para yaratan finansal kurumlar - FİNANSEKOL Prof. Dr. Yıldırım

8. HAFTA – (FİNANSAL KURUMLAR)
Prof. Dr. Yıldırım B. ÖNAL
FİNANSAL KURUMLAR
 PARA YARATAN FİNANSAL KURUMLAR
– Merkez Bankası
– Mevduat (Ticaret) Bankası
– Katılım Bankası (İslam Bankacılığı-ÖFK)
 PARA YARATMAYAN FİNANSAL, YARI FİNANSAL VE
HİZMET GÖREN KURUMLAR
 Finansal Kurumlar
 Kalkınma ve Yatırım Bankaları
 Kredi ve Kefalet Kooperatifleri
 Sigorta Şirketleri
 Yarı Finansal Kurumlar
 Sosyal Güvenlik Kuruluşları
 Bireysel Özel Emeklilik Kuruluşları
 Hizmet Gören Kurumlar
 Aracı Kuruluşlar
 Menkul Kıymetler Yatırım Ortaklığı
 Gayrimenkul Yatırım Ortaklığı
 Risk Sermayesi Yatırım Ortaklığı
 Menkul Kıymetler Yatırım Fonları
 Leasing Şirketleri
 Faktöring Şirketleri
 Borsa İstanbul (BİST)
FİNANSAL KURUMLAR
 Sermaye piyasalarının ve kurumlarının gelişmemesi
durumunda fon arz edenler ile fon talep edenlerin karşı
karşıya gelmesi oldukça zor ve maliyetli olmanın
yanısıra, risk ve fonların kullanım vadeleri açısından da
sorunlar çıkmaktadır.
 Sermaye piyasalarında faaliyet gösteren kurumlar fon arz
ve talebinde çeşitli fonksiyonları yerine getirerek bir
taraftan faaliyetlerini yerine getirirken diğer taraftan
sermaye piyasalarının gelişimine katkı sağlarlar.
 Sermaye piyasalarında faaliyet gösteren finansal
kurumların aracılık, vade uyumlaştırması, riski
azaltma, maliyeti düşürme ve ödeme mekanizması
oluşturma gibi fonksiyonları bulunmaktadır.
FİNANSAL KURUMLAR
 Para, mübadelenin kolaylaşmasını sağlayan
ortaklaşa kabul görmüş bir mal niteliğindedir.
Para için herkesin kabul ettiği bir değişim
aracıdır denebilir. Para’nın Lidyalılar tarafından
icat edildiği düşünülmektedir.
 Paranın fonksiyonları şu şekilde
sıralanabilir:
1.)Mübadele fonksiyonu (iş görme güdüsü),
2.)Gömüleme fonksiyonu (spekülasyon güdüsü),
3.)Değer koruması fonksiyonu,
4.)Gelecek ödemelerin ifadesi fonksiyonu.
FİNANSAL KURUMLAR
 Bir nesnenin para olarak kabul edilebilmesi için
taşıması gereken bazı nitelikler bulunmaktadır.
Bunlar: i.)Para taşınabilir olmalıdır, ii.)Dayanıklı
olmalıdır, iii.)Bölünebilir olmalıdır,
iv.)Standartlaşmış olmalıdır ve v.)Genel olarak
kabul görmüş olması gerekir.
 Para türlerini 3’e ayırmak mümkündür.
1. Ufaklık para madeni paradır.
2. Kağıt para, normal piyasada dolaşan paradır.
3. Kaydi (kayıtsal-banka parası), kaynağı
bankalardaki mevduatlar olan bir hesaplarda
borç alacak düşülmek suretiyle oluşturulan bir
kaydi para türüdür.
FİNANSAL KURUMLAR
Banka Parası=Kayıtsal Para=Satınalma Gücü Yaratma=
(Mevduat / Mevd.Munz.Kar.Oranı)
Banka Parası = 100 / %10 = 1.000 (100 TL ile 1.000 TL yaratılımış
oluyor.)
A Bankası
10
0
10 ZR
90
B Bankası
90
9 ZR
81
C Bankası
81
Üç Aşamada
Yaratılan Satın
8,1 alma Gücü=
ZR 100+90+81= 271
72,9
PARANIN SİHİRLİ DOLAŞIM ETKİSİ
 Kriz dönemi bir turizm bölgesinde bir otele bir Rus
turist gelir. Bir gece kalmak 100 $ para verir ve odaları
görmek ister. Bu arada 100 $’ı alan otel sahibi borcu
ödemek için kasaba 100 $’ı verir. Kasap ise aldığı parayı
borcundan dolayı işyeri sahibine verir. İş yeri sahibi de
aynı 100 $’ı misafirlerinin otelde kalması nedeniyle
borcunu ödemek için tekrar otel sahibine verir. Bu
arada gelen Rus turist otel odasını beğenmediği için
kalmaktan vazgeçip 100 $’ını geri ister. Otel sahibi de
100 $’ı geri verir.
 Peki nasıl oldu da gelen 100$ geri gitmesine
karşın herkes borcunu ödeyebilmiştir?
