Stresi böyle tanıyabilirsiniz Streş kavramı ilk kez 1936 yılında Viyana

Stresi böyle tanıyabilirsiniz
Streş kavramı ilk kez 1936 yılında Viyana doğumlu Kanada´lı hekim Prof. Hans Selye
tarafından dile getirildi. Stres kelime anlamıyla baskı anlamına gelir, tıp dışında da
kullanılır ve aslında kökü materyal araştırmasına dayanır. Orada stres bir materyal
üzerindeki baskı gerginliği manasında anlaşıldı. Böylece vücudumuz ile ilgili olarak
bazen az bazen de daha çok bizi meşgul eden bir baskı hakkında konuşabiliriz.
Bu baskının gerçekten zararlı olup olmadığı iki faktöre bağlıdır:
1) Baskının şiddeti ne kadardır?
2) Vücut baskı ile ne kadar iyi başa çıkabilir?
Stresli olmak kendi değerlendirme sonucudur
Richard Lazarus´un (1974) stres modeli stresin incelemeye çok yakından bağlı olduğunu varsayar. Biz ilk
adım olarak yeni bir durumun bir tehdit olup olmadığını ve mevcut kaynaklarımız ile başa çıkabileceğimizi
değerlendiriyoruz. Bizim ölçebildiğimiz ve algılayabildiğimiz stresten daha çok vücudumuzun buna tepkisidir.
Yani kolayca söylemek gerekirse, vücudumuz bizden beklenenleri aşırı talep olarak nitelendirdiğinde strese
yanıt verir. “Stres yoktur, stresi insan kendisi yapar” sözü bir şekilde burada onaylanır. Lazarus böylece stresi
ikiye ayırır, performansı artırıp yapıcı olan iyi stres (eustress) ve bizi görünüşte aşılmaz engellere ve
sıkıntılara sokan kötü stres (distress). Bu ayrım bugun hala bu şekilde geçerlidir:
Şekil 1: Lazarus´a göre stresin oluşumu (1974)
Stresör çeşitlidir
Haben Sie ein gutes Herz?Gebelik, afetler, savaş, ayrılık, bankacılık krizi, varoluşsal sıkıntı ya da yakınların
ölümü gibi günlük durumlar vücudumuza stres etkisi yapar. Trafik sıkışıklığında agresif davranışlar, trafik
yoğunluğu, okul, iş yerinde veya aile içinde memnuniyetsizlik söz konusu kişide kronik strese yol açar ve
gittikçe artar. Çoğunlukla stresli bir durumda tökezlenir ve stres ile başa çıkmak için vücuda yeteri kadar
zaman verilmez (Coping). Iş yerinde iş arkadaşları ve üstlerinin beklentileri çok yüksek olduğunda ve bu
beklentileri karşılamak için günün 12 saati dahi yetmediğinde vucüt bu durumlardan doğal olarak sürekli
gerginlik altına girer. Ardından stres kötü bir zemin üzerine düşer ve vücutta alarm işareti belirir. (Sekreterler)
Alarm altında stres
Bu alarm sinyalleri evrimsel
olarak yaşam için gerekli
kabul edilirdi çünkü ancak
böylece insanlar acil
durumlarda kendi bütün
rezervlerini seferber ederler.
Stresli olma duygusunu daha
önce herkes kesinlikle
yaşadı: Biz sabah dinlenmiş
ve rahat bir şekilde arabaya
binip önemli müşterilere bir
konsept sunmak için
gidiyoruz. Zamanında yerine
ulaşabileceğimize emin
olmak bize rahat araba
kullandırıyor. Ani bir kar
başlangıcı neredeyse trafiği tıkar ve kilometrelerce trafik sıkışıklığı oluşur ve biz zamana karşı yarışmaya
başlarız. Ve tam bu esnada çok önemli belgeleri unuttuğumuz aklımıza gelir. “Peki şimdi ne yapmalıyım?
Geç kalırsam ne olur?” soruları sürekli kafamızdan geçer. Hemen kalp hızı ve kan basıncı artar ve terlemeye
başlarız. Ara beyin istemsiz olarak stres hormonlarını dağıtır ve bizim otonom sinir sistemi iç organlara ağırlık
yükler.
