lütfen tıklayınız.

Türkiye'de Sağlıkta Dönüşüm Programı
Çerçevesinde Sağlık ve Sosyal Güvenlik
Reformu
Balıkesir Tabip Odası 9 Mayıs 2015 Etkinliği
Dr. Ali Rıza Üçer
Tıp Kurumu Genel Sekreteri
Küresel Programın Türkiye Penceresi
2
Sağlık Sorunu Sağlık ve Sosyal Güvenlik
Sistemiyle Yakından İlintilidir
3
Sağlıkta Küresel Rota
Seksenlerden Günümüze
Sağlık Reformu’ndan Sağlıkta Dönüşüm’e
4
Sosyal Güvenlik Reformu
Sağlıkta Dönüşüm Programı
SSK Hastanelerinin Devri
 KYTK ile Tüm Kamu Hastanelerinin Yerel
Yönetimlere Devri
 Aile Hekimliği Yasası
 Genel Sağlık Sigortası
 Bireysel Sigortacılığın Yaygınlaştırılması

Sağlıkta Dönüşüm’ün Temel Referansı:
Neo Liberalizm
-IMF
-Dünya Bankası
-Dünya Ticaret Örgütü
-ABD, AB gibi Küresel Güçler
-Ulus ötesi Şirketler
(Medikal Kartel)
Bir Küresel Operasyon:Sağlıkta Dönüşüm Programı
7
SDP’nın Arka Planı Küresel Bir Dönüşüm
8
Projenin Gerçek Amacı Sağlık ve Sosyal Güvenlik
Sistemini Küresel Ekonomik Sistemle Bütünleştirmek
9
Genel Sağlık Sigortasının (GSS)
Açmazları

İşsizlik artıyor

Sanayi geriliyor ve az işgücü kullanıyor
Özelleştirilen kamu kuruluşları faaliyet alanından çekiliyor
Kentlerde yaşayanların % 20’si, kentlerdeki
genç nüfusun % 30’u işsiz

Kriz Teğet Geçmiyor
Ekim 2008’den Nisan 2009’a kadar 1 milyon
yurttaşımız daha işsiz kaldı.
Ocak 2015:
Aktif Sigortalı (Prim Ödeyen)
: 19.5 Milyon
Pasif Sigortalı (Emekli Aylığı Alanlar)
: 11 Milyon
Toplam Bağımlılar
: 34 Milyon
Aktif / Pasif Oranı
: 1.8 (2002’de 2.3)
Kaynak: SGK 2002, 2008, 2009, 2015 Verileri
Derinleşen Yoksulluk




Gelir uçurumu artıyor
Gerçek ücretler geriliyor
Kayıt dışı ekonomi ve istihdam çok yaygın
Vergi yükü yoksulların üzerinde (% 70’i dolaylı
vergi)
12
Gelir Dağılımındaki Adaletsizlik
13
Sosyal Güvenlik Kapsamı (Ocak 2015)
Türkiye Nüfusu : 77.7 Milyon
Sosyal Güvenlik Kapsamı: 64.8 Milyon (% 84)
4/a-SSK
4/b- Bağ-Kur
4/c-Memur-Emekli Sandığı
: 33.8 Milyon (%52)
: 19.6 Milyon (%30)
: 10.3 Milyon (%16)
**
Yeşil Kart (Gelir Testi yaptıranlar) : 11.4 Milyon (Nüfusun % 14.5’u)
Gelir Testi Yaptıranların Primlerini : 7.4 Milyon Devlet / 4 Milyon Yurttaş
Kaynak: Sosyal Güvenlik Kurumu 2014 ve TÜİK Ocak 2015 Verileri
14
Genel Sağlık Sigortasında Acı Gerçek
2012 Denizin Bitişi
Toplumun % 15’i sosyal güvenlik kapsamı dışındaydı
Gelir Testine başvurması zorunlu olanlar 13 milyondu
9.3 milyon Yeşil Kartlı + 3.7 milyon kişi güvencesizdi
18 yaş üstünde üniversiteye gidemeyen ve çalışmayan
tüm gençlerin Gelir Testine girmesi zorunlu hale geldi.
15
“Gelir Testi 2015”
Sağlık Hizmetlerinden Yararlanmanın Önkoşulu

Bu kişilerin geliri, ailede kişi başına 400 TL'nin altındaysa (brüt
asgari ücretin üçte birinden az) primlerini Hazine ödeyecek.

Kişi başına geliri 357 TL ile brüt asgari ücret (1201 TL) arasındaysa
aylık 48 lira

Kişi başına geliri brüt asgari ücret ile brüt asgari ücretin iki katı
arasındaysa aylık 144 lira

Kişi başına geliri brüt asgari ücretin iki katından fazlaysa aylık 288
lira prim ödeyerek sağlık hizmetlerinden yararlanacak.