Rus
Turist
100 $
Otel
Sahibi
Otel
100 $
100 $
Kasap
100 $
İş Yeri
Sahibi
Otel
Sahibi
Rus
100 $ Turist
Kasap
Otel
İş Yeri
100 $ Sahibi
Türk Finans Kesiminde Finansal Kurumların Göreli Önemi (%)
Kurumlar
2000
2001
2002
1.)TCMB
13,37
25,08
25,36
2.)Bankalar
79,48
69,06
69,52
Ticari Banka
75,81
65,71
66,31
Kalk.ve Yatır. Bank.
3,67
3,36
3,22
3.)Özel Finans Kuruml.
1,79
1,02
1,08
4.)Sigorta Şirketleri
2,10
1,74
1,86
5.)Finansal Kirala.Şir.
1,72
1,25
1,11
6.)Factoring Şirketleri
1,01
0,65
0,72
7.)Aracı Kurumlar
0,53
0,41
0,34
TOPLAM
100,00 100,00 100,00
2003
24,04
69,76
66,74
3,02
1,54
2,38
1,19
0,86
0,22
100,00
2004/6
22,56
71,05
67,98
3,07
1,73
2,34
1,17
0,93
0,22
100,00
FİNANSAL KURUMLAR
 PARA YARATAN FİNANSAL KURUMLAR
Merkez Bankası
Mevduat (Ticaret) Bankası
Katılım Bankası (İslam Bankacılığı-ÖFK)
FİNANSAL KURUMLAR
 PARA YARATMAYAN FİNANSAL, YARI FİNANSAL
VE HİZMET GÖREN KURUMLAR
 Finansal Kurumlar
 Kalkınma ve Yatırım Bankaları
 Kredi ve Kefalet Kooperatifleri
 Sigorta Şirketleri
 Yarı Finansal Kurumlar
 Sosyal Güvenlik Kuruluşları
 Bireysel Özel Emeklilik Kuruluşları
 Hizmet Gören Kurumlar
 Aracı Kuruluşlar
 Menkul Kıymetler Yatırım Ortaklığı
 Gayrimenkul Yatırım Ortaklığı
 Risk Sermayesi Yatırım Ortaklığı
 Menkul Kıymetler Yatırım Fonları
 Leasing Şirketleri
 Faktöring Şirketleri
 Borsa İstanbul (BİST)
PARA YARATAN FİNANSAL KURUMLAR
 Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB)
 TCMB, Hazine Müsteşarlığı ve BDDK İle birlikte
bankacılık sektörünü düzenleyen ve gözeten bir
kurum olarak sektör için büyük önem
taşımaktadır. TCMB ayrıca son borç verme mercii
olması nedeniyle bankacılık sektörü ve finans
kesiminin geneli açısından önemli bir kurumdur.
PARA YARATAN FİNANSAL KURUMLAR
 TCMB'nin Temel Görev ve Yetkileri
 TCMB her ne kadar, 11 Haziran 1930 tarih ve 1715
sayılı Kanun ile kurulsa da, 3 Ekim 1931'de
faaliyetlerine başlayabilmiş ve 1 Ocak 1932'de tam
olarak faaliyete geçmiştir. Bir anonim şirket
statüsünde kurulan TCMB'nin hisselerinin % 51 ‘i
Hazine’ye aittir. 1980’li yıllarda ekonomideki
değişikliklere paralel olarak TCMB Kanunu'nda da
6 Aralık 1984 tarih, 3098 sayılı ve 28 Mayıs 1986
tarih, 3291 sayılı Kanunlar ile değişiklikler
yapılmıştır. 24 Haziran 1988 tarihli Kararname ile
de TCMB'nin sermayesi 25 milyon TL'den 25
milyar TL'ye yükseltilmiştir.
PARA YARATAN FİNANSAL KURUMLAR
 Bankanın temel amacı fiyat istikrarını
sağlamaktır. Banka, fiyat istikrarını sağlamak için
uygulayacağı para politikasını ve kullanacağı para
politikası araçlarını doğrudan kendisi belirler.
Banka, fiyat İstikrarını sağlama amacı ile
çelişmemek kaydıyla Hükümetin büyüme ve
İstihdam politikalarını destekler.
 TCMB'nin temel görev ve yetkileri Kanun'da açıkça
belirtilmektedir. Temel görevler 1211 Sayılı
Kanunu'nun 25.4.2001 tarih ve 4672 Sayılı Kanun
ile değişik 4. maddesinde şöyle sıralanmaktadır:
PARA YARATAN FİNANSAL KURUMLAR
 I-BANKANIN TEMEL GÖREVLERİ;
 Açık piyasa işlemleri yapmak,
 Hükümetle birlikte Türk Lirasının iç ve dış değerini korumak






için gerekli tedbirleri almak ve yabancı paralar ile altın
karşısındaki muadeletini tespit etmeye yönelik kur rejimini
belirlemek,
Bankaların ve Bankaca uygun görülecek diğer malî
kurumların yükümlülüklerini esas alarak zorunlu karşılıklar
ve umumi disponibilite ile ilgili usul ve esasları belirlemek,
Reeskont ve avans işlemleri yapmak,
Ülke altın ve döviz rezervlerini yönetmek,
Türk Lirasının hacim ve tedavülünü düzenlemek, Finansal
sistemde istikrarı sağlayıcı ve para ve döviz piyasaları ile ilgili
düzenleyici tedbirleri almak,
Bankalardaki mevduatın vade ve türleri ile katılım banka
(ÖFK) larındaki katılma hesaplarının vadelerini
belirlemektir.
