büyük Algena Höyük - Algena Höyük - Katiş Höyük - Büyük Tell Abdal - Küçük Tell Abdal - Sıçanlı Höyük - Beşarslan Höyüğü - Kırcıoğlu Höyük - Çatal Höyük - Çakaltepe Höyüğü - İrtah Köyü Cüdeyde Höyüğü - Büyük Cüdeyde Höyüğü - Terzi Höyük Yeraltı Şehirleri Höyük SAMANDAĞ : : Antik kent - Seleucia Pierro ALTINÖZÜ : Höyükler - Çetenli Köyü MaltepesiHöyük Kamberli Köyü Karuntepesi Höyüğü DÖRTYOL : Antikkent - İssos Antik Kent - Epiphane Höyükler - Kenet Höyük Arkeolojik kalıntılar - Turunçlu 137 - İbrahim Paşa Mahallesi Örenyeri - Aççana (F).FLORA-FAUNA KAYNAK • • • • • Hatay Đl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Antakya Orman Đşletme Müdürlüğü Tarım Đl Müdürlüğü(Hatay Tarım Master Planı-2003) 2007 Hatay Đli Çevre Durum Raporu MKÜ-ADAT-CHELONĐA web sitesi (www.mku.edu.tr/genel/ogrtop/chelonia ) 138 G.TURĐZM G.1. YÖRENĐN TURĐSTĐK DEĞERLERĐ G.1.1. Yörenin Doğal Değerleri G.1.1.1. Konum Hatay ili Akdeniz Bölgesinin doğu ucunda yer alan bir sınır ilidir. 35 derece 52 dakika ile 37 derece 04 dakika kuzey enlemleri, 35 derece 40 dakika ve 36 derece doğu boylamları arasında kalmaktadır. Đl doğudan ve güneyden Suriye; kuzey doğudan Gaziantep, kuzey ve kuzey batıdan Adana, batıdan ise Đskenderun Körfezi ile çevrilidir. Antakya yöresini çekici kılan ve tarihi boyunca göçlere açık olmasını sağlayan, yaşamı kolaylaştıran iklim koşulları ve verimli topraklarının yanı sıra Anadolu'yu Çukurova yoluyla Suriye ve Filistin'e bağlayan yolların kavşak noktasında bulunmasıdır. Ayrıca Mezopotamya'dan Akdeniz'e çıkmak için kullanılabilecek en uygun limanlar yine bu bölgededir. Hatay, inanç turizmi merkezleri, antik kentleri ve yaylalarıyla turizm potansiyeline sahip bir ildir. G.1.1.2. Fiziki Özellikler Hatay doğal kaynaklar bakımından şanslı sayılabilecek bir ildir. Antakya’nın hemen yakınında Harbiye Şelaleleri, piknik ve mesire yeri olarak yerli ve yabancı turistlerin ilgisini çekmektedir. Erzin ilçesinde orman içi dinlenme yeri, Burnaz sahil plajı, çadırlı kamp alanı, Arsuz ve Samandağ sahil şeridi, yazlıkçıların çadırla kamp kurduğu yerlerdir. Hamamat Kaplıcaları; Reyhanlı-Antakya karayolu üzerinde Kumlu ilçesinde bulunmaktadır. Yörenin en büyük kaplıcası olup birçok hastalığa iyi geldiği söylenmektedir. Erzin Başlamış Kaplıcaları ve Şifalı Suları Kaplıca ve şifalı maden suyunun çeşitli hastalıklara iyi geldiği söylenmektedir. Erzin ilçesi’ne bağlı Başlamış Köyü’ndeki kayaların çeşitli yerlerinden çıkmaktadır. Erzin içmelerinin suyu hafif tuzlu ve acımsı, karbonatlı, toprak kalevili ve karbondioksitlidir. 139 Reyhanlı Hamamı Reyhanlı Đlçesi’ne 20 km. uzaklıktadır. Türkiye-Suriye sınır kapısının çok yakınında bulunan kaplıcada yaklaşık 5 kaynaktan su çıkmaktadır. Đçme suyu olarak da kullanılabilen kaplıca suyu çeşitli romatizmal hastalıklara iyi gelmektedir. Kisecik Köyü Şifalı Suyu Merkez Đlçeye bağlı Kisecik Köyü’ndedir. Đçildiği zaman mide mitolitesini arttırır, boşalmasını kolaylaştırır. Çok içildiği zaman idrarı arttırarak idrar yollarının ince kumlarının atılmasına ve iltihapların temizlenmesini kolaylaştırır. Hararet derecesi sıcak sular grubuna girecek derecede olup, nevrit, nevralji, kronik romatizmal hastalıklara iyi gelmektedir. G.1.2. Kültürel Değerler Tarihi Yerler Hatay Arkeoloji Müzesi Müze Binası 1934 yılında günün modern müzecilik anlayışına uygun olarak uygulanmaya konulmuş, 1939 yılında inşaatı tamamlanmış ve 23 Temmuz 1948 tarihinde Hatay’ın Kurtuluş Bayramında Müze Ziyarete açılmıştır. Binanın en büyük özelliği çıkan esere göre planının hazırlanmış olmasıdır. Neolotik dönemden günümüze kadar olan eserler sergilenmektedir. 1930’lu ve 1940’lı yıllarda Amik Ovasında, Samandağı’nda ve Antakya civarında Chicago Oriental Enstitüsü, British Museum ve Princeton Üniversitesi tarafından Đlmi Kazılar yapılmıştır. Bünyesinde bulundurduğu çeşitli eserlerin yanında, bilhassa mozaik koleksiyonu ile haklı bir şöhrete ulaşmış olup, Dünyanın önemli Mozaik Müzelerinden biri olarak tanınmaktadır. Hatay Arkeoloji Müzesinin 8 adet teşhir salonu olup 1.425 adet eser teşhir salonlarında ve Müze Bahçesinde sergilenmektedir. Hatay Arkeoloji Müzesi, bünyesinde bulundurduğu çeşitli dönemlere ait çok değerli eserlerin yanında bilhassa zengin mozaik müzelerinden biri olarak tanımlanmaktadır. Müzede sergilenmekte olan eserler ilk dönemlerde 1933-1938 yılları arasında Amik Ovası’ndaki Cüdeyde, Dehep ve Tainat’ta kazı yapan Chicago Oriental Institue, 1936’da Samandağ El-Mina’da 1937-1948 yılları arasında ise Aççana Höyüğünde British Museum adına Sir Leonard Woolley ve yine Antakya yöresinde hafriyat yapan Prınceton Üniversitesince ortaya çıkarılmışlardır. 140 MOZAĐK 141 MOZAĐK 142 MOZAĐK 143 Antakya Lahiti Hatay ili, Antakya ilçesi 2. mıntıka 487 parsel sayılı taşınmazda yapılan bir temel hafriyatı sırasında bulunmuştur.5 gün süren bir çalışma ile lahit çıkartılarak müzeye getirilmiştir. Sidamara tipi (sütunlu) lahit için Hatay Arkeoloji Müzesi’nde özel salon yapılmıştır. Lahitin uzunluğu 2.47 m., genişliği 1.22 m.. yüksekliği 1.20 m.dir. Antakya Lahiti’nin M.S. 265-270 yılları arasında yapıldığı tahmin edilmektedir. Bu tarihlemeyi destekleyen önemli bir delil içinden çıkan Roma Đmparatorlarından 2. Gordianus (M.S. 238) ile Đmparator Gallienus ve karısı Salonina’nın (M.S. 253-268) altın sikkeleridir. Gallienus sikkes M.S. 260-270 yıllarında Roma’da basılmış olan, Lahtin tarihlenmesinde önemli delildir. 144 Saint Pierre ( Aziz Petros ) Kilisesi Saint Pierre Kilisesi hristiyanlığın ilk dönemlerinde dini toplantı yeri idi. Đsa’nın ölümünden sonra O’nun havarilerinden biri olan St. Pierre ( Aziz Petros ) Antakya’ya M.S. 29 40 tarihleri arasında geldi. Đlk dini toplantının yapıldığı bu kilisede, o zamanlar herhangi bir adla anılmayan bu topluluk burada Hristiyan ( Hiristos ) adını almış oldu. Bu nedenle St. Pierre Kilisesi Hristiyanlığın ilk kilisesi olarak bilinir. Katolik Kilisesi, 1963 yılında Papa VI. Paul tarafından Hristiyanlar için Hac yeri ilan edilmiştir. Bu nedenle kilisede zaman zaman dini törenler yapılır. 29 Haziran günü Hristiyanlarca bu kilisede St. Pierre Günü olarak kutlanır. 145 Antakya Kalesi ve Surları Đstanbul surlarından sonra yurdumuzun en uzun surlarını oluşturmaktadır. Antik kenti çevreleyen duvarlar Helenistik Roma ve Bizans döneminde sellerin akışını kontrol etmek için yapılmıştır. Kaya Mezarları Vespasianus Titus tünelinin yakınındadır. Roma dönemine ait olan ve kalker taşa oyulmuş 12 kaya mezarı vardır. Bunlardan “ Beşikli Mağara “ adıyla anılan mezarın bulunduğu mağara en geniş ve ünlüsüdür. Titus - Vespasianus Tüneli 146 Makedonya kralı büyük Đskender’in ölümünden sonra onun komutanlarından Seleukos, bugünkü mağaracık-kapısuyu diye anılan yerde Seleucia kentini kurdu. Hem şehir ve hem de limanı kurtarmak için dağlardan inen sel sularını başka bir yöne aktarmak maksadıyla bir tünel yapıldı. Demirkapı Kent surlarındaki dört kapıdan en büyüğü olup, Halep kapısı da denilmektedir. VI. yy’da Justinionus döneminde sellerin akışını kontrol etmek için yapılmıştır. Harbiye Zeus’un oğlu Aşk Tanrısı Apollon ile genç güzel bir kız olan Defne arasında geçen ve hüzünlü biten bir aşk öyküsünün yaşandığı doğa harikası bir mesire ve dinlenme yeridir. Bakras Kalesi Helenistik döneminde yapılmış karakol kulesidir. Romalılar, Bizanslılar, Haçlılar zamanında onarılarak kullanılmıştır. Yavuz Sultan Selim’in Mısır seferi sırasında Osmanlılara geçmiştir. 147 Erzin Issos Harabeleri (Đssus) Çevrede su depoları, kemerler, tapınak ve Cenevizler’den kaldığı sanılan bir kale ve liman kalıntıları vardır. Çevlik ( Seleucia Pierria ) Antik Kenti Antakya’nın 35 km batısında, Musa Dağı’nın güneyinde Akdeniz’le birleştiği yerde kayalıklarla deniz arasında kalan düzlükte kurulmuş bir antik şehirdir. Bu bölgede ilk iskan M.Ö. 4500 yıllarına kadar uzar. Doğal mağaralarda yapılan kazı ve araştırmalar sonucunda bu bölgedeki ilk iskanın paleotik çağda olduğu tespit edilmiştir. St. Simon Stilit Manastırı Antakya - Samandağ yolunun 12. km’sinde Nahırlı köyüne ayrılan yoldan gidilmektedir. Samandağ adı ile anılan dağın en yüksek tepesinde M.S. V. yy. da yapılmıştır. Terk-i dünya tarikatının merkezidir. 148 Sokullu Mehmet Paşa Külliyesi Payas’ta olup, camii, medrese, bedesten, hamam ve kervansaray yapılarından oluşmaktadır. 16.yy’da Sokullu Mehmet Paşa’nın Mimar Sinan’a ve O’nu kalfalarından birine yaptırdığı sanılmaktadır. Tamamen kesme taştan yapılmıştır. Diğer Kültürel Değerler Hatay kültürel değerler bakımından zengin bir ilimizdir. Camiler : Ulu Camii, ( Sultan Selim Camii ), Habib-i Neccar Camii, Şeyh Ali Camii, Yeni Camii (Zühriye Camii), Ağlar ( Civelek ) Camii, Mahremiye Camii, Şeyh Ahmet Kuseyri Camii. Yayladağ : Kasım Bey Camii Belen : Sokullu Külliyesi Camii Đlimiz Merkez Ulu Camii’nin Tarihçesi ĐLĐ : Hatay ĐLÇESĐ : Antakya ADRES : Ulu Camii Mahallesi Köprübaşı Mevkii / ANTAKYA CAMĐNĐN ADI : Ulu Cami YAPILIŞ TARĐHĐ : 634-640 BĐLGĐ DERECESĐ : Tahmini DÖNEMĐ : Osmanlı YAPTIRANI : Belli değil. MĐMARI : Belli değil. 149 MÜLKĐYETĐ : Vakıflar Genel Müdürlüğü MĐMARI ÖZEL. andırır. : Sultan Selim Camii de denilen bu cami Selçuklu tarzını Tonozlu düz çatılıdır. Cami üzerinde 100 yıl önce onarıldığını gösteren bir kitabe vardır. MÜŞTEMĐLATI caminin bir : 1 adet minaresi, imam ve müezzin odaları bulunan şadırvanı ve tuvaleti mevcut olup güney ve batı yanında küçük bir mezarlık mevcuttur. TARĐHÇESĐ : 634-640 yıllarında yapıldığı, 16. yy. da yeniden inşa edildiği veya büyük bir onarımdan geçirildiği tahmin edilmekte olup, üzerinde yaklaşık 100 yıl önce onarımdan geçirildiğini gösteren bir kitabe vardır. Đlimiz Merkez H. Neccar Camii’nin Tarihçesi ĐLĐ : Hatay ĐLÇESĐ : Antakya ADRES : Yeni Camii Mah. Kurtuluş Caddesi / ANTAKYA CAMĐNĐN ADI : Habibinneccar Camii YAPILIŞ TARĐHĐ : 1223-1227 BĐLGĐ DERECESĐ : Tahmini DÖNEMĐ : Osmanlı YAPTIRANI : Belli değil MĐMARI : Belli değil MÜLKĐYETĐ : Vakıflar Genel Müdürlüğü MĐMARI ÖZEL. : Osmanlı mimarisini yansıtır. Caminin altında H. Neccar’ın türbesi, yanında Đsa (AS)’ın elçilerinin mezar-ı şerifleri, 1 ad. Selçuklu tarzı minaresi, taş işlemeciliği ile dikkati çeken taç kapı üzerinde bir kitabe mevcuttur. 150 MÜŞTEMĐLATI : Şadırvanı, tuvaleti ve cami avlusu etrafında 5-6 odadan müteşekkil medreseler olup, bu medreselerde hafız yetiştiren Kur’an Kursu mevcuttur. Đlimiz Merkez Şeyhali Camii’nin Tarihçesi ĐLĐ : Hatay ĐLÇESĐ : Antakya ADRES : Şeyhali Mahallesi / ANTAKYA CAMĐNĐN ADI : Şeyhali Camii YAPILIŞ TARĐHĐ : 1317 BĐLGĐ DERECESĐ : Tahmini DÖNEMĐ : Osmanlı YAPTIRANI : Belli değil MĐMARI : Belli değil MÜLKĐYETĐ : Vakıflar Genel Müdürlüğü MĐMARI ÖZEL mahfili mevcuttur. : Taş yapı olup, mermer sütun üzerine üst müezzin MÜŞTEMĐLATI caminin etrafında : 1 ad. minaresi, şadırcanı, tuvaleti mevcut olan bu 4 ad. oda (Medrese) mevcuttur. TARĐHÇESĐ üzerindeki : Şeyh Ahmet Kuseyri’nin namına yaptırılan bu cami H. 988 tarihli türbe kitabesi bu tarihten önce de bir caminin bulunduğunu gösterir. Caminin 1317 tarihli onarım kitabesi vardır. Đlimiz Merkez Yeni Camii’nin Tarihçesi ĐLĐ : Hatay ĐLÇESĐ : Antakya ADRES : Yeni Camii Mahallesi / ANTAKYA CAMĐNĐN ADI : Yeni Camii YAPILIŞ TARĐHĐ : 1166 151 BĐLGĐ DERECESĐ : - DÖNEMĐ : - YAPTIRANI : Müftü Mehmet Efendi MĐMARI : Bilinmiyor MÜLKĐYETĐ : Vakıflar Genel Müdürlüğü (Özel Vakıf) MĐMARI ÖZEL. : Taş yapı, sac kurşun MÜŞTEMĐLATI : Şadırvan, 10 ad. tuvalet, imam-hatip, müezzin-kayyım hizmetli ve okuma odası. Bahçe avlu ihate duvarı 1 ad. lojmanı mevcuttur. Đlimiz Merkez Mahremiye Camii’nin Tarihçesi ĐLĐ : Hatay ĐLÇESĐ : Antakya ADRES : Yeni Camii Mahallesi Uzunçarşı / ANTAKYA CAMĐNĐN ADI : Mahremiye Camii YAPILIŞ TARĐHĐ : 16. yy. BĐLGĐ DERECESĐ : Tahmini DÖNEME : Osmanlı YAPTIRANI : Belli değil MĐMARI : Belli değil MÜLKĐYETĐ : Vakıflar Genel Müdürlüğü MĐMARI ÖZEL. : Ahşap çatılıdır, cami avlusuna uzun bir tünelden geçilerek girilir. Mihrabının etrafında kendi ekseninde dönen iki mermer sütun vardır. MÜŞTEMĐLATI : Caminin giriş tüneli üzerinde 1 ad. minaresi, şadırvanı, tuvaleti ve imam odası mevcuttur. TARĐHÇESĐ : 16. yy. eseridir. 152 Đlimiz Yayladağı Đlçesi Kasım Bey Camii’nin Tarihçesi ĐLĐ : Hatay ĐLÇESĐ : Yayladağı ADRES : Çamaltı Mahallesi / YAYLADAĞI YAPILIŞ TARĐHĐ : 1510 BĐLGĐ DERECESĐ : Tahmini DÖNEMĐ : Osmanlı YAPTIRANI : Kasım Bey MĐMARI : Bilinmiyor MÜLKĐYETĐ : Vakıflar Genel Müdürlüğü MĐMARĐ ÖZEL. : Taş yapı, müstakil üzeri ahşap kiremit ve kubbesiz. MÜŞTEMĐLATI : Mezarlık, son cemaat yeri, sermahfeli, çeşme, tuvalet ihate duvarı vardır. TARĐHÇESĐ : 1510 yılında Kasım Bey tarafından yaptırılmıştır. Đlimiz Belen Đlçesi Kanuni Sultan Süleyman Camii’nin Tarihçesi ĐLĐ : Hatay ĐLÇESĐ : Belen ADRES : Kurtuluş Caddesi / BELEN CAMĐNĐN ADI : Kanuni Sultan Süleyman Camii YAPILIŞ TARĐHĐ : Miladi 1553-1515, Hicri 960 Zilkade BĐLGĐ DERECESĐ : Kesin DÖNEMĐ : Kanuni Sultan Süleyman MĐMARI : Belli değil MÜLKĐYETĐ : Vakıflar Genel Müdürlüğü MĐMARĐ ÖZEL. sahiptir. : Tek kubbeli, taş duvarları kireçle örülen bir yapıya 153 MÜŞTEMĐLATI TARĐHÇESĐ : Küçük mezarlığı, abdest alma yeri ve tuvaleti mevcuttur. : Caminin yapılmasını Sultanul Azam ve Hakanul Efhan ümmetinhizmetkarı Selim Han oğlu Malik Sultan Süleyman Han Hicri 960 senesi Zilkade ayında emretti. Kiliseler : Đskenderun : Aziz Hanna Kilisesi (Ortodoks); Aziz Cora Kilisesi (Ortodoks), Aziz Nikola Kilisesi, Karasun Manuk Ermeni Kilisesi (Antakya) Türbeler : Antakya : Habib-i Neccar Türbesi, Habib-i Neccar Mağarası, Şıh Yusuf Hekim Ziyareti, Şeyh Ahmet Kuseyri Türbesi. Belen : Abdurrahman Paşa Mezarı (kümbet) Kırıkhan : Beyazıt Bestami Camii ve makamı (Darb-ı sak kalesi) Samandağ : Hızır A.S. Makamı Hanlar : - Payas Sokullu Mehmet Paşa Külliyesi - Belen Kanuni Sultan Süleyman Hanı ve Hamamı - Bakras Sultan Hanı (Hasan Paşa Hanı) Antakya : Kurşunlu Han, Tütün Hanı, Esat Ağa Hanı, Yeni Han Çeşmeler : Zugaybe çeşmeleri 30 adet olup Asi Nehri ile dağlar arasında eski Antakya mahallesinde bulunmaktadır. 154 Köprüler : Payas Sokullu Köprüsü, Murat Paşa Köprüsü, Bakras Han Köprüsü, Demir Köprü (Hitit Köprüsü) Müzeler : Hatay Arkeoloji Müzesi : Müzede toplam 10 162 parça eser bulunmaktadır. Müzedeki mozaikler 2. ve 5. yüzyıllar arası Roma ve Bizans dönemlerini kapsamakta olup mozaiklerde mitolojik olaylar ve kişiler sembolize edilmektedir. Arsuz ( RHOSUS ) Đskenderun’un 33 km güneyinde Akdeniz kıyısında bir yunan kolonisidir. Selukos I. Nicotor zamanında önem kazanmıştır. Orta Çağ’da Part Ponel adıyla bilinmektedir. Liman ve kent kalıntılarının bir bölümü su altındadır. Çevrede bir nekropol, antik yol, mozaik ve yapı kalıntısı vardır. Bir tatil beldesidir. Festivaller ve özel kutlama günleri : Festivaller ve Belirli Günler: Hatay'da Đskenderun, Antakya ve Dörtyol'da her yıl Kültür ve Turizm Festivalleri düzenlenmektedir. Ayrıca Hatay'ın Đlçelerinin kurtuluşları belirli günlerde kutlanmaktadır. FESTĐVALLER: - 01-05 Temmuz Đskenderun Uluslararası Turizm ve Kültür Fest. - 19-23 Temmuz Antakya Festivali - 19 Aralık Dörtyol Portakal Festivali - Yayladağı Festivali (Ağustos ayının ikinci Cumartesi-Pazar Günü) BELĐRLĐ GÜNLER: 08 Ocak Erzin'in kurtuluşu 09 Ocak Dörtyol'un kurtuluşu 19 Aralık Đlk Kurşun Atılmasını Anma Günü (Dörtyol’da) 29 Haziran St.Pierre Günü (Katolikler için) 05 Temmuz 1938 Türk Askerlerinin Hatay'a girişi (Kutlama törenleri Đskenderun'da yapılır.) 155 23 Temmuz Hatay'ın kurtuluşu (1939) 15 Kasım Hassa'nın kurtuluşu (1921) 06 Temmuz Kırıkhan'a Türk Askerlerinin girişi (1938) 08 Temmuz Reyhanlı'ya Türk Askerlerinin girişi (1938) Gelenek Görenekler EVLENME GELENEĞĐ Evlenmelerde, toplumsal konum, geçim düzeyi ve etnik ayrılıklar belirleyici etkenler arasındadır. Antakya, Đskenderun gibi merkezlerde bu anlayış büyük ölçüde değişmekle birlikte, öbür ilçeler ve kırsal kesimde etkisini sürdürmektedir. Genelde görücü yöntemi yaygındır. Görücü gidilen kızın yanında, ailesinin de özellikleri soruşturulur. Olumlu sonuç alınırsa, babası, birkaç kişi ile kızı istemeye “Dünürlüğe” gider. Bu “Söz Kesimi” anlamındadır, nişan-düğün tarihleri çeyiz, başlık kararlaştırılır. Başlık, Antakya’da “Hak”, Reyhanlı’da “Kan Parası”, Samandağ’da “Besleme Hakkı” diye adlandırılır. Nişan salonda değil ise kız evinde yapılır. Kadın-erkek eğlenilir. Kimi yerlerde ise mevlit okutulur. Düğün genellikle pazar ya da perşembe günü yapılır. Kentlerde nikah çağrısı, kasabalarda ise “Okuntu” gönderilir. Đskenderun’da “Maşta” denen kadın, kapı kapı gezerek düğüne davet eder. Düğünden bir gece önce kına gecesi yapılır. Aynı gün gündüz gelin hamamı yapılır. Düğün günü kız evinde yüksek bir ağaca bayrak çekilir. Düğünler genellikle yemekli olur. Bir hafta öncesinden ekmek açılır, etli yemekler ağır basar, konuklara yörede “Tini” denen incir rakısı sunulur. Kına gecesi, kız evine getirilen çeyiz, kız evininkiyle birlikte oğlan evine gönderilir. Gelin odasında sergilenir. Ertesi gün düğün alayı gelin almaya gelir. Đkindiye doğru, gelin arabaya bindirilir. Anası ve kız kardeşi de yanında oturur. Alay, gelin arabasının arkasından gelir. Gelinin kapısına eve bağlı olsun diye bir topak hamur yapıştırılır. Ertesi gün, Đskenderun ve Yayladağı'nda “Süpha Günü” diye adlandırılır. Kadınlar çeşitli armağanlarla gelin görmeye gider. Birkaç gün sonra kız evine gidilir, akrabalar yemeğe çağrılır. DOĞUM VE ÇOCUKLA ĐLGĐLĐ GELENEKLER Yakın yıllara değin, bağ, bahçe ve tarla tarımı Hatay’ın başlıca geçim kaynağıydı. Çocuk ailenin işgücünü oluşturuyordu. Geçmişte 6’dan az çocuğu olanların kınandığına rastlanmıştır. Erkek çocuğa daha çok önem verilir. Çocuğu olmayanlar yatıra gider, mum diker ve adak adar. Doğumda çocuğun göbeğini kimi yerlerde gelinin kaynanası ya da eltisi keser. Çocuk doğar doğmaz yıkanır, 156 terlememesi, ter kokmaması için tuzlanır. Çocuğun yaşaması dileğiyle, erkek çocukların saçları kesilir, tepede bir tutam bırakılır. Uzadıkça çevresi kesilir. Bu yedi yaşına kadar sürer sonra adağın yapıldığı yatıra gidilir, saç törenle kesilir. Yörede, diş hediği geleneği yaygındır. Bir kalbura Kur’an, ayna, makas, kitap ve altın konur. Çocuk da bunların üstüne oturtulur. Cuma selası verilirken, kaynatılan hedik, çocuğun başından dökülür. Dişleri sağlam olsun diye, sağlam dişli birinin ağzına aldığı hedik ipliğe dizilir, çocuğun omuzuna iğnelenir. Yöresel El Sanatları : Sanayileşme ve Kentleşmeyle birlikte Hatay'da dokumacılık ve Đşlemeciliğe dayalı el sanatları yavaş yavaş ortadan kalkmıştır. Günümüzde küçük çapta sürdürülen el sanatları ipek dokumacılığı, ağaç oymacılığı, hasır örmeciliği, taş işlemeciliği ve defne yağı kullanılarak yapılan defne (gar) sabunu yapımıdır. Đpek dokumacılığı Samandağ ve Harbiye yöresinde aile işletmelerinde sürdürülmekte olup, büyük ilgi çekmektedir. Harbiye'de eski uygarlıklara ait tarihi eserlerin taklitleri taş üzerine işlenerek üretilmekte ve pazarlanmaktadır. Altınözü'nün Paslıkaya ve Antakya'nın Sofular Köyünde üretilen sap ve hasır örme işleri turistler tarafından çok ilgi çekmektedir. Özellikle hasır tabak ve tepsiler Hatay'ın simgesi haline gelmiştir. Ağaç işlemeciliği ildeki köklü zanaatlardandır. Mobilyacılığa bağlı olarak gelişmiştir. Yöresel Yeme Đçme Alışkanlıkları ve Yemek Çeşitleri : Mutfak kelimesi hem yemek hazırlanan, pişirilen yeri, hem de bir şehir veya ülkenin yemek çeşitleri yönünden sahip olduğu zenginliği ifade etmek için kullanılır. Dünya mutfakları içinde Türk Mutfağı nasıl özel bir yere sahipse, Hatay Mutfağı'nın da Türk Mutfağı içinde özel ve önemli bir yeri vardır. Hatay Mutfağı'nın çoğu yiyecekler yönünden sadece komşu illerle değil, Halep'ten Đç Anadolu'ya kadar genişleyen bir bölge ile de ortak yönleri vardır. Özellikle benzer yöntemlerle üretilen yemak ve ekmek türleri bölge illerinin ortak yönlerini oluşturur. Ama bu 157 benzerlik belli bir yere kadardır. Çünkü Hatay Mutfağı genel olarak ele alındığında Hatay Yemeklerinin malzeme, yöntem ve lezzet bakımından belirtilen yörelerin yemeklerinden büyük ölçüde farklı olduğu görülür. Hatta Hatay Mutfağı'nın ürünü olan bazı yiyecek maddeleri ile onlardan yapılan yemek türlerine komşu illerde rastlanmaz. Ayrıca soğuk meze ve tatlı türleri sayıca diğer illerle kıyaslanmayacak kadar çok ve lezzet yönünden emsalsizdir. Kebapların, aşların ve sulu yemeklerin önemli bir yer tuttuğu Hatay Mutfağı'nda yemeklerin lezzetini baharat, acı ve ekşi tayin eder. Ancak kullanılan baharat ve acı, iştah açıcılık oranını aşmaz, hiçbir zaman vücuda zarar verecek ölçüye ulaşmaz Yörede yetişen bütün yenilebilir bitki türleri mutlaka ya bir yemeğin hammaddesi olur, ya da başka bir yemekte çeşni verici olarak yerini alır. Yemek bileşimine giren maddeler birbirini tamamlayıcı şekilde ve makul bir denge içinde kullanılır. Ayrıca gerek yemeklerde, gerek çiğ olarak bol miktarda şifalı bitkiye ( kekik, nane, maydanoz ) yer verilir. Başka bölgelerde ilaç olarak kullanılan kekiğin burada salatası da yapılır. Yörede yetişen ürünler içinde ilk sıralarda yer alan zeytin hem sofralık olarak çeşitli şekillerde hazırlanır, hem de yağ çıkartmak üzere üretilir. Yağlar içerisinde özel bir yere sahip olan zeytinyağı yöremizde doğal olarak tüketilir ve Hatay Mutfağı' nda diğer yağlarla kıyaslanmayacak kadar büyük yeri vardır. Özellikle "Su Zeyti" adı verilen doğal yağ çok ünlü ve değerlidir. Oruk: Et, bulgur, baharat yoğrulup elle oyulduktan sonra içine ceviz veya fıstık ile yağda kavrulmuş kıymanın doldurulup kapatılarak fırında veya yağda kızartılmasıyla yapılan bir çeşit içli köfte. Kaytaz Böreği: Hamurdan yapılan bir çeşit kıymalı börek. Katıklı Ekmek ( Ispanaklı Ekmek ) : Ispanak, çökelek ve diğer malzemeler eşliğinde hazırlanan katık çarşı fırınlarında hamur içerisine konulması ile yapılır. Özellikle Antakya fırınlarında yapılabilen bu ekmek, oldukça ince ve lezzetli olur. 158 Peynirli Künefe : Hatay'ın en meşhur tatlısı olan künefe ise içine taze peynir konulan tel kadayıftır. Künefe Hatay'ın simgesi olup ülkenin çeşitli yerlerinde bile büyük kentler ve turistik yörelerde Hatay Künefesi olarak üretilip satılmaktadır. Tepsi Kebabı: Köfteye benzer. Hazırlanan kıymayı tepsi içine yayıp fırında pişirilen bir çeşit kebaptır. Mumlu kağıt üzerine yapılan ve fırında pişirilenine halk arasında "kağıda kebap" denilmektedir. Ekşi aşı : Su ile domates suyunun çeşitli baharatlar eşliğinde kaynatılarak içine küçük içli köfteler konulması ile yapılan sulu yemek. Đçli köfteler küçük olup, içleri et yerine yağ ve çeşitli baharatla doldurulmuştur. Yoğurt aşı : Su ile tuzlu yoğurdun suyun içinde kaynatılarak içine küçük içli köfteler atılması ile yapılan sulu yemek. Đçli köfteler küçük olup, içine et yerine yağ ve baharat konularak yapılır. Ayrıca Đskenderun'da Mercan, Çipura, Logos, Karides gibi deniz ürünleri bol ve ucuz olarak lokantalarda yenilebilmektedir. Yöresel Giyim Kuşam ve Süs Eşyaları : Đldeki toplumsal gelişme giyim kuşamda geleneksel öğelerin değişmesini hızlandırmıştır. Kent yaşamının kırsal kesim üzerindeki etkisinin artması, modanın yaygınlaşması sonucunda kadın ve erkek giyiminde - yer yer rastlanan şalvar dışında geleneksel özellikler tümüyle ortadan kalkmıştır. YÖRESEL FORKLOR KIYAFETLERĐ 159 G.2. TURĐZM ÇEŞĐTLERĐ ĐNANÇ TURĐZMĐ Đnsanın varolduğu andan bugüne inanç, onun kimliği ve yaşamına yön vermeye devam etmektedir. Đnsanlık tarihinde dinin önemi ve toplum yaşamındaki rolü bugün de sürmektedir. Anadolu, dinlerin uğrak yeri, farklı inançlara sahip insanların birlikte yan yana yaşadıkları topraklar olarak dünyanın en ilginç yöresidir. Gerek ilk çağ medeniyetlerinin Anadolu’da gelişmesi, gerekse Hıristiyanlığın ilk dönemlerinde havariler, ortaçağda ise Museviler bulundukları ülkelerde karşılaştıkları ağır baskı ve yok etme politikaları sonucu bu topraklara sığınmışlardır. Bu nedenle, Anadolu’da Đslamiyet’e ait eserlerin yanı sıra çok sayıda kilise, sinagog ve diğer mabetlerle dini eğitim veren okul ve vakıf bugüne kadar varlıklarını sürdürmüştür. Tarihin canlı tanıkları durumundaki farklı uygarlık ve inançlara ait bu eserlerin en güzel örneği Hatay Đlimizde görülebilir. HATAY ĐL’ĐNDE ĐNANÇ TURĐZMĐKAPSAMINA ALINAN ĐBADET YERLERĐ A)ĐSLAM DĐNĐNE AĐT ĐBADET YERLERĐ 1-ULU CAMĐĐ (Sultan Selim Camii): Yapıldığı dönem itibariyle Antakya’nın en eski camisi olan Ulu Camii’nin Memluk dönemi eseri olduğu sanılmaktadır. Kitabelerden, caminin ve minaresinin çeşitli dönemlerde tamir edildiği anlaşılmaktadır. Antakya’da bunlardan başka Mahremliye Camii (Girişindeki tünel ve mihrap etrafındaki sütünceler ile ilgi çekicidir), Nakip Camii, Yeni Camii, Civelek Camii, Meydan Camii ve Şeyh Ali Camii gibi hepsi de Osmanlı dönemi eseri olan camiler vardır. Bunlar kubbeli ve ahşap çatılı olmak üzere iki ayrı tipte inşa edilmişlerdir. Camilerde bazıları kalın gövdeli ve şapkalı, bazıları ince gövdeli, şerefeli ve külahlı olmak üzere iki tip minare dikkati çekmektedir. 160 2-HABĐB-Đ NECCAR CAMĐĐ: Habib-i Neccar Cami, şehirde yapılan ilk cami olarak bilinmektedir. Baybars zamanında eski bir tapınağın yerine yapılan cami, IX. yüzyılda depremden zarar gördüğü için yeniden yapılmış ve minare eski şeklini korumuştur. Kitabesinde yeniden yapım tarihi olarak hicri 1275 yazmaktadır. Caminin bir köşesinde, Hz. Đsa tarafından gönderilen resullere ilk defa inanan ve onları korurken şehit olan Habib Neccar'ın türbesi vardır. Habib-i Neccar, M.S. 40'lı yıllarda Antakya’da yaşamıştır. Roma döneminde Antakya halkı putperest olduğu için, Cenab-ı Hak Hz. Đsa'ya Antakya halkı için iki resul göndermesini emreder. Hz. Đsa Antakya halkı için 2 resul, daha sonrada bir resul daha gönderir. Resullerin halkı irşada devam etmesine ilk inanan Habib-i Neccar olur. Antakyalılar bu olaya inanmayarak, resulleri taşlayarak öldürmeye karar verirler. Habib-i Neccar uzaklardan koşup gelerek, resullerin doğru söylediklerini ve onlara inanmaları gerektiğini söyler. Burada bulunan putperestler Habib-i Neccar'a bunlar seni kandırmışlar, ya eski dinine dönersin ya da ölürsün şeklinde tehdide başlarlar. Bu müritler dediklerini yaparak Habib-i Neccar’ı öldürürler. Habib-i Neccar’ın şehit edilmesi ile ilgili bir çok rivayet vardır. Bunların en yaygın olanı ve halkın anlattığı olay şöyledir: Habib-i Neccar’ın başı Silpiyus dağında vücudundan ayrılır. Vücuttan ayrılan baş yuvarlanarak bugün cami ve türbesi bulunan yere gelir. (Bugün vücudu, şehit edildiği mağarada başı ise caminin yanında bulunan türbededir) Başka bir rivayete göre de Habib-i Neccar kopan başını koltuğu arasına almış, Kur'an’dan ayetler okuyarak bir süre dolaşmış ve bugün türbesi bulunan yere kadar gelerek buraya düşmüştür. 3-KANUNĐ SULTAN SÜLEYMAN CAMĐĐ (Belen) 1553 yılında Kanuni Sultan Süleyman tarafından Belen'de yaptırılmıştır. Cami, kervansarayın batısında tek kubbeli kübik bir yapıdır. Pencere sayısının çokluğu nedeniyle harimi oldukça aydınlıktır. Kesme taştan yapılmış güdük bir minaresi vardır. 161 4-SOKULLU KÜLLĐYESĐ VE CAMĐĐ (Payas-Dörtyol) Payas'ta Sokullu Külliyesine bitişik ters "T" planlı bir camiidir. Mimar Sinan'ın eseridir.Taç kapısı süslemeleri (mukarnaslı )dikkati çeker. 1574- 1575 yıllarında yaptırılmıştır. Avlu çevresinde medrese ve ortada cami ile yaşıt tarihi zeytin ağacı vardır. 5-BEYAZĐT BESTAMĐ TÜRBESĐ (Kırıkhan) Kırıkhan’ın kuzeyinde Alabeyli Köyü’nün hemen önünde bir tepe üzerinde Darbısak kalesinin yanındadır. 19.yüzyıl sonlarında burada Karamürselzade Mustafa Şevki Paşa tarafından Đslam evliyası Beyazid-i Bestami adına bir camii ve ziyaret yeri yaptırmıştır. Cami ve Beyazid-i Bestami makamı her yıl binlerce ziyaretçi tarafından ziyaret edilir. 6-HZ.HIZIR ZĐYARETGAHI (Samandağ) . Dünyada ve Türkiye' de "Hızır"inancının en güçlü olduğu ve en çok hızır ziyaretinin bulunduğu yer Hatay ilidir. Samandağ'ın Deniz mıntıkasındaki Hz. Hızır Ziyaretgahıdır. 7- ŞEYH AHMET KUSEYRĐ CAMĐ VE TÜRBESĐ Antakya - Yayladağı yolu üzerinde bulunan Şenköy’dedir. 16. yüzyılda yaşamış olan Şeyh Ahmet Kuseyri’nin Türbesi’nin birçok hastalığa şifa olduğuna inanılmaktadır. Türbe, bu inançla yalnız yurt içinden değil yurt dışından da yoğun ziyaretçi akınına uğramaktadır. 162 B)HIRĐSTĐYAN DĐNĐNE AĐT ĐBADET YERLERĐ 1-ST.PĐERRE KĐLĐSE Antakya-Reyhanlı yolu üzerinde, kentten 2 km. uzaklıkta Habib-i Neccar Dağı eteklerindedir. Doğal bir mağara iken eklemelerle kiliseye dönüştürülen St. Pierre'nin, dünyanın ilk kilisesi olduğuna inanılmaktadır. Ayrıca tarihte ilk defa bu kilisede Hz. Đsa'nın dinini tanıyanlara "Hristiyan" denmiştir. Kilise, Đsa'nın 12 havarisinden biri olan St. Pierre'nin Đsa'nın ölümünden sonra Hristiyanlığı yaymaya çalıştığı yer olarak önemli bir dini merkezdir. 1963 yılında Papa 6. Paul tarafından hac yeri olarak ilan edilmiştir. Her sene 29 Haziran günü burada tören düzenlenmektedir. Kilisenin zemininde mozaik kalıntıları, duvarlarda ise freskler bulunmaktadır. Apsis'in sağında kayalardan sızan suyun toplandığı küçük bir havuz (vaftiz suyu), solunda ise saldırılar sırasında kaçmak için kullanılan gizli tünelin girişi vardır. Tünelin sonundaki günahkarlar hamamında cehennem kayıkçısı Haron kabartması yapılmıştır. 2-RUM ORTODOKS KĐLĐSESĐ (Aziz Pierre ve Aziz Paul Kilisesi) Yapımına 1860 yılında başlanmış1872 yılında meydana gelen depremden dolayı büyük çapta zarar görmüş ve 1875 yılında yapımına yeniden başlanarak 1900 yılında tamamlanmıştır..Kilisede dikkate değer ikonalar, ahşap işçiliği yansıtan bölümler bulunmaktadır. Antakya'da halen kullanılmakta olan kilise, Hürriyet caddesi, Kilise sokakta yer almaktadır. 3- ST. SĐMON STĐLĐT MANASTIRI (Samandağı) Terk-i dünya tarikatının merkezidir. Burada kilise, vaftizhane, sarnıç ve diğer mimari kalıntılar görülebilir. Stilitler tarikatının kurucusu Saint Simon Stilit (Đ.S. 389-459) olarak kabul edilmektedir. Kilikya ile Suriye'nin birleştiği sınır bölgede doğduğu ve genç yaşta Antakya'da yaşamaya başladığı görülmektedir. Simon bir manastırda aldığı temel din eğitiminden sonra kendini kentin dışında bir hücreye kapattı. Burada 3 yıl yaşadıktan Sonya kentinin yakınında bir dağa çıkarak, burada kendini bir kayaya zincirlemiş ve çevresine çizdiği bir çemberin dışına çıkmadan yaşamaya başlamıştır. Sabrı, dayanıklılığı ve inancı kısa zamanda duyulmuş ve Hristiyanlık dünyasının her yanından hastalar, dertliler, çaresizler 163 vb. Simon'a gelmeye başlamışlardır. Son sütun 13 metre olup en tepesinde 2 metre genişliğinde bir bölüm vardır. Đnsanlardan yatay olarak kaçma umudunu yitiren Simon'un dikey olarak kaçmaktan başka çaresi kalmadığını söyleyenler de çıkmıştır. Terk-i dünya tarikatının merkezi olarak bilinen St. Simon Manastırı, Samandağ-Antakya arasında Antakya'ya 18 km. uzaklıktadır. St. Simon Tepesi denilen ve denizden yüksekliği 479 metre olan bir tepe üzerinde bulunan manastır kalıntıları, 100x150 metrekare’lik bir alan üzerindedir. M.S.VI. yüzyılda St. Simon adına buraya bir manastır yapılmıştır. Burada inzivaya çekilen St. Simon'un, 20 metre yüksekliğindeki taş sütun üzerinde 45 gün yaşamış olması, Guinnes Rekorlar kitabına bir rekor olarak kaydedilmiştir. 4- BARLEAM MANASTIRI (KELDAĞI) Yayladağı ilçesi Keldağ üzerindedir. Keldağ hem Selevukos döneminde, hem de Roma döneminde kutsal yerlerden biriydi. O dönemlerde burada bir Dorik tapınağı vardı. (M.Ö. 3. yüzyıl) M.S. 4. yüzyılda St. Barleam buraya gelerek Zeus heykelini yıkmış ve bir keşişler topluluğu oluşturmuştur. 6. yüzyıl başlarında manastırın güneydoğu köşesinde bir kilise yapılmış, 526 depreminde bu kilise yıkılmıştır. 950-1050 arasında yeniden yapılan manastır, 1268 yılına kadar faaliyetini sürdürmüş, daha sonra da terkedilmiştir. Barleam Manastırına gitmek için Yayladağı ilçesinin Bezge Nahiyesinden sonra yaya olarak iki buçuk saat dağa tırmanmak gerekmektedir. Küçük patika yol, sarp kayalıklar arasından geçmektedir. 5-KATOLĐK KĐLĐSESĐ (Antakya): Günümüzde halen kullanılmakta olan kilise, Kurtuluş caddesi, Kurtuluş sokakta yer almaktadır. 6-AZĐZ NĐKOLA ORTODOKS KĐLĐSESĐ (Đskenderun): 1870 yılında kurulmuş olan kilise,halen Đskenderun’da kullanılmaktadır. Şehit Pamir Caddesindedir.Halen ibadete açık olan kilisede paha biçilmez tablolar ve işlemeler vardır. 164 7-ĐTALYAN KATOLĐK LATĐN KĐLĐSESĐ (Đskenderun) 1600’lü yılların başında Kapuçin Rahipleri tarafından kurulan kilise Mithat paşa caddesi üzerindedir. 1888 yılında büyük bir restorasyon geçiren yapı toplam 14 sütun üzerine oturmuştur. Haftanın her günü ayin yapılmaktadır. 8-MARYO HANNA KĐLĐSESĐ (Arsuz-Đskenderun) Hıristiyanlığın ilk yıllarında bir çok rahip ve keşiş Hz.Đsa’nın öğretisini yaymak için Arsuz ve çevresine yerleştiler. Bunlardan biri Arsuz’a bir kilise yaptıran Aziz Hanna idi. Arsuz’un merkezinde bulunan ve kurucusu adıyla anılan bu kilise halen kullanılmaktadır. 1514 yılında yeniden yapılan kilisede çok sayıda ikona, 1600’lü yıllardan kalma bez üzerine yapılmış çok değerli iki baskı resim vardır.Bu tablolar halen Aziz Hanna Kilisesinin titiz koruması altındadır. 9-MARCĐRCOS ORTODOKS KĐLĐSESĐ (Đskenderun); 1585 yılında kurulan kilise Denizciler caddesi üzerinde bulunmaktadır.Halen yöre halkı tarafından gerek ibadet, gerekse adakta bulunmak için kullanılmaktadır. Marcircos Ortodoks kilisesinde 5 Mayıs Hıdır Đlyas şenlikleri ve 6 Mayıs Aziz’in isim günü kutlamaları yapılmaktadır. 10-ST.MERYEM ANA KATOLĐK KĐLĐSE ve MANASTIRI (Güzelyayla-Belen) 1920 yılında yaptırılan Meryem Ana Kilisesi ve Manastırı’nda sadece yaz aylarında ibadet yapılmaktadır.Đskenderun Latin Katolik Kilisesine bağlı olarak faaliyet gösteren bu kilise 15 Ağustos’ta Meryem Ana’nın göğe yükselmesine adanmıştır. 165 11-ST.ĐLYAS KĐLĐSESĐ (Samandağ): Samandağ’ına bağlı Zeytinli köyündedir. Giriş kapısı üzerinde yer alan kitabesine göre, kilise 1874 yılında yapılmıştır. Kilisede yer alan ikonalar özellikle dikkat çekicidir. Yaklaşık 1 km ötede,kuruluşu 1600’lü yıllara uzanan ve daha çok cenaze törenlerinde kullanılan ikinci bir kilise yer alır. Hemen yanında bir mezarlık mevcuttur.Her iki kilisede bugün ziyarete açıktır. 12-MERYEM ANA HAVUZU (Gözcüler-Đskenderun) Hacı Ahmetli Köy’ünü 8 km geçtikten sonra ulaşılan havuzda Meryem Ana’nın banyo yaptığına inanılmaktadır. Hıristiyanlar tarafından kutsal bir yer olarak bilinir. Özellikle Ortodokslar Meryem Ana’ya adadıkları perhizin son günü olan 14 Ağustos’u burada büyük şenliklerle ketlamaktadır.Civar ağaçlıklı olup doğal güzelliğe sahiptir. 13-MARCĐRCOS TÜRK-HIRĐSTĐYAN ORTODOKS KĐLĐSESĐ (Altınözü) 18.yüzyıl başlarında yapılan kilise 1872 yılında meydana gelen depremde büyük hasar görmüştür. 1897 yılında çok iyi bir şekilde restore edilen kilise yöredeki Hıristiyanların uğrak yeri olup halen ibadete açıktır. 166 14- MARĐA ANA RUM ORTODOKS KĐLĐSESĐ (Altınözü) Altınözü’ne 6-7 km uzaklıkta Tokaçlı köyünde bulunmaktadır.Halen ibadete açık olan kilisenin yapım tarihi tam olarak bilinmemektedir. 15-PROTESTAN KĐLĐSESĐ (Antakya): Taş bina olan kilisenin yapım tarihi bilinmemekle birlikte Fransızlar tarafından yapılmış olup elçilik binası olarak kullanılmıştır. Güney Kore Kwang Lim Metodist kilisesi tarafından kullanılmaktadır. C) MUSEVĐ CEMAATĐNE AĐT ĐBADET YERLERĐ 1-HAVRA (Antakya): Antakya Musevi cemiyetinin kullandığı bir binadır. 1700 yıllarında yapılmış olduğu tahmin edilmektedir. Büyük bayramlarda ve önemli günlerde törenler düzenlenmektedir. Havrada bulunan el yazması Tevrat 500 yıllıktır. 167 D)ERMENĐ CEMAATĐNE AĐT ĐBADET YERLERĐ 1-VAKIFLI ERMENĐ KĐLĐSESĐ (Samandağ) Samandağ’a 5 km uzaklıktadır. Kilise eski bir ipek fabrikasının yerine 1875 yılında kurulmuştur.Đpek fabrikası kapandıktan sonra restore edilerek bugünkü Ermeni Kilisesine dönüştürüldü. Kilise halen kullanılmaktadır. 2-KARASUN MANUK KĐLĐSESĐ (Đskenderun): 1872 tarihinde yapılmıştır. Daha sonra restore edilen bu kilise Ermeni cemaati tarafından kullanılmaktadır. 3-ERMENĐ KĐLĐSESĐ (Belen): Yapım tarihi bilinmemesine rağmen Belen’in kurulduğu dönemlerde yapıldığı sanılmaktadır. 1900’lü yılların başında bölgedeki karışıklıklarda Ermeniler’in Belen’ i terk etmesinin ardından kapatılarak kendi haline tek edilmiştir. Bugün oldukça harap olan kilise günümüzde ibadete açık değildir. 168 ANTAKYA KALESĐ VE SURLAR KÜLTÜR TURĐZMĐ Đstanbul surlarından sonra en uzun surları oluşturmaktadır. çevreleyen duvarlar Helenistik, Bizans dönemlerinde yapılmıştır. Silpius (Habib-i Neccar) Orontes (Asi) Irmağı'na kadar uzanmaktadır. Evliya Çelebi, 44.000 adım uzunluğundaki duvarların büyük blok taşlarla örüldüğünü, çok sağlam ve sık mazgallı olduğunu, 70-80 adımda bir burç bulunduğunu yazmakta ve zamanda duvarların 30 metre uzunluğunda olduğundan ve 360 burçla (Beş katlı) desteklendiğinden bahsetmektedir. Tepedeki iç kaleyi IV. yüzyılda Bizans Đmparatoru Nikefhoros Fokas yaptırmıştır ancak yıkılmıştır. Surların Habib-i Neccar Dağı yamaçlarındaki bölümü sağlamdır. yurdumuzda Antik kenti Roma ve Surlar, Dağı’ndan HATAY ARKEOLOJĐ MÜZESĐ (ANTAKYA MOZAĐK MÜZESĐ) Antakya’da Cumhuriyet Alanı’nda, Asi Irmağı kenarında ve köprü yakınındadır. Hatay’da bilimsel kazı çalışmaları 1932 yılında başlamıştır. Çalışmaların ilk yıllarında çeşitli ve kıymeti büyük olan tarihi eserlere rastlanması bir müze kurulması fikrini doğurmuştur. O yıllarda Fransız idaresinde bulunan Hatay’da hazırlanan bir proje ile çıkan eserlere göre bir müze hazırlanmıştır. 1939 yılında tamamlanan müzede 3 ayrı bilim heyetinin yaptığı hafriyatlar sonucunda çıkan eserler toplanmıştır. Mozaik müzesi olarak planlanan binanın yapımına 1934 yılında başlanmış, Hatay Devleti zamanında tamamlanmış, düzenlemesi uzun sürdüğünden 23 Temmuz 1948’de Hatay’ın Kurtuluş Bayramı’nda ziyarete açılmıştır. Müzenin genişletilebilmesi için yapılan ek inşaat 1974’te tamamlanmıştır. Hitit, Helenistik, Roma ve Bizans dönemlerine ait olan ve Harbiye, Antakya, Atçana , Seleukeia Pieria ile Đskenderun’da bulunmuş eserlerin sergilendiği müze, mozaik koleksiyonlarının zenginliği yönünden dünyada ikinci sırayı almaktadır. Müzede 18.100 parça arkeolojik eser, 1.050 etnografik eser, 13.820 sikke, 1.347 mühür olmak üzere toplam 34.317 adet eser bulunmaktadır. ANTAKYA LAHĐTĐ Bir taşınmazda yapılan temel hafriyatı sırasında bulunmuştur. 5 gün süren bir çalışma ile lahit çıkartılarak müzeye getirilmiştir. Sidamara tipi (sütunlu) lahit için Hatay Arkeoloji Müzesi’nde özel salon yapılmış olan Lahit'in uzunluğu 2.47 metre, genişliği 1.22 metre ve yüksekliği ise 1.20 metredir. Antakya Lahiti’nin 169 M.S. 265-270 yılları arasında yapıldığı tahmin edilmektedir. Bu tarihlemeyi destekleyen önemli bir delil, Roma Đmparatorlarından 2. Gordianus (M.S. 238) ile Đmparator Gallienus ve eşi Salonina’nın (M.S. 253-268) altın sikkeleridir. Gallienus sikkesi M.S. 260-270 yıllarında Roma’da basılmış olan, Lahit’in tarihlenmesinde önemli bir delildir. DEMĐRKAPI Hacıkürüş deresinden gelen şiddetli selleri kontrol edebilmek için Habib Neccar Dağı ile Haç Dağı'nı birbirinden ayıran derin ve dar vadi üzerinde surların devamı niteliğinde, yüksek ve sağlam bir duvar olarak yapılmıştır. Aynı zamanda şehrin giriş kapılarından biri olarak kullanılan bu duvar günümüzde hala ayaktadır. HARON (CHARONĐON) KABARTMASI ST Pierre Kilisesinin 200 m. Kuzeyinde kayalara oyulmuş dev bir masktır. Başında örtü bulunan, tamamlanmamış bir kadın portresini andırmaktadır. Kabartma I. Yüzyılda, Antiochus döneminde bir veba salgını sırasında yapılmıştır. Söylenceye göre, çok sayıda insanın ölümüne yol açan veba salgınını önlenmesi için bir kahine danışılmış, kahinin tavsiyesine uyularak şehri yüksekten gören kayaya yüzü olmayan bir mask oyulmuş ve üzerine de ölümleri önleyecek sözler yazılmıştır. “Cehennem Kayıkçısı Hero “ yada “Günahkarlar Hamamı” adıyla da bilinen kayalığın yüksekliği 23-30 m.dir. Haç Dağı’nın Antakya’yı gören yüzünde hala ihtişamla kente bakmaktadır. TRAJAN SU KEMERLERĐ (KANDRA). Harbiye çağlayanlarından Antakya’ya su getirmek amacıyla Roma Đmparatoru Trajan tarafından yaptırılmıştır. 9 km uzunluğundaki kemerler bugün çok tahrip olmuş bir haldedir. Yöre halkı tarafından Kandra olarak anılan su kemerlerinin az sayıdaki kalıntısı bile projenin mükemmeliyeti hakkında fikirler vermektedir. HARBĐYE Antakya il merkezine 7 km. mesafede olup her tarafı yeşillik olan güzel bir piknik yeridir. Antik çağın ünlü Daphne kentidir. Efsaneye göre Zeus’un oğlu Işık Tanrısı Apollon, ırmak kenarında gördüğü genç ve güzel bir kız olan Daphneye aşık olur ve onunla konuşmak ister. Daphneyi kovalar. Daphne kurtulamayacağını anlar. “Ey toprak ana beni ört, beni sakla, beni koru” diye yalvarır. Daphne ağaca dönüşür. Bu olaydan sonra şiir ve silah zaferleri defne ağacının 170 dalıyla mükafatlandırılır ve Defnenin gözyaşlarının Harbiye’deki şelaleleri meydana getirdiğine inanılmaktadır. Seleukos ve Roma Dönemlerinde çağlayanlarıyla tanınan ve dünyaca ünlü bir sayfiye yeri olan Defne'nin, çok sayıda köşk, tapınak ve eğlence yeri ile meşhur olduğu söylenmektedir. Harbiye, şimdilerde çok ilgi gören mesire yeri, yayla olup aynı zamanda heykeller ve turistik eşya yönünden önemli bir beldedir. Yöredeki tezgahlarda dokunan doğal ipekler ise gerek yurt içinde gerekse yurt dışında çok aranan kumaşlardandır. KOZ KALESĐ (KÜRŞAT KALESĐ) Altınözü’ne bağlı Koz Köyü'nün yakınındadır. Eski çağlarda kullanılan ve Altınözü tarafından gelip Harbiye’den geçerek Antakya’ya gelen Kuseyr yolu üzerindedir. Bu kalenin Antakya’nın güney bölgesini emniyet altına almak amacıyla Antakya Prensliği döneminde yapıldığı sanılmaktadır. Antakya Latin Patriğinin de ikamet ettiği yer olan kale, 1268 yılında Baybars tarafından kuşatma sonucunda teslim alınmıştır. Bir tepeyi içine alacak şekilde yapılan kalenin sadece büyük blok taşlarla inşa edilmiş olan yarım daire şeklindeki iki burcu ayakta olup, diğer kısımları harap ve belirsiz durumdadır. TĐTUS (VESPASĐANUS) TÜNELĐ Samandağ’ın 5 km. kuzeyinde denize hakim yamaçlarda M.Ö. 300 yıllarında Seleuykos Nikator tarafından kurulan ve kurucusunun adı ile anılan şehirdir. Şehrin, dağın hemen bitiminde, dağdan gelen derelerin ağzında bir iç limanı vardı. Sellerin bu limanı doldurması tehlikesi ortaya çıkınca imparator Vespasianus zamanında dağ delinerek bir tünel açılması kararlaştırılmıştır. Tünel, Titus zamanında tamammış ve derenin önü bir duvarla kapatılarak sel suları yüksekliği 7 metre ve genişliği 6 metre olan bu tünel vasıtası ile uzaklara akıtılmış ve böylece limanın su altında kalması engellenmiştir. 130 metresi tünel, kalanı ise açık kanal halinde olan tünelin uzunluğu girişten Çevliğ'e kadar 1380 metredir. Tünelin deniz tarafındaki girişine göre sağ tarafta 100 metre kadar uzaklıkta kaya mezarları bulunmaktadır. Burada kayalara oyulmuş mağaraların içinde bulunan çok sayıda mezarın en çok ilgi çekeni, çukurun tabanındaki geniş mağaradır. Đçinde çok sayıda mezar bulunan bu mağara diğerlerinden farklı yapılmış, yüksek ve gösterişli bir mezar nedeniyle halk arasında ''Beşikli Mağara'' olarak anılmaktadır. Antik şehrin yerleşim yerinin yukarı kısımlarında tapınak kalıntılarına da rastlanmaktadır. Bunlardan başka, 171 Mağaracık Köyü civarında da çok sayıda mağara vardır. DOR MABEDĐ (ZEUS TAPINAĞI): Kapısuyu yöresinde, Çevlik bölgesine hakim bir tepede, sütun kalıntıları görülmektedir. HIDIRBEY’DE ÇINAR AĞACI 800-1000 yaşlarında olduğu tahmin edilen ve halk arasında 2000-3000 yaşlarında olduğuna inanılan bir ağaçtır. Gövdesinin çevresi 35 m.dir. Bu ağacın Hz.Musa’nın asasının āb-ı hayat ( ölümsüzlük suyu) sayesinde filizlenip kök salması sonucunda meydana geldiğine dair efsaneler anlatılmaktadır. ATÇANA (ALALAH) HĐTĐT SARAY HARABELERĐ Antakya-Reyhanlı karayolunun 22. kilometresinde yolun sağında yer almaktadır. M.Ö. 15. ve 19. yüzyıllara ait iki saray kalıntısı mevcuttur. Atçana Höyüğü antik şehrinin kalıntısıdır. Đlk iskan M.Ö. 3400 yılında başlamıştır. Mısırlılar, Mitaniler, Mezopotamya devletleri ve Etiler gibi kavimlerin de yerleşim alanı olarak kullandığı 17 yerleşme tabakası mevcuttur. 4. ve 7. tabakalarında büyük saraylar vardır ve en eski olanı 7. tabakada yer alan Babil Kralı Hammurabi ile Çağdaş Yamhat ve Hitit Prensi Yarım-Lim tarafından inşa ettirilmiştir. Bu saray M.Ö. 18. yüzyıla aittir. M.Ö. 15. yüzyıla ait 4. tabaka sarayı bu sarayın hemen bitişiğindedir. Kral Nigme-Pa’ya aittir. Saraylar taş temeller üzerine kerpiçle inşa edilmiş olup daireler bir iç avlunun etrafında sıralanan mekanlar dizini halindedir. ĐMMA ANTĐK KENTĐ Antakya-Cilvegözü yolu üzerinde, Reyhanlı yakınlarında Roma ve Bizans dönemlerinde “Đmma” adıyla anılan bir yerleşim yeridir. Şimdi burası piknik yerleri ve çay bahçeleri ile ünlüdür. TELL TAĐNAT Yapılan kazılarda bir Hitit sarayı ile tapınağın ortaya çıkarıldığı Tainat’ta bulunan eserler bugün Hatay Arkeoloji Müzesi’nde sergilenmektedir. KIZLAR SARAYI (KASR-EL BENET) Reyhanlı-Halep asfaltı üzerinde (Tampon bölgede) bulunmaktadır. Bu sarayın bölgeyi kontrol altında tutan bir merkez olduğu ve Bizans dönemine ait olduğu sanılmaktadır. Saray girişine iki taraflı kesme iri blok taşlardan oluşan geçitten girilmektedir. Giriş kısmı yıkılmıştır ve orta kısmında yüksek kare planlı bir kule bulunmaktadır. Kule yıkılmaya yüz tutmuştur. Kulenin kuzey tarafında çeşitli oda kalıntılarına rastlanmıştır ve bu odaların sarayı koruyan askerler tarafından kullanıldığı düşünülmektedir. Odalar kulenin doğu tarafında bulunan nişler içerisine yerleştirilmiştir. 8 adet sonradan tahrip 172 edilmiş mezar kısımları ile su deposu alanı da mevcuttur. Kulenin güney tarafında kilise kalıntısına rastlanmıştır. Kızlar Sarayının bütününde malzeme olarak kesme büyük blok taşlar kullanılmıştır. Ayrıca mezarlık kapısı girişinde bir Latin Haç’ı ile rozet motifi yer almaktadır. Kilisenin güney cephesindeki kapı üzerinde alçak kabartma halinde akanthos yaprağı motifi bulunmaktadır. BAKRAS KALESĐ Bakras Kalesi, Antakya-Đskenderun yolu 27. kilometresi üzerinde bulunan Bakras Köyü'nün üst tarafındadır. Kale, köy yolunun batısında, dağların arasında sarp bir tepe üzerinde yapılmıştır.Kale önceleri Belen geçidinin girişini, Antakya kurulduktan sonra ise Seleukos başkentini koruma gayesine hizmet etmiştir. Haçlılar döneminde de Antakya Prensliği’nin kuzeyde en önemli savunma noktası olmuştur. Birkaç defa el değiştirdikten sonra Templier Şövalyeleri’nin eline geçen kale 1268 yılında Baybars tarafından kuşatılarak zapt edilmiştir. Birkaç katlı ve bir alay askeri barındıracak büyüklükte olan kale, genel olarak harap olmaya yüz tutmuş olmakla birlikte bir çok mekanı sağlam durmaktadır. ŞALAN (ŞĐVLAN ) KALESĐ Amanos Dağları üzerinden aşarak Đskenderun Körfezi ile Kırıkhan Ovası’nı birbirine bağlayan eski dağ yolu üzerindedir. Değirmendere yakınında sarp bir tepede yapılmıştır. Hellenistik dönemde yapılan bu kale Bizanslılar ve Haçlılar tarafından gözetleme yeri olarak kullanılmıştır. YAVUZ SULTAN SELĐM KERVANSARAYI (BELEN) Kervansaray başta olmak üzere çarşı, hamam, cami, medrese ve kalesi ile her biri ihtişamlı yapılardan oluşan bir külliye olup, Dörtyol ilçesine bağlı Payas kasabasındadır. Kervansarayın kapısının üzerindeki kitabede Osmanlı padişahı Yavuz Sultan Selim'in veziri Sokullu Mehmet Paşa tarafından "Fani dünyada kalıcı bir eser olması için" 1574’de yapıldığı yazılıdır. Payas cami ve medresesi, kervansaraydan bağımsız olarak yapılmıştır. Sivri kemerli bir portal ile girilen cami, Beylikler Döneminde görülen ters "T" tipi cami planındadır. Son cemaat yeri revaklı ve sekiz kubbelidir. Minaresi son cemaat yerinin batısındadır. Cami avlusu, medrese olarak düzenlenmiştir. Avluda sade bir şadırvan ve Türkiye'de ender bulunan asırlık bir zeytin ağacı vardır. 