Sürekli stres hastalığa neden olur
Partnerimiz ile bir defa tartıştığımızda veya bir randevuya geç kaldığımızda hasta mı oluyoruz? Kesinlikle
değil, daha çok bu tür durumların tekrarı sürekli gerçekleştiğinde hasta olabiliriz. Vücut devamlı strese
hazırlıklı bekler ve stres hormonlarını dağıtır. İş sonrası akşam dinlendikten sonra bile hala sinirli ve isteksiz
durumdayızdır. Gecikmeli etkileri daha ciddi ve çeşitlidir. Uzun süreli stres tükenmişliğe, depresyona neden
olur, enfeksiyona duyarlılığı artırır ve kardiyovasküler hastalık için ana risk faktörlerinden birini oluşturur.
İsveçli bir araştırma grubunun 13.000 insan üzerindeki testi de göstermektedir ki, kronik psikolojik stres kalp
ve kardiyovasküler sistem hastalıklarına neden olur. Bu durum diğer risk faktörlerinden, örneğin yüksek
tansiyon ve huydan bağımsız olarak da gerçekleşir. (Ohlin B, Nilsson PM, Nilsson JA, Berglund G. Chronic
psychosocial stress predicts long-term cardiovascular morbidity and mortality in middle-aged men. Eur Heart
J. 2004 May; 25 (10) 867-73.).
Kalpteki stresi ölçme
Bizim kalbimiz sadece strese maruz kalmayıp onu bize de gösteriyor. Ne yazık ki kalp stresi örneğin ağrı
veya diğer somut belirtiler gibi mutlaka fark edilmez, sadece bir doktor tarafından daha yakından
incelendiğinde fark edilir. Kalp atışlarının milisaniyelik doğru bir analizi kalp hızı değişkenliği hakkında bir
açıklama (HRV) yapabilir. Şekilde görüldüğü gibi, mevcut iç denge kalp atım değişkenliğine esasen kendini
yansıtır. Sağlıklı ve yüksüz bir kalp sürekli frekansını değiştirir ve dolayısı ile iç değişikliklere örneğin kan
basıncı ve solunum sistemine aynı zamanda da dış uyarılara örneğin sıcaklık ve gürültüye adapte olur.
Fiziksel ve psikolojik stres altında vejetatif denge rahatlamadan baskıya doğru değişir ve kalp atışı farklılığı
artar. HRV için yapılan çok sayıda bilimsel çalışmalar göstermektedir ki, uzun süreli kronik stres bizim kalp
ritmimizdeki dalgalanmaların azalmasına yol açar ve bu nedenle de ölçülebilir. Bir doktor tarafından HRV
ölçümü ve değerlendirilmesi stresin bir risk faktörü olduğunu erken teşhis eder ve kalbin önceden zarar
görmemesine yardımcı olur.
Kalp ritmindeki dalgalanmalar mevcut stresi gösterir
Uygulamada stres ölçümü
Kalp hızı değişkenliğini (HRV) ölçmek için farklı sistemler vardır. Örneğin, Polar Pulsuhren firmasının
sprocular için mevcut stres yükünü dikkate alan ürünü vardır. OwnZone® teknolojisine sahip olan saatler her
antrenmanda tekrar nabızı ölçer ve aynı zamanda da mevcut HRV´yi dahil eder. Eğer HRV azalmış ise
sporcu saatinde eğitim alanlarının da azaldığını görür ve bu ağır yüke karşı koymak için iyidir.
Doktorda ayrıntılı bir ölçüm için 2001 yılından bu yana Rusya'da CardioScan isminde bir sistem vardır.