Malî piyasaları İzlemek,
PARA YARATAN FİNANSAL KURUMLAR
 II-BANKANIN TEMEL YETKİLERİ:
 Türkiye'de banknot ihracı imtiyazı tekelden Bankaya aittir.
 Banka, Hükümetle birlikte enflasyon hedefini tespit eder, buna
uyumlu olarak para politikasını belirler. Banka, para
politikasının uygulanmasında tek yetkili ve sorumludur.
 Banka, fiyat istikrarını sağlamak amacıyla bu Kanunda
belirtilen para politikası araçlarını kullanmaya, uygun bulacağı
diğer para politikası araçlarını da doğrudan belirleme ve
uygulamaya yetkilid.
 Banka, olağanüstü hallerde ve Tasarruf Mevduatı Sigorta
Fonunun kaynaklarının ihtiyacı karşılamaması durumunda,
belirleyeceği usul ve esaslara göre bu Fona avans vermeye
yetkilidir.
 Banka, nihai kredi mercii olarak bankalara kredi verme işlerini
yürüt.
 Banka, bankaların ödünç para verme işlemlerinde ve mevduat
kabulünde uygulayacakları faiz oranlarını, belirleyeceği usul ve
esaslara göre bankalardan istemeye yetkilidir.
 Banka, malî piyasaları izlemek amacıyla bankalar ve diğer malî
kurumlardan ve denetleyici ve düzenleyici kurumlardan gerekli
bilgilen istemeye ve istatistiki bilgi toplamaya yetkilidir.
PARA YARATAN FİNANSAL KURUMLAR
 III- BANKANIN BAŞLICA MÜŞAVİRLİK
GÖREVLERİ:
 Banka, Hükümetin mali ve ekonomik müşaviri,
mali ajanı ve haznedarıdır. Bankanın Hükümetle
ilişkisi, Başbakan aracılığı ile sağlanır.
 Banka, finansal sistemle ilgili olarak istenilecek
hususlarda Hükümete görüş verir.
 Banka, bankalar ve uygun göreceği diğer malî
kurumlar hakkındaki görüşlerini ve tespitlerini
Başbakanlık ile bu kurum ve kuruluşları
düzenleme ve denetleme yetkisine sahip
kuruluşlara bildirebilir.
PARA YARATAN FİNANSAL KURUMLAR
 Banka, bu Kanunla ve mevzuatla kendisine verilen yetki ve
görevlerle ilgili olarak düzenlemeler yapmaya ve bunları
uygulamaya, bu düzenlemelere tabi kurum ve kuruluşlar
nezdinde bunlara uygun hareket edilip edilmediğini ve
kendisine gönderilen bilgilerin doğru olup olmadığını
denetlemeye görevli ve yetkilidir.
 Banka, bu Kanun ile kendisine verilen görev ve yetkileri,
kendi sorumluluğu altında bağımsız olarak yerine getirir ve
kullanır.
 Banka, para politikası araçlarının kullanımı sırasında işlem
yaptığı banka, kişi veya kurumun iflası halinde, alacaklı
olduğu miktar ve faizi için iflas masasına İmtiyazlı alacaklı
sıfatıyla iştirak eder.
 Banka mensuplarının görevlerini yerine getirmelerinden
doğan tazminat davaları ancak Banka aleyhine açılabilir.
Bankanın rücu hakkı saklıdır.
TCMB KANUNU
DEĞİŞİKLİĞİNE YÖN VEREN TEMEL İLKELER VE İLGİLİ MADDELER
Temel Amaç: m.4
Fiyat İstikrarının Sağlanması Hesap Verilebilirlik
Şeffaflık
Hükümetle Birlikte, Fiyat
İstikrarının Sağlanması Temel
Bağımsızlık
 m.22/A (PPK kararlarının ilanı)
Amacı Doğrultusunda,
Enflasyon Hedefinin
Belirlenmesi m.4/II-b
Politik Bağımsızlık
 m.4 (Görev ve yetkilerini
kendi sorumluluğu altında
bağımsız olarak kullanma)
 m. 25 (Başkan’ın görev süresi
5 yıl)
 m.29 (Başkan Yardımcıları’
nın görev süresi 5 yıl)
 m.28 (Başkan, Başkan
Yardımcıları’nın ancak belirli
hallerde görevden alınabilmesi)
Araç Bağımsızlığı
 m.42 (Bağımsız denetime açıklık)
 m.42 (Şeffaflık)
 m.42 (Hesap verilebilirlik)
Ekonomik Bağımsızlık
 m.4 (Para politikasını ve kullanacağı para politikası
araçlarını doğrudan kendisinin belirlemesi)
 m.4 (Para politikasının belirlenmesi ve
uygulanmasında tek yetkili ve sorumlu olma)
 m.4 (Finansal sistemde istikrarı sağlayıcı ve para
ve döviz piyasaları ile ilgili tedbirler alma)
 m.56 (Hazine ve kamu kuruluşlarına avans
vermeme, kredi açmama)
 m.22/h (Karın dağıtımından sonraki bakiyenin
Banka Meclisi’nce belirlenecek esas ve usullere göre
Hazine’ye verilmesi)
PARA YARATAN FİNANSAL KURUMLAR
 TCMB'NİN ROLÜ VE BAĞIMSIZLIK
 Bir ekonomide para politikasının temel amacı fiyat
istikrarının sağlanması ve sürdürülmesidir. Para
politikasının uygulayıcıları olan merkez bankalarının amacı
da fiyat istikrarını sağlamaktır. Bu çerçevede, merkez
bankaları fiyat istikrarını sağlayacak politikalar benimserler
ve bunların İşleyişlerini kontrol ederler. Ancak, merkez
bankalarının para politikasını uygularken sağlıklı bîr finansal
sisteme ihtiyaçları vardır. Finansal sistemde son 20 yıl
içindeki gelişmeler sistemin genişlemesine yol açmış ve
sistem sadece bankalardan ibaret olmaktan çıkmıştır.