“Gelir Testi” yaptırmayanların tümünden aylık 288 lira alınacak
16
Gelir Testinden En Çok Etkilenen Bölge Yeşil
Kart Yoğunluklu Doğu-Güneydoğu
17
Gelir Testi Yaptıranlar Primlerini Ödeyemiyor,
Yaptırmayanlar Tavan Prim Seviyesinden Faizleriyle
Borçlandırılıyor
GSS’nin yürürlüğe girdiği 1 Ocak 2012’den beri
kapsamdaki yurttaşların borçları 2014 yılı sonu itibarıyla 9
milyar TL’yi aştı.
3 milyon yurttaş bu testi yaptırmadı. Bunlar tavan prim
seviyesinden yasal faiziyle borçlandı. Şimdi bu borçların
faizsiz yapılandırılmasıyla ilgili süreç işletiliyor.
Kaynak: SGK 2014 Verileri
18
Genel Sağlık Sigortası Gerçeği
Kulağa hoş gelen GSS ile toplumun tümü sağlık
kapsamına alınacak deniyor.
Ancak GSS ile “Yeşil Kart” güvencesindeki 10 milyon
dolayındaki yoksul yurttaş ağır bir prim yüküne maruz
bırakıldı.
Düzenleme var olan eşitsizlikleri mumla aratacak
cinsten. Artan sosyal güvenlik giderleri yoksulların
sırtına yüklendi.
19
Bağ-Kur Kapsamındakiler de Prim
Borçlarını Ödeyemiyor
Bağ - Kur (4/b) kapsamında primlerini ödeyemeyen
serbest meslek sahiplerinin SGK'ya 22 milyar TL borcu
var. (Aralık 2013)
2.9 milyon esnafın 1.5 milyonu bu durumda. Yani
esnafın yarıdan fazlasının prim borcu var
Kaynak: SGK 2014 Verileri
20
GSS Kumaşından Elbise Dikmek
Olanaksız
2007 yılında Türkiye;
Nüfus: 70 milyon
Yeşil Kartlı Nüfus: 14.5 milyon (% 20)
Bağ-Kur Kapsamı: 15 milyon (% 21)
Bağ-Kur Sağlık Karnesi İptal Edilen: 5 Milyon
(Bağ-Kur Kapsamının % 33’ü, Nüfusun %7’si)
Kaynak: TÜİK 2007 Verileri, Sağlık Bakanlığı 2007 Verileri, SGK 2007 Verileri
21
2 Milyon Bağ-Kur’lu Prim Borçlusu (%60)
Toplam Borç: 30 Milyar YTL
Ağustos 2008
 1479 Kapsamındakilerin: % 60’ı
% 41’i primini düzensiz ödeyebilmiş
 % 19’u hiç ödeyememiş


2926 Kapsamındakilerin: % 60’ı
% 39’u düzensiz prim ödeyebilmiş
 % 22’si hiç ödeyememiş

Kaynak: Sosyal Güvenlik Kurumu 2008 Verileri
22
GSS Açmazı (2007)
Yeşil Kartlı 9.5 Milyon Kapsam Dışı 4 Milyon ve Karnesiz
Bağ-Kur’lu 5 Milyon Yurttaş Nereden Fonlanacak?
(18.5 Milyon Kişi, Nüfusun % 26’sı)
33 Milyon Yurttaşı Kapsayan SSK’nın % 99’u Özel Sektör
ve Yerel Yönetimlerden Kaynaklanan Prim Alacağı: 12
Milyar YTL
23
Artan Sağlık Giderlerini Yurttaşların Üzerine
Yıkan Bireysel Sağlık Sigortacılığı (BSS)
2009-2013 yılları arasında BSS yaptıranların sayısı
hızla arttı. 2009 yılında 1 milyon 458 bin kişi
sigortalanırken 2013 yılında 2 milyon 789 bin kişi
BSS’li oldu.
BSS’den elde edilen prim 2009 yılında 1.4 milyar TL
iken 2013’te yaklaşık 2 kat artış göstererek 2.4 milyar
TL’ye yükseldi
Türkiye Sigorta Birliği (TSB) 2014 Verileri
24
GSS Kumaşından Elbise Dikilemez
GSS ile Dimyat’a Pirince Giderken
Evdeki Bulgurdan Olmak
Kaçınılmazdır
25
SDP Sürecinde SGK
Harcamaları Hızla Artıyor
2009
2010
2011
2012
2013
2014
Gelirler
78
95
125
143
163
205
Giderler
107
122
141
160
183
223
Emekli Aylıkları
69
79
92
105
120
159
Sağlık Giderleri
29
32.5
36.5
44
50
55
9
10.5
13
11
15.5
7.7
-29
-27
-16
-17
-20
-18
Milyar TL
Diğer Giderler
Açık
Kaynak: SGK 2009-2014 Aralık Aylık İstatistik Bültenleri, Mali İstatistikler 2015
26
SGK Sağlık ve İlaç Harcamaları Hızla Artıyor