Doktor bir yandan EKG muayenesi yapar iken stres değerleri de aynı zamanda tespit edilir. İncelemenin
ardından hasta renkli bir kalp portresi alır ve kendisi EKG´de sapmalar olup olmadığını görebilir ve kalbinin
de stresli olup olmadığını anlayabilir (resme bakınız). Buna karşılık kırmızı ve sarı sinyal renkleri portrede de
göstermektedir ki, stres ağırlığı çok yüksektedir ve EKG de önemli farklılıklar vardır. Başlangıçta bu yöntem
insanların evrene ilk uçuşlarının başlarında yer tıpta kullanıldı. Evrende vücut fonksiyonları hakkında minimal
veri akışından maksimum bilgiyi almak önemliydi. Bilindiği gibi Jurij Gagrin tarafından yapılan uçuşta sadece
elektrokardiyogram ve nefes hakkında dünyaya bilği nakledilmişti. Dolayısı ile su karar verildi: nabız
kayıtlarından mümkün olduğu kadar çok bilgi elde etmek ve buda elektrokardiyogramda RR interval
değişkenliği çalışmaşı ile mümkündü. Bu HRV analizine uymaktadır.
Düşük stres ve yüksek stres karşılaştırma seviyeleri. EKG testi 1 Ocak 2009 tarihinden itibaren Almanya´da
Sosyal Sigortalar Kurumu tarafından ödenmemektedir!!!
İskemi (Yunanca ἰσχαιμία, eski Yunanca is-ch~, “tehlike” ve hema “kan” manasına gelir veya kansızlık
oksijen ile birlikte bir dokunun (veya bütün bir organın) düşük bakımıdır.
Nihayetinde hücresel metabolizma engellemiş olur veya sonunda durma noktasına gelir. Bu düşük bakımın
uzun sürmesi halinde hücrelerin ölümü (nekroz) meydana gelebilir (“kriz”, örneğin “kalp krizi” gibi). Nedenleri
çoğunlukla bir daralma şeklinde kan damarlarının değişmesidir (stenosis, örneğin ateroskleroz, periferik arter
hastalığı (PAH), Raynaud sendromu veya bir fizyolojik tepki ile döngüsünde şok) veya tıkanıklığıdır (tromboz,
emboli veya diseksiyon, örneğin aort diseksiyonu).
Bir basınca bağlı iskemi ile doku hasarı bedsorese yol açar (basınç ülseri).
Baş ve organlarda alarm
“Her ikinci beyin kanaması önlenebilir”
Biz size bunun tanımlanmasını gösteriyoruz:
*Görsel rahatsızlık - dil ve dinleme rahatsızlığı - felç, uyuşukluk
dengesizlik - benzeri görülmemiş derecede şiddetli baş ağrısı.
*Görsel rahatsızlık
Görme alanınında aniden bir sınırlama meydana gelir, ilgili kişi
örneğin nesne ve insanları kendisinin sol tarafında görür. Alan görme
rahatsızlıkları da beyin kanamasına yol açabilir. Benzer şekilde çift
görüntü de beyin kanamasına işaret edebilir.
Dil ve dinleme rahatsızlığı
Bu bozukluklar kendisini duraksamalı, dalgalı dillerde gösterir ama heceleri değiştirme veya yanlış harflerin
kullanımını da içerir. Nadir durumlarda söz konusu kişi hiç konuşamaz. Dinleme rahatsızlığında ilgili kişi
beyinde bir arıza nedeniyle söylenilen sözü anlayamaz.
Felç, uyuşukluk
Vücudun bir tarafında aniden bir felç hissetme beyin kanamasına işaret edebilir. Benzer şekilde buna
dokunma rahatsızlık duygusu da geçerlidir. Tipik bir nişan ağız sarkmasıdır.
Dengesizlik
İnsan kendini atlı karınca oynuyormuş gibi veya su üzerinde hareket eden gemideymiş gibi hissedebilir. Bazı
insanlar da kendilerini bir asansör ile aşağı doğru uçuyormuş gibi hissedebilirler. Dikkat düşme tehlikesi! Baş
dönmesinin birçok nedeni olabilir, bu yüzden de sadece genellikle başka bir belirti ile birlikte beyin
kanamasına işaret eder.
Benzeri görülmemiş derecede şiddetli baş ağrısı
Bunun sebebi çoğunlukla beyin dokusunda kanama meydana gelmesidir (genellikle şişkin damarın patlama
veya yırtılma sonucu). Bu şiddetli baş ağrısı, bulantı ve kusma ile beraber olabilir.
INSULANER® e.K. Postfach 1265 – 25938 Wyk auf Föhr
Willi Ehrlich – [email protected] – Tel.: 0180 345 89 10
www.LongevityIsland.DE
www.TUERKCE.ORG