Finansal piyasalarda ve araçlardaki gelişmeler dikkate
alındığında, finans sisteminin sağlıklı işlemesini sağlamak
giderek zorlaşmaktadır. Parasal istikrarın sağlanması için,
uygulanan politikaların etkisini gösterebileceği kanalları (etki
mekanizmalarını) sağlayan finansal sistemin sağlıklı
işlemesi gerekmektedir.
PARA YARATAN FİNANSAL KURUMLAR
 Merkez bankalarının rolü sadece parasal
istikrarın sağlanmasını değil, aynı zamanda ve
daha önemlisi, finansal İstikrarın sağlanmasını
da içine almaktadır. Ayrıca, merkez bankalarının
yeni gelişmelere ayak uydurabilmek için
piyasalarla ve finansal kuruluşlarla iç içe
olmaları ve gerekli kurumsal ve yapısal
düzenlemeleri yaparak, yeni araçların para
politikası üzerindeki etkilerini inceleyerek,
gerekli önlemleri almaları gerekmektedir.
PARA YARATAN FİNANSAL KURUMLAR
 Finansal ve teknolojik yeniliklerin etkisiyle giderek
karmaşık hale gelen para politikalarının uygulanması
ülkemizde de zorlaşmıştır. Özellikle, aşırı kamu
açıklarını kapatmak için gerekli olan iç ve dış
borçlanmanın faiz hadleri ve döviz kurları
üzerindeki baskısı ve 1994 yılı başlarında yaşanan
kriz sonucu bazı bankaların zor duruma düşmesi,
para politikalarını uygulamada ve bankacılık
sektörünün sağlıklı bir şekilde işlemesinde merkez
bankasının rolünü ve Önemini çok açık bir şekilde
ortaya koymaktadır. Bu bağlamda, merkez
bankalarının bağımsız veya özerk olmaları daha
da önem kazanmaktadır.
PARA YARATAN FİNANSAL KURUMLAR
 Kısacası, bağımsızlığın tesisi ve uygulanması
amacıyla çıkarılan bu düzenlemeler Önemli
olmakla birlikte, kamu açıklarını azaltacak yapısal
önlemlerin alınması, ekonomik politikaların
uygulanmasındaki kararlılık ve siyasî destek,
TCMB'nin uygulamaları konusunda kamuoyunun
güvenini kazanması ve şeffaflık gibi hususlar da
hayati öneme sahiptir.
PARA YARATAN FİNANSAL KURUMLAR
 MERKEZ BANKASI BİLANÇOSU
 Bir ekonomide para arzında yaşanan gelişmelerin
izlenebilmesi için Merkez Bankası Bilançosunun
anlaşılabilir olması büyük önem taşımaktadır.
Parasal gelişmelerin kamuoyuna aktarılmasındaki
şeffaflık ve aktarma mekanizmasının
basitleştirilmesi, uygulanacak parasal
programların kamuoyu tarafından izlenebilmesi ve
gerekli desteğin sağlanmasına yardımcı olacaktır.
Bu nedenle TCMB, vaziyetinin aktif ve pasif
kısmında yeralan hesapları toplulaştırarak daha
basit ve anlaşılır bir bilanço hazırlama yoluna
gitmiştir. Aşağıda görülen analitik bilanço, TCMB
vaziyetinin basitleştirilmiş bir şeklidir.
PARA YARATAN FİNANSAL KURUMLAR
 Para Politikası, Merkez Bankası'nın banka ve banka dışı
kesimlere olan yükümlülüklerini değiştirmek yolu ile
ekonomik faaliyetin seyrini etkilemesi şeklinde tanımlanabilir. Merkez Bankası bilançosunun pasif kalemler toplamı
büyük ölçüde parasal yetki kurumunun diğer kesimlere
yükümlülüğünü gösterir. Pasif kalemlerdeki hareketler
sonucu ekonominin likiditesi ayarlanırken, likiditenin hangi
kanallar sağlandığı, Merkez Bankası bilançosunun aktif
kalemlerinde izlenebilmektedir. Merkez bankasının para
politikası bankaların kredi kaynağını ve maliyetini
etkileyebilmektedir. Etkin bir para politikası yürütülebilmesi
için, Merkez Bankası'nın kendi bilanço büyüklüğü ve
bileşiminin kontrol edilmesi zorunludur.