SGK Toplam Sağlık Harcaması:
2002’de : 7.5 Milyar TL ( 4.5 Milyar $ )
2014’de : 55.0 Milyar TL (26.0 Milyar $ )
TL bazında 7.5 kat, $ bazında 5.7 kat artış
*SGK Toplam İlaç Harcaması :
2002’de : 4.3 Milyar TL (2.5 Milyar $)
2014’de : 16.0 Milyar TL (8.0 Milyar $)
TL bazında 4.5 kat, $ bazında 3.2 kat artış

*2014’de toplam 35 milyar TL ödeme yapılan hastanelerdeki ilaç harcamaları
hariç, 2002’de kapsamın yarısını oluşturan SSK için hastanelerdeki ilaç
harcamaları dahil. 2014’de SGK sağlık harcamalarının hastane ilaç harcamaları
hariç % 30’u ilaç harcaması. Hastane ilaç harcamalarıyla birlikte 18.5 milyar TL
(%35) ilaç harcaması söz konusu.
Kaynak: SGK 2002 ve 2014 Verileri, TCMB Ortalama Döviz Kurları 2002-2014, Tıp Kurumu 2015 Verileri
27
SGK İlaç Harcamalarındaki Artışın
Temel Nedeni SSK’nın Tasfiyesi
SSK İlaç Harcaması:

2004 Yılında : 2.7 Milyar TL (Tasfiye Öncesi)

2009 Yılında : 10.0 Milyar TL
(Hastane İlaç Harcamalarıyla Birlikte 12 Milyar TL)
SGK Verileri 2004-2009
28
Ulus Ötesi İlaç Şirketlerinin SSK’nın
Tasfiyesi İçin Teşekkürü
29
SGK Sağlık Harcamalarında Aslan
Payı Medikal Kartele Gidiyor
En büyük alıcısının SGK olduğu ilaç ve
medikal ürün pazarında (2013) :
İthalat : 7 Milyar $ (İlaç 4.5 Milyar $)
Dış Ticaret Açığı: 6 Milyar $
İhracatın İthalatı Karşılama Oranı: % 15’in altında
Kaynak: T.C. Ekonomi Bakanlığı Dış Ticaret İstatistikleri 2013, TÜİK Verileri 2013,
Medist , Tıp Kurumu 2014 Verileri
30
SGK Sağlık Harcamalarındaki Artışın
Diğer Nedeni

Hastanelere Başvuru Sayısı:
2008’de 217 Milyon
2014’de 447 Milyon

Hastanelere Yapılan Ödeme
2008’de 14 Milyar TL
2014’de 34 Milyar TL
Kaynak: SGK 2008-2014 Verileri
31
SGK Özel Hastane Harcamalarında
Patlama