173 SÜTUNLU LĐMAN ve RAHĐBE KAYA MEZARLARI Arsuz’dan yaklaşık 10 km güneyde, Konacık köyü sahilinde Hellenistik döneminden kalma bir liman kentinin kalıntıları bulunmaktadır. Kaya mezarları Işıklı köyüne giden karayolu üzerindedir. Kazılarda çıkan lahitlerden bunların 5.yüzyıl Doğu Roma döneminden kaldığı tespit edilmiştir. Lahit üzerinde bulunan rahibe figürlerinden mezarların onlar için yapıldığı, lahitlerin yanındaki mozaik tabanının kiliseye ait olduğu ortaya çıkmıştır. ARSUZ (PART-PANEL ROSUZ) Đskenderun’un 32 km güneyindedir. Antakya’ya 90 km uzaklıktadır. Arsuz, antik çağda Doğu Akdeniz’in en önemli liman kentlerinden birisiydi. Kazılarda heykeller, parfüm şişeleri, seramik parçaları bulunmuştur. Sultan 1. Selim zamanında Mercidabık Savaşı (1516) ile Osmanlı topraklarına PAYAS katılmıştır. Antik dönemde “Baias”, SOKULLU daha sonra “Payas” adını alan yerleşim MEHMET PAŞA yeri, esas kimliğini Osmanlı döneminde KÜLLĐYESĐ kazanmış, kitabesine göre 1574 yılında yapımı tamamlanan ve devrin ünlü sadrazamı Sokullu Mehmet Paşa tarafından Baş Mimar Sinan ve Hassa mimarlar teşkilatına inşa ettirilen külliye ile önemli bir iskele ve konaklama merkezi hüviyetini kazanmıştır. Orijinal haliyle külliye, cami, hanikah (medrese), sıbyan mektebi, arasta (çarşı), dua kubbesi, han, tabhaneden (özel olarak tasarlanmış daireler) oluşmaktadır. Genel hatlarıyla yaklaşık 15 dönümlük bir alanı kaplamaktadır. 174 CĐN KULESĐ Sokullu Mehmet Paşa Külliyesi ile deniz kıyısı arasında en yüksek tepeye yapılmıştır. Payas’ta askeri niteliğe sahip ikinci yapıdır. Yapım tarih göz önüne alınırsa kule, kale, iskele, gümrük, tersane ve külliyeden sonra, Payas’ta inşa edilen çekirdek yerleşim dokusunun en büyük halkasını teşkil eder.Limanda yapılan tabyalardan sonra düşman gemilerinin taarruzuna karşı koymak ve Payas kalesinin müdafaa gücünü arttırmak için limana hakim bir nokta üzerine inşa edilmiştir. Kaleye giriş cephede açılan bir kapı ile sağlanmaktadır ve kapının yanında bir zamanlar karşılıklı aslanlar varken bugün mevcut değildir. PAYAS KALESĐ Kale, külliyenin batısında yer alan çevresi hendekle çevrili, yedi burçlu, sekiz kulelidir. 17. yüzyılda Payas’ı gören Evliya Çelebi’nin izlenimleri: “Deniz kıyısında dörtgen biçiminde taştan yapılma bir kaledir. Sekiz tane sağlam kulesi ve her kulede irili ufaklı toplar vardır. En yüksek burcunda ise bal yemez toplar olup limanı korumaktadır. Kalenin duvarı iki kat olup burçları pek sağlamdır. Doğuya bakan kapıda ikişer kat demir kapıları, hendek üzerinde ağaçtan bir köprüsü vardır. Kale içerisinde 300 kadar ev, dizdar ve 70 kadar kale neferi bulunmaktadır.1567 yılında hendeği ile birlikte restore edilmiş bir Osmanlı kalesi olan Payas, 1919 öncesinde ağır suçluların tutulduğu bir hapishane olarak da kullanılmıştır. KĐNET HÖYÜK Dörtyol civarındadır. MANCINIK KALESĐ Payas-Dörtyol arasında sarp bir tepe üzerindedir.1290 yılında yapılmıştır. Ancak günümüzde çok az kalıntısı vardır. 175 ĐSSOS HARABELERĐ Dörtyol-Erzin arasındadır. Đskenderun-Adana karayolunun sol yakasında yer almaktadır. Çevrede su depoları, kemerler, tapınak ve Cenevizlerden kaldığı sanılan kale ve liman kalıntıları vardır. YAYLA TURĐZMĐ TEKNEPINAR (BATIAYAZ) YAYLASI Antakya'dan 20 km. asfalt, Samandağ ilçesinden 17 km. stabilize yolla ulaşım mümkündür. Tarih ve doğanın iç içe olduğu bir yayla köyüdür. Kamp ve piknik alanlarındaki buz gibi billur suları, Akdeniz Bölgesi 'ne özgü her türlü sebze ve meyvenin yetiştirilmesi, Ortadoğu ülkelerine yakınlığı nedeniyle, gerek yerlilerin gerekse Ortadoğu ülkelerinden gelen ziyaretçilerin ilgi odağı durumundadır. Günübirlik yeme içme üniteleri ve kamp yerleri bulunmaktadır. NERGĐZLĐK YAYLASI Güzelyayla'ya 4 km. uzaklıkta olup, asfalt yolla Đskenderun'a bağlıdır. Eleftrik, telefon ve içme suyu şebekesi vardır. BELEN-GÜZELYAYLA (SOĞUKOLUK) Belen ilçesi-Sarımazı Mahallesi yol ayrımından başlayarak, 8 km'lik asfalt bir yol ile, yeşilliğin ve ormanın hakim olduğu virajlı bir güzergahtan çıkılabilmektedir. Belen ve Đskenderun' dan minibüslerle ulaşım mümkündür. Güzelyayla'da yüzyıllardır yayla geleneği sürmektedir. Altyapı sorunları kısmen çözülmüş olan yaylanın denize yakın olması ilgiyi artırmaktadır. Đskenderun Körfezi'nin seyir terası durumunda çam ağaçları 176 ve kır çiçekleri içerisine kurulmuş, eski ve yeni tip yapıları ile gezilmeye ve görülmeye değer, adına türküler ve şiirler yazılan bir yayladır. Kamp kurmaya, pikniğe, orman içinde kısa geziler yapmaya elverişlidir. Yaylada konaklamak için pansiyon tipi evler, günlük yeme-içme üniteleri bulunmaktadır. ERZĐN - KOCADÜZ- ÜÇKOZ- BAĞRIAÇIK KARINCALI YAYLALARI Erzin ve Osmaniye ilçesi insanlarının yaz aylarında yoğun olarak kullandığı, çam ve köknar ağaçları arasında, doğal dokuya uygun tümüyle ahşap, basit yayla evlerinin bulunduğu yaylalar topluluğudur. Birbirlerine yakın olan yaylalar, doğa yürüyüşü (trekking) yapmaya elverişlidir. Yaylaların çevreleri baştan başa çam, ardıç, köknar, kekik, papatya ve diğer kır çiçekleri ile kaplıdır. Yayla evleri yöre halkınca kullanılmaktadır. BELEN ĐLÇESĐ VE ATIK YAYLASI Đskenderun, Kırıkhan halkının rağbet ettiği ünlü Atık Suyu'nun kaynağının bulunduğu Atık Yaylası, Belen ilçesinin bir mahallesi durumundadır. Çam, çınar ve meyve bahçeleri içerisinde bulunan yaylada kır kahveleri, bakkallar hizmet vermektedir. Yerleşim alanlarına ve denize yakınlığı nedeniyle daha çok ilgi görmektedir. Yaylada konaklama tesisleri, günübirlik yeme içme üniteleri vardır. KIRIKHAN DELĐBEKĐRLĐ KÖYÜ VE ÇATALOLUK YAYLASI Delibekirli köyü, Akdeniz Bölgesi'nin, her türlü meyve ve sebzenin yetiştiği bahçeler ve bağlar arasında kurulmuş şirin bir yayla köyüdür. Çataloluk Yaylası köye 7 km. uzaklıktadır. Yüzyıllık çınar ağaçlarının çevrelediği yayladan Kırıkhan ilçesinin içme suyu (Üngüzlü mevkiinden) sağlanmaktadır. Gezilmeye ve görülmeye değer bir yöredir. Delibekirli köyünde günübirlik yeme içme üniteleri, kır lokantaları ve kahveleri hizmet vermektedir. ALAN YAYLASI (KIRIKHAN) Kırıkhan ilçesinden 18 km. uzaklıktadır. Havası, suyu ve doğasıyla çok ünlüdür. Çevresi tümüyle çam ormanları ile kaplı çok geniş bir alana yayılmış yayla, tüm güzelliği ile karşımıza çıkar. Aynı zamanda Đskenderun ilçesine de 40 km’lik stabilize yolla bağlıdır. Bu yol üzerindeki Haymapınar, Değirmendere, Paşaoluk, Akarca ve Çamlıbel Yaylaları Đskenderun ve çevre köylerinin halkı tarafından kullanılmaktadır. Bahar aylarında bin bir çiçeğin açtığı yaylada kamp kurmak ve piknik yapmak isteyenler tüm ihtiyaçlarını yanlarında götürmelidirler. DÖRTYOL (ÇÖKEK) YAYLASI Tümüyle çam, ardıç ve maki türü ağaçlar ve kır çiçekleri kaplı, orman ile iç içe olan yayla 16 km stabilize yolla ulaşılmaktadır. Yörenin ahşap yayla mimarisine ve yer yer betonarme evlere rastlanan yayla, Dörtyol halkı yaz aylarında yoğun ilgi göstermektedir. Kamp kurmak, piknik yapmak ve baş başa gezintiler yapmak isteyenler, çadırlarını, uyku tulumlarını ve yiyeceklerini yanlarında götürmelidirler. 177 TERMAL TURIZM Reyhanlı Hamamat Kaplıcaları Reyhanlı-Antakya karayolu üzerinde Kumlu ilçesinde bulunmaktadır. Yörenin en büyük kaplıcası olup birçok hastalığa iyi geldiği söylenmektedir. Erzin Başlamış Kaplıcaları ve Şifalı Suları Kaplıca ve şifalı maden suyunun çeşitli hastalıklara iyi geldiği söylenmektedir. Erzin ilçesi’ne bağlı Başlamış Köyü’ndeki kayaların çeşitli yerlerinden çıkmaktadır. Erzin içmelerinin suyu hafif tuzlu ve acımsı, karbonatlı, toprak kalevili ve karbondioksitlidir. Reyhanlı Hamamı Reyhanlı Đlçesi’ne 20 km. uzaklıktadır. Türkiye-Suriye sınır kapısının çok yakınında bulunan kaplıcada yaklaşık 5 kaynaktan su çıkmaktadır. Đçme suyu olarak da kullanılabilen kaplıca suyu çeşitli romatizmal hastalıklara iyi gelmektedir. Kisecik Köyü Şifalı Suyu Merkez Đlçeye bağlı Kisecik Köyü’ndedir. Đçildiği zaman mide mitolitesini arttırır, boşalmasını kolaylaştırır. Çok içildiği zaman idrarı arttırarak idrar yollarının ince kumlarının atılmasına ve iltihapların temizlenmesini kolaylaştırır. Hararet derecesi sıcak sular grubuna girecek derecede olup, nevrit, nevralji, kronik romatizmal hastalıklara iyi gelmektedir. ĐPEK YOLU: Suriye üzerinden Antakya, Antalya, Đzmir (Foça), Avrupa hattın izlemektedir. 14. yüzyıldan sonra, Osmanlılar döneminde de önemini sürdüren Đpek Yolu, Yeni Çağda yapılan keşifler sonucu canlılığını yitirmeye başlamıştır. 16. ve 17. yüzyıllarda ipeğin Avrupa'da da üretilmeye başlanmasından sonra eski önemini kaybetme tehlikesiyle karşılaşmıştır. Artan denizcilik faaliyetleri ile de, kervanlar ortadan kalkmaya ve Uzak Doğu ürünleri çekiciliğini yitirmeye başlamıştır. 19. yüzyıldan itibaren, Đpek Yolu kullanılmaz olmuştur. Orta Çağda, Doğunun zengin ürünlerinin Anadolu üzerinden Batıya güvenli bir şekilde sevkini sağlayan Selçuklular, aldıkları önlemlerle ticari faaliyeti canlı tutarak devletin zenginliğini de artırmışlardır. Zira, Orta Çağ Anadolusunda ticaret, devletin zenginliğini birinci derecede etkileyen faaliyetler arasında yer almaktaydı.Selçuklular, yabancılarla ticari 178 anlaşmalar yapmışlar; Hıristiyan tacirlere, Müslüman tacirler gibi Anadolu topraklarında ticaret özgürlüğü tanımışlar; yolculuklarında karşılaşabilecekleri soygunlara ve her türlü zarara karşı devlet güvencesi sağlamışlardır. Ticari yaşamı gözetmek amacıyla ''devlet sigorta sistemini" ilk kullanan ve ayrıca gümrük vergilerinde uyguladıkları indirimlerle ticari hayat özendirmeye çalışan yine Selçuklular olmuştur. Han ve kervansaraylar, bu aktif ortamın önemli görevler yüklenen kuruluşlarıdır. Issız yollar üzerinde kaleyi andıran görünümleri, zengin taş süslemeleri, gelişmiş mekan tasarımlar ile, mimari açıdan da etkisi büyük olan bu görkemli yapılar, belli bir ulaşım programının ve güçlü bir yol politikasının uygulanması bakımından titizlikle ele alınmışlardır. Gerek Selçuklu gerekse Osmanlı dönemlerinde inşa edilen kervansaraylarda, kervanlar askeri birlikler tarafından korunurdu. Kervansarayda kalındığı sürece yolcuların can ve malları teminat altına alınır, her türlü bakım ve hizmetlerin yerine getirilmesinden doğan giderleri karşılamak amacıyla vakıfları bulunurdu. Bu yapılar, seyahat ve ticareti güvence altına alan, sosyal dayanışmayı sağlayan nitelikleri yanında, gelen tacirlerin mallarını pazarladıkları durak yerleri ve ayrıca önceden depolanan erzak ile mühimmatın ordunun sefer zamanında ikmalini kolaylaştıran üslerdi. Genellikle yaya yürüyüşü ile 8-10 saati geçmeyen, deve yürüyüşüyle de bir gün süren 30-40 kilometrelik mesafelerde inşa edilmişlerdir. Anadolu Selçukluları tarafından bu ticari yollar üzerinde inşa edilmiş olan konaklama kuruluşlarından devlet büyükleri ve hayır sahipleri tarafından yaptırılanlara "HAN", sultanlar tarafından yaptırılan ve diğerlerine göre daha büyük ve görkemli olanlarına "SULTAN HAN" denmektedir. O çağda, kırsal alanlarda kurulan han ve kervansarayların kaleye benzer, kalın ve sağır duvarlarıyla dışa kapalı yapılar olarak inşasını zorunlu kılan neden, güvenlik idi. Đçlerinde yolcuların yatmasına mahsus odalar, atların dinlenmesi ve eşyaların korunması için bölümler, mescit, yıkanma yerleri, çeşmeler ile nalbant, doktor, veteriner, araba ve koşum onarım hizmetleri de yer almaktaydı. Han ve kervansaraylarda konaklayan yolcular din, dil, ırk fark gözetilmeden üç gün kalabilir, hastaysa tedavi edilirdi. Günde iki öğün yemek verilen, banyo ihtiyaçları karşılanan, hayvanlarına bakılan ve yem temin edilen bu yolculardan üç gün süreyle hiçbir ücret alınmaz, tüm giderler vakıftan karşılanırdı. Bu vakıfların vakfiyelerinde nasıl yönetilecekleri, gelirlerinin neler olduğu, görevlilerin çalıştırılma şekilleri ve ücretleri açık olarak belirtilmekteydi. Yapılan araştırmalar sonucu, Anadolu'da yaklaşık 200 han ve kervansaray olduğu tespit edilmiştir. G.3. TURĐSTĐK ALTYAPI HATAY ĐLĐ TURĐZM ĐŞLETME BELGELĐ TESĐSLER 179 TABLO 41 Sıra No ODA SAYILARI TESĐS ADI SUĐT APART YATAK SAYISI YILDIZI ODA **** 70 2 - 146 0326 213 58 60 0326 213 58 69 TELEFON FAKS 1 B.ANTAKYA OTELĐ 2 ORONTES OTEL *** 59 2 - 124 0326 214 59 31 0326 214 59 33 3 BÜYÜK ÖZCĐHAN *** 63 3 - 135 0326 231 67 17 0326 231 67 20 4 ÇAĞLAYAN OTELĐ ** 26 - - 50 0326 231 40 11 0326 231 54 89 5 HĐDRO OTELĐ * 16 - - 32 0326 231 40 06 0326 231 25 44 6 ANTĐK BEYAZIT OTELĐ Özel Otel 21 4 - 54 0326 214 43 04 0326 214 30 89 7 BÜYÜK ÇINAR OTELĐ ** 17 2 - 34 0326 231 40 14 0326 231 76 58 8 GÖKÇEN OTELĐ ** 30 1 - 63 0326 225 22 11 0326 225 31 98 9 SAVON OTEL Özel Belge 40 3 - 89 (0326)2146355 0326 214 63 56 10 DEFNE PRENSES *** 38 1 - 80 (0326)2317658 0326 231 76 58 11 NARĐN OTEL *** 47 12 - 131 (0326) 216 75 00 0326 216 75 09 TOPLAM 12 ONTUR OTELĐ 13 427 30 - 938 **** 95 - - 190 0326 616 24 00 0326 616 24 10 CABĐR OTEL ** 35 - - 70 0326 612 33 91 0326 613 45 10 14 AS ERCAN OTELĐ ** 20 3 - 49 0326 658 23 60 0326 658 22 10 15 ĐMRENAY OTELĐ * 33 - - 74 0326 613 21 17-18 0326 613 59 84 16 MAKSU PANSĐYON Pansiyon 11 8 - 46 0326 643 22 11 0326 643 34 54 17 ARSUZ OTELĐ *** 59 8 1 144 0326 643 24 44 0326 643 24 48 46 3 - 107 0326 642 81 25 0326 642 82 50 *** 52 8 - 128 0326 617 15 51 0326 617 87 51 *** 18 CLUB CASMĐN 19 HATAYLI OTELĐ 20 AYKUT PLACE OT. ** 40 - - 88 0326 613 53 53 0326 613 53 53 21 SEYRAN OTELĐ ** 36 - - 76 0326 447 50 34 0326 447 75 45 22 KAMELYA OTEL * 40 - - 80 0326 447 54 91 0326 447 54 94 23 KUTLUBAY OTELĐ ** 30 - - 60 0326 755 40 00 0326 755 47 74 180 GENEL TOPLAM 924 60 1 2050 HATAY ĐLĐNDEKĐ SEYAHAT ACENTALARI ĐLÇESĐ SEYAHAT ACENTASI SAYISI (ADET) ANTAKYA 11 ALTINÖZÜ - BELEN - DÖRTYOL 1 ERZĐN - ĐSKENDERUN 8 HASSA - KIRIKHAN 1 KUMLU - REYHANLI 1 SAMANDAĞ - YAYLADAĞI - TOPLAM 22 TABLO 42 181 TURĐZM ĐŞLETME BELGELĐ KONAKLAMA TESĐSLERĐ A)ANTAKYA SIRA TESĐSĐN ADI NO VE ADRESĐ TESĐS KAPASĐTESĐ SINIFI TELEFON NO DĐĞER AKTĐVĐTELER FAX NO ODA YATAK LOKANTA 1 BÜYÜK ANTAKYA OTELĐ 4 Yıldız (0326)2135860 (10hat) (0326) 2135869 70 oda+2 Suit 146 230 (1.sınıf) 200 Açık Teras 250 Gece Klübü, Atatürk Caddesi No8 2 ANTAKYA ORONTES OTEL 3Yıldız Đstiklal Cad.No:5 (0326)2145931 (3 hat) (0326) 2145933 59 oda+2 suit 120 124 50 Çok amaçlı ANTAKYA 3 BÜYÜK ÖZCĐHAN salon. 3Yıldız (0326)2316717 (2 hat) Hürriyet Mah. Atatürk Cad.No.15 (0326) 2316720 63 0da+3 suit 135 80 (2.sınıf) ÇAĞLAYAN OTELĐ 55 çok amaçlı salon 76 Toplantı salonu Harbiye-ANTAKYA 4 95 Amerikan Bar, Amerikan Bar 2Yıldız (0326)2314011 (0326) 26 50 2315489 Ürgen CaddesiNo:6 Harbiye-ANTAKYA 5 HĐDRO OTELĐ 1yıldızlı (0326)2314006 (0326) 16 32 290 (2.sınıf) - 2317262 Ürgen Caddesi Harbiye-ANTAKYA 6 ÖZEL ANTĐK BEYAZĐT OTEL (0326)2144304 OTEL (0326) 2143089 21 oda+4 suit 54 Kafe Bar, Salonu, Toplantı Salonu Hükümet Cad. No: 4 ANTAKYA 182 7 BÜYÜK ÇINAR OTELĐ 2Yıldız (0326) 231 40 14 (0326) 231 76 58 17 oda+2 suit (0326) 2317658 38 oda +1 suit 34 - Çağlayan Mah.Ürgen Cad.No:14 HARBĐYE 3Yıldız 8 80 Kişilik kahvaltı salonu, - (0326) 2316258 DEFNE PRENSES OTELĐ 80 70 Kişilik Çok amaçlı salon, Çağlayan Mah.Celal Atik Caddesi Kapalı Otopark. HARBĐYE 9 10 (0326)2252211 GÖKÇEN OTEL Yavuz Sultan Selim Cd. 105 sk.No:3 ANTAKYA 2Yıldız SAVON OTEL ÖZEL TESĐS (0326) 2253198 (0326)2146355 (0326) 2146356 Kurtuluş Cd.No:192 30 Oda+1 Suit 63 - - 40 oda+3 suit 89 165 130 Amerikan Bar 50 Çok amaçlı ANTAKYA salon 11 200 Kişilik Çok amaçlı salon, NARĐN OTEL (0326) Cebrail Mah. 3 yıldızlı A AtatürkCaddesi No:11 216 75 00 ANTAKYA/HATAY (0326) 47 oda+12 suit131 216 75 09 110 (2.s ınıf ) 100 Kişilik Oturma salonu, Amerikan Bar. 183 B) BELEN SIRA TESĐSĐN ADI NO VE ADRESĐ 1 SEYRAN OTELĐ DĐĞER TESĐS KAPASĐTESĐ SINIFI AKTĐVĐTELER TELEFON NO FAX NO 2Yıldız (0326) 4475034 (0326) 4477545 36 76 1Yıldız (0326) 4475491 (0326)4475494 40 Oda 80 ODA YATAK LOKANTA 100 - Girne CaddesiNo:7 Sarımazı-BELEN 2 KAMELYA OTEL 150 (2.sınıf) Derebahçe Mah.Girne Cad.No:12 BELEN/HATAY 300 kişilik Açık Yemek alanı,80 Kişilik Çok amaçlı salon,30 Araçlık otopark. C) DÖRTYOL SIRA TESĐSĐN ADI NO TESĐS KAPASĐTESĐ SINIFI VE ADRESĐ 1 KUTLUBAY OTELĐ 2Yıldız TELEFON NO FAX NO (0326)7554000 (0326) AKTĐVĐTELER ODA YATAK LOKANTA 60 30 7554774 Kürtül Mah.Atatürk Caddesi No:45 PayasDÖRTYOL 184 DĐĞER 40 (2.sınıf) - D)ĐSKENDERUN SIRA TESĐSĐN ADI NO VE ADRESĐ 1 ONTUR OTELĐ TESĐS KAPASĐTESĐ SINIFI TELEFON NO FAX NO 4Yıldız (0326)6162400 (0326) Muammer Aksoy Caddesi No:8 DĐĞER ODA YATAK LOKANTA 95 190 AKTĐVĐTELER 110 Toplantı salonu, 6162410 Bar ĐSKENDERUN 2 CABĐR OTEL 2Yıldız (0326)612339192 Ulu Cami Caddesi No16 (0326) 35 70 120 - 6134510 ĐSKENDERUN 3 AS ERCAN OTEL 2Yıldız (0326)6582360 55 (2.sınıf) (0326) Madenli Beldesi,Çankaya Mah.Akdeniz Caddesi.No:12 6582210 20 oda+3 suit 100 Açık yemek alanı 49 ĐSKENDERUN 4 ĐMRENAY OTELĐ 1Yıldız Şehit Pamir Cad. No:5 (0326)6132117 (0326) 6132118 33 74 - 46 - - 6135984 ĐSKENDERUN 5 MAKSU PANSĐYON Kabev ĐSKEND. Pansiyon (0326)6432211 (0326) 11 oda+8 suit 6433454 - Sami Oytun Cad.No:54 ARSUZ/ĐSKENDERUN 6 ARSUZ OTELĐ Atatürk Meydanı No:2 3Yıldız (0326) 6432444 (0326) 6432448 ARSUZĐSKENDERUN 59 Oda+8 suit 1 Apart 185 144 150 45 çok amaçlı salon, 75 Teras Bar, Otopark 7 CLUB CASMĐN 3Yıldız (0326) 6428125 Đskenderun-Arsuz Yolu 8.KM ĐSKENDERUN 8 (0326) 617 15 51 HATAYLI OTELĐ 3Yıldız 69 (0326) 6428250 46 Oda+3Suit 107 (0326) 617 87 51 52 oda+8 suit 128 90 Çok amaçlı salon, Açık Yüzme Havuzu 100 (2.sınıf) 140 kişilik çok amaçlı salon,50 kişilik Amerikan Bar,Teras Bar. Mete Aslan Blv. Osmangazi cd. No:2 ĐSKENDERUN 9 2Yıldız (0326)6135353 AYKUT PALACE (0326) 40 oda 88 6135353 Çay Mah. Ulu Cam Cad.98.sok. ĐSKENDERUN 924 ODA HATAY ĐLĐ TURĐZM ĐŞLETME BELGELĐ KONAKLAMA TESĐSLERĐ GENEL TOPLAM 60 SUĐT 1 APART otel 186 2050 YATAK - - TURĐZM YATIRIMI BELGELĐ KONAKLAMA TESĐSLERĐ SIRA TESĐSĐN ADI NO VE ADRESĐ TESĐS KAPASĐTESĐ SINIFITELEFON NO FAX NO ODA YATAK LOKANTA DĐĞER AKTĐVĐTELER 110 kişilik kafetarya, 130 kişilik Pastane, 795 kişilik çok amaçlı salon, 65 kişilik Vip salon,Çalışma Ofisi, 100 kişilik sinema salonu, 300 kişilik ANTAKYA OTTOMAN PALACE 11 Sultanlı köyü 5 yıldızlı Uydukent Mah. (Termal (18.Pafta, 2 ada Otel) (0326) (0326) 213 58 60 213 58 69 diskotek,Lobi Bar, Türk 225 Oda+24suit 3 Bedensel Engelli Odası. 552 650 (1.sınıf) Hamamı (3 adet), Aletli 500 (1.sı Jimnastik Salonu, nıf) Jimnastik 38-47 parseller) Salonu,100 kişilik Kahve Evi, ANTAKYA/HATAY Açık Yüzme Havuzu, Kapalı Yüzme Havuzu, Termal Havuz ( 2 adet), SPA Merkezi ( Sauna ( 3 adet), Buhar Banyosu ( 2 adet), 187 Masaj Odası ( 6 adet), Çift Bakım Ünitesi ( 2 adet), Bitki Banyosu ( 2 adet), Vücut Bakım Ünitesi ( 2 adet), Biorezonans, Botoks Mezoterapi, Karboksi Terapi, Lazer epilasyon ( 2 adet), Aile Banyoları ( 4 adet), Vitamin Bar), Havuz Bar, AQua Park, Tenis Kortu, Voleybol Sahası, Basketbol Sahası, Futbol Sahası, Bay-Bayan Kuaförü, Satış Ünitesi ( 2 adet), Açık Otopark, Kapalı Otopark. DĐBA OTELĐ ( 2 Micana Köyü Karaağaç 300 kişilik açık yemek terası, (0326) 6415850 3yıldızlı(0326) 6148076 35 oda + 16 suit - Beldesi 150 2 200 (1sınıf) 200 kişilik çok amaçlı salon, Açık yüzme havuzu. (Sahil Cad. No: 26) 188 Onur Sitesi Bitişiği KARAAĞAÇ/ ĐSKENDERUN/ HATAY PARLAK RESORT OTEL (Karadurmuş köyü, yol kavşağı ( 2335 parsel) KIRIKHAN/HATAY 60 kişilik Amerikan Bar, 3 yıldızlı 3 - 31 oda + 4 suit 74 120 (2.sı nıf) 100 kişilik toplantı salonu, 200 kişilik çok amaçlı salon, Satış Ünitesi, Sauna. ÖZ GÜMÜŞ OTEL 4 Gözcüler Beldesi ( 2964 Parsel) ARSUZ / ĐSKENDERUN / HATAY 3 yıldızlı 59 oda + 6 suit - 85 kişilik 136 350 ODA 50 SUĐT 3 ADET BEDENSEL 912 YATAK (Yatırım Belgeliler) TOPLAM ENGELLĐ ODASI 189 (2.sınıf) 400 kişilik açık yemek alan, 65 kişilik çok amaçlı salon, Lobi Bar, Açık Yüzme Havuzu. G.4. TURĐST SAYISI SINIR GĐRĐŞĐ VE ÇIKIŞI YERLĐ YABANCI GENEL TOPLAM YILI GĐRĐŞ ÇIKIŞ GĐRĐŞ ÇIKIŞ GĐRĐŞ ÇIKIŞ 2007 OCAK 21.753 19.566 12.636 11.851 34.389 31.417 2007 ŞUBAT 15.041 15.813 11.900 12.360 26.941 28.173 2007 MART 11.163 10.622 10.086 10.289 21.249 20.911 2007 NĐSAN 23.286 19.217 14.453 13.676 37.739 32.893 2007 MAYIS 22.710 18.319 17.073 16.447 39.783 34.766 2007 HAZĐRAN 23.075 18.915 20.220 20.417 43.295 39.332 2007 TEMMUZ 24.098 19.802 33.746 34.114 57.844 53.916 2007 AĞUSTOS 19.981 19.758 41.161 35.647 61.142 55.405 2007 EYLÜL 18.889 22.792 21.090 22.581 39.979 45.373 2007 EKĐM 19.130 19.063 27.142 25.178 46.272 44.241 2007 KASIM 18.404 18.966 17.874 17.705 36.278 36.671 2007 ARALIK 33.676 32.492 25.561 26.516 59.237 59.008 251.206 235.325 252.942 246.781 504.148 482.106 TOPLAM 190 MÜZE VE ÖREN YERLERĐNĐ ZĐYARET EDEN YERLĐ VE YABANCI ZĐYARETÇĐ ĐSTATĐSTĐĞĐ YILI GĐRĐŞ YERLĐ GĐRĐŞ YABANCI GENEL TOPLAM ELDE EDĐLEN GELĐR (YTL) 2007 OCAK 3.670 1.828 5.498 16.815,00 3.495 1.505 5.000 13.810,00 4.478 3.452 7.930 20.526,00 17.439 6.101 23.540 47.295,00 24.789 7.547 32.336 52.496,00 10.607 3.857 14.464 32.570,00 6.116 3.871 9.987 33.043,00 8.431 5.497 13.928 45.257,00 6.688 5.227 11.915 37.601,00 8.478 4.617 13.095 35.015,00 4.056 2.002 6.058 16.217,00 6.187 1.513 7.700 16.627,00 104.434 47.017 151.451 367.272,00 2007 ŞUBAT 2007 MART 2007 NĐSAN 2007 MAYIS 2007 HAZĐRAN 2007 TEMMUZ 2007 AĞUSTOS 2007 EYLÜL 2007 EKĐM 2007 KASIM 2007 ARALIK TOPLAM 191 Hatay’a Konaklayan Kişi ve Geceleme Sayıları (Đşletme Belgeli Tesislerde) KONAKLAYAN KĐŞĐ VE GECELEME YILLAR 1995 2000 15 341 12 783 15 977 47 131 47 987 55 828 53 880 57 028 64 210 TOPLAM 65 414 62 957 72 799 69 221 69 811 80 187 YABANC I 31 541 26 071 27 061 25 380 18 195 19 085 82 920 82 377 90 824 79 264 83 257 80 998 114 461 108 448 117 885 104 644 101 452 100 083 TOPLAM YABANC I KONAKLAYA YERLĐ N KĐŞĐ 1999 16 971 GECELEME YERLĐ TÜRKĐY E 1998 14 970 KONAKLAYA YERLĐ N KĐŞĐ 1997 18 283 YABANC I HATAY 1996 4 629 615 6 448 933 9 443 198 7 600 031 4 822 189 6 804 076 5 011 763 5 845 208 7 650 086 7 684 226 7 854 688 8 855 902 TOPLAM 9 641 378 12 294 141 17 093 284 15 284 257 12 676 877 15 659 978 YABANC 18 477 323 25 548 488 36 167 197 30 432 625 20 434 881 28 510 906 I GECELEME YERLĐ 9 677 990 11 490 413 14 941 411 15 513 645 16 782 840 16 475 699 TOPLAM 28 155 313 37 038 901 51 108 608 45 946 270 37 217 721 44 986 605 0,39 0,23 0,18 0,20 0,27 0,23 0,94 0,82 0,73 0,70 0,73 0,73 TOPLAM 0,68 0,51 0,43 0,45 0,55 0,51 YABANC I 0,17 0,10 0,07 0,08 0,09 0,07 0,86 0,72 0,61 0,51 0,50 0,49 0,41 0,29 0,23 0,23 0,27 0,22 YABANC I KONAKLAYA YERLĐ N PAY (%) KĐŞĐ GECELEME YERLĐ TOPLAM TABLO 49 192 Hatay’a Gelen Yabancı Turistlerin Kullandıkları Taşıtlara Göre Dağılım KONAKLAYAN KĐŞĐ VE GECELEME YILLAR 1995 GECELEME KĐŞĐ GECELEME KĐŞĐ GECELEME 2000 9 291 12 076 21 695 112 683 108 470 103 672 85 546 68 598 102 649 TOPLAM 129 368 123 052 116 333 94 837 80 674 124 344 YABANCI 26 004 30 856 31 191 19 152 24 758 53 706 YERLĐ 161 355 204 593 167 297 129 965 102 298 136 302 TOPLAM 187 359 235 449 198 488 149 117 127 056 190 008 YABANCI 2 319 455 3 494 092 3 182 629 2 304 724 1 403 518 1 662 005 13 393 175 13 154 852 12 601 258 11 153 495 9 768 186 9 515 085 TOPLAM 15 712 630 16 648 944 15 783 887 13 458 219 11 171 704 11 177 090 YABANCI 7 784 631 10 507 297 10 606 716 7 184 792 4 942 973 5 993 602 YERLĐ 21 867 841 20 177 556 18 598 610 18 421 704 15 910 201 15 487 749 TOPLAM 29 652 472 30 684 853 29 205 326 25 606 496 20 853 174 21 481 351 YABANCI 0,72 0,42 0,40 0,40 0,86 1,31 0,84 0,82 0,82 0,77 0,70 1,08 TOPLAM 0,82 0,74 0,74 0,70 0,72 1,11 YABANCI 0,33 0,29 0,29 0,27 0,50 0,90 YERLĐ 0,74 1,01 0,90 0,71 0,64 0,88 TOPLAM 0,63 0,77 0,68 0,58 0,61 0,88 KONAKLAYAN YERLĐ PAY (%) 1999 12 661 KONAKLAYAN YERLĐ TÜRKĐYE 1998 14 582 KONAKLAYAN YERLĐ KĐŞĐ 1997 16 685 YABANCI HATAY 1996 TABLO 50 193 Hatay’a Gelen Yabancı Turistlerin Aylara ve Yılara Göre Dağılımı ve Yıllık Değişim Oranları SINIR GĐRĐŞ-ÇIKIŞ YILLAR AYLAR 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 OCAK 7 564 7 077 6 193 6 313 6 310 6 975 5 683 ŞUBAT 6 462 5 770 5 108 5 665 6 800 9 249 5 353 MART 7 062 7 147 7 286 7 166 6 836 10 374 7 196 NĐSAN 6 978 7 650 11 910 10 317 8 530 7 454 7 912 MAYIS 18 756 19 725 6 910 8 332 7 623 7 931 7 767 HAZĐRAN 9 039 7 495 9 248 11 156 8 392 9 965 9 830 TEMMUZ 14 644 11 538 14 640 14 481 11 753 14 495 16 991 AĞUSTOS 18 975 15 548 16 694 17 392 12 417 14 424 19 772 EYLÜL 11 536 10 924 11 938 12 631 10 610 11 156 12 622 EKĐM 9 166 8 554 9 445 8 049 8 890 9 142 9 944 KASIM 7 844 6 807 8 066 6 698 8 801 8 434 8 730 ARALIK 9 026 7 589 8 462 6 890 8 656 6 966 7 226 116 565 119 026 6 975 5 683 GENEL TOPLAM BĐR AYLIK TOPLAM 127 052 7 564 115 824 115900 7 077 6 193 TABLO 51 194 115 090 105618 6 313 6 310 Değişim Oranı % AYLAR 1996/95 1997/96 1998/97 1999/98 2000/99 2001/00 OCAK -6,44 -12,49 1,94 -0,05 10,54 -18,52 ŞUBAT -10,71 -11,47 10,90 20,04 36,01 -42,12 MART 1,20 1,94 -1,65 -4,61 51,76 -30,63 NĐSAN 9,63 55,69 -13,38 -17,32 -12,61 6,14 MAYIS 5,17 -64,97 20,58 -8,51 4,04 -2,07 HAZĐRAN -17,08 23,39 20,63 -24,78 18,74 -1,35 TEMMUZ -21,21 26,89 -1,09 -18,84 23,33 17,22 AĞUSTOS -18,06 7,37 4,18 -28,61 16,16 37,08 EYLÜL -5,31 9,28 5,80 -16,00 5,15 13,14 EKĐM -6,68 10,42 -14,78 10,45 2,83 8,77 KASIM -13,22 18,50 -16,96 31,40 -4,17 3,51 ARALIK -15,92 11,50 -18,58 25,63 -19,52 3,73 GENEL TOPLAM -8,84 0,07 -0,70 -8,23 10,36 2,11 TABLO 52 G.5. TURĐZM EKONOMĐSĐ Hatay bir sınır ili olduğundan dışa açılan üç adet kapı bulunmaktadır. Yılın her ayında bu kapılarından giriş çıkış yapılmakta olup, komşu ülkelerden alış-veriş için gelen turistler bulunmaktadır. Bu da ilin döviz girdisini arttırmaktadır. G.6. TURĐZM ÇEVRE ĐLĐŞKĐSĐ Bu konuda bir çalışma yapılmamıştır. 195 • • • • • (G).TURĐZM KAYNAK Hatay Đl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Hatay Valiliği Web Sitesi 2007 Hatay Đli Çevre Durum Raporu Kültür ve Turizm Bakanlığı Web Sitesi www.antakyarehberi.com (Turizm Fotoğraflar) 196 H.TARIM VE HAYVANCILIK H.1. GENEL TARIMSAL YAPI Đlimizin 270.766 ha tarıma elverişli arazisi mevcut olup bu arazinin 201.079 ha’ı sulamaya elverişlidir. Ancak sulamaya elverişli arazinin 144.863 ha’ı sulanabilmektedir. Entansif tarımın yapıldığı ilimizde bitki deseni olarak buğday ,endüstri bitkileri , sebzeler, zeytinlikler, yağlı tohumlar, narenciye, meyveler,tarla sebzeciliği, yem bitkileri, ikinci ürün ve ara ziraatı olmak üzere toplam270.766 ha ekim alanı bulunmaktadır. Ayrıca ilimizde 105.646 adet büyükbaş ,179.044 adet küçükbaş ,1.719.500 adet kanatlı, 80.675 adet arılı kovan mevcuttur. Türkiye Đstatistik Kurumunun 2001 yılı genel tarım sayımına göre ilimizde toplam 42.395 adet işletme mevcut olup ,bu işletmelerin 20.008 adedi 10-50 dekar arasında araziye sahiptir. Çiftçi kayıt sisteminde yer alan MGD verilerine göre ağırlıklı olarak başvurulan alanların yaklaşık %70’i 10-100dekar arasıdır. Toplam işletme sayısı 28.012 adettir. Bu işletmelerin oluşturduğu toplam tarımsal alan 137.753 hektardır. TARIM ARAZĐSĐNĐN DAĞILIMI 2001 - TARLA ARAZĐSĐ 2002 162.538 %60.03 157.762 %58,29 - MEYVELĐK ARAZĐSĐ 27.659 %10.21 28.199 % 10,45 - ZEYTĐNLĐK ARAZĐSĐ 44.937 %16.60 47.806 % 17,65 - SEBZECĐLĐK ARAZĐSĐ 29.847 %11.02 31.712 % 11,76 - BAĞ ARAZĐSĐ 4.385 %1.62 4.987 % 1,84 - NADAS 1.400 %0.52 300 % 0,01 270.766 %100 270.766 % 100 TOPLAM TABLO 53 197 Yem Bitkiler ( Ha. = Hektar ) ĐLÇELER MER’A - TARIM ÇAYIR ARAZĐSĐ ARAZĐSĐ TARLA ARAZĐSĐ (NADAS DAHĐL) SEBZE BAĞ ARAZĐSĐ ARAZĐ SĐ ZEYTĐNLĐK ARAZĐ MEYVELĐK ARAZĐ II. ÜRÜN VE ARA ZĐRAATI ( **) MERKEZ 9.500 46.202 29.848 5.683 52 9.900 4.530 3.811 ALTINÖZÜ 3.126 30.397 13.370 752 38 16.183 587 533 BELEN 2.753 4.509 2.035 270 71 1.282 911 60 DÖRTYOL 1.900 12.471 2.600 3.988 0 592 6.485 1.194 ERZĐN 2.765 12.848 5.010 933 0 2.375 7.191 2.661 HASSA 9.000 17.385 8.935 3.030 4.650 3.143 410 2.783 ĐSKENDERUN 5.207 22.496 9.760 7.947 33 2.375 3.264 883 KIRIKHAN 2.000 43.130 41.080 2.932 103 1.560 367 2.912 286 14.700 15.338 350 0 52 2 1.042 RAYHANLI 3.000 32.105 31.160 2.250 0 1.078 0 2.383 SAMANDAĞ 5.638 18.073 4.450 9.920 0 4.300 3.662 4.259 YAYLADAĞI 8.200 16.450 11.052 735 40 4.966 790 1.133 TOPLAM 53.375 270.766 174.638 38.790 4.987 47.806 28.199 23.654 KUMLU (**) II. Ürün ekiliş alanları Genel Kültür Arazisine dahil değildir. TABLO 53 H.2. TARIMSAL ÜRETĐM Tahıllar, baklagiller, yem bitkileri, endüstri bitkileri, zeytin, narenciye, bahçe bitkileri, sebzecilik, süs bitkileri, bağcılık gibi zirai faaliyetlerde bulunulmaktadır. 270.766 hektar tarım alanı vardır. 198 Çizelge 1. Tarım Arazileri Ve Sulama Durumu HATAY ĐLĐ SULAMA DURUMU Tarıma elverişli Sulanabilir Arazi Arazi 270.766 Sulanabilir fakat sulanmayan arazi 201.079 Sulanan arazi 56.216 Sulanamayan arazi 144.863 69.687 Devlet Yatırımlı Sulamalar D:S:Đ. Tarafından sulanan arazi 22.086 Köylere Hizmet Götürme Birliği tarafından sulanan arazi 9.953 Đki kurum tarafından ortak sulanan arazi 14.966 Halk Sulamaları Kuyulardan sulanan arazi 51.000 Nehir, dere ve çaylardan sulanan arazi 46.858 Çizelge 2. Devlet su işlerince açılan sulama alanları( brüt)(ha) ANTAKYA Yarseli Sulama Bir. Merkez 6.500 Yarseli Sulama Bir. Altınözü 800 HASSA Hassa Sulama Birliği 3.600 KIRIKHAN Kırıkhan Sol 3.600 Kırıkhan Sağ 4.700 SAMANDAĞ YAYLADAĞI Samandağ Sol 217 Samandağ Sağ 1.950 Yayladağı Sulama Birliği TOPLAM 719 22.086 Çizelge 3. Köylere hiz. götür. birli. açılan sulama alanları (ha) Yer Üstü Sulamaları 9.685 Gölet Sulamaları 268 TOPLAM 9.953 199 Çizelge 3. Tarla Ürünleri EKĐM ALANI (dekar) ÜRÜN ADI VERĐM ÜRETĐM (kg/da) (Ton) 887.020 538 452.252 Arpa 8.800 355 3.127 Yulaf 3.140 246 774 Buğday Çeltik 140 500 70 Dane Mısır (I. Ürün) 62.100 1.180 73.300 Dane Mısır (II. Ürün) 88.450 920 81.355 TAHILLAR 1.049.650 K.Bezelye Nohut K. Fasulye 610.878 200 240 48 7.190 187 1.345 640 272 174 Y. Mercimek 1.690 134 227 K. Mercimek 100 130 13 Börülce 180 211 38 120 150 K.Bakla 18 BAKLAGĐLLER 10.120 Fiğ 27.876 1.770 49.341 470 2.808 1.320 9.240 5.574 51.505 Yonca Silajlık Mısır YEM BĐTKĐLERĐ 1.863 37.586 102.166 Patates(I. Ve II. Ürün) Tatlı Patates(I. Ve II. Ürün) K.Sarımsak 5.515 3.586 19.780 150 2.066 310 4.945 1.164 5.760 K.Soğan 31.060 2.810 87.300 YUMRU BĐTKĐLER 41.670 Pamuk 113.150 538.490 542 292.184 Kanola (Kolza) 470 197 93 Soya (II. Ürün) 805 206 166 Susam ( II. Ürün ) 500 250 125 4.205 256 1.077 1.380 262 Ayçiçeği(Yağlıkve Çerezlik) Yerfıstığı (I ve II. Ürün) YAĞLIK BĐTKĐLER Pamuk (çiğit) Tütün ENDÜSTRĐ BĐTKĐLERĐ Kırmızı Biber Kekik ITRĐ BĐTKĐLER 7.360 362 1.823 538.494 332 178.895 26.620 101 2.700 665.114 181.595 4.150 170 780 750 100 75 4.900 200 855 Çizelge 4. Sebzeler(Örtüaltı dahil) ÜRÜN ADI Beyaz Lahana EKĐM ALANI VERĐM ÜRETĐM (dekar) (kg/da) (Ton) 1.395 2.584 3.605 950 1.993 1.893 1.000 1.500 1.500 Göbekli Marul 21.720 1.937 42.065 Ispanak 10.260 1.428 14.651 Pırasa 2.700 3.193 8.620 Pazı 1.850 2.308 4.270 Enginar 220 1.164 256 Tere 290 .821 238 Dereotu 560 936 524 1.410 1.000 1.410 15.021 1.069 16.058 130 1.000 130 22.752 973 22.365 Taze Bakla 2.000 1.184 2.308 Taze Bezelye 8.930 806 7.202 Taze Börülce 850 1.027 873 2.130 1.508 3.212 940 2.419 2.274 Kavun 15.700 2.395 37.595 Karpuz 3.033 .4.101 12.438 Sakızkabağı 10.603 2.955 31.336 Hıyar 23.150 3.035 70.201 Kırmızı Lahana Karayaprak Lahana Nane Maydanoz Roka Taze Fasulye Taze Bamya Balkabağı 201 Patlıcan 28.334 3.110 88.116 Domates 69.509 3.598 250.380 Biber 51.579 1.987 102.493 2.118 1.172 2.482 Taze Soğan 10.650 1.265 18.800 Havuç 10.910 4.759 51.920 2.865 1.510 4.326 170 2.153 360 2.750 1.655 4.550 Taze Sarımsak Turp Şalgam Karnabahar Çizelge 4.1. Örtü Altı Alanları Toplam Cam Sera Alanı 4 da Toplam Plastik Sera Alanı 464 da Toplam Yüksek Tünel Alanı 1.754 da Toplam Alçak Tünel Alanı 8.896 da TOPLAM ÖRTÜ ALTI ALANLARI 11.118 da 202 Çizelge 5. Meyveler ÜrünAdı KapladığıAlan (Dekar) Armut Ayva Elma Yenidünya Erik Kayısı Zerdali Kiraz Şeftali Vişne A.Fıstığı Ceviz Fındık Badem Dut Đncir Muz Nar T.Hurması Üzüm MeyveVerenAğaçSayısı 127 60 1.161 53 13.843 7.681 0 204 744 0 30 2.138 30 507 0 1.781 15 4.335 4.685 ToplamBağAlanı49.290(da) *ZEYTĐN Meyveveren+vermeyenAğ.Say. *Limon *Portakal *Mandalina *Turunç *Altıntop TURUNÇGĐL TOPLAMI 50.173 10.340 116.378 17.086 AğaçBaşınaOrtalama Verim(Kg/Da) 23 24 38 34 ÜRETĐM(Ton) 1.448 242 4.414 572 763.770 179.767 6.100 18.866 67.516 550 3.420 61.700 1.550 36.577 40.500 222.310 0 233.930 229.598 Meyveveren49.290(da) 32 41 38 30 41 24 5 38 12 22 29 29 30 23 27 10 24.663 7.434 233 564 2.753 13 16 2.345 19 811 1.160 6.325 90 5.412 6.179 48.923 8.102.015 13.594.390 215.468 1.935.750 1.862.200 2.000 153.315 4.168.733 24 193.356 0 23.136 333.702 205.074 66 29.875 591.853 466.320 13.730 74.625 84.643 360 5.320 178.698 107 172 110 33 195 Not: Meyve Veren Ağaç Sayısı sütununda gösterilen ağaç sayısı toplu meyveliklerdeki ağaç sayısı ve dağınık ağaç sayısı toplamıdır. ZEYTĐNYAĞI ÜRETĐMĐ: 40.464 Ton 203 H.2.1. Bitkisel Üretim H.2.1.1. Tarla Bitkileri H.2.1.1.1. Buğdaygiller Tahıllarda ; genel olarak arpa , buğday ve yulaf üretimi yapılmakta olup,arpa genelde hayvan yemi olarak , buğday birçok sanayi alanında (pastaneler,fırınlar,ilaç yapıştırıcı v.s.),insan beslenmesinde ,yulaf da yine insan beslenmesinde değerlendirilmektedir. Üretim metotları olarak ovada makineli ekim ve serpme ekim, dağlık alanlarda serpme ekim olarak yapılmaktadır. Rekoltelerde ise buğdayda üretim 603.213 ton ,arpada ise 2.961 ton olarak gerçekleşmiştir.Pazarlama hususunda ise genel olarak iç piyasa tüketimi şeklinde olmaktadır. Baklagillerde; nohut, mercimek, bezelye, fasulye, börülce, bakla üretimi yapılmaktadır. Genel olarak serpme ekim ve sıraya ekim şeklinde olmaktadır. K.Bezelye 60 ton, nohut 1.371 ton, K.Fasulye 174 ton,Y.Mercimek 207 ton, K.Mercimek 10 ton, Börülce 51 ton, K.Bakla 15 tondur. Değerlendirilme şekli kuru bakliyat olarak değerlendirilmektedir. , ÜRÜN ADI EKĐM ALANI (hektar) VERĐM ( Kg / Ha ) ÜRETĐM ( Ton ) Arpa 2.370 3395 8.048 Yulaf 620 2188 1.357 TABLO 54 H.2.1.1.2. Yem Bitkileri Bitkisi olarak fiğ ,yonca ,silajlık mısır ekimi yapılmaktadır.Üretim olarak Fiğ 65.061ton,Yonca1.812 ton ,Silajlık mısır 70.632 tondur.Hayvanların ihtiyacını karşılamak amaçlı olarak depo edilir kısmen de taze olarak tüketilir. Pazarlama hususunda ise hayvan yemi olarak kuru ve taze şekilde satılmaktadır. ÜRÜN ADI Fiğ Yonca Silajlık Mısır EKĐM ALANI (hektar) VERĐM ( Kg / Ha ) ÜRETĐM ( Ton ) 180 3.250 585 75 12.000 900 119 18.907 2.250 TABLO 55 H.2.1.1.3. Endüstriyel Bitkiler Endüstriyel Bitkiler olarak pamuk, tütün, kanola, t.patates, soya, susam, ayçiçeği, yerfıstığı üretimi yapılmaktadır.Üretim metodu olarak sulu kuru şartlarda yetiştiricilik yapılmakta, Üretim miktarları çizelge 2 de verilmiştir.Değerlendirme genelde sanayide 204 işlenmiş olarak gerçekleşir. Pazarlamada ise iç piyasada tekstil, sigara, yağ, yem fabrikaları tarafından alınmaktadır. ÜRÜN ADI Çeltik EKĐM ALANI (hektar) VERĐM ( Kg / Ha ) ÜRETĐM ( Ton ) 66 6.000 396 175 5.714 1.000 Mısır II. Ürün) 7.420 7.696 57.109 TOPLAM MISIR 7.595 7.650 58.109 Pamuk 63.947 4.325 276.613 Tütün 5.320 859 4.573 650 1.210 787 50 250 12 Ayçiçeği 200 2.500 500 Yerfıstığı (I.Ürün) 182 2.362 430 Yerfıstığı (II.Ürün) 155 2.000 310 Mısır (I. Ürün) Soya (II.Ürün) Susam ( II.Ürün ) TABLO 56 H.2.1.1.4. Süs Bitkileri Süs Bitkileri karanfil, glayöl, gül, kasımpatı ,mevsimlik çiçek ve dış mekan süs bitkileri yetiştirilmektedir. Genel olarak açıkta ,kısmen de seralarda üretim yapılmaktadır. Pazarlama iç piyasaya arz şeklinde olmaktadır.Üretim miktarı tagetes 150.000 adet, gerbera 100.000 adet, mevsimlik çiçek 2000 adet, gül 580.000 adet,gypsohilla 200.00 adet, dış mekan süs bitkileri;850.000 adet, glayöl;20.000 adet, karanfil;390.000 adetdir. H.2.1.2. Bahçe Bitkileri H.2.1.2.1. Meyve Üretimi Meyve. armut, ayva, elma, yeni dünya, erik, kayısı, zerdali, kiraz, şeftali, vişne, a.fıstığı, ceviz, fındık, badem, dut, incir, muz, nar, t.hurması, çilek, üzüm, zeytin ve narenciyeler olmak üzere birçok meyve çeşidi yetiştirilmektedir. Meyve bahçeleri; kapama ve karışık meyve bahçesi şeklinde tesis edilmiştir. Yine dağınık şekilde bulunan meyve ağaçlarının da varlığı söz konusudur. Ürünlerin değerlendirilmesi genellikle taze tüketim olup nar ekşisi, üzüm pekmezi, dut pekmezi, vişne, incir, ayva reçelleri, kuruyemiş olarak üzüm, incir, badem, fındık, ceviz, kayısı meyveleri tüketimi yapılmaktadır. Üretim miktarları çizelgel 5’te verilmektedir. Pazarlama ise genel olarak iç piyasa narenciyede dış pazara ihracat yapılmaktadır. Hatay İli Meyve Üretim miktarları tablo 57 ‘de verilmiştir. 205 2002 yılına ait üretim miktarları ÜRÜNADI Armut Ayva Elma Yenidünya KAPLADIĞIALAN (Hektar) 15 5 97 6 MEYVEVEREN AĞAÇ SAYISI 49.812 9.817 95.830 18.892 AĞAÇBAŞINAORT. VERĐM(Kg) 25 17 34 31 ÜRETĐM(TON) 1.248 169 3.294 565 Erik 1.359 721126 21 15.247 Kayısı Zerdali Kiraz Şeftali 496 3 18 48 127.759 14.200 17.750 61.831 30 26 35 44 3.812 380 632 2.737 Vişne 0,5 600 21 11 5 2.045 5 10 Ceviz 62 38.160 35 1.366 Badem 0 32.567 13 427 Dut 0 39.100 19 765 Đncir 178 213.195 23 5.024 Nar 128 222.195 19 4.292 T.Hurması 449 219.957 18 3.979 ToplamBağAlanı Meyveveren4.063 9.959 40.465 4.988 (hektar) 7.857,5 Zeytintoplamağaç sayısı6.409.622 ZEYTĐN 35.920 MeyveVeren+VermeyenAğaçSay. Limon 1.325 5.028.974 6.409.622 187.090 24 118.841 98 18.409 Portakal 6.714 1.872.500 170 318.338 Mandalina 6.510 1.696.850 79 134.745 Turunç 25 2.400 28 67 Altıntop 684 147.465 148 21.859 15.258 3.906.305 4 375 - A.Fıstığı Üzüm MEYVELER TOPLAMI TURUNÇGĐL TOPLAMI Kekik KırmızıBiber 493.418 500kg/ha. 4.146kg/ha. 2 1.555 TABLO 57 Not: Meyve Veren Ağaç Sayısı sütununda gösterilen ağaç sayısı toplu meyveliklerdeki ağaç sayısı ve dağınık ağaç sayısı toplamıdır. ZEYTĐNYAĞI ÜRETĐMĐ : 20.557 Ton 206 H.2.1.2.2. Sebze Üretimi Sebze Üretimi Đlimizde sebze üretimi açık tarla ,bahçe ,alçak plastik tünel,yüksek plastik tünel,plastik sera, cam sera gibi alanlarda yapılmaktadır.bazı sebzelerin üretiminde fide ile yetiştiricilik yapılarak erkencilik elde edilmeye çalışılmaktadır. Sebzelerin üretimi için bazı üretim teknikleri yapılmaktadır. Üretim miktarları çizelge 4’te verilmektedir. Pazarlama ise genellikle iç piyasa tüketimi şeklinde gerçekleşir. Sebzeler konserve, salça, kuru ve taze şekilde değerlendirilmektedir. 2002 yılına ait üretim miktarları ÜRÜN ADI EKĐM ALANI (hektar) VERĐM ( Kg / Ha ) ÜRETĐM ( Ton ) Beyaz Lahana 181 26.823 4.855 Kırmızı Lahana 107 22.710 2.430 Karayaprak Lahana 150 40.000 6.000 Göbekli Marul 2.123 19.256 40.880 Kıvırcık Marul 12 15.000 180 1.252 10.994 13.765 Pırasa 237 30.970 7.340 Pazı 202 24.802 5.010 Tere 23 7.913 182 Dereotu 15 6.667 100 110 7.636 840 1.155 13.550 15.650 7 8.571 60 3.061 8.392 25.687 Taze Bakla 232 13.168 3.055 Taze Bezelye 877 6.327 5.549 Taze Börülce 138 10.326 1.425 Taze Bamya 225 2.578 580 20 17.950 359 Kavun 2.263 24.644 55.770 Karpuz 255 27255 6.950 Ispanak Nane Maydanoz Roka Taze Fasulye Balkabağı 207 Sakızkabağı 992 30.689 30.443 Hıyar 2.185 28.327 61.895 Patlıcan 2.676 31.719 84.881 Domates 8.338 32.088 267.550 Biber 4.475 19.420 86.905 Taze Sarımsak 211 10.957 2.312 Kuru Sarımsak 310 9.742 3.020 Taze Soğan 1.146 32.558 37.311 Kuru Soğan 3.295 25.223 83.110 Havuç 573 61.501 35.240 Turp 312 16.683 5.205 15 20.000 300 355 16.803 5.965 Şalgam Karnabahar TOPLAM 37.528 TABLO 58 H.2.2 . Hayvansal Üretim 2008 Yılı Đlimiz Hayvan Varlığı Saf Kültür Irkı Sığır Sayısı : 20.336 Baş Kültür Irkı Melezi Sığır Sayısı : 71.509 Baş Yerli Sığır : 13.439 Baş Koyun : 103.123 Baş Kıl Keçi : 75.921 Baş Manda : 362 Baş At : 2.4257 Baş Katır : 634 Baş Eşek : 4.267 Baş Tavuk : 1.706.698 Adet 208 Ördek : 5.125 Adet Kaz : 4.760 Adet Hindi : 2.917 Adet Eski Usul Kovan : 920 Adet Fenni Kovan : 79.755 Adet TABLO 58 2008 Yılı Đlimiz Hayvansal Ürünler Üretimi Yumurta : 76.495.000 Adet Kırmızı Et : 5.520 Ton Beyaz Et : 2.655 Ton Süt : 147.300 Ton Bal : 1.280 Ton Su Ürünleri : 2.835 Ton Yapağı : 87 Ton Keçi Kılı : 34 Ton TABLO 59 H.2.2.1. Büyükbaş Hayvancılık Đlimizde büyükbaş hayvancılık olarak yerli ırklar, kültür melezi ve saf kültür yetiştiriciliği yapılmakta olup bu hayvanlar besi, süt ve kombine verimleri için beslenilirler. Büyükbaş sığır işletmeleri kapalı sistem, yarı açık sistem ve yayla hayvancılığı şeklinde yapılmaktadır. Hayvan beslenmesi için doğal çayırlar, suni meralar ve otlaklar mevcuttur. Hayvancılık aile işletmeciliği, ticari işletmecilik şeklinde olup bu işletmelerin hayvan sayıları değişmekle birlikte genellikle 1–100 hayvan ve üzeri işletme mevcuttur. Hayvancılık çoğunlukla köylerde ve şehre yakın yerlerde yapılmaktadır. Hayvanlardan elde edilen ürünler mandıralarda süt, yoğurt, tereyağı, peynir şeklinde değerlendirilmektedir. Etleri ise sucuk, ızgara gibi benzer şekilde değerlendirilmektedir. Üretim esnasında oluşan organik artıklar çiftlik gübresi olarak değerlendirilmektedir. Yine hayvan derileri, deri sanayisinde hammadde olarak kullanılmaktadır. Đlimizde en güncel hayvan sayısı 105.646 baş olarak saptanmıştır. Đlimizde canlı hayvan ihracatı yapılmamaktadır. 209 H.2.2.2. Küçükbaş Hayvancılık limizde küçükbaş hayvancılık olarak kıl keçisi ve tiftik keçisi yetiştirilmektedir. Küçükbaş hayvancılık işletmeleri kapalı sistem yapılmaktadır. Hayvan beslenmesi için doğal çayırlar, suni meralar ve otlaklar mevcuttur. Hayvancılık aile işletmeciliği, ticari işletmecilik şeklinde olup bu işletmelerin hayvan sayıları değişmekle birlikte genellikle 1–100 hayvan ve üzeri kapasiteli, işletmeler mevcuttur. Hayvancılık çoğunlukla köylerde ve şehre yakın yerlerde yapılmaktadır. 2008 yılı koyun 103.123 baş, keçi 75.921 baş olmak üzere toplam 179.044 küçükbaş hayvan sayısı mevcuttur. Hayvanlardan elde edilen ürünler mandıralarda süt, yoğurt, tereyağı, peynir şeklinde ayrıca yapağı ve kıl şeklinde değerlendirilmektedir. Et ürünleri ise sucuk, ızgara gibi v.b.şekilde değerlendirilmektedir. Üretim esnasında oluşan organik artıklar çiftlik gübresi olarak değerlendirilmektedir. .Đlimizde canlı hayvan ihracatı yapılmamaktadır ancak kıl,yapağı ,tereyağı, çökelek ihracatı gerçekleşmiştir. Hatay’da Küçükbaş mevcudunun yıllara göre değişimi (1000 baş) Koyun Keçi TOPLAM 1999 108.008 81.050 189.058 2000 103.958 81.740 185.698 2001 84.891 58.021 142.912 2007 83.598 67.574 151.172 2008 103.123 75.921 179.044 TABLO 60 H.2.2.3. Kümes Hayvancılığı ( Kanatlı Üretim) Đlimizde kanatlı hayvan olarak tavuk, kaz, ördek, hindi, deve kuşu yetiştiriciliği yapılmaktadır. Ayrıca ipek böceği ve arıcılık yetiştiriciliği de yapılmaktadır. Kanatlı hayvan yetiştiriciliğinde üretim maliyetleri yüksek olması nedeniyle üreticiyi zor durumda bırakmakta ve üretim kısıtlamasına gidilmektedir. Đşletme olarak genellikle birkaç büyük ticari kümes yumurta ve broiler yetiştiriciliği yapmaktadır onun dışında kalan kısım aile işletmeciliği şeklinde olmaktadır. Đşletme kapasitesi olarak 50.000 üzeri birkaç işletme mevcuttur. Üretim esnasında oluşan organik artıklar çiftlik gübresi olarak değerlendirilmektedir. Pazarlama iç piyasa tüketimi olarak gerçekleşir. Đlimizde 2007 yılı içerisinde 1.108.768 adet broiler tavuk, 349.200 adet yumurtacı tavuk ve 12.746 adet diğer kümes hayvanları sayısı mevcut iken 2008 yılı içerisinde 1.268.298 adet broiler tavuk, 438.400 adet yumurtacı tavuk ve 12.802 adet diğer kümes hayvanları sayısı mevcuttur. 210 Hatay Đli 2007 Yılı Tavuk ve Diğer Kümes Hayvanları Yetiştiriciliği GRAFĐK 22 H.2.2.4. Su Ürünleri Đç pazara sunulmak üzere 2 adet 561 ton/yıl ve 950 ton/yıl çipura ve levrek deniz balıkçılığı; Đskenderun, Erzin ve Hassa Đlçelerimizde 10 ton/yıl ve 100 ton/yıl olmak üzere 2 adet alabalık tesisleri mevcuttur. Hassa ilçemiz dış, Erzin ilçemiz iç pazara yöneliktir. Đlimizde su ürünleri işleme tesisi yoktur. Đlimizde 2007 yılı içerisinde toplam 2.705 ton su ürünleri üretimi mevcut iken 2008 yılı içerisinde toplam 2.835 ton su ürünleri üretimi mevcuttur. 211 Hatay Đlinde Üretilen Deniz Balıkları Ürünlerinin Üretim Miktarı ve Üretim Değerleri TABLO 61 2001 verileri 212 Hatay ilinde deniz ürünleri ile deniz balıkları, Akdeniz'e kıyısı olan iskenderun, Dörtyol, Erzin ve Samandağ ilçelerinde avlanmaktadır. Bu su ürünleri genellikle Ortadoğu ve Avrupa ülkelerine ihraç edilmektedir. Çok az miktarı iç piyasada tüketilmektedir. 2001 yılında üretilen su ürünleri üretiminin içerisinde deniz balıklarının üretim oranı % 97,6 dır. Hatay Đlinde Üretilen Deniz Ürünlerinin Üretim Miktarı ve Üretim Değerleri Deniz Ürünleri Üretim (ton) Ortalama Satış Üretim Fiyatı(TL)(1000) Değeri(TL)(1000) Ahtapot 3500 871 3.050.000 Ayna 500 1.500 750.000 Kalamarya 91.900 2.289 210.390.000 Karides+Çimçim 86.400 3.832 331.160.000 Mürekkep Balığı 182.450 603 110.050.000 Diğer 11.600 1.275 14.800.000 376.350 670.200.000 TOPLAM TABLO 62 2001 verileri Hatay il genelinde kültür balıkçılığı Hassa ve Kırıkhan ilçelerinde yapılmaktadır. Üretilen alabalık iç piyasada pazarlanmaktadır. 2001 yılında üretilen su ürünleri üretiminin içerisinde deniz balıklarının üretim oranı % 1,71 dir. Deniz kültür balıkçılığı (ıskenderun ilçesi) üretimiyle ilgili 2 adet proje devam etmektedir. Hatay Đlinde Üretilen Kültür Balıkları Üretim Miktarı ve Üretim Değerleri Kültür Balıkları Üretim (ton) Ortalama Satış Üretim Fiyatı(TL)(1000) Değeri(TL)(1000) Alabalık 44.200 3.570 157.825.000 44.200 157.825.000 TOPLAM 2001 verileri TABLO 63 Hatay ilinde bulunan Asi nehri, Afrin çayı, Karasu gibi nehir ve derelerde iç su balıklarının avlanması yapılmaktadır. 2001 yılı su ürünleri üretimi içerisinde çok küçük bir orana sahip olup, % 0,18 dir. Hatay Đlinde Üretilen Đçsu Balıkları Üretim Miktarı ve Üretim Değerleri Đçsu Balıkları Üretim (ton) Ortalama Satış Üretim Fiyatı(TL)(1000) Değeri(TL)(1000) Karabalık 3.770 1.914 7.217.500 Yılan 1.070 3.322 3.555.000 4.840 10.772.500 TOPLAM 2001 verileri TABLO 64 213 H.2.2.5. Kürk Hayvancılığı Đlimiz dahilinde kürkçülük üzerine bir çalışma bulunmamaktadır. H.2.2.6. Arıcılık ve ipekböceği Yetiştiriciliği Đlimizde 920 adet eski usül, 79.755 adet yeni usül olmak üzere toplam 80.675 kovan bulunmaktadır.Ruhsatlı 350 adet gezginci arıcı mevcuttur. 2008 yılı içerisinde 1280 ton bal ve 71.141 kg balmumu üretimi gerçekleşmiştir. Balmumu petek üretiminde bal ise toptan firmalara ve perakende olarak iç ve dış piyasaya satılmaktadır. Đlimizde ipekböcekçiliği az miktarda Samandağ Đlçemizde ve Harbiye beldesinde yapılmaktadır. 