 Merkez bankalarının bilançoları, para politikaları ile mali
sistemin karşılıklı etkileşimi sonucunda biçimlenen ve
dolayısıyla ekonomideki diğer birimlerin de karar
almalarına yardımcı olan önemli bilgi kaynaklarıdır.
PARA YARATAN FİNANSAL KURUMLAR
 TCMB Analitik Bilançosu, Bankanın varlıkları ile
yükümlülüklerini yani kaynakların kullanımı ve bu
kullanımların kaynağını gösteren bir tablodur. TCMB'nın
finansal pozisyonunu göstermektedir. Finansal
Pozisyondan kasıt, bilançonun aktif ve pasif kalemlerindeki parasal büyüklüklerin hacimlerini değiştirerek,
Bankanın hedeflerine ve planlarına ulaşma ve uygulama
yeteneği olarak tanımlanabilir. TCMB'nın uygulayacağı
politikalar yanında, bilanço içindeki kalemlerin
büyüklükleri de önemlidir. Çünkü bu durum TCMB'nın
likiditesini değiştirmeye yönelik işlemler açısından
önemlidir. Merkez Bankası bilançosu büyüklüklerinin
hacmini değiştirmek yoluyla, parasal yükümlüklerinin
niteliğini değiştirerek, ekonomideki likidite düzeyi
etkilenmekte ve bu yolla fiyat istikrarının sağlanmasında
önemli bir unsur olmaktadır.
PARA YARATAN FİNANSAL KURUMLAR
 Analitik bilanço ile bilanço arasındaki ilişkiler
özellikle, para ve kur politikasının esas
parametrelerini göstermekte olup, 1990 yılında
itibaren kamuoyuna sunulmaktadır. Dolayısıyla,
analitik bilanço sadece, para politikasının etkin
işleyişinde geçerli kalemleri dikkate alan ve
ayrıntılardan kaçınmış bir bilançodur. Bu
bilançoda, yıllık bilançonun aktifinde bulunan
sabit kıymetler, bina ve demirbaşlar, pasifte
özvarlık veya ihtiyatlar gibi para politikası ile ilgili
olmayan kalemler yer almaz. Analitik
bilançosunun sağladığı bir diğer kolaylık da bu
tablodan diğer tablolara (Parasal. Büyükl.Tabl.,
Merk.Bank.Para.Tablosuna) kolaylıkla
geçilebilmesidir.
PARA YARATAN FİNANSAL KURUMLAR
 TCMB'nın analitik bilançosunun aktifinde
temelde iki büyüklük vardır. Bunlar dış ve iç
varlıklardır.
 Dış varlıkları, MB'nın döviz cinsinden sahip
olduğu aktifleri kapsar. Bir anlamda MB'nca
tutulan döviz rezervlerini ifade eder.
 İkinci büyüklük ise iç varlıklardır (kredilerdir).
Bilançoda iç varlıklar ana başlığı altında yer alan
kalemler; kamu sektörüne ve bankacılık
sektörüne açılan krediler olmak üzere ikiye
ayrılır.
TCMB ANALİTİK BİLANÇOSU
PARA YARATAN FİNANSAL KURUMLAR
 Ticaret bankalarının tümü mevduat ve kısa vadeli kredi
kuruluşlarıdır. Öz sermaye ile mevduatlara dayalı
kaynaklarla kâr amacı için kurulmuşlardır. Türk bankacılık
sektörü içerisinde çeşitli bankacılık hizmetlerini yürütme
yanında, ülkenin gelişmesine uygun olarak sanayi,
ulaşım ve ihracat gibi konularda da yatırımlara
yönelmişlerdir.
 Ödenmiş sermaye, ihtiyatlar ve çeşitli mevduatlardan
topladıkları fonlar yanında T.C. Merkez Bankasının
reeskont kredilerinden yararlanmakta, ayrıca uluslararası
finansal piyasalardan krediler kullanarak kaynak
sağlamakta ve bunları çeşitli biçimlerde kredi olarak
sunmaktadırlar. Ticaret bankaları menkul kıymet
ihraçları (VDMK), nakdi teminatlar, borçlu cari hesap
alacak bakiyeleri, fatura, senet tahsilatı komisyonları gibi
alanlardan da fon sağlarlar.
PARA YARATAN FİNANSAL KURUMLAR
 Ticaret bankalarının tümü mevduat ve kısa vadeli kredi
kuruluşlarıdır. Öz sermaye ile Ülkemizde mevcut ticaret
bankalarını aşağıdaki gruplar içinde toplayarak
göstermek mümkündür.
 Özel kanunla kurulmuş devlet bankaları,
 Özel ticaret bankaları,
 Yabancı bankalar.
 Özel kanunla kurulmuş devlet bankaları, kuruluş
kanunlarında kendilerine verilmiş spesifik görevler
yanında normal bankacılık hizmetlerini de yerine
getirmektedir. Bu grupta bulunan bankalardan birkaçına
örnek T.C. Ziraat Bankası, Türkiye Halk Bankası, Türkiye
Vakıflar Bankası verilebilir. Bu tür bankalar çeşitli
bankacılık hizmetlerini de yürütmektedir.