2002 Yılında: 0.4 Milyar TL (0.25 Milyar $)

2014 Yılında: 8 Milyar TL
(4.0 Milyar $)
TL bazında 20 Kat, $ bazında 16 kat artış
•
SDP’nın başlangıcında özel hastanelerde yurttaşlardan en fazla % 30’a kadar
fark alınıyordu, ardından % 70’e çıkartıldı, şimdi % 90’a kadar fark alınabiliyor.
Bakanlar Kuruluna bu farkı % 200’e çıkartma yetkisi verildi. Bu farklarla ve SKG
kapsamı dışındaki hastanelerle birlikte 2014’de özel hastanelere aktarılan
kaynak yaklaşık 15 Milyar TL’dir (7 Milyar $).
Kaynak: SGK 2002 ve 2014 Verileri, TCMB Ortalama Döviz Kurları 2002 ve 2014, Tıp Kurumu Özel Hastaneler
Değerlendirme Raporu 2015
32
Sağlıkta Dönüşüm Sürecinde AKP Hükümetinin
Özel Hastanelere Desteği
33
Özel Hastane Yatırımları
Metropollerde Yoğun
Özel hastanelerin (550) % 35’i İstanbul,
Ankara, İzmir ve Antalya’dadır.
Özel hastanelerin 138’inin (dörtte birinin)
İstanbul’da olması dikkat çekicidir.
Zira bu alandaki yatırımlar kârlılığın
yüksek olduğu metropollerde (özellikle de
dört büyük ilimizde) yoğunlaşmaktadır
34
Gerek Sağlık Sunumunda Gerekse Sağlık
Tüketiminde Hızlı Bir Artış Var
35
Hastane Yatağı Sayılarında da Çarpıcı Bir Artış Var
36
Yoğun Bakım Hizmetlerinde Özel
Hastanelerdeki Çarpıcı Yoğunlaşma
37
Hastaneler ve Özellikle Özel hastanelere
Başvuruda Çarpıcı Artış
38
Sektörlere Göre Hemodiyaliz Cihaz
Sayıları
39
Hastanelerdeki Tıbbi Cihaz Sayısında
Hızlı Bir Artış Var
40
Yataklı Tedavi Kurumlarında Tıbbi
Cihazların Sektörlere Göre Dağılımı 2013
791 MR cihazının 452'si
1080 BT cihazının 528’ i
4756 USG cihazının 1606’sı
2793 Doppler USG cihazının 1002’si
1542 Ekokardiyografi cihazının 610’u
905 Mamografi Cihazının 506’sı
Özel sektöre ait
(% 57’si)
(% 49’u)
(% 34’ü)
(% 36’sı)
(% 40’ı )
(% 56’sı)
Kaynak: Sağlık Bakanlığı Sağlık İstatistik Yıllığı 2013
41
Türkiye Kişi Başına Düşen Tıbbi Cihaz
Sayısında Küçük Amerika Olma Yolunda
43
SDP Sürecinde Birinci Basamaktaki
Dönüşüm
44
Aile Hekimi Başına Düşen Nüfus
45
SDP Sürecinde Kişi Başı Başvuru
Sayısında Patlama
2002: 3.2 (210 Milyon)
2013: 8.2 (630 Milyon - 410 Milyonu / %65’i Hastanelere)
46
Hekime Müracaatların Büyük Bölümü
İkinci ve Üçüncü Basamakta
47
SDP Sürecinde Hastane ve Özel Hastane
Başvurularında Patlama
48
Hastanelere Kişi Başı Müracaat Sayısında
Çarpıcı Artış Özel Hastanelerde Patlama
49
Hastanelere ve Özel Hastanelere Kişi
Başı Başvuru Sayısında Sıçrama
Tüm Hastanelere Kişi Başı Başvuru (3 Kat):
2002 : 1,9
2014 : 5.8
(450 Milyon Başvurunun % 93’ü SGK Ödeme Kapsamında)
Özel Hastanelere Kişi Başı Başvuru (11 Kat):
2002: 0.1
2014: 1.1
(89 Milyon Başvurunun % 80’i SGK Ödeme Kapsamında)
50
SDP Sürecinde Yatan Hasta Sayısında
Patlama
51
Sezaryen Doğumlarda Patlama
52
OECD Ülkeleri Arasında En Yüksek
Sezaryen Doğum Oranı Türkiye’de
53
Sezaryen Doğumların Oranı Özel Hastanelerde
ve Üniversite Hastanelerinde Daha Yüksek
54
SDP Sürecinde Ameliyat Sayılarında
Sıçrama
55
Özel Hastaneler ve Üniversite
Hastanelerinde Ameliyat Oranları Yüksek
56
Görüntüleme Sayılarında Patlama
57
MR Görüntüleme Sayısında Dramatik
Artış
58
Yapılan Muayeneye Göre MR İsteme Oranı Özel
Hastaneler ve Üniversite Hastanelerinde Yüksek
59
Türkiye MR Görüntülemede OECD
Ülkeleri Arasında İlk Sırada
OECD Ülkelerinde 2010 Yılında Her Bin Kişiye Çekilen MR
Görüntüleme Sayısında Türkiye Başı Çekiyor (2013’de 120)*
90
80
70
60
50
40
30
20
10
Avustralya
İngiltere
İspanya
Kanada
Hollanda
Fransa
Türkiye
OECD Ortalaması 46
0
60
BT Görüntülemesinde de Büyük Artış
2012’de 8 Kişiden 1’ine BT 9 Kişiden 1’ine MR
61
Sağlıkta Dönüşüm Programının Sağlık
İnsan Gücündeki Yansımaları
62
Sağlıkta Dönüşüm Programının Sağlık
İnsan Gücündeki Yansımaları - 2
63
Sağlıkta Dönüşüm Programının Sağlık
İnsan Gücündeki Yansımaları-2
150000
100000
Toplam Hekim
Uzman Hekim
Asistan Hekim
Pratisyen Hekim
50000
0
2002
2011
64
OECD Ülkelerinde Her Bin Kişiye Düşen Hekim
ve Hemşire Sayıları (2010 Yılı)
12
10
8
6
4
2
0
ABD
Kanada
Japonya Güney Kore
Türkiye
65
SDP Sürecinde Tıp Fakültesi Sayı ve
Kontenjanlarında Çarpıcı Artış
66
Sağlıkta Dönüşüm Sürecinde Sağlık
Harcamaları Hızla Arttı
Sağlıkta Dönüşüm Programında (SDP):
Koruyucu ve önleyici sağlık hizmeti anlayışı
yerine dışa bağımlı olduğumuz ilaç ve tıbbi