2008 yılı itibari ile 54 ipekböcekçiliği yapan yaklaşık 60 üretici vardır. Đlimizde yaş koza üretimi yaklaşık 1.000 kg. olup, 2-5 ton aralığında fason ipek üretim gerçekleştirilmektedir. Ürünler dokuma ipek, giysi kravat, fular, v.b. şekilde değerlendirilmektedir. Hatay Đli Arıcılık Yapan Köy ve Kovan Sayıları ARI KOVANI eski yeni toplam ARICILIK YAPAN KÖY SAYISI 360 7950 8310 31 1320 16630 17950 29 371 4559 4930 37 701 2039 2740 43 2752 31178 33930 140 bölge I.Alt Bölge II.Alt Bölge III.Alt Bölge IV.Alt Bölge Hatay Türkiye 199.609 4.067.514 4.267.123 2000 verileri TABLO 65 Adana, Hatay ve Đçel Đllerinde Đpekböcekçiliğin Genel Durumu 1985 Adana Hatay 1987 Đçel Adana Hatay 1989 Đçel Adana Hatay Đçel Köy sayısı - 45 6 31 35 12 14 39 18 Aile sayısı - 519 56 81 408 74 34 846 78 Açılan kutu - 280 8 181 952 83 85 139 117 Yaş koza(kg) - 9550 144 2630 26356 2125 907 17515 2300 Koza ver(kg) - 34,0 18.0 14.5 27.7 25.6 10.7 15.4 19.7 Koza fiatı(TL) - - - 4600 3000 5400 18000 8300 13000 TABLO 66 214 Kaynaklar: Anonim,1968; Anonim 1988; Anonim,1989. Hatay ili yaş koza üretimi bakımından Türkiye'de ipekböceği yapılan iller arasında 12. sırada bulunmaktadır. Ancak kutu başına koza veriminin düşük, yaş koza fiyatlarının Türkiye ortalamasının çok altında olması, üreticilerin ürettikleri yaş kozayı satmakta güçlüklerle karşılaşmaları ipekböcekçiliğinin yaygınlaşmasını önlemektedir. H.3. ORGANĐK TARIM Organik ürünlerin artması, başta insan sağlığı açısından olmak üzere arttırılması hedeflenmiştir. Đl Merkezinde Mavi deniz firmasına bağlı Anayazı Köyü erik,buğday 470 dekar , Demirköptrü pamuk buğday biber 535 da,Demirtaş köyü buğday pamuk 1180 da, Reyhanlı da buğday arpa pamuk kırmızı mercimek 4600 da,Ekotar Hatay Merkezde pamuk buğday mısır zeytin fiğ nar ceviz armut 119.900 da,Reyhanlı ve Altınözünde Pamuk buğday nar nektarin erik kayısı badem zeytin fiğ mısır soya fasulyesi kanola 3.632 da,Özbuğday TAIM Đşletmelerinde pamuk buğday tohumluğu200 ton/yılpamuk elyafı işleme 300ton/yıl,Antakya merkezde uluslar arası kalitede pamuk ve zeytin işleme tesislerinde artış gözlenmiştir.Đnci Bulgurda organik buğday sözleşmeli üreticileri ve Aypak Çıçır ve Prese Limited şirketininde sözleşmeli çırçır üreticileri ,kahraman yağ sanayi organik zeytin ve zeytin yağı işleme tesisiNalçabasmaz Mahmut MUrsaloğlu,Faruk Cevri Anlar, Haluk Adnan Anlar,Yonca Çolakoğlu , Seyfi Korhan Ekal, Hayrettin Çolakoğlu, Recep Oğur Güler , Erdoğan Anlar ,Yusuf Çolakoğlu,Özden Ekal, Işıl Günaydın , Halil Metin Ekal, Saliha Atayurt, Refet Atayurt Hatay ilinde prganik tarıma kayıtlı belli başlı üreticilerdir. ilimiz Dörtyol ilçesinde 90 dekar narenciye organik tarımı yapılmaktadır. Đl merkezi ve ilçelerimizde az miktarda sözleşmeli olarak organik tarım yapan işletmeler mevcuttur. Bunlar anlaşma miktarına göre az miktarda hububat, narenciye, zeytin v.b organik üretim mevcuttur. Ticari olarak faaliyet gösteren kuruluşların pazarlama problemi yoktur. H.4. TARIMSAL ĐŞLETMELER Ülkemiz genelinde olduğu gibi Hatay ilinde de tarımsal işletmeler küçük ve çok parçalı yapıdadır. Hatay Tarım il Müdürlüğü tarafından 1997 yılında yapılan Köy Envanteri Anket Çalışmasına göre ilde 76.075 çiftçi ailesi bulunmakta olup, bunun 56.914'ü topraklı aile, 16.281 'i topraksız ailedir. Tablo 18'de görüldüğü üzere; 1.748 çifçi ailesi yalnız hayvancılıkla, 1.132 çifçi ailesi ise diğer tarımsal faaliyetlerle uğraşmaktadır. Dörtyol Đlçemizde Đsotlar Tarım Đşletmesi 1.450 da arazide narenciye tarımı, 150 dekar diğer meyveler ve 900 dekar arazide tarla tarımı yapılmaktadır. Hassa Đlçemizde 10.000 adet et(broiler) tavukçuluğu mevcuttur. Tavuklar kesilmek için Kilis iline gönderilmektedir. Reyhanlı Đlçemizde (küçük bir kısmı Kumlu Đlçemizde) olmak üzere TĐGEM yaklaşık 20.000 dekar arazide buğday, pamuk, mısır ve ayçiçeği üretimi yapılmaktadır. Đşletme deneme ve tohum üretimi yaptığından dolayı arazi kullanımı değişkendir.Kırkhan Narinler Hayvancılık(süt), zerytin fidanı,Söylemezler Ltd.Şti. zeytin fidanı ,Samandağında ağırlıklı sera ve süt toplama işletmeleri , Yayladağında süt işleme 215 birliği defne yaprak ve yağı alım şirketleri , biber ve un işleme tesisleri, Đskenderunda Rıdvan A.Şye ait 284 da da Narenciye ve süs bitkileri üretimi , Hassa özel idareye ait bağ ve zeytni 400 da ,Belende Köylere Hizmet Götürme Birliği ve Şahıs Ortaklığı ile Çeşitli meyve fidanı üretimi, Đlimizde 11 adet soğuk hava deposu,salça ve nar işleme tesisi 8 adet,meyve suyu işleme tesisi,şeker ambalajlama tesisi 1 adet,yem fabrikaları 4 adet,entegre et tesisi 1 adet,süt işletme tesisleri 36 adet, meyve ve sebze paketleme tesisi 52 adet,un fabrikası 11 adet,unlu mamul işleme tesisi 260 adet,şeker ve şeker ürünleri tesisi 140 adet,28.012 adet çiftçi işletmesi,pamuk çırçır ve prese 64 adet,74 adet zeytin yağı presesi, yağ işleme tesisi 9 adet,kuruyemiş işleme tesisi 12 adet,bulgur fabrikası 2 adet,dondurulmuş gıda tesisi 15 adet,et işleme tesisi 5 adet,yumurta paketleme tesisi 7 adet,gübre bayii 119 adet,ipekböceği işletmesi 60 adet, kesimhane 14 adet, broiler 12 adet, yumurtacı işletme 4 adet,zeytin rafinerisi 22 adet. Hemen hepsinde modern üretim teknikleri kullanılarak ürünler değerlendirilmektedir Genel anlamda pazarlamada hissedilir bir sıkıntı şu an için yoktur. Hatay Đli Çiftçi Aile Sayısı(%)(top:76.075 aile) GRAFĐK 23 Tarım Đl Müdürlüğü- 1997 *Topraksız Aile sayısına mevsimlik tarım işçileride dahildir. Hatay Đli Arazi Büyüklüğüne Göre Đşletmelerin Dağılımı Arazi Büyüklükleri Đşletme Sayısı 1-50 Da Araziye Sahip Đşletme Sayısı 44.373 51-200 Da Araziye Sahip Đşletme Sayısı 7.574 201-500 Da Araziye Sahip Đşletme Sayısı 4.565 500 Dekardan Fazla Araziye Sahip Đşletme Sayısı 402 Toplam 56.914 Tarım Đl Müdürlüğü-2000 TABLO 67 216 TARIMSAL PAZARLAMA SĐSTEMĐ Hatay ili master planı çalışması kapsamında; il ekonomisi içinde en önemli iktisadi faaliyet kolu içinde tarımsal ürünler gelmektedir.Buğday, pamuk, tütün, narenciye (portakal,mandarin ), zeytin ve zeytin yağı, sebze (havuç, maydanoz ) gibi ürünler, il için ticarete konu olan en önemli tarımsal ürünler gelmekte, bunlardan zeytin ve zeytin yağı, pamuk, narenciye (portakal,mandarin), havuç, maydanoz ve et üretim ve pazarlaması ağırlıklı olarak incelenecektir. Yukarıda bahsedilen ürünlerin pazarlama olanakları ( iç ve dış pazar/ama) ile ilin ekonomisine en büyük katkıyı sağlayan, yıllar itibariyle gelişme gösteren tarımsal ürünler olması nedeniyle, daha önem verilecektir. Avrupa Ülkeleri ve Türkiye'nin Ortadoğu Ülkeleri ile bağlantısını sağlayan E-S karayolunun Hatay' da geçmesinin yanı sıra ülkenin en önemli limanlarından ıskenderun Limanı'nın da etkisiyle, Ilde dış ticaret gelişmiş durumdadır. Bu da taşımacılığın gelişmesi ve ikinci büyük nakliye filosuna sahip olmasını sağlamıştır. Ihraç edilen tarımsal ürünlerden pamuk, nebati yağlar, yağlı tohumlar, hububat, bakliyat ve mamülleri ticaret borsalarında işlem görmektedir. Antakya ekonomisine önemli katkı sağlayan ve geçmişi çok eskiye dayanan üç önemli sektör bulunmaktadır. Bunlar dericilik, ayakkabıcılık ve mobilyacılık olup, küçük işletmelerden oluşmaktadır. (Et pazarlamasında, dericilik sektöründen geniş olarak bahsedilecektir. ) Pazarlama ağı; üretici, alıcı, ihracatçı ve taşıma üzerinde kurulmuştur. Hatay ilinde tarımsal ürünlerin işlenmesi için entegre tesisler gelişmemiştir. Sadece Meyve Suyu, zeytin yağı preseleri, pamuk çırçır, iplik ve havlu dokuma fabrikası (1 Adet, HATEKS ), salça üretimi (HATAŞ A.Ş.) gibi imalat sanayi bulunmaktadır. Dörtyol Đlçemizde TĐGEM Turunçgiller işletmesi özel sektöre kiralanmıştır. 1.450 da arazide narenciye tarımı, 150 dekar diğer meyveler ve 900 dekar arazide tarla tarımı yapılmaktadır. Hassa Đlçemizde 10.000 adet et(broiler) tavukçuluğu mevcuttur. Tavuklar kesilmek için Kilis iline gönderilmektedir. Reyhanlı Đlçemizde (küçük bir kısmı Kumlu Đlçemizde) olmak üzere TĐGEM yaklaşık 20.000 dekar arazide buğday, pamuk, mısır ve ayçiçeği üretimi yapılmaktadır. Đşletme deneme ve tohum üretimi yaptığından dolayı arazi kullanımı değişkendir. Đlimizde 11 adet soğuk hava deposu,salça ve nar işleme tesisi 8 adet,meyve suyu işleme tesisi,şeker ambalajlama tesisi 1 adet,yem fabrikaları 4 adet,entegre et tesisi 1 adet,süt işletme tesisleri 36 adet, meyve ve sebze paketleme tesisi 52 adet,un fabrikası 11 adet,unlu mamul işleme tesisi 260 adet,şeker ve şeker ürünleri tesisi 140 adet,34.373 adet çiftçi işletmesi,pamuk çırçır ve prese 64 adet,yağ işleme tesisi 9 adet,kuruyemiş işleme tesisi 12 adet,bulgur fabrikası 2 adet,dondurulmuş gıda tesisi 15 adet,et işleme tesisi 5 adet,yumurta paketleme tesisi 7 adet,gübre bayii 119 adet,ipekböceği işletmesi 60 adet, kesimhane 14 adet, broiler 12 adet, yumurtacı işletme 4 adet,zeytin rafinerisi 22 adet. 217 H.5. TARIMSAL FAALĐYETLER H.5.1. Pestisit Kullanımı Đlimizde bitki hastalık ve zararlarına karşı kullanılan pestisitlerin zamanla etkisizlik (etmence dayanıklılık, çevre, uzun süreli kullanım vb. nedenlerle) görülenlerinde, çiftçilerin teknik talimatınca tavsiye edilen dozundan fazla miktarda kullanılmaları söz konusudur. Yıl içerisinde yapılan eğitim çalışmaları ile ayrıca sürvey çalışmaları sırasında karşılaşılan çiftçilere gerekli yayım araçları kullanılarak, zirai mücadelede aşırı pestisit kullanımı, kalıntı problemleri ve çevre sorunları hakkında bilgiler verilmektedir. ZĐRAĐ MÜCADELE ĐLAÇLARI TÜKETĐM BĐLGĐLERĐ PESTĐSĐT GRUBU TÜKETĐM MĐKTARI(Ton) Đnsektisitler(Böcek Öldürücü) 223,6 Herbisitler(Yabancı ot Öldürücü) 139,9 Fungusitler(Mantar Öldürücü) 328,3 Rodentisitler(Kemirgenlere karşı) 0,04 Nematositler(Nematod Öldürücü) - Kışlık ve Yazlık Yağlar 2,6 Diğer Maddeler 499,53 TOPLAM 715,8 Not: 2008 Yılı Đl Tarım Müdürlüğü Verileri Pestisitler, bitki hastalıları, zararlı böcekler ve yabancı otlar gibi tarımsal ürünleri olumsuz yönde etkileyen etmenlere karşı kullanılan kimyasal maddelerdir. Aşırı kullanılan pestisitler toprakta bulunan mikroorganizmalara zarar verir ve toprağın re jenerasyon kapasitesini düşürür. Bu da verimde azalmaya neden olur. 218 Đlacın Etkili Maddesi Formülasyonu Miktarı (Kğ-Lt) A- FUNGUSĐTLER 1- Bakır 50 WP 28822 kg. 2- Benomyl 50 WP 720 kg. 3- Bronopol %12 Dust 4- Captan 50 WP 457 kg. 5- Carbendazim 50 WP 187 kg. 6- Clononeb 10 7- Dodine 65 WP 132 kg. WP 765 kg. 8- Fosetyl Al 1710 kg. 6900 kg. 9- Göztaşı - 3552 kg. 10- Kükürt Toz 280000 kg. 11- Kükürt WP 16264 kg. 12- Maneb 80 WP 3575 kg. 13- Mancozeb 80 WP 9608 kg. 14- Metalaxyl+Mancozeb 72 WP 640 kg. 15- Oxadixyl+Oymaxonil+Mancozeb - 16- Propinab 70 WP 17- Propinab+Oymaxonil 40 kg. WP 10158 kg. 512 kg. 18- Promhrıyız - 19- Pyrzophos 30 EC 789 kg. 20- Dichlofluaid+Oxadixyl 45 WP 1162 kg. - 882 kg. 22- Metiram Kompleks 80 WP 8432 kg. 23- Tyrazophos 30 EC 494 kg. 24- PCNB 18 Dust 21- Ethirimol 8610 kg. 95575 kg. 25- TCMTB - 674 kg. 26- Thiram - 300 kg. 219 B - HERBĐSĐTLER 1- Diohlofob - Methyl 2- Dımethylamin 28 EC 50 640 Lt. 56000 Lt. 3- Dinitroamın 25 EC 5020 Lt. 4- Fluazifob - Butyl 25 WP 2500 kg. 5- Trifluralin 48 EC 49070 kg. 1- Bromopropylate 50 EC 13900 Lt. 2- Tetradifon 7,5 EC 520 Lt. 3- Hexythiozox 25 EC 15012 Lt. C - AKARĐSĐTLER Toplam 29. 432 Lt. D- MĐNERAL YAĞ 1- Beyaz Yağ 528950 kg. E - FUMĐGANTLAR 1- Hidrojen Fosfür % 57 Đlacın Etkili Maddesi Formülasyonu 145 kg. Miktarı (Kğ-Lt) F - ĐNSEKTĐSĐTLER 1- Amitraz 2- Azinphos Methyl 20 EC - 2880 Lt. - 3- Azinphos Ethyl - - 4- Aldicarb 15 G 103230 kg. 5- Benfurocarb 200 EC 10688 Lt. 7- Bifenthrin 100 EC 890 Lt. 8- Carbaryl 50 WP 1380 kg. 220 9- Carbaryl 85 Dust 7987 kg. 10- Carbosülfan 25 EC 15870 Lt. 11- Chlorpyrifos - Ethyl 25 WP 41777 kg. 12- Clahotrin 50 SL 1800 Lt. 13- Clahotrin - Methyl 4 EC 584 Lt. 14- Cypermethrin 2,5 EC 448 Lt. 15- Cyfluthrin 50 SL 16400 Lt. 16- Cylahothrin 5 EC 15172 Lt. 17- Cyfluthrin 25 EC 14350 Lt. 18- Deltamethrin 2,5 E 19- Diazinon 20 EM 9305 Lt. 20- Diazinon 20 EC 10820 Lt. 21- Dimethoate 20 EC - 22- Dimethoate 40 EC 23- Diafenthiuran WP 3572 kg. 24- Dicofol 20 EC 2525 Lt. 25- Endosülfan 35 WP 9340 kg. 26- Endosülfan 35 EM 1875 Lt. 27- Endosülfan 35 EC 28- Fenthion 50 EM 5004 Lt. 29- Fenpropatrin 20 EC 12683 Lt. 30- Fenpropatrin 50 EC 1170 Lt. 31- Furathiocarb 40 EC 5944 Lt. 32- Malathion 2 Dust 150 kg. 33- Malathion 20 EM 16613 Lt. 34- Malathion 60 EM 2250 kg. 35- Maphosfolan 250 E 25020 Lt. 36- Mathamidophos 60 LC 650 Lt. 37- Oxydemoton - Mthyl 25 EC 4910 Lt. 221 2148 Lt. 15290 Lt. 1897 Lt. 38- Phosphamidon 50 SCW 1576 Lt. 39- Pyrildaphenchion 40 EC 900 Lt. 40- Profonofos+Oypermethrin 40 EC 4813 Lt. 41- Profonofos 40 EC 21750 Lt. 42- Triolorphon 80 SP 3750 kg. 43- Triodicarb 80 DF 8235 kg. H.5.2. Gübre Kullanımı Tarın Đl Müdürlüğünce gübre konusunda bilgilendirme çalışmaları devam etmekte olup; Kimyevi gübrelerin piyasa denetimleri hakkında 2002/1 sayılı genelge kapsamında tarımsal üretimde kullanılmak üzere üretilen, ithal edilen ve satılan kimyevi gübrelerin piyasa/şikayet denetimi ile gübrelerin üretildiği, satıldığı (gübre bayii) ve depoladığı yerlerin denetimi ile ilgili işlemler yapılmaktadır. Toprak tahlil sonuçlarına göre gübreleme yapmak gerekliliği anlatılmaktadır. Tarım amacı ile kullanılan gübreler azotlu , fosforlu , potasyumlu ,mikro elementler olmak üzere 4 grupta toplanmaktadır. Kullanım miktarları toprak tahlilerine göre belirlenmelidir. Dönem dönem toprakta fazla birik meydana gelmektedir.Bu birikim bitki gelişimini olumsuz etkilemektedir .Çiftçiler bu konuda bilgilendirilmektedir. Çiftlik Gübresi : Đlimizde yılda 110.000 ton kuru çiftlik gübresi elde edilmekte ve topraklarımızda kullanılmaktadır. Kullanılan çiftlik gübresi yeterli olmadığından suni gübre ile ihtiyaç tamamlanmaktadır. Çiftlik gübresinin ürünlerde insan sağlığına zararlı hiçbir madde bırakmadığı gibi, toprağı ıslah edici bir özellik taşıdığından erozyonu da önlemektedir. Fosfor : Bitkiler tarafından alınabilir fosfor tayinlerinde olsen metoduna göre tarım topraklarında fosfor varlığı tespit edilmiştir. Đlimizde saf olarak 7859.8 ton fosfora ihtiyaç duyulmaktadır. Bitkiler tarafından alınabilir fosfor tayininde tarım topraklarının % 21.04’ünde fosfor çok az, % 20.12’sinde ise çok yüksek fosfor varlığı saptanmıştır. Bu değerlendirmeler sonucu yetersizliği gösteren alanların fosforlu gübrelerle gübrelenmesi gerekmektedir. 222 Potasyum : Memleketimizin jeolojik yapısı ve iklim durumu, topraklarda fazla miktarlarda potasyum birikmesine neden olmaktadır. Đl topraklarının % 5.61’inde potasyum az, % 7.40’ında orta, % 8.84’ünde yüksek ve % 70.1’inde çok yüksek miktarda olduğu saptanmıştır. Đlimizde saf olarak 2793.1 ton potasyuma ihtiyaç duyulmaktadır. Kükürt : Bağlarda külleme hastalığının tedavisi için kullanılmaktadır. Đlimizde, istenilen teknik düzeyde gübreleme yapılamamaktadır. Yukarıda kullanımı gerçekleşen kimyasal gübreler genel ekiliş alanlarına vurulduğunda yetersiz kalmakla birlikte sulu pamuk ve sebze ziraatinde kısmen de olsa teknik dozun üzerinde çıkıldığı gözlenmektedir. H.5.3. Toprak Kullanımı Meyilli ve az meyilli arazilerde uygun ürün seçme, toprak işleme metotlarının kullanılması konusunda çiftçiler bilgilendirilmektedir. (H).TARIM VE HAYVANCILIK KAYNAK • • • Hatay Đl Tarım Müdürlüğü Hatay Tarım Đl Müdürlüğü–2003 Master Planı 2007 Hatay Đli Çevre Durum Raporu 223 I.MADENCĐLĐK Hatay Đli Maden Haritası-1 DÖRTYOL REYHANLI İSKENDERUN KIRIKHAN SERİNYOL ALTINÖZÜ SAMANDAĞ YAYLADAĞI Hatay Đli Maden Haritası-2 HARĐTA 10: 224 Hatay Đli Maden Haritası-2 HARĐTA 11: 225 Hatay’da maden varlığı olarak altın, alüminyum, asbest, bakır, kurşun, çinko, civa, demir, dolomit, fosfat, krom, manganez, manyezit ve mermer rezervleri bulunmaktadır. Madenciliğin Hatay ili ekonomisinde önemli bir yeri yoktur.Bu sektörde istihdamın düşüklüğüde ilde önemli bir faaliyet kolu olmadığını göstermektedir. Đlde “Đskenderun Siyahı “olarak adlandırılan beyaz damarlı,siyah ve parlak renkte piyasada aranan ve rağbet gören mermerin çıkarıldığı mermer ocakları blok veriminin düşük olması nedeni ile terk edilmiştir. Hatay ilindeki maden varlıkları aşağıdaki harita ve tablolarda verilmiştir. Alçı Taşı 14 Dolomit 27 Kuvars 41 Sodyum Sülfat 2 Alunit 15 Feldspat 28 Kuvarsit 42 Sillimanit 3 Andaluzit 16 Florit 29 Kuvarskumu 43 Stronsiyum 4 Asbest 17 Fosfat 30 Kükürt 44 Talk 5 Aşındırıcılar 18 Genleşen Kil 31 Lüle Taşı 45 Trona 6 Arduvaz 19 Grafit 32 Manyezit 46 Titanyum 7 Barit 20 Granit 33 Mermer 47 Tuğla Kiremit 8 Bentonit....... 21 Kaya Tuzu 34 Mika 48 Vermikülit 9 Bor 22 Kalsit 35 Olivin 49 Wollastonit 10 Boya Toprakları.. 23 Kaolen 36 Perlit 50 Yapı Taşları 11 Disten 24 Kireç 37 Profillit 51 Zirkon 12 Diyatomit 25 Kum-Çakıl 38 Pomza 52 Zeolit 13 Döküm Kumu 26 Mıcır 39 Refrakter Killer ve Şiferton 1 Hatay il sınırları içerisindeki sanayi madenleri 226 I.1. MADEN KANUNUNA TABĐ OLAN MADENLER VE DOĞAL MALZEMELER I.1.1. Sanayi Madenleri CĐNSĐ BULUNDUĞU YER REZERV KALĐTE/TENÖR AÇIKLAMA Asbest( Asb ) Gökyar,Kurudere Đncirlipınar,Olukpınar 1.637.700 2.566.075 3.543.500 %4-15 asbest lif uzun: 1-5 Görünür Muhtemel Mümkün Dolomit ( Dol) Đskenderun Çevresi 80.000.000 ton %32-33 CaO %18-19 MgO Muhtemel Fosfat(P) Yayladağı-Bezge Glokonili Fosfat Yatağı 1.821.555 ton %7,87-13 P2O5 Görünür Muhtemel Kireçtaşı Đsdemir Kalker-Dolomit Ocağı Yatak Geçmiş Yıllrda Đşletilmiştir %96,30 CaCO3 %1,98 SiO2 %0,4 MgO Görünür Mutemel Manyezit Dörtyol-Erzin Çınarlı Dere Yatağı 33 ton 720 ton - Görünür Muhtemel Mermer Đskenderun Siyahı Üretim Yok Siyah Parlak Renkli - TABLO 69 227 HARĐTA 12: TURKĐYE-HATAY-ASBEST MADENĐ 228 HARĐTA 13: TURKĐYE-HATAY-DOLOMĐT MADENĐ 229 HARĐTA 14: TURKĐYE-HATAY-FOSFAT MADENĐ 230 I.1.2. Metalik Madenler 1 Altın 8 Kadmiyum 2 Antimuan 9 3 Bakır - Pirit 10 Nikel 4 Boksit 11 Vanadyum 5 Kalay 12 Demir Molibden 6 Kurşun - Çinko....... 13 Manganez 7 Krom 14 Tungsten (Wolfram) Hatay il sınırları içerisindeki sanayi madenleri CĐNSĐ BULUNDUĞU YER REZERV KALĐTE/TENÖR AÇIKLAMA Altın ( Au) Akıllıçay ,Kisecik Köyü 50.000 m3 450.000 ton %0,1 gr/m3 Au %4 gr/ton Au Mümkün Alüminyum Dörtyol 70.000.000 ton %15-25 Al2O3 %30-40 Fe2O3 Görünür Muhtemel Bakır-KurşunÇinko Söğüt-Hassa zuhuru Zuhur %4 Cu - Krom Etibank’a ait sahalar 209.000 ton % 35-44 Cr2O3 Görünür Mutemel Mümkün Demir Kırıkhan – Katsal Yatağı 1.742.437 ton 1.293.650 ton 2.970.800 ton %33,76 Fe2O3 %15,20 Fe2O3 %25,35 Fe2O3 Görünür Muhtemel Mümkün Manganez Dörtyol-Sarıyeriskenderun zuhuru 5 ton - - TABLO 70 231 HARĐTA 15: TURKĐYE-HATAY-ALTIN MADENĐ 232 HARĐTA 16: TURKĐYE-HATAY-DEMĐR MADENĐ 233 I.1.3. Enerji Madenleri Konu ile ilgili sistematik veri bulunamamıştır. I.1.4. Maden Kanunu’na Tabi Olan Doğal Malzemeler Sabit sermaye yatırımları, girdi-çıktı ve katma değer, 1997* DĐE 1997 TÜRKĐYE AKDENĐZ HATAY Sabit sermaye yatırımları 47 808 014 501 368 900 000 12 235 307 .....Devlet 37 466 592 407 56 953 548 2 882 000 .....Özel 10 341 422 094 311 946 452 9 353 307 Girdi 82 063 475 917 5 878 380 479 296 578 064 .....Devlet 46 981 143 629 3 682 072 755 189 608 618 .....Özel 35 082 332 288 2 196 307 724 106 969 446 Çıktı 495 968 130 690 26 903 234 010 1 042 562 983 .....Devlet 324 768 952 306 13 319 441 016 700 770 163 .....Özel 171 199 178 384 13 583 792 994 341 792 820 Katma değer 413 904 654 773 21 024 853 531 745 984 919 .....Devlet 277 787 808 677 9 637 368 261 511 161 545 .....Özel 136 116 846 096 11 387 485 270 234 823 374 Madencilik (Milyon TL) TABLO 71: m2 Makbu Rusum Adı Soyadı Ruhsat Müddeti Arpahan Bedirge Kum-çakıl Der. 10.000 Bedelsiz Karayolları 5. Böl Md. 28.01.1994 28.01.1999 Kuruyer Şıkrıktepe 11.697 1. yıl 50.000.000 Gürtaş Ltd. Şti 19.06.1996 2. yıl 200.000.000 19.07.1999 Köyü / Mevkii Cinsi Taş 3. yıl 400.000.000.TABLO 72: 234 Kuruyer Büyükdere Taş 4.000 1. yıl 400.000.000 2. yıl 600.000.000- Günay Krd. Ltd.Şti Dursunlu Büyüktaş taş 10.100 1. yıl 300.000.000 25.03.1998 Dertaş Đnş.Tah.Mad.Lm 25.03.2003 t.Şt 17.09.199717.09 .1999 2,3,4 ve 5. yıllar Encümence belirlenecek Kuruyer Şıkrıktepe taş 9.570 Bedelsiz Karayolları 5. Bl. Md 12.08.1998 12.08.2003 Kuruyer Harebe taş 22 Dönüm 1. yıl 800.000.000 Kartaş Đnş. Tah.San.Lt.Şt 19.08.1998 19.08.2001 2. ve 3. yıllar Enek Ariyet 100.000 Bedelsiz Karayoları 5. Böl. Md 16.02.1994 16.02-1999 . TABLO 73: Đlçesi : Belen Kıcı Atik taş 10.000 1. yıl 150.000.000 .Ercan KURT 20.05.199720.05.2000 Yıldırım Kireç.ltd.Şt. 28.08.1996 2. yıl 200.000.000 3. yıl 250.000.000 Bakras Ötençay kireç 7.218 1. Yıl 100.000.000 28.08.1999 2. Yıl 200.000.000 3. yıl 350.000.000.Kıcı Atik taş 3.500 1. Yıl 150.000.000 M.Necdet KIZILDAĞ 02.07.1997 02.07.2000 2. Yıl 250.000.000 3. yıl 235 400.000.000.Bakras Bağlama taş 100.000 Bedelsiz Karayolları 5. Böl. Md. 12.06.1996 12.06.1999 Kıcı Atik kum-çakıl 186.000 Bedelsiz Karayolları 5. Böl. Md. 02.07.1997 02.07.2000 . TABLO 74: Kıcı Kurudere taş 000 1. Yıl 250.000.000 Kızıldağ Đnş.Tic.Şti. 22.10.1997 22.10.2000 2. yıl 400.000.0003. yıl 600.000.000 Kıcı Kurudere taş 5.000 1. yıl 200.000.000 Ahmet ÇETĐN 25.03.1998 25.03.2001 2. ve 3. yıllar Encümence belirleyecek Ötençay Bağama taş 10.625 1. yıl 400.000.000 Çapar Đnş. Mal. Tic. Ltd. Şti. 1.7.98-1.7.2001 Ceyhan Toros Gübre A.Ş 26.10.1995 2. ve 3. Yıllar Encümence belirleyecek TABLO 75: Đlçesi : Erzin Turunçlu Burnaz kum 45.000 1. yıl 500.000.000 26.10.1998 2. yıl 1.200.000.0003. yıl 2.500.000.000 TABLO 76: .-. 236 Đlçesi : Kırıkhan Karamağara Gündüzlü taş 15.000 1. yıl 250.000.000 A.Hacıfettah oğlu 08.01.1997 08.01.1999 2. yıl 300.000.000 Karamağara Gündüzlü taş 45.600 Bedelsiz Karayolları 5. Böl. Md. 01.04.1993 01.04.2003 Başpınar Kastal taş 175.100 Bedelsiz Karayolları 5. Böl. Md 15.10.1997 15.10.2002 TABLO 77: Đlçesi : Đskenderun Karapelit Şekere taş 186.000 Bedelsiz Karayolları 5. Böl. Md. 02.07.1997 02.07.2002 Aşkarbeyli Kısıkdere taş 80.000 Bedelsiz D.L.H. Đnş. 9. Böl. Md. 15.07.1998 15.07.2003 TABLO 78: Đlçesi : Reyhanlı Akyayla Hasnekiye kum 82.000 1. yıl 150.000.000 Durmaz Đnş. Ltd. 01.10.1995 Şti. 01.10.1998 2. yıl 250.000.000 3. yıl 1.000.000.000 Akyayla Telkermit kum 33.300 1. yıl 750.000.000 2. yıl 1.500.000.000- TABLO 79: 237 Kılınçlı Đnş. Ltd. şti. 1.10.971.10.2000 Đlçesi : Samandağ Çöğürlü Asi Nehri kum-çakıl 85.000 Bedelsiz D.S.Đ. 63. Şb. Md 13.12.1995 13.12.2000 TABLO 80: Đlçesi : Yayladağ Yenice kum-çakıl 70.100 Bedelsiz D.S.Đ. 63. Şb. Md. 07.10.1993 07.10.1998 TABLO 81: Đlçesi : Kumlu Batıayrancı Müşrüfe kum-çakıl 1. yıl 750.000.000 2. ve 3. Yıllar Encümence belirlenecek 5.000 TABLO 82: 238 Türkmenoğlu Đnş.Ltd.Şti 15.07.1998 15.07.2001 (I).MADEN KAYNAK • • • DĐE verileri. 2007 Hatay Đli Çevre Durum Raporu M.T.A. Web Sitesi (www.mta.gov.tr ) 239 J.ENERJĐ J.1. KAYNAKLARINA GÖRE ENERJĐLERĐN SINIFLANDIRILMASI J.1.1. Birincil Enerji Kaynakları J.1.1.1. Güneş Enerjisi Tükenme niteliğine sahip konvensiyonel enerji kaynakları yerine önerilen alternatif enerji kaynakları arasında yer alan güneş enerjisi, iletim dağıtım gibi sorunları olmaması, çevre kirliliği oluşturmaması nedeniyle diğer enerji kaynaklarına göre üstünlük taşımaktadır. Güneş enerjisinden yararlanma çalışmaları ülkemizde 1960 yılında başlamış olup bugün en çok kullanılan sistemleri üç ana başlıkta toplayabiliriz. a - Termal Güneş Santralleri b - Güneş Kollektörleri c - Güneş Pilleri Güneş, rüzgar, kömür gibi sınıflandırdığımız alt başlıklardır. Bunlar gereken enerji hizmetlerine dönüştürülünceye, makinalarda ya da soba, türbin veya motor gibi araçlarda kullanılıncaya kadar işe yaramaz. Bu nedenle ilimizde etkili olan güneş, rüzgar ve su enerjisinden yararlanma olanakları ve etkilerinin bilinmesi gerekmektedir. Hatay Đl Merkezinin Sıcaklık Ortalamaları (Meteoroloji Đl Müd.Verileri 2007) Hatay Đl Merkezinin Güneşlenme Süresinin Aylık Ortalaması Aylar Aylar Güneşlenme süresi (saat /gün) MAX Co MIN Co ORT Co Ocak 3.15 Ocak 13,2 2,8 7,6 Şubat 4.18 Şubat 15,1 7,0 10,6 Mart 5.54 Mart 19,2 9,3 13,9 Nisan 7.51 Nisan 21,0 11,2 15,9 Mayıs 9.18 Mayıs 28,1 18,6 22,6 Haziran 9.58 Haziran 30,1 21,9 25,6 Temmuz 11.3 Temmuz 33,0 24,7 28,2 Ağustos 10.43 Ağustos 32,4 25,8 28,4 Eylül 9.59 Eylül 32,2 22,1 26,4 Ekim 6.52 Ekim 29,4 17,9 22,7 Kasım 4.15 Kasım 20,4 11,0 15,0 Aralık 3.06 Aralık 13,9 5,0 8,6 Yıllık Ort. 7.15 TABLO 84: TABLO 83: 240 J.1.1.2. Rüzgar Enerjisi Dogu Akdeniz'de rüzgar kış aylarında (NE) Kuzey Doğu, Yaz aylarında (SSW) Güney, Güney Batı olarak esmektedir. Yaz rüzgârlarının Hatay ve çevresi için serinletici etkisi vardır. Đlkbahar mevsimi yer rüzgarları Güney Batıdan 3600 saat esmekte, Kuzey Doğudan 1500 saat, ortalama hızı 0.2.107 m/s’dir. Yaz mevsimi yer rüzgarları Güney Batıdan 6000 saat eser, ortalama hızı 0,2 ,10,8 m/s arasındadır. Sonbahar mevsimi yer rüzgarları Güney ve Güney Batıdan 5400 saat ,Kuzey Doğudan 2100 saat esmekte , hızı 0,2,10,8 m/s arasındadır. Kış mevsimi Kuzey Doğudan esmektedir, hızı 0,2,10,7 m/s arasındadır. HATAY ili için Aylara göre yıllık Rüzgar Hızı Ortalamaları (m.sec.) (Meteoroloji Đl Müd.Verileri 2007) TABLO 85: AYLAR YILLIK 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 YILLIK 1,3 1,4 1,9 2,1 2,9 3,9 4,3 4,4 3,1 1,9 1,5 1,3 2,5 ANTAKYA için Aylara göre 27 yıllık Rüzgar Hızı Ortalamaları (m.sec.) (Meteoroloji Đl Müd.Verileri 2002) TABLO 86: AYLAR 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 YILLIK SON 27 YILLIK 3.3 3.4 3.8 4.4 5.3 7.1 8.3 7.4 5.3 3.0 2.6 2.9 4.7 ĐSKENDERUN için Aylara göre 31 yıllık Rüzgar Hızı Ortalamaları(m.sec.) (Meteoroloji Đl Müd.Verileri 2002) TABLO 87: AYLAR 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 YILLIK SON 31 YILLIK 2.0 1.8 1.8 1.7 1.6 1.9 2.1 1.9 1.4 1.2 1.4 1.9 1.4 Đlimiz sınırları içinde, rüzgar hızı, rüzgar enerjisi doğal potansiyelinden yararlanmaya yönelik yeni yeni yatırım çalışmaları bulunmaktadır. 241 J.1.1.3. Su Enerjisi Hatay ilimizde dalga enerjisinden yararlanılmaya yönelik çalışma ve proje mevcut değildir. J.1.1.4. Biyogaz Enerjisi Đlimizde Biyogaz üretimi ve yönetimine yönelik çalışmalar mevcut değildir. J.1.1.5. Biyomas Enerjisi Đlimizde Biyomas üretim ve tüketimine ait çalışma mevcut değildir. J.1.1.6. Odun Hatay ilinde Antakya ve Dörtyol Orman Đşletme Müdürlükleri bulunmaktadır. Antakya Orman Đşletme Müdürlüğü’ne bağlı 7 Orman Đşletme Şefliği vardır. ( Antakya, Samandağı, Yayladağı, Kırıkhan, Ster hesabına göre fiyatlandırılır. Kesilen ağaçların dallarından ve çürümüş gövdelerden odun yapılır. Buna göre ; a) Odun, Devlet Orman Đşletmeleri depolarından temin edilir. b) Şahısların tapulu arazilerinde olan ağaçların kesilmesinden temin edilir. c) Şahısların bahçelerindeki, verimleri azalmış yaşlı zeytin ve meyve ağaçlarından odun temin edilir. d) Đşçilere verilen köylü pazar satışı odunlarından temin edilir. Hatay ili ( Dörtyol Orman Đşletme Müdürlüğü hariç ) yıllık odun tüketim miktarı 50. 000 (elli bin) ster’dir. Antakya Orman Đşletme Müdürlüğü’nün yıllık odun üretimi 15 - 16 bin (onbeş - onaltı bin) ster’dir. Bu nedenle Hatay ili odun açığını, Trükiye’nin Muhtelif Devlet Orman Đşletme Müdürlüklerinden ve zeytin odunlarından karşılamaktadır. Hatay’da tüketilen odunların cinsi; a) Đbreli ormanlarımızdan, kızılçam, karaçam odunu, b) Yapraklı ormanlardan, meşe, kayın, gürgen, sandal odunu, c) Okaliptus (Sılfata) odunu, d) Zeytin ve meyve odunu Hatay ilinde sunta ve Lif - Yoga (Kantralit) fabrikası yoktur. Ancak mabilya iskeletinde ve sandık takozu olarak kullanılır. J.1.1.7. Kömür Đlimiz sınırları içinde kömür rezervi mevcut değildir. 242 J.1.1.8. Petrol (Fuel-Oil, Motorin,Asfalt,Benzin,LPG) Đlimiz sınırları içinde petrol rezervi ve rafineri mevcut değildir. J.1.1.9. Jeotermal Enerji Erzin Başlamış Kaplıcaları ve Şifalı Suları : Đl sınırları içinde Erzin ilçesinde içme ve kaplıca bulunmaktadır. Đçmelerde su saniyede 0.2 lt çıkmakta olup sıcaklığı 24 OC' dır. Hem içme hem de banyo uygulamalarında kullanılan su, karaciğer, safra kesesi, mide, bağırsak, pankreas, metabolizma hastalıkları ve diabet hastalıklarında olumlu etkiler yapmaktadır. Yine Erzin ilçesi Başlamış köyünde, debisi 0.2 It i sn olan suların sıcaklığı 22 °C'dir. Bu su, hem içme hem de banyo amacıyla kullanılmakta olup, birçok hastalığa iyi geldiği belirtilmektedir. Reyhanlı Hamamat Kaplıcaları : Reyhanlı-Kırıkhan karayolu üzerinde bulunan Hamamat kaplıcaları Özel Đdare Müdürlüğü tarafından yeniden yapılarak modern bir yapıya kavuşmuş bulunmaktadır.Yörenin en büyük kaplıcası olup,bir çok hastalığa iyi geldiği söylenmektedir. Hamamat Kaplıcaları (Kumlu Kaplıcaları) 243 J.1.1.10. DoğalgazEnerjisi Đlimiz sınırları içinde doğalgaz rezervi bulunmamaktadır. J.1.2. ikincil Enerji Kaynakları Konuyla ilgili bilgi bulunamamıştır. J.1.2.1. Termik Enerji Đlimiz sınırları içinde termik santral bulunmamaktadır. J.1.2.2. Hidrolik Enerji Đlimiz sınırları içinde, Dörtyol ilçesi, Kuzucular beldesi sınırları içinde 1 adet Hidrolik Santral mevcuttur. Bu santrale ait bilgiler: - Akarsu hacmi; 500 lt/sn - Üretim kapasitesi ; Aylık ortalama 22.000 kw/saat J.1.2.3. Nükleer Enerji Đlimiz sınırları içinde radyoaktif kaynak ve rezerleri bulunmamaktadır. J.2. ENERJĐ TÜKETĐMĐNĐN SEKTÖRLERE GÖRE DAĞILIMI Enerji (1) TÜRKĐYE AKDENĐZ HATAY 81 884 912 253 10 937 924 163 2 675 374 099 659 713 786 084 62 397 933 837 7 776 519 466 4 384 692 571 623 619 767 100 245 000 53 358 057 467 5 869 818 645 1 601 869 896 34 385 707 271 5 043 331 436 1 201 232 000 310 435 782 747 24 181 367 378 2 229 681 645 7 515 885 438 1 073 410 216 888 817 000 Toplam .....Miktar (kWh) .....Değer, KDV dahil (Bin TL) .......Resmi Daireler ..........Miktar (kWh) ..........Değer, KDV dahil (Bin TL) .......Dağıtım şirketleri ..........Miktar (kWh) ..........Değer, KDV dahil (Bin TL) ...…Otoprodüktörler ..........Miktar (kWh) 244 .......Ticarethaneler ..........Miktar (kWh) 6 289 255 385 999 402 341 37 134 000 73 551 652 789 8 954 663 397 571 695 981 18 310 637 707 2 069 227 384 316 669 000 157 395 836 834 19 782 120 206 2 836 632 380 ..........Miktar (kWh) 1 733 542 507 240 987 968 84 563 724 ..........Değer, KDV dahil (Bin TL) 9 448 032 416 1 208 527 558 469 152 069 871 382 014 99 481 135 4 808 000 11 816 358 199 1 170 957 343 34 821 995 3 117 195 102 432 990 054 37 007 375 2 052 022 643 96 845 537 4 898 000 15 351 258 348 701 072 695 32 665 500 3 224 591 615 258 628 325 - 28 356 807 283 529 406 615 - ..........Değer, KDV dahil (Bin TL) .......Meskenler ..........Miktar (kWh) ..........Değer, KDV dahil (Bin TL) .......Tarımsal Sulama .......Şantiyeler ..........Miktar (kWh) ..........Değer, KDV dahil (Bin TL) .......Sokak Aydınlatma ..........Miktar (kWh) .......Diğerleri ..........Miktar (kWh) ..........Değer, KDV dahil (Bin TL) ....…TEAŞ Direkt Satışları ..........Miktar (kWh) ..........Değer, KDV dahil (Bin TL) TABLO 88: Elektrik tüketimi, 1997 (J).ENERJĐ KAYNAK • • • DĐE verileri. 2007 Hatay Đli Çevre Durum Raporu DSĐ Bölge Müdürlüğü-Adana 245 K.SANAYĐ VE TEKNOLOJĐ K.1. ĐL SANAYĐNĐN GELĐŞĐMĐ, YER SEÇĐMĐ SÜREÇLERĐ VE BUNU ETKĐLEYEN ETKENLER Hatay’ın ekonomisini incelerken Antakya ve Đskenderun olarak iki cazibe merkezi şeklinde ele almak gerekir. Đskenderun ve yöresi Đskenderun Demir Çelik Fabrikaları A.Ş.’nin kurulmasına bağlı olarak metal ana sanayiinde gelişmeler göstermiş, ve sanayi şehri hüvviyetine bürünmüştür. Đskenderun, Organize Sanayi Bölgesini kurmuş ve ikincisini kurma çalışmalarını sürdürmektedir. Đskenderun Limanının özelleştirilmesi ve Đskenderun Serbest Bölgesinin hayata geçirilmesi ile de Đskenderun’da şu günlerde durgunluk yaşayan ticaret ve ekonomi canlanma Şansına kavuşacaktır. Hatay ilinin merkez ilçesi Antakya’da ekonomiye yön veren, yörenin bel kemiğini oluşturan başlıca sektörler tarım ve ticaret sektörleridir.Gelişmişlik bakımından Türkiye genelinde 858 ilçe arasında 80.sırada yer almaktadır. Đlçelerin sosyo-ekonomik gelişmişlik sıralaması araştırmasında merkez ilçeler itibariyle 48. sırada bulunmaktadır. Đlçe, çeşitli sektörler açısından önemli düzeyde potansiyeli olan bir bölgedir. Antakya’da bugün ticaret, hem ulusal, hem uluslararası boyutuyla önemli bir ağırlığa sahiptir. Bölgede üretilen ve ihrac edilen başlıca ürünler; pamuk, buğday, zeytinyağı, tütün ve narenciyedir. Son yıllarda seracılığın da gelişmesiyle turfanda sebzecilikte de önemli üretim düzeylerine ulaşılmıştır. 80’li yıllarla birlikte yörede önemli bir sektör konumuna gelen ihracat, yöre ekonomisine oldukça büyük katkılar sağlamıştır. 2001 yılı itibariyle Antakya’da 279 firma ihracat işiyle iştigal etmektedir. Ve son yıllarda yaklaşık 40 firma devamlı olarak 1 milyon $’ın üzerinde ihracat getirisi sağlama başarısını göstermektedir. 2001 yılında Antakya’lı firmaların gerçekleştirdiği ihracat 145 milyon $’dır. Hatay’lı firmaların 2000 yılı ihracatı ise; 217 milyon $ olarak gerçekleşmiştir. Bölgeden, taze sebze-meyve, hububat, baklagil, ve çeşitli sanayi ürünlerinin ihracatı yapılmaktadır. Ortadoğu’ya, Batı Avrupa’ya, Rusya’ya ve Bağımsız Devletler Topluluğu’na kadar pek çok ülkeye Antakya’dan ihracat yapılmaktadır. 2001 yılında Antakya’dan yapılan ithalat; 2 milyon 428 bin $, Hatay’dan yapılan ithalat ise; 1 milyar 875 milyon $’dır. 80’li yıllarla birlikte ihracata paralel olarak büyük bir gelişme gösteren uluslararası nakliye sektöründe bugün araçların %30’dan fazlası yenilenmiştir. 1999 yılı sonu itibariyle 113 uluslararası nakliye firması, 2500 çekici ile 67 milyon $’lık getiri sağlamıştır. Bunun yanında uluslararası yolcu taşımacılığından da 11 milyon $’lık döviz getirisi elde edilmiştir. Bugün; ihracatta, uluslararası taşımacılıkta ve tarım sektöründe avantajlı pozisyonlar yakalamış olan Antakya, sanayide ve turizm alanında da söz sahibi olmaya hazırlanmaktadır. 1530 dönümlük arazi üzerine kurulan Antakya Organize Sanayi Bölgesi’nin altyapı çalışmaları tamamlanmış ve m2’si 3 $’dan arsa satışlarına başlanmıştır. Şu anda 2 adet fabrika faaliyete başlamıştır. Yöredeki gelişmiş pazarlama yapısı , gelişecek olan sanayinin ulusal ve uluslararası pazarlama ağını oluşturabilmesi açısından önemli bir faktör konumundadır. 246 90 adet parselden oluşan AOSB, Antakya’nın Topboğazı mevkiinde ve şu anda etüd çalışmaları yapılmakta olan Uluslararası Havaalanına çok yakın bir bölgede bulunmaktadır. Yakın bir tarihte, Antakya ayağı tamamlanacak olan otoban yol da AOSB’nin yakınlarından geçmektedir. Organize Sanayi Bölgesi’nin Đskenderun Körfezi’ne uzaklığı 30 km., Cilvegözü Sınır Kapısına uzaklığı ise 40 km.’dir. Antakya’da sanayiden bahsederken büyük bir istihdam alanı yaratan geleneksel sektörleri de gözardı etmemek gerekir. Ham deri işleyen 50 adet işletme 750 kişiye istihdam sağlamakta ve ayda ortalama 750 ton civarında deri işlemektedir. Ayakkabıcılık dalında 550 işletme 2500 kişiye istihdam sağlamakta ve günde ortalama 10.000 çift ayakkabı üretmektedir. Mobilyacılık sektöründe de irili ufaklı 2500 adet işletme faaliyet göstermekte ve büyük istihdam sağlamaktadır. Antakya’da işgücünün nitelikli bir işgücü olması sanayide nitelikli işgücü kullanılması gereği gibi bir problemi tamamen ortadan kaldırmaktadır. Nüfusun öğrenim düzeyi incelendiğinde Antakya nüfusunun öğrenim düzeyinin Hatay ve Türkiye ortalamasının da üzerinde olduğu görülür. Hatay’da ve özelde Antakya’da nüfusun lise ve Yükseköğretim düzeyinin yüksek olması ekonomik ve sosyal kalkınma için büyük bir üstünlük sağlamaktadır. 1992 yılında kurulan ve bugün 10.000 civarında öğrenciye eğitim imkanı sağlayan Mustafa Kemal Üniversitesi kentin gerek kültür, gerekse ekonomik hayatına büyük katkılar yapmaktadır. Kentin turizm açısından da büyük bir potansiyeli vardır. Tarihi ve doğal zenginlikleri yanında deniz, sağlık, dağ turizmi gibi çeşitlilikleriyle yıl boyunca turizmden yararlanma olanağı sağlamaktadır. Bunun yanı sıra zengin mutfağı ile Türk mutfağı içinde özel ve önemli bir yere sahiptir. Antakya pek çok uygarlığı yaşamış ve bu uygarlıkların kültür karışımlarından yoğrulmuş çok eski ve tarihi bir yöredir. 1963 yılında Papa IV.Paul tarafından hac yeri olarak ilan edilen ve Hıristiyan alemi için ilk kiliselerden biri olan "Sen Piyer Kilisesi", dünyanın mozaik açısından en önemli ikinci Müzesi olan "Antakya Müzesi" dünyaca tanınan turistik ve tarihi değerde yerlerdir. Her yıl 29 Haziran günü Katolik kilisesince Sen Piyer Kilisesi’nde ayinler düzenlenmekte ve dünyanın dört bir yanından bu ayine katılmak üzere hristiyanlar Antakya’ya gelmektedir. Antakya ve yöresi Harbiye, Sarımazı ve Batıayaz Yaylaları ile dağ ve yayla turizmine imkan sağlamaktadır. Sağlık turizmi açısından Erzin’deki Kaplıca Suyu ve Đçmeler önemli birer potansiyeldir. Dini turizm yönünden bakıldığında Samandağ’daki Hızır A.S. Türbesi, Kırıkhan’daki Beyazıt Bestami‘nin makamı ve daha pek çok önemli islam büyüğünün makamları önem arz eder. Samandağ-Arsuz kıyı şeridi temiz ve el değmemiş kesimleriyle deniz turizmi için elverişli bölgelerdir. Gerek turizm, gerek ticari açıdan büyük bir gereklilik olan ulaşım altyapısı değerlendirildiğinde, Hatay’ın uluslararası yolların buluştuğu bir kavşak noktasında bulunmasının avantaj sağladığı söylenebilir. Antakya’dan geçen yolun bir kolu ĐsrailLübnan hattı üzerinden Kahire ve Afrika’ya açılmakta, diğer bir kolu ise Arabistan Yarımadasının en güneyine varmaktadır. Antakya; sınır bölgesi olması, Đskenderun Körfezi’ne, GAP’a yakınlığı, yörede dış ticaret ve nakliye sektörlerinin gelişmişliği, Üniversite’nin mevcudiyeti ve Havaalanının 247 yapım çalışmalarına başlanmış olması, Organize Sanayi Bölgesinin altyapısının tamamlanmış olmasının yanısıra, turizm değerleri ile de yatırımlar için cazip bir bölge olma özelliğine sahiptir. 1939 yılında kurulan Antakya Ticaret ve Sanayi Odası, bugün yaklaşık 3800 kayıtlı üyesi ile Antakya’nın gerek ticari, gerekse sanayi hayatına yön veren öncü bir kuruluş olmaya devam etmektedir. K.2. GENEL ANLAMDA SANAYĐNĐN GRUPLANDIRILMASI Antakya Organize Sanayi Bölgesi Payas Organize Sanayi Bölgesi Antakya Küçük Sanayi Sitesi 248 HARĐTA 17 K.3. SANAYĐNĐN ĐLÇELERE GÖRE DAĞILIMI Sanayi Sicil Belgesi Almış Sanayi Tesislerinin Đlçelere Göre Dağılımı-2002 ĐLÇENĐN ADI FĐRMA SAYISI TOPLAM ÜRETĐMĐ ÇALIŞAN ĐŞÇĐ (*) SAYISI 139.699.209 m2/yıl 7.393.885 A/yıl ANTAKYA 369.038 m/yıl 67 1550 5.075.958 Ton/yıl 41.708 m3/yıl ALTINÖZÜ 1 BELEN 5 336 ton/yıl 9 3.509.400 adet/yıl 150 1.846 ton/yıl 2.209.996 ton/yıl DÖRTYOL 1464 34 356.630 A/yı ERZĐN 1 ĐSKENDERUN 66 9.204 ton/yıl 10 6.728.965 ton/yıl 12.951 18.994.687 ad/yıl KIRIKHAN 16 106.609 ton/yıl 467 KUMLU 2 6.100 ton/yıl 18 REYHANLI 18 103.512 ton/yıl 416 SAMANDAĞ - - - YAYLADAĞI - - - HASSA 3 5.936 T/yıl 29 369.038 m/yıl 139.699.209 m2/yıl TOPLAM 491.949 m3/yıl 213 17.064 14.293.049 ton/yıl 130.945.296 adet/yıl (*) Üretim Birimi,üretim konusuna göre m,m2,m3,adet,ton,vb. biçimde toplam üretim sütununda belirtilmiştir. 249 TABLO 89: K.4. SANAYĐ GRUPLARINA GÖRE ĐŞYERĐ SAYILARI VE ĐSTĐHDAM DURUMU Đmalat sanayiinde işyeri sayısı, ücretle çalışanlar ve yapılan ödemeler (10+), 1993 A. Toplam B. Devlet C. Özel Đmalat sanayii (1) Sektörler Ýmalat Ücretle Çalışanlara Yapılan Ödemeler (Milyar TL) Ücretle çalışanların ortalaması Đşyeri Emekli San. bağlı sayısı olanlar SSK'ya bağlıolanlar Yıllık Toplam ortalama çalışan sayısı Emekli sandığına bağlı olanlar SSK'ya bağlı olanlar Toplam A 62 1,549 14,449 15,998 16,037 218 2,902 3,120 B 2 1,549 11,093 12,642 12,642 218 2,666 2,884 C 60 - 3,356 3,356 3,395 - 236 236 (31) Gıda, A 12 içki, tütün - 268 268 279 - 10 10 B - - - - - - - - C 12 - 268 268 279 - 10 10 A 11 - 615 615 623 - 22 22 B - - - - - - - - C 11 - 615 615 623 - 22 22 A 5 - - - - - - - B - - - - - - - - C (**)5 - - - - - - - (32) Tekstil (33) Kereste (34) Kağıt A ve basım - - - - - - - B - - - - - - - - C - - - - - - - - A 3 - - - - - - - (35) Kimya 250 B 1 - 325 325 325 - 47 47 C (*)2 - - - - - - - (36) Taş ve A 5 toprak - 215 215 217 - 32 32 B - - - - - - - - C 5 - 215 215 217 - 32 32 1,549 11,883 13,432 13,434 218 2,745 2,962 B 1 1,549 10,768 12,317 12,317 218 2,619 2,837 C 13 - 1,115 1,115 1,117 - 125 125 (38) Metal A 12 eşya - 1,042 1,042 1,047 - 44 44 B - - - - - - - - C 12 - 1,042 1,042 1,047 - 44 44 (37) Metal A 14 DĐE 2002 verileri TABLO 90: K.5. SANAYĐ GRUPLARINA GÖRE ÜRETĐM TEKNOLOJĐSĐ VE ENERJĐ KULLANIMI Elektrik tüketimi, 1994* Enerji TÜRKĐYE AKDENĐZ HATAY .....Miktar (kWh) 54,201,983,482 6,630,049,781 1,038,332,366 .....Deðer, KDV dahil (Bin TL) 93,206,523,654 7,366,278,183 999,905,247 ..........Miktar (kWh) 3,271,298,132 379,792,921 43,730,688 ..........Deðer, KDV dahil (Bin TL) 6,334,741,439 681,926,713 83,565,109 28,463,560,315 3,295,957,766 599,286,426 Toplam .......Resmi Daireler .......Sanayi Đşletmeleri ..........Miktar (kWh) 251 ..........Deðer, KDV dahil (Bin TL) 48,680,444,519 1,951,091,017 312,105,048 ..........Miktar (kWh) 1,134,217,375 212,791,877 59,164,988 ..........Deðer, KDV dahil (Bin TL) 754,306,363 82,330,095 35,654,243 ..........Miktar (kWh) 13,083,352,261 1,527,183,307 228,775,715 ..........Deðer, KDV dahil (Bin TL) 22,620,271,325 2,780,703,190 403,243,053 ..........Miktar (kWh) 4,185,074,019 662,311,094 37,927,662 ..........Deðer, KDV dahil (Bin TL) 9,665,150,130 1,251,650,709 91,845,306 ..........Miktar (kWh) 433,718,641 57,539,270 7,046,901 ..........Deðer, KDV dahil (Bin TL) 1,537,530,810 103,749,445 10,063,784 ..........Miktar (kWh) 91,965,930 8,657,548 86,396 ..........Deðer, KDV dahil (Bin TL) 44,898,677 2,162,710 124,468 ..........Miktar (kWh) 2,375,727,906 331,840,486 43,509,657 ..........Deðer, KDV dahil (Bin TL) 1,780,392,582 241,653,485 34,111,571 ..........Miktar (kWh) 1,163,068,903 153,975,512 18,803,933 ..........Deðer, KDV dahil (Bin TL) 1,788,787,809 271,010,819 29,192,665 .......Tarımsal Sulama .......Meskenler .......Ticarethaneler .......Şantiyeler .......Hayır Kurumları .......Sokak Aydınlatma .......Diğerleri ................................................................... .................................. .................................. .................................. ............ ....... ...... ...... * Bilgi geçicidir. DĐE verileri TABLO 91: 252 SANAYĐ SĐCĐL BELGESĐ ALMIŞ SANAYĐ TESĐSLERĐNĐN SEKTÖREL DAĞILIMI MART 2008 SEKTÖRÜN ADI Gıda içki ve tütün sanayi FĐRMA SAYISI 153 TOPLAM ÇALIŞAN ÜRETĐM(*) ĐŞÇĐ SAYISI 2.574.649 ton/yıl 3.363 192.896.616 adet/yıl. 900.000 kasa/yıl, 2.320.200lt/yıl, 9.078.682 kg/yıl DOKUMA GĐYĐM EŞYASI VE DERĐ SANAYĐ 89 2.581.364 ton/yıl 2.511 162.909 m2/yıl 70.384.103 adet/yıl 42.837.615 m/yıl 9.120 tak/yıl, 87.600 çiftçi/yıl 80.800 düzine/yıl, 4.560.000 kg/yıl ORMAN ÜRÜNLERĐ VE MOBĐLYA SANAYĐ 34 35.741 ton/yıl 372 49.561.822 adet/yıl 10.985.961 m2/yıl 67.953 m3/yıl 57.210.000 m/yıl 51.930 Takım/yıl KAĞIT, KAĞIT ÜRÜNLERĐ VE BASIM SANAYĐ 111.495.583 m2/yıl 5 102 1.080.000 mt/yıl 8.862.200 paket/yıl 2.717.280 ton/yıl KĐMYA – PETROL, KÖMÜR, KAUÇUK VE PLASTĐK ÜRÜNLERĐ SANAYĐ 66 23.705.574 ton/yıl 42.766.094 adet/yıl 253 1.887 1.510.688 m2/yıl 840.000 m.tül/yıl 20.287.321 kg/yıl, TAŞ VE TOPRAĞA DAYALI SANAYĐ 38 6.081.950 ton/yıl 918 15.330.080 adet/yıl 666.938 m2/yıl METAL ANA SANAYĐ 39 8.604.270.425 ton/yıl 9.455 METAL EŞYA MAKĐNE VE TEÇHĐZAT ULAŞIM ARACI, ĐLMĐ VE MESLEKĐ ÖLÇME ALETLERĐ SANAYĐĐ 67 371.013.353 ton/yıl 1.941 TOPLAM 491 117.669.363 adet/yıl 16.000 m/yıl 44.884.800 kg/yıl 9.012.670.074 ton/yıl 20.549 468.615.619 adet/yıl 124.822.079 m2/yıl 101.143.615 m/yıl 67.953 m3 /yıl, 8.682.200 paket/yıl 900.000 kasa/yıl, 61.050 tak/yıl 840.000 m.tül/yıl 2.320.200 lt/yıl 87.600 çift/yıl 80.800 düzine/yıl 78.811.103 kg/yıl (*) üretim birimi, üretim konusuna göre m2,m3,adet, ton vb biçiminde Üretim sütununda belirtilir. (Kaynak: Sanayi ve Ticaret Đl Müdürlüğü) 254 K.6. SANAYĐDEN KAYNAKLANAN ÇEVRE SORUNLARI VE ALINAN ÖNLEMLER K.6.1. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Hava Kirliliği Çevre kirliliğinde önemli bir yer tutan hava kirliliği, konutlardan, sanayiden ve motorlu taşıtlardan kaynaklanmaktadır. Hava kirliliğine sebep olan tesislerin başında; Çimento Fabrikası, Sarıseki Gübre Fabrikası, Đskenderun ve Dörtyol ilçelerindeki sanayi kuruluşları, ĐSDEMĐR ile Dörtyol ilçesi Payas beldesinde kurulu bulunan irili ufaklı 24 adet haddehanelerdir. Bu tesisler arasında ĐSDEMĐR Fabrikalarının bacalarında bulunan filtrelerin birçoğu eskimiş durumundadır. Bu filtrelerde işlevlerini yerine getiremediği için emisyon fazla olmaktadır. Đskenderun Organize sanayi bölgesinde bulunan Ekinciler Demir - Çelik ve Yazıcı Demir Çelik Fabrikalarının çelikhane bacasında gaz ve toz tutucu filtre olmasına rağmen randımanlı çalışmamakta, çelikhanede ark esnasında çevreye yoğun bir şekilde toz emisyonu yayılmaktadır. Đskenderun Çimento Fabrikasında, elektro filtre bulunmasına rağmen, zaman zaman çalıştırılmaması hava kirliliğine sebep olmaktadır. Ayrıca Dörtyol Đlçesi - Payas Beldesinde bulunan haddehanelerin gaz tutucu filtreleri mevcut değildir. K.6.2. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Su Kirliliği Đskenderun, Dörtyol, Erzin ve Samandağı Đlimizde denize kıyısı olan ilçelerimizdir. Đskenderun Körfezi’ni kirleten ana kirleticiler; Đskenderun şehir kanalizasyonu, ĐSDEMĐR, Toros Gübre Fabrikası ve Sarıseki Gübre Fabrikası ile petrol taşımacılığı için körfeze gelen gemilerin yaptığı kirliliklerdir. Ayrıca Adana ili sınırlarında kurulu bulunan endüstriyel tesis ve yerleşim yerleride körfezi kirletmektedir. Đskenderun şehir kanalizasyonu hiçbir arıtma işlemine tabi tutulmadan denize direkt olarak deşarj edilmektedir. Gübre fabrikaları ise fosforik asit soğutma suyunu denize direkt deşarj etmektedir. Ayrıca Đskenderun, Dörtyol karayolu üzerinde bulunan Mobil, Shell, Petrol Ofisi ve Delta Depolama tesislerinin arıtma ünitelerinin yetersiz olması nedeniyle denize petrol türevi maddeler verilmektedir. Yaklaşık 10 yıldır Đskenderun Körfezine yoğun bir petrol taşımacılığı olmakta, tankerlerden yapılan taşımacılık esnasında denize sızmalardan karışan petrol, Đskenderun körfezi’nin kirlenmesine sebep olmaktadır. Petrol taşımacılığı yapan gemiler ise SĐNTĐNE ve BALAST sularını kıyıdan 40–50 mil açıkta deşarj etmekte, deniz hareketleri neticesi kirlilik kıyıya kadar gelmektedir. Samandağı ilçesinde, deniz kirlenmesinin başlıca sebebi Suriye’nin Lazkiye Limanı’nda demirleyen gemilerin katı ve sıvı atıklarını denize deşarj etmeleri neticesinde 255 Samandağı kıyısına kadar gelerek sahili kirletmektedir. Ayrıca; Asi nehri taşıdığı kirlilikleri Samandağı’ndan denize dökerek denizinde kirlenmesine sebep olmaktadır. K.6.3. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Toprak Kirliliği Đlimiz ve ilçelerimizde organize sanayi bölgeleri tarım arazilerini dışında ve 5.-7. sınıf arazilerde tesis edildiğinden bunlardan kaynaklanan herhangi bir toprak kirliliğinden bahsedilemez. K.6.4. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Gürültü Kirliliği Kentlerde giderek tehlikeli bir hal alan çevre sağlığı sorunlarından biri de gürültü kirliliğidir. Başta Antakya ve Đskenderun ilçelerimizde bu çevre sorunu önemini korumaktadır. Gürültünün en önemli kaynağı trafiktir. Đlimizde trafiğe kayıtlı 80. 000’in üzerinde motorlu taşıt bulunmaktadır. Özellikle egzozları bozuk küçük motosikletler ve çevre yolunun bulunmaması nedeniyle şehir içinden geçen yük kamyonlarının gürültüdeki payı büyüktür. Đlimiz genelinde sanayi bölgelerinin bulunmaması, motor gücü ile çalışan işyerlerinden şehir içlerinde çalışarak yaptıkları gürültü çevrede yaşayanların huzur ve sükununu olumsuz yönde etkilemektedir. Endüstri gürültüsü olarak; 2 adet taşocağında yapılan gürültü ölçümünde anlık olarak 85 db(A) olduğu ölçülmüştür. Haddehanelerde olan gürültü ölçümü ise 88 db(A) olarak ölçülmüştür. Sanayinin yoğun olduğu Đskenderun ve Dörtyol ilçelerinde ise yapılan denetimlerde, belirtilen parametrelerin üzerinde gürültüye rastlanıldığı takdirde, izolosyona gidilmesi ve teknolojinin yenilenmesi istenmekte olup, Đlimizde sanayi tesislerinden kaynaklanan gürültü seviyesi önemsenmeyecek düzeydedir. K.6.5. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Atıklar Đlimiz sınırlarında bulunan, sanayi tesisleri için tehlikeli ve zararlı atıkların özellikleri, miktarı, çeşidi ve bertaraf sistemiyle ilgili bir çalışma yapılmamıştır. Sanayi tesislerinin, az bir kısmının atık su arıtma tesisi olmasına rağmen kısmen çalıştırıldığı, kimi sanayi tesislerinde ise çalışmadığı tespit edilmiştir. Đlimizde önemli bir yer tutan Đskenderun Demir - Çelik fabrikasının atık su arıtma tesisinin çalıştırılmadığı gibi evsel atık suları için yapılan arıtma tesisi ise kısmen çalışmaktadır. Yine çimento fabrikasının evsel atık suları için yaptırdığı arıtma tesisi yapılan denetimlerde kısmen çalıştırıldığı tespit edilmiştir. 256 (K).SANAYĐ VE TEKNOLOJĐ KAYNAK • • • DĐE verileri. 2007 Hatay Đli Çevre Durum Raporu Sanayi ve Ticaret Đl Müdürlüğü 257 L.ALTYAPI, ULAŞIM VE HABERLEŞME L.1. ALTYAPI L.1.1. Su Sistemi ve L.1.2. Atık Su Sistemi, Kanalizasyon ve Arıtma Sistemi Hatay ilinde belediyeler düzeyindeki 367 köy ve 351 yerleşim ünitesinden 270 köy ve 235 ünitede yeterli içmesuyu bulunmaktadır. Bu durum, köylerin yüzde 73.6’sında, ünitelerin ise yüzde 67.0’sinde yeterli içmesuyu olduğunu göstermektedir. Yeterli içmesuyu olan köylerin oranı Türkiye ortalamasıyla aynı olup, ünite oranları Türkiye ortalamasının üzerindedir. Đlimiz Đskenderun ilçesinde, kente verilen temiz (içme suyu) su kaynaklarının kapasitesi 630 lt/sn’dir. Şehir şebekesindeki döşenen boru miktarı ; 20 km. beton Asbest boru, 10 km. plastik (PVC) boru, 25 km. pik döküm boru, 10 km. Golvanizli borularıdır. Kentin atık ve yağmur sularını toplayıp tekrar kullanıma sunulmasıyla ilgili çalışmalar devam etmekte olup, bu çalışmalar 7 fazlı bölümler halinde yapılması düşünülmektedir. Bu çalışmalar ışığında bugüne kadar halen devam etmekte olan, 1. Faz kapsamındaki kent merkezinin altyapı çalışmaları ayrık sistem şeklinde yapılmaktadır. Yani; yağmur suları ayrı pis atık sular ayrı olarak döşenmekte ve bunların ayrı ayrı toplama merkezleri yapılmıştır. Bugüne kadar yapılan toplama hatlarının uzunluk ve kapasiteleri aşağıda sunulmuştur. Yağmur Suyu Toplama Merkezi ve Kapasitesi Deniz kıyısında 12 metre derinlik ve 6,5 metre çapında betonarme keson kuyu vasıtasıyla yapılmıştır. Kuyunun kapasitesi 400 m3’tür. Kuyunun içinde her biri 475 lt/sn kapasitelik 3 faal 1 yedek deşarj pompası bulunmaktadır. Kent Merkezine Döşenmiş Bulunan Yağmur Suyu Kaynakları 1500 metrelik (0.43x3.00) metre ebatları olan betonarme kanalı betonarme boru ve ebatları : Yağmur suyu % 200 mm’lik 160 metre Yağmur suyu % 300 mm’lik 820 metre Yağmur suyu % 400 mm’lik 2.200 metre Yağmur suyu % 500 mm’lik 650 metre Yağmur suyu % 600 mm’lik 150 metre 258 Yağmur suyu % 800 mm’lik 139 metre Yağmur suyu % 1000 mm’lik 350 metre Yağmur suyu % 1200 mm’lik 250 metre Yağmur suyu toplama merkezinden ayrı olarak gene sahil kesiminde 12 metre derinliğinde ve 6,5 metre çapında betonarme keson kuyuda toplanmaktadır. Kuyunun kapasitesi genel olarak 400 m3’tür. Burada her biri faal olarak çalışan 3 asıl, 1 yedek olmak zere 4 adet yükseltme pompası bulunmakta ve her pompa kapasitesi 160 lt/sn olmak üzere 3 x 160 = 480 lt/sn kapasitesindedir. Kent içinde Döşenmiş Atık Su Boru ve Mesafesi Kanalizasyon % 200 mm’lik 4136 metre Kanalizasyon % 300 mm’lik 1872 metre Kanalizasyon % 400 mm’lik 990 Kanalizasyon % 500 mm’lik 1102 metre Kanalizasyon % 600 mm’lik 200 metre Kanalizasyon % 700 mm’lik 200 metre Kanalizasyon % 800 mm’lik 50 metre Kanalizasyon % 900 mm’lik 415 metre metre Atık suların toplama merkezinden arıtma merkezine isalesi ve arıtım tesisinin yapım ve kapasitesiyle ilgili proje seçim ve ihale çalışmaları devam etmekte olup, henüz sonuçlanmamıştır. Belen ilçemizde; içme sularının tamamı kaynak suyudur. Su şebekesinin tamamına yakını yeni şebekedir. Đlçede, cüzi bir kısmı kendi imkanlarıyla küçük çaplı kanalizasyon yapılmıştır. Diğer kısımlar foseptik çukurlarıyla çözümlenmektedir. Şu anda kanalizasyon proje yapımı Đller Bankasınca ihale edilmiş ve ileride kaynak temininden sonra kanalizasyon yapım işinin gerçekleştirilmesine çalışılacağı belirtilmektedir. Altınözü ilçemizde; kente verilen, temiz (içme suyu) su kaynaklarının, kapasitesi 27 lt/sn, suların iletildiği boruların, kalite ve uzunlukları ise 23 km.80’lik ve 100’lük 16 Atü plastik su borusu bulunmaktadır. Kentin atık sularının ve yağmur sularının toplanıp bunların tekrar kullanıma sunulması amacıyla; Ayrı toplama sistemleri ve arıtma sistemleri yoktur. 259 Kumlu ilçemizde; içme suları, Köy Hizmetleri tarafından yapılan grup isalesi ile Yenişehir Gölü membasından Kumlu ilçesine verilmesi gereken su miktarı 8.5 lt/sn, yapılan debi ölçümünde ilçeye 4 lt/sn su geldiği anlaşılmıştır. Đlçede 4.000 m. uzunluğunda % 200’lük Nd 10 Atü AÇB borusunun döşendiği, eski şebeke olarak plastik ve atermit borular aracılığıyla yapıldığı belirtilmektedir. Đlçede, kanalizasyon mevcut değildir. Kentin artık suları ve yağmur sularını toplayıp kullanıma sunulması amacıyla yapılan bir çalışma yoktur. Erzin ilçemizde; kanalizasyon bulunmamaktadır. Tüm kirli sular foseptik ve sistemi ile çözümlenmektedir. Belediye bu sistemi vidanjörle desteklenmektedir. Şehir içme suyunun, Amanos Dağları’ndan gelen 27 km.’lik kısmı ve leçe mevkii ile 14 km.’lik kısmının tamamı çelik boru ile 80 km.’lik şehir şebekesi % 100 mm’lik PVC boru ve 15 km’lik ana hatlar ise AÇB’den tesis edilmiştir. Kırıkhan ilçemizde; şehir içme-suyu cazibeli ve su sondaj kuyularından motopompla olmak üzere iki sistem şeklinde gelmektedir. Đlçemizde verilen temiz içme suyu kaynaklarının kapasiteleri şöyledir. Üngüzlü 40 lt/sn, Kozanoğlu 15 lt/sn Mahmudun-gözü 25 lt/sn, ve S sondaj kuyusundan 20 lt/sn olmak üzere toplam 100 lt/sn’dir. Đlçede mevcut suların iletildiği borular şöyledir: 40 km. AÇB boru, 150 km. Çelik boru, 60 km. Plastik boru ve 20 km. Demir boru uzunluğu 270 km. dir. Đlçede kanalizasyon sistemi bulunmayıp ancak; Belediye Meclisi’nin aldığı bir kararla kanalizasyon sistemi için çalışmalar Đller Bankası’nca programa alınma safhasına gelinmiştir. Dörtyol ilçemizde; verilen temiz içme suyu, Üçgöz Membasından getirilmektedir. Kapasiteleri; DY1, DY2, DY3 olmak üzere 3 depomuz mevcuttur. DY1 600 + 1200 ton kapasiteli olup, dinlendirici depo olarak kullanılmaktadır. DY2, 3000 + 1200 ton kapasitelidir. DY3, depomuz ise 3000 ton kapasiteye sahip olup, verimlilikleri; 100 lt/sn olarak ortalama su akıtmaktadır. PVC, Aspest ve Çelik borular kullanılmış olup, çelik boru 6 km., Aspest boru 6 km., ve PVC boru 100 km.’dir. Yayladağ ilçemizde; kente verilen temiz (içme suyu) su kaynaklarının kapasiteleri ve verimlilikleri şöyledir. 260 Đlçeye 3 kaynaktan içme suyu gelmektedir. 1) Kökmeryem - Kayapınar Menbaı : Đsale hattı uzunluğu : 5000 metre Su kapasitesi : minimum 2.50 lt/sn. Hattın cinsi : % 100’lük pik boru 2) Yayla (kastal) Menbaı : Đsale hattı uzunluğu : 2990 metre Su kapasitesi : minimum 2 lt/sn Hattın cinsi : % 100’lük plastik boru 3) Aslanyazı Menbaı : Đsale hattı uzunluğu : 15.500 metre Su kapasitesi : 20 lt/sn Hattın cinsi : % 200’lük asbest ve çelik boru Đlçede pis su kanalizasyon şebekesi mevcut değildir. Bu nedenle belediyemizce atık suların toplanması arıtılması ve değerlendirilmesi gibi çalışmalar mevcut değildir. L.1.3. Yeşil Alanlar Kişi Başına Düşen Yeşil Alan Miktarı (hektar) GRAFĐK 18 261 Kişi Başına Düşen Yeşil Alan Miktarı (m2) GRAFĐK 19 L.1.4. Elektrik iletim Hatları Hatay'da elektriksiz Köy bulunmamaktadır. TEDAŞ Hatay Elektrik Dağıtım Müessese Müdürlüğü; Đlimiz sınırları içerisinde Çukurova Elektrik A.Ş.'ne ait 6 adet 154/380kV'lık şalt merkezlerinden satın aldığı enerjiyi şehir merkezlerinde 1.139 trafo, köylerde ise 1.070 adet trafo ile 5.084,5 km.’lik orta gerilim dağıtım hattı ile elektrik dağıtım ve hizmetlerini yürütmekte, ayrıca bakım ve onarımını da yapmaktadır. Đlimiz genelinde elektriklendirilmemiş köy ve mezra bulunmamaktadır. L.1.5. Doğal Gaz Boru Hatları Đlimizde doğal gaz boru hattı bulunmamaktadır. L.2. ULAŞIM 262 HATAY DÖRTYOL (31-05) ĐYA - ANTAKYA (825-08) DYA CĐLVEGÖZÜ (420-02) DYA - (420-02 / 825-09) DYA (GAZĐANTEP-HATAY) ĐL SN. - CĐLVEGÖZÜ (31-08) ĐYA CĐLVEGÖZÜ (31-08) ĐYA - (817-06) DYA (ANTAKYA ÇEVRE YOLU (817-06) DYA - (TÜRKĐYE - SURĐYE) DEV.SN. (YAYLADAĞI) HASSA (825-07) DYA - CĐLVEGÖZÜ 817-04 817-06 825-07 825-08 825-09 827-01 HATAY HATAY (ANTAKYA-KIRIKHAN) (825-08) DYA - BAKRAS KALESĐ (ĐSKENDERUN-DÖRTYOL) (817-04) DYA - YAKACIK (ĐSKENDERUN-CEYHAN) (817-03 / 04) DYA - (825-07) DYA (HASSA) (KIRIKHAN-REYHANLI) (827-01) DYA - YALANKOZ 31-02 31-04 31-05 31-07 HATAY HATAY (OSMANĐYE-HATAY) ĐL SN. - DÖRTYOL (31-05) ĐYA HATAY HATAY HATAY HATAY HATAY HATAY 31-01 DEVLET YOLLARI TOPLAMI HATAY (OSMANĐYE-HATAY) ĐL SN. - DÖRTYOL (31-05) ĐYA 817-03 HATAY (817-05) DYA - CĐLVEGÖZÜ (827-01) DYA 420-02 HATAY ĐL ADI SAMANDAĞ ĐSKELESĐ - (817-06) DYA (ANTAKYA ÇEVRE YOLU) YOLUN ADI 420-01 K.K.NO. 0 0 0 0 0 175 45 2 32 3 0 60 26 7 0 263 13 36 2 4 23 13 36 2 4 23 345 45 0 170 51 32 49 8 60 26 51 23 49 0 46 8 0 0 44 23 ASF. SATHĐ TOPLAM BET. KAP. ASFALT YOLLAR 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 PARKE STBLZ. TOPRAK 13 36 2 4 23 345 45 51 32 49 8 60 26 51 23 0 5 0 0 0 10 0 0 0 0 10 0 0 0 0 0 2 0 0 4 13 0 23 3 117 355 41 11 11 49 45 0 18 4 41 60 51 12 26 32 6 51 32 0 23 BAKIM GEÇĐT ŞEBEKE BÖLÜNM.YOL TOPLAMI VERMEZ UZUNL. SATIH CĐNSLERĐNE, BAKIM PROGRAMINA VE KIŞ PROGRAMINA GÖRE UZUNLUKLARI (KM.) 5.BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ 53.(ANTAKYA) ŞUBE ŞEFLĐĞĐ SINIRLARI ĐÇĐNDEKĐ DEVLET VE ĐL YOLLARININ HATAY HATAY HATAY HATAY HATAY (KIRIKHAN-REYHANLI)(827-01)DYA-(TÜRKĐYESURĐYE)DEV.SN.(ŞARK HA.) (ĐSKENDERUN-CEYHAN) (817-03) DYA - ERZĐN (ANTAKYA-REYHANLI) (420-02) DYA - ST.PIERRE KĐLĐSESĐ REYHANLI (420-02) DYA - (TÜRKĐYE-SURĐYE) DEV.SN.(KARBEYAZ) (31-26) ĐYA (ALTINÖZÜ) - BABATORUN (ANTAKYA-REYHANLI) (420-02) DYA - HACIPAŞA (ANTAKYA-YAYLADAĞ) (825-09) DYA - ŞENKÖY (ANTAKYA-YAYLADAĞ) (825-09) DYA - KIŞLAK YAYLADAĞI (825-09) DYA - YEDĐTEPE ÇEVLĐK - (420-01) DYA (SAMANDAĞ) SAMANDAĞI (420-01) DYA - YEDĐTEPE (31-54) ĐYA (ADANA-HATAY) ĐL SN. - (OSMANĐYE-DÖRTYOL) (817-03) DYA (0-53) OTOYOLU ATR. - ULUÇINAR 31-10 31-12 31-25 31-26 31-27 31-28 31-51 31-52 31-54 31-55 31-57 31-76 31-77 175 ŞUBE YOLLARI TOPLAMI 264 465 295 25 0 0 19 21 7 11 5 1 22 7 45 1 6 6 12 29 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 ĐL YOLLARI TOPLAMI HATAY HATAY HATAY HATAY HATAY HATAY HATAY HATAY HATAY (KIRIKHAN-REYHANLI) (827-01) DYA - (31-08) ĐYA 31-09 HATAY (825-07 / 08) DYA (KIRIKHAN) - (ANTAKYA-REYHANLI) (42002) DYA 31-08 640 295 25 19 21 7 11 5 1 22 7 45 1 6 6 12 29 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 640 295 25 19 21 7 11 5 1 22 7 45 1 6 6 12 29 15 5 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 124 655 0 21 7 0 7 300 0 11 0 0 5 25 0 1 0 0 22 19 0 7 0 1 0 4 6 45 0 0 12 6 0 29 O53/02 4 O53/03 053/B3 O53/04 O53/B4 O53/05 O53/B5 O53/06 6 7 8 9 10 11 12 5 O53/B1 3 E E 91 E 91 E 91 E 91 A E 91 O53/01 2 B A A+B A A A A A A+B A E 91 E.K. TĐPĐ 1 SIRA E. K.K.NO NO NO HATAY HATAY HATAY HATAY HATAY HATAY HATAY HATAY PAYAS KAVŞAĞI PAYAS KAVŞAĞI DÖRTYOL KAVŞAĞI DÖRTYOL KAVŞAĞI ERZĐN KAVŞAĞI ERZĐN KAVŞAĞI GÖZENELER KAVŞAĞI GÖZENELER KAVŞAĞI SERBEST BÖLGE KAVŞAĞI SERBEST BÖLGE KAVŞAĞI HATAYADANA HATAY ĐSKENDERUN BATI KAVŞAĞI ĐSKENDERUN AYRIMI BATI KAVŞAĞI BAŞLANGIÇ ADANA ADANA ĐLĐ SONU 265 ĐSKENDERUN D817.D.Y.AYR. PAYAS KAVŞAĞI D817.D.Y.AYR. DÖRTYOL KAVŞAĞI 31-12 ĐL YOLU AYRIMI ERZĐN KAVŞAĞI GÖZENELER KAVŞAĞI 01-28 ĐL YOLU SERBEST BÖLGE KAVŞAĞI K.K. NO TANIMI T.A.G 16000 13800 16100 2400 8900 7100 OTOYOL OTOYOL UZUNLUĞU ADI (M) ĐSKENDERUN OTOYOL BAKIM ĐŞLETME ŞEFLĐĞĐ YOL AĞI TOPRAKKALE - ĐSKENDERUN 690 4800 (1+3.8B) 1540 12580(5A+7+58B) BAĞLANTI YOLU UZUNLUĞU (M) 2071 1879 1914 3158 1196 1080 OTOYOL (M) KAVŞAK KOLLARI UZUNLUĞU 1920 100 100 200 DĐĞER YOLLAR (M) 21.04.1996 18.10.1993 01.01.1993 AÇILIŞ TARĐHĐ O53/07 14 O53/08 O53/B7 O53/A2-3 16 17 18 15 O53/B6 13 A E 91 A A A A A E 91 E 91 91 HATAY HATAY HATAY HATAY HATAY HATAY ÇANKAYA KAVŞAĞI BELEN KAVŞAĞI ÇANKAYA KAVŞAĞI ÇANKAYA KAVŞAĞI ĐSKENDERUN KAVŞAĞI ĐSKENDERUN KAVŞAĞI 266 GENEL TOPLAM 76.300 M. 24.260 TOPLAM 1100 2775 76.300 4800 7200 775 ŞEKERE KAVŞAĞI D817.D.Y.AYR. BELEN KAVŞAĞI ÇANKAYA KAVŞAĞI D817.D.Y.AYR. KAVŞAĞI 46.726 M. 16.046 1925 300 1723 6.420 2180 1920 22.05.2001 24.03.2003 22.05.2001 23.07.1998 HATAY ĐLĐ ULAŞIM AĞ DURUMU Devlet Yolu Đl Yolu Otoyollar Köy Yolları Demiryolu Devlet Yolu : 365 Km. 308 Km. 89 Km. 2.705 Km. 72 Km. 365 Km. Đl Yolu Beton Asfalt 175 Km. Sathi Kaplama 172 Km. Sathi Kaplama Stabilize Toprak 4 Km. Geçit vermez : Geçit vermez 308 Km. 283 Km. 10 Km. 15 Km. 18 Km. Geçit vermez : Projesi hazırlanan veya yapım halindeki yollardır. TABLO 92 KÖY YOLLARININ CĐNSLERĐNE GÖRE UZUNLUKLARI KÖY VE ÜNĐTE YOLLARI Asfalt Yol 1.574 km. Stabilize 651 km. Tesviye 354 km. Mutasavver (Hamyol) 126 km. TOPLAM 2.705 km. TABLO 93 267 L.2.1. Karayolları Hatay ilinde, asıl olarak karayolu ve denizyolu, bir ölçüde demiryolu etkin bir ulaşım şebekesi oluşturur. Đlde karayolu, Cilvegözü sınır kapısının bulunması nedeniyle gerek iç gerekse şehirler arası ve milletler arası trafik hacmine sahiptir. E - 5 Karayolu, Hatay’ın ülke karayolu sistemine bağlantısını sağlamaktadır. Güney’de Yayladağ ilçesinden Suriye’ye bağlanan bu karayolu, Antakya üzerinden Đskenderun, Dörtyol ve erzin ilçelerinin ve kuzeyde Adana ili ile ilin bağlantısını sağlar. Ayrıca Gaziantep’ten gelen Hassa ve Kırıkhan ilçelerinin Reyhanlı’ya ve buradan da Cilvegözü sınır kapısına bağlayan karayolu da yüksek standartlıdır. Đl sınırları içerisinde ulaşılmayan yerleşim birimi bulunmamaktadır. Karayolu uzunluğu 589 km. yol bulunmakta olup bunun 344 km.’si devlet yolu, 245 km.’si il yollarıdır. Ayrıca inşa halinde olan otoyol uzunluğu 54 km.’dir. Yol kalitelerinin dağılımı şöyledir ; Đlimiz sınırları içerisinde ulaşılamayan yerleşim birimi bulunmaktadır. Karayolu uzunluğu 588 km. olup 171 km’si beton asfalt 417 km’si satıh kaplamadır. Ayrıca inşa halinde olan otoyol uzunluğu 84 km’dir. Karayolu uzunluğunun ilçelere göre dağılımı şu şekildedir. Đlçeler Devlet Yolu Đl Yolu Antakya 84 Km. 26 Km. 110 Km. Đskenderun 22 Km. 42 Km. 64 Km Dörtyol 3 Km. 5 Km. 28 Km. Samandağ 18 Km. 16 Km. 34 Km. Kırıkhan 48 Km. 30 Km. 78 Km. Reyhanlı 33 Km. 13 Km. 46 Km. Yayladağı 27 Km. 16 Km. 43 Km. Altınözü ----- 38 Km. 38 Km. Hassa 28 Km. ---- 28 Km. Belen 21 Km. 10 Km. 31 Km. Erzin 15 Km. 26 Km. 41 Km. Kumlu 24 Km. 23 Km. 47 Km. 268 Toplam Đlimizin trafik yükü ise yıllara göre şu şekildedir Yıllar Taşıt Yük Toplam Adet-Km Ton-Km 1986 940.041 2.579.673 1.612.793 1987 1.038.260 2.651.488 1.161.146 1988 933.730 2.570.976 1.013.357 1989 929.986 2.183.574 1.033.015 1990 865.025 1.731.108 896.034 L.2.1. 2 Ulaşım Planlaması Đlimizde yaya trafiğinin yoğun olduğu Cumhuriyet Alanı PTT Müdürlüğü önü ve Ulus Meydanı Mydonose önünde bulunan yaya geçidini günde, ortalama (53.010) yayanın kullandığı Đl Emniyet Müdürlüğünce tespit edilmiştir. L.2.1.3 Toplu Taşım Sistemleri Đlimizde Antakya Belediyesi kontrolünde bulunan şehirler arası otogarlardana günlük ortalama (90) otobüs ile (1440) yolcunun, şehir içerisinde ise (95) özel halk otobüsü ile (28.500) yolcunun , il içerisinde taşımacılık yapan yaklaşık 2155 minibüs ile 74.425 yolcunun taşındığı , toplam olarak günlük ortalama 2340 araç ile 105.365 yolcunun taşındığı Đl Emniyet Müdürlüğünce tespit edilmiştir. Kent içinde toplu taşımacılık belediye otobüs işletmesi denetiminde özel firmalara ait otobüslerle yapılmaktadır. Đlçelerimizde ise taşımacılık belediyelerimize ait otobüs ve minibüsler ile yapılmaktadır. Ayrıca müteahhit firmalar tarafından da yapılmaktadır. L.2.1.4 Kent Đçi Yollar Araç sayısı gün geçtikçe arttığından yollar her geçen gün biraz daha ihtiyaca cevap veremez duruma gelmektedir. Trafiğin Yoğun Olduğu Saatler Kavşaklar ve Yollar Đl merkezinde trafik yoğunluğu 07.30 - 09.00, 12.00 - 13.00, 17.00 - 19.00 saatleri arasında olup, Kemalpaşa, Kurtuluş, Yavuz Selim, Đstiklal (Đnönü), Rıhtım, Hürriyet, Atatürk, Fatih, Cumhuriyet ve Gündüz Caddelerinin trafiği diğer caddelere göre daha yoğundur. Orman Kavşağı, Cumhuriyet Alanı, Ata Köprüsü, Fatih - Ayşe Fitnat Kavşağı, Maksim Kavşağı, Kemalpaşa Alt ve Üst Kavşağı, Kılıçoğlu, Otogar ve 100. Yıl Kavşakları trafik yönünden yoğun olan yerlerdir. 269 Đlimizin trafik yönünden alt yapısı çok yetersizdir. Ata Köprüsü araç ve yaya trafiğine zaman zaman cevap vermemektedir. Cumhuriyet Alanı müze önündeki yaya geçidi ile Ata Köprüsü’ndeki yaya geçitleri trafiğin akışını olumsuz yönde etkilediğinden alt ve üst geçit yapılması zaruridir. L.2.1.5 Araç Sayıları Antakya Trafik Tescil ve Denetleme Şube Müdürlüğündeki Kayıtlı Araç Sayıları; Motorsiklet 114580 Otomobil 94441 Minibüs 7072 Otobüs 2912 Kamyonet 30927 Kamyon 6102 Traktör 16051 Çekici 8207 Özel Amaçlı Taşıt 314 Tanker 611 Arazi Taşıtı 647 TOPLAM 281864 Đlimiz Genelindeki trafik hacmi aşağıda L.2.1.5 te gösterilmiştir. 270 1 291 145 128 339 52 1 955 3 755 412 142 438 56 4 803 ANAMUR ERMENEK 1 340 166 67 309 50 1 932 1 257 172 128 381 66 2 004 AYDINCIK 524 86 6 117 15 748 ERDEMLI 5 500 685 145 712 179 7 221 5 717 1 033 178 908 211 8 047 CENNET CEHENNEM SILIFKE 11 760 764 132 1 000 280 13 936 16 305 2 038 220 1 650 311 20 524 214 20 1 34 2 271 17 132 3385 575 4 351 1 595 27 038 TARSUS 12 029 1 570 454 3 180 795 18 028 10 671 1 266 454 2 592 493 15 476 ÇAMALAN POZANTI 271 2 568 369 2 311 22 3 272 6 549 1 170 36 989 100 8 844 12 768 2 122 409 2 932 616 18 847 5 260 439 25 913 88 6 725 1 208 96 2 192 5 1 503 7 340 842 19 1 859 60 10 120 260 16 1 10 0 387 6 189 925 226 2 264 419 10 023 5 222 702 168 2 113 279 8 484 3 599 544 164 1 826 582 6 715 3 501 403 17 1 204 163 5 288 3 061 383 84 1 389 256 5 173 2 412 309 53 644 72 3 490 963 152 99 446 103 1 763 858 75 1 334 3 1 271 8 948 951 35 2 079 135 12 148 2 059 246 35 439 51 2 830 1 910 298 9 711 110 3 038 2 389 181 59 356 189 3 174 3 809 405 78 1 268 112 5 672 NARLI 2 616 272 89 923 107 4 007 1 918 170 12 440 131 2 671 670 88 8 241 36 1 043 1265 66 8 103 107 1549 19 2 891 488 4 869 214 4 466 512 77 13 89 8 699 2 981 261 98 514 120 3 974 6 607 618 42 829 106 8 202 6 842 688 351 2 277 442 10 600 NIZIP 5 630 586 331 2 700 672 9 919 5 999 714 353 2 755 1 038 10 859 1 482 193 2 500 29 2 206 ARABAN 3 828 475 134 1 885 420 6 742 YAVUZELI 2 524 352 133 1 173 232 4 414 2 306 210 89 351 114 3 070 682 34 60 52 118 946 725 168 4 731 28 1 656 PAZARCIK 801 93 2 340 62 1 298 ÖNCÜPINAR 1 834 185 13 368 139 2 539 846 95 8 338 44 1 331 2 686 298 9 1 143 153 4 289 SAKÇAGÖZ 1 968 290 15 843 121 3 237 CILVEGÖZÜ REYHANLI 3 125 449 11 1 262 145 4 992 HASSA ISLAHIYE BAHÇE 5 486 692 44 739 77 7 039 ELBISTAN NURDAGI TÜRKOGLU 3 857 599 74 1 523 205 6 258 2 113 226 10 1 386 335 4 070 4 623 535 55 1 090 197 6 500 4 117 598 23 1 697 242 6 677 2 412 309 53 644 72 3 490 GÖKSUN KIRIKHAN ISKENDERUN 3 890 588 89 1 998 375 6 940 YAYLADAGI SAMANDAG 5 684 766 220 1 821 439 8 930 13 145 1 216 149 1 662 408 16 580 CEYHAN 4 39 609 830 91 2 210 417 8 157 2 252 242 46 497 75 3 112 FEKE YUMURTALIK 3 489 294 52 515 70 4 420 KOZAN KARATAS 25 978 4 785 342 2 760 227 34 092 8 305 1 116 62 1 807 440 11 730 IMAMOGLU 3 913 285 23 596 57 4 874 875 94 3 230 34 1 236 SAIMBEYLI 272 48 2 96 3 421 TUFANBEYLI 224 47 3 50 9 333 Karayollari 5. Bölge Müdürlügü TASUCU OVACIK 1 474 235 124 422 70 2 325 MUT 1 642 189 68 334 40 2 273 1 271 212 56 280 56 1 875 Otomobil Orta Yüklü Tic.Tas Otobüs Kamyon Kamyon+Römork,çekici +Yari Remork Toplam YILLIK ORTALAMA GÜNLÜK TASIT HACMI 2007 0-2000 2000-4000 4000-6000 6000-8000 8000-10000 10000-15000 15000-20000 20000-30000 DEVLET YOLLARI TRAFIK HACIM HARITASI PLANLAMA BASMÜHENDISLIGI 1950 TCK BIRECIK L.2.3. Deniz, Göl, Nehir Taşımacılığı L.2.3.1. Limanlar Đskenderun Körfezinde halen bulunan Đskele ve Limanlar 1. Đskenderun Limanı 2. Mobil Đskele 3. Shell Đskele 4. Petrol Ofis Đskelesi 5. Karayolları Asfalt Đskelesi 6. Sarıseki Đskelesi 7. Süper Fosfat 8. Yazıcılar 9. Tosyalı Assan (Đnşa Halinde) 10. Ekinciler 11. ĐDÇ Limanı 12. Aygaz (Şamandra) 13. BP-Delta (Şamandra) 14. Botaş (Dörtyol) 15. Bahattin Bayraktar 16. Tofaş Gübre 17. Serbest Bölge 18. Botaş (Ceyhan) ĐSKENDERUN TCDD LĐMANI Đşletmeciliği Ulaştırma Bakanlığı TCDD Genel Müdürlüğü, Đskenderun TCDD Liman Đşletme Müdürlüğünce yapılan yük ve yolcu trafiğine açık bulunan ve alt yapısı büyük yatırımlarla gerçekleştirilen Đskenderun Limanı 1990 yılında patlak veren körfez krizinden sonra menfi yönde etkilenmiş olup, atıl kapasitesiyle çalışmaktadır. Limana gelen ve giden gemilerin pilotaj ve remorkaj hizmetleri kendi bünyesinde kurulu bulunan deniz araçları ve birimleri tarafından verilmektedir. Adı geçen limanda toplam 1700 metre uzunluğunda 9 adet dok bulunmaktadır. Đskele ve rıhtımlarda en düşük draft 6 metre en yüksek draft ise 12-14 metre derinliktedir. SASA TESĐSLERĐ Đşletmeciliğini Sasa Sun`i ve Sentetik Elyaf Sanayi A.Ş.`nin yaptığı tesis ve bağlama şamandıraları, aynı şirkete ait Adana`da kurulu bulunan fabrikaların hammadde ihtiyacını karşılamak üzere gelen gemilere hizmet vermektedir.Söz Konusu tesislere gelen gemilerin pilotaj ve klavuzluk hizmetleri Dekaş Med Marin firması tarafından verilmektedir. 272 ÇEKĐSAN TESĐSLERĐ Đşletmeciliğini Çekisan Depolama Hizmetleri Ltd. Şti.`nin yaptığı tesis ve şamandıralara, ana şirketleri olan shell, BP, Mobil Đskelesi için benzin türleri ve motorin gibi beyaz yakıtların gemilerden tahliyesi, depolanması ve dağıtım vb. işlere hizmet vermektedir.3. şahıslara hizmet vermeyen tesislere gelen gemilerin plotaj ve romorkaj hizmetleri Dekaş Med Marin firması tarafından verilmektedir. PETROL OFĐSĐ TESĐSLERĐ Đşletmeciliğini Petrol Ofisi A.Ş`nin yaptığı tesis ve şamandıralarda 3. şahıslara hizmet verilmeyip, kendi ihtiyaçları olan beyaz ve siyah akaryakıtın gemilerle tahmil tahliyesi depolanması ve dağıtım hizmetleri verilmektedir.Plokaj ve romorkaj hizmetleri Dekaş Med Marin firması tarafından verilmektedir. KARAYOLLARI ĐSKELESĐ Karayolları Genel Müdürlüğü sayı ile 3 nolu asfalt şantiye şefliğine bağlı iskeleye kurumun ihtiyacı olan asfalt tahliyesi yapacak gemiler yanaşmakta olup, sayı ile 3. şahıslara hizmet verilmemektedir. Plokaj ve romorkaj hizmetleri Dekaş Med Marin firması tarafından verilmektedir.60.10 uzunluğundaki iskelede 2 adet gemi yanaşma yeri mevcuttur. NATO ASKERĐ ĐSKELE Deniz Kuvvetleri Komutanlığına bağlı iskeleye harp ve yardımcı harp gemileri yanaşmakta olup, 3. şahıslara hizmet verilmemektedir. SARISEKĐ GÜBRE FABRĐKALARI ĐSKELESĐ Đşletmeciliği Đskenderun Sarıseki Süper Fosfat fabrikaları müdürlüğü tarafından yapılmakta olup, kendi limancılık faaliyetlerinin yanında yolcu hariç diğer yük cinsleri için 3. şahıslara hizmet vermektedir. Plokaj ve romorkaj hizmetleri Dekaş Med Marin firması tarafından verilmektedir. 812 metre uzunluğundaki iskelede 6 adet gemi yanaşma yeri mevcuttur. Su derinliği 7-18 metre arasında değişmektedir. 273 YAZICI ĐSKELESĐ 1994 yılında işletmeye açılan ve akabinde yolcu ve dökme sıvı yükleri dışında her türlü yük cinsleri için genel limancılık faaliyetlerinde bulunma izni olan iskelenin işletmeciliği Yazıcı Demir ve Çelik San. A.Ş. tarafından yapılmaktadır. Plokaj ve romorkaj hizmetleri Dekaş Med Marin firması tarafından verilmektedir. 700 metre uzunluğundaki iskeleye gemilerin tonajlarına göre 5-8 gemi yanaşabilmektedir. Su derinliği 5,30 ile 19,30 metre arasında değişmektedir. ORHAN EKĐNCĐ ĐSKELESĐ 1988 yılında sadece kendi ihtiyacı olan hammadde alımı ve mamül dış satımı için hizmete açılan iskeleye daha sonra genel limancılık hizmetleri verilmiş olup. Yolcu ve dökme sıvı yüklerin dışında her türlü yükün tahmil ve tahliyesi yapılmaktadır.Đşlemciliğini Ekinciler Demir ve Çelik Sanayi A.Ş.`nin yaptığı iskeleye tahmil ve tahliye amacı ilk gelen gemilere plokaj ve romorkaj işleri Dekaş Med Marin firması tarafından verilmektedir. Tam boyu 850 metre ve kullanım boyu 211 metre uzunluğundaki iskeleye gemilerin tonajlarına göre 4-6 gemi yanaşabilmektedir. Su derinliği 13-19 metre arasında değişmektedir. ĐDÇ LĐMANI Đşletmeciliği Türkiye Demir ve Çelik Fabrikaları Genel Müdürlüğü, Đskenderun Demir ve Çelik Fabrikaları Müessese Müdürlüğü tarafından yapılmaktadır. Kendi hammadde ve mamül ihtiyaçlarının dışında 3. şahıslara yönelik yolcu hariç her türlü yükün tahmil ve tahliyesi yapılmaktadır. Klavuzluk ve romorkaj hizmetleri kendi bünyelerinde kurulu bulunan Dok teşkilatı tarafından verilmektedir. Söz konusu limanın toplam 6 adet rıhtımı mevcut olup, rıhtım boyları toplamı 1435 metredir. Su derinlikleri ise rıhtımların bulundukları mevkilere göre 6-18 metre arasında değişmektedir. BALIKÇI BARINAKLARI Yetki ve sorumluluk alanımız içerisinde Samandağ Balıkçı Barınağı ile Đskenderun Merkez Balıkçı Barınağı olmak üzere iki adet barınak mevcuttur. Söz konusu Barınakların işlemciliği su ürünleri kooperatifleri tarafından yapılmaktadır. Mevcut iki barınağın yörenin ihtiyaçlarına cevap veremez durumda olması nedeniyle Dörtyol ve Arsuz`da olmak üzere iki adet balıkçı barınaklarının inşaatına başlanmış olup ancak ödenek yetersizliğinden dolayı durmuştur . Bunun yanında madenli \ Arsuz balıkçı barınağı ile Payas balıkçı barınağı proje çalışmaları DLH bölge müdürlüğünce devam ettirilmektedir. 274 ĐNŞA HALĐNDEKĐ ĐSKELELER Yazıcı iskelesi ile Orhan Ekinci iskelesi arasındaki Assan Endüstri A.Ş. tarafından 40 metre genişliğinde ve 600 metre boyunda olacak şekilde projelendirilen iskele tamamlandığı takdirde 30.000 tonluk gemilerin yanaşıp yükleme ve boşaltma işlemi yapabilecek bir k onuma gelmesi planlanmaktadır. LĐMANLARIN ĐŞLEV VE ÖNEMĐ Đskenderun Körfezi 1950 yılından bu yana deniz ve uluslar arası transit taşımacılığa, ithalat ve ihracat petrol gübre demir – çelik mamullerine tahmil-tahliye ve diğer liman faaliyetlerine yönelik tüm körfezi kapsayan 15 adet liman ve iskeleye sahip bulunmaktadır. Stratejik konumu bulunan NATO iskelesi bu rakamın dışındadır. Bu limanlara termik santral ve serbest bölge için yapılacak limanları da eklediğimizde Đskenderun körfezi boydan boya bir liman bölgesi haline gelmiş olacaktır. Stratejik ve ekonomi ağırlık önemli liman ve iskelelerin Đskenderun bölgesi içinde yer alması da ayrıca bu kentin il olmasını gerektiren ciddi nedenlerden biri olmalıdır. Đskenderun Limanından son 5 yıl içerisinde yaklaşık 3,700,000 ton yükleme 13,000,000 ton boşaltma yapılmıştır. ĐSKENDERUN KÖRFEZĐNDE BULUNAN LĐMAN VE ĐSKELELERĐN KAPASĐTELERĐ ĐSKENDERUN LĐMANI 11 Adet rıhtım mevcut olup toplam yükleme ve boşaltma kapasitesi 3,500,000 ton\yıldır. MOBĐL OĐL DOLUM TESĐSĐ ve ĐSKELESĐ Boşaltma : 2,160,000 ton\yıldır. Yükleme : 2,160,000 ton\yıldır. PETROL OFĐSĐ DOLUM TESĐSĐ ve ĐSKELESĐ Boşaltma : Geminin pompa gücüne bağlı Yükleme : 900 ton\saat KARAYOLLARI ASFALT TESĐSĐ ve ĐSKELESĐ Asfalt boşaltma : 100 ton\saat 275 SHELL SIVI YÜK DOLUM TESĐSĐ ve ĐSKELESĐ Boşaltma : Geminin pompa gücüne bağlı Yükleme : 100 ton\saat ĐDÇ LĐMANI 6 Adet rıhtım mevcut olup toplam yükleme ve boşaltma kapasitesi:43,400 ton\gün dür. BOTAŞ ĐSKELESĐ Toplam ham petrol yükleme kapasitesi 30,000 m\saat AYGAZ LPG TESĐSĐ VE ĐSKELESĐ Boşaltma : 100 ton\saat Yükleme : 100 ton\saat SARISEKĐ GÜBRE FABRĐKASI ĐSKELESĐ Boşaltma : 450 ton\yıl Yükleme : 450 ton\yıl TOROS GÜBRE ĐSKELESĐ Boşaltma : 1,250 ton\saat Yükleme : 5,000 ton\gün EKĐNCĐLER DEMĐR-ÇELĐK SANAYĐ ĐSKELESĐ Toplam yükleme ve boşaltma kapasitesi: 800,000 ton\yıl dır. ATAKAŞ LĐMANI Yapımı Devam Etmektedir. ĐSKENDERUN LĐMANI Ticaret hayatına katkısı asırlarca devam eden Đskenderun limanımızın , 1927 yılında Fransızlar tarafından mavnalara hizmet verilmek üzere , bugün servis limanı olarak kullandığımız iç liman beseni yapılarak anılan tarihte hizmete girmiştir. Đskenderun ve hinterlandına cevap veren limanımız 1942 yılında büyük iskele , 1954 yılında , silo ve konveyyör tesisleri yapımı ile önemini artırmıştır. 1972 yılında ise 276 bu günkü rıhtımlar tamamlanıp , mekanik ve elektrikli techizatlarla güçlendirilerek , hizmete devam etmiştir. Söz konusu tarihten bugüne kadar limanımıza çeşitli yatırımlar yapılarak Akdeniz bölgesinin modern limanlarından biri haline gelmiş olup muntazam kara ve demir yolu bağlantısı ile zengin bir hinterlanda sahip olmuştur. Limanımızın Türkiye ve Đran demir yolları ile bağlantılı oluşu ve Irak a yakınlığı nedeniyle önemli bir transit liman olması özelliğini korumaktadır. 2003 ABD - IRAK SAVAŞI sırasında Đskenderun Limanının ABD tarafından üs olarak kullanılması Đskenderun Limanını dünya gündemine taşımıştır. Irak transit taşımacılığının başlaması ve gap projesinin bitiminde bölgede yapılacak üretim ve buna bağlı olarak meydana gelen ihracat artışı ile limanımızın öneminin daha da artacağı bir gerçektir. Limanımız fiziki bakımından ise her türlü açık deniz etkilerine karşı 1400 metre uzunluğundaki batı mendireği ile korunmuş olup 8,5 metre ile 12 metre su derinliğine sahiptir. Bu özelliği taşıyan çeşitli boylardaki gemileri limanımıza kabul etme olanağımız mevcuttur. Rıhtımlarımızın uzunluğu 1700 metre olup , aynı anda 9-10 gemi yanaşarak yükleme ve boşaltma yapılabilmektedir. Limanımızda konteyner dahil , her türlü dökme ve karışık eşya elleçlemesi yapılabilmektedir. Limanımızın yıllık gemi kapasitesi 1060 gemi\yıl olup , 3,500,000 ton\yıl elleçleme kapasitesine sahiptir. Limanımızda kurulu olan konveyyor tesisi ile insan gücüne gereksinme duyulmadan saatte 300 ton hububat , 250 ton demir cevheri ile saatte 100 ton kömür yükleme ve boşaltma yapılabilmektedir. Limanımızda Türkiye’nin en iyi ve en modern Synorolift kızaklama tesisi kurulu olup 1000 gross tonilataya kadar olan deniz vasıtalarına havuzlanmasına olanak sağlamaktadır. Bu tesisiyle Đskenderun , Mersin ve çevresindeki kuruluşların deniz vasıtalarına hizmet verilmektedir.(Yapımı 1983 ‘te başlamış 1985’te bitmiştir). Limanımızın modern ekipmanlarla donatılmış olup yüksek performansta rıhtım vinci ve 90 ton kaldırma kapasiteli birde yüzer vincimiz mevcuttur. Gemilerin limanımıza ve liman dışındaki iskelelere yanaştırılmasında günün 24 saatinde kılavuzluk hizmetleri verilmekte , bu hizmetler için 4 rmorkör ve ek olarak bir adet hem romorkör hizmeti veren hem de deniz yangınlarına müdahele edebilen 2500hp gücünde söndüren XII Romorkörü mevcuttur. Romorkör dışında iki adet morinbot , bir adet servis botu ve bir adet kılavuz botumuz servis vermektedir. Limanımızda ayrıca gemi sintinelerindeki atıkların alınması için sintine tesisimiz de mevcuttur(arıtma tesisi). Limanımızda hizmetlerin ifanı için iki şift(vardiya) olarak çalışmakta , iş sahiplerinin talepleri halinde üçüncü şilt te çalışmaya devam edilmektedir. Limanımızda şu an mevcut 720 işçisi 169 memur ve müstahdemi ile hizmetleri devam ettirmekteyiz. 277 233 sayılı KHK uyarınca. Bakanlar kurulu kararıyla Devlet Demir Yolları şebekesiyle bağlantısı bulunan Đskenderun limanının işletilmesi TCDD genel müdürlüğüne verilmiştir. Đskenderun liman sınırları 36 35’ 36” kuzey boylamı 36 09’ 30” doğuda olan fener mevkiinden kuzeye ve enlemi 36 40’ 06” kuzey boylamı 36 12’ 46” doğu mevkiindeki (Sarıseki iskelesi hariç) batıya çizilen çizgilerle kıyı arasında kalan deniz alanıdır. Alan içinde bulunan , petrol ofisi , Shell , Çekisan , Mobil , Sa-Sa , bu alanın dışında bulunan Sarıseki gübre fabrikaları , Orhan Ekinci özel iskelelerine plotaj ve romorkaj hizmeti verilmektedir. Limanımız 300 rüsum tonalitosuna kadar (NRT) makinalı ve makinasız Türk bayraklı gemilerin yükleme boşaltma ve aktarma işleriyle yolcu beraberindeki zat ve ev eşyası hariç olmak üzere her türlü yükleme , boşaltma ve aktarma işlerini , her tondaki yabancı gemilerle 300 rüsum tonalitosundan yukarı Türk bayraklı gemilere tatlı su vermek , ihrakiyelerinin yükleme , boşaltma ve aktarma işlemlerini yapmak , her türlü palamar hizmetlerini yapmak. Romorkörcülük ve kılavuzluk işlerini yapmak. Gemilerin katı ve sıvı atıklarını almaktır. Türkiye’nin Akdeniz kıyısında Ortadoğu’ya açılan bir transit kapısı olan Đskenderun limanı bugün ülkemizin geniş bir alan ve modern teçhizatlarla donatılmış sayılı limanlarından birisidir. Geniş bir hinderland alanına sahip bulunan Đskenderun limanı demiryolu ve karayolu ile yurt içi ve ülkeler arası ulaşım ağlarına en iyi bir şekilde bağlanmıştır. Đskenderun Gümrükler Başmüdürlüğü 2000-2001-2002 Ocak-Aralık Ayı Verileri GRAFĐK 20 278 L.2.3.2. Taşımacılık GRAFĐK 21 279 GRAFĐK 22 L.2.4. Havayolları Hatay’da 1935’de kurulan ve 1963 yılına dek Adana Hava Alanı ile bağlantılı olarak sivil taşımacılıkta kullanılan Đskenderun Hava Alanı daha sonra yolcu taşımacılığına kapatılmış olup sadece askeri amaçla kullanılmaktadır. Havayolu ile gelecek turistler çevre illerden Adana ve Gaziantep Hava Alanlarını kullanmakta iken Havaalanımıza 2008 Yılında Gelen / Giden Uçak Sayısı Đç Hat : 945 Dış Hat : 68 Toplam : 1013 Havaalanımıza 2008 Yılında Gelen / Giden Uçak Sayısı Đç Hat : 106267 Dış Hat : 10048 : : Toplam : 116315 Havaalanının Şehir Merkezine Olan Uzaklığı 27 km’dir. 280 : L.3. HABERLEŞME Santrallerimizin ilçelere göre dağılımı ĐLÇE ADI SANTRAL ADEDĐ SANTRAL KAPASĐTESĐ(HAT) ÇALIŞAN ABONE(HAT) ANTAKYA 42 109.214 98.155 ALTINÖZÜ 12 9.360 8.405 HASSA 9 8.446 7.513 KIRIKHAN 15 19.787 18.344 KUMLU 6 3.018 2.470 REYHANLI 11 13.320 11.483 SAMANDAĞ 22 27.702 25,369 YAYLADAĞI 8 4.706 3.960 ĐSKENDERUN 33 93.180 81.724 BELEN 8 9.358 7.956 DÖRTYOL 11 31.809 29,040 ERZĐN 7 8.552 7,783 TOPLAM 184 342.258 304.907 TABLO 94 281 Đlçelerimize Göre Prensibal ve Lokal Altyapı Şebeke Durumları ĐLÇE ADI PRENSĐBAL KAPASĐTESĐ(HAT) LOKAL KAPASĐTESĐ(HAT) ANTAKYA 174.670 236.170 ALTINÖZÜ 17.000 19.600 HASSA 14.900 17.100 KIRIKHAN 40.600 66.200 KUMLU 7.600 8.000 REYHANLI 23.100 46.500 SAMANDAĞ 23.100 81.760 YAYLADAĞ 7.500 7.900 ĐSKENDERUN 136.400 178.600 BELEN 14.250 16.150 DÖRTYOL 54.700 90.050 ERZĐN 12.900 17.100 TABLO 95 BĐLĐŞĐM AĞLARI HĐZMETLERĐ Đlimiz sınırları içerisinde yürütülen özel devre (data, Turpak, Đnternet, Frema Relay vs.) hizmetlerinin daha sağlıklı ve daha rasyonel bir şekilde yürütülmesi, çağımızın teknolojik gelişmelerin yakından takip edilerek müşterilerimize en iyi hizmeti vermek için kurulmuş olan Bilişim Ağları Müdürlüğümüz; Data, TURPAK, Đnternet, XDSL gibi hizmetleri aşağı yukarı tüm Đlimize yaymayı hedef olarak belirlemiş olup bunda da büyük oranda başarı sağlamıştır. Đlimizdeki müşterilerimizin; Đşyerlerinde veya evlerinde bulunan bilgisayar, faks ve telefonu aynı hat üzerinden kullanmak, görüntülü telefon hizmeti almak, arayan numarayı görmek, görüşmelerin süresini ve kontör sayısını öğrenmek, video konferans yapmak ya da Internet'e hızlı bir şekilde bağlanmak için Türk Telekom olarak bizlerin 2002 yılında Hatay ilimize XDSL uygulamaları diğer bir deyişle Bileşik Hatlar servisini Đlimize getirmeyi planlamış bulunmaktayız. 282 DATA SĐSTEM KAPASĐTELERĐ HĐZMET TÜRÜ KAPASĐTE ÇALIŞAN TURPAK 196 160 TDM 292 104 FR 19 TTNET (LL) TTNET (DĐALUP) 16 9 2000 1879 DATA 730 TABLO 96 TRANSMĐSYON HĐZMETLERĐ Transmisyon olarak temel hizmet şehirlerdeki il,ilçe,belde,köy vs. santrallerin birbirleri arasında telefon ve data trafiğinin iletilmesidir. Ulusal ve uluslar arası her tür telefon, data trafiklerin iletilmesi transmisyon sistemleri ile mümkündür. Đlimizde 2000 yılı içerisinde başlayan Transmisyon güzergahlarında alternatiflerin oluşturulması çalışmaları 2001 yılı içerisinde tamamlanarak Hatay ili içerisinden yapılacak aramalarda iller arası tüm data ve telefon hizmetlerinin kesintiye uğramasına müsaade edilmemektedir. TRANSMĐSYON SĐSTEM KAPASĐTELERĐ S SĐSTEM ADI NO MĐKTARI 1 ANALOG R/L 1800 TN 2 2 ANALOG R/L 900 TN 1 3 ANALOG R/L 300 TN 2 4 140 MB SAYISAL R/L 3 5 34 MB SAYISAL R/L 7 6 4*2 MB SAYISAL R/L 25 7 2 MB SAYISAL R/L 2 8 140 MB FOHT 17 283 9 34 MB FOHT 14 10 8 MB FOHT 53 11 2 MB FOHT 57 12 SDH (STM16) 16 13 SDH (STM4) 18 14 SDH (STM1X) 6 15 12 TN HAVAĐ HAT 9 16 3 TN HAVAHĐ HAT 1 17 KABLOSUZ TELEFON BAZ ĐST. 13 18 KABLOSUZ TELEFON ABONE SAYISI 2017 19 NMT (ARAÇ TELEFONU ) 5 TABLO 97 L.4. ĐLĐN ĐMAR DURUMU Bu konu ile ilgili bilgi elde edilememiştir. L.5. ĐLDEKĐ BAZ ĐSTASYONLARI SAYISI 284 Hatay Đli ve Đlçelerinde GSM Baz Đstasyonu Güvenlik Sertifikası Durum Çizelgesi TABLO 98 285 TABLO 99 286 TABLO 100 * Hatay Đlinde toplam 158 adet baz istasyonu mevcuttur. (L) ALTYAPI, ULAŞIM VE HABERLEŞME KAYNAK • • • • • • Hatay Đl Telekom Müdürlüğü Đskenderun Gümrükler Başmüdürlüğü Hatay Đli Trafik Tescil Şube Müdürlüğü Hatay Valiliği Web Sitesi. Đl Çevre ve Orman Müdürlüğü Çalışmaları 2007 Hatay Đli Çevre Durum Raporu 287 M.YERLEŞĐM ALANLARI VE NÜFUS M.1. KENTSEL VE KIRSAL PLANLAMA M.1.1. Kentsel Alanlar M.1.1.1. Doğal Özelliklerin Kent Formuna Etkileri Hatay, Akdeniz Bölgesi'nin Doğu ucunda yer alan bir sınır ilimizdir. Türkiye toplam alanının %0 7'sini kaplayan 5.403 km2 genişlikteki il alanı, 35° 52' ve 37° 04' kuzeyenlemleri ile 35° 40' ve 36° 35' doğu boylamiarı arasında kalmaktadır. Hatay ili doğusunda ve güneyinde Suriye, kuzey-doğusunda Gaziantep, kuzey ve kuzey-batısında Osmaniye ve Adana, batısında Akdeniz yer alır. Hatay ilinin batı kesimleri ıskenderun Körfezi kıyısındaki çok dar ve uzun kıyı ovası ile kaplıdır. Bu ovanın hemen gerisinde Amanos Dağları yükselmektedir. Çok yüksek olmamakla beraber bir duvar gibi uzanan Amanos Dağlarının Hatay ili içindeki en önemli geçiti, ıskenderun-Antakya karayolunun geçtiği Belen Boğazıdır. Güney-batı ve kuzey-doğu yönünde uzanan Amanos Dağları, daha sonra Gavur Dağları ve Nur Dağları adını alır. Asi ırmağının denize döküldüğü Samandağ ilçesi ile -Suriye sınırı arasında kalan Güney-batı kesiminde, başka bir dağlık yöre ile karşılaşılır. Ilin orta kesimini Güneybatıkuzeydoğu doğrultu/u bir çukur alan kaplar. Bu çukurluk Güneyde Suriye topraklarında, Kuzeyde de Kahramanmaraş kentinin yakınlarına doğru uzanır. Adı geçen bu çöküntünün en alçak kesimini eskiden bir bataklık olan ve sonrada kurutularak tarıma açılan Amik Ovası kaplar. Aşağı Asi Vadisi'nin başlangıcında kurulu olan il merkezinin denizden yüksekliği yaklaşık 85 m. dir. Alanının %46' sını dağların oluşturduğu ilde, ovalar % 34'lük bir paya sahiptir % 97'si kültüre elverişli olan Hatay topraklarının yaklaşık yarısını ekili-dikili alanlar kaplamaktadır. M.1.1.2. Kentsel Büyüme Deseni Bu konu ile ilgili bilgi elde edilememiştir. M.1.1.3. Planlı Kentsel Gelişme Alanları Đskenderun kenti Çukurova metropolitan bölge planlamasında bir liman kenti olarak düşünülmüştür. Metropolitan uygulamaları 1986 yılında başlayarak Dünya Bankası’nın desteği ile Đskenderun Karaağaç’ta bir, Sarımazı’da ise ikinci bir büyük toplu konut uygulaması şeklinde gerçekleştirmeye çalışmıştır. Diğer yeni yerleşimler ise yine kentin güneydoğusunda, Sarımazı yönünde gelişmektedir. Bunlarda sınırlı yapı kooperatifleri şeklindedir. Đskenderun Körfezi’nin kuzey batı yönüne doğru Erzin’e 9 km uzaklıkta Serbest Sanayi Bölgesi adıyla Ceyhan, Osmaniye, Yumurtalık ve Dörtyol ilçelerinin ortak kullanabileceği 3.750 hektarlık bir sanayi alanı, 75.000-100.000 kişi istikdam edecek şekilde planlanmıştır. Hatay’da kentsel alan kullanımı, il genelinde % 1,69 gibi bir oran göstermektedir. Hatay’da son yıllarda (1990) kent nüfusu kır nüfusuna oldukça yakın bir orana ( % 47,92 ) 288 ulaşmıştır. Bu olgu, kentsel yerleşimlerin, sanayi, yollar ve altyapı elemanlarının toplu ve sıkışık düzen de olmasının bir sonucudur. Eski Antakya’da kültür ve tabiat varlıklarını koruma altına alınan binalar nedeniyle modern tarzda bir şehir imar planı tatbik edilmemektedir. M.1.1.4. Kentsel Alanlarda Yoğunluk 2000 yılı Genel Nüfus Sayımı sonuçlarına göre Đlimizin nüfusu 1.253.726 kişidir. Bu nüfusun 581.341’i şehirlerde, 327.557’si beldelerde ve 581.341’i de köylerde yaşamaktadır. Km2’ye düşen nüfus yoğunluğu 232’dir. Nüfus artış hızı binde %0 12,19’dur. Đlçeler ĐLÇELER ĐTĐBARĐYLE ŞEHĐR , BELDE VE KÖY NÜFUSLARI Toplam Şehir % Belde % Köyler % Yüzölçümü Nüfus Oranı ( Km2) 71.442 21 689 501 14 45.287 77 357 166 - 9.736 34 197 144 54 4.809 4 580 218 - 8.109 24 298 114 24.527 49 16.396 33 495 101 55 87.899 31 40.336 14 759 379 63.615 65 3.472 4 31.443 32 688 143 16.070 6.629 41 - - 9.441 59 186 86 Reyhanlı 74.225 52.135 70 - - 22.090 30 406 183 Samandağ 106.754 34.641 32 43.961 41 28.152 26 382 279 Yayladağ 27.654 7.717 28 7.350 27 12.587 46 366 76 1.253.726 5 8 1 . 3 4 1 46 372.557 30 299.828 24 5403 232 Nüfus Nüfusu Oranı Nüfusu Oranı Antakya 345.320 144.910 42 128.968 37 Altınözü 59.167 5.352 9 8.528 Belen 28.382 18.646 66 - 126.258 53.597 42 67.852 Erzin 33.988 25.879 76 - Hassa 49.994 9.071 18 287.384 159.149 Kırıkhan 98.530 Kumlu Dörtyol Đskenderun TOPLAM TABLO 101 289 Nüfusu Yoğunluğu M.1.1.5. Kentsel Yenileme Alanları Antakya'da var olan koruma amaçlı plan ve projeler yeniden bu gözle değerlendirilmelidir. Kent planlaması ve kentsel korumanın en iyi ifade edileceği ölçek ise, demin de söylediğim gibi kentsel tasarı ölçeğidir. Söz konusu kentte yaşanabilir mekânlar oluşturmak, kültürel değerleri korumanın ve yaşatmanın ilkeleri, planların en üst ölçeklerinden itibaren ortaya konulmalıdır. Bir başka toplantıda, izin verirseniz Sayın Başkan, ben Antalya deneyimini aktarmak istiyorum. Antalya deneyimi 1/100 000 ölçekten 1/25 000 ölçeğe, 1/25 000 ölçekten; yani çevre düzeni planından 1/5 000 nazım plan ölçeğine, nazım plan ölçeğinden uygulama planları ve eylemsel tasarımlara kadar giden ölçeklerdedir. Bizim son beş yılda Antalya'da ve danışmanlığını yaptık, kent planları hazırladık. Deneyimleri aktarmak özellikle Antakya için ilginç olacaktır. 1/ 25 000'den başlayarak koruma kararları verilmiştir ve onlar kentsel tasarım 1/ 500 ölçeklere kadar ilkeler düzeyinde gelmiş ve detaylandırılmıştır; o da bence çok önemli. Makrodan mikroya gitmek gerekiyor. Koruma amaçlı tasarımlar yapılmalı ve uygulanmalıdır. Kent planlama, kentsel koruma ve kentler tasarım ölçeğinde, kentsel tasarım, kent planlama ve kentsel korumanın hedefine varmak için başvurduğu bir araç niteliğinde karşımıza çıkmaktadır, ki kentsel tasarımın disiplinler arası özelliği de bunu desteklemektedir. Bu tür olaylarda kentsel tasarım projelerini yapmak gerekiyor. Burada arkeologlar da olacak, yerine göre sanat tarihçileri de olacak, yerine göre peyzaj mimarları olacak, mimarlar olacak, altyapıcılar olacak. Bu projeler, özelliğine göre çeşitli disiplinler arası elemanların katıldığı projeler olmalıdır. Birçok tarihsel kentte koruma planlarından önce yapılan planlar genel olarak korumayı değil, yenilemeyi öngörmektedir. M.1.1.6. Endüstri Alanlarda Yer Seçimi “Sanayi ve Teknoloji” konu başlığı altında ayrıntılı olarak verilmiştir. M.1.1.7. Tarihi, Kültürel, Arkeolojik ve Turistik Özellikli Alanlar “Turizm “ konu başlığı altında ayrıntılı olarak verilmiştir. M.1.2. Kırsal Alanlar GRAFĐK 23 290 KÖY NÜFUSU ĐLÇELER 1990 2000 Köyler % Yüzölçümü Nüfus Nüfusu Oranı ( Km2) Yoğunluğu Antakya 122.424 71.442 71.442 21 689 501 Altınözü 46.737 45.287 45.287 77 357 166 7.264 9.736 9.736 34 197 144 15.984 4.809 4.809 4 580 218 Erzin 6.683 8.109 8.109 24 298 114 Hassa 25.338 16.396 16.396 33 495 101 Đskenderun 38.813 40.336 40.336 14 759 379 Kırıkhan 34.474 31.443 31.443 32 688 143 9.399 9.441 9.441 59 186 86 Reyhanlı 20.803 22.090 22.090 30 406 183 Samandağ 59.345 28.152 28.152 26 382 279 Yayladağ 17.108 12.587 12.587 46 366 76 TOPLAM 404.372 299.828 299.828 24 5403 232 Belen Dörtyol Kumlu TABLO 102 M.2. ALTYAPI Bu konuyla ilgili ayrıntılı bilgiler “Ulaşım ve Altyapı” başlığı altında incelenmiştir. M.3. BĐNALAR VE YAPI ÇEŞĐTLERĐ M.3.1. Kamu Binaları-M.3.2.Okullar-M.3.3.Hastaneler ve Sağlık TesisleriM.3.4.Sosyal ve Kültürel Tesisler Hastaneler ve Sağlık Tesisleri Hatay il genelinde bulunan sağlık kuruluşları aşağıdaki gibidir. Devlet Hastanesi 6 adet Doğum Evi 2 adet Sağlık Merkezi 1 adet Dispanserler 4 adet Özel Hastane 6 adet Sosyal Sigorta Hastanesi 1 adet Sağlık Ocağı 82 adet Sağlık Evi 425 adet 291 Sosyal ve Kültürel Tesisler Hatay il genelinde kültürel tesisler aşağıdaki gibidir. Đlkokul + Ortaokul 788 adet Lise ve dengi (meslek dahil) 83 adet Özel Đlkokul 3 adet Özel orta dereceli okul 4 adet Üniversite 1 adet Ayrıca; sosyal tesis olarak il merkezi ve ilçelerde halk kütüphaneleri olduğu gibi bazı ilçelerimizde yüzme havuzu, kapalı spor salonu ve stadyumlar mevcuttur. Bunların dışında çeşitli kuruluşların dinlenme ve sosyal tesisleri bulunmaktadır. M.3.5. Endüstriyel Yapılar “Sanayi ve Teknoloji”konu başlığı altında ayrıntılı olarak incelenmiştir. M.3.6. Göçer ve Hareketli Barınaklar Hayvancılıkla uğraşan göçerler yazın yaylalık yerlere kışın da sahil otlak ve meralarda konaklar. Sayı olarak sağlıklı veriler elde edilememiştir. M.3.7. Otel, Motel ve Turizm Amaçlı Diğer Yapılar “Turizm “ konu başlığı altında ayrıntılı olarak verilmiştir. M.3.8. Bürolar ve Dükkanlar Đlimizde iş merkezleri iki bölümde sergilenmiştir. 1. bölüm tarihi çarşı ve onun etrafındaki iş yerleri 2. bölüm ise yeni yapılaşmanın olduğu yörelerdeki ana güzergah üzerinde kurulan işyerleridir. M.3.9. Kırsal Alanda Yapılaşma Bu konu ile ilgili bilgi elde edilememiştir. 292 M.3.10. Yerel Mimari Özellikler Anadolu mimarisi özelliklerini taşıyan Eski Antakya evleri, genellikle iki katlı inşaları ve taşın yanı sıra kerpiç ve ahşap kullanımıyla dikkat çeker. En önemli özellikleri, cephe tarafında bulunan ahşap direkli, önü açık ve sofalı, bazılarının ise tavanlarının işlemeli ahşapla kaplı olmasıdır. Evlerin çoğunluğunda, geniş avlu, havuz, su kuyusu, meyve ağaçları ve çiçeklerle süslenmiş bahçeler bulunur. M.3.11. Bina Yapımında Kullanılan Yerel Materyaller Yöreye has bir yapı mazlemesi yoktur. M.4. SOSYO-EKONOMĐK YAPI M.4.1. Göçler 1985-1990 Arasında Đçe Göç, Dışa Göç, Net Göç ve Net Göç Hızı TÜRKĐYE AKDENĐZ HATAY 4 065 173 487 276 44 580 ..Toplam göç içindeki pay, ‰ 1 000 120 11 ..1990 nüfusu içindeki pay, ‰ 80 78 46 Nüfus Đçe göç 293 Dışa göç 4 065 173 356 159 48 582 ..Toplam göç içindeki pay, ‰ 1 000 88 12 ..1990 nüfusu içindeki pay, ‰ 80 57 50 Net göç (1) - 131 117 -4 002 Net göç hızı, ‰ (2) - 21 -4 (1) Türkiye toplamında iç göç dış göçe eşittir. (2) 1990 nüfusu esas alınarak yapılmıştır. TABLO 103 M.4.2. Göçebe işçiler (Mevsimlik) Hatay, temelli göçler dışında, önemli ölçüde mevsimlik göçlerde almaktadır. Mevsimlik göç, özellikle pamuğun çapalanma ve toplama mevsiminde (Nisan-Mayıs ve Eylül- Ekim dönemlerinde) yoğunlaşmaktadır. Bu göçlerin büyük bir bölümü yine doğu, özellikle Güney Doğu Anadolu yöresindendir. Diğer sektörlerde (Inşaat, Turizm vb.) çalışan işçiler (tarım işçileri de) emlakçıların rastgele parsellediği verimli arazilere çamur ve briketten gecekondularını, çadırlarını gelişi güzel yaparak çarpıklığı yoğunlaştırır. M.4.3. Kent Toprağının Mülkiyet Dağılımı Bu konu ile ilgili bilgi elde edilememiştir. M.4.4. Konut Yapım Süreçleri Bu konu ile ilgili bilgi elde edilememiştir. M.4.5. Gecekondu Islah ve Önleme Bölgeleri Bu konu ile ilgili bilgi elde edilememiştir. M.5. YERLEŞĐM YERLERĐNĐN ÇEVRESEL ETKĐLERĐ M.5.1. Binalarda Ses izalasyonu Bu konu ile ilgili bilgi elde edilememiştir. M.5.2. Havaalanları ve Çevresinde Oluşturulan Gürültü Zonları Đlimiz sınırları içerisinde işletilmeye açık havaalanı bulunmamaktadır. M.5.3. Ticari ve Endüstriyel Gürültü “Gürültü ve Titreşim “ konu başlığı altında ayrıntılı olarak verilmiştir. M.5.4. Kentsel Atıklar “Atıklar “ konu başlığı altında ayrıntılı olarak verilmiştir. 