PARA YARATAN FİNANSAL KURUMLAR
 Ticari bankalar fatura ve senet tahsili, teminat ve
kefalet verme, hediye ve seyehat çeki, kiralık kasa
hizmeti, havale, EFT, kredi kartı hizmetleri de
vermekte olup gelişen teknoloji ile birlikte yeni
ürünlerin yanısıra gerek bireysel, gerekse kurumsal
bankacılık hizmetlerini hızla geliştirmiştir.
Bunlardan bazıları; ATM, ev ve ofis bankacılığı,
internet ve cep telefonu bankacılığıdır.
PARA YARATAN FİNANSAL KURUMLAR
• TİCARİ BANKALAR: Mevduat bankaları da denilen
bu kurumlar fon kullananların kısa süreli fon
gereksinmelerini
karşılamak
için
faaliyette
bulunurlar. Vadeli ve vadesi mevduat hesapları gibi
dolaylı finansal araçlar karşılığında topladıkları
fonları, fon isteminde bulunanları çıkardıkları çeşitli
kredi araçlarına yatıran mevduat bankaları para
pazarının temel kurumlarıdır. Bu bağlamda ticari
bankalar sanayi ve ticaret işletmelerine kısa vadeli
işletme kredisi açmak suretiyle para piyasasında
etkinleşmektedirler. Bütün ticaret bankalarının belli
başlı iki fonksiyonu vardır bunlar da; borç almak ve
borç vermektir.
PARA YARATAN FİNANSAL KURUMLAR
 Mevduat bankaları sermaye pazarı alanında da
faaliyet göstermektedirler. Mevduat bankalarının
sermaye pazarlarına yönelik çabaları özet olarak
şöyle sıralanabilir:
– Sanayi işletmelerine katılımda bulunmak,
– Müşterisi adına portföy yönetmek veya brokerler gibi
müşterileri adına finansal araç alım-satımı yapmak,
– Yeni çıkarılan kıymetli evrakları kendi garantisi altında
veya garantisiz satışa sunmak ve
– Yatırım ortaklıklarına kefil olmak ve yatırım
danışmanlığı gibi teknik hizmetleri yerine getirmek.
– Fon kullananların orta ve uzun vadeli kredi
gereksinmelerini sağlamak,
PARA YARATAN FİNANSAL KURUMLAR
Tüm bu sayılan faaliyetler sonucu mevduat bankaları
giderek para pazarı kadar sermaye pazarında da etkili
olmaya başlamışlardır. Mevduat bankalarının fon
kaynakları vadeli ve vadesiz mevduat hesapları, merkez
bankası avansları, ortaklardan sağlanan sermaye ve
birikmiş karlardan, fon kullanımları ise nakit, mevduat
karşılıkları kredi, hisse senedi ve tahvil yatırımlarından
oluşur. Mevduat bankaları para yaratan finansal kurumlar
olarak mevduat ve kredi işlemleri sonucu yeni satın alma
gücü yaratabilmektedirler.
 B.P.=Satınalma Gücü Yaratma= (Mevd./Munz.Kar.Or.)
A Bankası
A Bankası
A Bankası

100
10 ZR
90
90
9 ZR
81
81
Üç Aşamada
8,1 ZR
72,9 Yaratılan Satınalma
Gücü=
100 + 90 + 81= 271
PARA YARATAN FİNANSAL KURUMLAR

Bankacılık fonksiyonlarına göre;
1) Kurumsal Bankacılık,
2) Bireysel Bankacılık ve
3) Özel (Uzmanlaşmış) Bankacılık Ayrıma
Tabi Tutulabilir.
PARA YARATAN FİNANSAL KURUMLAR
 KURUMSAL BANKACILIK
 Kurumsal bankacılık; gelişen günümü piyasa
koşulları altında, farklı finansal büyüklüklere
sahip firmaların her alandaki taleplerini,
zamanında ve tam hizmet anlayışı ile ve güncel
kararların gelecekle ilgili sonuçlarını tahmin
edebilecek bilgi ve tecrübeye sahip profesyonel
banka çalışanlarının desteği ile karşılanmasıdır.
Kısacası, kurumsal bankacılık hizmetleri, küçük
orta ve büyük ölçekli İşletmelerin genel ve firmaya
özel tüm finansal ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik
olarak
geliştirilmiş
bankacılık
hizmetleri
bütünüdür.
PARA YARATAN FİNANSAL KURUMLAR
bankacılık kapsamında firmalara sunulan
hizmetlerin başlıcaları şu şekilde sıralanabilir:
 Nakit Yönetimi ve Ürün Hizmetleri
 Ödeme Sistemleri; Banka Çekleri, Havale, EFT ve SWIFT,
SSK Ödemeleri
 Tahsilat Sistemleri;Çek tahsilat sistemi, otomatik tahsilat
sistemi
 Ofis İnternet Bankacılığı; Ekstre Bilgileri Görüntüleme,
Ödeme Çekleri Araştırma, Senet Araştırma, Hesap
hareketleri ve ekstrelerin Firma PC'sine indirilmesi
 Güncel Verilerin Sağlanması
 Sigorta Ürünlerinin Sunulması
 Ticari Amaçlı Kredilerin Sunulması vb. gibi.