teknoloji tüketimine dayalı tedavi edici
hizmetleri ön planda
70
Avantajlı Demografik Yapıya Rağmen
Sağlıkta Dönüşümün Kaçınılmaz Sonucu
Katlanarak Artan Toplam Sağlık Harcaması
80
70
60
50
40
Milyar TL
Milyar ABD $'ı
30
20
10
0
2002
2011
Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), Hazine Müsteşarlığı, Dünya Bankası 2002
2012 verileri ve Sağlık Bakanlığı Sağlık Araştırmaları Genel Müdürlüğü 2012 verileri
71
SDP Sürecinde Sağlık Harcamalarında
Çarpıcı Artış
72
Avantajlı Demografik Yapı
(60 Yaş Üstü Nüfusun Genel Nüfusa Oranı Düşük)
73
Toplam Sağlık Harcamalarının Ulusal
Gelire Oranı Az Değildir!
Toplam Sağlık
Harcaması /
Ulusal Gelir
(%)
Eski Seri
1999
2005
2007
2011
6.0
7.4
8.0
7.4
Yeni Seri
4.5
6.0
6.2
6.0
74
Sağlıkta Dönüşüm Programının İlaç
Tüketimine Etkileri
Eczaneler Kanalıyla Tüketilen İlaç Miktarı
2002: 0.7 Milyar Kutu (Kişi Başına 10 Kutu)
2014: 1.8 Milyar Kutu (Kişi Başına 24 Kutu)
2014’de SGK 340 milyon reçetenin geri ödemesini
gerçekleştirdi (16.5 Milyar TL).
Türkiye’de 2014 yılında eczaneler+hastaneler kanalıyla tüketilen
ilaçlar tüketici fiyatlarıyla 24 milyar TL (11.5 milyar $) tutarındadır.
Kaynak:Sağlık Bakanlığı Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2013, SGK Sağlık İstatistikleri Aralık 2014,
Tıp Kurumu Verileri Mart 2015
75
Üretici Fiyatlarıyla Türkiye İlaç
Pazarı (İEİS)
76
Üretici Fiyatlarıyla Türkiye’de Kişi Başı
İlaç Tüketimi (İEİS)
77
Türkiye İlaçta Dışa Bağımlı (İEİS)
78
Eşdeğer-Referans (Patentli/Orijinal) İlaçlarda
Kutu ve Tutar Ölçeğinde Pazar
(Ciro Bazında Referans İlaç Hakimiyeti)
79
İthal-Yerli İlaç Kutu ve Ciro Bazında
Dağılımı da İthal İlaç Lehine (İEİS)
80
Pazarda Bulunan 7824 İlacın (5264’ü Rx)
Referans-Eşdeğer Dağılımı (2011)
Kaynak: İlaç Endüstrisi İşverenler Sendikası, İlaç Pazarı, 2012
81
2013 Yılında Kutu Bazında Tedavi
Gruplarında İlk 10 (784 Milyon Kutu %44)
200
185
180
160
140
140
127
120
100
80
67
58
60
53
39
40
39
39
37
20
0
Sistemik Antibiyotikler
Ülser İlaçları
Beta Blokerler
Non-Narkotik Analjezikler
Genel Beslenme İlaçları
Antidepresanlar
Kaynak: Tıp Kurumu Mart 2014 Verileri
Non-Steroid Antiromatizmal
Topikal Antiromatizmaller
Soğuk Algınlığı İlaçları
Kan Sulandırıcılar
82
al
je
E
k
le
p
le
r
tik
et
ik
la
rı
i
em
iü
r
.
rle
r
İn
h
la
ç
D
rİ
An
tie
pi
lse
Si
st
Bl
ok
ö
AC
um
Ü
lu
n
Be
ta
zi
ab
et
ik
An
tid
iy
An
i
n
le
yi
c
re
sa
en
Dü
z
tid
ep
ot
ik
d
ar
k
So
N
Li
pi
An
Milyon Kutu
ABD’de Tedavi Gruplarına Göre Tüketilen
İlaçlar (Toplam 4 Milyar Kutu-2011 Yılı)
ABD'de En Çok Tüketilen İlaç Grupları
300
250
200
150
100
50
0
83
Si
s
St tem
er
i
oi k A
d
n
An tib
iy
t ir
am otik
le
at
izm r
Di
a
Ü
ğ e lse llle
r
İn
sa r Ka r İla
Er
n
çla
İn nse
ek
sü
r İ rı
til
la
lin
Di
i A ç la
sf
rı
on
n
B2
ks alo
St
g
i
im
An yon lar ı
ul
İ la
j
io
an
t+ ten çla
Ko
rı
s
r ti in I
I
ko
st Ant
e
An
ro
Ko
tip idle
le
r
An sik
st
ot
er
t
i
i
de
kl
ol
e
-T
p
rig
An r es r
lis
a
er tie p nla
id
ile
r
D
üz ptik
e n ler
le
yic
ile
r
No
n
2012 Yılında Tedavi Gruplarına Göre İlaç Tüketimi
İlk 12 Grup Depocu Fiyatlarıyla 2.7 Milyar $
(% 35)
Milyon $
450
400
350
300
250
200
150
423
321 315
276
203 196 195
170 166 165
143 140
100
50
0
84
Tedavi Gruplarına Göre Kutu Bazında İlaç
Tüketimi 2009-2014 (İEİS)
85
Tedavi Gruplarına Göre Ciro Bazında İlaç
Tüketimi 2009-2014 (İEİS)
86
2013 Yılında İlk 10 İlacın Cirosu 560
Milyon $ (% 7)
80
71
70
63
57
60
56
56
56
54
52
50
49
46
40
30
20
10
0
Herceptin
Spiriva
Lantus
Nexium
Novomix 30
Lansor
Augementin
Humira
Beloc
Seretide
87
Li
pi
to
r
(P
fiz
(S
er
an
)
tid
of
iA
e
(G
ve
la
nt
x
is
oS
C
)
re
m
st
i
t
or
hK
(A
lin
st
e)
N
ra
ex
iu
Ze
m
ne
(A
ca
Se
st
)
ro
ra
qu
Ze
el
ne
(A
ca
st
)
ra
Ze
ne
H
um
ca
)
ira
(A
R
bb
em
En
ot
ica
t)
br
de
el
(P
(S
Ab
f iz
ch
i lif
er
er
y
)
in
(B
g
ris
P
lo
to
ug
lM
h)
ye
rs
Sq
ui
bb
)
Se
re
Pl
av
ix
Milyar $
Dünyada En Çok Satılan 10 İlaç (2011)
14,00
12,50
12,00
10,00
9,30
8,70
8,00
8,00
7,90
7,60
7,30 6,80
6,80 6,30
6,00
4,00
2,00
0,00
Toplam: 81.2 Milyar $ (% 9)
Kaynak: IMS Health Midas December 2011
88
Türkiye’de Tüketilen İlacın % 95’i Geri
Ödeme Kapsamında (2012)
89
Tıp Kurumu-Ankara Ticaret Odası İlaçtaki Ur:
Dışa Bağımlılık Raporu (Mayıs 2005)