294 M.5.5. Binalarda Isı Yalıtımı Bu konu ile ilgili bilgi elde edilememiştir. M.6. NÜFUS M.6.1. Nüfusun Yıllara Göre Değişimi HATAY' ın nüfusu sene ortası nüfus tespitlerine göre 1293.551 dir. Nüfus artış oranı önceki seneye göre % 0.9 olmuştur. Kilometre kareye ortalama 239 kişi düşmektedir. Genel nüfusun % 50,48 (652.872 ) Erkek; % 49.52 (640.679) Kadın’ dır. Nüfusun % 31.24 ( 404.130) 0-14 yaş grubunda, % 28 (358.958) 15-49 yaş kadın grubunda, OKUMA YAZMA DURUMU VE CĐNSĐYETE GÖRE NÜFUS (6 VE DAHA YUKARI YAŞTAKĐ NÜFUS) ADRESE DAYALI NÜFUS KAYIT SĐSTEMĐ (ADNKS), 31.12.2007 Not : Ulusal Eğitim Đstatistikleri Veritabanındaki bilgilerin ilgili kurumların idari kayıtlarına göre güncellenmesine yönelik çalışma devam etmektedir. Bu nedenle tabloda verilen bilgiler geçicidir. OKUMA YAZMA BĐLMEYEN OKUMA YAZMA BĐLEN OKURYAZARLIK DURUMU BĐLĐNMEYEN ĐL ADI ĐLÇE ADI CĐNSĐYET TOPLAM HATAY ĐL TOPLAMI TOPLAM 1 223 567 116 739 1 029 420 77 408 ERKEK 612 799 24 240 542 477 46 082 KADIN 610 768 92 499 486 943 31 326 TOPLAM 52 330 8 177 39 556 4 597 ERKEK 25 869 1 643 21 760 2 466 KADIN 26 461 6 534 17 796 2 131 TOPLAM 23 360 1 639 20 835 886 ERKEK 11 613 307 10 893 413 KADIN 11 747 1 332 9 942 473 TOPLAM 123 964 9 741 109 097 5 126 ERKEK 62 466 1 760 57 852 2 854 KADIN 61 498 7 981 51 245 2 272 TOPLAM 34 704 3 886 29 541 1 277 ALTINÖZÜ BELEN DÖRTYOL ERZĐN 295 HASSA KIRIKHAN KUMLU MERKEZ REYHANLI SAMANDAĞ YAYLADAĞI ĐSKENDERUN ERKEK 17 262 827 15 778 657 KADIN 17 442 3 059 13 763 620 TOPLAM 47 023 6 205 38 288 2 530 ERKEK 23 809 1 127 21 195 1 487 KADIN 23 214 5 078 17 093 1 043 TOPLAM 87 705 11 309 69 849 6 547 ERKEK 43 694 2 582 37 393 3 719 KADIN 44 011 8 727 32 456 2 828 TOPLAM 11 463 1 510 9 022 931 ERKEK 5 716 243 4 941 532 KADIN 5 747 1 267 4 081 399 TOPLAM 367 202 30 727 311 977 24 498 ERKEK 183 188 6 841 161 865 14 482 KADIN 184 014 23 886 150 112 10 016 TOPLAM 69 762 9 334 55 530 4 898 ERKEK 34 296 1 823 29 931 2 542 KADIN 35 466 7 511 25 599 2 356 TOPLAM 109 514 11 977 93 980 3 557 ERKEK 53 992 2 584 49 706 1 702 KADIN 55 522 9 393 44 274 1 855 TOPLAM 20 557 2 071 16 692 1 794 ERKEK 10 745 481 8 810 1 454 KADIN 9 812 1 590 7 882 340 TOPLAM 275 983 20 163 235 053 20 767 ERKEK 140 149 4 022 122 353 13 774 KADIN 135 834 16 141 112 700 6 993 TABLO 104.A 296 NÜFUS HAREKETLERĐ 1998 YILI 1999 YILI 2000 YILI 2001 YILI 2002 YILI 1.246.693 1.263.570 1.278.332 1.294.820 1.293.551 Şehirler Nüfusu 874.810 907.301 1.133021 1.140265 926.027 145.311 154.555 367.524 Köyler Nüfusu 371.883 377.732 Erkek Nüfus 630.034 639.081 645.352 652.587 652.872 632.980 642.233 640.679 Kadın Nüfus 616.659 624.489 Nüfus Artış Oranı %1.0 %1.0 %1.0 %1.0 %0.9 Nüfus Yoğunluğu 231Kişi/km 234Kişi/km 237Kişi/km 240Kişi/km 239Kişi/km 240.736 254.577 251.755 260.268 262.711 Hane Başına Düşen Nüfus 5.18 5,05 5 4.97 4.92 Ölümler (Ölm.Đst.Frm) 1.669 1.348 1.521 1.496 1.526 Toplam Nüfus Hane Sayısı TABLO 104 297 Kaynak: Hatay Đlinde bulunan Sağlık Ocağı ve Sağlık Evleri verileri sonucu çıkartılmıştır. GRAFĐK 24 298 SAYIMLARA GÖRE NÜFUS VE ARTIŞ ORANI SAYIM YILI NÜFUS SAYIMLAR ARASI MUTLAK ARTIŞ SAYIMLAR ARASI YILLIK ARTIŞ HIZI (%o) 1940 246.138 - - 1945 254.141 8.003 6,40 1950 294.799 42.658 31,03 1955 363.361 66.562 40,62 1960 441.209 77.848 38,68 1965 506.154 64.945 27,46 1970 591.064 84.910 31,02 1975 744.113 153.049 46,05 1980 856.271 112.158 28,08 1985 1.002.252 145.981 31,48 1990 1.109.754 107.502 20,38 2000 1.253.726 143.972 12,19 2007 1.223567 TABLO 105 _ Kaynak DĐE Yayınları Yıllara Göre Nüfus( x1000 kişi) GRAFĐK 25 299 _ M.6.2. Nüfusun Cinsiyet ve Yaş Gruplarına Göre Dağılımı 2001YILI NUFUSUN YAŞ GRUPLARINA GÖRE DAĞILIMI YAŞ GRUPLARI ERKEK KADIN TOPLAM 0-4 72016 69875 141891 5-9 66759 65074 131833 10-14 69786 67773 137559 15-19 73892 72793 146685 20-24 68440 68392 136832 25-29 58677 59527 118204 30-34 50260 49639 99899 35-39 45728 45166 90894 40-44 36227 34926 71153 45-49 29788 27901 57689 50-54 22512 21531 44043 55-59 15715 16105 31820 60-64 14853 15325 30178 65-69 12887 12718 25605 70-74 8553 8428 16981 75-79 3656 3890 7546 80-84 1750 1988 3738 85+ 1088 1182 2270 TOPLAM 652587 642233 1.294.820 TABLO 106 300 KÜMÜLATĐF YÜZDE DAĞILIMI % 11 273724 10 411283 11 558258 12 548115 11 666319 9 766218 8 857112 7 928265 5 985954 4 1029997 3 1061817 2 1091995 2 1117600 2 1134581 1 1142127 0.5 1145865 0.2 1148135 0.16 1.294.820 100 2000 YILI NÜFUS PRAMĐDĐ GRAFĐK 26 301 2001 YILI NÜFUS PRAMĐDĐ GRAFĐK 27 302 2002 YILI NÜFUS PRAMĐDĐ GRAFĐK 28 303 M.6.3. Đl ve ilçelerin Nüfus Yoğunlukları ĐLÇELERE GÖRE YÜZ ÖLÇÜMÜ GRAFĐK 29 ĐLÇE NUFUSLARI 304 GRAFĐK 30 YILLARA GÖRE KĐLOMETREYE DÜŞEN NUFUS YOĞUNLUĞU YILLAR NUF.YOĞUNLUĞU 1997 1998 1999 2000 2002 231 234 237 240 239 TABLO 107 YILLARA GÖRE NÜFUS YOĞUNLUĞU GRAFĐK 31 305 Đlçeler ĐLÇELER ĐTĐBARĐYLE ŞEHĐR, BELDE VE KÖY NÜFUSLARI % % % Belde Köyler Yüzölçümü Toplam Şehir Nüfus Nüfusu Oranı Nüfusu Oranı Nüfusu Oranı ( Km2) Nüfus Yoğunluğu Antakya 345.320 144.910 42 128.968 37 71.442 21 689 501 Altınözü 59.167 5.352 9 8.528 14 45.287 77 357 166 Belen 28.382 18.646 66 - - 9.736 34 197 144 126.258 53.597 42 67.852 54 4.809 4 580 218 Erzin 33.988 25.879 76 - - 8.109 24 298 114 Hassa 49.994 9.071 18 24.527 49 16.396 33 495 101 287.384 159.149 55 87.899 31 40.336 14 759 379 Kırıkhan 98.530 63.615 65 3.472 4 31.443 32 688 143 Kumlu 16.070 6.629 41 - - 9.441 59 186 86 Reyhanlı 74.225 52.135 70 - - 22.090 30 406 183 Samandağ 106.754 34.641 32 43.961 41 28.152 26 382 279 Yayladağ 27.654 7.717 28 7.350 27 12.587 46 366 76 1.253.726 581.341 46 372.557 30 299.828 24 5403 232 Dörtyol Đskenderun TOPLAM TABLO 108 DĐE 1990 verileri. M.6.4. Nüfus Değişim Oranı GRAFĐK 32 306 ŞEHĐR NÜFUSU BELDE NÜFUSU KÖY NÜFUSU ĐLÇELER 1990 2000 1990 2000 1990 2000 1990 2000 71.442 284.195 345.320 Antakya 123.871 144.910 Altınözü 6.518 5.352 5.033 8.528 46.737 45.287 58.288 59.167 Belen 15.629 18.646 - - 7.264 9.736 22.893 28.382 Dörtyol 47.144 53.597 48.240 67.852 15.984 4.809 111.368 126.258 Erzin 22.477 25.879 - - 6.683 8.109 29.160 33.988 Hassa 7.714 9.071 14.079 24.527 25.338 16.396 47.131 49.994 154.807 159.149 65.855 87.899 38.813 40.336 259.475 287.384 68.601 63.615 - 3.472 34.474 31.443 103.075 98.530 6.142 6.629 - - 9.399 9.441 15.541 16.070 Reyhanlı 42.451 52.135 - - 20.803 22.090 63.254 74.225 Samandağ 29.857 34.641 - 43.961 59.345 28.152 89.202 106.754 Yayladağ 6.496 7.717 2.568 7.350 17.108 12.587 26.172 27.654 581.341 173.675 372.557 404.372 299.828 1.109.754 1.253.726 Đskenderun Kırıkhan Kumlu TOPLAM 531.707 37.900 128.968 122.424 TOPLAM TABLO 109 2000 ve 2001 YILI NUFUSUN KIR VE KENT DAĞILIMI KENT KIR TOPLAM 2000 YILI % NÜFUS % NÜFUS TOPLAM 70 899664 29.6 378668 1278332 2001 YILI % NÜFUS % NÜFUS TOPLAM 88 1140265 11.94 154555 1.294.820 2002 YILI % NÜFUS % NÜFUS TOPLAM 87.75 1135069 12.25 158482 1.293.551 307 TABLO 110 GRAFĐK 33 M.6.5. Yer Değiştirme Olayları 1985-1990 Arasında Đçe Göç, Dışa Göç, Net Göç ve Net Göç Hızı Nüfus TÜRKĐYE AKDENĐZ HATAY 4 065 173 487 276 44 580 ..Toplam göç içindeki pay, ‰ 1 000 120 11 ..1990 nüfusu içindeki pay, ‰ 80 78 46 4 065 173 356 159 48 582 ..Toplam göç içindeki pay, ‰ 1 000 88 12 ..1990 nüfusu içindeki pay, ‰ 80 57 50 Net göç (1) - 131 117 -4 002 Net göç hızı, ‰ (2) - 21 -4 Đçe göç Dışa göç (1) Türkiye toplamında iç göç dış göçe eşittir. (2) 1990 nüfusu esas alınarak yapılmıştır. TABLO 111 308 M.6.6. Turizm ve Seyahat “Turizm “ konu başlığı altında ayrıntılı olarak verilmiştir. M.6.7. Đşsizlik 4447 sayılı yasa ile O 1.06.2000 tarihinde yürürlüğe girmiş olan "Đşsizlik Sigortası" yasasının Đş ve Đşçi Bulma Kurumunca yürütülen uygulamaları kapsamında 31.01.2002 tarihinden başlıyarak Đşverenlerimizin işten çıkarmış olduğu işçilerin "Đşten Ayrılma Bildirgeleri" ile hizmet akitleri sona ermiş Đşçilerin " Đşsizlik Ödeneği" taleplerine ilişkin işlemler Đl Müdürlüğümüzce geciktirilmeden yerine getirilmektedir. 2002 yılı sonu itibariyle Đl Müdülüğümüze toplam 1534 kişinin Đşsizlik Ödeneği talep başvurusu intikal etmiş olup bu kişilerden 1527 adedi işsizlik sigortası almaya hak kazanmış olup 7 kişinin ise talepleri yasa geregince reddedilmiştii.Bügüne kadar 792 kişinin ödeneklerinin öde3nme süresi tamamlanmış ve halen 735 kişi işsizlik ödeneği almaya devam etmektedir. 0rtadoğu Ülkelerinde çalışan ve çalışmak üzere gidecek olan toplam 11955 işçinin pasaport çıkış işlemleri yapılmıştır. Ayrıca, aynı Ülkelere gitmek üzere başvuran 23 işçinin ve Đsraile gitmek üzere başvuran 32 kişinin' "iş sözleşmesi işlemleri" Đl Müdürlüğümüzce gerçekleştirilmiştir. A-Yurtiçi iş isteği ile yapılan çalışmalar : 1.Normal Đşgücü Başvuru sayısı : 3981 kişi 2-Özürlü : 253 “ : 134 “ “ “ “ 3-Eski Hükümlü Đşgücü sayısı B-Alınacak Açık Đş Toplamı : 1-Kamu Sektörü : 588 kişi 2-Özel Sektör : 185 “ C-Açık Đşlere Yapılan Takdimler : 1-Kamu Sektörü : 564 kişi 2-Özel Sektöre : 224 kişi D-Đşe Yerleştirilenler : 1-Normal Đşgücü Sayısı : 580 kişi 2-Özürlü Đşgücü Sayısı : 51 “ 3-Eski Hükümlü Đşgücü Sayısı : 57 309 “ (M) YERLEŞĐM ALANLARI VE NÜFUS KAYNAK • • • • • • DĐE verileri 2000 Hatay Đl Nüfus Müdürlüğü 2002 Türkiye Đş Kurumu Hatay Đl Müdürlüğü Hatay Valiliği Web Sitesi.( www.hatay.gov.tr) Đl Çevre ve Orman Müdürlüğü Çalışmaları 2007 Hatay Đli Çevre Durum Raporu 310 N.ATIKLAR N.1. EVSEL KATI ATIKLAR Đlimiz, evsel katı atık sorununa çözüm getirecek Katı Atık Bertaraf Tesisinin yapımı amacıyla iki bölgeye ayrılmıştır. Bununla ilgili, Hatay Çevre Koruma Birliği (HatayÇevkobir) ve Đskenderun Çevre Đlçe Ve Beldeleri Köy ve Belediyelerinin Katı Atıklarını Değerlendirme Birliği olmak üzere iki birlik kurulmuştur. Antakya ve komşu ilçe belediyeler ile beldelerin üye olduğu Hatay Çevre Koruma Birliği’nin, Katı Atık Bertaraf Tesisi, Antakya merkezine 10 km. uzaklıkta Gökçegöz köyü Kuruyer mevkiinde, Milli Emlak Genel Müdürlüğü tarafından çöp depolama alanı olarak kullanılmak üzere Antakya Belediyesine tahsis edilmiştir. 6.5 ha’lık alana inşa edilen tesisin inşası 2007 yılı içerisinde tamamlanarak geçici kabulü yapılmıştır. Đskenderun Çevre Đlçe Ve Beldeleri Köy Ve Belediyelerinin Katı Atıklarını Değerlendirme Birliği’nin Katı Atık Bertaraf Tesisi, Đskenderun şehir merkezinden yaklaşık 6 km uzaklıkta, Düğünyurdu-Karapelit mevkiinde 67 hektarlık alana kurulacaktır. Bu anlamda, katı atıkların bertarafı için yapılan düzenli depolamanın faaliyete geçmesiyle başta Antakya ve Đskenderun olmak üzere komşu ilçe belediye ve beldelerinin katı atık sorunu çözümlenecektir. Bakanlığımızın, Antakya’nın sosyo-ekonomik yapısına yakın bir şehirde (Isparta) model FEASIBLE (1) programı desteğinde yaptırdığı çöp kompozisyonu çalışmasında aşağıdaki sonuçlara ulaşılmıştır. ANTAKYA KENTSEL ORTALAMA KATI ATIK KARAKTERĐZASYONU Yıl-2007 Atık Türü Karton % 7,5 Mutfak Atığı % 34,6 Bahçe Atığı % 1,9 Cam % 2,2 Tehlikeli Atık % 0,3 Metal % 2,3 Kağıt % 11,7 Plastik % 8,0 Beton/Kiremit/Moloz % 9,2 Diğer yanabilen ( Ahşap, tekstil vb. Biyolojik atıklar) % 8,2 311 Antakya Düzenli Depolama Tesisi’ne depolama amacıyla atık gönderen Antakya merkez ile diğer ilçe ve beldelerin katı atık karakterizasyonunu tayin etmek amacıyla sonbahar, ilkbahar yaz ve kış mevsimlerinde analizler yapılacaktır. 2007 Sonbahar ve 2008 Đlkbahar dönemine ait atık kompozisyon yapısı aşağıda verilmiştir. ÇEVKOBĐR KENTSEL ORTALAMA KATI ATIK KARAKTERĐZASYONU PROJEKSĐYONU Atık Türü 2007 Sonbahar Dönemi Kağıt-Karton 7,49% Cam 2,50% Pet 0,65% Poşet 8,41% Plastik 1,77% Çuval 0,63% Demir 1,44% Alüminyum 0,21% Org. Mad. 55,14% Çocuk Bezi 10,42% Elk. Alet 0,01% Tekstil 3,10% Tetrapak 0,42% Diğer Yanan 1,44% Taş 0,11% Kemik 0,18% Kül 6,10% Diğer 0,00% 312 2008 Đlkbahar Dönemi ÇEVKOBĐR KENTSEL ORTALAMA KATI ATIK KARAKTERĐZASYONU Org. Mad. 55,13% Diğer yanabilen 10% Elk. Alet 0,01% Alüminyum 0,21% Tekstil 3,10% Demir 1,44% Tetrapak 0,42% Çuval 0,63% Plastik 1,77% Poşet 8,41% Diğer Yanan 1,44% Kül 6,10% Pet 0,65% Cam 2,50% Kağıt-Karton 7,49% Kemik 0,18% Taş 0,11% N.2. TEHLĐKELĐ VE ZARARLI ATIKLAR Đlimizde, 14 Mart 2005 tarih ve 25755 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği” çerçevesinde aşağıdaki tabloda yer alan firma ve araçlara taşıma lisansı verilmiştir. Dolayısıyla ilimizde işletmelerden kaynaklanan tehlikeli atıklar lisanslı bu araç ve firmalar tarafından alınıp nihai bertaraf veya depolama alanına taşınmaktadır. Đlimizde tehlikeli atıklardan kaynaklanan herhangi bir kirlilik ve olumsuzluk gözlenmemektedir. Đskenderun Demir - Çelik sanayi ve çeşitli haddehanelerden atmosfere partikül madde, S02, C0 gibi gazların emisyonu verilmekte ve çimento fabrikasıyla gübre fabrikasından yine partikül madde emisyonu alıcı ortama verilmektedir. Sıvı atık olarak ise, bu fabrikaların çoğunlukla soğutma sularında yağ ve gres görülmekte, ayrıca, sıvı atıklarda süspanse halde ve kolladial halde katı atıklara rastlanmaktadır. Tesislerin bu atıkları rutin denetimlerle ve ölçümlerle kontrol altına alınmaya çalışılmaktadır. 313 Metoks Madencilik Metalurji Taş.San.Tic.A.Ş. Adı Đskenderun //HATAY Mareşal Çakmak Cad.Paola Apt.A Blok Zemin Kat. Adresi 6563119 0-326 - 314 11 Telefon Lisans Faks Numaras Numara Numarası ı sı Lisans Verilen /Firmanın 01.03.2010 02.03.2007 Lisansın Veriliş ve Bitiş Tarihi 1 Lisanslı Araç Sayısı Lisansın 31 UZ 306 12 01.03.2010 02.03.2007 Araç Veriliş ve Bitiş Plakası Numara sı Tarihi Lisans Lisans Verilen Aracın HATAY ĐLĐ TEHLĐKELĐ ATIK TAŞIMA LĐSANSINA SAHĐP , FĐRMA ve ARAÇLAR Fatih Cad.Hüseyin Ahmet CANBAZ Đnş.Tem.Taah.T aş. Dönmez Apt.No:28 Adresi Adı 0-326 0-326 1 Lisansın Veriliş ve Bitiş Tarihi 16.02.2006 315 Telefon Lisans Faks Numaras Numara Numarası ı sı Lisans Verilen Belediyenin/Firmanın 1 Lisanslı Araç Sayısı Lisansın 31 E 4884 1 16.02.2006 Araç Veriliş ve Bitiş Plakası Numara sı Tarihi Lisans Lisans Verilen Aracın HATAY ĐLĐ TAŞIMA LĐSANSINA SAHĐP BELEDĐYE, FĐRMA ve ARAÇLAR Đlimizde, 22 Temmuz 2005 tarih ve 25883 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği” çerçevesinde aşağıdaki tabloda yer alan firma ve araçlara taşıma lisansı verilmiştir. Diğer belediyeler ise ayrı olarak topladıkları tıbbi atıkları kendi imkânları doğrultusunda imha etmektedirler. Ancak Antakya merkezine 10 Km uzaklıktaki Gökçegöz köyü mevkiinde kurulan Katı Atık Ayrıştırma Ve Düzenli Depolama Tesisinin işletmeye alınmasıyla birlikte, tıbbi atıkların bertarafı ile ilgili sorunlar ortadan kalkacaktır. Đlimizde sağlık kuruluşlarından oluşan tıbbi atıkları, toplama ve taşıma işleri için Müdürlüğümüzce Antakya Belediyesi ile Đskenderun belediyesine Tıbbi Atık Taşıma Araç Lisansı ile Tıbbi Atık Taşıma Firma Lisansı verilmiştir. Bu araçlar ile evsel atıklardan ayrı olarak toplanan tıbbi atıklar evsel atıklardan ayrı olarak bertaraf edilmektedir. Đlimizde, Antakya merkezine 10 km. uzaklıktaki Gökçegöz Köyü mevkiinde, Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği’nin hükümlerine uygun olarak Katı Atık Ayrıştırma ve Düzenli Depolama tesisi kurulmuştur. N.3.1. Tıbbi Atıkları N.3. ÖZEL ATIKLAR 6131164 cad.Pac.Meydanı No:2 San.Ltd.Şt. Đskenderun/HATAY 0-326 2138500 2144911 Akif ER Đbrahim karaoğlanoğlu Antakya/HATAY Erhan Nak.Gıda Đnş. Hizm.Tic.Ltd.Ş ti. Tıbbi Malz.Bilgi.Güv . 14 316 31.05.2010 31.05.2007 16.02.2009 1 07 VM 387 13 31.05.2010 31.05.2007 16.02.2009 14 100 0 0 OLUMLU (Adet) OLUMLU ( %) OLUMSUZ (Adet) OLUMSUZ ( %) 0 0 100 14 14,3 2 85,7 12 7,2 1 92,8 13 Ünite Đçi Atık DEĞERLEND Yöneti Ambal ĐRE Evsel Tıbbi m aj Atıkla Atıkl Planı Atıkla r ar rı 0 0 100 14 KesiciDelici Atıklar Kaynağında Ayrı Toplama 28,6 4 71,4 10 Tehlik eli Atıklar 14,3 2 85,7 12 Ünite Đçi Atık Taşıma Aracı 23,1 3 76,9 10 Geçici Atık Deposu 0 0 100 1 Geçici Depolama 14,3 2 85,7 12 0 0 100 14 115 1 415400 Oluşan Tıbbi Temizli k Person Atık Miktarı Đşçilerin el Đçin in Özel Özel kg/ Konteyn Tıbbi Eğitim kg/yıl Atık er gün Kıyafeti 2007 YILI ĐÇĐN HATAY ĐLĐ SAĞLIK KURULUŞLARI YÖNETMELĐK UYGULAMALARI Đskenderun Belediyesi Antakya (merkez) Bld. BELEDĐYE ADI ( ) Kamu ( ) Özel (x ) Tıbbi Atıkların Taşınması Yok ( Kamu ( ) Yok ( ) Kamu ( ) Kamu ( ) ) (x Var ) (x 318 ) Yok ( ) Var ( x ) Yok ( Var ) (x Yok ( ) Var Yok ( ) Var ( x ) Temizlik Đşçilerinin Personel Özel Đçin Özel Tıbbi Eğitim Atık Kıyafeti ) Yok ( ) Var ( x) Tıbbi Atık Taşıma Lisansı Özel ( 1) Tıbbi Atık Taşıma Aracı Sayısı (Adet) Var ( x ) Özel ( x ) Özel (1) Yok Var ( x ) Tıbbi Atık Yönetim Planı Tıbbi Atıkların Taşınması 1000 932 kg/gün 288000 340320 kg/yıl Toplanan tıbbi atık miktarı () Vahşi Depolama ) Sterilizasyon Yakma (x ( ) ( ) Düzenli depolama ( ) Vahşi Depolama (x) Sterilizasyon ( ) Yakma Düzenli depolama ( ) Tıbbi Atıkların Bertaraf Yöntemi 2007 YILI SONU ĐTĐBARĐYLE ĐLÇE BELEDĐYELERĐNĐN TIBBĐ ATIK DURUMU ( ) ( ) ( x) Yok Var (x ) Yok Var Bertaraf Tesislerinin Lisansı Kırıkhan Belediyesi Altınözü Belediyesi . Erzin Belediyesi Samandağ Belediyesi Var ( Kamu (1) Özel ( x ) Özel (1) Kamu ( x ) Yok ) ( Özel ( ) Var ( ) Özel ( ) Var ) (x Var ( ) Yok (x) Var ( x Yok ( x ) 319 Var (x Yok ( x ) Var ( ) 200 12 Yok ( x ) ( ) Yok ( ) Var ( x ) ( ) Var Yok ( x ) Var Var ( ) Yok ( x ) Var ( ) Yok ( x ) Yok ( ) Var ( ) Var ( ) Kamu (1) Kamu ( x ) Yok ( ) Özel ( ) Kamu ( x Kamu(1 ) ) Özel ( ) ( ) Yok Özel ( ) Var ( x ) (x ) Var Özel ( ) 50 10 2400 3200 (x ( () Düzenli depolama ( ) Vahşi Depolama (x) Sterilizasyon ( ) Yakma ( ) Var (x ) Yok ( ) ( x) Var ( ) (x ) ( ) Yok Var Yok Var ( ) Vahşi Depolama (x) Sterilizasyon Yakma ( ) Düzenli depolama ( ) Vahşi Depolama ) Sterilizasyon ) () Düzenli depolama ( ) 18250 3600 Yakma Düzenli depolama ( ) Yayladağı Belediyesi Dörtyol Belediyesi Reyhanlı Belediyesi ( ) Özel (x ) Kamu ( ) Özel ( ) ( ) Kamu ( ) Var ( ) Yok Var ( x ) Yok Var ( ) Yok ( x ) Kamu ( ) Özel () Var ( ) Yok ( x ) Var ( ) Özel ( 1) Kamu (1 ) Var ( x ) Özel ( 1 ) Özel () Yok ( x ) ) (x ) (x (x ) Var ( x ) Yok ( ) Var Yok ( x ) ) Var ( ) 320 Var ( ) Yok ( ) Yok ( ) Var Yok ( ) Var Yok ( x ) ) Yok ( x ) Kamu ( ) Kamu( ) ) 6 150 50 2190 54750 18250 (x) ( ) () () Yakma (x ) Düzenli depolama ( ) Vahşi Depolama (x) Sterilizasyon ( ) Yakma Düzenli depolama ( ) Vahşi Depolama Sterilizasyon Yakma Düzenli depolama ( ) ( ) ( ) Sterilizasyon Vahşi Depolama (x) Yakma ( ) ( ) Var ( ) ( x) Yok Var ( x) Yok Var ( x) Yok Kamu ( x ) Yok (x Özel ( ) Var ( ) ) Var ( ) Özel ( ) Kamu (1) Özel ( ) Yok ( x ) Var ( ) Yok ( x ) Yok ( x ) Kamu( 1 ) Kamu ( x Kamu(2 ) ) Özel ( ) Kamu ( x ) ( ) Yok ( x ) ( ) Yok ( x ) Var ( ) Yok ( x ) ( ) Var Yok ( x ) Var Yok ( x ) Var Yok ( x ) 10 100 3650 36000 ( ) (x Vahşi Depolama ( ) Sterilizasyon Yakma ( x) ( ) Düzenli depolama ( ) Vahşi Depolama ) ( ( ) Gömme x Sterilizasyon ) Yakma Düzenli depolama ( ) Vahşi Depolama ( ) ( ) ( ) (x ) Yok Var ( x) Yok Var ( x) Yok 321 Đlimizde, 21 Ocak 2004 tarih ve 25353 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği” çerçevesinde aşağıdaki tabloda yer alan firma ve araçlara taşıma lisansı verilmiştir. Dolayısıyla ilimizde işletmelerden kaynaklanan atık yağlar lisanslı bu araç ve firmalar tarafından alınıp nihai bertaraf veya depolama alanına taşınmaktadır. Đlimizde atık yağlardan kaynaklanan herhangi bir kirlilik ve olumsuzluk gözlenmemektedir. N.3.2. Atık Yağlar Kumlu Belediyesi Hassa Belediyesi (x ) Yok (x ( ) ) Var Yok Sterilizasyon Osman Yılmaz Mah. Đmdat Bey Apt.No: 37/11 Adresi Uluslar arası Nak..san.Tic.Lt d.Şti. Gebze/KOCAELĐ Sümer Adı 6419920 322 15.12.2008 31.10.2006 0-262 10 Lisansın Veriliş ve Bitiş Tarihi Telefon Lisans Faks Numaras Numara Numarası ı sı Lisans Verilen /Firmanın 2 Lisanslı Araç Sayısı Lisansın PRF 11 34 41 L 0355 9 8 27.07.2009 27.10.2006 15.12.2008 27.10.2006 Araç Veriliş ve Bitiş Plakası Numara sı Tarihi Lisans Lisans Verilen Aracın HATAY ĐLĐ ATIK YAĞ TAŞIMA LĐSANSINA SAHĐP , FĐRMA ve ARAÇLAR N.3.3. Pil ve Aküler Đlimizde Atık pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği” çerçevesinde herhangi bir çalışma yapılmamaktadır. N.3.4. Cips ve Diğer Yakma Fırınlarından Kaynaklanan Küller Kayıtlarda Cips ve Diğer Yakma Fırınlarından Kaynaklanan Küller atıklarıyla ilgili bilgi bulunamamıştır. N.3.5. Tarama Çamurları Đşletmelerden kaynaklanan varsa tarama çamurları, 14 Mart 2005 tarih ve 25755 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği” çerçevesinde taşıma lisansı verilmiş firma ve araçlarla alınarak nihai bertaraf veya depolama alanlarına taşınırlar. Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği uyarınca bertarafı sağlanır. Taşınmaktadır. Đlimizde tarama çamurlarından kaynaklanan herhangi bir kirlilik ve olumsuzluk gözlenmemektedir. N.3.6. Elektrik ve Elektronik Atıklar Kayıtlarda Elektrik ve Elektronik atıklarıyla ilgili bilgi bulunamamıştır. N.3.7. Kullanım Ömrü Bitmiş Araçlar Đlimizde ömrünü tamamlamış araçlarla ilgili herhangi bir çalışma bulunmamaktadır. N.4. DĐĞER ATIKLAR N.4.1. Radyoaktif Atıklar Đlimizde sağlık kuruluşlarından az da olsa radyoaktif atık oluşmaktadır.Oluşan bu atıkları Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği çerçevesinde bertaraf edilmesi sağlanmaktadır. N.4.2. Hayvan Kadavraları N.4.3. Mezbaha Atıkları N.5. ATIK YÖNETĐMĐ Đlimiz, evsel katı atık sorununa çözüm getirecek Katı Atık Bertaraf Tesisinin yapımı amacıyla iki bölgeye ayrılmıştır. Bununla ilgili, Hatay Çevre Koruma Birliği (Hatay- Çevkobir) ve Đskenderun Çevre Đlçe Ve Beldeleri Köy Ve Belediyelerinin Katı Atıklarını Değerlendirme Birliği olmak üzere iki birlik kurulmuştur. Antakya ve komşu ilçe belediyeler ile beldelerin üye olduğu Hatay Çevre Koruma Birliği’nin, Katı Atık Bertaraf Tesisi, Antakya merkezine 10 km. uzaklıkta Gökçegöz köyü Kuruyer mevkiinde, Milli Emlak Genel Müdürlüğü tarafından çöp depolama alanı olarak kullanılmak üzere Antakya Belediyesine tahsis edilmiştir. 6.5 ha’lık alana inşa edilen tesisin inşası 2007 yılı içerisinde tamamlanarak geçici kabulü yapılmıştır. Ancak tesiste yapılması istenilen bazı eksiklikler mevcut olup bu eksikliklerin giderilmesi ve tesisin işletilmesi amacıyla Antakya Belediyesi ve Hatay Çevre Koruma Birliği en kısa zamanda ihaleye çıkacaktır. Yap-işlet modeliyle ihaleye çıkılacak olup 3 ay içerisinde işletmeye alınacaktır. Birliğe 46 belediye üyedir. Đskenderun Çevre Đlçe Ve Beldeleri Köy Ve Belediyelerinin Katı Atıklarını Değerlendirme Birliği’nin Katı Atık Bertaraf Tesisi, Đskenderun şehir merkezinden yaklaşık 6 km uzaklıkta, Düğünyurdu-Karapelit mevkiinde 67 hektarlık alana kurulacaktır. Katı Atık Bertaraf Tesisi için Çevre ve Orman Bakanlığınca ÇED Olumlu Belgesi verilmiştir. Ayrıca tesis için daha önce Kahramanmaraş Orman Bölge Müdürlüğünce verilen ön iznin kesin izne çevrilmesi için yazı yazılmış ve yazının cevabı beklenmektedir. Daha sonra tesisin proje ve inşası için ihaleye çıkılacaktır. Đskenderun Birliğinin Katı Atık Bertaraf Tesisi, 2872 sayılı Çevre Kanununda değişiklik yapan 5491 sayılı Kanunun Geçici 4. maddesinde belirtilen sürelerde bitirilecektir (13Mayıs 2010). Birliğe 23 belediye ve 4 muhtarlık üyedir. Şuan itibari ile ilimizde 76 belediye mevcut olup, bunlardan 69 belediyesi 2 birlikten birine üyedir. 3 belediyede son 2007 seçim sonuçlarına göre belediyeliği düşmüştür, geriye kalan 4 belediye hiçbir birliğe üye değildir, bu belediyelere uygun olunan birliğe üye olmaları için yazı yazılmıştır. Bu anlamda, katı atıkların bertarafı için yapılan düzenli depolamanın faaliyete geçmesiyle başta Antakya ve Đskenderun olmak üzere komşu ilçe belediye ve beldelerinin katı atık sorunu çözümlenecektir. N.6. KATI ATIKLARIN MĐKTAR VE KOMPOZĐSYONU Antakya Düzenli Depolama Tesisi’ne depolama amacıyla atık gönderen Antakya merkez ile diğer ilçe ve beldelerin katı atık karakterizasyonunu tayin etmek amacıyla sonbahar, ilkbahar yaz ve kış mevsimlerinde analizler yapılacaktır. 2007 Sonbahar ve 2008 Đlkbahar dönemine ait atık kompozisyon yapısı aşağıda verilmiştir. Antakya merkezde yaklaşık katı atık miktarı 200Ton/gün, Đskenderun merkezde ise 250Ton/gün dür. 324 ÇEVKOBĐR KENTSEL ORTALAMA KATI ATIK KARAKTERĐZASYONU PROJEKSĐYONU Atık Türü 2007 Sonbahar Dönemi Kağıt-Karton 7,49% Cam 2,50% Pet 0,65% Poşet 8,41% Plastik 1,77% Çuval 0,63% Demir 1,44% Alüminyum 0,21% Org. Mad. 55,14% Çocuk Bezi 10,42% Elk. Alet 0,01% Tekstil 3,10% Tetrapak 0,42% Diğer Yanan 1,44% Taş 0,11% Kemik 0,18% Kül 6,10% Diğer 0,00% 2008 Đlkbahar Dönemi N.7. KATI ATIKLARIN BĐRĐKTĐRĐLMESĐ, TOPLANMASI, TAŞINMASI VE TRANSFER ĐSTASYONLARI N.8.. ATIKLARIN BERTARAF YÖNTEMLERĐ N.8.1. Katı Atıkların Depolanması N.8.2. Atıkların Yakılması 325 N.8.3. Kompost N.9. ATIKLARIN GERĐ KAZANIMI VE DEĞERLENDĐRMESĐ N.10. ATIKLARIN ÇEVRE ÜZERĐNDEKĐ ETKĐLERĐ Bu konular Antakya merkez ve ilçeler bazında yandaki tablolarda ele alınmıştır. Đl Sınırları Đçinde Yerleşim Merkezlerinde Kentsel Atıkların (Çöplerin) Oluşturduğu Sorunları Önem ve Öncelik Sırasına Göre Rakam (1,2,3,4...) Đle Belirtiniz. Oluşturduğu Sorunlar : a) Halk ve çevre sağlığı açısından tehlike oluşturması ( 2 ) b) Koku problemi ( 3 ) c) Haşerelerinartması ( 1) d) Salgın hastalıkların görülmesi ( ) e) Metan gazı sıkışması sonucu yangın ve patlama ( 3 ) f) Yer altı sularının kirlenmesi ( ) g) Estetik görüntünün bozulması ( 2 ) h) Zaman zaman, yağan yağmurlar sonucu yüzeysel sularla akışa geçmesi ve tarım alanlarını olumsuz etkilemesi ( 3 ) 326 Đl Sınırları Đçinde Yerleşim Merkezlerinde( Belediyelerde) Oluşan Katı Atıkların Toplanma, Taşınma ve Bertaraf Yöntemlerini Belirtiniz. Belediyenin Adı* Antakya Belediye Başkanlığı Nüfus 144.910 kişi(2000 yılı verisi) Kişi Başına Üretilen Katı Atık Yaz : 1,5 (yıl Miktarı(Kg/Gün) ortalaması) Kış : Toplanan Katı Atık Miktarı(Ton/Gün ; Yaz : 220 ; 80.300 Ton/Yıl) (yıl ortalaması) Kış : Atık Kompozisyonu(%) (Organik, Kağıt, Cam, Metal, Plastik, Kül Vs.) Mevcut Bertaraf Yöntemi Düzensiz Depolama ( x ) Düzenli Depolama ( ) Kompost ( ) Yakma ( ) Diğer ( ) Atık Yönetimi Hizmetlerini Kim Yürütüyor Belediye ( ) (Toplama, Taşıma, Bertaraf) Özel ( x ) Hangi Atıklar Toplanıyor Evsel ( x ) Endüstriyel ( x ) Tıbbi ( x ) Diğer ( ) Ambalaj Atıkları Đçin Kaynakta ayrı Hayır Toplama Yapılıyor mu? Yapılıyorsa Yapılıyor Hangi Atık Atık Hizmetleri Đçin Araç Durumu (Adet, Cins, Kapasite vs.) Türleri ve Ekipman Atık Hizmetleri Đçin Eleman Durumu (Sayı ve Görev) Kaynak: Hatay Đli Belediyeleri Katı Bankası 8. Bölge Müdürlüğü, 2001) TABLO 112 327 Đçin 11 adet Pres Kam., 9 adet Kam., 1 adet Kepçe, 4 adet Traktör Atık Çalışmaları (Đller Đl Sınırları Đçinde Yerleşim Merkezlerinde( Belediyelerde) Oluşan Katı Atıkların Toplanma, Taşınma ve Bertaraf Yöntemleri (devamı) Belediyenin Adı* Nüfus Kişi Başına Miktarı(Kg/Gün) Toplanan Ton/Yıl) Katı Üretilen Atık Katı Atık Miktarı(Ton/Gün Atık Kompozisyonu(%) (Organik, Kağıt, Cam, Metal, Vs.) Mevcut Bertaraf Yöntemi Plastik, ; Kül Atık Yönetimi Hizmetlerini Kim Yürütüyor (Toplama, Taşıma, Bertaraf) Hangi Atıklar Toplanıyor Ambalaj Atıkları Đçin Toplama Yapılıyor mu? Yapılıyorsa Yapılıyor Hangi Atık Đskenderun Belediye Başkanlığı 159.149 kişi(2000 yılı verisi) Yaz : 1,8 (yıl ortalaması) Kış : Yaz : 300 ; 109.500 (yıl ortalaması) Kış : Kaynakta ayrı Türleri Đçin Düzensiz Depolama ( x ) Düzenli Depolama ( ) Kompost ( ) Yakma ( ) Diğer ( ) Belediye ( x ) Özel ( x ) Evsel ( x ) Endüstriyel ( x ) Tıbbi ( x ) Diğer ( ) Hayır Atık Hizmetleri Đçin Araç ve Ekipman 2 adet Çöp Konteyn., Durumu 20 adet Pres Kam. (Adet, Cins, Kapasite vs.) Atık Hizmetleri Đçin Eleman Durumu (Sayı ve Görev) Kaynak: Hatay Đli Belediyeleri Katı Atık Çalışmaları (Đller Bankası 8. Bölge Müdürlüğü, 2001) TABLO 113 328 Đl Sınırları Đçinde Yerleşim Merkezlerinde( Belediyelerde) Oluşan Katı Atıkların Toplanma, Taşınma ve Bertaraf Yöntemleri (devamı) Belediyenin Adı* Nüfus Kişi Başına Miktarı(Kg/Gün) Toplanan Ton/Yıl) Katı Üretilen Atık Katı Atık Miktarı(Ton/Gün Atık Kompozisyonu(%) (Organik, Kağıt, Cam, Metal, Vs.) Mevcut Bertaraf Yöntemi Plastik, ; Kül Atık Yönetimi Hizmetlerini Kim Yürütüyor (Toplama, Taşıma, Bertaraf) Hangi Atıklar Toplanıyor Ambalaj Atıkları Đçin Toplama Yapılıyor mu? Yapılıyorsa Yapılıyor Hangi Atık Kırıkhan Belediye Başkanlığı 63.615 kişi(2000 yılı verisi) Yaz : 0,8 (yıl ortalaması) Kış : Yaz : 70 ; 25.550 (yıl ortalaması) Kış : Kaynakta ayrı Türleri Đçin Düzensiz Depolama ( x ) Düzenli Depolama ( ) Kompost ( ) Yakma ( ) Diğer ( ) Belediye ( ) Özel ( ) Evsel ( x ) Endüstriyel ( x ) Tıbbi ( x ) Diğer ( ) Hayır Atık Hizmetleri Đçin Araç ve Ekipman Durumu (Adet, Cins, Kapasite vs.) Atık Hizmetleri Đçin Eleman Durumu (Sayı ve Görev) Kaynak: Hatay Đli Belediyeleri Katı Atık Bankası 8. Bölge Müdürlüğü, 2001) TABLO 114 329 Çalışmaları (Đller Đl Sınırları Đçinde Yerleşim Merkezlerinde( Belediyelerde) Oluşan Katı Atıkların Toplanma, Taşınma ve Bertaraf Yöntemleri (devamı) Belediyenin Adı* Nüfus Kişi Başına Miktarı(Kg/Gün) Toplanan Ton/Yıl) Katı Üretilen Atık Katı Atık Miktarı(Ton/Gün Atık Kompozisyonu(%) (Organik, Kağıt, Cam, Metal, Vs.) Mevcut Bertaraf Yöntemi Plastik, ; Kül Atık Yönetimi Hizmetlerini Kim Yürütüyor (Toplama, Taşıma, Bertaraf) Hangi Atıklar Toplanıyor Ambalaj Atıkları Đçin Toplama Yapılıyor mu? Yapılıyorsa Yapılıyor Hangi Atık Reyhanlı Belediye Başkanlığı 52.135 kişi (2000 yılı verisi) Yaz : 0,45 (yıl ortalaması) Kış : Yaz : 30 ; 10.950 (yıl ortalaması) Kış : Kaynakta ayrı Türleri Đçin Düzensiz Depolama ( x ) Düzenli Depolama ( ) Kompost ( ) Yakma ( ) Diğer ( ) Belediye ( x ) Özel ( ) Evsel ( x ) Endüstriyel ( x ) Tıbbi ( x ) Diğer ( ) Hayır Atık Hizmetleri Đçin Araç ve Ekipman 5 adet Kam., 4 adet Durumu Traktör (Adet, Cins, Kapasite vs.) Atık Hizmetleri Đçin Eleman Durumu (Sayı ve Görev) Kaynak: Hatay Đli Belediyeleri Katı Atık Çalışmaları (Đller Bankası 8. Bölge Müdürlüğü, 2001) TABLO 114 330 Đl Sınırları Đçinde Yerleşim Merkezlerinde( Belediyelerde) Oluşan Katı Atıkların Toplanma, Taşınma ve Bertaraf Yöntemleri (devamı) Belediyenin Adı* Nüfus Kişi Başına Miktarı(Kg/Gün) Toplanan Ton/Yıl) Katı Üretilen Atık Katı Atık Miktarı(Ton/Gün Atık Kompozisyonu(%) (Organik, Kağıt, Cam, Metal, Vs.) Mevcut Bertaraf Yöntemi Plastik, ; Kül Atık Yönetimi Hizmetlerini Kim Yürütüyor (Toplama, Taşıma, Bertaraf) Hangi Atıklar Toplanıyor Ambalaj Atıkları Đçin Toplama Yapılıyor mu? Yapılıyorsa Yapılıyor Hangi Atık Dörtyol Belediye Başkanlığı 53.597 (2000 yılı verisi) Yaz : 0,73(yıl ortalaması) Kış : Yaz : 40 ; 14.600 (yıl ortalaması) Kış : Kaynakta ayrı Türleri Đçin Düzensiz Depolama ( x ) Düzenli Depolama ( ) Kompost ( ) Yakma ( ) Diğer ( ) Belediye ( x ) Özel ( ) Evsel ( x ) Endüstriyel ( x ) Tıbbi ( x ) Diğer ( ) Hayır Atık Hizmetleri Đçin Araç ve Ekipman 4 adet Pres Kam., 2 Durumu adet Traktör (Adet, Cins, Kapasite vs.) Atık Hizmetleri Đçin Eleman Durumu (Sayı ve Görev) Kaynak: Hatay Đli Belediyeleri Katı Atık Çalışmaları (Đller Bankası 8. Bölge Müdürlüğü, 2001) TABLO 115 331 Đl Sınırları Đçinde Yerleşim Merkezlerinde( Belediyelerde) Oluşan Katı Atıkların Toplanma, Taşınma ve Bertaraf Yöntemleri (devamı) Belediyenin Adı* Nüfus Kişi Başına Miktarı(Kg/Gün) Toplanan Ton/Yıl) Katı Üretilen Atık Katı Atık Miktarı(Ton/Gün Atık Kompozisyonu(%) (Organik, Kağıt, Cam, Metal, Vs.) Mevcut Bertaraf Yöntemi Plastik, ; Kül Atık Yönetimi Hizmetlerini Kim Yürütüyor (Toplama, Taşıma, Bertaraf) Hangi Atıklar Toplanıyor Ambalaj Atıkları Đçin Toplama Yapılıyor mu? Yapılıyorsa Yapılıyor Hangi Atık Samandağ Belediye Başkanlığı 34.641 kişi (2000 yılı verisi) Yaz : 0,84 (yıl ortalaması) Kış : Yaz : 30 ; 10.950 (yıl ortalaması) Kış : Kaynakta ayrı Türleri Đçin Düzensiz Depolama ( x ) Düzenli Depolama ( ) Kompost ( ) Yakma ( ) Diğer ( ) Belediye ( x ) Özel ( ) Evsel ( x ) Endüstriyel ( x ) Tıbbi ( x ) Diğer ( ) Hayır Atık Hizmetleri Đçin Araç ve Ekipman 4 adet Kam. 1 adet Durumu Traktör (Adet, Cins, Kapasite vs.) Atık Hizmetleri Đçin Eleman Durumu (Sayı ve Görev) Kaynak: Hatay Đli Belediyeleri Katı Atık Çalışmaları (Đller Bankası 8. Bölge Müdürlüğü, 2001) TABLO 116 332 Đl Sınırları Đçinde Yerleşim Merkezlerinde( Belediyelerde) Oluşan Katı Atıkların Toplanma, Taşınma ve Bertaraf Yöntemleri (devamı) Belediyenin Adı* Nüfus Kişi Başına Miktarı(Kg/Gün) Toplanan Ton/Yıl) Katı Üretilen Atık Katı Atık Miktarı(Ton/Gün Atık Kompozisyonu(%) (Organik, Kağıt, Cam, Metal, Vs.) Mevcut Bertaraf Yöntemi Plastik, ; Kül Atık Yönetimi Hizmetlerini Kim Yürütüyor (Toplama, Taşıma, Bertaraf) Hangi Atıklar Toplanıyor Ambalaj Atıkları Đçin Toplama Yapılıyor mu? Yapılıyorsa Yapılıyor Hangi Atık Belen Belediye Başkanlığı 18.646 kişi (2000 yılı verisi) Yaz : 0,75 (yıl ortalaması) Kış : Yaz : 15 ; 5.475 (yıl ortalaması) Kış : Kaynakta ayrı Türleri Đçin Depolama Düzensiz ( ) Düzenli Depolama ( ) Kompost ( ) Yakma ( x ) Diğer ( ) Belediye ( x ) Özel ( ) Evsel ( x ) Endüstriyel ( x ) Tıbbi ( x ) Diğer ( ) Hayır Atık Hizmetleri Đçin Araç ve Ekipman 20 adet Kam. 3 adet Durumu Kamyonet (Adet, Cins, Kapasite vs.) Atık Hizmetleri Đçin Eleman Durumu (Sayı ve Görev) Kaynak: Hatay Đli Belediyeleri Katı Atık Çalışmaları (Đller Bankası 8. Bölge Müdürlüğü, 2001) TABLO 117 333 Đl Sınırları Đçinde Yerleşim Merkezlerinde( Belediyelerde) Oluşan Katı Atıkların Toplanma, Taşınma ve Bertaraf Yöntemleri (devamı) Belediyenin Adı* Nüfus Kişi Başına Miktarı(Kg/Gün) Toplanan Ton/Yıl) Katı Üretilen Atık Katı Atık Miktarı(Ton/Gün Atık Kompozisyonu(%) (Organik, Kağıt, Cam, Metal, Vs.) Mevcut Bertaraf Yöntemi Plastik, ; Hangi Atıklar Toplanıyor Yapılıyorsa Yapılıyor Hangi Atık diye yılı (yıl (yıl Kül Atık Yönetimi Hizmetlerini Kim Yürütüyor (Toplama, Taşıma, Bertaraf) Ambalaj Atıkları Đçin Toplama Yapılıyor mu? Hassa Bele Başkanlığı 9.071 kişi (2000 verisi) Yaz : 0,7 ortalaması) Kış : Yaz : 7 ; 2.555 ortalaması) Kış : Kaynakta ayrı Türleri Đçin Düzensiz Depolama ( x ) Düzenli Depolama ( ) Kompost ( ) Yakma ( ) Diğer ( ) Belediye ( x ) Özel ( ) Evsel ( x ) Endüstriyel ( x ) Tıbbi ( x ) Diğer ( ) Hayır Atık Hizmetleri Đçin Araç ve Ekipman 1 adet Pres Kam., 2 Durumu adet Traktör (Adet, Cins, Kapasite vs.) Atık Hizmetleri Đçin Eleman Durumu (Sayı ve Görev) Kaynak: Hatay Đli Belediyeleri Katı Atık Çalışmaları (Đller Bankası 8. Bölge Müdürlüğü, 2001) TABLO 118 334 Đl Sınırları Đçinde Yerleşim Merkezlerinde( Belediyelerde) Oluşan Katı Atıkların Toplanma, Taşınma ve Bertaraf Yöntemleri (devamı) Belediyenin Adı* Nüfus Kişi Başına Miktarı(Kg/Gün) Toplanan Ton/Yıl) Katı Üretilen Atık Katı Atık Miktarı(Ton/Gün Atık Kompozisyonu(%) (Organik, Kağıt, Cam, Metal, Vs.) Mevcut Bertaraf Yöntemi Plastik, ; Hangi Atıklar Toplanıyor Yapılıyorsa Yapılıyor Hangi Atık diye yılı (yıl (yıl Kül Atık Yönetimi Hizmetlerini Kim Yürütüyor (Toplama, Taşıma, Bertaraf) Ambalaj Atıkları Đçin Toplama Yapılıyor mu? Yayladağı Bele Başkanlığı 7.717 kişi (2000 verisi) Yaz : 0,64 ortalaması) Kış : Yaz : 5 ; 1.825 ortalaması) Kış : Kaynakta ayrı Türleri Đçin Düzensiz Depolama ( x ) Düzenli Depolama ( ) Kompost ( ) Yakma ( ) Diğer ( ) Belediye ( x ) Özel ( ) Evsel ( x ) Endüstriyel ( x ) Tıbbi ( x ) Diğer ( ) Hayır Atık Hizmetleri Đçin Araç ve Ekipman 2 adet Pres Kam., 1 Durumu adet Traktör (Adet, Cins, Kapasite vs.) Atık Hizmetleri Đçin Eleman Durumu (Sayı ve Görev) Kaynak: Hatay Đli Belediyeleri Katı Atık Çalışmaları (Đller Bankası 8. Bölge Müdürlüğü, 2001) TABLO 119 335 Đl Sınırları Đçinde Yerleşim Merkezlerinde( Belediyelerde) Oluşan Katı Atıkların Toplanma, Taşınma ve Bertaraf Yöntemleri (devamı) Belediyenin Adı* Nüfus Kişi Başına Miktarı(Kg/Gün) Toplanan Ton/Yıl) Katı Üretilen Atık Katı Atık Miktarı(Ton/Gün Atık Kompozisyonu(%) (Organik, Kağıt, Cam, Metal, Vs.) Mevcut Bertaraf Yöntemi Plastik, ; Hangi Atıklar Toplanıyor Yapılıyorsa Yapılıyor Hangi Atık diye yılı (yıl (yıl Kül Atık Yönetimi Hizmetlerini Kim Yürütüyor (Toplama, Taşıma, Bertaraf) Ambalaj Atıkları Đçin Toplama Yapılıyor mu? Altınözü Bele Başkanlığı 5.352 kişi (2000 verisi) Yaz : 0,18 ortalaması) Kış : Yaz : 1 ; 365 ortalaması) Kış : Kaynakta ayrı Türleri Đçin Düzensiz Depolama ( x ) Düzenli Depolama ( ) Kompost ( ) Yakma ( ) Diğer ( ) Belediye ( x ) Özel ( ) Evsel ( x ) Endüstriyel ( x ) Tıbbi ( x ) Diğer ( ) Hayır Atık Hizmetleri Đçin Araç ve Ekipman 1 adet Pres Kam., 2 Durumu adet Traktör (Adet, Cins, Kapasite vs.) Atık Hizmetleri Đçin Eleman Durumu (Sayı ve Görev) Kaynak: Hatay Đli Belediyeleri Katı Atık Çalışmaları (Đller Bankası 8. Bölge Müdürlüğü, 2001) TABLO 120 336 Đl Sınırları Đçinde Yerleşim Merkezlerinde( Belediyelerde) Oluşan Katı Atıkların Toplanma, Taşınma ve Bertaraf Yöntemleri (devamı) Belediyenin Adı* Nüfus Kişi Başına Miktarı(Kg/Gün) Toplanan Ton/Yıl) Katı Üretilen Atık Katı Atık Miktarı(Ton/Gün Atık Kompozisyonu(%) (Organik, Kağıt, Cam, Metal, Vs.) Mevcut Bertaraf Yöntemi Plastik, ; Hangi Atıklar Toplanıyor Yapılıyorsa Yapılıyor Hangi Atık diye yılı (yıl (yıl Kül Atık Yönetimi Hizmetlerini Kim Yürütüyor (Toplama, Taşıma, Bertaraf) Ambalaj Atıkları Đçin Toplama Yapılıyor mu? Kumlu Bele Başkanlığı 6.629 (2000 verisi) Yaz : 0,43 ortalaması) Kış : Yaz : 3 ; 1.095 ortalaması) Kış : Kaynakta ayrı Türleri Đçin Düzensiz Depolama ( x ) Düzenli Depolama ( ) Kompost ( ) Yakma ( ) Diğer ( ) Belediye ( x ) Özel ( ) Evsel ( x ) Endüstriyel ( x ) Tıbbi ( x ) Diğer ( ) Hayır Atık Hizmetleri Đçin Araç ve Ekipman 1 adet Pres Kam., 2 Durumu adet Traktör (Adet, Cins, Kapasite vs.) Atık Hizmetleri Đçin Eleman Durumu (Sayı ve Görev) Kaynak: Hatay Đli Belediyeleri Katı Atık Çalışmaları (Đller Bankası 8. Bölge Müdürlüğü, 2001) TABLO 121 337 Đl Sınırları Đçinde Yerleşim Merkezlerinde( Belediyelerde) Oluşan Katı Atıkların Toplanma, Taşınma ve Bertaraf Yöntemleri (devamı) Belediyenin Adı* Nüfus Kişi Başına Miktarı(Kg/Gün) Toplanan Ton/Yıl) Katı Üretilen Atık Katı Atık Miktarı(Ton/Gün Atık Kompozisyonu(%) (Organik, Kağıt, Cam, Metal, Vs.) Mevcut Bertaraf Yöntemi Plastik, ; Kül Atık Yönetimi Hizmetlerini Kim Yürütüyor (Toplama, Taşıma, Bertaraf) Hangi Atıklar Toplanıyor Ambalaj Atıkları Đçin Toplama Yapılıyor mu? Yapılıyorsa Yapılıyor Hangi Atık Erzin Belediye Başkanlığı 25.879 kişi (2000 yılı verisi) Yaz : 0,75 (yıl ortalaması) Kış : Yaz : 20 ; 7.300 (yıl ortalaması) Kış : Kaynakta ayrı Türleri Đçin Düzensiz Depolama ( x ) Düzenli Depolama ( ) Kompost ( ) Yakma ( ) Diğer ( ) Belediye ( x ) Özel ( ) Evsel ( x ) Endüstriyel ( x ) Tıbbi ( x ) Diğer ( ) Hayır Atık Hizmetleri Đçin Araç ve Ekipman 3 adet Pres Kam., 1 Durumu adet Traktör (Adet, Cins, Kapasite vs.) Atık Hizmetleri Đçin Eleman Durumu (Sayı ve Görev) Kaynak: Hatay Đli Belediyeleri Katı Atık Çalışmaları (Đller Bankası 8. Bölge Müdürlüğü, 2001) TABLO 122 338 (N) ATIKLAR KAYNAK • • Đl Çevre ve Orman Müdürlüğü Çalışmaları 2007 Hatay Đli Çevre Durum Raporu 339 O.GÜRÜLTÜ VE TĐTREŞĐM 0.1. GÜRÜLTÜ Sanayileşme ve modern teknolojinin ilerlemesiyle ortaya çıkan çevre sorunlarından biri de gürültü kirliliğidir. Gürültü “ istenmeyen ve dinleyene bir anlam ifade etmeyen ses” olarak tanımlanabilir. Bu tanıma bakıldığında, sesin gürültü niteliği taşıması için mutlaka Yüksek düzeyde olması gerekmediği anlaşılmaktadır. Gürültü kirliliğine zemin oluşturan faktörler arasında; sanayileşme, plansız Kentleşme, hızlı nüfus artışı, bu konularda yeterli eğitimin verilememesi ve ekonomik Đmkansızlıklar vb.hususlar sayılabilir Kısaca gürültü havadaki basınç değişmesinin kulak zarına olan etkisidir. Ya da düzensiz titreşimlerin meydana getirdiği kuvvetli sese gürültü denir. 19. yüzyılda ortaya çıkan gürültü problemi, yüzyılımızda çok hızlı bir şekilde gelişmiş ve günümüzde teknolojik gelişme, hızlı ve sağlıksız kentleşme, yüksek yapı blokları sonucu büyük boyutlara ulaşmıştır. 0.1.1. Gürültü Kaynakları 0.1.1.1. Trafik Gürültüsü Trafik, insanı olumsuz etkileyen en önemli gürültü kaynaklarından birisidir. Đl merkezinde trafiğin en yoğun olduğu 3 caddedeki taşıt gürültü düzeyi ölçümleri ortalama Leg değerleri: Atatürk Cad. 75 dBA, Kurtuluş Cad. 78 dBA, Fatih Cad. 79 dBA’dır. Bu güzergâhtaki araçların çoğunluğu otomobil olmak üzere, otobüs ve minibüstür. Đlimiz karayolları kenarlarında gürültü etkisini azaltmak üzere plantasyon ya da benzeri tedbir alınmamıştır. Aşağıdaki tablodan anlaşılacağı üzere ilimiz şehir merkezindeki gürültü seviyesi hemen hemen Üst Gürültü Seviyesi sınırındadır. 340 Ülkemizde Gürültü Kontrol Yönetmeliği ile Taşıtlardan Kaynaklanan Üst Gürültü Seviyeleri Tablo: 1.’de verilmiştir. Tablo: Taşıtların Üst gürültü Seviyeleri Üst Gürültü Seviyesi Taşıt Türü dBA Otomobil 75 Otobüs (Kent içi) 85 (Kent dışı) 80 Ağır müteharrik araç (sürücü kabininde ve kamyon 80 km/h durumunda) 85 Lokomotif içi (Dizel motorlu tam güçte ve yükle çalışırken hız 80 km/h) 85 Elektrikli tren lokomotifi yükle çalışırken 80 Vagonların Đçinde 70 O.1.1.2. Endüstri Gürültüsü Endüstri faaliyetlerinden kaynaklanan gürültü, daha çok o işyerinde çalışanları rahatsız etmektedir. Đlimizde Endüstriyel iş yerlerinde tesis içi gürültü seviyeleri ölçüm sonuçları kayıtlı olarak bulunmamaktadır. Merkez ilçede 5 endüstri tesisinde yapılan tesis içi gürültü düzeyi ölçümlerinde Leg değerinin 80 dBA olduğu tespit edilmiştir. Endüstriyel işyerlerinde gürültü azaltıcı tedbir olarak gürültü kaynaklarında izolasyona gidilmektedir. Tablodan da görüldüğü üzere ilimiz merkez ilçede endüstriyel faaliyetlerden kaynaklanan gürültü düzeyi sınırının altındadır. Endüstriyel Đşyerlerindeki Gürültü Ölçümleri Tablo: .2.’de gösterilmiştir. 341 Tablo:.2. Çeşitli Endüstriyel Đşyerlerinde Gürültü Ölçümleri Đşyerleri Gürültü Düzeyi dBA Zincir ve Đplik fab. 106.5 Kereste fab. 102.5 Döküm ve emaye fab. 96.5 Makina alet ve yedek parça fab. 99 Tekel, sigara fab. 101 Gazete, rotatif fab. 100.5 Kundura fab. 104.5 Tıp ve endüstri fazlaları fab. 98 Otomobil 97.7 Çeşitli tekstil fabrikaları Dokuma tezgahı 101.5 Tarama tezgahı 99.5 Đplikhane, reiter makinesı 96.5 0.1.1.3. inşaat Gürültüsü Đnşaat gürültüsü diğer Gürültü kaynaklarına göre, süreklilik göstermez, fakat olduğu zaman da önemli derecede rahatsız edicidir. Đlimizin iklimi göz önüne alındığında inşaat sektörü işlerinin yılın hemen hemen tüm aylarında yapıldığı görülmektedir. Ancak konuyla ilgili herhangi bir ölçüm sonucu bulunmamaktadır. 0.1.1.4. Yerleşim Alanlarında Oluşan Gürültüler Yerleşim bölgelerindeki gürültü ölçümleri ortalama Leg değerinin 69 dBA civarında olduğu tespit edilmiştir. 342 0.1.1.5. Havaalanları Yakınında Oluşan Gürültü Günümüzde uçaklar ve havaalanları gürültüye katkıda önemli bir yer tutmaktadır. Uçak gürültüsü diğer ulaşım araçlarına göre çok yüksek düzeylidir. Đlimizde Hatay hava alanı 2008 yılı başlarında faaliyete geçmiş olup, henüz havaalanından kaynaklanan gürültü seviyesi ile ilgili bir ölçüm yapılmamıştır. 0.1.2. Gürültünün çevreye Olan Etkileri 0.1.2.1. Gürültünün Fiziksel çevreye Olan Etkileri Konut, hastane, okul gibi gürültüden etkilenecek yerlerin gürültü üreten yerlere yakın yapılmamasına dikkat edilmekte; ayrıca, 3194 sayılı Đmar Kanunu ve buna bağlı olarak çıkarılan yönetmeliklerde ses ve ısı yalıtımı için getirilen standartlara uyulması için inşaatlara ruhsat verilmesi aşamasında dikkat edilmektedir. 0.1.2.2. Gürültünün Sosyal çevreye Olan Etkileri Gürültünün iş veriminin azalması ve işitilen seslerin anlaşılmaması gibi görülen etkileridir. Konuşmanın algılanabilmesi ve anlaşılabilmesi türünden fonksiyonların engellenmesi, büyük ölçüde ortamda etkisinden kalınan arka plan gürültüsünün düzeyi ile ilintilidir. Özetle, ortamda belli bir işi ya da fonksiyon için belirlenen arka plan gürültüsünün fazla olması durumunda iş verimliliği düşmektedir. Çalışan insanların iş verimliliğini düşürmesi, dikkatlerini dağıtması ve iş kazalarına neden olması açısından gürültü, yönetici ve işverenleri yakından ilgilendirmekte ve sosyal çevreyi olumsuz etkilemektedir 0.1.3. Gürültünün insanlar Üzerine Olan Etkileri 0.1.3.1. Fiziksel Etkileri Gürültünün işitme sistemine etkileri geçici ve kalıcı olarak iki ayrı bölümde incelenebilir. Geçici etkilerin en çok karşılaşılanı geçici işitme (duyma) eşiği kayması veya duyma yorulması olarak bilinen işitme duyarlılığındaki geçici kayıptır. Etkileşimin çok fazla olduğu ve işitme sisteminin eski özelliklerine kavuşmadan tekrar gürültüden etkilendiği 343 durumlarda işitme kaybı kalıcı olmaktadır. Kalıcı işitme kaybı başlangıçta 4000 Hz ile 6000 Hz. arasında oluşur, ilerleme halinde ise bu aralık dışındaki hem alçak hem de yüksek frekanslara da yayılır. Đşitme kaybının kalıcı yada geçici olması ve kaybın derecesi, etkisinde kalınan gürültünün düzeylerine, frekans içeriklerine ve etkilenim süresine bağlı olarak hesaplanabilen yaşlanma ile oluşan işitme kaybı için düzeltme yapıldıktan sonra gerçek değerlendirme yapılabilmektedir Yüksek şiddetli gürültü işitme duyusunu tahrip etmektedir. Đç kulak ve içerisindeki oluşumların tolera edebileceği ses şiddeti sınırlıdır. Bu şiddetteki ses veya gürültü işitme duyusunu tahrip etmektedir. Gürültünün devamlı olması halinde, istirahat edemeyen iç kulak hücrelerinde geri dönüşü olmayan dejenerasyonlar oluşur ve işitme kaybı kalıcı bir karakter kazanır. Bunların dışında ani patlamaların meydana getirdiği iç kulak membranlarındaki yırtılmalar çoğu zaman işitmenin tamamı ile yok olmasına neden olmaktadır. Ayrıca, 65 - 90 db(B) gürültü düzeyinde vücutta fizyolojik reaksiyonlar, kan basıncı artışı, kalp atışlarında ve solunumda hızlanma, beyin sıvısındaki basıncın azalması ve ani refleksler görülmektedir. 0.1.3.2. Fizyolojik Etkileri Günümüzde gürültü, kişilerde en önemli stres kaynaklarından biridir. Ani olarak duyulan gürültü düzeyleri kişilerin kalp atışlarında (nabzında), solunum hızında, kan basıncında, metabolizmasında, görme keskinliğinde ve hatta derisinin elektrik direncinde değişiklikler oluşturmaktadır. Bu etkilerin çoğu gürültüden etkilenim sürse bile, ortadan kalkmaktadır. Yüksek düzeyde gürültünün etkisinde kalan kişilerde, yüksek kan basıncı oluştuğu ve bu durumun kalıcı olduğu yapılan gözlemlerle kanıtlanmış bulunmaktadır. Uykusuzluk gürültünün neden olduğu rahatsızlıkların en önemlilerindendir. Ek olarak; Gürültünün migren, ülser, kalp krizi, dolaşım bozuklukları türünden rahatsızlıklara neden olabileceği ileri sürülmekle birlikte, kulakta yaptığı tahribat dışında bu tür hastalıklarla doğrudan ilişkisi kanıtlanmış değildir. 