 Dış Ticaretin Finansmanı; Döviz kredileri, Akreditif
Kredileri, Kabul/Aval Kredileri, Harici Garantiler gibi
finansman ürünleri
 Kurumsal
PARA YARATAN FİNANSAL KURUMLAR
 1990’lı yıllardan buyana bankalar kurumsal bankacılık
kimliklerinden uzaklaşarak bireysel bankacılık alanına
yönelmelerinin başlıca nedenleri şu şekilde özetlenebilir:
1.)Kurumsal bankacılıkta bankaların ticari müşterilerine
kullandırdıkları kredinin riskinin yüksek olması, verilen
kredinin geri ödenmemesi.
2.)Bankalar ticari kredilerde faiz tahakkuklarını Mart, Haziran,
Eylül ve Aralık aylarında yani yılın belirli dönemlerinde
yapmaktadırlar, bunun yanı sıra bireysel bankacılık
hizmetlerinden dolayı her ay düzenli nakit akışı
sağlayabilmektedirler.
3.)Ekonomide koşulların değiştiği dönemlerde kurumsal
kredilerin türü ve vadelerinde, müşterilerin ihtiyaçlarında
değişiklikler olmakta ancak bankalar bu değişikliklere kısa
sürede uyum sağlamakta zorlanmaktadırlar.
4.)Yabancı bankaların Türkiye’ye gelmeleri ve yeni rekabet
ortamı yaratmaları Türk bankalarının bireysel bankacılıkta
ürünlerini çeşitlendirmelerine ve teknolojiyi daha hızlı takip
etmelerine sebep olmalarıdır.
PARA YARATAN FİNANSAL KURUMLAR
 BİREYSEL BANKACILIK: bireylerin ihtiyaçlarını
gidermeye yönelik mal ve hizmetlerin alımında finansal
destek sağlayan ya da hayatı kolaylaştıran ve bankalar
tarafından sunulan her türlü faaliyeti içeren bir bankacılık
türüdür.
 Bankaların bireysel bankacılığı diğer bankacılık türlerine
göre tercih etmelerinin nedenleri:
Ø Elde edilen faiz, Ücret ve komisyon geliri,
Ø Riskin yayılmış olması,
Ø Hizmetin birim maliyetinin düşük olması,
Ø Hızlı büyüme olanağının olması,
Ø Elektronik bankacılıktan yararlanabilme olanağı,
Ø Düşük maliyetli kaynak yaratma,
Ø Bireysel müşterinin fiyata daha az duyarlı olmasıdır,
Ø Çapraz satıştan yararlanma,
Ø Karlılığın yüksek olması.
PARA YARATAN FİNANSAL KURUMLAR
 Bireysel bankacılığın bankalara sağladığı faydaların
yanı sıra müşterilere sağladığı faydaları da göz ardı
edilmemelidir. Müşteriler artık hız, kalite, fiyat,
ulaşılabilirlik ve özel ilişkiye önem verdiklerinden en iyi
hizmet aldıkları bankayı tercih etmektedirler.
 Bankalar bireysel bankacılık hizmetlerinde ürün çeşitlerini
her geçen gün biraz daha arttırmakta ve müşterilerinin
karşısına yeni ürün ve hizmet çeşitleriyle çıkmaktadırlar.
Günümüzde bankaların sunduğu başlıca bireysel
bankacılık ürünleri;
 Kredi kartları,
 Bireysel krediler,
 Otomatik ödeme talimatları,
 İnternet aracılığıyla sunulan hizmetler,
 Elektronik fon transferi,
 Smart kartlar,
şeklinde özetlenebilir.
PARA YARATAN FİNANSAL KURUMLAR
 UZMANLAŞMIŞ (ÖZEL) BANKACILIK: Faaliyet
alanı olarak uzmanlık ve özel kuralların
uygulanmasını gerektiren işleri finanse etmek
üzere, kamu ya da özel sektör tarafından kurulan
bankalar bu türdendir.
 Eximbank (ihracatın finansmanının desteklenmesi
amacıyla),
 Ziraat Bankası (ziraatla uğraşan kesimin finansman
ihtiyacının karşılanması amacıyla) ve
 Halk Bankası (esnaf, sanatkar,küçük ve orta ölçekli
firmaların finansman ihtiyaçlarının sağlanması
amacıyla) bunlara örnek olarak gösterilebilir.
5411 Sayılı Bankacılık Kanunu
 Ödenmiş sermaye, yedek akçeler ve özkaynak
 MADDE 44.- Ödenmiş sermaye, bankaların fiilen ve her




türlü muvazaadan arî olarak ödenmiş veya Türkiye'ye
ayrılmış ve ödenmiş sermayelerinden, bilançoda görülen
zararın yedek akçelerle karşılanamayan kısmı düşüldükten
sonra kalan tutardır.
Yedek akçeler, bankaların 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu ve
ilgili kanunlar ile ana sözleşmelerine göre ayırdıkları yedek
akçelerinden varsa bilanço zararının düşülmesinden sonra
elde edilen tutardır.
Özkaynak, ana sermaye ve katkı sermaye toplamı ile bu
toplamdan sermayeden indirilecek değerlerin düşülmesi
sonucu bulunacak tutarı ifade eder.
Konsolide özkaynak, konsolide esasa göre uygulanacak
kredi sınırları ile standart oranların hesaplanmasında bu
maddenin üçüncü fıkrası hükmüne göre hesaplanarak
dikkate alınır.