Sağlıkta Dönüşüm Programı’nın en temel ayağı dünyanın en
avantajlı ilaç alım modellerinden biri olan SSK alım modelinin
tasfiye edildiği Kamu İlaç Alım Protokolüdür.

Maliye Bakanı Unakıtan "Kamunun yıllık ilaç maliyeti
katrilyonlarca lira. Ben bu kadar çok ilaç alıyorsam; o zaman bir
kıyak da isterim. Bundan eczacılar da dahil tüm taraflar kazançlı
çıkacak" demiştir. Oysa ki kamu bu protokolle katrilyonlarca
lira zarar edecek,krizin faturası başta eczacılara, küçük orta
ölçekli ecza depolarına ve sağlık sosyal güvenlik haklarını
aşama aşama kaybedecek halka çıkartılacaktır. Bu protokol
kamunun zararına ulus ötesi ilaç şirketlerinin yararınadır.
90
Ulus Ötesi İlaç Şirketlerinin SSK’nın
Tasfiyesi İçin Teşekkürü
91
SDP Sürecinde Eczaneler ve Depolar
Küresel Kıskaçta



2005 Yılında SSK’nın tasfiyesinin ardından eczaneler
kutu bazında daha çok ilaç satmalarına ve cirolarının
artmasına rağmen kârları hızla düştü. Binlerce
eczane kapanma noktasına geldi.
İşletme maliyetlerindeki artışlar ve SGK ile zorlu
bürokratik işlemler nedeniyle sorunlar derinleşiyor.
Ecza depoları da artan kutu miktarı ve cirolara
rağmen düşen kâr oranları nedeniyle sıkıntı yaşıyor.
Verdikleri
hizmetlerde
kısıntıya
gidiyor
ve
eczanelerin ticari durumlarını daha yakından izliyor.
Ani bir ekonomik çalkantıda batmamak için hızla
maliyetleri düşürmeye çalışıyorlar.
92
Gelişmiş Ülkeler İlaç Pazarına Hakim

2012 yılında üretici
fiyatlarıyla dünya ilaç
pazarı 960 milyar $.

ABD ve Kanada
(Kuzey Amerika
pazarı) toplam
pazarın % 40’ı (350
milyar $).