0.1.3.3. Psikolojik Etkileri Bulunan ortamda, fonksiyonlar için belirlenmiş gürültü düzeylerini aşan gürültünün etkisinde kalan kişiler rahatsız, tedirgin ve sinirli olmakta, tedirginlik ve sinirlilik hali gürültünün etkisi kalktıktan sonra devam edebilmektedir. Belirlenen düzeylerin aşıldığı durumlarda yorgunluk ve zihinsel etkinliklerde yavaşlama gözlenmektedir. Ani olarak yükselen gürültü düzeyleri insanlarda korku yaratabilmekte, gürültüden etkilenim sürse bile daha sonra normale dönüş olmaktadır. 344 Yapılan araştırmalarda; 30 db(A)-65 Db(A) arasında, tansiyon yüksekliği, öfke, kızgınlık, uyku bozukluğu görülmektedir 0.1.3.4. Performans Etkileri Đş veriminin düşmesi, konsantrasyon bozukluğu, hareketlerin engellenmesi gibi etki şeklindedir. Etkisinde kalınan gürültü nedeniyle belli bir frekans aralığında oluşan kalıcı işitme kaybı diğer frekanslardaki seslerin duyulmasını ve algılanmasını engellemez, ancak bir takım fonksiyonların engellenmesine neden olabilir. Gürültünün iş verimliliği ve üretkenlik ile ilgili etkileri konusunda yapılan araştırmalar, karmaşık işlerin yapıldığı ortamların sessiz, basit işlerin yapıldığı ortamların ise biraz gürültülü olması gerektiğini göstermiştir.. Özetle, ortamda belli bir iş ya da fonksiyon için belirlenen arka plan gürültüsünden fazla gürültü düzeylerinin etkisinde kalındığı durumlarda, iş verimliliği düşmektedir 0.2. TĐTREŞĐM Frekans ses dalgasının birim zamanda uğradıkları değişim ya da devir sayısıdır ve birimi Hertz’dir (Hz). Đnsan kulağı orta frekanstaki sesi, yani 1000-4000 Hz arasındaki sesleri en iyi algılar. Bu algılamaları ölçmek için kulağın duyma sisteminin özelliklerini içeren eş ses yükseklik eğrilerinden yararlanılmış ve fiziksel olarak ölçümlerle elde edilen basınç dalgalanmalarına, değişik eş ses yüksekliği eğrileri kullanılarak, duyma sisteminin özellikle frekans ve genlik bağımlılığı yansıtılmıştır. Đlimiz sınırları içinde titreşim kaynaklarından taş ocakları, fabrikalar, hafriyat çalışmaları mevcuttur. Fakat konu ile ilgili yeterli bilgi edinilememiştir. (O) GÜRÜLTÜ VE TĐTREŞĐM KAYNAK • • • Đl Çevre ve Orman Müdürlüğü Çalışmaları 2007 Hatay Đli Çevre Durum Raporu Hatay Đl Sağlık Müdürlüğü Çalışmaları 345 P.AFETLER P.1. AFET OLAYLARI P.1.1. Depremler Tarihteki Büyük Antakya Depremleri Antakya’da bilinen ilk deprem M.Ö. 148 yılında meydana gelmiştir. MÖ 130 yılında Antakya’da yeniden bir deprem yaşanmıştır. M.S. 9 Nisan 37 günü Antakya’da bir deprem olmuş, şehirde hasara yol açmıştır. Depremde Tiberius Caesar’ın yaptırdığı çatı ile örtülü kolonadların büyük bir kısmı zarar görmüş, Dafne (Harbiye) de önemli ölçüde hasar görmüştür. Depremden birkaç hafta sonra Đmparator olan Gaius (Caligula) Antakya’nın yeniden inşaası için büyük çaba harcamıştır. M.S. 115 yılının sonlarına doğru kışı geçirmek ve sefer hazırlıklarını tamamlamak için Antakya’ya gelen Roma Đmparatoru Trajan şehirde çalışmalarını sürdürürken 13 Aralık 115 günü şafak vakti şiddetli bir deprem meydana geldi. Şehirde, askerler yanında Đmparatorun gelişi dolayısıyla meraktan, ya da eğlence ve iş için dışardan gelmiş çok sayıda insan toplanmış, sokaklar, caddeler dopdoluydu. Deprem dalgaları günlerce, gecelerce devam etti ve gerek Antakya’da, gerekse Dafne’de büyük ölçüde tahribat yaptı. Pek çok insan öldü. Trajan depremden hafif yaralarla kurtuldu. Anlatıldığına göre Trajan, oturmakta olduğu odanın normalden çok büyük olan bir penceresinden kaçarak kurtulmuştu. Deprem devam ettiği sürece Trajan , hipodromda , açık havada ikamet etti. Deprem sırasında Suriye Valisi Hadrian da Antakya’daydı. Depremden sonra felaketten kurtulanlar, kurtuluşlarına bir şükran ifadesi olarak Dafne’de Zeus Soter adına bir tapınak yapılmasını sağladılar. Đmparator Leo I zamanında , 13 Eylül 458 Cumartesi gecesi Antakya’da şiddetli bir deprem oldu. Bu deprem şehir tarihindeki en önemli depremlerden biriydi. Depremde, Seleukos dönemi Antakyasının mahallelerinden sonra kurulduğu için hâlâ “Yeni Şehir” adıyla anılan “Ada”da büyük hasar meydana geldi. Tüm binalar yıkıldı. Şehir surları hasar gördü. Bu deprem 115 depreminden beri görülen en şiddetli depremdi. Adada iki saray ile onların yanıbaşındaki hamam yıkıldı. Öbür sarayın yanındaki hamam kullanılmaz hale geldi. Adanın ana caddelerinin kesiştiği yerde ve sarayın önünde bulunan Tetrapil (Dört ayak üzerine kurulmuş anıt) ve Tetrapil’den saraya doğru giden yolun kolonları da harap oldu. Hipodromun girişine yakın olan ikiz kuleler yıkıldı. Depremden sonra hamam hemen onarıldı, depremden sağ kurtulan ve toz, kir içinde kalmış olan halkın sağlığını ve temizliğini sağlamada büyük hizmet gördü. Depremde eski şehir kısmında, yani dağ eteklerinde sadece Trajan Severus ve Hadrian hamamları yıkılmış, bunun dışında, ne konutlarda, ne de kolonadlarda bir hasar meydana gelmemişti.. Ama Ostrakine adı verilen meydanda (yeri bilinmiyor) Nympheumla birlikte 346 bazı binalar ve cadde boyunca devam eden kolonlar yıkıldı. Nympheum, şehrin kolon adlı ana caddesi üzerinde, Tiberius Anıtının ve sütununun yakınındaydı. Depremden sonra şehirde bir yangın çıktı. Bütün depremlerde olduğu gibi bu depremde de artçı depremler devam etti. Artçı depremlerin sarsıntılarından dehşete kapılan Antakya halkı, kurtuluş duaları etmek için Symeon Stylites sütununun bulunduğu yere gittiler ve orada 51 gün kaldılar Bundan sonra depremler, şiddeti azalarak devam etti ve artçı sarsıntılar bir yıl sürdü. Bu depremden sonra şehrin önemi azalmaya, Ada’nın refah ve ihtişam seviyesi düşmeye başladı [10]. Bu tür afetlerde yapıldığı gibi, Đmparatorluk Hükümeti şehrin yeniden inşası için yardım ve destek sağladı. Depremde Đmparator “1000 altın talent” bağışladı. Binası yıkılan vatandaşlar vergiden muaf tutuldular. Hükümet ayrıca resmi binaların onarımını da üstlendi. Şehir kısa sürede toparlandı, ancak bu deprem, şehrin önemindeki azalmanın ve adanın refah ve ihtişam devrindeki düşüşün de başlangıcı oldu. Ekim 525’te meydana gelen yangın, Antakya’nın 6. yüzyıl başlarında yaşadığı ve büyük zararlara yol açan ilk felakettir. Büyük yangından sonraki 6 aylık sürede şehrin diğer kesimlerinde bir dizi yangın çıktı, birçok ev harap oldu, önemli ölçüde can kaybı meydana geldi. Başvuru üzerine Đmparator şehrin yeniden inşası için iki centenaria altın bağışladı. VI. yüzyıl başlarında Anadolu ve Ortadoğu bölgesinde halk sismik hareketler yönünden korku ve tedirginliklerle dolu bir dönem geçirmiştir. O dönemde imparatorluğun iki önemli şehri olan Đstanbul ve Antakya’nın yaşadıkları felaketlere bakıldığında, bunların zaman zaman önemli hasarlara yol açan sarsıntıların meydana geldiği deprem kuşakları üzerinde yerleşmiş oldukları görülür. 526 yılında Antakya’da meydana gelen deprem bu felaketlerin en önemlilerinden biri ve en şiddetlisidir. 526 depremi 29 Mayıs günü akşamı meydana gelmiştir. “Meryem Ana Yortusu” arefesi olduğundan, festival için Antakya’ya çevre şehirlerden çok sayıda ziyaretçi gelmiş, şehir bir hayli kalabalıklaşmıştı. Depremin sarsıntıları başladığında akşam yemeği vakti olması nedeniyle insanların büyük bir kısmı evlerde ya da kapalı mekanlardaydı. Hem yabancıların çokluğu, hem de akşam saati oluşu, olabileceğinden daha büyük miktarda can kaybının doğmasına yol açtı. Malalas’a dayanan kaynaklar can kaybını 250 000 olarak, Bizanslı tarihçi Prokopius’a dayanan kaynaklar ise sayıyı 300 000 olarak gösterirler. Tespit ve tahminlere göre deprem, dağ eteğindeki yapılar hariç, tüm şehri yerle bir etmiştir. Böyle depremlerde sıklıkla görüldüğü gibi, sarsıntılarla birlikte yangınlar da başlamış, yıkıntılar arasında kalan halkın çoğu yanarak ölmüş, gökyüzü alevlerle ve 347 kıvılcımlarla dolmuştur. Đlk deprem sırasında yıkılmayan, ama iyice sarsılan, duvarları zayıflamış olan binalar ya da kısmen ayakta kalan duvarlar da daha sonra meydana gelen artçı sarsıntılarla yıkıldı. Bu sırada yıkıntılar arasında yakınlarını veya eşyalarını arayan çok sayıda insan da bu yüzden öldü. Depremin ardından yağmur başladı ve nakledildiğine göre şehre “yanan yağmur” yağdı. Ertesi gün Meryem Ana Yortusuydu. Depremden kurtulanlar o gün, şehrin güney kenarında bulunduğu sanılan Kerateion Kilisesi’nde Tanrı’ya dua ve yakarışta bulunmak, sarsıntıları durdurmasını dilemek için toplandılar. (Diğer kiliseler yıkıldığı, hasar gördüğü halde, ibadet edilebildiğine göre bu kilise sağlam kalmış olmalıdır). Felaket bu kadarla da bitmedi. Depremden kurtarabildikleri eşyalarını yüklenip şehri terkeden bazı felaketzedeler kırsal bölge insanları tarafından soyuldu, mallarını vermek istemeyenler öldürüldü. Bundan başka, haydutlar şehre girip harabeler içinde kalmış sandıkları arayıp buldular, gümüş tabakları, etrafa saçılmış haldeki altın ve gümüş paraları yağmaladılar. Bunlar aynı zamanda cesetleri de soydular. Bu soygunu hedefi özellikle mücevherat takınmış kadınların cesetleri oldu. Bu hırsızların daha sonra bu fiillerinden dolayı hastalanarak ya da ölerek cezalarını bulduklarına inanılıyordu. Depremde, yıkıntılar altında 21 gün sonra hamile kadınlar kurtarıldı. Bunlardan bazıları yıkıntılar altında doğum yapmışlardı ve hem analar, hem çocukları hayattaydı. Depremden üç gün sonra , Pazar günü, şehrin kuzey tarafında kutsal haç görüntüsü belirmiş, 1 saat öylece kalmış, bu süre içinde halk ağlayarak dua etmiş ve “Tanrım, merhamet et” diye bağırışmışlardı. Bu yüzden, Silpius Dağı’nın, görüntü beliren bu kısmına “Haç Dağı” (Mount Staurin) adı verildi. Halk depremin Tanrı tarafından gönderilmiş bir felaket olduğu inancında olduğundan sürekli dualar ediliyor, oruçlar tutuluyor, Tanrıya yalvarılıyordu. Depremde hem Seleucia Pieria, hem de Dafne ile çevresindeki 20 millik alanı içine alan çok geniş bir bölgede tümüyle yıkılmıştı. Đmparator Justin depremi haber alınca büyük üzüntü duydu, yas tuttu. Đstanbul’da eğlencelere ara verildi. Đmparator hükümeti şehrin yeniden inşası ve halkın sıkıntılarının giderilmesi için 5 altın centenaria mali yardım gönderdi. Göçük altında kalıp ulaşılması mümkün olabilecek depremzedelerin kurtarılması için kazıların başlamasını ve şehir alanının temizlenmesini emretti. Göçük altından kurtulanların bakımı ve şehrin köprüleri ile su sisteminin ve hamamların yeniden inşası için görevliler gönderildi. Sağlık sebebiyle hamamların onarımına özel bir önem verildi. 348 Şehrin restorasyonu için 30 centenaria ve kiliselerin yeniden inşası için 10 centenaria verilmişti. Onarım ve yeniden inşa çalışmaları başladı, ama hemen bitmedi, bu çalışmalar Justinian zamanında da devam etti. Antakya 526 depreminden sonra bir daha eski haline gelemedi. Deprem sadece şehrin ticari zenginliğine değil, şehrin etkinliğinin azalması yüzünden bütün Suriye’nin ticaretine de zarar vermişti. Halk Antakya da ve çevresinde daha az tehlikeli yerleşim yerleri kurma çabası içindeydi. Şehirden Đmparatorluğun batı bölgelerine göçler oldu [17]. Justinian döneminde Antakya’da binaların tamiri yanında, kiliseler, misafirhaneler, banyolar, sarnıçlar yapıldı, şehirde imparator ve imparatoriçe adına armağan olarak anıt yapılar yaptırıldı. Bu depremin sarsıntıları bir buçuk yıl devam etti. Bu deprem şiddet bakımından şehrin tarihindeki en önemli depremlerden biriydi. Hasar derecesine göre mahalli depremlerin bir sıralaması yapıldığında, 526 depremi şiddet bakımından beşinci, hasar bakımından birinci sırayı alır. 29 Kasım 528’de, Antakya’nın hasar yönünden yaşadığı 6. büyük afet olan deprem meydana geldi. Deprem günün erken saatlerinde oldu ve sarsıntılar bir saat sürdü. Sarsıntı anında gökten, şimşek sesini andıran doğa üstü sesler geliyordu. Deprem sırasında şehirdeki tüm binalar , surlar ve bu arada 526 depreminde ayakta kalmış olan yapılar yanında, depremden sonra yeniden yapılmış yapılar da yıkıldı. 528 depreminde Antakya’da 4870 kişi öldü, Seleucia Pieria ve Lazkıye de zarar gördü. Depremin ardından görülmemiş derecede sert ve soğuk bir kış mevsimi başladı. Antakya’da kalan halk affedilmeleri için Allah’a yalvardılar, ağlayarak ve kendilerini karların üzerine atarak dualar ettiler. 526’da olduğu gibi, sarsıntılar, dindar bir adamın bir rüya görmesine kadar devam etti. Bu adama rüyasında, depremzedelere, kapılarının üzerine “Đsa bizimledir, sabredin” yazmalarını söylemesi emredilmişti. Bu talimat yerine getirildi ve sarsıntılar kesildi. Justinian ve Theodora, depremden sonra Antakya’nın, Seleucia’nın ve Lazkıye’nin yeniden inşası için yardım gönderdi ve özel ilgi ve ihsanın bir göstergesi olarak şehir üç yıl vergiden muaf tutuldu. Daha sonra, 529 yılında Tanrının lûtfuna yönelik bir jest olarak Antakya’nın adı “Teopolis” (Tanrı şehri) olarak değiştirildi. Antakya’da, “Sen, sefil şehir, Antiochus adıyla anılmayacaksın!” diyen yazılı bir kehanetin keşfedilmesi üzerine halk bu isim değişikliğini sevinçle karşıladı. Böylece yeni ismin şehri özel bir şekilde Tanrı koruması altına alacağı ümit ediliyordu. Antakya bu yıllarda Pers savaşı nedeniyle doğu sınırında sefer hazırlıkları başladığında hem askeri karargâh, hem de haberleşme merkezi olarak büyük öneme sahipti. (deprem yıllarında savaş 349 durmuştu). 551, 557 ve 560 yıllarında Antakya’da meydana depremlerde surlarda yıkıntılar meydana gelmiş, hasarlar onarılamadığından koruma zayıflamış, şehir savunmasız kalmıştı. 577 yılında Antakya’da ve Dafne’de şiddetli bir deprem oldu ve Dafne’nin tümü harap oldu. Antakya’da meydana gelen hasar ciddi boyutlarda değildi. Binalar sarsılmış, duvarlarda çatlaklar meydana gelmiş, ama yıkılmamışlardı . 588 yılının Sonbahar mevsiminde, Ekim ayının sonuncu günü Antakya’da bir deprem daha oldu. Akşam saat 21.00’de meydana gelen depremde bütün şehir sarsıldı, binaların temelleri sanki yerin altında bir patlama olmuş gibi dışarı fırladığı için pek çok bina harap oldu, büyük kilise tamamen yıkıldı, sadece kubbesi bütün kaldı. Bu kubbe, 526 depreminden sonra Patrik Ephraemius tarafından Dafne’deki selvi koruluğundan kesilmiş kereste ile yapılmıştı. Kilise 551, 557 ve 577 depremlerinde yıkılmadı, ama kuzeye doğru eğildiği için kerestelerle kuşağa alındı, öylece bırakıldı. 588 depreminin sarsıntıları ise onu eski haline getirdi. Bu depremde 3 mahalle yıkıldı, nehir tarafındaki surların burçlarının tümü yıkıldı, ama duvarları ayakta kaldı. Bu depremde, resmen denetlenen ekmek üretiminden hareketle, günlük ekmek tüketimindeki düşüş dikkate alınarak yapılan tahminlere göre Antakya ve çevresinde 60 000 kişi ölmüştü. Şehirde o anda hemen her evde, mutfaklarda ve fırınlarla diğer yerlerde yanar halde çok sayıda ateş olmasına rağmen, depremde hiçbir yangın çıkmadı. Bu depremden sonra da imparator şehrin restorasyonu ve yaraların sarılması için yardım ve ihsanda bulundu. 750 yılında Şam, Antakya, Cezire ve Musul’u içine alan geniş bir bölgede deprem oldu, Antakya’da 20 000 kişi öldü [24]. Halife Vasık Billah zamanında (Miladi 841-847) Mağrip diyarının bir çok yerlerinde depremler oldu. Şam’da ve Humus’ta fazlaca insan öldü. Antakya ve Musul taraflarında 25 bin kişi telef oldu. Miladi 859 senesinde meydana gelen deprem bütün bölgeyi etkiledi. Antakya’da doksan burç yıkıldı.Đnsanların büyük çoğunluğu öldü. 1500 ev yıkıldı. Đnsanlar korkudan çöle kaçtılar. Yer altından korkunç ve tüyler ürpertici sesler işitiliyordu. Antakya civarlarında bulunan Keldağ da yıkıldı, parçalandı ve kayaları denize yuvarlandı. Bu sarsıntılar bütün Suriye şehirlerinde bir çok yerleri (Lazkıye, Cebele...) tahrip etti. Cebele’nin bütün ahalisi mahvoldu. Aynı günlerde deniz suları kabardı, denizden simsiyah ve son derece kötü kokusu olan bir duman çıktı. Diğer taraftan, civarda bulunan bir nehir tamamen kayboldu, nereye gittiği, nasıl battığı anlaşılamadı. 868 yılının şevval ayında Antakya’da ve Tunus’da depremler oldu. Bütün evler yıkıldı. Kale burçları harap oldu. 350 1053-1054 yılında Antakya’da şiddetli bir deprem oldu, korkunç bir gürültü koptu, bütün şehir sarsıldı. Başka bir günde de Sen Bedros kilisesinin üzerine gökten ateş düştü ve kilise temelden damına kadar bir fener gibi yandı.Taşlar odun gibi yandılar ve alev göklere yükseldi. Minberin bulunduğu yerde toprak yarıldı ve mukaddes sed toprağın derinliklerine gömüldü. 20 000 altın kıymetinde olup büyük Konstantin tarafından S. Bedros kilisesine konulmuş olan ve mukaddes minberin geceleri aydınlık içinde kalması için yukarıda asılı bulunan ışıklı taş da enkaz içine gömüldü, bir daha bulunamadı. Romalılara ait diğer kırk kilise de Sen Bedros kilisesiyle beraber yandı. Antakya halkı ağlayarak dua etmeye başladı. Başta gösterişli dini esvaplar giyinmiş Patrik olmak üzere her sınıftan ruhaniler, kadın, erkek ve çocuklar, kilise eşyasını ellerinde tutmuş oldukları halde şehrin içinde dolaştılar. Kalabalık , dağdan inen seller üzerinde yapılmış olan köprünün bulunduğu “Horom Meydanı” denilen yere gelince, yer aniden büyük bir gürültü ile çınladı ve öğleyin 6. saatte zelzele oldu. Bu anda toprak yarıldı ve Patrikle birlikte 10 000 kadar insan derinliklere gömüldü. Bu girdabın içinden 15 gün kadar feryatlar duyuldu. Sonra yarık kapandı, onlar orada öldüler. 467 (M.1074-1075) yılında Antakya’da bir deprem oldu. Antakya kapısındaki Deyrü’l Mülk’te taştan yapılmış su kurnası içinde, bakır atlar üzerinde ok torbaları ve bakırdan yapılmış 7 Türk’ü temsil eden bir Türk tılsımı çıktı. 1090 yılı eylül ayında Antakya ve çevresinde deprem oldu. Yeryüzü şiddetle sarsıldı. Antakya’da büyük tahribat oldu, birçok ev yıkıldı, enkaz altında kalan pek çok insan öldü. Bir çok kuleler (90 burç -Đbnü’l Esir-) temelden kopup yere düştüler. Surun büyük bir kısmı yıkıldı. Sultan Melikşah bunların yeniden yapılmasını emretti . 1157 yılında (Ağustos / Eylül) Suriye’de şiddetli depremler oldu ve bir çok şehirler (Hama, Şeyzer, Emesa, Halep, Kefertab, Apamea, Hısn el-Ekrad, Arkad, Lazkıye) harap oldu. Antakya’nın büyük kısmı ve Trablus şehri harap oldu. Çoğu yerde şehir ve kalelerin surları yıkıldı. 1169 yılının 29 Haziran Pazar günü ( ya da 30 Haziran 1170), 9 şiddetinde bir deprem oldu, 80 000 kişi öldü . Yeryüzü deniz üzerindeki bir gemi gibi sallandı. Nesillerden beri böyle bir olay görülmemişti. Sabah saatlerinde yer altından şiddetli gök gürültüsüne benzer bir ses yükseldi. Deprem sırasında Halep, Baalbek, Hama, Emesa, Şeyzar, BAGRAS şehirlerinin surları, kaleleri ve büyük binaları ahalinin üzerine yıkıldı. Antakya’daki büyük Rum Kilisesi ile Franklara ait Kosyana kilisesinin mezbahı tamamen yıkıldı. Halep’te her şey yıkıldı. Sadece bir kilise kurtuldu. Antakya’da Meryemana, George ve Mar Sawmaoğlu kiliseleri yıkılmaktan kurtuldu. Sarsıntılar 25 gün devam etti . 1303 yılında meydana gelen ve Kuzey Afrika, Mısır ve Doğu Akdeniz’in kıyı ve dağlık çok geniş bir bölgeyi etkileyen deprem Antakya’da da hasara yol açtı. 351 Mayıs 1406’da Antakya’da meydana gelen bir depremde , evler, içinde yaşayanların üzerine yıkıldı, sayısız insan öldü [36]. Đskenderun’da 30 Ekim 1759’da başlayan sarsıntılar 24 Aralık 1759’a kadar devam etti. Evler çok alçak olduğu için 25 Kasım ile 5 ve 12 Aralık sarsıntıları yıkıma yol açmadı..Öte yandan, halkın “ayakta kalmışsa bile büyük ölçüde hasar görmüş, en ufak bir harekette de yıkılacak gibi duran evler(in)e güvenemediği “ Antakya’nın kaderi üzüntü konusu oluyordu. 1787’de Đskenderun’da on- on iki gün arayla iki deprem oldu. 13 Ağustos 1822’de meydana gelen depremin şiddeti 7-8 civarında tahmin edilmektedir. Bu depremde Gaziantep, Antakya, Islahiye ve Halep arasındaki bölgede (özellikle Antakya, Belen ve Đskenderun’da) çok ağır hasar ve yıkım meydana geldi. Ölü sayısı 30 000- 60 000 arasında tahmin ediliyordu. Özellikle Amik vadisinde ve Đskenderun sahil kesiminde büyük ölçüde sıvılaşmalar meydana geldi. Artçı sarsıntılar 2,5 yıl sürdü . Bu depremin ilk sarsıntı ve belirtileri 5 Ağustosta başlamış, 12 Ağustosa kadar sürmüştü. 10 Ağustos akşamı 8.10’da şiddetli bir sarsıntı meydana gelmiş, Lazkiye-Halep arasında da hissedilmişti. 13 Ağustos akşamı 8.10’da meydana gelen şiddetli sarsıntı, Lazkiye- Halep arasında da hissedilmişti. Bu sanki bir uyarıydı. Asıl büyük sarsıntı 30 dakika sonra meydana geldi. Üç dalga halinde 40 saniye sürdü. Bu depremde Antep yıkıldı. Kalan binalar oturulmaz haldeydi. Kale harap oldu. Şehir kenarında taş ocakları nedeniyle meydana gelen mağaralar çöktü. Çevre köyler harap oldu çok sayıda insan ve hayvan öldü. Mevsimin yaz olması can kaybının yüksek olmasını önlemişti. Halk bağlara, bahçelere, şehrin etrafındaki tepelere çekildi, çadırlarda yaşamaya başladı. En büyük zarar Afrin nehri, çevresindeki köyler gördü. Nehrin bazı yerlerinde sular çekildi. Bazı yerlerde akıntı tersine döndü, bazı yerlerde sular yükseldi. Toprakta çatlaklar meydana geldi. Asi nehri yatağından taşarak köprü ve çevresini tahrip etti, bazı bölgelerde yatağını değiştirdi. Harim, Armenaz ve Derküş harap oldu. Derküş’te , dar bir boğazda meydana gelen toprak kayması Demirköprü yönüne doğru akan Asi’nin önünü kapattı. Cisrişşuğur tahrip oldu, çok sayıda can kaybı meydana geldi. Son Büyük Felaket 3 Nisan 1872. Saat: 7.40. Süveydiye (Samandağ) civarında 7 şiddetinde bir deprem oldu ve ağır hasar meydana geldi. Nüfusu 17 600 olan Antakya’da 3003 evden 1960 tanesi yıkıldı. 894 tanesi ağır hasar gördü. 149 ev sağlam kaldı. Ağır hasar gören veya yıkılan yapılar arasında Rum (Ortodoks) katedrali, Amerikan Protestan Kilisesi, kale duvarları (Doğu ve kuzey kapıları), Roma dönemine ait olan ve 4 kemeri bulunan köprü ve konsolosluk binaları da sayılmıştı. Şehrin yüksek kesimlerinde hasar azdı. Süveydiye’de 352 2150 ev yıkıldı, 300 kişi öldü. Süveydiye sahil kesiminde sıvılaşma ve tsunami meydana geldi. Dağlardan inen aşiretlerin yağmacılık girişimleri üzerine Osmanlı Hükümeti bir piyade tugayını Antakya’da görevlendirdi. Artçı sarsıntılar 1873 Şubatına kadar devam etti. Enlem Boylam BC 69 3625 3610 IX 13 12 115 3625 3610 IX 245 3625 3610 X Antakya 334 3625 3610 IX Antakya, Beyrut, Cyprus 14 09 458 3625 3610 IX Antakya ve Northern Syria 10 09 506 3625 3610 IX Antakya, Samandağ 29 05 526 3625 3610 IX Antakya, Samandağ 29 11 529 3625 3610 IX Antakya 30 09 587 3625 3610 IX Antakya-(60.000 ölü) 08 04 859 3625 3610 IX Antakya, Lazkiye 867 3625 3610 IX Antakya 10 08 1114 3650 3550 IX Ceyhan,Antakya,Maras-(Tsunami) 13 08 1822 3640 3620 X Antakya , Iskenderun- (20 000 ölü, Tsunami) 02 04 1872 3625 3610 IX Antakya,Samandağ - (1800 ölü) Tarih Şiddet Yer Antakya, Syria Antakya Kandilli Rasathanesi Verilerine Göre Hatay Tarihsel Depremleri 353 TARĐHTE HATAY ĐLĐMĐZĐ ETKĐLEMĐŞ ÖNEMLĐ DEPREMLER l.Yiiyıl 52 2. Yüzyıl. 115 Antakya'da ağır hasar,260 000 kişi öldü 3.Yüzyıl.... 4.Yüzyıl... 342,343,344,394,396 5.Yüzyıl... 447,457,13 Eylül 458 Antakya’da ağır hasar ve yangın,80 000 kişi öldü. 6.Yüzyıl 525-29 Mayıs 526 Antakya'nın tamamı yıkıldı.250 000300.000 kişi öldü, 29 Kasım 528 Antakya'da ağır hasar 5000 kişi öldü . 557 - 31 Ekim 588 Antakya'da ağır hasar,yaklasik 60.000 kişi öldü. 7.Yüzyıl 8.Yüzyıl 20 Mart 713 9.Yüzyıl....... 5 Ocak 835,18 Eylül 844,-845-,847 20 000 kişi öldü,-859 lO.Yüzyıl: 972 ll.Yüzyıl 8 Mart 1053 Antakya'da ağır hasar 10.000 kişi öldü,11061109- 9 Ağustos 1138,30 Haziran 1170 10 000 kişi öldü. 12.Yüzyıl 13.Yüzyıl...... 14.Yüzyıl 354 15.Yüzyıl....... 30 Aralık 1408 Asi vadisinde, Antakya'nın güneyinde geniş bâr alanda hasar oluştu. 16.Yüzyıl 17.Yüzyıl 18.Yüzyıl 7 Aralık 1759,26 Nisan 1796 19.Yüzyil 13 Ağustos 1822 Gaziantep, Antakya, Đslahiye ve Halep arasındaki alan bütünüyle tahrip oldu ve yıkıldı, 30.000-60.000 arasında kişi öldü. 3 Nisan 1872 Antakya ve Samandağ'daki evlerin %70 i hasar gördü yaklaşık 1000 kişi öldü. 20.Yüzyıî 22 Ocak 1997 Kaynak; Bayındırlık ve Đskan Bakanlığı Afet Đşleri Genel Müdürlüğü, Đstanbul Kandilli Rasathanesi Ve Deprem Araştırma Enstitüsü Kayıtlarından Alınmıştır. 20 yy Antakya Depremleri 20. yüzyılın ilk 40 yılında, bilindiği kadarıyla 1921, 1930, 1934, 1936, 1937, 1938, 1939 ve 1940 yıllarında hasarsız depremler meydana gelmiştir. 1944 yılının Temmuz ayında meydana gelen deprem şehirde hasara yol açmadı. Ama depremin şiddetinden dehşete kapılan halk evlerini terkedip, Cebrail Tepesi’ne taşındı. Sarsıntılar 40 gün devam etti. Bundan sonra 1951, 1952, 1959, 1962, 1965, 1974 ve 1981 yıllarında meydana gelen depremler şehirde heyecan ve telaş yarattı. Son deprem 1997 yılında oldu. 22 Ocak 1997 Çarşamba günü saat 19.57’de aletsel büyüklüğü 5.5 ( ya da 5.8) olan bir deprem meydana geldi. Deprem Antakya, Đskenderun, Adana, Mersin, Maraş, Kayseri, Adıyaman, Gaziantep, Alanya, Niğde, Urfa ve Diyarbakır’da da hissedildi. 355 Tarsus Dörtyol Yumurtalık Kilis www.e-harita.com.tr Elbeyli Hassa Karataş Kırıkhan 10.8.1114 13.8.1822 Kumlu Reyhanlı 867 334 www.sayisalgrafik.com.tr Kandilli kayıtlarına göre Mağnütüdü 4 ten büyük deprem merkez üsleri Niğde Kahramanmaraş Konya Osmaniye Karaman www.e-harita.com.tr Şanlıurfa Gaziantep Adana Kilis Đçel Hatay www.sayisalgrafik.com.tr Deprem bölgeleri, olası, diri faylar ve yaşlı yanardağlar 356 Osmaniye www.e-harita.com.tr Gaziantep Şanlıurfa Kilis www.sayisalgrafik.com.tr USG Kayıtlarını Göre Mağnütüdü 4 ten büyük deprem merkez üsleri 357 Niğde www.e-harita.com.tr Kahramanmaraş Konya Osmaniye Karaman Şanlıurfa Gaziantep Adana Kilis Đçel Hatay www.sayisalgrafik.com.tr Olası, diri faylar ve yaşlı yanardağlar. Đçel Kilis Gaziantep www.e-harita.com.tr Şanlıurfa Adana 10.8.1114 13.8.1822 www.sayisalgrafik.com.tr Nüfus yoğunluğu, otoyol, yollar ve kandilli kayıtlarına göre Mağnütüdü 4 ten büyük deprem merkez üsleri 358 Konya www.e-harita.com.tr Karaman Şanlıurfa Đçel www.sayisalgrafik.com.tr Kandilli kayıtlarına göre 1900 öncesi ve sonrası Mağnütüdü 3 ten büyük deprem merkez üsleri 359 HARĐTA 18 360 Türkiye Diri Fay Haritası HARĐTA 19 361 Deprem büyüklükleri (magnitude). Daireler Kandilli kayıtları, diğerleri USGS kayıtları için kullanılmıştır. 1900-1999 Yıllarındaki, Büyüklüğü 5 ve Üzerinde Olan Depremler HARĐTA 20 362 Đllerin Nüfus Yoğunlukları, Fay Hatları ve Büyük Depremler 22 Ocak 1997 Depremi Sonrası Đlimizde 22.01.1997 tarihinde meydana gelen depremde, Afet Đşleri Genel Müdürlüğü Hasar Tespit Komisyonunca yapılan kesin hasar tespitlerine göre 1260 AZ HASARLI, 214 ORTA HASARLI, 196 AĞIR HASARLI bina tespit edilmiştir. 1- Bakanlıkça ; az hasarlı 1260 bina sahibi afetzedenin her birine defaten 40.000.0000 TL. ödenmesi öngörülmüş ve ödemeleri yapılmıştır. 2- Orta hasarlı 214 bina sahibi afetzededen 11 adedi feragat etmiş, geriye kalan 203 afetzedeye ait binanın 140 adedi yığma bina, 63 adedi betonarme bina olarak tespit edilmiş olup, onarımlarını tamamlayan 159 adet orta hasarlı konut ve işyeri sahibi afetzedeye toplam 63.720.000.000 TL.ödeme yapılmış ve 2001 yılı sonu itibariyle bina onarımlarını yapmayan hak sahibi afetzedelerin hak sahiplikleri iptal edilmiştir 3- Afet Đşleri Genel Müdürlüğünün 2001 yılı yatırım programında E.Y.Y. (Evini Yapana Yardım) metodu ile yapılması programlanan merkez ilçeye bağlı köy ve beldeler ile ilçelerde bulunan toplam 100 adet AĞIR HASARLI işyeri ve konut sahibi afetzedelerin yerseçimi protokolü ile seçim kendi arsaları üzerine binalarının yapıma başlamış olup; bunlardan 29 adedi bitmiş, 48 adedi devam etmektedir. 23 adedine ise yer seçimi yapılmamış olması, seçilen yeri istememeleri veya yapımından vazgeçmeleri gibi nedenlerle başlanamamıştır. Biten ve devam eden E.Y.Y’li konut inşaatları için 2002 yılı sonu itibariyle toplam 416.000.000.0000 TL. ödeme yapılmıştır. Ayrıca Marmara Deprem Bölgesinden hak sahibi olup, ilimizden hazır konut almak sureti ile EYY’in kredisini kullanmak için 13 afetzede talepte bulunmuş bunlardan 11 adedi için kredi kullanmaları uygun görülerek toplam 72.800.000.000 TL. ademe yapılmıştır. Devan eden ve başlamayan EYY’li afet konutlarının yapımına Afet Đşleri Genel Müdürlüğünün 2003 yılı Yatırım Programı imkanları dahilinde devam edilecektir Program henüz ilimize iletilmemiştir. 4- Đlimiz merkez ilçesine bağlı Mahallelerden 22.01.1997 depreminden hak sahibi kabul edilen binaları AĞIR HASARLI 96 afetzede için yapılacak Afet Đşleri Genel Müdürlüğünün 2001 ve 2002 yılı Yatırım Programında ihale yöntemi ile programa alınmıştır. Bu konutların yapımı için Merkez Đlçeye bağlı Saraycık Köyü sınırları içerisindeki 1671 ve 1672 nolu parseller seçilmiş olup, kamulaştırma işlemleri devam etmektedir. P.1.2. Heyelan ve Çığlar - Đlimiz Merkez Đlçeye bağlı Bağrıyanık Mahallesinde meydana gelen kaya düşmesi ve heyelan afeti nedeni ile hak sahibi kabul edilen 14 afetzede içim konut yapımına depremden hak sahibi kabul edilen 96 afetzede konutu ile birlikte ihale usulü ile başlanması programlanmıştır. - Merkez Đlçeye bağlı Gökçegöz köyünde ki kaya düşmesi afetinden hak sahibi kabul edilen 24 afetzede için konut yapımına 1999 yılında başlanmış olup, inşaatlar EYY metodu ile devam etmektedir. Tamamının su basması bitirilmiş, 14 adedinin de tahliyesi bitirilmiştir. Bu inşaatlar için 2002 yılı sonu itibariyle toplam 71.400.000.000 TL. ödeme yapılmıştır. Đnşaatların yapımına 2003 yılı içerisinde Afet Đşleri Genel Müdürlüğü Yatırım Programı imkanları dahilinde devam edilecektir.- Kırıkhan Đlçesine bağlı Kalekanberli Köyünde meydana gelen kaya düşmesi afetinden hak sahibi kabul edilen 14 afetzededen biri inşaatına başlamamış; 13 afetzedenin inşaatı devam etmektedir. 13 inşaatın subasması bitirilmiş 8 adedinin ise tabliyesi bitirilmiş olup, 2002 yılı sonu itibariyle toplam 65.500.000.000 TL. ödeme yapılmıştır. 2003 yılında inşaatlara devam edilecektir. - Hassa Đlçesine bağlı Dermek Köyünde meydana gelen kaya düşmesi afetinden hak sahibi kabul edilen 4 afetzedenin konutlarının yapımına 2001 yılında başlanmış olup, subasmanı bitirilen 4 inşaatta duvarlar ve tabliye de bitirilmiş olup, 2002 yılı sonu itibariyle toplam 20.400.000.000 TL. ödeme yapılmıştır. Đnşaatların yapımına 2003 yılında devam edilecektir. P.1.3. Seller Şiddetli yağışlar nedeniyle, ilimiz sınırları içinde bazı yöreler su baskınına uğramaktadır. Bu su baskınlarını önleme çalışmaları Köy Hizmetleri Đl Müdürlüğü ve DSĐ 63. Şube Müdürlüğü tarafından yapılmaktadır. Bazı su baskınları aşağıda belirtilmiştir. Altınözü (Hacıpaşa Köyü) 72 konut yıkıldı, 36 konut ağır hasar görmüştür (1953) Samandağ (Liman Mahallesi)13 konut yıkıldı (1965) Antakya (Madenboyu Köyü) 16 konut ağır hasar görmüştür (1967) Đskenderun (Sarıseki) 46 konut yıkıldı, 38 konut ağır hasar görmüştür (1967) Antakya (Sualtı Köyü)58 konut ağır hasar görmüştür (1968) 364 HATAY ĐLĐ-ASĐ NEHRĐ TAŞKINLARI Asi Nehri, Lübnan sınırları içindeki Bekaa vadisinden doğmakta, Bekaa vadisi içinde yaklaşık 35 km aktıktan sonra, Suriye sınırları içinde Homs (Hama) gölüne boşalmaktadır. Bu gölün hemen altında 20 000 hektarlık HamaHumus sulaması yer almaktadır. Asi Nehri üzerindeki diğer önemli bir proje ise; 70 000 hektarlık bir alanı kapsayan Ghap sulamasıdır. Rastan ve Medardeh barajları ile düzenlenen Asi Nehri suları, büyük ölçüde bu sulamalarla tüketilmektedir. Ayrıca, daha önce kurutulmuş olan 30 000 hektarlık yeni bir sahanın sulanması için çalışmalar yürütülmektedir. Asi nehrine katılan yan kollar üzerindeki çeşitli baraj inşaatları da devam etmektedir. Toplam yıllık kapasitesi 2.9 milyar m3.olan Asi Nehri sularının tamamına yakın bir bölümü yukarıda belirtilen projelerde tüketilmektedir. Ülkem iz ve Suriye arasında yaklaşık 50 km sınır teşkil eden Asi Nehri,100 km Ülkemiz topraklarında aktıktan sonra, Akdeniz'e boşalmaktadır. Asi Nehrine, Ülkemiz ile Suriye sınırını teşkil eden kesiminde Beyaz çay ve Maden boyu deresi katılır. Asi Nehri, Antakya'nın kuzeyinde Küçük Asi ile birleşir. Küçük Asi'ye Amik Gölü havzasındaki Karasu, Comba, Muratpaşa, Afrin çayları katılırlar. Antakya geçişinde ise; Kavaslı, Hacı Kuriş, Altınçay, Hanna Çayı, Narlıca, Dikmece, Sümberi dereleri Samandağ Đlçesine doğru Küçük Karaçay ve Büyük Karaçay dereleri katıldıktan sonra Akdeniz'e dökülür. Amik Ovasında meydana gelen taşkınların izlenmesi, 1956 yılında kurulan 4 adet akım gözlem istasyonu ile başlamıştır. Bu istasyonlar Asi, Afrin, Karasu ve bu üç kolun birleşiminden sonra Antakya içinde Büyük Asi üzerinde bulunmaktadır. Akım rasatlarının alınmasından sonra ilk taşkın; ■ 1956 yılında gelmiştir. ° 1969 yılında mart ayında altında kalmış olup, bu oluşmaktadır. meydana gelen arazinin 1280 taşkında; 15780 hektarı buğday hektar alan su ekili alanlardan ■ 1975 yılı Nisan ayında meydana gelen taşkında; Antakya-Reyhanlı karayolu üzerinden Amik Ovasına boşalmıştır. Yaklaşık 1500 hektar ekili alan su altında kalmıştır. ° 1976 yılı şubat yükselmiştir. ayında meydana gelen taşkında; Asi Nehrinin su seviyesi ■ 1980 yılı Mart ve Nisan aylarında su taşkını olmuştur. ■ 1987 yılı; 1986 yılı kasım ayında başlayan yağışlar, Mart ayı sonuna kadar aralıklarla devam etmiştir. Yağışlara paralel olarak akarsuların debileri yükselmiş olup şubat ayından itibaren su taşkınları başlamıştır. 365 Amik ovasında zararlar meydana gelmiştir. ■ 1988 yılı; Antakya Altınçay deresi ile Samandağ Büyük Karaçay deresinde 21 Mayıs 1988’de su taşkını meydana gelmiştir. ■ 08-09 Mayıs 2001 tarihinde meydana gelen su taşkını, Antakya merkezi, Amik Ovası, Antakya çıkışından başlayarak Samandağ ilçesinde yerleşim yerlerinde, ekili alanlarda ve alt yapıda büyük zarar meydana getirmiştir. ■ 04-05 Haziran 2002 tarihinde Suriye'deki El Zeytün barajının 04 Haziran da yıkılmasından sonra; Altınözü Đlçesinin Hacıpaşa Beldesi ile Sarıbük, Yolağız, Kıyıgören, Kansu, Keskincik, Mayadalı, Ziyaret, Boynuyogun ve Yarseli olmak üzere 9 köyde; ekili alanlar zarar görmüştür. ■ 22.03.2003 tarihinde yoğun yağış neticesinde; Reyhanlı Đlçesindeki Kurtuluş, Terzihöyük ve Varışlı(Atçana) köylerinde su baskını meydana gelmiştir. Ekili alanlar ve konutlarda maddi zarar olmuştur. 14.11.2006 tarihinde yoğun yağış nedeniyle Feyezan kanalı taşmış ve çevredeki evleri, iş yerlerini, sahilin bulunduğu bölgeleri su basmıştır. Konutlarda maddi zarar olmuştur. 21.05.1998 Tarihli Sel Felaketi ve Sonrası a-Đlimizde 21.05.1998 tarihinde meydana gelen aşırı yağışlar sonucu merkez ilçe ve köylerden 1 orta ve 167 a, Samandağ Đlçesi ve köylerinde 2 ağır 12 az olmak üzere toplam 2 ağır, 1 orta ve 179 az hasarlı bina sahibi afetzede kabul edilmiş olup, Ağır hasardan hak sahibi kabul edilen iki afetzede konutunu bitirmiş olup toplam 20.000.000.000 TL. ödeme yapılmıştır. b- Ayrıca 08.05.2001 tarihinde meydana gelen sel afetlerinden 2082 konut 120 işyeri az hasarlı 90 konut 33 işyeri orta hasarlı, 123 konut 19 işyeri ağır hasarlı olarak tespit edilmiş; Afet Đşleri Genel Müdürlüğünce gönderilen 105.255.000.000 TL. acil yardım ödeneği bu bina sahibi afetzedelere dağıtılmıştır. Hak sahibi kabul edilen 46 orta hasarlı bina sahibi afetzedenin binalarının onarımına Afet Đşleri Genel Müdürlüğünün 2002 yılı ek yatırım programına göre 15 adedi bitirilmiş ve 45.000.000.000 TL. ödeme yapılmıştır. Hak sahibi kabul edilen 39 adet Ağır Hasarlı bina sahibi afetzedenin binalarının yapımına yine EYY metoduna göre başlanmış olup, bunlardan 7 adedi bitirilmiş ve toplam 70.000.000.000 TL. ödeme yapılmıştır. Ağır hasarlı 14 konut ve 3 işyerinin yapımının ihale usulü ile yapılması için Afet Đşleri Genel Müdürlüğüne teklifte bulunulmuştur. 366 GRAFĐK 34 P.1.4. Orman ve Otlak Yangınları 2001 YILI ORMAN YANGINLARI DÖKÜMANI A- B- C- D- 1 Yangın Adedi Alanı 26 288,56 Yangının Çıkış Saatleri Saat Adedi Alanı a) 13 - 18 11 14,30 b) 18 - 24 6 6,66 c) 24 - 08 2 263,50 d) 08 - 13 7 4,10 Yangın Çıkan Şeflikler Şefliğin Adı Adedi Alanı Antakya 6 4,33 Belen 2 0,40 Hassa 3 5,40 Đskenderun 3 0,30 Kırıkhan 2 0,22 Samandağ 6 12,51 Uluçınar 2 263,10 Yayladağı 2 2,30 Yangının Çıkış Sebepleri Yangının Sebepleri Adedi Alanı 6 2,53 20 286,03 Yıldırım Bilinmeyen Kasıt Đhmal ve dikkatsizlik Kaza D- 2 Yangının Çıkış Sebepleri Yangının Sebepleri Adedi Alanı TABLO 123 368 2002 YILI ORMAN YANGINLARI DÖKÜMANI Anız 4 8,60 Avcı ateşi 1 0,50 Bahçe kenarı 1 0,20 Çoban ateşi 1 0,02 Kasıt 1 7,50 Kömür ocağı 1 0,50 1 0,70 16 270,54 Orman içi Asker Atışı Tarla kenarı E- Aylar Đtibarıyla Yangın Çıkışı Aylar Adedi Alanı Mart 1 263,00 Nisan 3 0,31 Mayıs 2 9,00 Haziran 5 0,95 Temmuz 7 7,40 Ağustos 2 4,50 Eylül 2 0,40 Ekim 4 3,00 Ocak Şubat Kasım Aralık 369 A- B- C- D- 1 D- 2 Yangın Adedi Alanı 29 104,81 Yangının Çıkış Saatleri Saat Adedi Alanı a) 13 - 18 17 27,41 b) 18 - 24 3 28,00 c) 24 - 08 1 0,50 d) 08 - 13 8 48,90 Şefliğin Adı Adedi Alanı Antakya 12 10,90 Belen 3 46,50 Hassa 0 0,00 Đskenderun 0 0,00 Kırıkhan 0 0,00 Samandağ 2 1,10 Uluçınar 0 0,00 Yayladağı 4 16,00 Yangının Sebepleri Adedi Alanı Yıldırım 1 0,10 Bilinmeyen 6 17,20 Kasıt 0 0,00 Đhmal ve dikkatsizlik 21 81,51 Kaza 1 6,00 Adedi Alanı Yangın Çıkan Şeflikler Yangının Çıkış Sebepleri Yangının Çıkış Sebepleri Yangının Sebepleri 370 E- TABLO 124 Anız 2 0,30 Yıldırım 1 0,10 Bahçe kenarı 2 0,20 Çoban ateşi 0 0,00 Çöplük 0 0,00 Kömür ocağı 0 0,00 Orman içi 1 6,00 Talim Atışı 0 0,00 Tarla kenarı 0 0,00 23 98,21 Aylar Đtibarıyla Yangın Çıkışı Aylar Adedi Alanı Ocak 1 1,00 Şubat 1 0,50 Mart 3 27,50 Nisan 0 0,00 Mayıs 0 0,00 Haziran 2 2,20 Temmuz 5 3,10 Ağustos 4 21,20 Eylül 6 46,21 Ekim 6 2,90 Kasım 1 0,20 Aralık 0 0,00 Ağaçlandırma ve Erozyon Şube Müdürlüğü Çalışmaları 371 HATAY ĐLĐ ORMAN VARLIĞI DURUMU Normal Koru Ormanı (Ha) : 104360 Bozuk Koru Ormanı (Ha) : 56513 TOPLAM KORU ORMANI (Ha) : 160873 Normal Baltalık Ormanı (Ha) : 2478 Bozuk Baltalık Ormanı (Ha) : 40497 TOPLAM BALTALIK ORMANI (Ha) : 42975 Açıklık Alan (Ha) : 340843 Toplam Ormanlık Alanı (Ha) : 203848 Genel Saha (Ha) : 544691 Ormanlık Oranı (%) : 37,4 AGM Şube Müdürlüğü 2003 yılı Tesis Programı ve Gerçekleşmeleri Sıra No PROJENĐN Adı Program Ha. Geçekleşme Ha. Ödeneği Harcama Milyon TL Milyon TL 1 Topraktutan 250 302 226,5 126,3 2 Akgedik 100 110 75 62,2 3 Kandun 22 22 16,5 8,1 4 Kışlakdere 150 176 112,5 59,2 5 Belen Ek-2 118 147 88,5 92,9 6 Hatıra Ormanı 2 1,5 3 7 80.yıl Ormanı 10 7,5 6,3 8 M. Eğitim Ormanı 5 3,75 5,7 AGM Şube 10 TABLO 125 372 Müdürlüğü 2003 yılı Bakım Programı ve Gerçekleşmeleri Sıra No PROJENĐN Ödeneği Adı Harcama Program Ha. Geçekleşme Ha. Milyon TL Milyon TL 1 Mazmanlı 105 105 13,1 20,1 2 Akbez 100 135 12,3 7,9 3 Kandun 120 120 15 12,7 4 Maliye 3 150 150 18,7 14,4 5 Belen Ek-1 300 300 37,5 22,4 6 Hatıra Ormanı 29 29 3,6 2,4 8 Đsdemir 83 83 10,4 5,2 TABLO 126 P.1.5. Fırtınalar Konu hakkında bilgi bulunamamıştır. P.2. AFETLER VE SAĞLIK ZARARLARI P.2.1. Radyoaktif Maddeler Đlimizde radyoaktif maddelerle ilgili bir bilgi birikimi yoktur. P.2.2. Denize Dökülen Petrol ve Diğer Tehlikeli Atıklar Đskenderun Körfezinde petrol ile kirlenme oldukça ciddi bir boyuta gelmiştir. Çünkü petrol boru hattı, terminal, petrol yükleme boşaltma istasyonu ve yoğun deniz trafiği sonucunda petrol ürünleri denize dökülmekte ve hidrokarbonlar ; DDPH ( Dissolved Dispersed Petrolium Hydrocarbons ) 10 mg / lt oranında yüksek bir konsantrasyonda bulunduğu ölçümlerde görülmüştür. Petrol boru hattında meydana gelen bir sızıntı sonrası, Đskenderun Körfezi sularında DDPH ve PAH ( Polyaromatıc Hydrocarbon ) ve çökelmiş sedimentler, Ağustos 1981 ve Nisan 1984 tarihleri arasında izlenmiştir. Sonuçlara göre DDPH değerleri kış aylarında en yüksek (25,2 mg/lt) yaz aylarında ise en düşük olarak saptanmıştır. Bölgeden yakalanan balık 373 örneklerinde yapılan analizler sonucu, balık sonra DDPH bulunmuştur. karaciğerinde üç ay, balık etinde ise beş ay P.2.3. Tehlikeli ve Zehirli Maddeler Konu hakkında bilgi bulunamamıştır. P.3. AFETLERĐN ETKĐLERĐ VE YARDIM TEDBĐRLERĐ P.3.1. Sivil Savunma Birimleri Hatay ilinde : I. Sivil Savunma Đl Müdürlüğü II. Sivil Savunma Birlikleri olmak üzere 2 Sivil savunma Birimi vardır. Yukarıda belirtilen birimler aynı zamanda Sivil Savunma Teşkilatı’nın merkez birimleridir. Đl Sivil Savunma Müdürlüğü Antakya merkezinde bulunmaktadır. Đl merkezi ve bazı ilçelerde Sivil Savunma Birimleri olarak Sivil Savunma Genel Müdürlüğü’nün düzenlediği seminerlerle eleman gönderip eğitim çalışmaları yapmaktadır. Ayrıca her yıl bu birimlerde görev alan elemanlar uygulamalı eğitime tabii tutulmaktadır. P.3.2. Yangın Kontrol ve Önleme Tedbirleri Yangın önleme ve kontrol yöntemlerinin en önemlileri aşağıda belirtilmiştir. 1. Yangınların kontrolleri için en önemli husus bina ve tesisi kullanan insanların bu konuda bilgilendirilmiş olmalarıdır. 2. Kontrol işleminin yerine getirilmesinde Resmi Bina’da görevli savunma sekreterliğinin yangın koruma ekibi görevli olup, bu ekip emrinde bulunan yangn söndürme tüpleri ve diğer tesisatlarla çıkabilecek muhtemel yangınları kontrol altına alır. 3. Yangının kontrol edilmesi ve önlenmesinde diğer bir husus ise, yangın dedektörleri ile direkt itfaiyenin irtibatlandırılması olan yangın ihbar sistemi vardır. Bu sistemler genelde Resmi Kurum ve Sanayi tesislerinde bulunmaktadır. 4. Yangına karşı en önemli önlemlerden biri de her yıl soba ve kalorifer bacalarının usulüne uygun olarak temizlenmesidir. 5. Binanın elektrik donanımında kaliteli malzeme kullanılmalı ve ehliyetli kişiler tarafından tesis edilmelidir. 6. Yangın malzemelerinin bakımlı ve kontrollü olması gerekir. 374 P.3.3. Đlkyardım Servisleri Đlkyardım servisi, Sivil Savunma Servislerinden biri olup Hatay ili içerisinde mevcut resmi ve gayri resmi kurum ve kuruluş, tesis ve müesseselerde mevcuttur. P.3.4. Afetzedeler ve Mültecilerin Yeniden iskanı Bayındırlık ve Đskan Bakanlığı Afet Đşleri Genel Müdürlüğünün 2002 yılı Yatırım Programında ihale usulü ile yapılması öngörülen iki adet konut inşaatı yapımı yer almakta olup, bunlardan; 1-1) Dörtyol- Merkez (Ocaklı Mah. ) 16 adet (Daire) Afet Konut Đnşaatı. Dörtyol Đlçesi Ocaklı Köyünde 28.05.1988 tarihinde meydana gelen sel afetinden hak sahibi kabul edilen 16 afetzedeye kalıcı konutları yapılmak üzere Dörtyol Đlçe Merkezinde Maliye Hazinesine ait 115 ada 1 nolu parsel seçilmiş olup, seçilen parselin işgalli olan kısmı ifraz edilerek 115 ada ve 2 ve 3 nolu parseller oluşturulmuş; 115 ada ve 3 nolu parselin tahsis işlemleri tamamlanmıştır. 2002 yılı birim fiatları ile hazırlanan 480.000.000.000 TL (Dörtyüzseksenmilyar) keşif bedeli üzerinden 13.11.2002 tarihinde ihalesi yapılmış olup, sözleşmesi de yapılan bu işe bu yıl başlanacaktır. 1-2) Hatay- Merkez 96+44=140 adet (Daire) Afet Konut Đnşaatı: Đlimizde 22.01.1997 tarihinde meydana gelen deprem afeti ile 21.05.1998 ve 08.05.2001 tarihlerinde meydana gelen sel afetlerinden, merkez ilçedeki mahallelerden hak sahibi kabul edilen afetzedeler için kalıcı konut yapılmak üzere, Saraycık Köyü sınırları içerisinde yer alan 1671-1672 ve 1673 nolu şahıslara ait araziler seçilmiştir. Antakya Đmar Planının 34L-IC paftasında yer alan bu parsellerden 16099 m2 alanlı 1671 nolu parsel ile 14372 m2 alanlı 1672 nolu parselin yeterli olacağı hesaplanarak bu iki parselin kamulaştırma işlemlerine başlanmış, Đdare Kıymet Takdir Komisyonu tarafından belirlenen bedel üzerinden Pazarlık Komisyonu ile mal sahipleri arasında yapılan pazarlıkta; 1671 nolu parsel için m2 si 6.000.000 TL.’den toplam 96.594.900.000 TL. üzerinden, 1672 nolu parsel için m2’si 6.000.000 TL.’den toplam 86.232.900.000 TL. üzerinden anlaşma sağlanamamış ve yargı yolu ile kamulaştırma bedelinin tespiti ve hazine adına tescil için Defterdarlık Muhakemat Müdürlüğü tarafından dava açılması sağlanmıştır. Mahkeme tarafından 1672 nolu parsel için belirlenen toplam 319.082.656.800 TL. kamulaştırma bedeli Afet Đşleri Genel Müdürlüğünden istenmiş, Đlimize gönderilen bu ödenek mal sahibi adına mahkeme tarafından belirlenen Vakıflar Bankası Antakya Şubesinde açılan hesapta bloke edilmiştir. 375 1671 nolu parsel için mahkeme tarafından belirlenen 353.841.861.100 TL. kamulaştırma bedeli ise afet Đşleri Genel Müdürlüğünden istenmiş olup, henüz ilimize gelmemiştir. Bu ödenek geldiğinde mahkeme tarafından bloke edilmesi istenilen aynı banka şubesine bloke edilecektir. Kamulaştırma işlemleri tamamlandığında Bakanlığımız Afet Đşleri Genel Müdürlüğünün talimatları doğrultusunda işlem yapılarak bu inşaata da bu yıl içerisinde ihale edilerek başlanılmasına çalışılacaktır. 