Bu maddeye ilişkin usûl ve esaslar Kurulca belirlenir.
5411 Sayılı Bankacılık Kanunu
 Sermaye yeterliliği
 MADDE 45.- Bu Kanunun uygulanmasında maruz kalınan
riskler nedeniyle oluşabilecek zararlara karşı yeterli
özkaynak bulundurulması sermaye yeterliliğini ifade eder.
Bankalar, Kurum tarafından düzenlenecek yönetmelikte
öngörülen usûl ve esaslara göre yüzde sekiz oranından az
olmamak üzere belirlenecek sermaye yeterliliği oranını
hesaplamak, tutturmak, idame ettirmek ve raporlamak
zorundadır.
 Bankaların iç sistemleri, aktif ve malî yapıları dikkate
alınarak asgarî sermaye yeterliliği oranını artırmaya,
bankalar bazında farklılaştırmaya, kaynağı katılma hesabı
olan aktiflerin risk ağırlıklarının belirlenmesinde bu
hesapların özelliklerini dikkate almak suretiyle düzenleme
yapmaya Kurul yetkilidir.
5411 Sayılı Bankacılık Kanunu
 Kredi sınırları
 MADDE 54.- Bankalarca bir gerçek ya da tüzel kişiye veya bir
risk grubuna kullandırılabilecek kredilerin toplamı
özkaynakların yüzde yirmibeşini aşamaz. Bu oran, 49 uncu
maddenin ikinci fıkrasında tanımlanan risk grubu bakımından
yüzde yirmi olarak uygulanır. Kurul, bu oranı yüzde yirmibeşe
kadar yükseltmeye veya kanunî haddine kadar indirmeye
yetkilidir. Bir adi ortaklığa verilen krediler, sorumlulukları
oranında ortaklara kullandırılmış sayılır.
 Bankalarca hâkim ortak veya nitelikli pay sahibi olup
olmadıklarına bakılmaksızın bankaların sermayesinin yüzde bir
ve daha fazla payına sahip olup pay defterine kayıtlı olan tüm
ortaklarına ve bunlarla risk grubu oluşturan kişilere
kullandırılacak kredilerin toplamı özkaynaklarının yüzde
ellisini aşamaz.
 Birlikte kontrol edilen ortaklıklara kullandırılan krediler, bu
ortaklıkları birlikte kontrol eden hissedarların her birinin
ortaklık sermayesinde sahip olduğu payların, birlikte kontrol
ettikleri toplam paya oranı ölçüsünde ortaklığı birlikte kontrol
eden her bir hissedarın dâhil olduğu risk grubuna
kullandırılmış sayılır.
5411 Sayılı Bankacılık Kanunu
 Kredi sınırları MADDE 54. Bir gerçek ya da tüzel kişiye veya bir risk grubuna
özkaynakların yüzde onu veya daha fazlası oranında
kullandırılan krediler büyük kredi sayılır ve bunların toplamı
özkaynakların sekiz katını aşamaz.
 Bir risk grubuna kullandırılan kredilerin teminatını
oluşturmak üzere aynı risk grubuna dâhil gerçek veya tüzel
kişilerden kabul edilen aval, garanti ve kefaletler risk grubuna
ait kredi sınırlarının hesabında dikkate alınmaz.
 Gayrinakdî krediler, vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri ile
benzeri diğer sözleşmeler, kabul edilen aval, garanti ve
kefaletler, kredi kuruluşları ve finansal kuruluşlarla
gerçekleştirilen işlemler, Kurulca kabul edilecek ülkelerin
merkezî yönetimleri, merkez bankaları ve bankaları ile
yapılan işlemler veya bunlarca çıkarılan ya da ödenmesi
garanti edilen bono, tahvil ve benzeri sermaye piyasası
araçları, verilen diğer garantiler karşılığı yapılan işlemler
kredi sınırlarının hesabında Kurulca belirlenen esaslar ve
oranlar dâhilinde dikkate alınır.
 Bu madde hükümleri, ana ortaklık bakımından konsolide
esasa göre uygulanır.
5411 Sayılı Bankacılık Kanunu
 Ortaklık paylarına ilişkin sınırlamalar
 MADDE 56.- Bankaların; kredi kuruluşları ve finansal
kuruluşlar dışındaki bir ortaklıktaki payı kendi
özkaynaklarının yüzde onbeşini, bu ortaklıklardaki
paylarının toplam tutarı ise kendi özkaynaklarının yüzde
altmışını aşamaz.
 Bu Kanunun 55 inci maddesinin (e) bendinde belirtilen
işlemler, birinci fıkrada belirtilen sınırların hesabında
dikkate alınmaz.
 Birinci fıkrada zikredilen sınırların aşılması hâlinde, aşım
tutarı özkaynak hesaplamasında ana sermayeden indirim
kalemi olarak dikkate alınır.
 Bankalar, kendilerinde doğrudan veya dolaylı olarak pay
sahibi olan ortaklık ve kuruluşlarda doğrudan veya dolaylı
olarak pay sahibi olamazlar, bunların hisse senetlerini
rehin olarak kabul edemezler ve karşılığında avans
veremezler.
Dersimiz sona ermiştir.
Katılımınız için teşekkür ederiz.