Kuzey
Amerika
40%
Latin Amerika
7%
Avrupa pazarın %
23’ü (224 milyar $)
Japonya % 12’si
(111 milyar $)
Asya, Afrika ve
Avustralya pazarın
%18’i (168 milyar $)
Latin Amerika % 7’si
(69 milyar $)
Avrup
23%
As/Af/Av
18%
Japonya
12%
Kaynak:IMS Health, Market Prognosis Jun 2013
93
Dünya İlaç Pazarı 2014
(935 Milyar$ / Türkiye 17. Sırada)
94
Türkiye’de İlaç Tüketiminin Milli Gelire Oranı
Gelişmiş Ülkeler Düzeyinde (2012)
2,2
2
Üretici Fiyatlarıyla İlaç Tüketimi ($) / GSMH ($) %
1,7
1,7
1,5
1,4
1,3
1,2
1,2
1,2
1,2
1,1
1
1
0,9
0,8
0,7
0,7
0,7
0,7
0,6
0,2
-0,3
Kaynak: IMS 2013 Verileri, World Bank, World Development Indicators 2013
Dünya İlaç Pazarı Tekellerin
Hakimiyetinde (2011)
60
56
50
52
40
40
39
30
37
35
34
28
26
24
20
10
Milyar $
va
Te
Ab
bo
tt
Ro
Gl
ch
ax
e
oS
mi
Jo
thK
hn
li n
so
e
n&
Jo
hn
so
n
Sa
no
fi
As
tra
Ze
ne
ca
Pfi
ze
r
No
va
r tis
Me
rck
Co
0
İlk 10 Tekel 371 Milyar $ (Pazarın % 43’ü)
Kaynak: IMS Health Midas December 2011
96
Dünya İlaç Pazarı Sektörel Dağılım
Aslan Payı: Patentli (Orijinal) İlaçlarda
World Pharmaceutical Market, Published: April 2004, Analyst: Meghna Mehta
97
İlaç Tekellerinin Pazarlamaya Ayırdığı
Pay Araştırmaya Ayırdığına Yakın
İlaç şirketleri 2010 yılında dünya çapında
pazarlama faaliyetleri için 92 milyar $ harcadı.
AR&GE’ye ayırdığı kaynaklarsa 135 milyar $.
Yeni ilaç geliştirmekte zorlanan ilaç şirketleri
mevcut ilaçların pazarlamasını yoğunlaştırarak kârlarını
artırmaktadır.
İlaç satışlarını artırmanın bir diğer yolu hastalık sınırlarının
genişletilmesidir.
Kaynak: Cegedim Strategic Data (CSD) 2011, IFPMA 2012.
98
Fikri Mülkiyet Hakları mı İnsan Hakları mı?
Gelir düzeyinin düşük olduğu ülkelerde hastaların tedavi
için ilaç alabilmeleri ciddi bir sorun. Yoksul hastalar ilaç
alamadıkları için tedavi göremiyor.
İlaç şirketleri insanlığın gereksinimi olan alanlardan ziyade
piyasada daha çok kâr getirecek alanlarda AR&GE
faaliyetlerini yoğunlaştırıyor. Afrika kıtasını kasıp kavuran
sıtma, tropikal sarı humma ve uyku hastalığına karşı ilaçlar
konusunda AR&GE çalışması yapılmıyor.
99
Yoksul Ülkelerde İlaca Erişim Çok Sınırlı
Yoksul ülkelerde:
Uygun palyatif tedavi ve ağrı tedavi olanağı yoktur.
Pahalı kanser, AIDS ve benzeri hastalıkların tedavisinde kullanılan
ilaçlara erişilememektedir.
Her yıl yeni tanı konulan 160.000 çocukluk kanserinin %70’den
fazlasına etkin tedavi yapılamamaktadır. İyileşme oranları gelişmiş
ülkelerde %90’lar dolayında iken, düşük gelir düzeyindeki
ülkelerde %10 dolayındadır.
Kaynak: Uluslararası Kanser Ajansı (IARC), GLOBOCAN 2012 Verileri
100
Rahim Ağzı Kanserinde Patent Hakları ve
İnsan Hakları Çelişkisi



Dünyada 2012 yılında 530 bin kadın rahim ağzı
(serviks) kanserine yakalandı, aynı yıl 265 bin kadın
bu nedenle öldü.
Rahim ağzı kanserinden ölen kadınların % 90’ı Afrika
kıtası başta olmak üzere az gelişmiş ülkelerden.
ABD'li ilaç firması Merck Sharp&Dohme (MSD) ile
İngiliz GlaxoSmithKline (GSK) firması 2007 yılında
rahim ağzı kanserine neden olan Human Papilloma
Virüs'e (HPV) karşı geliştirdikleri aşıları pazara
sundu. O günden bu yana büyük çoğunluğu yoksul
ülkelerden yaklaşık iki milyon kadın yaşamını yitirdi.
101
Rahim Ağzı Kanserinde Patent Hakları ve
İnsan Hakları Çelişkisi-2
Bu aşılar ilk çıktığında 3 doz aşı 750 $’dan pazarlanmıştı,
giderek fiyatları düştü.
 Firmalar Türkiye’de içinde olmak üzere geri ödeme
kurumlarınca aşının karşılanmasına ilişkin lobi faaliyetlerinde
yüksek maliyetler, yararın açıkça kanıtlanamaması ve yan
etkiler nedeniyle başarılı olamadı.
 Aşılar pazara sunulduğunda bu şirketler başta ABD ve AB
ülkeleri olmak üzere 2012 yılı için 4 milyar $ bir satış geliri
hedefliyordu ancak bunun yarısından azını gerçekleştirebildi.
 Şimdi Afrika ülkelerine ve diğer yoksul ülkelere bir dozunu 4.5
$’dan satış yapmayı öneriyorlar.
Soru: 7 yıldır 2 milyona yakın kadının ölümüne yol açan rahim ağzı
kanserinde ilaç şirketlerinin yoksul ülkelere geciken açılımının
nedeni ne olabilir?