1-3) ayrıca Afet Đşleri Genel Müdürlüğünce ilimizde yapımı planlanan 9 adet Kuvvetli Yer Hareketleri Kayıt Đstasyonu için kulübe yapımı işine 2002 yılı sonuna doğru toplam 43.732ç170.000 TL. ödenek gönderilmiş olup, Bakanlık tarafından ihalelerin durdurulması nedeni ile ihale yapılmamış ödenek tenkiz edilmiştir. Ödeneğin tekrar gönderilmesi halinde bu işin yapımı da bu yıl içerisinde gerçekleştirilecektir. P.3.5. Tehlikeli ve Zehirli Maddelerin Sınırlararası Taşınımı için Alınan Tedbirler Sistematik veri bulunamamıştır. P.3.6. Afetler ve Büyük Endüstriyel Kazalar Konu hakkında bilgi bulunamamıştır. (P) AFETLER KAYNAK • • • • • • • Đl Çevre ve Orman Müdürlüğü Çalışmaları Hatay Đli Çevre Durum Raporu Hatay Orman Đşletme Müdürlüğü Bayındırlık Đl Müdürlüğü Đl Sivil Savunma Müdürlüğü Hatay Valiliği Web Sitesi Kandilli Rasathanesi Deprem Haritaları 376 R.SAĞLIK VE ÇEVRE R.1. TEMEL SAĞLIK HĐZMETLERĐ R.1.1. Sağlık Kurumlarının Dağılımı TABLO 127 2008 YILI SAĞLIK KURUM VE KURULUŞLARI SIRA NO ĐL ĐLÇE SAĞLIK KURULUŞUN ADI DETAY SAĞLIK BAKANLIĞI YATAKLI TEDAVĐ KURUMLARI 1 HATAY MERKEZ Hatay Antakya Devlet Hastanesi 417 YATAKLI 2 HATAY MERKEZ Hatay Doğum ve Çocuk Bakımevi 125 YATAKLI 3 HATAY DÖRTYOL Dörtyol Devlet Hastanesi 132 YATAKLI 4 HATAY ERZĐN Erzin Devlet Hastanesi 50 YATAKLI 5 HATAY ĐSKENDERUN Đskenderun Devlet Hastanesi 397 YATAKLI 6 HATAY ĐSKENDERUN Đskenderun Doğum ve Çocuk Bakımevi 114 YATAKLI 7 HATAY KIRIKHAN Kırıkhan Devlet Hastanesi 90 YATAKLI 8 HATAY REYHANLI Reyhanlı Devlet Hastanesi 95 YATAKLI 9 HATAY SAMANDAĞI Samandağı Devlet Hastanesi 48 YATAKLI 10 HATAY HASSA Hassa Devlet Hastanesi 50 YATAKLI 11 HATAY ALTINÖZÜ Altınözü Devlet Hastanesi 40 YATAKLI SAĞLIK BAKANLIĞI DIŞI YATAKLI TEDAVĐ KURUMLARI 1 HATAY MERKEZ Mustafa Kemal Ünv.Sağlık Uygulama ve Arş.Hast. 121YATAKLI 2 HATAY MERKEZ Özel Doğu Akdeniz Hast. 64 YATAKLI 3 HATAY MERKEZ Özel Hatay Hast 32 YATAKLI 4 HATAY KIRIKHAN Kırıkhan Özel Bilim Hastanesi 49 YATAKLI 5 HATAY KIRIKHAN Özel Kırıkhan Can Hastanesi 49 YATAKLI 6 HATAY MERKEZ Özel Defne Hastanesi 72 YATAKLI 7 HATAY MERKEZ Özel Mozaik Kadın Hastalıkları ve Doğum Hastanesi 48 YATAKLI 8 HATAY ĐSKENDERUN Özel Palmiye Kadın Hastalıkları ve Doğum Hastanesi 35 YATAKLI 9 HATAY ĐSKENDERUN Özel Đskenderun Gelişim Hastanesi 59 YATAKLI ÖZEL SAĞLIK KURULUŞLARI 377 1 HATAY MERKEZ Antakya Lazer Göz Merkezi DAL MERKEZĐ 2 HATAY ĐSKENDERUN Hayat Çocuk Sağ.ve Hast.Merkezi DAL MERKEZĐ 3 HATAY ĐSKENDERUN Đskenderun Kalp Merkezi DAL MERKEZĐ 4 HATAY ĐSKENDERUN Tansel Terzi Nöroloji Merkez Polikliniği DAL MERKEZĐ 5 HATAY REYHANLI Uzmanlar Đç Hastalıkları Merkezi DAL MERKEZĐ 6 HATAY ANTAKYA Hatay Kardiyoloji Dal Merkezi DAL MERKEZĐ 7 HATAY ANTAKYA Armutlu Güven Polikliniği POLĐKLĐNĐK 8 HATAY ANTAKYA Med-Lıfe Polikliniği POLĐKLĐNĐK 9 HATAY KIRIKHAN Şifa Polikliniği POLĐKLĐNĐK 10 HATAY DÖRTYOL Yeni Payas Polikliniği POLĐKLĐNĐK 11 HATAY ANTAKYA Yüksek Đhtisas Polikliniği POLĐKLĐNĐK 12 HATAY ANTAKYA AK-MED Tıp Merkezi TIP MERKEZĐ 13 HATAY ĐSKENDERUN Akademi Tıp Merkezi TIP MERKEZĐ 14 HATAY ĐSKENDERUN Đskenderun Deniz Tıp Merkezi TIP MERKEZĐ 15 HATAY DÖRTYOL Körfez Tıp Merkezi TIP MERKEZĐ 16 HATAY ĐSKENDERUN Renin Tıp Merkezi TIP MERKEZĐ 17 HATAY SAMANDAĞ Samandağ Özel Hayat Tıp Merkezi TIP MERKEZĐ SAĞLIK OCAKLARI HATAY Yayladağı Merkez 2 HATAY 3 HATAY 4 HATAY 5 HATAY Samandağ Merkez 1 Nolu ĐLÇE 6 HATAY Samandağ Merkez 2 Nolu ĐLÇE 7 HATAY Samandağ Değirmenbaşı BELDE 8 HATAY 9 HATAY 10 HATAY SAMANDAĞ YAYLADAĞI 1 ĐLÇE Yayladağı Karaköse BELDE Yayladağı Kışlak BELDE Yayladağı Yeditepe BELDE Samandağ Karaçay KÖY Samandağ Tekebaşı BELDE Samandağ Teknepınar 378 KÖY HATAY Samandağ Koyunoğlu BELDE 12 HATAY Samandağ Yaylıca BELDE 13 HATAY Samandağ Tavla BELDE 14 HATAY Samandağ Uzunbağ BELDE 15 HATAY Samandağ Sutaşı BELDE 16 HATAY Samandağ Mağaracık BELDE 17 HATAY Samandağ Mızraklı BELDE 18 HATAY Samandağ Çökek KÖY 19 HATAY Reyhanlı 70. Yıl ĐLÇE 20 HATAY Reyhanlı Dr.Gani Bahadırlı ĐLÇE 21 HATAY Reyhanlı Konuk KÖY 22 HATAY Reyhanlı Nuri Filiz Bahadır ĐLÇE 23 HATAY Reyhanlı Merkez 4 Nolu ĐLÇE 24 HATAY Reyhanlı Merkez 5 Nolu (FAAL DEĞĐL) ĐLÇE 25 HATAY Kumlu Merkez ĐLÇE 26 HATAY Kumlu Akpınar KÖY 27 HATAY Kumlu Batıayrancı KÖY 28 HATAY Kırıkhan Merkez 1 Nolu ĐLÇE 29 HATAY Kırıkhan Merkez 2 Nolu ĐLÇE 30 HATAY Kırıkhan Merkez 3 Nolu ĐLÇE 31 HATAY Kırıkhan Çamsarı KÖY 32 HATAY Kırıkhan Ceylanlı KÖY 33 HATAY Kırıkhan Muratpaşa KÖY 34 HATAY Kırıkhan Saylak KÖY 35 HATAY Kırıkhan Kurtlusoğuksu 36 HATAY Đskenderun Merkez 1 Nolu ĐLÇE 37 HATAY Đskenderun Merkez 2 Nolu ĐLÇE 38 HATAY Đskenderun Merkez 3 Nolu ĐLÇE ĐSKENDERU N KIRIKHAN KUMLU REYHANLI 11 379 BELDE HATAY Đskenderun Merkez 4 Nolu ĐLÇE 40 HATAY Đskenderun Merkez 5 Nolu ĐLÇE 41 HATAY Đskenderun Denizciler BELDE 42 HATAY Đskenderun Nardüzü BELDE 43 HATAY Đskenderun Bekbele BELDE 44 HATAY Đskenderun Azganlık BELDE 45 HATAY Đskenderun Uluçınar BELDE 46 HATAY Đskenderun Sarıseki BELDE 47 HATAY Đskenderun Karayılan BELDE 48 HATAY Đskenderun Höyük 49 HATAY Đskenderun Madenli 50 HATAY Đskenderun Şarkkonak 51 HATAY Đskenderun Gözcüler BELDE 52 HATAY Đskenderun Akçalı BELDE 53 HATAY Đskenderun Güzelköy KÖY 54 HATAY Đskenderun Konacık KÖY 55 HATAY Đskenderun Ücgüllük BELDE 56 HATAY Đskenderun Merkez 6 Nolu (H. Ş.T) ĐLÇE 57 HATAY Đskenderun Kepirce KÖY 58 HATAY Đskenderun Merkez 7 Nolu (Org.sn) ĐLÇE 59 HATAY Đskenderun Merkez 8 Nolu (A.ARSLAN) ĐLÇE 60 HATAY Đskenderun Merkez 9 Nolu ĐLÇE 61 HATAY Đskenderun Đsdemir ĐLÇE 62 HATAY Đskenderun AÇS ve AP. ĐLÇE 63 HATAY Đskenderun Konarlı (FAAL DEĞĐL) KÖY 63 HATAY Hassa Merkez ĐLÇE 64 HATAY 65 HATAY HASSA 39 KÖY BELDE KÖY Hassa Söğüt BELDE Hassa Akbez BELDE 380 HATAY Hassa Aktepe BELDE 67 HATAY Hassa Küreci BELDE 68 HATAY Hassa Ardıçlı BELDE 69 HATAY Erzin Merkez 1 Nolu ĐLÇE 70 HATAY Erzin Merkez 2 Nolu ĐLÇE 71 HATAY Erzin Merkez 3 Nolu ĐLÇE 72 HATAY Dörtyol Merkez 1 Nolu ĐLÇE 73 HATAY Dörtyol Merkez 2 Nolu ĐLÇE 74 HATAY Dörtyol Merkez 3 Nolu (Fatma Đlhan) ĐLÇE 75 HATAY Dörtyol Merkez 4 Nolu ĐLÇE 76 HATAY Dörtyol Altınçağ BELDE 77 HATAY Dörtyol Kuzuculu BELDE 78 HATAY Dörtyol Payas 1 Nolu BELDE 79 HATAY Dörtyol Payas 2 Nolu BELDE 80 HATAY Dörtyol Yeşilköy BELDE 81 HATAY Dörtyol Yeniyurt BELDE 82 HATAY Dörtyol Karakese BELDE 83 HATAY Dörtyol Payas 3 Nolu BELDE 84 HATAY Dörtyol Merkez 5 Nolu (Haruntaş) ĐLÇE 85 HATAY Dörtyol AÇS ve AP ĐLÇE 86 HATAY Belen Merkez 1 Nolu ĐLÇE 87 HATAY Belen Merkez 2 Nolu ĐLÇE 88 HATAY Belen Merkez 3 Nolu ĐLÇE 89 HATAY Belen Ali TEKTEN Sağlık Ocağı ĐLÇE 90 HATAY Antakya Merkez 1 Nolu ĐL 91 HATAY Antakya Merkez 2 Nolu ĐL 92 HATAY Antakya Merkez 3 Nolu ĐL 93 HATAY Antakya Merkez 4 Nolu ĐL ANTAKYA BELEN DÖRTYOL ERZĐN 66 381 94 HATAY Antakya Merkez 5 Nolu ĐL 95 HATAY Antakya Merkez 6 Nolu ĐL 96 HATAY Antakya Merkez 7 Nolu ĐL 97 HATAY Antakya Merkez 8 Nolu ĐL 98 HATAY Antakya Avsuyu BELDE 99 HATAY Antakya Bohşin KÖY 100 HATAY Antakya Bahçeköy KÖY 101 HATAY Antakya Çekmece BELDE 102 HATAY Antakya Demirköprü 103 HATAY Antakya Dursunlu BELDE 104 HATAY Antakya Ekinci BELDE 105 HATAY Antakya Gümüşgöze BELDE 106 HATAY Antakya Güzelburç BELDE 107 HATAY Antakya Harbiye BELDE 108 HATAY Antakya Karaali BELDE 109 HATAY Antakya Karlısu BELDE 110 HATAY Antakya Kisecik KÖY 111 HATAY Antakya Kuzeytepe BELDE 112 HATAY Antakya Madenboyu KÖY 113 HATAY Antakya Mücahitler BELDE 114 HATAY Antakya Narlıca 1 Nolu Sağlık Ocağı BELDE 115 HATAY Antakya Odabaşı BELDE 116 HATAY Antakya Oğlakören 117 HATAY Antakya Subaşı BELDE 118 HATAY Antakya Serinyol 70. Yıl BELDE 119 HATAY Antakya Şenköy BELDE 120 HATAY Antakya Toygarlı BELDE 121 HATAY Antakya Turunçlu BELDE 382 KÖY KÖY HATAY Antakya Üzümdalı KÖY 123 HATAY Antakya Yeşilpınar BELDE 124 HATAY Antakya Selim Nevzat Şahin (K.DALYAN) BELDE 125 HATAY Antakya Aşağıoba 126 HATAY Antakya Merkez 9 Nolu 127 HATAY Antakya Anayazı 128 HATAY Antakya Merkez 10 Nolu 129 HATAY Antakya Maşuklu KÖY 130 HATAY Antakya Uydukent KÖY 131 HATAY Antakya Aşağıokçular KÖY 132 HATAY Antakya 11 Nolu Sağlık Ocağı 133 HATAY Antakya Narlıca 2 Nolu 134 HATAY Antakya AÇS ve AP 135 HATAY Altınözü Merkez ĐLÇE 136 HATAY Altınözü Alakent KÖY 137 HATAY Altınözü Boynuyoğun KÖY 138 HATAY Altınözü Altınkaya BELDE 139 HATAY Altınözü Yiğityolu BELDE 140 HATAY 141 ALTINÖZÜ 122 KÖY ĐL KÖY ĐL ĐL BELDE ĐL Altınözü Büyükburç KÖY HATAY Altınözü Yolağzı KÖY 142 HATAY Altınözü Hacıpaşa BELDE 143 HATAY Altınözü Mayadalı KÖY 383 - 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 11 ANTAKYA ALTINÖZÜ BELEN DÖRTYOL ERZĐN HASSA ĐSKENDERUN KIRIKHAN KUMLU REYHANLI SAMANDAĞI YAYLADAĞI TOPLAM ĐLÇE ADI SAĞLIK GRUP BAŞKANLIKLARI 139 4 14 5 3 8 26 6 3 13 4 9 44 SAĞLIK OCAKLARI 82 4 5 8 3 16 5 5 5 1 3 16 11 SAĞLIK EVLERĐ 2 1 1 DERĐ ZÜHREVĐ DĐSPANSER SAYISI 19 1 1 1 1 1 3 1 1 2 1 1 5 112 ĐSTASYON SAYISI 3 1 1 1 AÇS/AP MERKEZĐ 384 4 1 1 1 1 AĞIZ DĐŞ SAĞLIĞI MERKEZLERĐ 2 1 1 VEREM SAVAŞ DĐSPANSERĐ 2008 YILI SAĞLIK KURUM VE KURULUŞLARI 3 1 1 1 HALK SAĞLIĞI LAB.MERKEZĐ 11 0 1 1 0 1 2 1 1 1 0 1 2 KAMU 8 0 0 0 0 2 2 0 0 0 0 0 4 ÖZEL HASTANELER 6 1 1 1 1 1 1 KAMU DĐYALĐZ MERKEZLERĐ 9 1 4 4 ÖZEL 14 35 2 REYHANLI SAMNDAĞI YAYLADAĞI 392 2 KUMLU TOPLAM 20 KIRIKHAN 2 9 HASSA 101 13 ERZĐN 1 35 DÖRTYOL ĐSKENDERUN 4 BELEN 154 3 1 ALTINÖZÜ ANTAKYA ĐLÇE ADI THALASEMĐ TANI VE TEDAVĐ ECZANELER MERKEZLERĐ 21 1 2 6 1 1 1 1 8 KAMU 170 1 18 3 4 49 1 1 15 1 77 ÖZEL DĐŞ HEKĐMLERĐ MUAYENEHANE SAYISI 5 0 0 1 0 0 3 0 0 0 0 0 1 6 0 1 0 0 0 3 0 0 1 0 0 1 385 5 0 0 0 0 1 0 0 0 1 0 0 3 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 23 0 0 1 0 0 11 0 0 0 0 0 11 ÖZEL DAL ÖZEL TIP ÖZEL ÖZEL GÖZ ÖZEL MERKEZLERĐ MERKEZLERĐ POLĐKLĐNĐKLER MERKEZLERĐ LABORATUVARLAR ÖZEL HASTANELER HASTANE ADI Murat Cerrahi YATAK SAYISI 10 Özel Hatay 56 Doğu Akdeniz 60 Defne ---- TABLO 128 Diyaliz Merkezleri Antakya Devlet Hastanesi Diyaliz Merkezi Đskenderun Devlet Hastanesi Diyaliz Merkezi ĐL HASTANELERĐ HASTANE ADI YATAK SAYISI Đskenderun Devlet Hastanesi Ek Binası 345 Antakya Devlet Hastanesi Ek Binası 100 Antakya Devlet Hastanesi 250 Antakya Doğum ve Çocuk Bakımevi Hastanesi 105 Dörtyol Devlet Hastanesi 100 Đskenderun Devlet Hastanesi 200 Đskenderun Doğum ve Çocuk Bakımevi Hastanesi 100 Kırıkhan Devlet Hastanesi 100 Reyhanlı Devlet Hastanesi 50 Samandağ Devlet Hastanesi 50 TABLO 129 386 HATAY ĐLĐ YATAKLI TEDAVĐ KURUMLARI VE YATAK KAPASĐTELERĐ KURUMUN ADI SAYI KADRO YATAK FĐĐLĐ YATAK Sağlık Bakanlığı 8 955 955 S.S.K. 2 445 445 Özel 3 138 138 13 1538 1538 T O P L A M TABLO 130 DĐĞER KURUMLAR KURUMUN ADI SAYI Sağlık Merkezi 3 (1 adedi faal değil) Sağlık Ocağı 128 Sağlık Evi 477 Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Merkezi 2 Verem Savaş Dispanseri 2 Deri Tenasül Hastalıkları Dispanseri 2 Đskenderun Trahom Dispanseri 1 Halk Sağlığı laboratuarı 2 Hızır Acil Đstasyonu 3 Sağlık Meslek Lisesi 4 Sağlık Grup Başkanlığı 11 TABLO 131 387 HATAY YATAKLI TEDAVĐ KURUMLARI YATAK DURUMU DEVLET HASTANELERĐ ADI KADRO YATAK SAYISI FĐĐLĐ YATAK SAYISI ANTAKYA DEVLET HASTANESĐ 250 199 DÖRTYOL DEVLET HASTANESĐ 100 96 ĐSKENDERUN DEVLET HASTANESĐ 200 158 KIRIKHAN DEVLET HASTANESĐ 100 75 REYHANLI DEVLET HASTANESĐ 50 44 SAMANDAĞ DEVLET HASTANESĐ 50 37 TOPLAM 750 609 TABLO 132 DOĞUM ve ÇOCUK BAKIM EVLERĐ KADRO YATAK SAYISI ADI FĐĐLĐ YATAK SAYISI ANTAKYA DOĞUM ve ÇOCUK BAKIM EVĐ 105 105 ĐSKENDERUN DOĞUM ve ÇOCUK BAKIM EVĐ 100 107 TOPLAM 205 212 TABLO 133 ĐLĐMĐZDE BULUNAN ÖZEL HASTANELER ADI KADRO YATAK SAYISI FĐĐLĐ YATAK SAYISI ÖZEL HATAY HASTANESĐ (ANT.) 56 56 ÖZEL MURAT CER.HASTANESĐ (ANT.) 10 10 ÖZEL AKDENĐZ HASTANESĐ(ANT.) 60 60 138 138 TOPLAM HATAY ĐLĐ DEVLET HASTANELERĐ SSK HASTANESĐ (ANTAKYA) 100 100 SSK HASTANESĐ (ĐSKENDERUN) 345 345 445 445 TOPLAM TABLO 135 388 2008 Yılı Sağlık Ocağı ve Sağlık Evi Durumu SAĞLIK OCAĞI DURUMU FAAL ĐLÇE FAAL OLMAYAN SAĞLIK EVĐ DURUMU BĐNA DURUMU FAAL KENDĐ GEÇĐCĐ FAAL OLMAYAN BĐNA DURUMU KENDĐ Merkez 44 0 26 18 11 4 15 Altınözü 9 0 8 1 16 2 18 Belen 4 0 4 0 3 2 5 Dörtyol 13 0 13 0 1 1 2 Erzin 3 0 3 0 5 1 6 Hassa 6 0 5 1 5 2 7 Đskenderun 26 1 20 6 5 1 6 Kırıkhan 8 0 6 2 16 1 17 Kumlu 3 0 3 0 3 3 6 Reyhanlı 5 1 5 0 8 4 12 Samandağ 14 0 12 2 5 1 6 Yayladağı 4 0 4 0 4 4 8 TOPLAM 139 2 109 30 82 26 108 2007 YILI HATAY ĐLĐ SAĞLIK OCAKLARI Altınözü Merkez Sağlık Ocağı Alakent Sağlık Ocağı Altınkaya Sağlık Ocağı Boynuyoğun Sağlık Ocağı Büyükburç Sağlık Ocağı ALTINÖZÜ Hacıpaşa Sağlık Ocağı Mayadalı SağlıkOcağı 389 (FAAL DEĞĐL) GEÇĐCĐ Yiğityolu Sağlık Ocağı Yolağzı Sağlık Ocağı ALTINÖZÜ DEVLET HASTANESĐ Antakya Merkez 1 Nolu Sağlık Ocağı Antakya Merkez 2 Nolu Sağlık Ocağı Antakya Merkez 3 Nolu Rasim Gali Sağ.Oc. Antakya Merkez 4 Nolu Sağlık Ocağı Antakya Merkez 5 Nolu Sağlık Ocağı Antakya Merkez 6 Nolu Sağlık Ocağı Antakya Merkez 7 Nolu Sağlık Ocağı Antakya Merkez 8 Nolu Sağlık Ocağı Antakya Merkez 9 Nolu Sağlık Ocağı Antakya Merkez 10 Nolu Sağlık Ocağı 390 Antakya Merkez 11 Nolu Sağlık Ocağı Anayazı Sağlık Ocağı Avsuyu Sağlık Ocağı Aşağıokçular Sağlık Ocağı Bahçeköy Sağlık Ocağı Bohşin Sağlık Ocağı Çekmece Sağlık Ocağı Demirköprü Sağlık Ocağı Dursunlu Sağlık Ocağı ANTAKYA (Merkez Đlçe) Ekinci Sağlık Ocağı Gümüşgöze Sağlık Ocağı Güzelburç Sağlık Ocağı Harbiye Sağlık Ocağı Karaali Sağlık Ocağı Karlısu Sağlık Ocağı Kisecik Sağlık Ocağı Kuzeytepe Sağlık Ocağı Küçükdalyan Sağlık Ocağı (Nevzat Şahin) Madenboyu Sağlık Ocağı Maşuklu Sağlık Ocağı Mücahitler (Ovakent) Sağlık Ocağı Narlıca Sağlık Ocağı Narlıca 2 Nolu Sağlık Ocağı Odabaşı Sağlık Ocağı Oğlakören Sağlık Ocağı Paşaköy Sağlık Ocağı(Aşağıoba) Serinyol 70.Yıl Sağlık Ocağı Subaşı Sağlık Ocağı Şenköy Sağlık Ocağı 391 (FAAL DEĞĐL) Toygarlı Sağlık Ocağı Turunçlu Sağlık Ocağı Uydukent Sağlık Ocağı Üzümdalı Sağlık Ocağı Yeşilpınar Sağlık Ocağı ANTAKYA DEVLET HASTANESĐ ANTAKYA DOĞUM VE ÇOCUK BAKIMEVĐ ANA ÇOCUK SAĞLIĞI VE AĐLE PLANMASI MERKEZĐ VEREM SAVAŞ DĐSPANSERĐ TABĐBLĐĞĐ DERĐ VE ZÜHREVĐ HASTALIKLAR MERKEZĐ AĞIZ VE DĐŞ SAĞLIĞI MERKEZĐ HALK SAĞLIĞI LABORATUARI M.K.Ü. TIP FAKÜLTESĐ HASTANESĐ Đskenderun Merkez 1 Nolu Sağlık Ocağı Đskenderun Merkez 2 Nolu Sağlık Ocağı Đskenderun Merkez 3 Nolu Sağlık Ocağı Đskenderun Merkez 4 Nolu Sağlık Ocağı Đskenderun Merkez 5 Nolu Sağlık Ocağı Đskenderun Merkez 6 Nolu H. Şerif Tosyalı Đskenderun Merkez 7 Nolu Org Sanayi S.O. ĐSKENDERUN Đskenderun Merkez 8 Nolu Körfez S.O. Akçalı Đzzettin Reyhanoğlu Sağ.O A.KepirceFehmi Gündüz Sağ. Oc Azganlık Sağlık Ocağı Bekbele Sağlık Ocağı Denizciler Sağlık Ocağı Gözcüler Sağlık Ocağı 392 Güzelköy Sağlık Ocağı Höyük Sağlık Ocağı Karayılan Sağlık Ocağı Konacık Sağlık Ocağı Konarlı Sağlık Ocağı (FAAL DEĞĐL) Madenli Sağlık Ocağı Nardüzü Sağlık Ocağı Đsdemir Sağlık Ocağı (FAAL DEĞĐL) Sarıseki Sağlık Ocağı Şarkkonak Sağlık Ocağı Uluçınar Sağlık Ocağı Üçgüllük Sağlık Ocağı ĐSKENDERUN DEVLET HASTANESĐ ĐSKENDERUN DOĞUM VE ÇOCUK BAKIMEVĐ ANA ÇOCUK SAĞLIĞI VE AĐLE PLANLAMASI MERKEZĐ VEREM SAVAŞ DĐSPANSERĐ TABĐBLĐĞĐ HALK SAĞLIĞI LABORATUARI Samandağ Merkez 1 Nolu Sağlık Ocağı Samandağ Merkez 2 Nolu Mevlüt Gümüş Değirmenbaşı Sağlık Ocağı Karaçay Sağlık Ocağı SAMANDAĞ Koyunoğlu Sağlık Ocağı Mağaracık Sağlık Ocağı Mızraklı Sağlık Ocağı Sutaşı Sağlık Ocağı Tavla Sağlık Ocağı 393 Tekebaşı Sağlık Ocağı Teknepınar Sağlık Ocağı Uzunbağ Sağlık Ocağı Yaylıca Sağlık Ocağı Çökek Sağlık Ocağı SAMANDAĞ DEVLET HASTANESĐ Kırıkhan Merkez 1 Nolu Sağlık Ocağı Kırıkhan Merkez 2 Nolu Sağlık Ocağı Kırıkhan Merkez 3 Nolu Sağlık Ocağı Ceylanlı Sağlık Ocağı KIRIKHAN Çamsarı Sağlık Ocağı Kurtlusoğuksu Sağlık Ocağı Muratpaşa Sağlık Ocağı Saylak Sağlık Ocağı KIRIKHAN DEVLET HASTANESĐ Reyhanlı Merkez 1 Nolu 70.Yıl Sağlık Ocağı Reyhanlı Merkez 2 Nolu Dr.Gani Bahadırlı S Reyhanlı Merkez 3 Nolu Nuri-Filiz Bahadır REYHANLI Reyhanlı Merkez 4 Nolu S.O. Konuk Sağlık Ocağı REYHANLI DEVLET HASTANESĐ Kumlu Merkez Sağlık Ocağı KUMLU Akpınar Köyü Sağlık Ocağı Batıayrancı Sağlık Ocağı 394 Yayladağı Merkez Sağlık Ocağı Karaköse Sağlık Ocağı YAYLADAĞI Yeditepe Sağlık Ocağı Kışlak Sağlık Ocağı Dörtyol Merkez 1 Nolu Sağlık Ocağı Dörtyol Merkez 2 Nolu Doğan Yiğit S. O. Dörtyol Merkez 3 Nolu Fatma Đlhan Sağ.Oc. Dörtyol Merkez 4 Nolu Sağlık Ocağı Dörtyol Merkez 5 Nolu Harun Taş Sağ.Oc. Payas Merkez 1 Nolu Sağlık Ocağı Payas Merkez 2 Nolu Sağlık Ocağı Payas Merkez 3 Nolu Mehmet Yiğit S.O. DÖRTYOL Altınçağ Sağlık Ocağı Karakese Sağlık Ocağı Kuzuculu Sağlık Ocağı Yeniyurt Sağlık Ocağı Yeşilköy SağlıkOcağı DÖRTYOL DEVLET HASTANESĐ ANA ÇOCUK SAĞLIĞI VE AĐLE PLANMASI MERKEZĐ HALK SAĞLIĞI LABORATUARI Hassa Merkez Sağlık Ocağı Akbez Sağlık Ocağı Aktepe Sağlık Ocağı HASSA Ardıçlı Sağlık Ocağı Küreci Sağlık Ocağı Söğüt Sağlık Ocağı HASSA DEVLET HASTANESĐ 395 Erzin Merkez 1 Nolu Sağlık Ocağı Erzin Merkez 2 Nolu Sağlık Ocağı ERZĐN Erzin Merkez 3 Nolu H.Mehmet Özmen SO Belen Merkez 1 Nolu Sağlık Ocağı Belen Merkez 2 Nolu Sağlık Ocağı BELEN Belen Merkez 3 Nolu Sağlık Ocağı ALĐ TEKTEN SAĞ.OC. (FAAL DEĞĐL) 2005-2008 Sağlık Ocağında Muayene sayıları 2005 2006 2007 2008 MUAYENE SAYISI KĐŞĐ BAŞINA ORTALAMA MUAYENE SAYISI MUAYENE SAYISI KĐŞĐ BAŞINA ORTALAMA MUAYENE SAYISI MUAYENE SAYISI KĐŞĐ BAŞINA ORTALAMA MUAYENE SAYISI MUAYENE SAYISI KĐŞĐ BAŞINA ORTALAMA MUAYENE SAYISI ALTINÖZÜ 85.151 1.4 88.890 1.5 58.478 0.9 54.612 0.9 ANTAKYA 811.946 1.9 909.411 2.1 1.063.366 2.5 1.222.515 2.8 BELEN 58.466 2.5 84.914 3.6 115.002 4.8 117.213 4.2 DÖRTYOL 293.320 2.1 379.397 2.7 422.942 3.0 441.241 3.1 ERZĐN 136.968 3.5 170.471 4.3 180.442 5.5 174.144 4.9 HASSA 76.720 1.5 88.172 1.6 89.593 1.6 86.167 1.6 ĐSKENDERUN 497.426 1.6 583.927 1.9 624.491 2.0 710.328 2.3 KUMLU 36.138 1.8 29.940 1.5 35.402 1.9 47.028 3.8 KIRIKHAN 121.437 1.1 141.650 1.5 173.724 1.9 198.105 2.1 REYHANLI 64.476 0.9 79.251 1.1 114.841 1.5 135.591 1.6 SAMANDAĞ 141.536 1.2 159.054 1.3 191.315 1.6 210.580 1.7 YAYLADAĞ 40.150 1.9 45.464 2.1 63.116 2.9 65.642 3.1 2.363.734 1,8 2.760.541 2,0 3.132.712 2,3 3.463.166 2.5 ĐLÇELER HATAY 396 R.1.2. Bulaşıcı Hastalıklar Đlimizde en sık karşılaşılan Bulaşıcı Hastalıkların, ilçelere ve aylara göre son 3 yılın vaka sayısı dağılımı aşağıdaki tablolarda gösterilmiştir. 397 3 2 20 ARALIK TOPLAM 16 0 0 1 KASIM 2 2 1 TEMMUZ 0 EKĐM 0 HAZĐRAN 0 6 0 MAYIS 0 1 0 NĐSAN 1 EYLÜL 1 MART 0 6 0 ŞUBAT 0 2006 AĞUSTOS 10 0 2005 OCAK 2007 24 3 1 3 10 3 3 0 1 0 0 0 0 2005 42 7 3 4 0 0 4 6 1 3 11 3 0 2006 106 4 9 15 9 12 18 10 7 11 2 5 4 2007 60 6 5 4 7 4 7 5 6 2 8 2 4 2005 174 54 25 18 11 8 4 5 4 10 14 14 7 2006 231 14 24 21 4 9 7 14 23 21 31 32 31 2007 306 29 44 27 27 22 23 15 13 14 32 21 39 2005 105 7 12 8 0 8 6 6 9 21 9 10 9 80 7 6 1 2 3 7 12 3 10 13 12 4 2006 Hepatit B 398 115 7 10 8 10 17 16 7 11 14 4 4 7 2007 Hepatit A 2005 20 3 4 0 1 1 2 0 0 4 1 2 2 Hepatit C 27 1 1 1 0 1 5 3 5 1 5 2 2 2006 AYLAR 55 1 6 0 3 11 3 3 8 14 1 1 4 2007 2005 176 16 10 3 4 5 9 16 0 0 88 10 15 2006 541 27 46 16 2 15 66 82 126 88 36 20 17 2007 231 17 41 2 7 8 15 20 36 27 19 14 25 KUDUZ RĐSKLĐ TEMAS 78 113 177 132 122 172 144 100 94 93 65 63 101 184 137 114 154 129 195 117 105 99 88 125 ŞARK ÇIBANI 7 3 3 8 3 30 17 18 22 31 36 40 1324 1353 1548 218 57 48 87 93 98 150 117 162 369 107 18 18 2005 KABAKULAK 2005 AKUT VĐRAL HEPATĐTLER 2006 BRUSELLOZ 2007 AKUT KANLI ĐSHAL 59 2 1 3 8 1 10 4 9 5 8 7 1 2006 HATAY ĐL TOPLAMI: 67 4 8 6 12 7 10 3 4 3 7 3 0 2007 2005 0 0 1 15 14 TOPLAM 2 6 1 1 1 EYLÜL ARALIK 3 AĞUSTOS 3 3 TEMMUZ KASIM 1 HAZĐRAN 1 2 2 MAYIS 1 EKĐM 3 0 2006 NĐSAN 0 2007 26 1 2 3 4 2 1 5 2005 MART 2006 2 2007 ŞUBAT 2005 6 2006 OCAK 2007 9 1 1 3 1 3 2005 8 1 4 1 1 1 1 1 2006 AYLAR 399 4 1 1 1 1 2007 Hepatit B 2005 0 Hepatit C 2006 Hepatit A 0 2007 2005 24 17 4 3 2006 8 1 2 5 2007 6 1 1 0 1 1 1 1 KUDUZ RĐSKLĐ TEMAS 158 6 11 10 11 21 24 21 16 16 9 5 8 2005 KABAKULAK 130 16 11 9 9 12 18 15 9 8 11 4 8 57 1 6 3 2 2 4 5 8 3 6 2 15 ŞARK ÇIBANI 12 2 1 1 6 2 2005 AKUT VĐRAL HEPATĐTLER 2006 BRUSELLOZ 2007 AKUT KANLI ĐSHAL 5 1 3 1 2006 ALTINÖZÜ: 1 1 2007 2005 2006 6 1 1 2 2 17 EYLÜL EKĐM KASIM ARALIK TOPLAM 15 1 6 0 9 3 1 29 4 6 2 5 3 TEMMUZ AĞUSTOS 10 3 HAZĐRAN 3 3 MAYIS 1 1 8 1 2 2 1 1 0 0 83 30 15 9 3 1 3 2 7 1 NĐSAN 2 4 2 2007 1 2005 MART 1 2007 7 1 2006 1 2005 ŞUBAT OCAK 2006 165 10 17 15 4 3 6 9 21 14 21 24 21 2007 161 11 24 16 20 16 13 14 3 6 13 8 17 2005 34 9 2 1 3 3 5 5 2 4 34 5 1 1 1 4 7 2 3 5 4 1 2006 Hepatit B 400 33 2 1 5 1 1 5 2 2 2 3 4 5 2007 Hepatit A 2005 5 1 1 1 1 1 Hepatit C 18 1 1 3 3 2 5 1 2 2006 AYLAR 5 1 1 1 2 2007 2005 102 1 4 2 3 4 6 14 58 5 5 2006 142 13 10 8 1 4 20 27 21 14 8 8 8 2007 162 12 27 2 6 6 12 18 26 19 14 5 15 KUDUZ RĐSKLĐ TEMAS 510 25 18 29 42 27 59 59 65 152 29 4 1 2005 KABAKULAK 508 26 38 74 61 24 65 57 54 28 34 18 29 554 21 79 38 46 63 54 80 32 30 48 18 45 ŞARK ÇIBANI 13 2 3 2 1 1 4 2005 AKUT VĐRAL HEPATĐTLER 2006 BRUSELLOZ 2007 AKUT KANLI ĐSHAL 8 1 1 1 3 1 1 2006 ANTAKYA: 22 1 1 1 4 2 5 0 0 2 3 3 2007 2005 2007 1 0 2005 2006 2007 2006 1 0 0 3 1 2 6 3 2 0 401 13 3 1 2 TOPLAM 2 1 1 3 3 1 1 1 0 ARALIK 1 EKĐM 0 1 1 1 0 EYLÜL 1 1 KASIM 1 AĞUSTOS TEMMUZ HAZĐRAN MAYIS NĐSAN 1 4 2 20 2 1 4 1 4 1 1 1 1 1 2005 MART 0 2005 3 2005 1 2006 2 0 2005 1 2006 1 2007 Hepatit C 2007 ŞUBAT OCAK 2006 Hepatit B 2007 Hepatit A 2006 AYLAR 2007 KUDUZ RĐSKLĐ TEMAS 2005 KABAKULAK 25 3 1 3 1 5 0 1 1 0 6 4 ŞARK ÇIBANI 0 2005 AKUT VĐRAL HEPATĐTLER 2006 BRUSELLOZ 2007 AKUT KANLI ĐSHAL 1 1 2006 BELEN: 0 2007 1 1 3 5 5 1 TOPLAM 1 1 ARALIK KASIM EKĐM 6 1 4 1 8 1 1 2 1 EYLÜL 24 2 2 2 0 1 2 AĞUSTOS 3 0 TEMMUZ 0 2006 HAZĐRAN 1 3 2005 3 6 2007 1 2007 MAYIS 1 NĐSAN 0 2005 4 2006 MART 1 2007 1 2005 ŞUBAT OCAK 2006 2005 10 4 2 1 2 1 17 1 1 2 4 4 4 1 2007 402 3 2 1 Hepatit B 2006 Hepatit A 2005 3 1 1 1 2 1 1 2007 1 1 Hepatit C 2006 AYLAR 2005 8 1 1 2 4 6 5 1 6 1 1 0 1 0 2 1 66 3 2 1 1 0 1 44 14 158 3 21 33 4 17 26 16 2 9 13 10 4 195 31 22 18 10 15 2 18 14 10 10 24 21 KUDUZ RĐSKLĐ TEMAS KABAKULAK 2006 AKUT VĐRAL HEPATĐTLER 2007 2005 BRUSELLOZ 2007 2006 AKUT KANLI ĐSHAL 2005 3 1 2 ŞARK ÇIBANI 2006 DÖRTYOL: 1 1 2007 2005 2007 2005 2006 2006 0 1 2 1 1 1 3 403 1 1 1 0 0 0 2 TOPLAM 2 1 ARALIK 0 2 1 KASIM 44 2 6 EKĐM 1 5 EYLÜL 1 6 3 AĞUSTOS TEMMUZ 35 2 2 4 3 1 7 3 HAZĐRAN 5 4 3 5 1 0 MAYIS 2 NĐSAN 0 2007 4 0 2005 MART 0 2006 0 2005 1 2005 4 1 2005 ŞUBAT 2006 5 2007 Hepatit C 2007 OCAK 2006 Hepatit B 2007 Hepatit A 2006 AYLAR 2007 KUDUZ RĐSKLĐ TEMAS 2005 KABAKULAK 68 4 8 9 6 1 7 5 4 11 3 3 7 ŞARK ÇIBANI 6 1 1 3 1 2005 AKUT VĐRAL HEPATĐTLER 2006 BRUSELLOZ 2007 AKUT KANLI ĐSHAL 2006 ERZĐN: 0 2007 2005 0 1 2 2 2 8 EKĐM KASIM ARALIK TOPLAM 9 1 EYLÜL AĞUSTOS 1 1 HAZĐRAN TEMMUZ 1 MAYIS 1 2 1 NĐSAN 0 2006 0 0 6 1 1 2 1 2007 MART 2005 1 2006 1 2007 ŞUBAT 2005 1 2006 OCAK 2007 1 1 2005 2 1 1 4 1 2 1 2006 Hepatit B 404 1 1 2007 Hepatit A 2005 0 Hepatit C 1 1 2006 AYLAR 0 2007 2005 2 1 1 2006 19 2 4 5 1 2 4 1 2007 1 1 KUDUZ RĐSKLĐ TEMAS 36 2 11 3 2 2 3 12 1 2005 KABAKULAK 87 8 4 12 15 16 9 7 3 9 4 68 4 8 9 6 1 7 5 4 11 3 3 7 ŞARK ÇIBANI 19 2 2 2 1 1 1 4 6 2005 AKUT VĐRAL HEPATĐTLER 2006 BRUSELLOZ 2007 AKUT KANLI ĐSHAL 2006 HASSA: 1 1 2007 2005 1 11 1 1 KASIM TOPLAM 2 EKĐM 1 5 EYLÜL ARALIK 2 AĞUSTOS 4 1 1 8 2 1 1 18 1 1 1 3 3 1 TEMMUZ 2 5 1 HAZĐRAN 0 2 1 1 1 MAYIS NĐSAN MART 1 2006 1 2007 0 2005 ŞUBAT 2006 1 2007 OCAK 2005 29 5 1 5 3 2 4 2 1 2 1 3 2006 14 1 1 1 6 2 3 2007 69 12 14 6 5 3 6 0 3 4 7 4 5 2005 18 3 1 11 3 5 3 1 1 2006 Hepatit B 405 8 1 0 2 0 2 2 1 2007 Hepatit A 2005 7 1 3 2 1 Hepatit C 2006 AYLAR 2 2 2007 2005 11 4 7 2006 171 6 11 3 25 20 61 29 8 7 1 2007 19 7 1 3 2 6 KUDUZ RĐSKLĐ TEMAS 326 14 12 23 20 31 30 28 66 56 43 1 2 2005 KABAKULAK 233 8 18 27 28 30 30 20 15 26 16 11 4 293 26 31 25 27 34 24 30 33 21 18 11 13 ŞARK ÇIBANI 139 1 1 3 24 12 14 13 24 24 23 2005 AKUT VĐRAL HEPATĐTLER 2006 BRUSELLOZ 2007 AKUT KANLI ĐSHAL 34 1 2 7 1 5 1 8 2 3 4 2006 ĐSKENDERUN: 29 2 6 3 6 4 3 1 3 0 1 2007 11 3 TOPLAM 7 2 0 ARALIK 0 2 KASIM 1 1 4 3 1 1 EKĐM EYLÜL AĞUSTOS TEMMUZ HAZĐRAN MAYIS NĐSAN 1 MART 2005 2 2006 2 2007 ŞUBAT 2005 1 2006 OCAK 2007 14 4 3 3 2 1 1 2005 2 2 2006 2 2 2007 8 2 1 2 1 2 2005 3 1 1 1 4 1 1 1 1 2006 Hepatit B 406 23 6 0 2 2 3 4 6 2007 Hepatit A 2005 0 Hepatit C 1 1 2006 AYLAR 21 3 0 0 11 1 2 2 2 2007 2005 1 1 2006 6 1 5 2007 0 KUDUZ RĐSKLĐ TEMAS 45 0 1 0 44 2005 KABAKULAK 10 1 1 7 1 7 0 1 0 2 3 0 1 0 0 ŞARK ÇIBANI 23 1 4 2 2 1 1 12 2005 AKUT VĐRAL HEPATĐTLER 2006 BRUSELLOZ 2007 AKUT KANLI ĐSHAL 6 1 2 2 0 1 2006 KIRIKHAN: 7 1 1 0 0 1 0 2 1 0 1 0 0 2007 2005 2007 0 2006 2006 2 4 1 7 TOPLAM 2 1 ARALIK KASIM EKĐM EYLÜL AĞUSTOS 1 2 2005 0 1 0 2005 407 1 2 1 2 3 1 3 3 3 6 3 1 5 3 3 1 6 60 7 3 7 1 9 5 1 2007 1 1 1 2005 TEMMUZ 5 1 2 2006 10 0 2005 1 2006 1 2005 0 2007 Hepatit C 2007 HAZĐRAN MAYIS NĐSAN MART ŞUBAT OCAK 2006 Hepatit B 2007 Hepatit A 2006 AYLAR 2007 KUDUZ RĐSKLĐ TEMAS 2005 KABAKULAK 57 3 6 5 5 3 12 0 4 7 3 5 4 ŞARK ÇIBANI 0 2005 AKUT VĐRAL HEPATĐTLER 2006 BRUSELLOZ 2007 AKUT KANLI ĐSHAL 2006 KUMLU: 0 2007 2005 2006 1 25 8 10 7 TOPLAM 2 KASIM 2 5 EKĐM 2 1 3 2 3 2005 ARALIK 4 EYLÜL 2 AĞUSTOS 0 4 TEMMUZ 4 HAZĐRAN 4 1 1 MAYIS NĐSAN 2 2 2 0 2007 MART 2 2005 1 1 2006 1 2007 ŞUBAT OCAK 2006 3 1 1 1 2007 3 1 0 1 0 1 2005 3 1 1 1 3 2 1 2006 Hepatit B 408 1 1 2007 Hepatit A 2005 2 2 Hepatit C 2006 AYLAR 0 2007 2005 9 3 4 1 1 2006 34 5 10 2 1 3 1 2 8 1 1 2007 1 1 KUDUZ RĐSKLĐ TEMAS 44 2 2 1 0 26 13 2005 KABAKULAK 26 2 7 2 1 1 9 4 138 8 11 20 2 24 2 38 10 7 4 9 3 ŞARK ÇIBANI 1 1 2005 AKUT VĐRAL HEPATĐTLER 2006 BRUSELLOZ 2007 AKUT KANLI ĐSHAL 2006 REYHANLI: 1 1 2007 2005 2007 0 2005 2006 0 5 5 KASIM 19 2 EKĐM 1 2 EYLÜL TOPLAM 1 1 AĞUSTOS 7 1 TEMMUZ ARALIK 0 HAZĐRAN 1 3 MAYIS 21 1 3 2 1 NĐSAN 2 7 1 0 2007 MART 2 2006 1 0 2006 1 2005 2 2007 ŞUBAT OCAK 2005 21 1 4 1 1 5 2 3 3 1 10 1 1 3 1 3 1 2006 Hepatit B 409 37 4 1 0 5 12 4 0 1 8 0 0 2 2007 Hepatit A 2005 2 1 1 Hepatit C 2 1 1 2006 AYLAR 23 1 0 3 0 1 0 4 12 0 0 2 2007 2005 13 11 2 2006 151 9 3 4 11 28 39 37 14 6 2007 23 3 6 0 1 1 0 0 6 1 0 2 3 KUDUZ RĐSKLĐ TEMAS 28 2 1 1 3 20 1 2005 KABAKULAK 15 1 3 1 3 2 1 2 2 22 1 8 3 4 0 1 1 1 1 0 2 0 ŞARK ÇIBANI 2 1 1 2005 AKUT VĐRAL HEPATĐTLER 2006 BRUSELLOZ 2007 AKUT KANLI ĐSHAL 2006 SAMANDAĞ: 4 1 2 0 1 2007 2005 2005 2005 0 1 2006 2006 3 0 0 2 2 1 1 410 4 2 TOPLAM 2 2 1 ARALIK 1 1 KASIM EKĐM 5 1 2005 0 1 3 4 1 1 0 12 1 1 0 0 0 2007 1 1 1 2005 EYLÜL 1 3 2005 1 2006 0 0 2007 1 2006 1 1 2007 Hepatit C 2007 AĞUSTOS TEMMUZ HAZĐRAN MAYIS NĐSAN MART ŞUBAT OCAK 2006 Hepatit B 2007 Hepatit A 2006 AYLAR 2007 KUDUZ RĐSKLĐ TEMAS 48 5 1 2 9 7 1 1 7 6 5 3 1 2005 KABAKULAK 71 3 4 7 7 9 7 7 8 3 8 7 1 64 2 2 6 3 9 11 11 3 3 3 5 6 ŞARK ÇIBANI 0 2005 AKUT VĐRAL HEPATĐTLER 2006 BRUSELLOZ 2007 AKUT KANLI ĐSHAL 5 1 1 1 1 1 2006 YAYLADAĞI: 1 1 2007 R.1.2.1. içme ve Kullanma Suları SULARLA ĐLGĐLĐ KONTROL VE ISLAH ÇALIŞMALARI 1. 1580 Sayılı Belediyeler Kanununun 15. Maddesi ve 1593 sayılı Umumi Hıfzısıhha Kanununun 31. Maddesi belediyeleri halka hijyenik içme ve kullanma suyu temini ile vazifeli kılmıştır. Bu nedenle içme ve kullanma suyu şebekesine sahip olan tüm belediyelerin sularının klorlanması sağlanacaktır. a). Klorlanan içme ve kullanma sularında bakiye klor araması, ilgili genelgeler doğrultusunda yapılacaktır. b). Su kalitesinin devamlı olarak bozuk çıkan içme ve kullanma suyu tesislerinde kirlilik nedeni araştırılacak, sorunun ortadan kaldırılması için ilgili kuruluşlarla işbirliği yapılacaktır. c). Başka illerden gelip satışa arz edilen kaynak suları devamlı olarak kontrol altında bulundurulacaktır. Yaz mevsimi boyunca her ay numune alınacaktır. d). Şehirlerarası sefer yapan otobüslerde bulundurulan şişelenmiş kaynak suları devamlı kontrol edilecek sağlığa zararlı bir durum saptandığında gerekli önlemler alınacaktır. e). Đlimiz dahilinde satışı yapılan maden sularından numuneler alınacak gerekli analizleri yaptırılacak ve sonuçtan Bakanlığımıza bilgi sunulacaktır. Đl Sağlık Müdürlüğü Gıda ve Çevre Kontrol Hizmetleri Şubesi çalışmaları: AMAÇ: • • • • • Çevre Sağlığı Sorunlarını tespit etmek Nedenlerini araştırmak Çözümleri için gerekli önlemleri almak Đnsanların bedeni, ruhi sosyal huzuruna etki yapan faktörleri en aza indirmek Halkın sağlığını ilgilendiren acil durumlarda genel sağlığın korunması için önlemleri almak, Đl Sağlık Müdürlüğü Gıda ve Çevre Kontrol Hizmetleri Şubesinin Sular ile ilgili çalışmaları: 411 Kaynak Suları Denetim Sayısı Alınan Numune 4 Uygun 26 Uygun Değil 26 0 Doğal Mineralli Su Denetim Sayısı Alınan Numune 3 - Uygun 3 Uygun Değil 3 0 Đlimiz Merkez Đlçe, Samandağ ve Hassa Đlçelerinde birer adet Kaynak Su Tesisi ile Antakya Merkez Đlçemizde 1 adet Doğal Mineralli Su mevcuttur. Bakteriyolojik Su Numunesi Toplam Bakteriyolojik numune sayısı 5.490 Đçilir durumda olan numune sayısı Đçilmez durumda olan numune sayısı 4.077 (%74,3) 1.413(%25,7) 412 Bakiye Klor Ölçüm Sayıları Toplam Bakiye Klor Sayısı 36.097 Bakiye Kloru Yeterli numune sayısı Bakiye Kloru yetersiz numune sayısı 29.566 (%81,9) 6531 (%18,1) Kimyasal Su Numunesi Toplam Kimyasal numune sayısı 873 Uygun olan Numune Sayısı Đçilmez Uygun olmayan Numune Sayısı 803 (%92) 70 (%8) Đlimizdeki Yüzme suları kontrol amacıyla 15.Mayıs 15 Ekim tarihleri arasında 30 gün aralıklarla toplam 5 noktadan (yüzme havuzundan) numuneler alınmış ve incelenmiştir 413 Yüzme Suları ile ilgili çalışmalar: İlimizdeki Yüzme suları kontrol amacıyla 15.Mayıs 15 Ekim tarihleri arasında 30 gün aralıklarla toplam 5 noktadan (yüzme havuzundan) numuneler alınmış ve incelenmiştir Bakteriyolojik Su Analiz Durumu Alınan Numune Uygun 13 Uygun Değil 13 0 Kimyasal Su Analiz Durumu Alınan numune sayısı Uygun 13 Uygun Değil 13 0 Havuz Kimyasalları İşyeri Sayısı Kontrol Sayısı 1 2 414 - Đlimizde Samandağ ve Hassa Đlçelerinde birer adet Kaynak Su Tesisi ile Antakya Merkez Đlçemizde 1 adet Doğal Mineralli Su mevcuttur. Yapılan Yasal Đşlem: 2 Adet Kaynak Suyu Đşletmesine her bir işletmeye 5.918YTL para cezası verilmiştir. Gıda ve Çevre Kontrol Hizmetleri Şubesi Turizm Sağlığı Hizmetleri: Turizm Sağlığı Hizmetleri; Deniz Sularından 15.Mayıs 15 Ekim tarihleri arasında 15 günlük aralıklarla toplam 26 noktadan numuneler alınmıştır.Total Koliform, Fekal Kaliform, Fekal Streptokok yönünden incelenmiştir. Sağlık Bakanlığı tarafından hazırlanan Mavi Bayrak projesi çerçevesinde belirlenen bir işletmeye Mavi Bayrak verilmiştir. Alınan numune sayısı Uygun Uygun Değil 286 285 1 R.1.2.2. Denizler Bölgemizdeki halk plajlarında Sağlık Müdürlüğü ekiplerince yapılan kontrol ve çalışmalarda halkın sağlığını tehdit edici kirliliğe rastlanmamıştır. Kanalizasyon suları denize verilmemektedir. Bölgedeki turistik tesisler ve sanayi tesisleri sularını arıtarak derin deniz deşarjı yapmaktadırlar İskenderun ve Dörtyol sahil şeridinde sanayi kuruluşları yoğun olarak, Arsuzda ise Turizm amaçlı 2. konutlar bulunmaktadır. İlimizde hiçbir belediye altyapı problemini çözmemiştir. Antakya belediyesinde arıtma tesisi mevcut olup çeşitli sebeplerden dolayı çalıştırılmamaktadır. İskenderun ilçesi Ortadoğu’ya açılan bir liman şehridir. Ayrıca Samandağ ilçemize Suriye ve açık denizlerden bırakılan katı atıklar sahil şeridini kirletmektedir. İkinci konutların bazılarında ( Sitelerden) atık sularını arıtma sistemlerinden geçirildikten sonra deşarj edilmektedirler. Arıtma sistemleri bulunmayan konutlarda çok sayıdadır. R.1.2.3. Zoonoz Hastalıklar 2008 yılı içerisinde çıkan ve devam eden zoonoz hastalıkları , sığır brucellası çamsarı köyü Kırkhan çıkış 09.06.2009 halen devam etmekte,Kuduz aşağı oba köyü Antakya , Nuhuşağı köyü Akbez Hassa , Arpahan Antakya, Ardıçlı Hassa, Yeşilova Reyhanlı, Kapı suyu Beldesi Samandağ çıkış 2008 sönüş 2009.Kuduz Güvenç Hassa çıkış 14.11.2008 halen devam etmekte. 415 2008 yılı Hatay Đli Zoonoz Hastalık Durumları Burusella Olası : 152 Kesin: 166 Kuduz Şüpheli temasa maruz kalan: 1814 Şark Çıbanı Hasta : 93 Kırım Kongo Kanamalı Ateşi Kesin Vaka: 5 Kisthidatik Vaka: 1 416 Đlimizde en sık görülen zoonoz hastalıklar • Leishmaniasis (Şark Çıbanı) : Đlimizde en sık Đskenderun ilçesinin Konacık, Höyük ve Hatun köyleri ile Kırıkhan ilçesinin Kurtlusoğuksu bölgelerinde görülmektedir. Hastalık daha çok Ekim-Şubat dönemlerinde tanı almaktadır. • Brucelloz: Hastalık daha çok Kırıkhan, Kumlu, Reyhanlı bölgelerinde daha çok kırsalda gözlenmektedir. Hastalık hayvansal ürünlerin pişirilmeden yenmesi sonucunda bulaşabilmektedir. • Kuduz Riskli Temas: Yaz aylarında özellikle okulların tatile girmesiyle birlikte hayvan ısırıklarında artış olmaktadır. Ancak sağlık kurumlarında alınan tedbirler sayesinde yüksek ısırık vakalarına rağmen ilimizde kuduz hastalığına rastlanmamaktadır. R.1.3. Gıda Hijyeni GIDA ĐMAL YERLERĐ KONTROLÜ KONTROLEDĐLEN UYGUN UYGUNDEĞĐL 5627 5429 198 TABLO 146 GIDA ĐLE ĐLGĐLĐ DENETĐMDE UYGULANACAK ESASLAR VE YAPILACAK ĐŞLEMLER a). Bu kontroller esnasında öncelikle işletmelerin Gayri Sıhhi Müessese Yönetmeliği ile Umumi Hıfzısıhha Kanununda belirtilen asgari teknik ve hijyenik şartlara uygunluğu incelenerek şüphe edilen durumlarda Laboratuar teyidi için usulüne uygun numuneler alınacaktır. b). Dayanıklı ve ambalajlı gıda ve halk sağlığını ilgilendiren eşya ve levazımın kontrolü özellikle üretim hazırlama ve depolama yerlerinde, (Fabrika, başbayii) dayanıksız çabuk bozulabilen gıda maddelerinin kontrolü ise üretim ve hazırlama yerleri ile birlikte satış yerlerinde yapılacaktır. c). Duyusal muayeneler sonucunda sağlığa zarar verecek derecede bozulmuş oldukları tespit edilenler hakkında Gıda Maddeleri Tüzüğünün 711. Maddesi, taklit veya tağşiş olduğu tespit edilen gıda maddeleri ve halk sağlığını ilgilendiren eşya ve levazım için Gıda Maddeleri Tüzüğünün 710. Maddesi uygulanacaktır. 417 d). Gerek duyusal muayenelerde ve gerekse laboratuar analizleri sonucunda tespit edilen bozukluklardan ıslahı mümkün olanların eksiklerinin giderilmesi için işletmeye belli bir süre verilerek, yazılı uyarıda bulunulacaktır. Ancak uyarı sonunda gerekli düzeltmeler yerine getirilmediği taktirde yasal işlem yapılacaktır. e). Yetersiz ve dengesiz beslenmeye bağlı hastalıklar ve beslenme sorunlarının tespiti ile gıda zehirlenmeleri ve gıdalarla bulaşan hastalıklar yönünden yapılan kontrollerde vakanın özelliğine göre laboratuar ve ilgili kuruluşlarla işbirliği yapılarak belirlenecek, çalışma esaslarına göre hareket edilecektir. f). Tüketicilerin hizmet kapsamı içine giren konularda yapacakları şikayet ve ihbarlar öncelikle değerlendirilecek ve tüketicilerin işbirliğini temin amacı ile yapılan işlemlerde sonuç hakkında ilgililere bilgi verilecektir. g). Gıda Kontrol Hizmetlerinde gerek ikilemeleri önlemek ve böylece imalatçı ve satıcının tedirginliğine mani olmak ve gerekse hizmette etkinliği sağlamak bakımından Belediye bulunan yerlerde Belediye Teşkilatı ile sıkı işbirliği yapılacaktır. Bunun için; Sağlık ocaklarınca oluşturulacak Saha Gıda Kontrol Ekiplerince Belediyesi bulunan yerlerde Belediye görevlilerinin de bulundurulması temin edilecektir. Gerektiğinde kontrollerde uygun bulunmayan işletmelerin cezalandırılmasında Belediye yasalarından istifade etme imkanlarının kullanılması sağlanacaktır. KONTROL SAYISI 21061 GIDA SATIŞ YERLERĐ UYGUN UYGUN DEĞĐL 20293 768 TABLO 147 GIDA MADDELERĐNDEN NUMUNE ALMA ESASLARI VE SIKLIĞI Sağlık Bakanlığı tarafından Gıda Maddeleri Tüzüğüne uygun olarak çıkarılan 389 sayılı gıda maddeleri ve sulardan numune alma rehberinden yararlanılacaktır. 1.Gıda maddelerinden her 100 kişiye 1 numune olacak şekilde alınacaktır. Örneğin 10.000 nüfuslu bir sağlık ocağı bölgesinden alınacak numune sayısı 100 adet olacaktır. 2. Alınan numuneler + 5 C derecede muhafaza edilecek veya laboratuara hemen gönderilecektir. 3. Yeddi emine alınan numuneler için numune alma tutanağında bu durum mutlaka belirtilecektir. 418 4. Numuneler alınırken imal yerinin adresi veya imalatı yapan şahsın adresi tutanakta belirtilecektir. Bilhassa gıda maddesi satışı yapan yerlerde bu hususlara mutlaka dikkat edilecektir. GIDA NUMUNESĐ NUMUNE SAYISI GMT’YE UYGUN UYGUN DEĞĐL NUMUNE SAYISI GMT’YE UYGUN UYGUN DEĞĐL 339 157 182 764 696 68 TABLO 148 R.1.4. Aşılama Çalışmaları Yaş gruplarına göre yapılan aşılar ve sayıları; 0-6 yaş grubu: DaBT-IPV-Hib aşısı dört doz (2,4,6,18.aylar) Oral polio iki doz (6 ve 18. Aylarda) BCG bir doz (2.ayda) KKK bir doz (12. Aydan itibaren) Hepatit üç doz (doğumda, 1. ve 6.aylarda) Okul aşıları: a-ilköğretim 1. sınıf, Td bir doz Oral polio bir doz KKK bir doz b- ilköğretim 8. sınıf, Td bir doz 15–49 YAŞ KADIN GRUBU; Td beş doz Yetişkin (Risk gruplarına) ; Td beş doz Hepatit üç doz 419 Hac ve umre aşısı; Menenjit bir doz Oral polio bir doz Aşı çalışmalarının yapıldığı birimler; Sağlık evi Sağlık ocağı Hastane Diyaliz merkezleri HATAY GENELĐ YILLARA GÖRE AŞI ORANLARI DaBT-ĐPA- Hib HEPATĐT- B KKK B.C.G. 100 94 97 93 98 100 1. AŞI 2. AŞI 3.AŞI 1. AŞI 2. AŞI 3.AŞI 2007 97 96 94 98 99 2008 100 99 100 97 96 2000 YILI ULUSAL AŞI GÜNLERĐ ÇALIŞMALARI ( Çocuk Felci Hastalığını Eradike Etmek Đçin Yapılan Polio Aşılama Çalışmaları ) 1. TUR YAŞ GURUBU HEDEF NÜFUS YAPILAN AŞI 0 YAŞ 27408 27700 101.07 1 YAŞ 27408 26304 95.97 2 YAŞ 27408 27953 101.99 3 YAŞ 27408 28380 103.55 4 YAŞ 27408 29919 109.16 TOPLAM 137040 140256 102.35 420 AŞILAMA ORANI(%) 2. TUR YAŞ GURUBU HEDEF NÜFUS YAPILAN AŞI AŞILAMA ORANI(%) 0 YAŞ 27408 28523 104.07 1 YAŞ 27408 26542 96.84 2 YAŞ 27408 28536 104.12 3 YAŞ 27408 28736 104.85 4 YAŞ 27408 30637 111.78 TOPLAM 137040 142974 104.33 TABLO 149 2001 YILI ULUSAL AŞI GÜNLERĐ ÇALIŞMALARI 1.TUR YAŞ GURUBU HEDEF NÜFUS YAPILAN AŞI AŞILAMA ORANI(%) 0 YAŞ 27980 27696 98.98 1 YAŞ 27980 27876 99.63 2 YAŞ 27980 28295 101.13 3 YAŞ 27980 29340 104.86 4 YAŞ 27980 29280 106.58 TOPLAM 139900 143027 102.23 2.TUR YAŞ GURUBU HEDEF NÜFUS YAPILAN AŞI 0 YAŞ 27980 28488 101.81 1 YAŞ 27980 27498 98.27 2 YAŞ 27980 28349 101.31 3 YAŞ 27980 29423 105.15 4 YAŞ 27980 30015 107.27 TOPLAM 139900 143773 102.76 TABLO 150 421 AŞILAMA ORANI(%) SAĞLIK OCAKLARINDA YAPILAN ÇOCUKLUK ÇAĞI AŞI TAKVĐMĐ 2.ayın sonu 3.ayın sonu 4.ayın sonu 9.ayın sonu 16-24 ay BCG I DBT I II III R Oral Polio I II III R Đlkokul Lise 1 5 R Kızamık I Td R R + TT Hepatit B Đlkokul 1 + + I II III TABLO 151 422 HATAY ĐLĐ 1999 YILI RUTĐN AŞILAMA ÇALIŞMALARI 28975 I II 28327 III 27473 I 28975 II 28327 III 27473 Kızamık Aşısı I 27157 BCG Aşısı I 29543 I 2608 II 2529 III 1769 Difteri Boğmaca Tetanoz Polio Aşısı Hepatit B Aşısı Td Aşısı 760 TT ( Okul ) 15783 TT ( Diğer Tetanoz ) 39619 Gebe Tetanoz 11762 TABLO 152 423 HATAY ĐLĐ 1999 YILI RUTĐN AŞI ORANLARI AŞI ADI HEDEF NÜFUS YAPILAN AŞI AŞI ORANI ( % ) DBT I 27698 28975 104 DBT II 27698 28327 102 DBT III 27698 27473 99 POLĐO I 27698 28975 104 POLĐO II 27698 28327 102 POLĐO III 27698 27473 99 BCG 27698 29543 106 KIZAMIK 27698 27157 98 HEPATĐT B I 27698 2608 9 HEPATĐT B II 27698 2529 9 HEPATĐT B III 27698 1769 6 TABLO 153 2000 YILI RUTĐN AŞILAMA ÇALIŞMALARI I 29178 II 28087 III 27212 I 29178 II 28087 III 27212 Kızamık Aşısı I 26019 BCG Aşısı I 27052 I 27643 II 26665 III 23348 Difteri Boğmaca Tetanoz Polio Aşısı Hepatit B Aşısı Td Aşısı 81281 TT ( Okul ) 26066 TT ( Diğer Tetanoz ) 51507 TABLO 154 424 HATAY ĐLĐ 2000 YILI RUTĐN AŞI ORANLARI AŞI ADI HEDEF NÜFUS YAPILAN AŞI AŞI ORANI ( % ) DBT I 27408 29178 106.4 DBT II 27408 28087 102.4 DBT III 27408 27212 99.2 POLĐO I 27408 29178 106.4 POLĐO II 27408 28087 102.4 POLĐO III 27408 27212 99.2 BCG 27408 27052 98.7 KIZAMIK 27408 26019 94.9 HEPATĐT B I 27408 27643 100.8 HEPATĐT B II 27408 26665 97.2 HEPATĐT B III 27408 23348 85.1 TABLO 155 2001 YILI RUTĐN AŞILAMA ÇALIŞMALARI 29540 I Difteri Boğmaca Tetanoz II 28758 III 27737 I 29540 II 28758 III 27737 Kızamık Aşısı I 27490 BCG Aşısı I 28986 I 28622 II 27891 III 25456 Polio Aşısı Hepatit B Aşısı Td Aşısı 39577 TT ( Okul ) 18497 TT ( Diğer Tetanoz ) 43233 TABLO 156 425 HATAY ĐLĐ 2001 YILI RUTĐN AŞI ORANLARI HEDEF NÜFUS(12 AYLIK) YAPILAN AŞI AŞI ADI AŞI ORANI ( % ) DBT I 27408 29540 107 DBT II 27408 28758 104 DBT III 27408 27737 101 POLĐO I 27408 29540 107 POLĐO II 27408 28758 104 POLĐO III 27408 27737 101 BCG 27408 28986 105 KIZAMIK 27408 27490 100 HEPATĐT B I 27408 28622 104 HEPATĐT B II 27408 27891 101 HEPATĐT B III 27408 25456 92 TABLO 157 TABLO 158 2002 YILI AŞI SONUÇLARI ÇĐZELGESĐ YAŞ GRUPLARINA GÖRE YAPILAN AŞI DOZLARI DĐFTERĐ Uygu lama AŞI TETANOZ 1-4 YAŞ 5-9 YAŞ (O-11 Ay) (12-59 Ay) TOPLAM II 1494 1494 III 1414 1414 1410 R 1410 5802 TOPLAM DBT 1484 1484 II 1494 1494 III 1414 1414 I AŞISI 15 YAŞ VE ÜZERĐ 1484 AŞISI POLĐO 10-14 YAŞ 1484 I BOĞMACA YAŞ R 1410 1619 3029 7421 TOPLAM POLĐO 426 KIZAMIK 1542 I AŞISI 1542 16 R 1572 1588 3130 TOPLAM KIZAMIK PPD BCG 1342 I AŞISI 1342 1572 R 1572 2914 TOPLAM BCG 1467 1467 II 1511 1511 III 1501 1501 HEPATĐT -B I AŞISI 4479 TOPLAM HB 1530 Td AŞISI 956 2486 TT (Okul) 52 DĐĞER TETANOZ GEBE 15-49 YAŞ KADIN TETANOZ 87 105 125 125 431 675 GEBE DEĞĐL 556 54 610 TT2 333 5 338 TT3 8 TT1 8 AŞISI TOPLAM TT 897 427 59 1756 R.1.5. Bebek Ölümleri ĐL GENELĐNDE BEBEK ÖLÜMLERĐNĐN YILLARA GÖRE DEĞĐŞĐM HIZI 2007 YILI VERĐLERĐ ÖLÜM NEDENLERĐ 0. gün 1-2 gün 3-6 gün 7-28 gün 29.364 gün Masere Ölü Doğum 29 Taze Ölü Doğum 15 Doğum Travması 0 1 0 0 0 Konjenital Anomali 28 7 10 1 18 KKH 4 3 9 7 4 Prematürite 34 25 14 14 0 Özel Durumlar(HF,RDS,Mekonyum) 8 Perinatal Asfiksi 3 9 2 3 Sepsis 0 0 2 5 4 ASYE 0 1 0 3 8 Đshal 0 0 0 0 1 Menenjitler 0 0 0 0 0 IVH 0 0 0 0 0 Diğer 2 8 6 6 21 Neonatal Tetanos 0 0 0 0 0 Meningokok enf. Ve diğer 0 0 0 0 0 Maling hastalık 0 0 0 0 0 Kazalar 0 0 0 0 1 Toplam 123 54 43 39 57 428 BEBEK ÖLÜMLERĐ-2002 1997 1998 1.246.693 1999 2000 2001 2002 1.263.570 1.278.332 1.294.820 1.293.551 GENEL NÜFUS 1.240.449 HANE SAYISI 236.115 240.736 254.577 251.755 260.268 262711 HANE BAŞINA NÜFUS 5 5 5 5 5 4.9 15-49 YAŞ KADIN SAYISI 338.767 342055 347.461 351.494 358.344 358.958 CANLI DOĞUM SAYISI 18.876 18.847 17.579 18.683 17.250 16.142 GENEL DOĞURGANLIK HIZI ‰ 56 ‰55.1 ‰49.63 ‰53.1 ‰48 ‰45 KABA DOĞUM HIZI ‰15 ‰15.12 ‰13.67 ‰14.6 ‰13.3 ‰12.4 BEBEK SAYISI 27.741 28.471 27.774 28.395 28.382 26.285 ÖLEN BEBEK SAYISI 348 289 208 235 209 155 BEBEK ÖLÜM HIZI ‰18 ‰24.34 ‰12 ‰12.5 ‰12.12 ‰10 TOPLAM ÖLÜM SAYISI 1.753 1.669 1.348 1.521 1.496 1.570 KABA ÖLÜM HIZI ‰1 ‰1,3 ‰1,34 ‰1.18 ‰1.4 ‰1,2 ÖLEN ANNE SAYISI 9 4 7 12 9 39 ANA ÖLÜM HIZI ‰oo47.6 ‰oo21,2 ‰oo39.6 ‰oo64 ‰oo52.2 ‰oo242 DÜŞÜK SAY. 1.149 787 657 684 567 514 DÜŞÜK HIZI ‰59 ‰40 ‰26 ‰36 ‰32 ‰50 TABLO 159 429 ANTAKYA KURUM Ölü Doğum Hızı (1000'de) Perinatal Ölüm Hızı (1000'de) Erken Neonatal Ölüm Hızı (1000'de) Geç Neonatal Ölüm Hızı (1000'de) Neonatal Ölüm Hızı (1000'de) Post Neonatal Ölüm Hızı (1000'de) Bebek Ölüm Hızı (1000'de) Antakya Merkez 1 Nolu 0 0 0 0 0 14,42 14,42 Antakya Merkez 2 Nolu 8,37 8,37 0 0 0 4,18 4,18 Antakya Merkez 3 Nolu 10,1 20,2 10,1 0 10,1 3,37 13,47 Antakya Merkez 4 Nolu 2,64 10,55 7,92 2,64 10,55 0 10,55 Antakya Merkez 5 Nolu 6,01 6,01 0 0 0 0 0 Antakya Merkez 6 Nolu 6,9 10,34 3,45 0 3,45 6,9 10,34 Antakya Merkez 7 Nolu 0 0 0 0 0 6,49 6,49 Antakya Merkez 8 Nolu 0 0 0 0 0 29,41 29,41 Antakya Avsuyu 0 0 0 0 0 0 0 Antakya Bohşin _ _ _ _ _ _ _ Antakya Bahçeköy 0 0 0 0 0 0 0 Antakya Çekmece 10,36 10,36 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 25,64 25,64 10,87 10,87 0 0 0 10,87 10,87 Antakya Ekinci 0 0 0 0 0 0 0 Antakya Gümüşgöze 0 0 0 0 0 0 0 Antakya Güzelburç 0 8,13 8,13 0 8,13 16,26 24,39 18,69 18,69 0 0 0 0 0 Antakya Karaali 0 0 0 0 0 0 0 Antakya Karlısu 42,86 71,43 28,57 0 28,57 42,86 71,43 Antakya Kisecik 0 10,53 10,53 0 10,53 0 10,53 Antakya Kuzeytepe 0 0 0 0 0 17,54 17,54 Antakya Madenboyu 0 0 0 0 0 0 0 6,13 6,13 0 6,13 6,13 0 6,13 Antakya Narlıca 0 0 0 0 0 0 0 Antakya Odabaşı 0 0 0 0 0 9,26 9,26 Antakya Oğlakören 0 0 0 0 0 0 0 Antakya Subaşı 0 0 0 0 0 0 0 22,03 22,03 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 8,85 8,85 Antakya Demirköprü Antakya Dursunlu Antakya Harbiye Antakya Mücahitler Antakya Serinyol 70. Yıl Antakya Şenköy 430 Antakya Toygarlı 0 0 0 0 0 0 0 Antakya Turunçlu 0 0 0 0 0 17,86 17,86 Antakya Üzümdalı 13,25 26,49 13,25 0 13,25 0 13,25 Antakya Yeşilpınar 9,8 19,61 9,8 0 9,8 0 9,8 10,2 10,2 0 0 0 0 0 27,03 27,03 0 0 0 0 0 Antakya Merkez 9 Nolu 0 0 0 0 0 0 0 Antakya Anayazı 0 0 0 0 0 10 10 6,01 8,81 2,8 0,4 3,21 4,21 7,41 Antakya Küçükdalyan Antakya Paşaköy İLÇE TOPLAMI TABLO 160 ERZĐN KURUM Ölü Doğum Hızı (1000'de) Altınözü Merkez Perinatal Ölüm Hızı (1000'de) Erken Neonatal Ölüm Hızı (1000'de) Geç Neonatal Ölüm Hızı (1000'de) Neonatal Ölüm Hızı (1000'de) Post Neonatal Ölüm Hızı (1000'de) Bebek Ölüm Hızı (1000'de) 5,05 5,05 0 0 0 0 0 Altınözü Boynuyoğun 0 10,87 10,87 0 10,87 65,22 76,09 Altınözü Altınkaya 0 0 0 0 0 0 0 Altınözü Yiğityolu 0 0 0 0 0 12,2 12,2 Altınözü Büyükburç 0 0 0 0 0 0 0 Altınözü Yolağzı 0 4,42 4,42 13,27 17,7 17,7 35,4 Altınözü Hacıpaşa 0 0 0 0 0 0 0 1,1 3,31 2,21 3,31 5,52 12,15 17,68 İLÇE TOPLAMI İL TOPLAMI 6,81 9,97 3,16 1,05 4,21 5,39 9,6 TABLO 161 BELEN KURUM Ölü Doğum Hızı (1000'de) Perinatal Ölüm Hızı (1000'de) Erken Neonatal Ölüm Hızı (1000'de) Geç Neonatal Ölüm Hızı (1000'de) Neonatal Ölüm Hızı (1000'de) Post Neonatal Ölüm Hızı (1000'de) Bebek Ölüm Hızı (1000'de) Belen Merkez 1 Nolu 23,08 34,62 11,54 0 11,54 7,69 19,23 Belen Merkez 2 Nolu 0 0 0 0 0 0 0 Belen Merkez 3 Nolu 8,85 8,85 0 0 0 0 0 18,28 26,11 7,83 0 7,83 5,22 13,05 İLÇE TOPLAMI TABLO 162 431 YAYLADAĞ ıKURUM Ölü Doğum Hızı (1000'de) Perinatal Ölüm Hızı (1000'de) Erken Neonatal Ölüm Geç Neonatal Ölüm Hızı (1000'de) Hızı (1000'de) Neonatal Ölüm Hızı (1000'de) Post Neonatal Ölüm Hızı (1000'de) Bebek Ölüm Hızı (1000'de) Yayladağı Merkez 0 0 0 0 0 0 0 Yayladağı Karaköse 0 0 0 0 0 0 0 Yayladağı Kışlak 0 0 0 0 0 0 0 Yayladağı Yeditepe 0 40 40 40 80 40 120 İLÇE TOPLAMI 0 3,55 3,55 3,55 7,09 3,55 10,64 TABLO 163 SAMANDAĞ KURUM Ölü Doğum Hızı (1000'de) Perinatal Ölüm Hızı (1000'de) Erken Neonatal Ölüm Hızı (1000'de) Geç Neonatal Ölüm Hızı (1000'de) Neonatal Ölüm Hızı (1000'de) Post Neonatal Ölüm Hızı (1000'de) Bebek Ölüm Hızı (1000'de) Samandağ Merkez 1 Nolu 7,58 15,15 7,58 0 7,58 0 Samandağ Merkez 2 Nolu 0 0 0 4,48 4,48 0 4,48 Samandağ Değirmenbaşı 0 0 0 0 0 0 0 Samandağ Karaçay 0 0 0 0 0 0 0 Samandağ Tekebaşı 0 0 0 0 0 0 0 Samandağ Teknepınar 0 0 0 0 0 0 0 Samandağ Koyunoğlu 8,47 8,47 0 8,47 8,47 0 8,47 0 0 0 0 0 0 0 6,1 12,2 6,1 0 6,1 6,1 12,2 49,59 49,59 0 0 0 0 0 Samandağ Sutaşı 0 0 0 0 0 0 0 Samandağ Mağaracık 0 0 0 0 0 0 0 Samandağ Mızraklı 0 0 0 0 0 0 0 İLÇE TOPLAMI 7,26 8,87 1,61 1,61 3,23 0,81 4,03 Samandağ Yaylıca Samandağ Tavla Samandağ Uzunbağ TABLO 164 432 7,58 REYHANLI Ölü Doğum Hızı (1000'de) KURUM Perinatal Ölüm Hızı (1000'de) Erken Neonatal Ölüm Hızı (1000'de) Geç Neonatal Ölüm Hızı (1000'de) Neonatal Ölüm Hızı (1000'de) Post Neonatal Ölüm Hızı (1000'de) Bebek Ölüm Hızı (1000'de) Reyhanlı 70. Yıl 0 0 0 0 0 6,71 6,71 Reyhanlı Dr.Gani Bahadırlı 0 0 0 0 0 0 0 Reyhanlı Konuk 0 0 0 0 0 0 0 Reyhanlı Nuri Filiz Bahadır 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1,45 1,45 İLÇE TOPLAMI TABLO 165 KUMLU KURUM Ölü Doğum Hızı (1000'de) Perinatal Ölüm Hızı (1000'de) Erken Neonatal Ölüm Hızı (1000'de) Geç Neonatal Ölüm Hızı (1000'de) Neonatal Ölüm Hızı (1000'de) Post Neonatal Ölüm Hızı (1000'de) Bebek Ölüm Hızı (1000'de) Kumlu Merkez 0 26,09 26,09 0 26,09 5,8 31,88 Kumlu Akpınar 0 0 0 0 0 17,54 17,54 0 22,39 22,39 0 22,39 7,46 29,85 İLÇE TOPLAMI TABLO 166 KIRIKHAN KURUM Ölü Doğum Hızı (1000'de) Perinatal Ölüm Hızı (1000'de) Erken Neonatal Ölüm Hızı (1000'de) Geç Neonatal Ölüm Hızı (1000'de) Neonatal Ölüm Hızı (1000'de) Post Neonatal Ölüm Hızı (1000'de) Bebek Ölüm Hızı (1000'de) Kırıkhan Merkez 1 Nolu 0 0 0 0 0 3,17 3,17 Kırıkhan Merkez 2 Nolu 0 0 0 0 0 3,69 3,69 Kırıkhan Çamsarı 0 0 0 0 0 0 0 Kırıkhan Ceylanlı 20 20 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 24,39 73,17 48,78 0 48,78 0 48,78 0 0 0 30,3 30,3 30,3 60,61 1,42 2,83 1,42 0,71 2,12 3,54 5,67 Kırıkhan Muratpaşa Kırıkhan Saylak Kırıkhan Kurtlusoğuksu İLÇE TOPLAMI TABLO 167 433 ĐSKENDERUN KURUM Ölü Doğum Hızı (1000'de) Perinatal Ölüm Hızı (1000'de) Erken Neonatal Ölüm Hızı (1000'de) Geç Neonatal Ölüm Hızı (1000'de) Neonatal Ölüm Hızı (1000'de) Post Neonatal Ölüm Hızı (1000'de) Bebek Ölüm Hızı (1000'de) İskenderun Merkez 1 Nolu 0 0 0 0 0 0 0 İskenderun Merkez 2 Nolu 21,08 24,1 3,01 0 3,01 0 3,01 İskenderun Merkez 3 Nolu 0 0 0 0 0 0 0 İskenderun Merkez 4 Nolu 0 0 0 0 0 0 0 İskenderun Merkez 5 Nolu 0 2,45 2,45 0 2,45 4,9 7,35 İskenderun Denizciler 19,08 26,72 7,63 0 7,63 19,08 26,72 İskenderun Nardüzü 0 37,74 37,74 0 37,74 0 37,74 İskenderun Bekbele 25,25 25,25 0 0 0 0 0 İskenderun Azganlık 0 0 0 0 0 0 0 İskenderun Uluçınar 0 0 0 0 0 0 0 İskenderun Sarıseki 16,13 32,26 16,13 0 16,13 16,13 32,26 İskenderun Karayılan 23,26 23,26 0 0 0 23,26 23,26 İskenderun Höyük 0 0 0 0 0 0 0 İskenderun Madenli 0 0 0 9,09 9,09 18,18 27,27 İskenderun Şarkkonak 0 11,7 11,7 0 11,7 11,7 23,39 9,26 18,52 9,26 0 9,26 0 9,26 0 0 0 0 0 13,16 13,16 21,28 21,28 0 0 0 0 0 İskenderun Konacık 0 16,95 16,95 0 16,95 0 16,95 İskenderun Ücgüllük 0 0 0 0 0 37,04 37,04 İskenderun Merkez 6 Nolu (Hacı Şerif Tosyalı) 14,13 17,67 3,53 0 3,53 0 3,53 0 0 0 0 0 0 0 8,29 12,26 3,98 0,33 4,31 5,3 9,61 İskenderun Gözcüler İskenderun Akçalı İskenderun Güzelköy İskenderun Merkez 7 Nolu (Organize Sanayi) İLÇE TOPLAMI TABLO 168 434 HASSA KURUM Ölü Doğum Hızı (1000'de) Perinatal Ölüm Hızı (1000'de) Erken Neonatal Ölüm Hızı (1000'de) Geç Neonatal Ölüm Hızı (1000'de) Neonatal Ölüm Hızı (1000'de) Post Neonatal Ölüm Hızı (1000'de) Bebek Ölüm Hızı (1000'de) Hassa Merkez 0 0 0 0 0 67,8 67,8 Hassa Söğüt 0 0 0 0 0 0 0 Hassa Akbez 7,09 7,09 0 7,09 7,09 7,09 14,18 Hassa Aktepe 0 0 0 0 0 0 0 Hassa Küreci _ _ _ _ _ _ _ Hassa Ardıçlı 17,54 17,54 0 0 0 0 0 8,77 8,77 0 2,92 2,92 14,62 17,54 İLÇE TOPLAMI TABLO 169 ERZĐN KURUM Ölü Doğum Hızı (1000'de) Perinatal Ölüm Hızı (1000'de) Erken Neonatal Ölüm Hızı (1000'de) Geç Neonatal Ölüm Hızı (1000'de) Neonatal Ölüm Hızı (1000'de) Post Neonatal Ölüm Hızı (1000'de) Bebek Ölüm Hızı (1000'de) Erzin Merkez 1 Nolu 0 0 0 17,24 17,24 0 17,24 Erzin Merkez 2 Nolu 24 24 0 0 0 0 0 Erzin Merkez 3 Nolu 0 0 0 0 0 13,7 13,7 9,55 9,55 0 6,37 6,37 3,18 9,55 İLÇE TOPLAMI TABLO 170 DÖRTYOL KURUM Perinatal Ölüm Hızı Erken Neonatal Ölüm Geç Neonatal Ölüm Hızı (1000'de) Hızı (1000'de) (1000'de) Ölü Doğum Hızı (1000'de) Neonatal Ölüm Hızı (1000'de) Post Neonatal Ölüm Hızı (1000'de) Bebek Ölüm Hızı (1000'de) Dörtyol Merkez 1 Nolu 0 4,93 4,93 0 4,93 0 4,93 Dörtyol Merkez 2 Nolu 37,88 37,88 0 0 0 7,58 7,58 Dörtyol Merkez 3 Nolu (Fatma Đlhan) 6,99 6,99 0 13,99 13,99 13,99 27,97 Dörtyol Merkez 4 Nolu 5,41 5,41 0 0 0 10,81 10,81 Dörtyol Altınçağ 18,35 27,52 9,17 0 9,17 0 9,17 Dörtyol Kuzuculu 5,85 17,54 11,7 0 11,7 23,39 35,09 Dörtyol Payas 1 Nolu 15,31 15,31 0 5,1 5,1 20,41 25,51 Dörtyol Payas 2 Nolu 3,7 3,7 0 3,7 3,7 0 3,7 Dörtyol Yeşilköy 11,7 17,54 5,85 0 5,85 11,7 17,54 Dörtyol Yeniyurt 58,82 58,82 0 0 0 44,12 44,12 Dörtyol Karakese 9,8 9,8 0 0 0 0 0 7,58 7,58 0 0 0 7,58 7,58 Dörtyol Payas 3 Nolu 435 20 26,67 6,67 0 6,67 0 6,67 13,86 16,64 2,77 1,85 4,62 9,24 13,86 Dörtyol Merkez 5 Nolu (Haruntaş) ĐLÇE TOPLAMI TABLO 171 R.1.6. Ölümlerin Hastalık, Yaş ve Cins Gruplarına Göre Dağılımı Đlimiz genelinde 2007 yılı ölümlerin sebepleri ve yaş gruplarına göre dağılımı Hatay Đl Sağlık Müdürlüğü verileri doğrultusunda Tabloda çıkarılmıştır. BÜTÜN ÖLENLERĐN YAŞ VE CĐNS GURUPLARINA GÖRE DAĞILIMI YAŞ 0-7 GÜN 8-28 GÜN 29-364 GÜN 1-4 YAŞ 5-9 YAŞ CĐNS E K E K E K E K E SAYI 69 37 18 16 40 37 24 14 4 10-14 YAŞ 15-24 YAŞ 25-44 YAŞ 45-49 YAŞ K E K E K E K E K 1 7 9 12 12 44 17 31 11 156 133 511 551 916 436 50-64 YAŞ E K 65+ YAŞ E K TOPLAM E K 838 İLÇE İSKENDERUN KIRIKHAN KUMLU REYHANLI SAMANDAĞ YAYLADAĞI İL : 22 68,00 Kad. Top. 20,00 Top. 46 10 Kad. Erk. 10 6,00 Top. Erk. 3 Kad. 28,00 Top. 3 11 Kad. Erk. 17 19,00 Top. Erk. 11 Kad. 4,00 Top. 8 2 Kad. Erk. 2 0 Yaş Erk. Cins Hatay T.C. Sağlık Bakanlığı 1-4 Yaş 3,00 2 1 1,00 1 0 1,00 0 1 1,00 0 1 4,00 1 3 0,00 0 0 5-9 Yaş 0,00 0 0 1,00 1 0 1,00 1 0 0,00 0 0 1,00 0 1 0,00 0 0 10-14 Yaş 1,00 0 1 1,00 1 0 0,00 0 0 0,00 0 0 1,00 0 1 0,00 0 0 437 15-24 Yaş 4,00 4 0 1,00 0 1 1,00 0 1 1,00 0 1 1,00 0 1 1,00 0 1 25-44 Yaş 12,00 4 8 4,00 1 3 5,00 0 5 1,00 1 0 0,00 0 0 4,00 1 3 45-49 Yaş 1 0 7,00 3 4 5,00 1 4 1,00 0 1 0,00 0 0 4,00 2 2 1,00 BÜTÜN ÖLENLERĐN YAŞ GRUPLARI VE CĐNSĐYETE GÖRE DAĞILIMI-102 50-64 Yaş 82,00 29 53 27,00 9 18 10,00 5 5 3,00 2 1 16,00 8 8 4,00 1 3 65+ Yaş 220,00 94 126 116,00 59 57 22,00 14 8 6,00 1 5 92,00 43 49 29,00 10 19 TOPLAM 65,00 73,00 43,00 15,00 28,00 397,00 158,00 239,00 176,00 83,00 93,00 47,00 23,00 24,00 40,00 15,00 25,00 138,00 Tarih:OCAK, 2008 - ARALIK, 2008 Sayfa No: İL TOPLAMI ALTINÖZÜ ANTAKYA BELEN DÖRTYOL ERZİN HASSA 195 151 346,00 Kad. Top. 21,00 Top. Erk. 10 Kad. 94,00 Top. 11 44 Kad. Erk. 50 5,00 Top. Erk. 3 Kad. 35,00 Top. 2 16 Kad. Erk. 19 10,00 Top. Erk. 4 Kad. 36,00 Top. 6 15 Kad. Erk. 21 Erk. 31,00 11 20 1,00 1 0 7,00 2 5 1,00 1 0 7,00 2 5 1,00 1 0 4,00 0 4 5,00 3 2 0,00 0 0 0,00 0 0 1,00 1 0 1,00 0 1 0,00 0 0 0,00 0 0 6,00 3 3 0,00 0 0 1,00 1 0 0,00 0 0 0,00 0 0 0,00 0 0 2,00 1 1 438 18,00 8 10 1,00 0 1 6,00 3 3 1,00 1 0 1,00 0 1 0,00 0 0 0,00 0 0 63,00 24 39 0,00 0 0 19,00 8 11 2,00 1 1 13,00 6 7 1,00 0 1 2,00 2 0 38,00 17 21 2,00 1 1 8,00 4 4 1,00 1 0 7,00 3 4 0,00 0 0 2,00 1 1 299,00 111 188 1,00 0 1 75,00 38 37 9,00 2 7 49,00 14 35 11,00 2 9 12,00 1 11 1046,00 489 557 31,00 14 17 242,00 121 121 17,00 5 12 182,00 80 102 36,00 18 18 53,00 30 23 1852,00 817,00 1035,00 57,00 26,00 31,00 452,00 221,00 231,00 37,00 15,00 22,00 295,00 121,00 174,00 59,00 25,00 34,00 111,00 50,00 61,00 ÇOCUK ÖLÜMLERĐ-2002 Đlçe; ANTAKYA KURUM Yaş Grupları 0-4 Yaş Nüfus 1-4 Yaş Ölüm Sayısı Ölüm Hızı (1000'de) Nüfus Ölüm Sayısı Ölüm Hızı (1000'de) Antakya Merkez 1 Nolu 1921 3 1,56 1526 0 0 Antakya Merkez 2 Nolu 2853 1 0,35 2254 0 0 Antakya Merkez 3 Nolu 2016 4 1,98 1633 0 0 Antakya Merkez 4 Nolu 2323 6 2,58 1869 2 1,07 Antakya Merkez 5 Nolu 3670 0 3011 Antakya Merkez 6 Nolu 1919 3 1,56 1521 0 0 Antakya Merkez 7 Nolu 1279 2 1,56 1071 1 0,93 Antakya Merkez 8 Nolu 185 1 5,41 158 0 0 Antakya Avsuyu 596 0 0 494 0 0 Antakya Bohşin 385 0 315 Antakya Bahçeköy 342 0 0 278 0 0 Antakya Çekmece 1161 0 0 929 0 0 Antakya Demirköprü 590 1 1,69 463 0 0 Antakya Dursunlu 557 1 1,8 451 0 0 Antakya Ekinci 921 0 0 741 0 0 Antakya Gümüşgöze 790 0 0 634 0 0 Antakya Güzelburç 840 5 5,95 672 2 2,98 Antakya Harbiye 2831 0 0 2314 0 0 Antakya Karaali 387 0 0 310 0 0 Antakya Karlısu 408 6 14,71 310 1 3,23 Antakya Kisecik 593 1 1,69 474 0 0 Antakya Kuzeytepe 546 1 1,83 437 0 0 Antakya Madenboyu 327 0 0 249 0 0 Antakya Mücahitler 1213 2 1,65 955 1 1,05 Antakya Narlıca 1684 0 1279 Antakya Odabaşı 784 1,28 632 Antakya Oğlakören 483 0 385 0 1049 0 856 0 Antakya Subaşı 1 439 0 0 0 0 0 Antakya Serinyol 70. Yıl 1219 0 0 966 0 0 Antakya Şenköy 891 1 1,12 736 0 0 Antakya Toygarlı 420 0 0 334 0 0 Antakya Turunçlu 498 1 2,01 395 0 0 Antakya Üzümdalı 796 2 2,51 630 0 0 Antakya Yeşilpınar 604 1 1,66 493 0 0 Antakya Küçükdalyan 685 0 0 554 0 0 Antakya Paşaköy 251 1 3,98 196 1 5,1 0 1557 Antakya Merkez 9 Nolu 1880 Antakya Anayazı ĐLÇE TOPLAMI 0 768 1 1,3 611 0 0 40665 45 1,11 32693 8 0,24 TABLO 172 İLÇE : ALTINÖZÜ KURUM Yaş Grupları 0-4 Yaş Nüfus 1-4 Yaş Ölüm Sayısı Ölüm Hızı (1000'de) Nüfus Ölüm Sayısı Ölüm Hızı (1000'de) Altınözü Merkez 2126 0 0 1760 0 0 Altınözü Boynuyoğun 1216 7 5,76 1041 0 0 Altınözü Altınkaya 1537 0 0 1208 0 0 Altınözü Yiğityolu 587 1 1,7 482 0 0 Altınözü Büyükburç 260 0 197 Altınözü Yolağzı Altınözü Hacıpaşa İLÇE TOPLAMI 0 1362 10 7,34 1098 2 1,82 487 0 0 392 0 0 7575 18 2,38 6178 2 0,32 TABLO 173 440 İLÇE : YAYLADAĞI KURUM Yaş Grupları 0-4 Yaş Nüfus 1-4 Yaş Ölüm Sayısı Ölüm Hızı (1000'de) Nüfus Ölüm Sayısı Ölüm Hızı (1000'de) Yayladağı Merkez 707 0 0 601 0 0 Yayladağı Karaköse 448 0 0 360 0 0 Yayladağı Kışlak 328 0 0 282 0 0 Yayladağı Yeditepe 292 3 10,27 256 0 0 1775 3 1,69 1499 0 0 İLÇE TOPLAMI TABLO 174 İLÇE : SAMANDAĞ KURUM Yaş Grupları 0-4 Yaş Nüfus 1-4 Yaş Ölüm Sayısı Ölüm Hızı (1000'de) Nüfus Ölüm Sayısı Ölüm Hızı (1000'de) Samandağ Merkez 1 Nolu 3673 1 0,27 2887 0 0 Samandağ Merkez 2 Nolu 1536 1 0,65 1186 0 0 Samandağ Değirmenbaşı 552 0 0 453 0 0 Samandağ Karaçay 1088 0 0 881 0 0 Samandağ Tekebaşı 1265 0 0 925 0 0 Samandağ Teknepınar 295 0 0 226 0 0 Samandağ Koyunoğlu 550 1 1,82 430 0 0 Samandağ Yaylıca 290 0 0 220 0 0 Samandağ Tavla 904 2 2,21 710 0 0 Samandağ Uzunbağ 657 0 0 534 0 0 1033 0 0 742 0 0 Samandağ Mağaracık 814 0 0 686 0 0 Samandağ Mızraklı 529 0 0 432 0 0 13186 5 0,38 10312 0 0 Samandağ Sutaşı İLÇE TOPLAMI TABLO 175 441 İLÇE : REYHANLI KURUM Yaş Grupları 0-4 Yaş Nüfus 1-4 Yaş Ölüm Sayısı Reyhanlı 70. Yıl 2655 Reyhanlı Dr.Gani Bahadırlı Ölüm Hızı (1000'de) Ölüm Sayısı Ölüm Hızı (1000'de) 0,38 2147 1783 0 1415 0 Reyhanlı Konuk 1497 0 1207 0 Reyhanlı Nuri Filiz Bahadır 2152 0 1720 0 0,12 6489 İLÇE TOPLAMI 1 Nüfus 8087 1 0 0 0 0 TABLO 176 İL : İLÇE : KUMLU KURUM Yaş Grupları 0-4 Yaş Nüfus 1-4 Yaş Ölüm Sayısı Ölüm Hızı (1000'de) Nüfus Ölüm Sayısı Ölüm Hızı (1000'de) Kumlu Merkez 2228 13 5,83 1783 2 1,12 Kumlu Akpınar 370 1 2,7 293 0 0 2598 14 5,39 2076 2 0,96 İLÇE TOPLAMI TABLO 177 442 ĐSKENDERUN KURUM Yaş Grupları 0-4 Yaş Nüfus 1-4 Yaş Ölüm Sayısı Ölüm Hızı (1000'de) Nüfus Ölüm Sayısı Ölüm Hızı (1000'de) İskenderun Merkez 1 Nolu 1300 0 0 1091 0 0 İskenderun Merkez 2 Nolu 2328 1 0,43 1926 0 0 İskenderun Merkez 3 Nolu 1896 2 1,05 1553 2 1,29 İskenderun Merkez 4 Nolu 1938 1 0,52 1615 1 0,62 İskenderun Merkez 5 Nolu 2854 4 1,4 2343 1 0,43 İskenderun Denizciler 1543 8 5,18 1226 1 0,82 İskenderun Nardüzü 352 2 5,68 284 0 0 İskenderun Bekbele 1128 0 0 884 0 0 İskenderun Azganlık 239 0 0 181 0 0 İskenderun Uluçınar 545 0 0 457 0 0 İskenderun Sarıseki 446 2 4,48 382 0 0 İskenderun Karayılan 289 1 3,46 233 0 0 İskenderun Höyük 355 0 247 İskenderun Madenli 675 3 4,44 513 0 0 2146 4 1,86 1637 0 0 İskenderun Gözcüler 708 1 1,41 554 0 0 İskenderun Akçalı 680 1 1,47 560 0 0 İskenderun Güzelköy 302 0 0 240 0 0 İskenderun Konacık 402 3 7,46 350 2 5,71 İskenderun Ücgüllük 475 2 4,21 391 0 0 İskenderun Merkez 6 Nolu (Hacı Şerif Tosyalı) 2604 1 0,38 2116 0 0 İskenderun Merkez 7 Nolu (Organize Sanayi) 3942 1 0,25 3159 1 0,32 27147 37 1,36 21942 8 0,36 İskenderun Şarkkonak İLÇE TOPLAMI 0 TABLO 178 443 KIRIKHAN İLÇE : KURUM Yaş Grupları 0-4 Yaş Nüfus 1-4 Yaş Ölüm Sayısı Ölüm Hızı (1000'de) Nüfus Ölüm Sayısı Ölüm Hızı (1000'de) Kırıkhan Merkez 1 Nolu 5416 4 0,74 4398 1 0,23 Kırıkhan Merkez 2 Nolu 3539 1 0,28 2832 0 0 Kırıkhan Çamsarı 769 4 5,2 633 4 6,32 Kırıkhan Ceylanlı 322 0 0 255 0 0 Kırıkhan Muratpaşa 793 0 634 Kırıkhan Saylak 474 2 4,22 378 0 0 Kırıkhan Kurtlusoğuksu 258 2 7,75 203 0 0 11571 13 1,12 9333 5 0,54 İLÇE TOPLAMI 0 TABLO 179 İLÇE : HASSA KURUM Yaş Grupları 0-4 Yaş Nüfus Hassa Merkez 1-4 Yaş Ölüm Sayısı Ölüm Hızı (1000'de) Nüfus Ölüm Sayısı Ölüm Hızı (1000'de) 1349 5 3,71 1096 1 0,91 Hassa Söğüt 336 0 0 287 0 0 Hassa Akbez 1135 3 2,64 930 1 1,08 Hassa Aktepe 2077 0 0 1686 0 0 Hassa Küreci 480 1 2,08 389 1 2,57 Hassa Ardıçlı 993 0 0 747 0 0 6370 9 1,41 5135 3 0,58 İLÇE TOPLAMI TABLO 180 444 İLÇE : ERZĐN KURUM Yaş Grupları 0-4 Yaş Nüfus 1-4 Yaş Ölüm Sayısı Ölüm Hızı (1000'de) Nüfus Ölüm Sayısı Ölüm Hızı (1000'de) Erzin Merkez 1 Nolu 1384 2 1,45 1124 0 0 Erzin Merkez 2 Nolu 1296 0 0 1070 0 0 Erzin Merkez 3 Nolu 1188 1 0,84 927 0 0 3868 3 0,78 3121 0 0 İLÇE TOPLAMI TABLO 181 İLÇE : DÖRTYOL KURUM Yaş Grupları 0-4 Yaş Nüfus 1-4 Yaş Ölüm Sayısı Ölüm Hızı (1000'de) Nüfus Ölüm Sayısı Ölüm Hızı (1000'de) Dörtyol Merkez 1 Nolu 1419 3 2,11 1169 2 1,71 Dörtyol Merkez 2 Nolu 1633 2 1,22 1350 0 0 Dörtyol Merkez 3 Nolu (Fatma İlhan) 1138 4 3,51 928 0 0 Dörtyol Merkez 4 Nolu 1252 2 1,6 1042 0 0 Dörtyol Altınçağ 592 1 1,69 468 0 0 Dörtyol Kuzuculu 1178 6 5,09 989 0 0 Dörtyol Payas 1 Nolu 1297 5 3,86 1060 0 0 Dörtyol Payas 2 Nolu 1779 3 1,69 1419 2 1,41 Dörtyol Yeşilköy 1030 3 2,91 836 0 0 Dörtyol Yeniyurt 366 3 8,2 305 0 0 Dörtyol Karakese 749 0 0 595 0 0 Dörtyol Payas 3 Nolu 844 1 1,18 673 0 0 Dörtyol Merkez 5 Nolu (Haruntaş) 794 1 1,26 645 0 0 14071 34 2,42 11479 4 0,35 İLÇE TOPLAMI TABLO 182 445 İLÇE : BELEN KURUM Yaş Grupları 0-4 Yaş Nüfus 1-4 Yaş Ölüm Sayısı Ölüm Hızı (1000'de) Nüfus Ölüm Sayısı Ölüm Hızı (1000'de) Belen Merkez 1 Nolu 1425 5 3,51 1139 0 0 Belen Merkez 2 Nolu 127 0 0 107 0 0 Belen Merkez 3 Nolu 686 0 0 558 0 0 TABLO 183 R.1.7. Aile Planlaması Çalışmaları Đlimiz genelinde aile planlaması çalışmalarında kullanılan yöntemler ve kişilerin bu konuda eğitilme durumları ile eğitim çalışmaları hakkındaki veriler aşağıdaki tabloda çıkarılmıştır. 2007 YILI ĐL GENELĐNDE AP ÇALIŞMALARINDA KULLANILAN YÖNTEMLER VE KĐŞĐLERĐN BU KONUDA EĞĐTĐLME DURUMLARI ĐLE EĞĐTĐM ÇALIŞMALARI 15-49 YAŞ KADIN SAYISI 744298 HAP 36463 CONDOM 66481 ENJEKSĐYON 4043 RĐA 99152 DERĐ ALTI ĐMPLANTI 936 TÜPLĐGASYON 26245 VAZEKTOMĐ 360 DĐĞER ETKĐLĐ YÖNT.(KADIN KONDOKMU,DĐYAFRAM,NORPLANT) 1733 ETKĐSĐZ YÖNTEM KULLANANLAR 147856 YÖNTEM KULLANMAYANLAR 307996 YIL ĐÇĐNDE AÇS/AP KONUSUNDA YAPILAN 54451 HALK EĞĐTĐMĐ VE HĐZMET ĐÇĐ EĞĐTĐMLERĐN SEANS SAYISI 446 HATAY PROFĐLĐ Nüfus 1.293.551 Yüzölçümü 5.393 Đlçe Sayısı 12 Toplam Erkek Nüfusu 652587 Toplam Kadın Nüfusu 642233 15-49 Yaş Kadın 358.344 0-4 Yaş Nüfus 141891 0 Yaş nüfus 28.382 Nüfus Artış Hızı (Binde) %1.03 Kaba Doğum Hızı (Binde) %o 14.61 Doğurganlık Hızı (Binde) %o53.14 Anne Ölüm Hızı (Yüzbinde) %000254 Bebek ölüm hızı (Binde) %0 12.58 TABLO 184 TÜRKĐYE PROFĐLĐ Demoğrafik Göstergeler Birim Toplam Nüfus Bin kişi Yıllık Nüfus Artış Hızı 1996 2000 62.697 66.833 Yüzde 1.68 1.50 Kaba Doğum Hızı Binde 22.0 20.5 Kaba Ölüm Hızı Binde 6.5 6.4 Toplam Doğurganlık Hızı Çocuk Sayısı 2.55 2.33 Bebek Ölüm Hızı Binde 42.2 35.3 Yıllık Doğum Sayısı Bin kişi 1.379 1.370 Yıllık Ölüm Sayısı Bin kişi 408 431 TABLO 185 447 AVRUPA ÜLKELERĐ TEMEL SAĞLIK GÖSTERGELERĐ Ülke Đngiltere Nüfus (000) Kaba Doğum Hızı(%0) Ana Ölüm Hızı (%0) Bebek Ölüm Hızı (%0) 58,258 1,8 9 7 8,780 2,1 7 5 15,503 1,6 12 7 Danimarka 5,181 1,7 9 7 Yunanistan 10,451 1,4 10 9 Türkiye 61,945 3,2 180 58 Đsveç Hollanda TABLO 186 15-49 Yaş Kadın izlem Çalışmaları: Nüfusun yaklaşık.%45 ini oluşturan bu grup geçmiş yıllarda 3 kez izlenirken, 1997 yılından itibaren yılda 2 kez izlenmesi ve böylece gebe olanların tespiti , aile planlaması yöntem kullanımı ve diğer sağlık sorunlarının erken tanınması gereklidir. Bu çalışmalar şubemizce izlenmekte ve denetlenmektedir. Birinci basamak sağlık kuruluşlarının 1998 yılı kadın izlem sayısı 40147 dir. Ocak 1999 Kasım 1999 tarihleri arasında izlem sayısı 58520 dir.2000 yılında ise 29749 kadın izlemi yapılmıştır.2001 yılında 44964 kadın izlenmiştir.2002 Yılında 33344 kadın izlenmiştir. Gebe ve Loğusa Đzlemi Çalışmaları: Tespit edilen gebelerin gebelik süresince izlemleri sağlık kurumlarındaki Ebe,Hemşirelerle yapılmakta ve şubemizce denetlenmektedir.1998 yılında 63600 gebe izlenmiştir. Ocak 1999 Kasım 1999 tarihleri arasında 59790 gebe izlenmiştir.2000 yılında 19442 gebe tespit edilmiştir ve 63403 izlem yapılmıştır.2001yılında 14710 gebe tespit edilmiştir ve 58976 gebe izlenmiştir.2002 yılında 15590 gebe tespit edilip 49785 gebe izlenmiştir. Bebek ve Çocuk Đzlem Çalışmaları: Bebek ve Çocuk izlemleri büyüme gelişmenin takibi açısından önemlidir. Bu çerçeve sağlık ocakları ve AÇS merkezlerinin yürüttüğü çalışmalar şubemizce takip edilmekte 1998 yılında 109.896 bebek ve 177.072 çocuk izlemi yapılmıştır. Ocak 1999 ve Kasım1999 tarihleri arasında 16983 bebek 83151 çocuk izlenmiştir.2000 yılında 98845 bebek ve 118139 çocuk izlemi yapılmıştır.2001 yılında 80258 bebek ve 92958 çocuk izlenimi yapılmıştır.2002 yılında 26231 bebek tespit edilip 89543 bebek izlenmiştir ve 112314 çocuk tespit edilip 192214 çocuk izlenmiştir. 448 Aile Planlaması Çalışmaları: Đlimizde aile planlaması çalışmaları personel eğitimi,halk eğitimi ve diğer yandan lojistik destek sağlanarak etkin aile planlaması yöntemlerinin kullanımının arttırılması çalışmaları sürdürülmektedir. Etkin aile planlaması yöntemleri; RĐA,HAP,KONDOM,NORPLANT ,DEPO-PROVERA kadın ve erkek için cerrahi sterilizasyon yöntemleridir. Đlimizde etkin aile planlaması yöntemleri kullanma oranı 1999 yılı için yaklaşık % 41 olup, bu oranın yükseltilmesi için çalışmalar yürütülmektedir.2000 yılında etkili yöntem kullanma oranı % 59’a çıkmıştır.1998 yılında 9837 kişiye RĐA takılmış,12457 kişiye HAP,23973 kişiye KONDOM dağıtılmış, 726 kadına TÜP LĐGASYON uygulanmıştır.1999 yılında 8942 kişiye RĐA takılmış , 11394 kişiye HAP , 21855 kişiye KONDOM dağıtılmış ,602 kişiye TÜP LĐGASYON uygulanmıştır, 476 kişiye RAHĐM TAHLĐYESĐ yapılmıştır.2000 yılında 8266 kişiye RĐA takılmış,12472 kişiye HAP,22773 kişiye CONDOM dağıtılmıştır,438 kişiye RAHĐM TAHLĐYESĐ uyğulanmıştır.768 kişiye TÜPLĐGASYON yapılmıştır.2001 yılında 9475 kişiye Ria takılmış,10698 kişiye Hap,26079 kişiye Kondom dağıtılmıştır.4012 kişiye Enjeksiyon,477 kişiye Rahim Tahliyesi uygulanmıştır896 kişiye Tüplüğasyon yapılmıştır.2002 yılında 7922 kişiye Hap,16122 kişiye kondom dağıtılmıştır.6898 kişiye Ria takılmış,2936 kişiye Enjeksiyon uygulanmış,861 Kişiye Tüplüğasyon Uygulanmış ve 382 kişiye rahim tahliyesi yapılmıştır. Aile planlaması çalışmaları 1996 1997 RĐA Ünitesi Sayısı 77 80 Sterilizasyon 496 Kürtaj 2002 1999 2000 2001 97 100 100 100 564 726 602 768 896 861 502 489 443 476 438 477 382 Takılan RĐA 11.368 10.778 9837 8942 8266 9475 6898 Condom Kullanan 23.097 24.492 23.973 21855 22773 26079 0 0 0 0 0 4012 2936 Hap Kullanan 13.483 12.896 12.457 11394 12472 10698 7922 AP Eðitimi (kişi) 178.855 188.987 188.987 3 197120 9113 15-49 Yaş Kad.Say. 194.907 338.767 338.767 335123 Enjeksiyon 1998 TABLO 187 449 351494 358344 100 16122 639 358344 Fenilketonüri Tarama Proğramı Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı Ve Hastalıkları Ana bilim Dalı Metabolizma bölümü ile Fenilketonüri Tarama proğramı çalışmaları ilimiz hastaneleri ve birinci basamak sağlık kuruluşları ile koordineli olarak sürdürülmektedir. Özel filtre kağıtları Hacettepe Üniversitesinden temin edilip kurumlara dağıtımı yapılmakta ve bütün kurumların kan örneği alması için gereken çalışmalar devam etmektedir. 1997 de çalışmalara aynı şekilde devam edilip, personele yönelik hizmetiçi eğitimler düzenlenmiş ayrıca ilimizde yürütülmekte olan BEĐ ve 11 il projesi eğitimlerinde de konu olarak işlenmiş eksiklikleri giderilmesi konusunda eğitim verilmiş uygun alınan kan örneği % sinin daha da yükseltilmesi hedeflenmiştir. Y IL L AR A G Ö RE F ENĐL KET ONÜRĐ T AR AM A PRO GR AM I VERĐL ERĐ: YIL DOĞUM SAYISI ÖRNEK SAYISI ÖRNEK ORANI% FKÜ+HPA+GHP 1995 19604 1889 9.6 1 1996 19135 2433 12.7 2 1997 18.876 10285 54.4 2 1998 18.847 15.946 82 2 1999 17579 14.151 84 2 2000 18678 15.615 83.6 4 2001 18615 16271 87.4 4 2002 14768 15645 95.51 5 TABLO 188 450 Y IL L AR A G Ö RE DOĞ UM VE F ENĐLKET O NÜRĐ SAY IS AL D AĞ IL IM L ARI GRAFĐK 35 ĐYOTLU TUZ PROĞRAMI: Çocuklarda geri zekalılığa ,büyüme gelişme geriliği ve guatra neden olan iyot eksikliğinin önlenmesi için halkın iyotlu tuz kullanımını artırmaya yönelik eğitim programı ilimizde başlatılmıştır. Bu amaçla hazırlanan broşürlerin bütün sağlık kurumlarına dağıtımı sağlanmış ve halk eğitimlerinde kullanılmaya başlanmıştır. Güvenli Annelik Programı : Đlimizde yürütülmemektedir. Gecekonduda Sağlıklı Yaşam Projesi: Đlimizde yürütülmemektedir Büyüme ve Gelişmenin Đzlenmesi Programı: Bebek ve çocuk izlem çalışmaları kapsamında yürütülmektedir. RAHĐM ĐÇĐ ARAÇ UYGULAMA SERTĐFĐKA PROGRAMI Đlimizde iki merkezde Ebe-Hemşirelere ve Hekimlere Aile Planlaması bilgilerini arttırmak ve Rahim Đçi Araç Uygulama eğitimi verilmektedir. 451 Đlimizde Bulunan Eğitim Merkezleri Antakya Doğumevi AÇS/AP Eğitim Merkezi Đskenderun AÇS/AP Eğitim Merkezi RĐA KURSUNA ALINAN PERSONEL SAYISI: 1998 1999 2000 2001 2002 2007 2008 2009 Doktor 6 9 3 8 3 1 3 1 Ebe-Hemşire 9 13 9 7 9 18 18 9 TABLO 189 ANNE SÜTÜ VE BEBEK DOSTU HASTANELER PROJESĐ: Anne sütü bebek beslenmesi için en ideal besin olup,bebeklerin ilk altı ayda sadece anne sütü ile beslenmesi gereklidir.Bu amaçla annelerin ve anne adaylarının eğitilmesi ve bebek doğar doğmaz anne yanına verilerek anne sütü ile beslenmesinin sağlanması için sağlık ocakları,AÇS/AP Merkezleri ve doğum yapılan hastanelerdeki sağlık personeli eğitilmiştir. Bu kurallara uyan hastaneler UNĐCEF ve Sağlık Bakanlığı tarafından “bebek Dostu Hastane” ünvanı ile ödüllendirilmektedir. Hatay’da bu ünvanı alan hastaneler şunlardır. *Antakya Doğum Ve Çocuk Bakımevi *Đskenderun Doğum Ve Çocuk Bakımevi Bu projenin sağlık ocaklarına da uygulanması için 2001 yılı Ekim ayından itibaren çalışmalara başlanmıştır. Hizmetiçi eğitim verildikten sonra gerekli şartları yerine getiren sağlık ocakları ‘Bebek Dostu Sağlık Ocağı’ ünvanı ile ödüllendirilecektir. Bugüne kadar merkez sağlık ocaklarından 30 ebe-hemşire eğitime alınmıştır. ĐSHAL VE AKUT SOLUNUM YOLU HASTALIKLARI KONTROLÜ PROGRAMI: Bebeklik ve çocukluk çağında en çok ölüme yol açan hastalıklardan ishalin önlenmesi ve ağızdan sıvı tedavisi için ORS paketlerinin kullanılmasının yaygınlaştırılması, Akut solunum yolu 452 enfeksiyonlarının erken tanınması ve tedavisi için Penicilin kullanılması , böylece bebek ölüm hızının düşürülmesi amaçlanmıştır.Bu nedenle sağlık kurumlarındaki personel eğitimleri rutin olarak devam etmektedir. FORM 103 VERĐLERĐ: YIL Đshal Vaka Sayısı Dağıtılan ORS Zatürre Vaka Sayısı 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 21316 5247 **4458 3990 1554 118 8402 7107 7149 6545 2939 238 42 162532 3540* *2551 1373 1545 628 739 TABLO 190 NOT: **ĐSHALLĐ SAYISI ORS DAĞITILAN KĐŞĐ SAYISIDIR. KONTRASEPTĐF MALZEME DAĞITIMI PROĞRAMI Tüm Kurumlar 3 ayda bir ziyaret edilerek ; ellerindeki mevcut ve kullandıkları aile planlaması malzemeleri tespit edilmekte ve buna göre gereken malzeme desteği sağlanmaktadır. Böylece aile planlaması hizmeti almak amacıyla sağlık kurumuna başvuran kişi, istediği yöntemi kurumda bulabilmekte ,malzeme açısından herhangi bir sıkıntı çekilmemektedir. AÇS/AP Şubesine ait veriler bilgisayara yüklenmiş ve kayıtlar ve malzeme durumu bu şekilde takip edilmektedir. Ambarda bulunan malzemeler son kullanma tarihleri göz önünde bulundurularak kurumlara dağıtımları yapılmaktadır. AĐLE PLANLAMASI ÇALIŞMALARI: SARF EDĐLEN MALZEME YIL RĐA HAP KONDOM ENJEKSĐYON 1994 12002 36886 345776 1995 11440 36019 325603 1996 11300 31719 346263 1997 10778 29841 377139 1998 9837 28692 376877 1999 8942 23995 335985 2000 8266 22377 333131 2001 7329 17887 316013 2724 2002 7159 11389 227135 2938 TABLO 191 453 SARF EDĐLEN MALZEME DURUMU GRAFĐK 37 YARARLANANKĐŞĐSAYISI YIL RĐA HAP KONDOM ENJEKSĐYON 1994 11884 14915 18085 1995 11440 8635 21180 1996 11368 13483 23097 1997 10778 12896 24492 1998 9837 12457 23973 1999 8942 11394 21855 2000 8266 12472 22773 2001 7329 10158 20935 2723 2002 6898 7922 16122 2936 TABLO 192 454 GRAFĐK 36 DAĞITILAN MALZEME SAYISI YIL RĐA HAP KONDOM ENJEKSĐYON 1994 10050 40800 386000 1995 10013 29500 240000 1996 9857 28200 350600 1997 11635 31700 389500 1998 10995 29800 377600 1999 8942 23995 335985 2000 8266 22377 333131 2001 8888 14050 310480 4922 2002 6307 13611 221806 1449 TABLO 193 GRAFĐK 38 455 Anne Ölümlerinin Araştırılması Bakanlığımızın başlatmış olduğu bu projenin öncelikli eğitim çalışmaları , Genel Müdürlüğümüz personelinin de katılmasıyla ŞUBAT 1997 tarihinde ilimizde başlatılmıştır. Đlimizde mevcut resmi ve özel hastanelerin düzenlemiş olduğu aylık bildirim formları tanzim edilerek her ay sonu bakanlığımıza gönderilmektedir. Neonatal Resusitasyon Programı 2000 yılında başlayan bu programın hedefi, hastanelerin kadın doğum ve çocuk servislerindeki personel ile tüm sağlık ocaklarındaki doğum yaptıran personelin yenidoğan canlandırması konusunda eksiklerinin giderilmesi ve sağlık personelinin yetersizliği nedeniyle meydana gelen bebek ölümlerinin azaltılmasıdır.Bugüne kadar 3 defa NRP eğitimi yapılmıştır.5 kadın doğum uzmanı, 7 çocuk uzmanı, 2 anestezi uzmanı,26 pratisyen hekim, 35 ebe,2 hemşire, 2 anestezi teknisyeni eğitime alınmıştır.2425-26 Aralık 2001 tarihlerinde Đskenderun Doğumevinde yeni bir eğitim yapılmıştır. Ebehemşire ve anestezi teknisyeni olmak üzere 20 kişiye eğitim verilmiştir. 2002 YILI ĐLÇELERE GÖRE AĐLE PLANLAMASI YÖNTEMLERĐ Hap Đlçe % Etkisiz Yönt. % Kondom Enjeksiyon. Ria % % % Tüpl. Diger Et.Yöntem Vaz.% % Yayladağı 13,75 43,36 19,26 2,34 19,53 0.02 1,77 0 Samandağ 8,50 45,61 13,71. 1,07 28,41 0.01 2,69 0,01 10,08 36,08 11,63 3,13 36,39 0. 2,70 0 5,78 27,38 7,25 0,04. 44,79 0 4,44 0,03 13,89 27,25 22,33 1,50 30,28 1,11 3,50 0,14 Đskenderun 9,07 37,22 17,40 2,99 26,55 0 6,77 0 Hassa 6,26 63,41 14,77 2,79 10,31 0. 2,46 0 Erzin 10,18 27,11 17,35 3,02 34,63 0 7,68 0.02 Dörtyol 7,16 35,54 15,61 1,34 32,93 0.01 7,41 0 Belen 4,12 28,35 25,11 1,72 32,97 0 7,69 0,03 Antakya 7,40 38,61 12,18 1,62 32,97 0,30 5,40 0,06 Altınözü 3,92 51,47 7,03 5,90 27,38 4,20 0,10 Đl Toplamı 8,47 38,17 15,09 2,29 30,46 5,30 0,04 Reyhanlı Kumlu Kırıkhan 0 0,18 TABLO 194 456 R.2. ÇEVRE KĐRLĐLĐĞĐ VE ZARARLARINDAN OLUŞAN SAĞLIK RĐSKLERĐ R.2.1. Kentsel Hava Kirliliğinin insan Sağlığı Üzerine Etkileri R.2.2. Su Kirliliğinin insan Sağlığı Üzerine Etkileri R.2.3. Atıkların insan Sağlığı Üzerine Etkileri R.2.4. Gürültünün insan Sağlığı Üzerine Etkileri R.2.5. Pestisitlerin insan Sağlığı Üzerine Etkileri R.2.6. iyonize Radyasyondan Korunma Not: Yukardaki konular ile ilgili bilgiler ana başlıklarda verilmiştir. (R) SAĞLIK VE ÇEVRE KAYNAK • Hatay Đl Sağlık Müdürlüğü Bilgi Đşlem ve Sağ.Đst.Şb.Md. 457 S.ÇEVRE EĞĐTĐMĐ S.1. KAMU KURULUŞLARININ ÇEVRE EĞĐTĐMĐ ĐLE ĐLGĐLĐ FAALĐYETLERĐ Her yıl 5-11 Haziran Dünya Çevre Günü kutlama haftasında müdürlüğümüzce de çevre haftası kutlama proğramları hazırlanmakta, kentin muhtelif yerlerinde uyarıcı pankartlar asılarak hafta boyunca çeşitli etkinlikler ve eğitici konuşmalar yapılmaktadır. Okullarda Çevre konusunda çeşitli kompozisyon yarışmaları düzenlenmektedir. Ayrıca müdürlüğümüz Đl Milli Eğitim Müdürlüğü ile koordineli olarak il merkezindeki okullara çevre bilincini aşılamak için eğitici konuşmalar düzenlemektedir. S.2. ÇEVRE ĐLE ĐLGĐLĐ GÖNÜLLÜ KURULUŞLAR VE FAALĐYETLERĐ S.2.1. Çevre Vakıfiarı Đlimizde gönüllü çevre vakıfları yoktur. Sadece Hatay Valiliğine bağlı Çevre Koruma Vakfı bulunmaktadır. S.2.2. Çevre Dernekleri ADI Antakya Çevre Koruma Derneği Đskenderun Çevre Koruma Derneği Samandağ Çevre Koruma Derneği Harbiye Çevre Koruma Derneği Kavaslı Çevre Koruma Derneği Dörtyol Çevre Koruma Derneği Arsuz Çevre Koruma Derneği Erzin Çevre Koruma Derneği TEMA Đl Temsilciliği (Antakya) TEMA Đl Temsilciliği (Đskenderun) 458 ANTAKYA ÇEVRE KORUMA DERNEĞĐ Yedek bir dünyamız, yedek bir ANTAKYA'mız olmadığını farkeden dernek kurucu üyelerimiz 14 kişi ile faaliyetlerine başlamışlardır. Đlk kez Ocak 1990'da toplanan üyeler Antakya ve çevresinde, doğal çevrenin korunmasından, sağlıklı yaşamaya elverişli bir ortam sağlamaktan yola çıkarakl, bataklıkların kurutulması, sivrisinek ve karasinekle mücadele edilmesi, kara, hava ve deniz , (çevre) kirlenmesinin önlenmesi, gürültü ile mücadele edilmesi, yeşil alanların, tarihi alanlarımızın korunması ve geliştirilmesi, insan sağlığına zarar verici her çeşit şartların ortadan kaldırılması ve iyileştirlmesini amaç edilmiştir. Bugün 276 üyemiz mevcuttur. Üyelerimizle yukarıda saydığımız amaçların gerçekleşmesi doğrultusunda derneğimizde, toplantılar, gösteriler, geziler, bilimsel çalışmalar ve sergiler düzenlemekteyiz. Ayrıca yaptığımız çalışmaların sonucu arşivler oluşturmakta, plan ve projeler yapmakta ve yarışmalar açmaktayız. Kısacası amacımız; çevreyi korumak, iyileştirmek, geliştirmek ve çevre eğitimine de katkıda bulunmaktır. Hedefimiz ilerideki nesle temiz hava, temiz toprak, temiz su yani yaşanabilir bir ortam bırakmaktır. Zaten yukarıdaki amblemimizde bulunan GÖKKUŞAĞI temiz havayı, dalgalı çizgiler temiz suyu, GÜNEŞ parıltılı bir dünyayı, zeytin dalları yeşil alanları ve bütün bunları avuçlayan ĐKĐ EL çevremizi koruyacağımızı simgelemektedir. Dernek üyelerimiz arasında çeşitli meslek ve yaş gruplarından kişiler bulunmaktadır. Neden bunlardan biri siz olmayasınız? Her meslek grubundaki üyemiz kendi uzmanlık dalındaki çevre konularını mini konferanslarla bize sunmaktadır. Bu da üyelerimizin bilinçlendirilip, bilgilendirilmesinde büyük rol oynamaktadır. Duyarlı olmak tek başına bir çözüm değildir. Duyarlı insanlar biraraya gelmeli, topluca ses çıkarıp yönetenlerinin alacakları kararlarda etkili olmalıdırlar. Çevre Gönüllülerini aramızda çevre adına fikir üretirken görmek istiyoruz. Bizler gelişiyoruz, sanayileşiyoruz ama TOPRAK ANA'yı çok üzüyoruz. Ona nankörlük ediyoruz. Yarın Antakya yaşanamaz bir ortama dönüşürse Anam diye sarılıp ağlamak TOPRAK ANA'yı geri getirmeyecek, o çoktan yitip gitmiş olacak. ĐSKENDERUN ÇEVRE KORUMA DERNEĞĐ Đskenderun Çevre Koruma Derneği, 1986 yılında kurulmuş olup, 15 yılı aşkın bir süredir, Đskenderun ve çevresinde çevre koruma amaçlı çalışmalar yapan gönüllü bir kuruluştur. Derneğin amacı ve bu amacın gerçekleştirilmesi için neler yapılabileceği dernek tüzüğümüzde şu cümlelerle ifade edilmiştir: Đskenderun ve çevresinde, doğal çevrenin ve doğal yaşamın korunması, canlıların sağlıklı yaşamına zarar veren her türlü çevre sorunu ile mücadele etmek, bu konularda gerektiğinde ulusal ve uluslararası çevre kuruluşları ile bilgi alış verişinde bulunarak, bilgilendirme ve bilinçlendirme çalışmaları yapmaktır. Bu bağlamda ; a- Deniz kirliliği ile mücadele etmek, b- Hava kirliliği ile mücadele etmek, c- Toprak kirliliği ile mücadele etmek, d- Gürültü kirliliği ile mücadele etmek, e- Yeşil alanların korunması, geliştirilmesi, ağaçlandırılması, f- Tarihi ve kültürel varlıklarımız ile doğal güzelliklerimizin korunması, ulusal ve uluslararası düzeyde tanıtımı, 459 g- Çevreye ilişkin olumsuzluklarda, ilgililerin uyarılması ve kamuoyu oluşturulması, h- Çevre ile uyumlu sporların toplumda yaygınlaştırılması, Derneğin ana amaçlarıdır. Dernek, bu amaçların gerçekleştirilmesi için toplantılar, gösteriler, geziler, bilimsel çalışmalar yapabilir, sergiler düzenleyebilir, plan ve proje yaptırabilir, bunlar için yarışmalar açabilir, sonucunu uygulayabilir, taşınmaz mallar edinebilir ve satabilir. Dernek tüzüğümüz çerçevesinde bu güne kadar gerçekleştirilen çalışmalar şu ana baş- lıklar altında özetlenebilir: KONFERANS, SOHBET, PANEL, SERGĐ, GEZĐ v.b. ÇALIŞMALAR * Konferanslar: Seçilmiş konularda bilim adamları veya konuya ilişkin ileri derecede bilgi birikimi olan bir konferansçının davet edilerek, halka açık olarak konferans vermesi sağlanmaktadır. * Okul konferansları: Okul yönetimi ile önceden ilişki kurularak belirlenen tarihte, Dernek yönetim kurulu üyelerimizin veya üyelerimizin okullara gitmek suretiyle, seçilmiş konularda öğrencilere yönelik olarak gerçekleştirdikleri konferanslardır. * Sohbet toplantıları : Seçilmiş hedef kitlelere yönelik olarak veya hedef kitlenin çevre sorunlarına ilişkin olarak yapılıyor, karşılıklı sohbetlerle sorunlara çözüm aranıyor. (Ev hanımlarına yönelik deterjanlar konulu, Mahalle muhtarlarına yönelik mahallelerin sorunları ile ilgili olarak düzenlendi). * Paneller: Seçilmiş konularda veya bir sorunun tartışılması amacı ile konunun muhtelif yönleriyle ilgili birden fazla konuşmacının katılımı ile kapalı salonlarda veya yerel televizyonlarda canlı olarak düzenlenen halka açık toplantılar. * Sergiler: Seçilmiş konularda, açık alanlarda, kapalı salonlarda, dükkan vitrinlerinde, halkın izlemesine açık olarak gerçekleştiriliyor. (Genel olarak çevre sorunları, sigaranın sağlığa zararları, kömüre dayalı termik santralların çevreye zararları, nükleer kirliliğin çevre ve insan sağlığı üzerine olumsuz etkileri konularında düzenlendi.) * Geziler: Doğal veya turistik özelliği olan bir yöreyi tanıtmak, çevre sorunu olan veya çevre sorunu olmaya aday bir yörenin incelenmesi amacıyla halkın katılımına açık olarak yapılmakdır.(Đskenderun Taşkın Kanalı'ndaki olumsuzlukları sergilemek, Đskenderun/Arsuz arası kıyı şeridindeki yapılaşmayı gündeme getirmek, Đskenderun Demir Çelik Fabrikası arıtma tesislerini incelemek, Karatepe/Aslantaş Milli Parkı ve Açık Hava Müzesi'ni gezmek Aslantaş Hidro Elektrik Santralını incelemek amacı ile düzenlenen geziler oldu.) * Yarış ve Yarışmalar: Çevre sorunlarını gündeme getirmek veya çevreye uyumlu bir aracın kullanımını özendirmek amacı ile düzenleniyor. (Bisiklet ve Yelken Yarışları, Satranç Turnuvası, Resim ve Kompozisyon Yarışması düzenlendi.) * Dünya Çevre Günü ve Akdeniz Çevre Haftası Kutlamaları: Đskenderun Kaymakamlığı ve Derneğimizin koordinatörlüğünde, halkın, öğrencilerin ve diğer STK'ların (Sendika, Vakıf, Meslek Odası, Basın Yayın Kuruluşları, Dernekler v.b.) katılımı ile 5 Haziran Dünya Çevre Günü'nü kapsayan hafta içinde her yıl organize ediliyor. BASIN YAYIN VE KAMUOYU OLUŞTURMA ÇALIŞMALARI * Basın Bültenleri: Her hangi bir konuda görüş bildirme, bilgilendirme, duyuru veya bir sorunu kamuoyunun gündemine getirme amacı ile yerel ve ulusal basına dağıtılan yazılı metinlerden oluşmaktadır. (Çok sık ve çok sayıda gerçekleştirilmektedir.) * Đskenderun Çevre Bülteni: Derneğin parasal olanakları ölçüsünde 16 sayı yayınlayabildiğimiz 3 aylık periyodik yayın. ÖRGÜTLENME, GÖRÜŞ BĐLDĐRME VE KATILIMLAR 460 * Örgütlenme Çalışmaları: Çevre sorunlarının çözümlenmesi konusunda işbirliği, çevre sorunlarının sınır tanımazlığı özelliği, çevre sorunlarını başka platformlara taşıma gibi amaçlarla değişik tür ve boyutta yapılıyor. Bu cümleden olarak : a- Başka il ve ilçelerde de çevre koruma amaçlı derneklerin kurulmasını özendirme ve yol gösterme (10'dan fazla derneğin kuruluşuna katkıda bulunuldu.) b- Bölgemizde kurulmuş bulunan çevre koruma amaçlı derneklerle ortak çalışmalar. (Hatay, Adana, Đçel, Osmaniye, Kahramanmaraş ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nde faaliyet gösteren 21 çevre derneğinden oluşan DOĞU AKDENĐZ ÇEVRE DERNEKLERĐ (DAÇE) 10 yılı aşkın bir süredir iki aylık aralıklarla toplanıyor ve bölgesel sorunlara ortak çözüm üretiyor. c- Türkiye genelinde çevre koruma amaçlı derneklerle iletişim sağlanması ve ortak çalışmalar. (Ankara' da Gönüllü Kuruluşlar Kurultayı toplandı. Kurultayda oluşan ortak görüşler doğrultusunda, iletişim amaçlı Dünya Dostları Derneği kuruldu bölgesel sekreteryalar oluşturuldu -BAÇEP{Batı Akdeniz Çevre Platformu}, KARÇEP {Karadeniz Çevre Platformu}, AKÇEP {Akdeniz Çevre Platformu} oluşumunda derneğimiz etkin rol oynamıştır.) d- Đskenderun Körfezi Belediyeler Birliği oluşumu. (Đskenderun körfezindeki yoğun kirlenme ile mücadele konusunda körfeze sınırı olan belediyelerin ortak hareket etmesi gerektiği noktasından hareketle derneğimizin girişimiyle kurulmuştur.) * Görüş Bildirme: Bazı yasa taslakları, yönetmelik ve tarifelerin oluşturulmasında, Çevre Bakanlığı, Đskenderun Belediyesi v.b. kuruluşlar derneğimizin görüşüne başvurmaktadırlar. (Çevre Yasa Tasarısı, ÇED Yönetmeliği, Çevre Kirliliği Önleme Fonu'na katkıda bulunacak kuruluşları sınıflandırılması, Çevre Temizlik Vergisi'nde tarifeye esas olacak gurupların belirlenmesi için yazılı görüş verilmiştir.) * Katılımlar: Çevre Bakanlığı tarafından düzenlenen Çevre Şurası Hazırlık Toplantısına, 1., 2. ve 3. Çevre Şurası'na, Türkiye Çevre Vakfı tarafından düzenlenen Yuvarlak Masa Toplantıları'na, TEMA Eğitim Semineri'ne, Sivil Toplum Kuruluşları Toplantıları'na, Nükleer Karşıtı Kongre'ye ve Akkuyu Nükleer Karşıtı Şenlikleri'ne, Akdeniz Çevre Kurultayı'na, Akdeniz 1.Çevre Sorunları Sempozyumu'na dernek olarak katılınmış, çalışma guruplarında aktif rol alınmıştır. * Ortak Çalışmalar: UNEP, T.C. Çevre Bakanlığı ve Đskenderun Çevre Koruma Derneği işbirliği ile "Akdeniz Eylem Planı Đskenderun Körfezi Pilot Projesi" gerçekleştirilmiştir. UNDP desteği ile, Kuş Araştırmaları Derneği danışmanlığında Hatay'da Kuş Göçünün Önemi Projesi gerçekleştirilmektedir. DERNEK YÖNETĐM KURULU VE GÖREV BÖLÜMÜ ŞEMSĐTTĐN ESER YÖNETĐM KURULU BAŞKANI A.OKTAY DEMĐRKAN BAŞKAN YARDIMCISI AYLĐN CANPOLAT GENEL SEKRETER SELDA SEKÜÇOĞLU SAYMAN ALĐ ASLAN ÜYE RAHŞAN YILDIRIM ÜYE GALĐYE KĐREMĐTÇĐOĞLU ÜYE Đletişim Adresi : Ziya Gökalp Caddesi No: 14 - Đskenderun Telefon : 0326,6178282 Telefon ve Faks : 0326,6141031 e-posta : [email protected] 461 SAMANDAĞ ÇEVRE KORUMA VE TURĐZM DERNEĞĐ 1991 yılında Samandağ Çevre Koruma Derneği adı altında kuruldu. Derneğin adı 1994 yılında yapılan kongrede Samandağ Çevre Koruma ve Turizm Derneği olarak değiştirildi. Kurulduğundan bugüne kadar her yıl temizlik, ağaçlandırma ve eğitim kampanyalarıyla toplumda çevre bilgisinin yaygınlaşmasına katkıda bulunan derneğin ayrıca Çevre ve Turizm bülteni adı altında çıkardığı ve ücretsiz dağıtılan bir yayını var. Şimdiye kadar 20 sayısı yayınlanan bültende yerel, ulusal ve uluslararası değerde konular işlenerek duyarlılık yaratılmaya çalışılmıştır. 110 üyesi bulunan Samandağ Koruma ve Turizm derneğinin okullardaki eğitim faaliyetleri neticesinde 450 gönüllü genç üyesi bulunuyor. Okullardaki eğitim faaliyetlerinde bugüne kadar binlerce öğrenciye ulaşan dernek çevre bilincinin genç kuşaklara aktarılmasında önemli katkılar sağlamıştır. Bugüne kadar, kuş göçü ve yasa dışı kuş avcılığı, sahil kirliliği, kum talanı gibi konuların yanısıra nesli tükenmekte olan Chelonia mydas ve Caretta caretta türü deniz kaplumbağalarının korunmasına yönelik eğitim ve konferans çalışmaları yapan dernek ayrıca, çarpık yapılaşma, tarihi eserlerin korunması, çöp, atık su ve doğal yapının korunmasına yönelik faaliyetler de gerçekleştirmiştir. Uluslararası işbirliğine önem veren dernek Đtalya'da kurulu çevre örgütü Legambiente ve Hollanda'da faaliyet gösteren Zeeburg-Samandağ Vakfı ile sürekli irtibat halinde bulunmakta ve çeşitli etkinlikler gerçekleştirmektedir. Samandağ Çevre Koruma ve Turizm Derneği yurt içi faaliyet gösteren çevre dernekleriyle de ilişkilerini geliştirmektedir. Doğu Akdeniz Çevre Dernekleri (DAÇE) grubu içinde yer alan dernek anti nükleer organizasyonlara da katılım sağlamıştır. Samandağ, Koyunoğlu Beldesi S.t. Simon manastırı civarında 200 dönümlük alanda 9000 fidan dikimi gerçekleştiren dernek, deniz dibinde biriken naylon atıkların temizlenmesi için yeni bir projenin hazırlıklarını yapmaktadır. Her yıl yaz döneminde Đngilizce kursları düzenleyen dernek ayrıca resim, müzik gibi sanat dallarında ilgilenenlerin kullanımına açıktır. Dernek yönetim kurulu şu isimlerden oluşmaktadır: 1. Mişel Atik (Bşk): 512 76 16 Cep: 0532 591 64 54 2. Aydın Asiırmak (Bşk. Yrd.): 512 61 86 - 512 69 90 -512 28 71 (ev) 3. Nevide Kimyon: 512 26 68 4. Đsmail Zubari: 512 78 78 5. Sibel Kahleoğulları: 512 88 75 6. Đlhan Barutçu: 214 88 14 (5 hat) 7. Buğur Kerimoğlu: 512 86 20 Tel-fax: 0326 512 80 81 Web: http:// scevko.freeyellow.com ERZĐN ÇEVRE KORUMA DERNEĞĐ Derneğimiz 1996 yılında çevreye gönül vermiş arkadaşlarımızın katkıları ile kurulmuştur. Derneğimizin amacı bölgemizde çevrenin, doğanın ve ekolojik dengenin korunması amacına yönelik çalışmalar yapmaktır. Kuruluşundan bugüne kadar her yıl çevre halkına yönelik çeşitli bilgilendirme toplantıları ve paneller düzenlenmiştir. Bu panellere halkın çok büyük katılımı olmuştur. Euronatur (Avrupa Doğa Akademisi) ile birlikte Doğu Akdeniz'de çevre kirliliği üzerine panel düzenlenmiş ve bu konuyla ilgili 462 çeşitli çalışmalar yapılmıştır. Her yıl okul ögretmen ve öğrencilerine yönelik eğitim çalışmaları gerçekleştirilmektedir. Çevreye zarar vereceğine inandığımız ve ülkemizde birçok örneği olan termik santrallerin Çukurova, Yumurtalığa yapılmaması için tavır koyulmuş ve çevre halkının bu konuda bilinçlendirilmesine yönelik paneller, geziler düzenlenerek halkın bilinçli bir şekilde termik santrallere karşı çıkması sağlanmıştır. Doğu Akdeniz Bölgesinin Kuş Göçü Açısından Önemi Projesi içerisinde aktif bir şekilde yer alınmış, çeşitli çalışmalar yapılmıştır. Proje kapsamında özellikle pilot okul olarak seçilen 75. Yıl Đlköğretim Okulu öğretmenleri ile 6-7. sınıf öğrencilerine ve ayrıca Bahri Çelen Anadolu Lisesi öğretmen ve öğrencilerine yönelik eğitim çalışmaları gerçekleştirilmiştir. Türkiye- Almanya- Macaristan ülkeleri arasında gerçekleştirilen gençlik kampı dolayısıyla ilçemizde ağırladığımız misafir öğerencilere de eğitim çalışmaları derneğimiz tarafından verilmiştir. Derneğimiz günden güne genişlettiği faaliyetlerine Öcal Đşhanı Kat 2 de devam etmektedir. ÇETKO, 1989 yılında kuruldu. Yerel, ulusal ve evrensel boyutta çevre sorunlarını dile getirmek, baskı unsuru olmak ve tüm tüketicilerle mücadele etmek, bu arada çevrenin en önemli öğesi olan insanı bir tüketici olarak bilinçlendirmek amacını güden derneğimizin 300 kadar üyesi vardır. S.2.3. Çevreyle ilgili Federasyonlar Bu konu hakkında bilgi elde edilememiştir. (S) ÇEVRE EĞĐTĐMĐ KAYNAK • • Đl Çevre ve Orman Müdürlüğü Çalışmaları Kuş Araştırmaları Derneği Web Sitesi 463 T.ÇEVRE YÖNETĐMĐ VE PLANLAMA EĞĐTĐMĐ Çevre yönetimii optimal kaynak kullanımını çevresel zararların minimize edilmesini, insan ihtiyaçları ve doğal kaynaklar arasındaki dengeyi sağlar ve yönlendirir. Uygulama, değerlendirme ve planlama yaklaşımlarını içinde bulunduran çevre yönetimi, orta ve uzun vadeli çevre stratejilerinin gerçekçi ve tutarlı olmaını sağlar. Çevre yönetimi, temelde insan ve doğa ilişkilerini, gelişimini, nüfus artışı, ekonomik büyüme, enerji kullanımı, yaşam standartı, eğitim ve kaynaklar gibi dinamik parametrelerin etkileşimlerini ve bu konulardaki bilgileri geniş bir düşünce çerçevesinde bir arada ele alıp, bir ülkenin mevcut potansiyelinden yola çıkarak orta ve uzun vadede gerçekçi ve sağlıklı çevre politikalarının izlenmesi için stratejilerle birlikte bir çatı oluşturur. Böyle bir çatı oluştururken en önemli girdiyi Çevre Durum Raporları oluşturur. Sürdürülebilir kalkınma içerisinde ekonomik büyüme ve ekolojik dengenin birbirleriyle uyumlu ve dengeli bir biçimde çalışması sağlılı ve dinamik çevre durum raporlarının varlığıyla sıkı ilişkilidir. Çevre yönetiminde, insan faaliyetlerinin çevreye olan istenmeyen etkilerini önlemek düşüncesi optimal kaynak kullanımı ve çevresel zararların minimize edilmesi, kaynak - etki zincirinin parçalarını oluşturur. Çevre problemlerinin, birbirinden ayrılmış sorunlar olmadığı, bunların birbiriyle karşılıklı ilişki içerisinde oldukları gözardı edilmeden bütünkonular çevre yönetimi çerçevesinde birlikte değerlendirilmelidir. T.1. ÇEVRE KĐRLĐLĐĞĐNĐN VE ÇEVRESEL TAHRĐBATIN ÖNLENMESĐ Hızla artan nüfus kentleşme ve gelişen sanayi sonucu ülkelerin doğal kaynaklarını tehdit eden kirlenmeler, çevre sorunlarını 21. yüzyılın sonuna doğru insanlığın en önemli konularından biri haline getirmiştir. Havası ve suyu kirlenmemiş, toprağı bozulmamış, gürültüden ve diğer kirliliklerden uzak, temiz, güzel, yeşil ve sağlıklı bir çevre insanların en büyük isteği olmuştur. Çevreyi koruma ve çevre sorunlarını giderme çalışmalarının hareket noktası, sorunları bilmek ve tanımaktır. Bu amaçla, bu bölümde öncelikle Hatay ilinde ulaşılan çevre kirliliği ve tahribatı ile birlikte mevcut durum ortaya konulacaktır. Çevre kirliliği ve tahribatının önlenmesi ya da azaltılmasına yönelik faaliyetler, alınan tedbirler anlatılacak ve nihayet genel bir değerlendirme yapılacaktır. Đl genelindeki birinci sınıf Gayrı Sıhhi Müesseseler çevreye verdikleri atık ve atıkların tespit edilmesine, arıtma tesislerinin olup olmadığının ve atık suların hangi alıcı ortama deşarj edildiğinin araştırılmasına, görülen olumsuzlukların bir tutanakla mahallinde tespit edilmesine, fabrikaların emisyon ölçümlerinin takvimine bağlanarak periyodik ölçümlere geçilmesine Antakya - Đskenderun ve Rayhanlı çıkışlarındaki katı atıkların kaldırılmasına Mahalli Çevre Kurulu’nda karar alınmıştır. Ayrıca 6.7.1993 tarihli Mahalli Çevre Kurulu kararıyla, ilimizde hava kirliliğinin azaltılması yönünden kalitesiz ve yüksek kükürt içeren kömürlerin kullanılmasının önlenmesi amacıyla yerli kömürlere ait özellikler 464 15.7.1994 tarihinden itibaren rutubet % 18’in altında kül % 14’ün altında ham kükürt % 1.7 (maksimum), yanabilir kükürt, % 1.2 kalofirik değer 4.000 K.cal / kg (minimum) boyut 200 mm. (maksimum). Yüksek kükürt içeren petrokok yakıtının ısınmada kullanılmamasına petrokokun çimento ve kireç fabrikaları gibi sanayi sektörlerinde meskün mahaller dışında kullanılmasının sağlanmasına, 15.7.1995 tarihinden itibaren rutubet % 10’un altında, ham kükürt % 1.5 (maksimum) kriterlerinin aranarak bu kriterlerin üzerindeki ürünlerin ilimizde tüketiminin önlenmesine, birikette kullanılan petrokokun kükürtünün % 1, toplam nem en çok % 10 (+1) kalorisinin 7500 K.cal / kg olmasına, sıvı yakıt olarak % 3.5 kükürtlü 5 no’lu fuel-oil ile sanayi yakıtı olan 6 no’lu fuel-oil’lin kullanılmasının önlenmesine, ısınma amacıyla ve yerleşim bölgelerinde yer alan sanayi tesislerinde sadece % 1.5 kükürtlü kalorifer yakıtı kullanılmasına karar verilmiştir. Konuyla, Sağlık Müdürlüğü, Sanayi ve Ticaret Müdürlüğü, Çevre Müdürlüğü, Belediye Başkanlıkları ve ilgili kurum ve kurulışların ilgilenmesi karar altına alınmıştır. Kamuya açık eğlence yerlerinde gürültü ölçümü yapılmakta olup, kapalı eğlence yerlerinin dış giriş kapılarının üzerine gürültü kontrol yönetmeliği madde 18 gereği ikaz levhaları astırılmıştır. Trafiğin yoğun olduğu yörelerde ve sanayi tesisleri içindeki gürültü seviyeleri ölçümü çalışmaları mobil ve sabit istasyonlarla devam ettirilmektedir. Reyhanlı Yenişehir Gölü’nün temizlenmesiyle ilgili olarak koordinasyonun Đl Çevre Müdürlüğü, Mustafa Kemal Üniversitesi, Reyhanlı Kaymakamlığı ve Reyhanlı Belediyesi’nin iş birliği ile gölün temizlenmesine, konuyla ilgili olarak yapılacak masrafların çevre koruma vakfı ve Reyhanlı Belediyesi tarafından karşılanması kararı alınmıştır. Bu konuda çalışmalar başlamıştır. Ayrıca Cüdeyde Gölü’nün temizlenmesi konusunda DSĐ 63. Şube Müdürlüğü ile görüşmeler başlatılmıştır. T.2. DOĞAL KAYNAKLARIN EKOLOJĐK DENGELER ESAS ALINARAK VERĐMLĐ KULLANIMI, KORUNMASI VE GELĐŞTĐRĐLMESĐ Đlimizdeki içme suyu kaynaklarının adı, yer, kapasitesi, kalitesi ve hangi yerleşim yeri tarafından kullanıldığı tespit edilmiştir. Đçme suyu kaynaklarının korunması hakkındaki Başbakanlık ve Bakanlığımız Genelgeleri ilimiz dahilindeki ilgili kurum ve kuruluşlara gönderilmiştir. Cüdeyde Gölü ve Yenişehir Gölü’nü çevresel koruma alanı kapsamına girebilecek yöreler olarak değerlendirilmesine ait çalışmalar yapılmıştır. Đskenderun Körfezi’nin temizlenmesi için körfez çevresinde oluşan sanayi, turizm ve tatil sitesi gibi kuruluşlardan arıtma tesisi istenmekte, arıtma tesisi olanlardan ise deşarj izin belgesi almaları için çalışmalar devam etmektedir. Đskenderun Belediyesi’nin kanalizasyon çalışmaları devam etmekte, bittiği anda denize verilen atık sular önlenmiş olacaktır. 465 T.3. EKONOMĐK VE SOSYAL FAALĐYETLERĐN, SONUÇLARININ ÇEVRENĐN TAŞIMA KAPASĐTESĐNĐ AŞMAYACAK BĐÇĐMDE PLANLANMASI Đlimizde Đskenderun , Payas ve Antakyada Organize Sanayi Bölgesi bulunmaktaıdır. Kurulan sanayi tesislerinin büyük bir bölümünün, ruhsatı, arıtma tesisi, emisyon izni ve deşarj izin belgesi mevcut değildir. Tesisler atık sularını ya arıtımı olmayan kanalizasyon ya direkt nehire veya direkt denize vererek kirlilik dozunu arttırmaktadır. Đl genelinde belediyeler kanalizasyon şebekesi atık sularını, hiç bir arıtıma tabii tutmaksızın, alıcı ortama direkt olarak vermektedir. Tüm bu kuruluş ve işletmeler yerinde dentlenmeye başlanmış, 2872 sayılı çevre kanunu çerçevesinde işlemler uygulamaya konulmuştur. Çevre Đl Müdürlüğümüz bütün imkanlarını kullanarak ilimizin çevre kirliliğini belirlemeye ve alınacak önlemleri yürürlüğe koymaya başlamıştır. Gelişmekte olan ilimizde çevre açısından tamiri sonradan mümkün olmayan ya da tamiri için büyük maliyetlerin gerekeceği hatalardan korunabilmek için bütün faaliyetlerde çevre boyutu dikkate alınmaktadır. T.4. ÇEVRENĐN ĐNSAN- PSĐKOSOSYAL ĐHTĐYAÇLARIYLA UYUMUNUN SAĞLANMASI Đlimiz merkezi yerleşim olarak çok eski tarihlere dayanmaktadır. Son yıllarda köylerden kentlere yoğun göçlerin olması nedeniyle nüfusu gittikçe artmaktadır. Bu nedenle şehrin yerleşim alanı gittikçe genişlemektedir. Alt yapının yetersiz kaldığı veya ihtiyaca cevap veremediği görülmektedir. Bütçe yetersizliği, belediyelerin kaynak yetersizliği ve teknik elemanlarının az oluşu alt yapının oluşumunu etkilemektedir. Tarım arazilerinin yerleşime kapatılması, küçük sanayi sitelerinin tarım arazileri dışına kurulmasına özen gösterilmesi için Đl Müdürlüğümüzce çaba harcanmaktadır. T.5. ÇEVRE DUYARLI ARAZĐ KULLANIM PLANLAMASI Hatay ilinde sanayileşme ve nüfus artışına paralel olarak yeni yerleşim alanları oluşmuş ve bunun sonucu zaten çok planlı olmayan şehirde, kontrolsüz ve plansız yapılaşma oluşmuş ve verimli tarım arazileri gerek yerleşim alanı ve gerekse sanayi amaçlı kullanılır olmuştur. Tarım alanlarının amaç dışı kullanımını engellemek için yeterli yasal düzenlemeler yapılmalıdır. Tarım dışı sahalarda yer alması istenen sanayi ve yerleşim alanlarını daha çekici kılmak için yol,su,elektrik gibi alt yapı hizmetlerini devlet tarafından önceden ve uzun vadeli bir planlama dahilinde sağlanması ve değerli tarım toprakları yine alternatif alanların kullanılması gerçekleştirilmelidir. 466 (T) ÇEVRE YÖNETĐMĐ VE PLANLAMA KAYNAK • • Đl Çevre ve Orman Müdürlüğü Çalışmaları 2007 Hatay Đli Çevre Durum Raporu 467