102
ABD'de 2000-2010 Yılları Arasında İlaçların
Yan Etkilerine Bağlı Ciddi Olay ve Ölümler
500000
400000
300000
Ölüm
Ciddi Olay
200000
100000
0
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
İlaç kullanımına bağlı ciddi olay - ciddi yan (advers) etki: Ölüme, hayati
tehlikeye, hastanede yatmaya veya hastanede kalma süresinin uzamasına,
kalıcı veya belirgin sakatlığa veya iş göremezliğe, konjenital anomaliye veya
doğumsal bir kusura neden olan yan etkiyi ifade eder. Kaynak: FDA 05.2011
103
ABD’ DE İYATROJENİK (TIBBİ TEDAVİ /
TANI-HEKİM KAYNAKLI) ÖLÜMLER
104
ABD’de İyatrojenik Ölüm Nedenleri
ABD'de yılda 9 milyon hasta gereksiz yere hastanelere yatırılmakta,
yatırılan hastaların 2,2 milyonunda ilaç yan etkileri ortaya çıkmakta, 45
milyon gereksiz ve/veya uygunsuz antibiyotik reçete edilmekte, 7,5
milyon gereksiz tıbbi ve cerrahi işlem uygulanmaktadır
105
TIP BU DEĞİL ve TIP BU DEĞİL 2
Tıp Bu Değil!
Türkiye'de iyatrojenik ölüm ve sakatlanmalarla ilgili sağlıklı hiçbir veri bulunmamaktadır.
Tıbbi tanı ve tedavi girişimlerindeki ve ilaç tüketimindeki hızlı artışın yol açtığı olumsuz etkiler
rapor edilmemektedir. İyatrojenite önümüzdeki yıllarda daha büyük bir halk sağlığı sorunu olarak
karşımıza çıkacaktır.
Daha fazla tetkik, daha fazla tıbbi/cerrahi tedavi ve daha fazla ilaç tüketiminin toplumsal
sağlık çıktılarını düzelteceği iddiası dayanaktan yoksundur.
Ayrıca büyük ölçüde dışa bağımlı olduğumuz ilaç, tıbbi teknoloji ve tıbbi malzeme tüketiminin
savurganca artmasına yol açılmaktadır. Sağlık hizmetlerine ayırdığımız 45 milyar $ kaynağın çok
daha azıyla daha etkili, daha verimli toplumsal sağlık çıktıları elde edilebilir.
Bu kıt kaynağın bir bölümünün yaşam/beslenme alışkanlıklarının ve koşullarının düzeltilmesi,
sosyoekonomik eşitsizliklerin giderilmesi, bireysel ve çevresel risk faktörlerinin azaltılması için
kullanılmasıyla elde edilecek toplumsal sağlık çıktıları abartılı tıbbi hizmet sunumuyla
sağlanandan daha iyi düzeylerde olacaktır.
Sağlıkta dönüşüm sürecinde sağlık göstergelerinde dramatik düzelmeler olduğu savı da
tartışmalarıdır.
107
Sağlık Bakanlığı İstatistiklerinde Ciddi
Sorunlar Var
30
18
16
25
14
12
20
10
2008 Yılı BÖH
2009 Yılı BÖH
2010 Yılı BÖH
8
6
2008 Yılı 5 Yaş Altı ÖH
2009 Yılı 5 Yaş Altı ÖH
2010 Yılı 5 Yaş Altı ÖH
15
10
4
5
2
0
0
S.B.2010 İstatistik Yıl ığı
S.B.2011 İstatistik Yıl ığı
S.B.2010 İstatistik Yıl ığı
S.B.2011 İstatistik Yıl ığı
108
Ivan Illich ve Sağlığın Gaspı
(Limits to Medicine, Medical Nemesis)
Türkiye'de sağlıkta dönüşüm sürecinde ortaya
koyduğumuz veriler Ivan Illich'in “Genişleyen tıbbi
yapılanmanın yaşamın kendisini tıbbileştirdiği ve
gittikçe daha fazla sağlıklı insanın hasta sınıfına
sokulduğu ” saptamasını da kanıtlar niteliktedir.
Sorun yalnızca Türkiye'ye özgü değildir, ancak
Türkiye'deki dönüşüm süreci yer yer ABD ve Avrupa
ülkelerinden de hızlı biçimde cereyan etmektedir.
Süreci bu bakış açısıyla değerlendirmek ve yarattığı
sorunların üstesinden gelmek için etkin çözüm
yolları bulmak gerekmektedir.
109